3ο Γ.Λ.Ν. ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Β΄ ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ 2011-12
ΘΕΜΑ: ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ ΤΙΤΛΟΣ: ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ
ΤΑ ΠΑΡΑΝΥΦΑΚΙΑ : Βάσω Εξάρχου, Δήμητρα Μπίμπα, Δανάη Σταυρινίδη
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΔΙΝΟΥΣΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΘΙΜΑ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟ ΓΑΜΟ ΕΘΙΜΑ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΓΑΜΟ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
3 5 12 14
2
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η ομάδα μας μαζεύτηκε και συνέλλεξε πληροφορίες από το διαδίκτυο και βρήκε πληροφορίες σχετικά με τα έθιμα πριν και μετά ενός σύγχρονου γάμου. Επίσης βασιστήκαμε και στις προσωπικές μας γνώσεις και έτσι δημιουργήσαμε την παρακάτω εργασία.
3
ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Κυρίως τα παλιά χρόνια, αλλά μέχρι και σήμερα σε μερικές περιοχές της Ελλάδας, οι προετοιμασίες του γάμου για τις κοπέλες άρχιζαν όταν ήταν ακόμη μωρά παιδιά. Οι μητέρες έφτιαχναν τα προικιά για τις κόρες τους (σεντόνια, πετσέτες, κεντητά) και μάζευαν όλα τα απαραίτητα για το νοικοκυριό τους. Η προίκα επίσης συμπεριλάμβανε χωράφια, κοπάδια ζώων, και χρήματα. Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, ο πατέρας της νύφης ήταν υπεύθυνος να δώσει επιπλωμένο σπίτι στην κόρη και στο γαμπρό του! Το μυστήριο του γάμου δεν επιτρέπεται στις εξής μέρες: • 5-6 Ιανουαρίου (των Φώτων) • Κατά τη διάρκεια του Δεκαπενταύγουστου (1-15 Αυγούστου) • 14 Σεπτεμβρίου ( Ύψωσης του Ιωάννου του Προδρόμου) • 13-25 Δεκεμβρίου.
4
Α. ΕΘΙΜΑ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟ ΓΑΜΟ Πολλά είναι τα έθιμα που επικρατούν στην Ελλάδα γύρω από τον γάμο. Η κάθε περιοχή έχει τις ιδιαιτερότητές της και τα έθιμα διαφοροποιούνται από τόπο σε τόπο. Οι γάμοι παλιά γίνονταν πάντα Κυριακή μεσημέρι ή απόγευμα και οι προετοιμασίες ξεκινούσαν ένα μήνα πριν την τελετή. Την Πέμπτη (πριν το γάμο ) μοιράζονταν τα «καλέσματα» από τρία κορίτσια που να έχουν και τους δυο γονείς τους εν ζωή. Τα καλέσματα ήταν «τρία κουφέτα και δυο γαρίφαλα» τυλιγμένα σε άσπρα διαφανές χαρτί. Την Παρασκευή το βράδυ είχαμε τα «προικιά» και το πρωί του Σαββάτου οι κοπέλες έστηναν τα προικιά στο νυφικό αμάξι. Οι γονείς της νύφης καλούν σε τραπέζι τους γονείς του γαμπρού ,αφού συζητηθούν όλες οι λεπτομέρειες για το γάμο, τη Δευτέρα το πρωί η μάνα του γαμπρού και η μάνα της νύφης παίρνουν από ένα μπουκάλι ούζο και καραμέλες και καλούν τους συγγενείς στο σπίτι του γαμπρού. Την ίδια μέρα πολλοί συγγενείς της νύφης αρχίζουν να ετοιμάζουν την προίκα. Όταν φτιάχνουν την προίκα της νύφης τα κορίτσια τραγουδούν το ακόλουθο τραγούδι: Ωραία είναι η νύφη μας , ωραία τα προικιά της , ωραία κι η παρέα της που κάνουν τη χαρά της . - Ένα τραγούδι θα σας πώ απάνω στο κεράσι το ανδρόγυνο που γίνεται να ζήσει να γεράσει. - Κι άλλο τραγούδι θα σας πω απάνω στο λεμόνι το ανδρόγυνο που γίνεται ποτέ να μην μαλώσει . Αφού τοποθετήσουν την προίκα στο καλύτερο δωμάτιο του σπιτιού δένουν τέσσερα μαντήλια στις τέσσερις γωνίες του δωματίου σταυρώνοντας τα με σχοινιά. Επάνω στα σχοινιά στήνουν την προίκα. Αφού τελειώσει η προετοιμασία της προίκας αφήνουν τελευταίο το πάπλωμα. Το πάπλωμα της νύφης το «καπλαντίζουν», δηλαδή το ντύνουν με ένα χειροποίητο σεντόνι γυναίκες που έχουν παντρευτεί μόνο μια φορά. Οι δευτεροπαντρεμένες και οι χήρες δεν μπορούν να συμμετέχουν. Μόλις τακτοποιηθεί το πάπλωμα η μητέρα και ο πατέρας της νύφης ασημώνουν το πάπλωμα. Αφού τελειώσει η προετοιμασία της προίκας βάζουν τα προικιά (κουβέρτες , τραπεζομάντιλα) «γεικο», δηλαδή το ένα πάνω στο άλλο. 5
Το πέταγμα των χρημάτων στο κρεβάτι : Σύμφωνα με το έθιμο, δύο ή τρεις μέρες πριν γίνει ο γάμος , συνηθίζεται να στρώνει το ζευγάρι το γαμήλιο κρεβάτι. Κατά τη διάρκεια του στρωσίματος του νυφικού κρεβατιού πετάνε χρήματα πάνω στο κρεβάτι, για να είναι καλά τα οικονομικά του ζευγαριού. Έπειτα ρίχνουν ένα παιδάκι πάνω στο κρεβάτι, για να είναι ο γάμος καρπερός. Η μητέρα του γαμπρού φτιάχνει το κρεβάτι όπου θα κοιμηθούν οι νιόπαντροι και τοποθετεί επάνω και την προίκα του γιου της (κουβέρτες, παπλώματα κτλ). Κάτω από το στρώμα βάζει ένα ψαλίδι για τα κακά λόγια του κόσμου για το γάμο. Ρίχνει έπειτα ρύζι, για να ριζώσουν και καραμέλες, για να είναι γλυκομίλητοι και κέρματα, για να είναι σιδεροκέφαλοι (γεροί).
Το γράψιμο των ονομάτων των ανύπαντρων γυναικών στο παπούτσι της νύφης : Κατά την προετοιμασία της νύφης την ημέρα του γάμου,οι ανύπαντρες κοπέλες που παρευρίσκονται στο γάμο γράφουν με μολύβι τα ονόματά τους στη σόλα των παπουτσιών της νύφης ,όποιο από τα ονόματα σβηστεί πρώτο, αυτή θα παντρευτεί πρώτη.
6
Η τοποθέτηση χρημάτων στο παπούτσι της νύφης : Το έθιμο θέλει ο κουμπάρος που πάει να πάρει τη νύφη από το σπίτι της, να προσπαθεί να της βάλει τα παπούτσια και αυτά να είναι στενά. Τότε όλοι φωνάζουν πως δεν μπαίνει το παπούτσι και ο μόνος τρόπος για να χωρέσει, είναι τελικά τα χρήματα που θα βάλει ο κουμπάρος στον πάτο του παπουτσιού.
Παραλαβή της Νύφης από τον Κουμπάρο: Λίγη ώρα πριν από το μυστήριο ο κουμπάρος καταφθάνει στο σπίτι της νύφης, για να την παραλάβει. Οι φίλες και οι συγγενείς της νύφης όμως του φράζουν το δρόμο κλείνοντας την πόρτα του σπιτιού. Ο κουμπάρος πρέπει να φιλοδωρήσει την πόρτα, ώστε αυτή να ανοίξει, και 7
τελικά να καταφέρει να πάρει την νύφη από το σπίτι της και να την πάει στην εκκλησία. Βγαίνοντας η νύφη έξω από το σπίτι αγκαζέ με τα αδέρφια ή τα ξαδέρφια της ως την πόρτα του σπιτιού η μητέρα της της ρίχνει με ένα τάσι νερό και την βάζει να πατήσει επάνω. Η ευχή που της λέει είναι : “γερή όπως το σίδερο και η ζωή σου να κυλήσει όπως το νερό. Όταν φεύγει η νύφη από το σπίτι με τη συνοδεία των οργάνων τραγουδιέται το παρακάτω τραγούδι: -Αφήνω γεια στη γειτονιά και γειά στα κοριτσάκια . Αφήνω και στη μάνα μου τρία λογιών φαρμάκια το ένα να πίνει το πρωί το άλλο το μεσημέρικαι το τρίτο το φαρμακερό όταν σχολούν μαστόροι .
Η τοποθέτηση των κουφέτων του γάμου στο μαξιλάρι: Όταν την ημέρα του γάμου ξεκινάει να ντυθεί ο γαμπρός, στην τσέπη του σακακιού του τοποθετούνται μερικά κουφέτα. Μετά την τελετή τα κουφέτα μοιράζονται στις ανύπαντρες κοπέλες, οι οποίες θα τα βάλουν με τη σειρά τους κάτω από το μαξιλάρι τους, για να ονειρευτούν το βράδυ τον άντρα που θα παντρευτούν.
Το ξύρισμα του γαμπρού: O γαμπρός πρέπει να είναι φρεσκοξυρισμένος στο γάμο.
8
Η καθυστέρηση της νύφης : Έθιμο είναι και η καθυστέρηση της νύφης να πάει στην εκκλησία καθώς και οι βόλτες με τα κορναρίσματα γύρω απ’ την εκκλησία.
Το νυφόψωμο : Το νυφόψωμο είναι άλλο ένα έθιμο, το οποίο στοχεύει στην ανάδειξη του ατόμου που θα παντρευτεί πρώτο. Σύμφωνα με το έθιμο, όταν βγαίνει η νύφη από το σπίτι της για να πάει στην εκκλησία για το μυστήριο, το νυφόψωμο σπάει πάνω από το κεφάλι της. Η νύφη πετάει το νυφόψωμο στο πλήθος και όποιος το πιάσει θα παντρευτεί πρώτος.
Κουλίκια : H μάνα του γαμπρού και η μάνα της νύφης μαζί με τις παραστεκάμενες (αυτές που βοηθούν) πιάνουν τα προζύμια για τα κουλίκια. Τα τρία τραγούδια του γάμου που τραγουδούσαν οι παντρεμένες την ώρα που ζύμωναν τα κουλίκια είναι τα ακόλουθα: 1)Ακόμα απόψε είμαι εδώ κ’ αύριο θα πηγαίνω μανούλα μ’ έχε γεια αφήνω γεια στη γειτονιά και γεια στα κορίτσια μάνα μ’ έχε γεια. Αφήνω και στη μάνα μου τρία λογιώ φάρμακα. Μανούλα μ’ έχε γεια. Που ένα να πίνει το πρωί. Τα ’λου το μεσημέρι. Μανούλα μ’ έχε γεια. Το τρίτο φαρμακερό όταν σχολνούν μαστόροι. Μανούλα μ’ έχε γεια. Και στην υγειά σας φίλοι μου. 2)Τρία καράβια έρχονται, μακρά είναι δε φαίνονται, μακρά κι αν αρμενίζουν την αγάπη μ’ τριγυρίζουν 9
3)Ωραία είναι η νύφη μας ωραία τα προικιά της κι είναι κ’ η παρέα τηςπου κάνουν τη χαρά της. Έπειτα οι συγγενείς της νύφης και ξεχωριστά οι συγγενείς του γαμπρού ανταγωνίζονται για το ποιος θα πάει πρώτος τα κουλίκια στο σπίτι της νύφης και ξεχωριστά του γαμπρού. Αυτός που τα πηγαίνει πρώτος χαρακτηρίζεται ως ο πιο προκομμένος. Μόλις φτάσει η κάθε οικογένεια με τα κουλίκια στο σπίτι του γαμπρού και αντίστοιχα της νύφης είναι υποχρεωμένος ο γαμπρός και η νύφη να τους κεράσουν. Όταν τελειώσει το κέρασμα και επιστρέφουν όλοι στα σπίτια τους δυο κοπέλες από κάθε σόι βγαίνουν με ένα δίσκο μικρά κουλικάκια και τα μοιράζουν στη γειτονιά. Τα κουλίκια παλιότερα ήταν γλυκό ψωμί, τώρα είναι ζύμη τσουρεκιού. Αφού φύγουν οι συγγενείς και οι αειλιακτσίδες του γαμπρού από την νύφη παίρνοντας μαζί τους τα σιδροσίνια μετα γαμπριάτικα ρούχα, η νύφη και οι συγγενείς της κάνουν το κνα. Το κνα αποτελείται από ζυμάρι και κόκκινη μπογιά το οποίο ζυμώνουντρεις πρωτοστέφανες οχι χήρες τραγουδώντας. Φτιάχνοντας το ζυμάρι στήνουν μέσα τρία κεριά τα οποία ανάβουν και τα έχουν δεμένα με κανγκάλια. Στην αρχή χορεύει το κνα η νύφη, έπειτα παίρνουν τη σειρά της νύφης αγόρια και κορίτσια. Συγκεκριμένα μετά την νύφη το κνα το χορεύει κοπέλα και αυτός που τυχόν την αγαπούσε έδινε λεφτά και χόρευε δίπλα στην κοπέλα , ώσπου να πάει να πάρει το κνα άλλη.Το πρωί γίνονταν οι ετοιμασίες για το μυστήριο αλλά και για το μεσημεριανό τραπέζι. Και στο σπίτι του γαμπρού και στο σπίτι της νύφης οι στενοί συγγενείς τρώνε μαζί και αρχίζουν να ετοιμάζουν τα φαγητά για το βραδινό γλέντι που θα γίνει μετά τη στέψη. Ο γαμπρός αρκετή ώρα πριν το μυστήριο μαζί με τους φίλους του και όλους τους καλεσμένους στο γάμο πηγαίνουν και παίρνουν τον κουμπάρο συνοδεία οργάνων από το σπίτι του.
Παλαιότερα αλλα και σήμερα μετά το γάμο πήγαιναν στο σπίτι του γαμπρού μόνο ο κουμπάρος , η νύφη και οι συγγενείς του γαμπρού. Οι συγγενείς της νύφης πήγαιναν χωρίς αυτή στο πατρικό της για να γλεντήσουν. Εκείνη την ημέρα ο κουμπάρος είχε τον πρώτο λόγο σε όλα. Όταν έπινε κρασί έπρεπε να πιει ο γαμπρός μαζί με τη νύφη. Όταν σηκωνόταν έπρεπε να σηκωθούν και αυτοί! Όταν τελείωνε το γλέντι η “προξενήτρα τους πήγαινε στο δωμάτιο τους. Το πρωί, σηκώνεται η νύφη και ρίχνει νερό για να πλυθούν όλα τα μέλη της οικογένειας και φυσικά να τους χαρίσει ότι ετοίμασε για αυτούς στην προίκα της.
10
Την υπόλοιπη μέρα κάποια φίλη της πεθεράς πήγαινε κρυφά μέσα στο σπίτι και έριχνε άχυρο στο σαλόνι και στάχτες στο τραπέζι για να αποδείξει στην πεθερά ότι η νύφη δεν είναι καλή νοικοκυρά. Η νύφη με τη σειρά της πρέπει να συμμαζέψει ότι και αν κάνει η φίλη της πεθεράς για να μην τα δει. Μετά από όλα αυτά η πεθερά της νύφης στέλνει στον πατέρα της νύφης ένα μπουκάλι ούζο για να τον παρηγορήσει που του πήρε την κόρη. Ο πατέρας της νύφης είχε το δικαίωμα να ζητήσει ότι ήθελε με γρίφους. Αυτό το έκανε για να ταλαιπωρήσει τους αηλιακτσίδες της συμπεθέρας. Δηλαδή αν ζητούσε το κρεβάτι της νύφης έπρεπε η συμπεθέρα να του στείλει ένα γλυκό. Αν ζητούσε τη νύφη στολισμένη έπρεπε να του στείλει μια κότα στολισμένη. Μετά την εκκλησία τους κάνουν το τραπέζι και τους δίνουν το δώρο των γάμων τους που συνήθως είναι ένα οικιακό σκεύος.
11
Β. ΕΘΙΜΑ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΓΑΜΟ Το πέταγμα της ανθοδέσμης Ένα έθιμο που εμφανίστηκε τα τελευταία χρόνια, αλλά κρατά σταθερά και δεν λείπει από κανένα γάμο, είναι το πέταγμα της ανθοδέσμης από τη νύφη. Μετά το τέλος της τελετής ή στη διάρκεια του γλεντιού η νύφη με γυρισμένη πλάτη προς τις ανύπαντρες κοπέλες, που είναι μαζεμένες, πετάει την ανθοδέσμη και όποια την πιάσει εκείνη θα παντρευτεί πρώτη.
Το κόψιμο της τούρτας 12
Πρόκειται φυσικά για το πιο γλυκό έθιμο του γάμου. Στην αρχαία Ρώμη, όλοι οι καλεσμένοι πήγαιναν στο ζευγάρι μια μικρή τούρτα προκειμένου να τους ευχαριστήσουν για την πρόσκληση. Η ιδέα της τούρτας όμως στη σημερινή της μορφή ανήκει μάλλον σε έναν Γάλλο, ο οποίος σκέφτηκε να ανακατέψει όλες τις τούρτες δημιουργώντας εκ νέου μια μεγαλύτερη. Την τούρτα αυτή θα την έκοβε αργότερα το νιόπαντρο ζευγάρι προσφέρονται από ένα κομμάτι σε κάθε καλεσμένο.
.
Φωτογραφία γάμου Ο γάμος σαν ένα κοινωνικό και προσωπικό γεγονός έχει την ανάγκη της φωτογραφικής καταγραφής. Η φωτογραφία γάμου πρέπει να πραγματώσει αυτές τις βασικές χρήσεις. Ο γάμος έγινε με τις συγκεκριμένες αυτές συνθήκες. Το άλμπουμ του γάμου θα μείνει παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές για να γνωρίσουν, να μάθουν την οικογενειακή ιστορία, αλλά και για το ζευγάρι, που θα θυμάται τη σημαντική αυτή μέρα και θα μοιράζεται τις αναμνήσεις του με φίλους και συγγενείς σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, χάρη στις φωτογραφίες.
13
Όταν τελειώσει ο γάμος οι καλεσμένοι μαζί με το ζευγάρι πιάνονται και χορεύουν όλοι μαζί στην γαμήλια δεξίωση η οποία περιέχει πολλούς παραδοσιακούς χορούς από ζωντανή ορχήστρα που κάνει την δεξίωση πιο ζωντανή!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ •
http://www.panido.gr/web_panido/ETHIMA/GAMOS.htm
•
htt p://www.perigamou.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=12
•
http://rizia.tripod.com/gamos.htm
•
www.viosanthospartos.gr/ethima?page=1
14