E
TEMA 9
kockat e kafkës mbështjellësja e pezhishkës mbështjellësja e fortë
mbështjellësja e butë
Fig. 9.8 Mbështjellësit e trurit dhe qarkullimi i lëngut trunor
Lëngu trunor Lëngu trunor (likuori) është lëng i kthjellët që qarkullon në dhe rreth trurit dhe palcës kurrizore. Funksioni i këtij lëngu është mbrojtja e indit nervor nga tronditjet e ndryshme. Gjithashtu, ky lëng i furnizon qelizat e trurit e të palcës kurrizore me materie ushqyese dhe prej tyre merr produktet e dëmshme. Lëngu trunor formohet në katër dhomëza të trurit të quajtura dhomëzat e trurit. Nëse pengohet qarkullimi i lëngut trunor, ajo mblidhet dhe e zmadhon presionin mbi indin trunor në atë mënyrë që indi ka mundësi të dëmtohet.
NDARJA E TRURIT TRURI I MADH Hemisferat e trurit Çdo hemisferë e trurit është e ndarë në katër lobe të emërtuar sipas eshtrave kafkorë të cilat i mbulojnë. Ka lob ballor, parietal (ose i tepes), tëmthor, dhe lob zverkor (fig. 9.7). Ekziston edhe një lob i vogël i pestë, që gjendet thellë në secilën hemisferë dhe nuk mund të shihet nga sipërfaqja. Indi nervor i jashtëm i hemisferave është lënda e hirtë që e formon koren e trurit të madh. Korja e trurit të madh ka shumë thellime (hulli) dhe ledha. Brenda, në hemisferat e trurit, gjendet një sasi e madhe e lëndës së bardhë dhe disa ishuj të lëndës së hirtë. Lidhja më kryesore e lëndës së bardhë quhet trupi kalloz ose lidhsja trunore, që i lidh hemisferën e majtë dhe hemisferën e djathtë. Ganglione bazale janë quajtur zonat e lëndës së hirtë, të cilat janë të vendosura në secilën hemisferë të trurit. Këto grupe të neuroneve ndihmojnë në rregullimin e lëvizjes së trupit dhe shprehjes së fytyrës. Funksione të kores së trurit të madh Në koren e trurit të madh barten dhe analizohen shumë ngacmime. Në tru me dukurinë që quhet memorie (të mbajturit mend), mblidhen një numër i madh informatash. Gjithashtu, në kore ka vend edhe për disa procese, si për asociacion, vlerësim dhe të të menduarit. Nga korja e trurit të madh burojnë edhe gjykimi racional dhe veprimet e qëllimshme. Truri, me pjesë të ndryshme, merr pjesë edhe në kontrollimin e sjelljes së koordinuar. Qendrat për këto funksione janë të vendosura në koren e lobit të caktuar. Në lobin ballor gjendet zona motorike, përgjigjegjëse për lëvizjen. Në këtë pjesë gjenden edhe qendrat e rëndësishme për të folurit.
123