Edisi 29 Mei 2011 | Balipost.com

Page 12

Kruna

12

Redit é Paing, 29 Mei 2011 Redité

Ida Ayu Ketut Santi Wiryani

Tan Wénten Baos Med Mayadnya Embas ring sebun pragina Desa Budakeling. Oka pinih alit saking Ida Wayan Padang maestro Penasar sané prasida kasub duk warsa enemdasaan kantos pitungdasaan ring Bali Timur. Ida Ayu Ketut Santi Wiryani emas duk rahina Anggara Pon Wara Menail pinanggal Masehi 26 April 1966. Duk warsa 1990 keamet kaanggén rabi olih Ida Wayan Sugata, S.Pd., saking Griya Kawan Culik guru ring SMPN 2 Abang. Kantos mangkin madarbe oka petang diri samian istri. Dasar sampun karangsukan roh seni saking alit sampun waget masolah. Kantos mangkin makudang-kudang sasolahan sampun karangsuk luire tari wali, tari-tari lepas, sesolahan arja, tari kreasi, miwah sané lianan. Cutetné saking tari wali utawi tari sakral, bebalihan kantos tari kontemporer sampun karangsuk. Saking wawu marabian sampun ngaripta sanggar tari kawastanin ‘’Sanggar Kumara Santi’’ ring Griya Kawan Culik sampun yan makudangkudang sisia lanang-istri sané katamatang, sané mangkin maderbe sisia 40 diri langkung. Indiké puniki kadukung tur karemba antuk rabiné sané waged dados penasar alitan utawi wijil. ‘’Tan wénten baos med mayadnya’’, sapunika pasaur Ida ri kala ngaturang ngayah ring Pura Puseh Pakraman Culik ri tatkala ngaturang ngayah ngerepegang karya plekutus sasih upacara agung ngenteg linggih ring Pura Puseh Désa Pakraman Culik. Yan wénten upacara sawewengkon kecamatan Abang

muwah kabupatén Karangasem, Ida sering katunasin olih umat Hindu saking makudang-kudang désa pakraman mangdene nagingin men-imen wewali, sampun pastika Ida pacang kayun. ‘’Puniki sami wantah yadnya ring sajeroning maurip’’, baos Dayu sané teleb ring kapramukaan puniki. Ring tepengan guru pengajian taler kalintang pageh mayadnya ‘’saking warsa 1985 wawu tamat PGA Hindu ring Karangasem sampun dados guru pengabdi tanpa gajih ring SMPN 1 Abang, ring SLUB Abang kantos 2003, kelanturang dados guru kontrak ring SDN 3 Culik kantos warsa 2007. Tiga likur warsa suéné mayadnya ring paguruan wawu ring warsa 2008 dados CPNS ring SDN 4 Bunutan kantos mangkin sampun dados Pegawai Negeri’’. Yan kiprah Ida Ayu sané sampun molihang makudang-kudang piala muwah sertifikat ring tepengan nyastra tingkat kabupatén, propinsi miwah nasional puniki ring Désa Culik sampun kasontrah. Yasa kerthi Ida Ayu Ketut Santi Wiryani puniki sering keanggen ring désa dinas dados pengurus PKK sané mangkin kasudi kadadosang kelihan sekaa gong PKK Désa Culik. ‘’Ngiring tan usan-usan mayadnya, ajegang Baliné antuk seni budaya’’, baos Ida sambil ngetik ring komputer ngaripta skripsi sane mamurda ‘’Tari Rejang Renteng, pajemuk Sida Karya’’ nyanggra ujian semesta penelas ring STKIP Agama Hindu Amlapura. Dumadak labda karya sidaning don. (ida)

Mangda Nénten dados Pinyakit sareng, kasarengin adin-adin titiangé sané pateh-pateh macorak naif,” dané nerangang. Anak lanang sané embas ring Yéh Embang, Negara, 19 Mei 1970 puniki madué corak gegambaran néwék sané matugel-tugelan masaih kadi belahan kaca. Pateh kadi sumitran-sumitrannyané sané nyarengin paméran, lukisan pakaryan dané nganggén tokoh sané jelegan lan carmannyané sakadi anak alit. Lukisan dané sampun sering kapamérang néwék, sakadi duk warsa 1999, ring Gallery Mon Decor Jakarta, warsa 2000 ring The Gallery Chedi Ubud, warsa 2003 ring Gallery Canna Jakarta, warsa 2005 ring Raka Gallery Bali, lan warsa 2006 ring Gallery Canna Jakarta. “Akéh pikobet sané tan prasida tepas titiang, akeh indik sané tan prasida baosang titiang. Napi sané tan prasida baosang titiang pesuang titiang ring lukisanné mangdané nénten dados pinyakit,” baos dané saha kenyung. (ita)

Ceraken

Uuk Paramahita

Seni Anggén Maseneng-seneng Uuk Paramahita kénten peséngan pelukis sané embas ring Dénpasar, 17 April 1978. Uuk kénten dané ketah kasambat, wantah silih tunggil pelukis sané lukisannyané kajudi nyarengang Sabah International Folklore Festival Malaysia sané kagelar ngawit tanggal 17 kantos 26 Juli 2011 sané jagi rauh. Yéning rereh ring corak lukisanné, arin Janga Paramartha sané kasub pinaka kartunis puniki madué ciri néwék. Lukisannyané sané masaih kadi lukisan anak alit sané maplalian montor-montoran ketah kabekin antuk warna kelawu putih lan selem puniki adung pisan ring kawéntenanné sané sada kalem lan klepeh-klepeh. “Kesenian wantah anggén titiang ngembahang sakancan sané senengang titiang, sané prasida ngawi manah

titiangé garjita. Cutetné seni punika anggén titiang maseneng-seneng,” kénten dané nyerita. Punika awinan Uuk nganikang bantang cerita ring lukisannyané prasida kakeniang ring sakancan indik, indih pidabdab sane mamargi, indik parisolah sané kapanggihang, indik pangaptian miwah indik manah sané niskala. “Napi ja sané maembah ring manah titiangé, nika sané gambar titiang,” baos dané saha kenyung. Sadurung dané nyarengin paméran lukisan ring Malaysia, sané sampun nyarengin makudang-kudang paméran, marupa pameran areng-sareng lan pameran néwék, ring Bali, Yogyakarta, Bandung, lan Jakarta. Lukisan-lukisan dané néwék naenang kapaméran ring Solo Exhibition ring Three Monkey Causine Art Ubud Bali. Pakaryan danéné taler naenang molihang penghargaan Nokia Art Award. (ita)

Isin Gumi jagat pariwisata tan ja langsung prasida ngawinang krama Baliné sugih meliah. Kantun wénten krama Bali kantos tan medué beras lan idupnyané

Agung, Jl.G.Rinjani Punika

kawinang

olih

kabligbagang ring sajeroning masyarakatnyané pedidi, sakadi acara Isin Gumi Radio Singaraja FM 92,0 MHz rahina Buda, 18 Méi 2011.

Kaolah antuk: I Gusti Madé Sutjaja

bhestÙ;pitg *u nÓ.* edn&hsi ] u l i hnkßkn) ;) ptut/tut ( hu baasé tuah pitung gantang. Déning I Susila anak

etÐnæhink iÑ nñmenÂdg u es\uw,u lnÓsê ekÉoa:ey;emãoekÐenÐndÑ i tekén paindikan nyamanné dugasé nguwu, lantas ia kroda “Yeh mbok kenken dadi

emãokñedok*etÐníÓ ,* e\orh*bhesbktæitg *u nÓ,* ekenÐndÑ i Mbok nyadokang tekén tiang, ngorahang baase bakat pitung gantang, kénkén dadi

krinh ã sÀnektush & wu .u submhuwmu k)j,* ekenÐndÑ h i nkÓwi sÀei lo karin baas anaké tusing uwu?” “Suba mauwu makejang,kénkén dadi anak tiwas ilon-

nin/.n;eyn/bÙetÓennnÐe\áoemãokådninnÀ ek,tê*sj& mil,u

Bu Novi, Tunjung Kantun akéh krama Bali idup tiwas ring tengahing gemerlapnyané jagat pariwisata, puniki cihna tan jaminan majunyané pariwisata ring Bali pacang ngawé masyarakatnyané prasida idup sejahtera. Minabang wantah akidik sané sida ngecapin kawéntenan punika. Mawinan sampun sepatutné pamerintah Bali lan sané nanganin kepariwisataan mikayunin indik lan kawéntenan puniki.

sarwa kéweh. Paindikan punika Singaraja

Lengkara Kaolah saking cakepan ring Perpustakaan Lontar Fakultas Sastra Universitas Udayana

in?” “Nah yén buat ténénan kanggo Mbok ngadanin anaké, tiang sing ja milu.

Siuan Krama Bali Idupnyané KantunTuara Gemerlapnyané

Ajeg Bali pinaka Énci Ajeg Bali kénten lengkara sané setata kawedar antuk para pejabat Baliné. Lengkara ajeg Bali sané ketah kawedar kaaptiang antuk Ni Luh Ayu Éka Suari, nénten wantah kaanggén énci, patut wénten pidabdab sumeken ngalestariang adat, seni, lan budaya Baliné. Ayu, kénten dané ketah kasambat, nganikayang raganné senengan wénten anak malaksana ngajegang Bali yadiastun wantah marupa pidabdab alit tinimbang ring anak sané wantah wecanané manten ngajegang Bali. Dané ngaptiang mangda para manggala lan sang sané ngambil kebijakan ring Bali nénten wantah mawacana ngajegang Bali sakéwanten patut malaksana. Silih tunggil pidabdab ngajegang Bali manut dané prasida kamargiang ring asing kulawarga majalaran antuk ngawigunayang Basa Bali sarahina-rahina. “Titiang saking alit biasa nganggén basa Bali ring kulawargan titiangé, punika awinan titian prasida dados pangater acara mabasa Bali,” kenten mahasiswi semester VII Jurusan Bahasa Bali IKIP PGRI Bali puniki nyerita. Napi sané kanikayang antuk anak istri sané embas ring Dénpasar, 29 Agustus 1989 puniki mabukti pisan, duaning kawéntenan Ayu sampun kauningin pinaka pangater acara sané kapiandel pisan. “Sujatinné mabasa Bali punika nénten ja méweh yéning kayun mautsaha lan malajah. Mangkin akéhang anom-anom Baliné sané sampun nyerah sadurung nyobak. Samaliha wénten rasa lek mabasa Bali tinimbang mabasa Inggris lan masa dura negara siosan sané ngawi Basa Baliné kasorang,” baos dané seken. Putri saking Dr. I Nyoman Suwija, M.Hum., lan Ni Ketut Deniari, S.H., nganikayang raganné dados pangater acara ngawit ngranjing ring SMA. “Duk SMA tan akéh sané kayun dados pangater acara mabasa Bali mawinan titiang prasida kajudi dados pangater acara. Yéning wénten acara mabasa Bali ring sekolah titiang sané kajudi duaning tén wénten sané kayun,” baos dané saha kenyung. Dados pangater acara mabasa Bali manut Ayu méwehang ring dados pangater acara mabasa Indonesia, napi malih yéning acarane magentos, sangkaning marasa meweh dané kocap kantos inguh. Sakéwanten kasuén-suén, Ayu nganikayang raganné sampun prasida biasa yadiastun sané rauh para pejabat tinggi. (ast/ita)

Duatmika Pidabdab seni budaya antar bangsa pacang kagelar ring Sabah Malaysia tanggal 17 kantos 26 Juli 2011 sané jagi rauh. Wénten lalima pelukis Bali sané lukisannyané kajudi pinaka duta Bali lan Indonésia, inggih punika Madé Wiradana, Uuk Paramahita, Pandé Alit Wijaye Suta, Atmi Kristiadéwi, lan Madé Duatmika. “Paméran lukisan ring Malaysia punika wantah mamérang lukisan sané macorak naif sané sampun kajudi antuk tim kurator,” kénten I Madé Duatmika nguningang. Duatmika, kénten anak lanang puniki ketah kasambat, lukisannyané yadiastun sampun kapamérang ngawit warsa 1990, dané ngangken seneng lukisannyané kajudi nyarengang paméran ring Malaysia. “Titiang seneng polih paméran ring Malaysia, napimalih ring panglimbak jagat seni lukis kadi mangkinné sané kadi kirangan bayu. Samaliha sané banget ngawi titiang garjita wantah sangkaning titiang paméran sareng-

Ayu Éka Suari

mangkin pemerintah sampun ngamedalang program sekolah gratis kémaon kantun wénten krama tan kayun ngeranjing. Sapunapi mangda sida dueg lan mesaing ring dunia kerja lan pariwisata. Mangda sida suksés ring jagat pariwisata paling akidik mangda prasida mabasa asing. Yéning tan sida sinah sampun katinggalan lan tergolong krama tiwas.

Kaki Dukuh, Seririt Samian punika mawali ring i raga soang-soang, ring kahanan sakadi mangkin sampunapi carané ninca-

pang keterampilan. Minakadi nyarengain kursus utawi pelatihanpelatihan kapariwisataan. Yén punika sampun kemarginin sinah élah pacang katrima makarya ring genah-genah sané mapaiketan sareng pariwisata. Gus Puma, Banjar Secara umum jagat Bali wantah kasumbung pinaka wewidangan utawi daérah tujuan pariwisata. Kémaon durung kantos ka pelosokpelosok désa utawi bukit-bukit. Tunas tiang ring pihak sané wenang utawi sané nanganin pariwisata tedun ngicénin penyuluhan-penyuluhan ring masyarakat. Napi sané patut kalaksanayang olih krama mangda sida ngamolihang imbas saking pariwisata punika lan sida nincapang kasejahteraan idupnyané. Kadék Buras, Panji Anom Diastun ja i raga idup ring jagat sané kasub kantos ka dura negara pariwisatané nanging manut tiang sampunang tergantung sareng nika. Kantun akéh pakaryan sané patut ambil anggén nincapang kasukertané. Puniki kabuktiang krama tamiu saking dura Bali mekarya iriki sida idupnyané sugi-

han sareng krama Baliné. Nah samian puniki kaawinang ipun ulet tekun lan tan géngsi. Darsana, Seririt Krama miskin ring Bali kantun akéh ring tengahing gemerlap pariwisatané, punika nénten tios riantukan keihidupan masyarakat mangkin sané miskin pangeweruh utawi ilmu, kirang sida nincapang pangweruhnyané mawinan tingkat ékonomi sané sayan nedunang. Pinunas titiang ring pamucuk jagat Bali mangda ngamungkah lapangan kerja, sampunang krama miskin punika icéna wantuan nanging icénin pelatihan-pelatihan, usan punika wau genah makarya. Mang Tik, Tukadsumaga Manut titiang akéhnyané masyarakat miskin kadi mangkin, kawinang akényané wantuan sané sifatnyané instant. Paindikan punika sané ngawinang masyarakat sayan males antuk mautsaha lan wantah ngantosang wantuan kemanten. Tunas tiang ring pamréntah antuk ngirangin angka kemiskinan inggih punika nénten antuk ngicénin wantuan marupa jinah, kémaon antuk ngicénin lapangan kerja sané manut sareng kabisannyané. (ama)

jwtuæjydinnÓ /.lnÓsmß z u h i di ] (u l i etÐnt iÀ wi s/:n;enbhes jawat saja yadin tan!” Lantas mamunyi I Dursila teéen I Tiwas: “Nah né baasé

kÙ\n/bÙni l )Ó g *u nÓh * enhtim,*ã ddizhiptutsß l i h i ni /bÙni æu êgnÓ.* kuangan buin telung gantang ané atimbang, dadi nyai patut masilihin buin sia gantang!

ddikbêkÓ;jnibonÀt i wi eskhrnn/zÙb * hs/,n\&hnekhen dadi kabia ketah jani baan I Tiwasé kaaranan nyuang baas, nanging anaké ané

nimh *ã enelnnßkj) b * nimnÓs) ni /tÙ;hitwi sÓs¡ & monÐji kijtu( nimbang ané lénan makejang bani mantesin, tuah I Tiwas tusing maan kija-kija tur

tusp& s) nÓehnå2\it/.mshutt iÀ wi s/:wyn/, bhnÀe) nÓotê*mhnÐji tusing pesan taén ngalengit. Masaut I Tiwas: “Wayan, baan ento tiang maan kija

tush & l u h i t i nu ,i ddiwynådninêÓ b * hes.tê*\d nins¡Ó s& ekwl tusing uli i tuni, dadi Wayan ngadanin tiang baasé.” “Tiang ngadanin tusing, sakéwala

bhesetennn/kÙ\n/bÙni æu êgnÓs* b u mjÙh * pu ;.edn&hy u t u dÑ t i k ) baasé ténénan kuangan buin sia gantang suba majuang upah”. Déning uyut dadi teka


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.