TEMA 9 TRURI I VOGËL Truri i vogël ndahet në tri pjesë: pjesa e mesme ose krimbi dhe dy hemisfera anësore. Ngjashëm si te truri i madh, edhe këtu lënda e hirtë është nga ana e jashtme, ndërsa lënda e bardhë është në brendi. Funksionet e trurit të vogël janë: koordinimi i muskujve skeletorë, mbajtja e ekuilibrit gjatë ngritjes, ecjes dhe uljes; gjithashtu edhe gjatë aktiviteteve shumë të ndjeshme, ruajtjes së tonusit të muskujve e tjerë. Nervat kafkorë ose nervat e kokës Ka 12 palë nervash kafkorë që dalin prej trurit. Nervat kafkorë mund të përdoren për: - Ngacmime të posaçme senzorike (ndijore), si ato për erë, shije, pamje dhe dëgjim; - Ngacmime të përgjithshme senzorike, si ato të dhembjes, prekjes, temperaturës, ndjeshmërisë së thellë muskulore, shtypjes dhe ekuilibrit; - Ngacmimet motorike, të cilat janë rezultat i kontrollit të vetëdijshëm të muskujve skeletorë; - Ngacmimet e brendshme motorike, të cilat i kontrollojnë gjëndrat dhe disa muskuj pa vullnetin tonë (muskuli i zemrës dhe muskujt e lëmuar).
Shqyrtim i shkurtër i materialit
Pasqyrë e shkurtër e materialit Truri dhe palca kurrizore janë të mbështjella me tre mbështjellës: i jashtëm – i fortë, i mesëm – rrjetor dhe i brendshëm – mbështjellësi i butë. Nëpër këta mbështjellës dhe nëpër tru qarkullon lëngu trunor, i cili ka për detyrë të mbrojë indin nervor dhe të furnizojë qelizat e trurit me materie ushqyese. Truri ndahet në: truri i madh, truri i ndërmjetëm, trungu trunor që është i përbërë prej trurit të mesëm dhe trurit të zgjatur (arrçit) dhe trurit të vogël. Sipërfaqja e trurit të madh është e mbuluar me një kore të lëndës së hirtë, në të cilën janë të vendosura një numër i madh i qendrave. Në brendi gjendet lënda e bardhë. Truri i ndërmjetëm ndahet në talamus dhe hipotalamus. Në trurin e zgjatur janë vendosur qendrat për jetë – për punën e zemrës dhe për frymëmarrjen. Në trurin e vogël janë të vendosura qendrat për ekuilibër. Kontrollo diturinë tënde 1. Sqaro dallimet ndërmjet termeve të dhëna në çifte: a. neurit – dendrit, b. lënda e hirtë – lënda e bardhë, c. senzorik – motorik, ç. neuron – tufë. 2. Numëro emrat dhe vendet ku gjenden pjesët kryesore të trurit dhe përshkruaj shkurtimisht funksionet e tyre kryesore. 3. Cili është funksioni i mbështjellësve të trurit dhe të palcës kurrizore? 4. Cili është funksioni i lëngut trunor? 5. Si ndahet truri i ndërmjetëm dhe cili është funksioni i tij? 6. Ku është vendosur qendra për termorregullim? 7. Në sa pjesë është i ndarë trungu trunor dhe cilat janë ato? 125