Bookpress Issue #02 by CRE8

Η μεταρρύθμιση που χάνει το τρένο ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

• Ο Μένης Κουμανταρέας μιλάει στον Κ. Κατσουλάρη • Ο Σάιμον Κρίτσλεϊ μιλάει στον Κ. Σταφυλάκη • Η Τζίλιαν Φλιν υποδέχεται την Α. Καμβύση στο εργαστήρι της ΜΑΓΚΡΕΜΠ

Η Σώτη Τριανταφύλλου μας ξεναγεί στη λογοτεχνία της Β. Αφρικής

Κρατάει χρόνια αυτή η αντιπαλότητα

ΦΑΚΕΛΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Θρησκεία Δαρβίνος

s v

Κι ακόμη: Τα βιβλία του χειμώνα Δύο σημαντικά μυθιστορήματα Μουσικοί που γράφουν ιστορίες

10.2009

#02 www.bookpress.gr

50 χρόνια Αστερίξ & Οβελίξ exofilo.indd 3

10/12/09 3:04 PM

Public_Vivlio_245x315_Ioan.indd 1

exofilo.indd 4

10/9/09 6:59:53 PM

10/12/09 3:05 PM

bookpress03

οκτωβριοσ2009

περιεχομενα10/2009

bookpress

μονιμα 4 5 6 8 9 10 29 34 53 54 54

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΕΣΥ ΠΩΣ ΔΙΑΒΑΖΕΙΣ; Αυτό το μήνα η Ελένη Γιαννακούλη ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΝ BEST SELLERS ΣΤΟΝ ΑΦΡΟ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ Η προφητεία του 2012 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Μένης Κουμανταρέας DΕΒΑΤΕ Του Σωτήρη Βανδώρου ΕΔΩ ΒΙΒΛΙΟΥΠΟΛΗ ΠΑΣΑΤΕΜΠΟ PILLOW BOOK Της Σώτης Τριανταφύλλου 90’’ Του Σάκη Σερέφα

θέματα 12 14 16 18 20 24 26 30 32 38 39

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Δύο μυθιστορήματα που ξεχώρισαν ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΙΕΣΤΗΡΙΟΥ Τα βιβλία του χειμώνα ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Τζίλιαν Φλιν ΑΦΙΕΡΩΜΑ Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ ΦΑΚΕΛΟΣ Θεός εναντίον Δαρβίνου ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Η πεζογραφία του Μαγκρέμπ Συνέντευξη Σάιμον Κρίτσλεϊ ΚΟΜΙΚΣ Πρόσφατες εκδόσεις ΠΟΙΗΣΗ Ο Γ. Χαντζής και ο Γ. Χ. Θεοχάρης προτείνουν

multipress 44 48 48 49 50 50

ΣΙΝΕΜΑ Η Σώτη Τριανταφύλλου βλέπει ταινίες της Pixar με την κούκλα της ΣΠΙΤΙ ΑΠΟ ΦΥΛΛΑ Η Αμάντα Μιχαλοπούλου γράφει για τη λογοτεχνία και τη ζωή TEMPO Του Φοίβου Καρζή ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ Του Χ. Βλαβιανού και του Χρ. Χρυσόπουλου ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Ο Κ. Σταφυλάκης σχολιάζει CULTURE CLUBBING Ειδήσεις από το χώρο του βιβλίου και του πολιτισμού

03_periexomena.indd 3

Δια βάσ τε τ η

Βoo Pre k ss

ακρ τυπ ιβώς ό ww ώνε π w.b ται ως ook στο pres s.gr

18 24 26

Τ.Κ. 2009

Η Σώτη Τριανταφύλλου παρακολουθεί ταινίες της Pixar παρέα με την Boo, την κούκλα της

ΕΠΙΜ. Γ. ΤΣΑΚΝΙΑΣ

Κύριε Διευθυντά, Υπήρξε κάποια εποχή που οι έξυπνοι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τη λογοτεχνία για να σκεφτούν. Αυτή η εποχή έφτασε στο τέλος της. Στις δεκαετίες του Ψυχρού πολέμου, στη Σοβιετική Ένωση και στους δορυφόρους της στην Ανατολική Ευρώπη, αυτοί που εξοβελίζονταν από τη λογοτεχνία ήταν οι σοβαροί συγγραφείς· σήμερα, στην Αμερική, αυτό που εξοβελίζεται είναι η επίδραση της λογοτεχνίας στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Ο κύριος λόγος για τον οποίο η λογοτεχνία έχει σήμερα θέση στις πολιτιστικές σελίδες των προοδευτικών εφημερίδων και στα τμήματα αγγλικής φιλολογίας των πανεπιστημίων είναι τόσο καταστροφικά αντίθετος προς τους σκοπούς της μυθοπλαστικής συγγραφής, τόσο αντίθετος προς την ανταμοιβή που παρέχει η λογοτεχνία σε έναν ανοιχτόμυαλο αναγνώστη, ώστε θα ήταν καλύτερα αν έπαυε πλέον να επιφυλάσσεται στη λογοτεχνία οποιαδήποτε δημόσια χρήση. [.…] Αν διέθετα λίγη από την εξουσία του Στάλιν, δεν θα τη σπαταλούσα στην προσπάθεια να φιμώσω τους συγγραφείς. Θα φίμωνα όσους γράφουν για τους συγγραφείς. Θα απαγόρευα κάθε δημόσια συζήτηση περί λογοτεχνίας στις εφημερίδες, στα περιοδικά, στις φιλολογικές επιθεωρήσεις. Θα απαγόρευα την εισαγωγή της λογοτεχνίας σε κάθε δημοτικό, γυμνάσιο, κολέγιο και πανεπιστήμιο της χώρας. Θα έθετα εκτός νόμου τις λέσχες ανάγνωσης και τη διαδικτυακή συζήτηση περί βιβλίων και θα αστυνόμευα τα βιβλιοπωλεία, προκειμένου να διασφαλίσω ότι κανένας υπάλληλος δεν θα μιλήσει ποτέ σε πελάτη για κάποιο βιβλίο και ότι οι πελάτες δεν θα τολμήσουν να μιλήσουν μεταξύ τους. Θα άφηνα τους αναγνώστες στην ησυχία τους με τα βιβλία τους, για να κάνουν ό,τι θέλουν μόνοι τους. Και θα το έκανα αυτό για όσους αιώνες απαιτούνταν ώστε να αποτοξινωθεί η κοινωνία από τις δηλητηριώδεις ανοησίες. Έιμι Μ. [Από το μυθιστόρημα «Exit Ghost» (Πόλις, μτφρ. Κ. Σχινά) του Φίλιπ Ροθ. Η επιστολή απευθύνεται προς το διευθυντή των «Νew Υork Times», ως διαμαρτυρία για ρεπορτάζ που αφορούσε τον Χέμινγουεϊ. Ποιος ξέρει ποιος δαιμονικός άνεμος την έφερε στα δικά μας γραφεία…]

10/12/09 2:20 PM

4bookpress

oκτωβριοσ2009

mailbox (03/07) - Μου αρέσει πολύ το εγχείρημα σας και θα ήθελα να αποκτήσουμε μια ηλεκτρονική επικοινωνία.Θα μ’ενδιέφερε επίσης πολύ αν με ενημερώνατε για τυχόν εκδηλώσεις που θα πραγματοποιήσετε.Σας ευχαριστώ εκ των προτέρων. Μαρία K. (03/07) - Παιδιά, θερμά συγχαρητήρια για την πολύ φρέσκια δουλειά σας! Βασίλης Λ. (08/07) - Συγχαρητήρια. Ωραία έκδοση. Μήπως μπορείτε να τη στέλνετε και στη Βιβλιοθήκη μας? Ευχαριστούμε Λεωνίδας Δ. (Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Λιβαδειάς) (07/07) - Καλη επιτυχια στην νεα προσπαθεια σας...Θα ηθελα να ρωτησω στην Χαλκιδα που διαμενω πως μπορω να προμηθευτω το περιοδικο σας...Κ ειδικα το 1ο τευχος για λογους ενδιαφεροντος υλης αλλα κ για αρχειακους λογους... Αναμενοντας την απαντηση σας,ευχαριστω εκ των προτερων... ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ. (08/07) - ΚΑΛΗΜΕΡΑ ΣΑΣ. Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΑΣ ΜΕ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΣΕ ΚΑΙ ΘΑ ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΓΡΑΦΤΩ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΡΙΑ. ΕΙΜΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΜΕΝΩ ΣΤΗ ΛΑΜΙΑ.Η ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ:ΚΙΜΩΝΟΣ 3 , 35100 , ΛΑΜΙΑ. ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΕΝΗΜΕΡΩΣΤΕ ΜΕ ΓΙΑ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΜΟΥ. ΛΟΥΚΙΑ Κ. (11/07) - Γεια σας, θέλω να σας συγχαρώ για την όμορφη προσπάθεια και κυρίως για το υπέροχο αποτέλεσμά της. Θα ήθελα να ρωτήσω πόσο κοστίζει η ετήσια συνδρομή και τι πρέπει να κάνω για να εγγραφώ. Εύχομαι μακροημέρευση στο πολύ αξιόλογο περιοδικό σας. Φιλικά. Χρήστος Μ. (27/07) - ΣΑς ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΣΤΕΙΛΤΕ ΜΟΥ ΜΕ ΔΙΚΗ ΜΟΥ ΧΡΕΩΣΗ ΜΕΡΙΚΑ ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΣΑΣ ΣΤΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΚΥΒΟΣ ΒΑΝΔΩΡΟΥ 13 ΑΡΓΟΣΤΟΛΙ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ ΤΚ 28100 ΤΗΛ 2671026872 ΣΑς ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ – ΠΑΝΑΓΗΣ Μ. (27/07) - Αγαπητοί φίλοι χαιρόμαστε που μας εκπλήξατε με μια τέτοια έκδοση. Είμαστε ένα τοπικό περιοδικό στην Αίγινα που μόλις ξεκινήσαμε το όνομά μας είναι “απέναντι” και θα θέλαμε να κάνουμε ένα μικρό αφιέρωμα στην εφημερίδα σας. Παρακαλούμε στείλτε μας το εξώφυλλο ηλεκτρονικά για την καλύτερη παρουσίαση. Αριστείδης Σ. (12/08) - ΜΠΡΑΒΟ ΠΑΙΔΙΑ ΕΛΕΙΠΕ ΕΝΑ ΤΕΤΟΙΟ ΕΝΤΥΠΟ. ΚΑΙ ΚΥΡΙΩΣ FREE. ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΕΠΟΧΕΣ. ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΜΑΣ. ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ. ΔΩΡΑ ΤΣ. (4/10) - Συγχαρητήρια για την υπέροχη αυτή προσπάθειά σας. Θα χαρούμε να διαβάσουμε το καινούριο αυτό έντυπο για το βιβλίο. Παρακαλόυμε θερμά να αμας δώσετε τη δυνατότητα να κατεβάζουμε το κάθε τεύχος (και τα προηγούμενα που χάσαμε) σε PDF στον υπολογιστή μας γιατί δεν είναι δυνατόν να βρούμε πάντα το τεύχος ούτε να είμαστε πάντα online για να το διαβάζουμε online. Συνεχίστε την καλοδεχούμενη προσπάθεια. Ευχαριστούμε. Βασίλειος Κυρίτσης (6/10) - Καλημέρα σας, Ξέρουμε πότε θα κυκλοφορήσει το 2ο τεύχος? Ευχαριστώ Κατερίνα Β.

αRtiστοκράτισσα

04_epistoles_ktl.indd 2

////Ουπς! Μας ξέφυγαν στnν ΒΡ#1///// ● Στα περιεχόμενα, αλλάξαμε το όνομα της Βάνας Πεφάνη σε «Βάνη». ● Στην παρουσίαση του βιβλίου του Φρανσουά Φορεστιέ για την «ανάρμοστη σχέση» Τζον Κένεντι και Μέριλιν Μονρόε, ξεχάσαμε ολόκληρη την ταυτότητα του βιβλίου των εκδόσεων Μελάνι. (σόρι Πόπη Γκανά) ● Στα «Αστροπελέκια» του Νίκου Κουνενή μετατρέψαμε τον Αιγόκερω σε Αιγόκερο. (Πάλι καλά που δεν τον κάναμε Εγόκερο…) ● Τέλος, η συντάκτριά μας Αναστασία Καμβύση προέβη στην εξής γραπτή δήλωση μετάνοιας: «Ο δαίμων του τυπογραφείου και τα κατοικίδια ξωτικά της Book Press συνεργάστηκαν έτσι ώστε όχι μόνο να μη συμπεριληφθεί «Ο μαγικός φιόγκος της Μαρίας» (σ.σ. βιβλίο για παιδιά του Χρήστου Μπουλώτη, εκδ. Σύγχρονοι Ορίζοντες) στο προηγούμενο φύλλο, αλλά και ούτε καν να αναφερθεί το όνομα του Βασίλη Παπατσαρούχα για τις υπέροχες ζωγραφιές που χρησιμοποιήθηκαν από το βιβλίο. Λυπούμαστε ειλικρινά, τα ξωτικά θα σταλούν στο βόρειο πόλο για υπερωρίες...»

Επανόρθωση

Το εικονιζόμενο έργο του εικαστικού Χρήστου Κωνσταντινόπουλου εικονογραφούσε κείμενο για τη γυναικεία γραφή. Παραλείψαμε το όνομα του καλλιτέχνη.

/////////////////Ατάκα του μήνα////////////////////

«Στις κοινωνίες που υποστηρίζετε εσείς, τους διαφωνούντες τους έστελναν στη Σιβηρία. Εμείς τους στέλνουμε στα Υπουργεία.»

(Φιλογιωργακικός ακροατής προς τον Αποστόλη στην «Ελληνοφρένεια» του ρ/σ Σκάι, αγανακτισμένος από την πολιτική γραμμή της εκπομπής)

της μαριασ τζαμπουρα

10/12/09 2:35 PM

bookpress 05

οκτωβριοσ2009

ύ ; ς ι ε σ ζ ά β ε α

μολις ε διάβασ

ι δ ς

πώ

Βασίσου πάνω μου χορχε μπουκαϊ μτφρ. μαρια μπεζαντακου opera 2008 ΣΕΛ. 323, ΤΙΜΗ €20,90

Ένα αστέρι που το έλεγαν Χένρι ροντυ ντοϋλ μτφρ. ελλη εμκε νεφελη 2000 ΣΕΛ. 449, ΤΙΜΗ €17,68

Ελένη Γιαννακούλη

Φωτογραφήθηκε σε πάρκο κοντά στο σπίτι της στα Βριλήσσια, την Τρίτη, 15/09, στις 12.30 το μεσημέρι, από τον Καμίλο Νόλλα.

05_posdiavazeis.indd 3

Μαζί με άλλους 50 εθελοντές οικοδόμους έχει αναλάβει την ανοικοδόμηση του χωριού Πέρσαινα στην Ηλεία, το οποίο δοκιμάστηκε από τις πυρκαγιές του 2007. Η προσπάθειά τους έχει κινηματογραφηθεί από τον Νίκο Κροντηρά και θα αποτελέσει το υλικό ενός ντοκιμαντέρ, το οποίο θα βγει στις αίθουσες τον επόμενο μήνα. Το αντίτιμο του εισιτηρίου: ένα βιβλίο για τη βιβλιοθήκη της Πέρσαινας. Η Ελένη Γιαννακούλη είναι οικοδόμος και ιδιοκτήτρια τεχνικού γραφείου. Έχει διατελέσει πρόεδρος του συνδικάτου οικοδόμων της Ηλείας. Τον περασμένο Ιούνιο βραβεύτηκε μαζί με την ομάδα της από το ΟΙΚΟΠΟΛΙΣ για την εθελοντική τους προσφορά. Της Άντζης Σαλταμπάση

Logicomix αποστολος δοξιαδης χριστος χ. παπαδημητριου αλεκος παπαδατος annie di donna ικαρος 2008 σελ. 352, τιμη €27,00

10/12/09 1:22 PM

06bookpress Εκδότης Ελένη Κορόβηλα Διευθυντής Κώστας Κατσουλάρης Σύμβουλος έκδοσης Σώτη Τριανταφύλλου Σχεδιασμός Σπύρος Πολυκανδριώτης Αρχισυντάκτης Σωτήρης Βανδώρος Σκιτσογράφος Έφη Ξένου

Συντακτική ομάδα Αναστασία Καμβύση, Άντζη Σαλταμπάση, Αρετή Νταραδήμου, Σάκης Σερέφας, Αμάντα Μιχαλοπούλου, Φοίβος Καρζής, Νίκος Κουνενής, Κωστής Σταφυλάκης, Σταμάτης Δαγδελένης, Μάνια Στάικου, Θάνος Σιόντορος, Άντζελα Δημητρακάκη, Δημήτρης Αθηνάκης, Φώτος Λαμπρινός, Νίκος Παναγιωτόπουλος, Eλπίδα Πασαμιχάλη, Πάρις Κωνσταντινίδης, Χίλντα Παπαδημητρίου, Κώστας Αγοραστός, Δημήτρης Μαρίτσας, Μαρία Τζαμπούρα, Γιώργος Χ. Θεοχάρης, Γιώργος Χαντζής, Δήμητρα Κολλιάκου, Χρήστος Χρυσόπουλος, Χάρης Βλαβιανός, Γιώργος Τσακνιάς

Φθινοπωρινήευφορία

ι γραμμές αυτές γράφονται με νωπές ακόμη τις πρώτες εντυπώσεις από τη νέα κυβέρνηση. Η πρωτοβουλία του Πρωθυπουργού να προσκαλέσει τον Συνήγορο του Πολίτη στο πρώτο υπουργικό συμβούλιο μαρτυρά αίσθηση των προτεραιοτήτων, αφού χωρίς διαφάνεια και αποτελεσματικότητα στη δημόσια διοίκηση καμιά πολιτική, όσο καλών προθέσεων κι αν είναι, δεν πρόκειται να φτάσει στον πολίτη. Ο χρόνος θα δείξει. Ωστόσο, πρέπει να παραδεχτούμε ότι είχαμε χρόνια να δούμε σχηματισμό νέας κυβέρνησης να μεταδίδει τέτοια ευφορία σε τόσο πολλά τμήματα της κοινωνίας.

Μες στο καλοκαίρι, αποφάσισα να αναδιατάξω τη βιβλιοθήκη μου. Τακτοποιώντας τα ράφια με τη «μεταφρασμένη λογοτεχνία», συνειδητοποίησα ότι τα βιβλία των εκδόσεων Καστανιώτη, στη σειρά που επιμελείται ο Ανταίος Χρυσοστομίδης, καταλάμβαναν διακριτό κομμάτι του συνόλου. Αποφάσισα να τα τακτοποιήσω ξεχωριστά, πράγμα ούτως ή άλλως βολικό. Κι έμεινα ενεός με τον όγκο τους. Θα πάρω τον Ανταίο να ρωτήσω πόσα είναι, σκέφτηκα. Οι μέρες πέρασαν, ξεχάστηκα. Σήμερα, στην τούρλα του Σαββάτου, στήθηκα μπροστά τους και τα μέτρησα. Σταμάτησα στο 242! Ο συνολικός αριθμός τους θα είναι σίγουρα πολύ μεγαλύτερος. Δίδαγμα: Σε πείσμα της νεοελληνικής μιζέριας, κάποιοι άνθρωποι –εκδότης, διευθυντής σειράς, μεταφραστές, επιμελητές, διορθωτές, μακετίστες, σελιδοποιοί, κ.ά.– έφτιαξαν μέσα σε μία 15ετία περίπου μια ολόκληρη βιβλιοθήκη με σημαντικά έργα, σε προσεγμένες στην πλειονότητά τους μεταφράσεις. Τηρουμένων των αναλογιών, ΔΕΝ είναι οι μόνοι. Το 2009 είναι έτος Δαρβίνου: 200 χρόνια από τη γέννησή του, 150 από τη δημοσίευση της «Καταγωγής των ειδών». Η διπλή επέτειος συνοδεύτηκε από έναν εντυπωσιακό αριθμό βιβλίων. Στο αφιέρωμά μας προσπαθήσαμε να καλύψουμε τις προβληματικές που συνδέονται με τις ανακαλύψεις του Δαρβίνου. Ταυτόχρονα, συγκεντρώνουμε τις περισσότερες από τις σχετικές εκδόσεις. Συμπτώσεις, τυχαία συναπαντήματα, μοιραία γεγονότα στοιχειώνουν τη ζωή μας. Πώς μας επηρεάζουν τα βιβλία; Πού οφείλεται η αίσθηση ότι το μυθιστόρημα που διαβάζουμε σχετίζεται αδιόρατα με σημαντικές διεργασίες στην εσωτερική μας ζωή; Η Σώτη Τριανταφύλλου και η Αμάντα Μιχαλοπούλου συγχρόνισαν τα ασυνείδητά τους στον ρυθμό του Ντοστογιέφσκι και, χωρίς να το γνωρίζουν, επιδόθηκαν σε παράλληλες επεισοδιακές αναγνώσεις του «Έγκλημα και τιμωρία». Παράλληλα, ο κατεξοχήν εκδότης του Ντοστογιέφσκι στη χώρα μας, ο «Γκοβόστης», αποφάσισε να επενδύσει εκ νέου στον Ρώσο κλασικό, επανεκδίδοντας τα έργα του με καινούργια, προσεγμένα εξώφυλλα. Το πρώτο που έπεσε στα χέρια μας ήταν το «Έγκλημα και τιμωρία». Σύμπτωση; Η BP φιλοδοξεί να γίνει ένας ζωντανός οργανισμός που θα προωθεί το βιβλίο, την ανάγνωση, ποικίλες πολιτιστικές δράσεις. Σε αυτό το φύλλο θα πληροφορηθείτε ορισμένες από αυτές. Συμμετοχή στον πρώτο διαγωνισμό Poetry Slam· εκδήλωση για τους μπίτνικ με αφορμή τα 40 χρόνια από τον θάνατο του Κέρουακ· συμμετοχή στις εκδηλώσεις που διοργανώνει ο Διονύσης Σαββόπουλος τον Δεκέμβρη με θέμα τη δεκαετία του ’60. Κι έπεται συνέχεια… Ανάμεσα στο πρώτο φύλλο, αρχές Ιουλίου, και σε τούτο το δεύτερο, σχεδόν μέσα Οκτωβρίου, κύλησε καιρός. Στο μεταξύ οργανωθήκαμε, ανασυνταχθήκαμε. Πήραμε φόρα. Στα μέσα κάθε μήνα θα είμαστε κοντά σας, με κέφι, φρέσκιες ιδέες, σεβασμό στους συγγραφείς, στους εκδότες και, προπάντων, στους αναγνώστες.

06_editorial.indd 6

Σύμβουλος επικοινωνίας Μιχάλης Στάγκος Art director Ιωάννα Καραΐσκου Φωτογράφος Καμίλο Νόλλας Επεξεργασία εικόνας Μιχάλης Mίαρης Διόρθωση κειμένων Σοφία Κροκίδη Εμπορική διεύθυνση Κωνσταντίνος Καραγιάννης Παραγωγή - Ατελιέ MSCOMΜ A.E., Τ 211 221 5869 Υποδοχή διαφήμισης Γωγώ Βουράκη, T 210 7236217 Υπεύθυνος διανομής Άλκης Κορόβηλας 6942 930 332 Εκτύπωση - Βιβλιοδεσία Χαϊδεμένος ΑΕΒΕ Ιδιοκτησία Ελένη Κορόβηλα Book Press Σταδίου 43, 105 59 Αθήνα Τ+F 210 7216376 info@bookpress.gr www.bookpress.gr Θέλετε να έρχεται η Book Press στο σπίτι σας; Γραφτείτε συνδρομητής και θα τη λαμβάνετε στον χώρο σας πληρώνοντας μονάχα 22 ευρώ για ένα χρόνο. H αναπαραγωγή κειμένων της BP επιτρέπεται μόνο με ρητή αναφορά στην πηγή.

10/2009bookpress

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΝ

οκτωβριοσ2009

#02 10/12/09 3:07 PM

06_editorial.indd 7

10/12/09 2:28 PM

08bookpress

oktωbρΙΟΣ2009

top & Low

Τα πιο καλοπουλημένα βιβλία του μήνα με μια ματιά

Xαραυγή στεφενι μαϊερ μτφρ. βασιλικη λατσινου πλατυπους 2009

Best Sellers

E, πρόεδρε μιμης ανδρουλακης καστανιωτης 2009

Όλα σου τα ’μαθα μα ξέχασα μια λέξη δημητριος μπουραντας πατακης 2008

Ο δρόμος της αυτοεξάρτησης χορχε μπουκαϊ μτφρ. κωνσταντινα επισκοποπουλου opera 2009

Αν αγαπάτε τα παιδιά σας αγαπήστε πρώτα τον εαυτό σας νικος μαρκακης αγκυρα 2009

Το κορίτσι με τα τατουάζ στιγκ λαρσον μτφρ. γιωργος μαθοπουλος ψυχογιος 2009

Αυτό το μήνα τα στοιχεία είναι από το βιβλιοπωλείο "Ευριπίδης στη Στοά"

Ερωτικά ποιήματα παμπλο νερουδα μτφρ. αγαθη δημητρουκα πατακης 2009

...one from the heart Η επιστολή του λόρδου Τσάντος hugo von hofmannsthal μτφρ. εφη γιαννοπουλου αγρα 2009

08_BEST SELLER.indd 8

Συγκέντρωση πετρα θορμπριτζ μτφρ. ευαγγελια γεωργουλα κονιδαρης 2009

Yπ' όψιν κυρίου Φράνσις Μπέικον

ραμμένη έναν αιώνα πριν (1902), παρά το μικρό της μέγεθος, η «Επιστολή» είναι ένα από τα πιο πλούσια κι εμβληματικά κείμενα του αιώνα που πέρασε. Ο επινοημένος Λόρδος απευθύνει αυτή την επιστολή στο φιλόσοφο του πραγματισμού Φράνσις Μπέικον, τον οποίο εμφανίζει ως φίλο και συνομιλητή. Θέμα της, οι λόγοι για τους οποίους ο επιστολογράφος, και λογοτέχνης, έχει σταματήσει να γράφει, έχει πάψει

να εμπιστεύεται την παραστατική δύναμη των λέξεων. Το ίδιο το κείμενο, οποία ειρωνεία, αποτελεί μια θαυμάσια υπεράσπιση της εκφραστικής δύναμης της ποιητικής γραφής, αλλά και υπεράσπιση μιας εκστατικής, ανιμιστικής βίωσης του κόσμου, έμψυχου και άψυχου. Εξαιρετική έκδοση, δουλεμένη μετάφραση, δύο θαυμάσια εισαγωγικά κείμενα από τους Κλαούντιο Μάγκρις και Ενρίκε Βίλα-Μάτας.

10/12/09 1:22 PM

οκτωβριοσ2009 στον αφρο ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ Σκηνή από την ταινία καταστροφής του Ρόλαντ Έμεριχ «2012», με τον Τζον Κιούζακ. (Στις κινηματογραφικές αίθουσες από 12 Νοεμβρίου.)

bookpress 09 Όταν ο Γαλαξίας μάς κάνει πλάκα

Οι προφητείες του Νοστράδαμου ωχριούν μπροστά σε αυτές των Μάγια. Της Αναστασίας Καμβύση

ς το θέσουμε κομψά και επιστημονικά: Εδώ και δεκαετίες οι αρχαιολόγοι γνωρίζουν ότι διάφορες πηγές, με πρώτη και καλύτερη το ημερολόγιο των Μάγια, υποδεικνύουν το 2012 ως μεταβατική χρονιά για την ιστορία της ανθρωπότητας. Στο αποκαλυπτικό βιβλίο, που υπογράφουν επιστήμονες, ακούραστοι ερευνητές και στοχαστές, το 2012 αντιμετωπίζεται όχι τόσο ως η χρονιά του Αρμαγεδδώνα όσο ως το κλείσιμο ενός κύκλου στην ανθρώπινη ιστορία και το πέρασμα στον επόμενο. Η αναφορά στη χρονιά είναι περισσότερο συμβολικού χαρακτήρα, αφού οι αλλαγές που θα συντελεστούν θα είναι σταδιακές και θα διαρκέσουν σχεδόν ολόκληρη τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα. Δεν αναμένεται να δούμε βροχή από αστέρια ή γιγάντια κύματα να επιτίθενται στη στεριά, αλλά παραμένει επιστημονικά αποδεδειγμένο το γεγονός ότι το μαγνητικό πεδίο της Γης μετατοπίζεται και ότι στις 21 Δεκεμβρίου του 2012 η ανθρωπότητα θα περάσει στην εποχή του Άλματος. Μένει να διαπιστώσουμε αν θα είναι ένα άλμα στο κενό ή σε μια καλύτερη εποχή για τον πλανήτη. Τα κείμενα του βιβλίου υπογράφουν οι Γκρεγκ Μπράντεν, Πίτερ Ράσελ, Ντάνιελ Πίντσμπεκ, Τζοάνα Ρ. Μέισι, Τζον Μέιτζορ Τζένκινς, Τζεφ Στρέι, Ρόμπερτ Σίτλερ, Χοσέ Αργκιέλες, Καρλ Γιόχαν Κάλεμαν, Έρβιν Λάσζλο, Τζον Λ. Πίτερσεν, Κορίν Μακλάφλιν, Τζέι Γουάιντνερ, Τζιλ Έντουαρντς, Γιάνος, Σάρον Ρόουζ, Τζιν Χιούστον κ.ά.

Ο Ιντιάνα Τζόουνς και οι εξωγήινοι Πλησιάζει το τέλος του κόσμου ή όλα συμβαίνουν σ’ ένα παράλληλο σύμπαν; Tι γίνεται όταν ένας συγγραφέας που εξερευνά τις αρχαίες προφητείες των Μάγια, σύμφωνα με τις οποίες ο κόσμος μας τελειώνει στις 21 Δεκεμβρίου του 2012, συνειδητοποιεί ότι όσα γράφει συμβαίνουν σ’ ένα παράλληλο σύμπαν; Θα μπορέσει να σταματήσει

το άνοιγμα των πυλών, το οποίο θα σημάνει την εισβολή εξωγήινων ερπετοειδών πλασμάτων, που θα μας βλέπουν σαν κολατσιό; Απολαυστικό μυθιστόρημα καταστροφολογίας, με ήρωα ένα συγγραφέα που δεν ξέρουμε αν φαντάζεται όσα εξιστορεί ή

αν λειτουργεί ως μέντιουμ που καταγράφει τις περιπέτειες ενός αρχαιολόγου σε μια άλλη Γη, μια από τις τρεις που θα συναντήσει ο αναγνώστης. Και το κερασάκι στην τούρτα: στους κόσμους που πλάθει ο Αμερικανός Ουίτλι Στρίμπερ έχει αποδειχθεί η ύπαρξη της ψυχής!

2012: Ο πόλεμος για τις ψυχές ουιτλι στριμπερ μτφρ. θανασης βεμπος λιβανης 2009 σελ. 452, τιμη €19,00

Το μυστήριο του 2012 Αποκαλυπτικές προβλέψεις για τη χρονιά που θα αλλάξει τον κόσμο συλλογικο μτφρ. ανδρεας λυμπεροπουλος κεδρος 2009 σελ. 458, τιμη €22,00

09_afros.indd 3

10/12/09 1:23 PM

10bookpress

οκτωβριοσ2009

συνεντευξη

Το γραπτό είναι πιο έξυπνο από τον συγγραφέα του

Λίγο πριν από τις εκλογές ο Μένης Κουμανταρέας μίλησε στον Κώστα Κατσουλάρη για την πολιτική, τη λογοτεχνική επίδραση και το νέο του βιβλίο

τα 78 του χρόνια, με σχεδόν μισό αιώνα να έχει περάσει από το πρώτο του βιβλίο, «Τα μηχανάκια», το πεζογραφικό έργο του Μένη Κουμανταρέα δύσκολα συγκρίνεται σε όγκο και πλούτο με άλλου εν ζωή Έλληνα συγγραφέα. Έχει μεταφραστεί σε κάμποσες γλώσσες, κι έχει κι ο ίδιος μεταφράσει σημαντικά βιβλία, κυρίως αμερικανικής πεζογραφίας. Σε λίγες μέρες κυκλοφορεί από τον «Κέδρο» η νουβέλα «Σ’ ένα στρατόπεδο άκρη στην ερημιά», μια αλληγορική ιστορία με ήρωα έναν αγγελικό στην όψη στρατιώτη, ο οποίος επιλέγεται από τη γυναίκα του διοικητή του για να φιλοτεχνήσει το πορτρέτο του.

Χαϊδεύουμε τον καπιταλισμό κι εκείνος γουργουρίζει ευχαριστημένος

10_11_koumantareas.indd 2

Κύριε Κουμανταρέα, τι προσδοκίες έχετε από την πολιτική κατάσταση σήμερα στην Ελλάδα; Ορισμένοι λένε ότι με τις εκλογές δεν αλλάζει τίποτε κι ότι πρέπει ο κόσμος να βγει στους δρόμους, αν θέλουμε πραγματική αλλαγή. Ελπίζω ότι, όταν θα διαβάζετε αυτές τις γραμμές, θα έχουν φύγει οι άνθρωποι που κυβερνούσαν επί πεντέμισι χρόνια. Μιλώ όχι από πολιτική σκοπιά, αλλά από καθαρά κοινωνική. Τα δικά μου χνώτα, τουλάχιστον, δεν ταίριαζαν με τα δικά τους. Και δεν πιστεύω στην απλουστευτική λογική ότι και τα δύο μεγάλα κόμματα είναι το ίδιο. Πρόκειται για μια άλλη πάστα ανθρώπων, κι αυτό κάνει τη διαφορά. Επιτέλους, η εποχή δεν ση-

κώνει άλλο νεοφιλελευθερισμό. Ας κυβερνήσουν οι σοσιαλδημοκράτες. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ευεξία ούτε για τον φτωχό κόσμο, αλλά ούτε και για μας τους ανθρώπους που γράφουμε. Απλά νιώθουμε πιο κοντά. Ελπίζουμε, όπως όλος ο κόσμος. Τώρα, για να βγει ο κόσμος στους δρόμους, όπως λέτε, έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε ακόμα. Χαϊδεύουμε τον καπιταλισμό κι εκείνος γουργουρίζει ευχαριστημένος. Προς τα πού να κοιτάξω; Ακόμα και η Κίνα, που από μικρός ακούω ότι είναι η ανερχόμενη δύναμη, είναι μια χώρα καπιταλιστική ντυμένη με κομμουνιστική λεοντή. Νομίζω ότι θα υπάρξει μια μεγάλη αναταραχή, εξέγερση ή κάτι παρόμοιο μέσα στον 21ο αιώνα. Ένας κομμουνισμός από την ανάποδη. Σ’ αυτό το περιβάλλον ρευστότητας και συμπίεσης του μέσου γούστου προς τα κάτω, συχνά οι συγγραφείς λένε ότι αισθάνονται αδύναμοι με την τέχνη τους, σαν να πηγαίνουν στον πόλεμο με ξύλινα σπαθιά. Εσείς; Και τι πειράζουν τα ξύλινα σπαθιά; Ανέκαθεν οι συγγραφείς ήμασταν αδύναμη πάστα, κάτι σύμφυτο με την ιδιότητα του λογοτέχνη. Δον Κιχώτες της ποίησης και της πεζογραφίας. Όμως, η δύναμη της λογοτεχνίας είναι ύπουλη και διαβρωτική. Αν δεν αλλάζουμε τον κόσμο, τουλάχιστον κρατάμε το μυαλό του ξύπνιο. Δεν είναι λίγο αυτό.

Ο Τσίρκας είπε: «Ένα καλό βιβλίο ποτέ δεν γράφεται από έναν μόνο άνθρωπο… Χρειάζεται πάντα ένα ζωντανό αντηχείο για να κανονίζεις, σύμφωνα με τις αντιδράσεις του, την πορεία σου». Ο Ταχτσής επίσης είχε εκφράσει κάτι παρόμοιο: «Για να γραφτεί ένα μυθιστόρημα, δεν φτάνει […] το ταλέντο ενός ανθρώπου: πρέπει να έχει δουλέψει πολύ καιρό […] ολόκληρη η φυλή». Σας απασχόλησε ποτέ αυτή η προβληματική; Δεν ξέρω αν αυτό μ’ απασχόλησε, τουλάχιστον όπως ωραία το διατυπώνουν ο Τσίρκας και ο Ταχτσής, ο καθένας με τον δικό του τρόπο. Ξέρω όμως ότι χωρίς την παράδοση πίσω μου νιώθω ανάπηρος. Παράδοση γραπτή και προφορική. Λογοτεχνική και ιστορική. Όπως ξέρω ότι η κοινωνία μέσα στην οποία γράφω μ’ επηρεάζει θετικά ή αρνητικά. Οπωσδήποτε, όταν γράφει κανείς, νιώθει μόνος. Η σιωπή μέσα από την οποία ξεπετάγονται οι λέξεις είναι εκκωφαντική. Πώς σκέφτεστε το ζήτημα της λογοτεχνικής επίδρασης; Μπορούμε να εντοπίσουμε τις επιρροές μας με ακρίβεια ή μήπως πρόκειται για εκ των υστέρων «κατασκευές»; Η επίδραση είναι αναπόσπαστο συστατικό της τέχνης. Γράφουμε στην αρχή όπως έγραφαν οι προηγούμενοι. Παπαγαλάκια και μαγνητοφωνάκια. Πολύ λίγοι σε κάθε γενιά βρίσκουν τη δική τους φωνή. Κι αυτό απαιτεί μεγάλη προσπάθεια, ηθική και πρακτική. Τότε αντιδρούμε σ’ αυτούς που μας δίδαξαν ζωογόνα και δημιουργικά. Από αυτήν την άποψη, ισχύει και το ρητό: ουδείς πιο αγνώμων από τον ευεργετηθέντα. Διαβάζετε νέους συγγραφείς, κι έχετε μάλιστα κατά καιρούς ενισχύσει αρκετούς από αυτούς. Βλέπετε στα βιβλία τους κάποιου είδους συνέχεια ή μήπως οι νεότερες γενιές, με τις τόσο πολύπλευρες επιρροές τους (σινεμά, κόμικ, διαβίωση στο εξωτερικό κ.ά.), δεν αποτελούν πια μέρος καμιάς παράδοσης; Στη γενιά του ’80 μπορούσα να διακρίνω ακόμα κάποια επίδραση δική μας, κι επομένως μια συνέχεια, όπως το θέτετε. Ο Ταχτσής μάλιστα κάποτε με χαρακτήρισε «μέντορα». Όμως, μη νομίζετε, κι

εμείς βλέπαμε πολύ σινεμά και ταξιδεύαμε. Μπορεί να μη διαβάζαμε κόμικ, όμως δεν αντιγράφαμε τη ζωή στη Νέα Υόρκη ή στο Λονδίνο. Ούτε είχαμε τόσο εύκολες τις λέξεις. Ο Άρης Αλεξάνδρου σ’ έναν στίχο του λέει: «Με τις λέξεις να είσαι πολύ προσεχτικός / όπως είσαι ακριβώς μ’ έναν βαριά τραυματισμένο που κουβαλάς στον ώμο». Σε πολλούς νέους λείπει η βάσανος, το μεράκι. Υπερισχύει η υπεροψία, η σιγουριά κι η δίψα γι’ αναγνώριση. Η λογοτεχνία μπορεί να μιλά για πόρνες, αλλά δεν είναι η ίδια πόρνη. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουμε κάποιους ιδιαίτερα προικισμένους νέους συγγραφείς. Θα έλεγα μάλιστα περισσότερους αριθμητικά από παλιά. Να είναι άραγε αυτό το «αριθμητικά» που εμποδίζει να ξεχωρίσουμε έναν ή δύο εξ αυτών; Ίσως είναι νωρίς ακόμα. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει η αίσθηση ότι όλο και περισσότερο η Ιστορία διεισδύει στα γραπτά σας, είτε πρόκειται για τη μικρο-ιστορία (π.χ. «Η γυναίκα που πετάει») είτε για την Ιστορία σε μεγαλύτερη κλίμακα (π.χ. «Το show είναι των Ελλήνων»). Νιώθετε σήμερα εντονότερα από άλλοτε την ανάγκη να στηρίζεστε σε «πραγματικά γεγονότα»; Αυτό που λέτε είναι αλήθεια. Όμως, ως εδώ. Η Ιστορία είναι ωκεανός αδιάβατος κι εγώ νιώθω πια να πνίγομαι μέσα στο πραγματολογικό υλικό. Το όνειρό μου είναι σ' επόμενα έργα –όσα υπάρξουν και εάν υπάρξουν– ν' αντλώ μόνο από τη φαντασία μου, τα βιώ-

ματά μου και τον άμεσο περίγυρο. Χωρίς κατ’ ανάγκη να κάνω αυτοβιογραφία. Αρκετά μ’ αυτή. Δεν μας ενδιαφέρουν τα εσώψυχα των συγγραφέων, παρά μόνο στο μέτρο που αυτά αγγίζουν τον κοινό παρονομαστή. Σε λίγες μέρες κυκλοφορεί το καινούργιο βιβλίο σας. Με δυο λόγια; Η μικρή αυτή νουβέλα γράφτηκε κατόπιν παραγγελίας, για να πάνε τα δικαιώματά μου –τουλάχιστον των πρώτων εκδόσεων– στην οργάνωση «Κάνε μια ευχή», για το άρρωστο παιδί. Όχι, δεν είναι μια νουβέλα για παιδιά. Είναι όμως κατά κάποιο τρόπο παραμύθι. Δεν έχει νόημα να πω περισσότερα. Τα βιβλία γράφονται για να διαβάζονται και όχι για να τα περιγράφουμε. Το ίδιο το γραπτό είναι πιο έξυπνο από τον συγγραφέα του.

10/12/09 1:24 PM

οκτωβριοσ2009

bookpress11

'ΈΕχεει ι γραάψ Το Show είναι των Ελλήνων κεδρος 2008 Ο τίτλος της τρίτης νουβέλας και τίτλος όλου του βιβλίου είναι φράση του Τσόρτσιλ στον Ουκρανό φωτογράφο Κέσελ, στη διάρκεια της ιστορικής σύσκεψης στις 26 Δεκεμβρίου του 1944. Βεβαίως, η φαντασία έχει το πάνω χέρι.

Η γυναίκα που πετάει κεδρος 2006 Οι γυναίκες ηρωίδες κυριαρχούν σ’ αυτή τη συλλογή διηγημάτων μ' έντονο αυτοβιογραφικό άρωμα. Υπάρχουν όμως και άντρες: από τον μυστηριώδη Δανό βιολιστή και τα δίδυμα ανάπηρα αγόρια ως τον ταξιτζή με το χαμένο κινητό. Αυτοί όμως δυσκολεύονται να πετάξουν.

Δυο φορές Έλληνας κεδρος 2001 Τα χρόνια είναι πολλά: 19491990. Δυο οικογένειες διασχίζουν τον χρόνο. Ένας διορθωτής, η γυναίκα του, ένας αλφαμίτης. Τυπογραφεία, σπίτια, δρόμοι. Ο χρόνος είναι ένα παιχνιδάκι. Κι η Αθήνα παντού.

Bio τοπος γεννησης: ημερομ. γεννησης: πρωτο βιβλιο:

Αθήνα 1931

«Τα μηχανάκια» (1962)

βιβλιογραφια: Έχει γράψει ή μεταφράσει περισσότερα από σαράντα βιβλία.

10_11_koumantareas.indd 3

10/12/09 1:25 PM

12bookpress

οκτωβριοσ2009

ελληνικη πεζογραφια

Καταθέσεις ωριμότητας

Δύο μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει μες στη χρονιά που διανύουμε και τα οποία, για διαφορετικούς λόγους το καθένα, την έχουν σημαδέψει. Tου Κώστα Κατσουλάρη τη, συχνά ηρωική, συμμετοχή των στρατιωτών της στις μάχες…) Γκουρογιάννης κάνει χρήση ενός έξυπνου ευρήματος, της διοργάνωσης ενός συνεδρίου βετεράνων σήμερα στη Μεγαλόνησο, καταφέρνοντας έτσι να «μαζέψει» στον τόπο του δράματος όλες τις πλευρές –ακόμη και τους απαραίτητους εκπροσώπους της σύγχρονης ιστοριογραφίας. Αυτό δίνει πολλαπλές ευκαιρίες στον συγγραφέα να συνδυάζει μαρτυρίες από μάχες και πολεμικά γεγονότα με τη σκιαγράφηση χαρακτήρων –οι περισσότεροι, ακρωτηριασμένοι ψυχικά (συχνά και σωματικά) από τη συμμετοχή τους σε έναν πόλεμο που κανείς δεν θέλει να θυμάται. Ο κεντρικός ήρωας, δικηγόρος και πρόεδρος του μεγαλύτερου συλλόγου Ελλαδιτών βετεράνων, είναι ένας έξυπνα σχεδιασμένος χαρακτήρας, που ισορροπεί διαρκώς στην κόψη της ματαίωσης,

Ο Κόκκινο στην πράσινη γραμμή βασιλης γκουρογιαννης μεταιχμιο 2009 σελ. 477, τιμη €18,00

ν ο δημόσιος χώρος στην Ελλάδα ήταν πεδίο προβληματισμού, αναστοχασμού, συζήτησης, το μυθιστόρημα του Γκουρογιάννη, με θέμα τον «άγνωστο» πόλεμο στην Κύπρο, θα είχε συζητηθεί ακόμη και στα δελτία ειδήσεων. Άλλωστε, το 2009 ήρθαν στο φως νέα στοιχεία –κι όπως αναμενόταν, επώδυνα– σε σχέση με το ζήτημα των αγνοουμένων· οι ευκαιρίες δεν έλειψαν. Ο 58χρονος Βασίλης Γκουρογιάννης, δικηγόρος στο επάγγελμα, είχε και σε προηγούμενο μυθιστόρημά του, το «Βέβηλη πτήση» (Μεταίχμιο, 2003), ασχοληθεί με πτυχές των εθνικών θεμάτων. Ωστόσο, με το «Κόκκινο στην πράσινη γραμμή» αναμετράται μυθοπλαστικά με μια χαίνουσα πληγή, απέναντι στην οποία η ελλαδική κοινωνία, γαλουχημένη στην ευδαιμονική κουλτούρα της Μεταπολίτευσης, αισθάνεται αμηχανία –αν όχι και κάποια δυσφορία. Άλλωστε, το ελλαδικό μιντιακό δόγμα που συνοψιζόταν στη φράση «το Κυπριακό δεν πουλάει» τι άλλο μαρτυρούσε παρά αυτή τη διάθεση απώθησης της τραγωδίας, άτακτης φυγής προς τα εμπρός; Για τους Κυπρίους βέβαια η «φυγή» δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Κι όσο για τους 4.000 νεκρούς μας, ο αριθμός τους λειτουργεί παραλυτικά σήμερα, μια και οι περισσότεροι έχουμε την αίσθηση ότι ο τουρκικός στρατός το καλοκαίρι του 1974 προέλαυνε χωρίς ουσιαστική αντίσταση. (Δυστυχώς, η παρουσία της ΕΛΔΥΚ στην Κύπρο συνδέθηκε περισσότερο με το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και τα όσα ακολούθησαν, παρά με

12_pezografia.indd 12

α φ ήν ο ντας σχεδόν μέχρι τέλους ερωτηματικά για διάφορες πτυχές της προσωπικής εμπλοκής του. Εν κατακλείδι: Ένα πλούσιο, τολμηρό, καλά σχεδιασμένο μυθιστόρημα, το οποίο, ακόμη κι αν έχει ορισμένα προβλήματα οικονομίας –κακά τα ψέματα, πόσα μυθιστορήματα 450 σελίδων δεν έχουν;–, καταφέρνει να πραγματευτεί ζωντανά και πολυεστιακά ένα σχεδόν ανεκμετάλλευτο από την πεζογραφία μας κοίτασμα.

ε εντελώς άλλο μήκος κύματος, η 41χρονη Άντζελα Δημητρακάκη (διδάσκει θεωρία της σύγχρονης τέχνης στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου) επιχειρεί να φέρει με δραστικό τρόπο στα καθ’ ημάς ποικιλία προβληματισμών από τον χώρο της σύγχρονης κριτικής θεωρίας και των

να τον Σεπτέμβριο του 2006 και προσπαθεί, με όχι ιδιαίτερη επιτυχία, να ενταχθεί στην αθηναϊκή κοινωνία. Παράλληλα, επιχειρεί να βάλει τη ζωή της σε μια σειρά, να συμφιλιωθεί με πρόσωπα και καταστάσεις του παρελθόντος, αλλά και με ζητήματα που σχετίζονται με τις ερωτικές της επιλογές, μια και είναι λεσβία.

Μέσα σ’ ένα κορίτσι σαν κι εσένα αντζελα δημητρακακη εστια 2009 σελ. 386, τιμη €17,00

νέντευξης της ποιήτριας, σε μετάφραση της ηρωίδας. ολλά και διόλου ευκαταφρόνητα τα επιτεύγματα της Δημητρακάκη –στο πιθανότατα ωριμότερο βιβλίο της. Κατ' αρχάς, η ηρωίδα της είναι ένας από τους πιο ενδιαφέροντες, σύγχρονους και ρευστούς χαρακτήρες της πεζογραφίας μας των τελευταίων χρόνων· η επαφή της με την ελληνική πραγματικότητα, με αδιόρατο χιούμορ και γνήσια έκπληξη, δίνει μια εξαιρετικά πρωτότυπη εικόνα της Ελλάδας. Επίσης: Η πραγμάτευση της ομοφυλοφιλίας της ηρωίδας της, με τον απροκάλυπτο τρόπο με τον οποίο εκφράζεται, δίνει την ευκαιρία στη συγγραφέα να προσεγγίσει σε βάθος το ζήτημα της ταυτότητας, της ξενικότητας, της εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης στον σύγχρονο κόσμο, χωρίς να εγκλωβίζεται σε θεωρητικά σχήματα και παγιωμένες αντιλήψεις. Η προσέγγισή της είναι ουσιαστικά ποιητική, ακόμη κι όταν ψελλίζει σκέψεις για την ασυμβατότητα του πεζού λόγου με τον σύγχρονο κόσμο, και την ίδια στιγμή ειρωνική, αφού το πρόσωπο που την έχει στοιχειώσει είναι ποιήτρια. Μοναδική ένσταση: Η σαγήνευση της ηρωίδας από το δίπολο κόρης-μάνας μοιάζει στιγμές στιγμές να «καθηλώνει» και την ίδια τη συγγραφέα στους κόλπους ενός σύμπαντος που φαντάζει αύταρκες και αυτοτροφοδοτούμενο. Μεγάλη και δύσκολη συζήτηση· αναμφίβολα, μια από τις πολλές που θα μπορούσαν να ξεκινήσουν με αφορμή αυτό το άκρως ερεθιστικό μυθιστόρημα.

πολιτισμικών σπουδών –συνεισφορά που συχνά αντιμετωπίζεται με ανασηκωμένα φρύδια, παρότι είναι κοινή παραδοχή ότι η πεζογραφία στη χώρα μας δεν διαφεύγει συχνά του γενικότερου επαρχιωτισμού που χαρακτηρίζει τα πολιτιστικά μας πράγματα. Η ιστορία της, κατ' αρχάς απλή: Η Κατίνα Μελά, γόνος ιδιόρρυθμης ελληνοαμερικανικής οικογένειας και μελετήτρια της σύγχρονης ελληνικής ποίησης, φτάνει στην Αθή-

Το βιβλίο της Δημητρακάκη χωρίζεται σε τέσσερα μέρη. Στο πρώτο μέρος έχουμε σε παράθεση την εξερχόμενη αλληλογραφία (ιμέιλ και επιστολές) της Κατίνας προς διάφορους αποδέκτες, με βασικότερο τον αδελφό της στην Αμερική. Σκέψεις για το παρελθόν, εμπειρίες από την καθημερινότητα, συνδυάζονται με σπαραξικάρδιες εκκλήσεις προς την πρώην σύντροφό της, την Ταμάρα, με την οποία έχει χωρίσει έπειτα από επταετή δεσμό. Στο δεύτερο μέρος περιλαμβάνονται οι καταγραφές στο ημερολόγιό της. Το στρατήγημα αυτό, η παράθεση δύο διαφορετικών αφηγήσεων πάνω στην ίδια χρονική περίοδο, παράγει μια εντύπωση διαδοχικών επιστρώσεων της πραγματικότητας που αφήνει πολλαπλές διόδους στον αναγνώστη. Στο τρίτο μέρος διαβάζουμε την εισήγηση της ηρωίδας σε ένα συνέδριο στους Δελφούς με θέμα την ελληνικής καταγωγής ποιήτρια Θαλασσία Ύλη – την οποία έχει μελετήσει πολλαπλώς η Κατίνα. Τέλος, το μυθιστόρημα ολοκληρώνεται με την παράθεση μιας μακροσκελούς συ-

10/12/09 1:25 PM

bookpress13

οκτωβριοσ2009 προτασεισ

Τρεις συγγραφείς αυτοσυστήνονται

ΔΗΜΗΤΡΑ ΚΟΛΛΙΑΚΟΥ

Έλλειψη οξυγόνου

τ ί τ λ ο ς ε ίν α ι εμπνευσμένος από τη νόσο των ορειβατών, κι όμως οι πρωταγωνιστές δεν επιδίδονται σε αναβάσεις. Αγγίζοντας το οριακό σημείο που για τον καθέναν τους αποτελεί «μεγάλο υψόμετρο» –σημείο όπου η έλλειψη οξυγόνου γίνεται διαβρωτική–, εναποθέτουν τις ελπίδες τους στους άλλους. Οι άλλοι είναι άνθρωποι που η συγκυρία έφερε στον δρόμο τους, που τους βολεύει ίσως να πιστεύουν ότι εκείνοι μάλλον έχουν την ανάγκη τους, που εντέλει τους ποθούν. Στην πρώτη νουβέλα («Νούφαρο»), είναι η οικοδέσποινα που «ξέχασε» ένα προσωπικό ημερολόγιο δίπλα στον καναπέ-κρεβάτι του φιλοξενούμενου ή αυτός γυρεύει κάτι από κείνη όταν το διαβάζει; Στο «Λώρο», πληροφορούμαστε ότι και οι δύο το ήθελαν –η εγκυμοσύνη ήταν προγραμματισμένη. Τότε όμως τι ζητάει η ηρωί-

13_protaseis.indd 13

δα από τη μόνη έγκυο άνευ «παρτενέρ» στο σεμινάριο ενεργού τοκετού που παρακολουθούν από κοινού; «Σεξ γιοκ» είναι το πρόβλημα στην τρίτη νουβέλα («Η θλίψη είναι σουηδική») –παρενέργεια των χαπιών, κι ας ανήκουν στη νέα γενιά αντικαταθλιπτικών με λιγότερες, υποτίθεται, παρενέργειες. Ποια βεβαιότητα ανατρέπει ένας πρώην συλλέκτης τριζονιών; Τέλος, τι είδους τρίγωνο μπορούν να σχηματίσουν ένας φευγάτος ορειβάτης των Ιμαλαΐων, που υπογράφει το χειρόγραφο «Η αρρώστια των βουνών», ο οδοντογιατρός, που ξέρει μια θλιβερή ιστορία, και μια ηρωίδα που έχει μπει στην ηλικία που μια γυναίκα γίνεται αόρατη; Οι 4 νουβέλες εξερευνούν το εσωτερικό τοπίο της αυταπάτης και της εγρήγορσης, της ανεστιότητας και της σύγκλισης. «Η αρρώστια των βουνών»

εκδοσεις πατακης

ΝΙΚΟΣ ΔΑΒΒΕΤΑΣ

ΛΟΥΚΙΑ ΔΕΡΒΗ

Αντοχές σώματος και μνήμης

ο μυθιστόρημα «Η Εβραία νύφη» άρχισε να γράφεται το 2005 και ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 2008. Αν και αυτοτελές έργο, μετά το «Θήραμα» και τη «Λευκή πετσέτα στο ρινγκ», μπορεί να διαβαστεί και ως το τελευταίο μέρος μιας άτυπης τριλογίας. Η υπόθεση: Η ερωτική σχέση ενός δημοσιογράφου και μιας νέας ανορεξικής γυναίκας καταλήγει σ’ ένα απρόβλεπτο κυνήγι οικογενειακών φαντασμάτων, που εκτυλίσσεται σε τρεις πόλεις: Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Βερολίνο. Εκείνη, η Νίκη, αναζητά στοιχεία για την εμπλοκή του πατέρα της στον αφανισμό των Ελλήνων Εβραίων. Επίλεκτο μέλος της γερμανόφιλης οργάνωσης «Εθνική Ένωση», ο πατέρας της είχε διοριστεί το 1943 στην ύποπτη για τις δραστηριότητές της Υπηρεσία Διαχείρισης Εβραϊκών Περιουσιών. Βυθισμένη στην ανορεξία και στην αινιγματική εμμο-

νή της με τον γνωστό πίνακα του Ρέμπραντ «Η Εβραία νύφη» («Die Judenbraut»), η Νίκη δοκιμάζει τις αντοχές του σώματός της, όπως και της μνήμης της. Μάρτυρες της αντιφατικής συμπεριφοράς της ο Εβραίος ψυχίατρος Δαβίδ Καπόν, που την κουράρει, και ο Ανατολικογερμανός αθλίατρος Κουρτ Βάλζερ. Θεατής στην προσπάθειά της να ανακαλύψει την αλήθεια με κάθε τίμημα, ο δημοσιογράφος αναμετράται και αυτός με τη σκιά του νεκρού πατέρα του και με τη δράση του από τον Εμφύλιο και μετά. Μέσα από την ερωτική σχέση, σημαδεμένη από ανείπωτες αλήθειες, ανεξήγητες απουσίες και μια αδιόρατης ενοχή, η Νίκη και ο δημοσιογράφος πασχίζουν να ανακαλύψουν το λεπτό όριο ανάμεσα στη ζωή που ζούμε και στη ζωή που επινοούμε. «Η Εβραία νύφη»

εκδοσεις κεδρος

Τα δεινά του πολέμου

ια νοσταλγική ιστορία για τις περιπέτειες της Μαζάλ και της αδελφής της, δύο Εβραίων κοριτσιών στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Το ταξίδι τους από τις Σέρρες στην Αθήνα (όπου ο πατέρας τους τις φυγάδευσε δίνοντας δέκα χρυσές λίρες και δύο κατσίκες σε Βούλγαρους αξιωματικούς για να τους βγάλουν πλαστές ταυτότητες), η φιλοξενία τους από ένα ζευγάρι Εβραίων στην Κυψέλη (μια καθηγήτρια γαλλικών κι έναν κουφό άντρα, μηχανικό στους σιδηροδρόμους), ο μεγάλος έρωτας της Μαζάλ (ο Σίμος, που αργότερα πολέμησε με τους αντάρτες στη Γορτυνία), η φυλάκιση και η μεταφορά τους στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Αρόη Πατρών (όπου η δράση ενός Ελληνοεβραίου, του Μανώλη, επιδρά καθοριστικά στις εξελίξεις). Με φόντο την Αθήνα του 1940, το σπίτι μιας ηθο-

ποιού, τη Γορτυνία και ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, κι ενώ τα δεινά του πολέμου έχουν αρχίσει να επιδρούν, η ανάλαφρη αυτή ιστορία θα σας ταξιδέψει με χιούμορ και συγκίνηση στην εποχή όπου όλα ήταν δυνατά. Ακόμα και οι ανατροπές. Η ενηλικίωση της Μαζάλ από την εποχή που είχε μια καρδιά αγκινάρα μέχρι που γνώρισε τον Σίμο, ο μικρός ερωτάκος της Σάρας (που αφηγείται την ιστορία) στο κτήμα Τσάκωνα και ένα επεισοδιακό ταξίδι. Η αγάπη δεν χάνεται. Ούτε τα στρατόπεδα συγκέντρωσης ξεχνιούνται. Η ζωή όμως, παρ’ όλα αυτά, συνεχίζεται. Μια σπαρταριστή αφήγηση για τα δεινά του πολέμου και τον φόβο τού να είσαι Εβραίος. Η ιστορία βασίζεται εν μέρει σε πραγματικά γεγονότα, έτσι όπως τα έχει μεταπλάσει η συγγραφική φαντασία. «Ομπρέλες στον ουρανό»

εκδοσεις μελανι

10/12/09 1:27 PM

14bookpress

οκτωβριοσ2009

eπι του πιεστηριου

Επιλογές από τα βιβλία του χειμώνα Βιβλία για κάθε γούστο και βαλάντιο, βιβλία μίας χρήσης και βιβλία για μια ζωή. Των Σ. Βανδώρου και Κ. Κατσουλάρη

ες με τον καθηγητή Υ» του Φερντινάν Σελίν.

δώ και λίγα χρόνια, κι επιβεβαιώνεται και φέτος, η ελληνική βιβλιοαγορά είναι πια ώριμη και καλά συντονισμένη με τις αγορές της Ευρώπης. Μερικοί από τους σημαντικότερους συγγραφείς στον κόσμο έχουν αυτό το φθινόπωρο την τιμητική τους.

Ελληνική πεζογραφία

Ξένη πεζογραφία

Πρώτος, και από τους καλύτερους, ο Αμερικανός Ντον Ντελίλλο, ο οποίος με το «Ο άνθρωπος σε πτώση» (Εστία) πραγματεύεται με τον δικό του τρόπο τον Σεπτέμβριο του 2001, ενώ ο ιδιαίτερα αγαπητός (και) στη χώρα μας Ιάπωνας Χαρούκι Μουρακάμι θα δώσει το «παρών» με μια συλλογή διηγημάτων, το «Μετά το σεισμό» (Ωκεανίδα). Σημαντικό εκδοτικό γεγονός είναι και το καινούργιο μυθιστόρημα του Ορχάν Παμούκ «Το μουσείο της αθωότητας» (Ωκεανίδα), ενώ από τη σειρά ξένης λογοτεχνίας του Καστανιώτη ξεχωρίζουν ο καινούργιος Σαραμάγκου, «Το ταξίδι του ελέφαντα», και ο «Τρόμος» του Ρώσου Βλαντιμίρ Μακάνιν, με θέμα τα όσα συνέβησαν στη διάρκεια του πραξικοπήματος κατά του Γκορμπατσόφ. Και βέβαια, οι φίλοι του ιδιόρρυθμου Τόμας Πίντσον περιμένουν πώς και πώς το τελευταίο μυθιστόρημά του «Against the day» (Καστανιώτης). Με ενδιαφέρον αναμένεται επίσης το «Σικάγο» (Πατάκης) του Αλάα Αλ Σουάνι, γνωστού μας από το «Μέγαρο Γιακουμπιάν», ενώ ο βραβευμένος με Γκονκούρ Λοράν Γκοντέ επιστρέφει με την «Πύλη της Κόλασης» (Μεταίχμιο). Καινούργιο βιβλίο και από τον Τζορτζ Πελεκάνος, «Ο κηπουρός της νύχτας» (Πατάκης), ενώ από τον ίδιο εκδοτικό οίκο θα κυκλοφορήσει το «Βιβλιοπωλείο των σκιών» του Μίκελ Μπίργκεγκορ. Από τη μεγάλη Βρετανία μάς έρχονται το «Μια καλή πράξη» (Κέδρος) της γνωστής μας Κέιτ Άτκινσον κι ένα από τα καλύτερα της Άλι Σμιθ, το «Κορίτσι συναντά αγόρι» (Τόπος). Προσέξτε επίσης το μυθιστόρημα του Καναδού Μορτερκάι Ρίχλερ «Ο Τζόσουα τότε και τώρα» (Πόλις), συγγραφέα

14_15_vivlia_xeimona.indd 14

του παιγνιώδους «Ο κόσμος του Μπάρνεϋ». Οι φίλοι του προσφάτως θανόντα Τζέιμς Μπάλαρντ θα έχουν την ευκαιρία να διαβάσουν το τελευταίο, αυτοβιογραφικό, βιβλίο του «Τα θαύματα της ζωής» (Οξύ), ενώ οι πολυπληθείς φαν του Νικ Κέιβ θα έχουν σύντομα στα χέρια τους το «Ο θάνατος του Μπάνι Μανρό» (Τόπος). Σημειώστε επίσης: Το υπαρξιακό θρίλερ «Ο λύκος» (Ελληνικά Γράμματα) του Βρετανού Joseph Smith, που έχει κάνει αίσθηση, καθώς και το «Βιολί του Άουσβιτς» (Κονιδάρης) του Maria Àngels Anglada, επίσης επιτυχία στην Καταλονία και ήδη πολυμεταφρασμένο. Καινούργιο βιβλίο και από τον Μάσιμο Μανφρέντι, «Τελευταίες μέρες του Καίσαρα» (Ψυχογιός), ενώ από τον ίδιο εκδοτικό οίκο θα κυκλοφορήσουν το μεταφυσικό θρίλερ «Το παιχνίδι του αγγέλου» του Κάρλος Ρουίθ Θαφόν και η συνέχεια του μπεστ σέλερ «Το κορίτσι με το τατουάζ» του Στιγκ Λάρσον. Από τις εκδόσεις Μελά-

νι θα βγει το μυθιστόρημα «Εξαιρετικά δυνατά και απίστευτα κοντά» του Αμερικανού Jonathan Safran Foer, με ήρωα έναν εννιάχρονο που ψάχνει να βρει την πόρτα την οποία ανοίγει το κλειδί που του άφησε ο πατέρας του, θύμα στους Δίδυμους Πύργους. Από τις εκδόσεις Κριτική θα κυκλοφορήσει το «Ο άγγελος μέσα σου» του Chris Widener, βιβλίο με διδάγματα ζωής βγαλμένα από το έργο και τη ζωή του Μιχαήλ Άγγελου, καθώς και η αλληγορική ιστορία του Stuart Avery Gold «Ο δρόμος του Ping», με ήρωα έναν βάτραχο και την πορεία του προς τον ωκεανό. Τέλος, η Σώτη Τριανταφύλλου έχει μεταφράσει το πολυαναμενόμενο δεύτερο βιβλίο του Ρομπέρτο Σαβιάνο «Το αντίθετο του θανάτου» (Πατάκης).

Κλασική λογοτεχνία

Πολλά είναι και φέτος τα κλασικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας που μεταφράζονται, ορισμένα για πρώτη φορά. Το «Ελιξίριο

νεότητος» του Μπαλζάκ, το «Οι επτά γυναίκες του Κυανοπώγωνα» του Άνατολ Φρανς και το «Η κόψη του ξυραφιού» του Σόμερσετ Μομ είναι μερικές από τις προτάσεις που μας έρχονται από το Μελάνι – το τελευταίο σε μετάφραση Μαρίας Λαϊνά. Από τις εκδόσεις Τόπος ένα ακόμη κομβικό βιβλίο της beat γενιάς, το περίφημο «Τζάνκι» του Ουίλιαμ Μπάροουζ, καθώς και το πρωτοποριακό μυθιστόρημα του μοντερνισμού «Ο δρόμος στην εξοχή» του Άρτουρ Σνίτσλερ. Από τον ίδιο οίκο, θα διαβάσουμε ακόμη το «Λαβίνια» της σημαντικής συγγραφέως της λογοτεχνίας του φανταστικού Ούρσουλα Λε Γκεν. Τέλος, από τον συγγραφέα του βραβευμένου με Πούλιτζερ «Ημέρα ανεξαρτησίας» Ρίτσαρντ Φορντ θα έχουμε κοντά μας το μυθιστόρημα «Η χώρα, όπως είναι» (Πατάκης), ενώ από την Εστία, σε μετάφραση και πάλι Σεσίλ ΙγγλέσηςΜαργέλλου, θα έχουμε την ευκαιρία να διαβάσουμε το «Συνομιλί-

Από τους τίτλους ελληνικής πεζογραφίας, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένεται το καινούργιο μυθιστόρημα «Ιούδας και Οιδίπους» (Καστανιώτης) της Ρέας Γαλανάκη, με ηρωίδα μια Ελληνοεβραία δασκάλα στην Κρήτη. Εβραία είναι επίσης η ηρωίδα του Νίκου Δαβέττα στην «Εβραία νύφη» (Κέδρος), ενώ με τους Έλληνες πρόσφυγες στην Τασκένδη και τη δυσοίωνη μοίρα τους ασχολείται η Έλενα Χουζούρη στο δεύτερο μυθιστόρημά της «Πατρίδα από βαμβάκι» (Κέδρος). Από τον ίδιο οίκο, καινούργια βιβλία έχουν και οι Κωστής Γκιμοσούλης, «Το φάντασμά της», Kώστας Καβανόζης, «Του κόσμου ετούτου», και Γιώργος Ζαρκαδάκης, «Οδηγός επιβίωσης». Επίσης, «Από το Τόκιο στο Χαρτούμ» μας ταξιδεύει ο ποιητής Γιώργος Βέης, πρέσβης μας στο Χαρτούμ μέχρι πρόσφατα. Από τον Καστανιώτη θα δουν το φως της δημοσιότητας το καινούργιο μυθιστόρημα της Ισμήνης Καπάνταη «Απειρωτάν και Τούρκων», το «Ο τελευταίος κύκνος» του Στέφανου Δάνδολου, κι ακόμη τα καινούργια βιβλία των Αλέξανδρου Ασωνίτη, Αλέξη Σταμάτη και Κωνσταντίνου Τζαμιώτη. Τη ραδιοφωνική περσόνα του μεταφέρει στο χαρτί ο Γιάννης Ξανθούλης στην «Εκδίκηση της Σιλιάνας Σαλιάγκου» (Ελληνικά Γράμματα) κι αναμένεται να αποδειχτεί εξίσου σπαρταριστή με εκείνη. Δύο ιστορικά μυθιστορήματα από τον Πατάκη: Το «Ο ταξιδευτής του Βοσπόρου», επανέκδοση του πρώτου βιβλίου του Πασχάλη Λαμπαρδή στον νέο του οίκο, και το «Ο καλός χριστιανός» του νεαρού συγγραφέα των «Περσών» Κωνσταντίνου Γουσίδη. Τέλος, ο γιατρός Γιάννης Σπαβέρας έχει γράψει το «Οι πεταλούδες από το Μπαλικπαπάν» (Libro), ένα ερωτικό μυθιστόρημα με φόντο ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις. Θεατρικό μονόλογο έχει γράψει ο Θόδωρος Γρηγοριάδης, με τίτλο «Δεύτερη γέννα» (Πατάκης), τον οποίο και θα ερμηνεύσει η Φιλα-

10/12/09 1:28 PM

bookpress15

οκτωβριοσ2009

ρέτη Κομνηνού, ενώ καινούργιο βιβλίο θα βγάλει ο Βασίλης Βασιλικός από τις εκδόσεις Μπαρτζουλιάνος. Από τη νεότερη γενιά, η Λουκία Δέρβη επιχειρεί με τις «Ομπρέλες στον ουρανό» (Μελάνι) το άνοιγμά της στη μεγάλη αφήγηση.

Διηγήματα

Στον γόνιμο χώρο της μικρής αφήγησης ξεχωρίζει η συλλογή του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Μεταξύ σφύρας και άκμονος» (Ελληνικά Γράμματα), αλλά και το ευφάνταστο «Θα σε πάρει ο δρόμος» (Κέδρος) του Σάκη Σερέφα. Τέσσερις νουβέλες συγκεντρώνει στην «Αρρώστια των βουνών» (Πατάκης) η Δήμητρα Κολλιάκου, ενώ «Κείμενα μικρής πνοής» (Κέδρος) υπογράφει ο Πρόδρομος Μάρκογλου. Νέα συλλογή διηγημάτων από τη Γαλάτεια Ριζιώτη, «Ομάρ Ομάρ» (Κέδρος), ενώ από τον ίδιο οίκο ξεχωρίζει η νουβέλα του Μένη Κουμανταρέα «Σ' ένα στρατόπεδο άκρη στην ερημιά», μια αλληγορική ιστορία για την ομορφιά και τη νεότητα. Στο «Μίξερ» (Ελληνικά Γράμματα) έχει βάλει ο Γιώργος Μανιώτης τα καινούργια του διηγήματα και η νεαρότερη Εύα Στάμου μάς υπόσχεται «Μεσημβρινές συνευρέσεις» (Μελάνι). Μόλις

14_15_vivlia_xeimona.indd 15

επανακυκλοφόρησε ένα από τα πρώτα βιβλία της Μάρως Δούκα, «Η πηγάδα, Κάτι άνθρωποι, Αθοπετού» (Πατάκης), ενώ μέσα στον χρόνο αναμένεται άλλο ένα. Οι εκδόσεις Τόπος μάς συστήνουν διηγήματα του Δημοσθένη Βουτυρά, «Το καράβι του θανάτου κι άλλες ιστορίες», ενώ από την Εστία επανακυκλοφορεί ένα από τα γνωστότερα βιβλία του Κώστα Κυριαζή «Η μάνα (Η Μανιάτισσα)».

Αυτο-βιογραφίες

Δύο συγγραφείς αυτοβιογραφούνται, έστω εμμέσως: Ο Παντελής Καλιότσος με το «Ποιους θα δαγκώσω άμα λυσσάξω» (Καστανιώτης) και η Σώτη Τριανταφύλλου με το «Ο χρόνος πάλι» (Πατάκης), στην επιτυχημένη σειρά «Η κουζίνα του συγγραφέα», που επιμελείται ο Μισέλ Φάις. Μιλώντας για βιογραφίες, ουκ ολίγες θα δουν κι αυτή τη σεζόν το φως της δημοσιότητας. Σταχυολογούμε: Ο Χρήστος Σιάφκος βιογραφεί τον Μιχάλη Κακογιάννη στο «Κακογιάννης» (Ψυχογιός), ενώ η «Κοκό Σανέλ» (Πάπυρος) μπαίνει στο στόχαστρο του Εντμόντ Σαρλ Ρου. Ο Φρανσουά Φορεστιέ, αφού ασχολήθηκε με την «ανάρμοστη» σχέση του Κένεντι με τη Μονρόε, καταπιάνε-

ται στο νέο του βιβλίο «Ο άνθρωπος που τα ήθελε όλα» (Μελάνι) με τον Αριστοτέλη Ωνάση. Τον σκηνοθέτη του «Πολίτη Κέιν» βιογραφεί ο Ντέιβιντ Τόμσον στο «Όρσον Ουέλς» (Πάπυρος), ενώ για μία ακόμη φορά το ενδιαφέρον βιογράφου (του Κάρολ Σέιμουρ Τζόουν, εν προκειμένω) προκαλούν το δίδυμο ΣαρτρΜποβουάρ (Άγκυρα) και οι πολυκύμαντες σχέσεις τους. Μετά τις

Μερικοί από τους σημαντικότερους συγγραφείς στον κόσμο έχουν την τιμητική τους συγκινητικές «Στιγμές» Ι και ΙΙ, ο Λεωνίδας Κύρκος αποθησαυρίζει ενθυμήσεις από την προσωπική και πολιτική του διαδρομή, στο «Στιγμές ΙΙΙ» (Εστία). Η βιογραφία του Αλμπέρ Καμί από τον Ολιβιέ Τοντ θα εκδοθεί από τον Καστανιώτη, ενώ νέα σειρά με τίτλο «Καφές με…» ετοιμάζει και ο Πατάκης, στην οποία θα φιλοξενηθούν διασημότητες όπως η Μονρόε, ο Χέμινγουεϊ και ο… Βούδας.

Μελέτες - δοκίμια

Εξήντα χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του, το έργο-σταθμός στη φεμινιστική σκέψη «Το δεύτερο φύλο» της Σιμόν ντε Μποβουάρ εκδίδεται από το Μεταίχμιο. Στον «Κόσμο της Coca-Cola» μάς ξεναγεί η δημοσιογράφος Constance Hays (Kέδρος). «Διάλογος για την Ευρώπη: Τα θεμέλια στο παρόν και το μέλλον» (Εστία) ονομάζεται η ανταλλαγή θέσεων ανάμεσα στον κορυφαίο Ευρωπαίο στοχαστή Γιούγκερν Χάμπερμας και στον Πάπα Βενέδικτο ΙΣΤ’, όταν ακόμη ο τελευταίος ήταν καρδινάλιος. Η Αρουντάτι Ρόι παρουσιάζει, μέσα από σειρά δοκιμίων, τη «Σκοτεινή πλευρά της δημοκρατίας» (Ψυχογιός) στην πατρίδα της, τη σύγχρονη Ινδία. Από την άλλη, «Το κράτος πρόνοιας στην Ευρώπη» (Επίκεντρο) μελετά η Anna Isaacs, ενώ στο «Ο εικονικός σου εαυτός. Ποιος πραγματικά είσαι όταν μπαίνεις στο Διαδίκτυο» (Τόπος) του Ντέιβι Γουάιντερ θίγεται ένα σύγχρονο ζήτημα. Η μάθηση μπορεί να είναι μια διασκεδαστική εμπειρία, ισχυρίζεται ο Νίκος Χανιωτάκης με «Το χιούμορ στη διδασκαλία» (Ελληνικά Γράμματα), ενώ «Η φιλοσοφία πάει κινηματογράφο» από τις εκδόσεις Κονιδάρη.

Ιστορία

Συλλογικός τόμος για την πολιτική ιστορία της Ελλάδας από τον Εμφύλιο ως τις μέρες μας θα κυκλοφορήσει από τα Ελληνικά Γράμματα, σε επιμέλεια Ηλία Νικολακόπουλου. Η μονογραφία του Νίκου Μαραντζίδη «Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας 1946-1949» (Αλεξάνδρεια) αναμένεται να προκαλέσει αντιδράσεις. Ο γνωστός ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ αναλύει τα αυτοκρατορικά σχέδια των ναζί στο «Η αυτοκρατορία του Χίτλερ. Ναζιστική εξουσία στην κατοχική Ευρώπη» (Αλεξάνδρεια). Η μελέτη του Christopher Catherwood «Ιράκ. Το ολίσθημα του Τσώρτσιλ» θα κυκλοφορήσει από τον Γκοβόστη.

Μαρτυρίες

Ένας δημοσιογράφος κι ένας φωτογράφος, οι Αλέξανδρος Κυριακόπουλος και Θύμιος Γουργουρής, είναι οι συντελεστές του «Ανησυχία. Μια καταγραφή του αυθόρμητου τον Δεκέμβριο του 2008» (Καστανιώτης), ενώ διευθυντικό στέλεχος μεγάλης γαλλικής τράπεζας καταθέτει ανώνυμα τις «Εξομολογήσεις ενός διεφθαρμένου τραπεζίτη» (Κέδρος), δίνοντας τη μαρτυρία ενός insider για τη σημερινή διεθνή οικονομική κρίση.

10/12/09 1:28 PM

16bookpress

οκτωβριοσ2009

ξενη λογοτεχνια

Από το προσωπικό στο πανανθρώπινο

Η ερωτική παραφορά, ο θάνατος, η μουσική και η συγγραφή σε χώρες σκοτεινές ή βαθιά διχασμένες, σε δύο μυθιστορήματα πολύ διαφορετικά αλλά και συγκλίνοντα. Του Δημήτρη Αθηνάκη

Η λέ

σχη

έω ων ν

ν πι

αν ι σ

τ ών

tad

s jØrn til B

ΤΑ ΜΕ

ΦΡ

ΑΣ

Η:

ΓΙO

YΛ

IKA

ΣA

ΠOΛIΣ

Η λέσχη των νέων πιανιστών KETIL BJØRNSTAD ΜΤΦΡ. ΓΙΟΥΛΙΚΑ ΣΑΜΑΡΑ ΠΟΛΙΣ 2009

Η μυστική γραφή SEBASTIAN BARRY ΜΤΦΡ. ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΚΟΡΤΩ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 2009

ΣΕΛ. 444, ΤΙΜΗ €19,00

ΣΕΛ. 327, ΤΙΜΗ €19,86

αμιά φορά έρχονται έτσι τα πράγματα που η ζωή στο ψυχιατρείο δεν παρουσιάζει ουσιώδεις διαφορές από τη ζωή έξω από αυτό. Η ηρωίδα του Σεμπάστιαν Μπάρι, η Ροσίν ΜακΝάλτι, αφηγείται με «μανία» –όση της επιτρέπει πια η ηλικία της– όλη τη ζωή, με ανατριχιαστικές και μη λεπτομέρειες, παλεύοντας να την ανασυγκροτήσει λίγο πριν από το τέλος. Κυρίαρχος ο έρωτας, σε όλες του τις μορφές, κάτι που φαίνεται από το ύφος της γραφής του βιβλίου, ειδικά σ’ εκείνα τα σημεία όπου ο ψυχίατρος της Ροσίν, ο δρ Γκρεν, βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στις μαρτυρίες της ασθενούς του. Υπάρχει όμως και ο Άξελ Βίντινγκ του Κέτιλ Μπγιόρνσταντ. Στη Νορβηγία, στα τέλη της δεκαετίας του ’60, όταν ο κόσμος κλυδωνίζεται, ο Άξελ είναι ένας μικροαστός νέος και πιανίσταςφαινόμενο. Αφού χάνει τη φιλόμουση μητέρα του από πνιγμό και

γνωρίζει έναν ανεκπλήρωτο έρωτα για μια εξίσου ταλαντούχα πιανίστρια (κάτι που εντείνει τη νοσηρή τάση του για εμετό), ο Άξελ δημιουργεί με ομοτέχνους του τη «Λέσχη των νέων πιανιστών». Πρόκειται για μια ομάδα από νεαρούς σολίστες, που προετοιμάζονται για μεγαλειώδη καριέρα· μερικοί θα συνεχίσουν, άλλοι θα τα παρατήσουν νωρίς. Η αφήγηση εδώ δεν είναι καταιγιστική, είναι όμως γεμάτη απ’ όλα εκείνα τα στοιχεία που καθιστούν ένα κείμενο σπουδαία λογοτεχνία. Σπουδαία λογοτεχνία, ισάξια –τουλάχιστον εν προκειμένω– του Σεμπάστιαν Μπάρι. Μέσω της Ροσίν, της ηρωίδας του Ιρλανδού συγγραφέα, ανατρέχουμε στην ιστορία –εμφύλιες συρράξεις, IRA–, αλλά και στα επιμέρους χαρακτηριστικά της ιρλανδικής κοινωνίας: τι σημαίνει να είσαι προτεστάντης σε κοινωνία καθολικών, τι σημαίνει να αγαπάς και γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο να κλείνεσαι σε ψυχιατρείο,

Δείτηες επίσ 16_17_erotas_sosto.indd 2

να χαρακτηρίζεσαι αποσυνάγωγος. Με τον Άξελ μεταφερόμαστε στη Νορβηγία, σε μια σκοτεινή και ανήλια χώρα, όπου ο εσωτερικός κόσμος ενός λαού, και η λογοτεχνία τελικά, επηρεάζεται ευθέως από τον εξωτερικό –ας θυμηθούμε τα βιβλία του Κνουτ Χάμσουν, το θέατρο του Ίψεν· τις παρατηρήσεις του για τα εθνικά χαρακτηριστικά στους «Βρικόλακες», τη μελαγχολία που προκαλεί ο μακρύς χειμώνας. Αυτό που χαρακτηρίζει τα δύο μυθιστορήματα είναι η παραφορά του έρωτα, ενός έρωτα σφοδρού και «α-κοινωνικού» που αναζητεί τον τρόπο για να βγει στον κόσμο. Όχι μόνο για να ικανοποιηθούν ένστικτα και ορμές: αυτή η πολυκύμαντη και εναγώνια μάχη πηγάζει απευθείας από τη βαθιά συνείδηση των καταστάσεων. Ενώ στο βιβλίο του Μπάρι ερχόμαστε

Η Ροσίν παίζει πιάνο στους υπόλοιπους τροφίμους ενός ψυχιατρείου αντιμέτωποι μ’ ένα φρενήρες πηγαινέλα στο σήμερα και στο χθες –το μέλλον μοιάζει να έχει εξοβελιστεί–, ο Μπγιόρνσταντ δεν φείδεται ηρεμίας παρ’ όλα τα αφηγηματικά του τεχνάσματα, ώστε ο αναγνώστης να μην παρασυρθεί από τις μεγαλειώδεις εικόνες, αλλά να αφεθεί στις ολοζώντανες λέξεις. Αυτά τα στοιχεία τα αντιλήφθηκαν αμφότεροι οι μεταφραστές: ο Αύγουστος Κορτώ διεισδύει στον ποιητικό και πυρετώδη ρυθ-

μό του Μπάρι και η Γιουλίκα Σαμαρά αναδεικνύει τις προθέσεις του Νορβηγού συγγραφέα. Τη στιγμή που στη «Λέσχη των νέων πιανιστών» η κλασική μουσική είναι πανταχού παρούσα, η Ροσίν στη «Μυστική γραφή» παίζει πιάνο στους υπόλοιπους τροφίμους του, υπό κατεδάφιση πια, ψυχιατρείου. Τη στιγμή που ο Ντεμπισί, ο Μπραμς, ο Σούμπερτ και ο Ραβέλ ξεπετάγονται για να θυμίσουν κάθε φορά ότι η μουσική είναι ένας ολόκληρος κόσμος που ταιριάζει σε κάθε κομμάτι της ζωής, ο δρ Γκρεν βυθίζεται στις δικές του εμμονές. Σ’ αυτά τα δύο κείμενα, παρότι λίγα πράγματα εμφανίζουν αναλογίες, τα ορμητικά κύματα του έρωτα είναι τόσο πνιγηρά, που από τη μια το πιάνο και από την άλλη η γραφίδα μπορούν να οδηγήσουν σε κάποια λύση. Τι λογής λύση θα είναι αυτή; Μάλλον μια λύση δυσκολότερη από το ίδιο το πρόβλημα, έτσι που θα αναρωτιέται κανείς εάν έπρεπε να τεθεί το πρόβλημα. Ο Νορβηγός βάζει τους ήρωές του να χάνουν σιγά σιγά την αξιοπρέπειά τους και στη συνέχεια την ίδια τη ζωή τους, κυριολεκτικά ή μεταφορικά, ενώ ο Ιρλανδός προτιμά να θέτει τα τραύματα και τους θανάτους στην ημερήσια διάταξη ενός λαού που κουβαλά μαζί του την απώλεια –απ’ όλες τις απόψεις–, θαρρείς, από γεννησιμιού του. Αυτό είναι, τελικά, ένα από τα γνωρίσματα της μεγάλης λογοτεχνίας: να μπορεί να αγκαλιάζει, με τη γλώσσα και το ύφος, όλη τη διαδρομή από το προσωπικό στο οικουμενικό, από τον ψυχισμό της μονάδας στο ένδον της κοινότητας.

Η γυναίκα της ζωής μου CARLA GUELFENBEIN ΜΤΦΡ. ΔΑΕΙΡΑ ΖΙΟΥΒΑ ΠΑΤΑΚΗΣ 2009

Ο πύργος των Πυρηναίων JOSTEIN GAARDER ΜΤΦΡ. ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ-ΣΑΜΟΥΕΛΣΕΝ ΛΙΒΑΝΗΣ 2009

ΣΕΛ. 331, ΤΙΜΗ €17,50 Ένα ερωτικό τρίγωνο με φόντο τη Βρετανία της Θάτσερ και τη Χιλή του Πινοσέτ. Ένα βιβλίο στο οποίο κατάφεραν να συνυπάρξουν, με την πολύ ενδιαφέρουσα πένα της Χιλιανής συγγραφέως, η ελπίδα, η προδοσία, η Τζόαν Μπαέζ και ο Μπομπ Μάρλεϊ, οι νοσταλγικές αναμνήσεις και ο αυταρχισμός της εξουσίας.

ΣΕΛ. 288, ΤΙΜΗ €16,00 Ακούγεται παράξενο, αλλά τριάντα χρόνια μετά το χωρισμό τους, η Σούλρουν και ο Στάιν ξανασυναντιούνται και ξεκινούν ένα γαϊτανάκι από e-mails. Ο Νορβηγός συγγραφέας, γνωστός από τον «Κόσμο της σοφίας», μέσα από αυτή την επικοινωνία θέτει ξανά τα υπαρξιακά προβλήματα που απασχόλησαν τη φιλοσοφία στη Σκανδιναβία και σε ολόκληρη τη Δύση.

10/12/09 1:30 PM

bookpress17

οκτωβριοσ2009

Mικρές τραγωδίες Άγουρος, απαγορευμένος, παράλογος, ομοφυλοφιλικός, κατατρεγμένος, πλατωνικός: παραλλαγές του έρωτα σε μια εμπνευσμένη συλλογή. Της Ελπίδας Πασαμιχάλη

Της αγάπης μου ο σπουργίτης πέταξε Διαδρομές αγάπης από τον Τσέχοφ στην Άλις Μάνρο συλλογικο ανθολογηση τζεφρι ευγενιδης μτφρ. αννα παπασταυρου libro 2009 σελ. 672, τιμη €28,00

«Α

ς θυμηθούμε ξανά τον έρωτα και ας μιλήσουμε γι’ αυτόν!» Αυτή την πρόσκληση απευθύνει στους αναγνώστες του ο ελληνικής καταγωγής συγγραφέας Τζέφρι Ευγενίδης με το νέο του βιβλίο, στο οποίο επιλέγει και παρουσιάζει είκοσι πέντε ερωτικές ιστορίες, που υπογράφουν διαπρεπείς ομότεχνοί του. Σε μια εποχή που ο έρωτας πνίγεται στα ερωτικά στερεότυπα, στις οδηγίες χρήσης και στο «ζήσανε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα» της ροζ λογοτεχνίας, ο συγγραφέας του βραβευμένου με το Πούλιτζερ 2003 «Middlesex, Ανάμεσα στα δύο φύλα» καταφέρνει να βρεθεί στον αντίποδα και να μιλήσει για τις μικρές και μεγάλες τραγωδίες του έρωτα, από τις οποίες αντλεί όλο του το μεγαλείο. Ο ίδιος κάνει τις προθέσεις του σαφείς στο διεισδυτικό εισαγωγικό δοκίμιο: «Ο ευτυχισμένος γάμος, ο έρωτας που βρίσκει ανταπόκριση, ο πόθος που δεν λιγοστεύει ποτέ –αυτά είναι ευτυχή ενδε-

16_17_erotas_sosto.indd 3

χόμενα, όμως δεν είναι ερωτικές ιστορίες. Οι ερωτικές ιστορίες βασίζονται στην απογοήτευση, σε λάθος γέννες και σε οικογένειες που αλληλοσπαράσσονται, στην πλήξη του γάμου και σε τουλάχιστον μία καρδιά από πέτρα. Οι ερωτικές ιστορίες, σχεδόν χωρίς εξαίρεση, δυσφημίζουν τον έρωτα». Με τίτλο εμπνευσμένο από ποίημα του Λατίνου ποιητή Κάτουλλου, που θρηνούσε για το «σπουργίτι» της αγαπημένης του Λεσβίας, το βιβλίο παρουσιάζει κείμενα μεγάλων συγγραφέων που έζησαν σε διαφορετικές εποχές, είχαν διαφορετικό ύφος γραφής και διαφορετική φιλοσοφία, αλλά κοινό θέμα: τον έρωτα. Όχι τους «έρωτες», όπως διευκρινίζει ο ίδιος ο Ευγενίδης, διαχωρίζοντας τη θέση του από τις ανάλαφρες ιστορίες, ούτε την «αγάπη»· αλλά εκείνο το συναίσθημα που γίνεται οδηγός για το ανέφικτο και στις περισσότερες περιπτώσεις μάς οδηγεί σε αδιέξοδο ή σε συντριβή. Από τον Άντον Τσέχοφ στην Άλις Μάνρο, όπως σημειώνεται στον υπότιτλο του βιβλίου, από τον Μίλαν Κούντερα και τον Γουίλιαμ Φόκνερ στον Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, από τον Τζορτζ Σόντερς στον Χάρολντ Μπρόνσκι, που συμμετέχει με δύο αφηγήματα, από τον Γκι ντε Μοπασάν στην Ντέμπορα Άιζενμπεργκ, ο Ευγενίδης ξεδιπλώνει για τον αναγνώστη μια συναρπαστική συλλογή ερωτικών ιστοριών για… προχωρημένους! Υπάρχει ο άγουρος έρωτας, ο απαγορευμένος, ο παράλογος, ο ευκαιριακός, ο ομοφυλοφιλικός, ο κατατρεγμένος, ακόμη και ο πλατωνικός. Οι αναγνώστες θα συναντηθούν με ένα νεαρό ζευγάρι που κάνει ταξίδι με οτοστόπ στην κομμουνιστική Τσεχοσλοβακία στο διήγημα του Μίλαν Κούντερα, θα μάθουν για τον έρωτα ενός μικρού Εβραίου για μια χριστιανή γειτό-

νισσά του στο διήγημα του Ισαάκ Μπάμπελ, θα προβληματιστούν με τις αδιέξοδες συναντήσεις δύο παράνομων εραστών σε διαφορετικές πόλεις και εποχές στο αφήγημα του Ναμπόκοφ και θα γοητευτούν από τη λογοτεχνική λεπτότητα του Τσέχοφ, του οποίου το διήγημα, για μια επίσης απαγορευμένη σχέση, κλείνει με την εξής εκπληκτική φράση: «Και του φάνηκε πως λίγο έλειπε ακόμα… και θα βρισκόταν η λύση και τότε θ’ άρχιζε μια καινούργια, μια όμορφη ζωή· κι ήταν ξεκάθαρο και στους δύο πως το τέλος ήταν μακριά ακόμα και πως το πιο περίπλοκο και δύσκολο κομμάτι μόλις άρχιζε». Από τα πιο αιρετικά αλλά και επαναστατικά διηγήματα της συλλογής είναι εκείνο της Ντέμπορα Άιζενμπεργκ, στο οποίο περιγράφονται η ισόβια σχέση, η οικειότητα αλλά και η συνήθεια δύο ομοφυλοφίλων. Το βιβλίο κλείνει με την Άλις Μάνρο, με ένα από τα πιο παράδοξα και μελαγχολικά διηγήματά της, στο οποίο τον ισόβιο έρωτα και τη γεροντική τρυφερότητα προδίδει η νόσος του Αλτσχάιμερ… Ο Ευγενίδης δηλώνει ότι η επιλογή των ιστοριών έγινε με βάση τα δικά του, προσωπικά κριτήρια και την τύχη. Υπήρξαν έργα που τον σημάδεψαν, όπως το ποίημα του Κάτουλλου και τα διηγήματα του Τσέχοφ και του Ναμπόκοφ, καθώς και άλλα που του υπέδειξαν συγγραφείς, καθώς και «φοιτητές και καλεσμένοι σε δείπνα, βιβλιοφάγοι μπάρμαν, λαλίστατοι ταξιτζήδες». Αν αναζητήσουμε ένα κοινό σημείο στα αφηγήματα, αυτό είναι ο ίδιος ο άνθρωπος με τα πάθη και τις αδυναμίες του. Τα έσοδα της έκδοσης θα διατεθούν στο πρόγραμμα 826Chicago, κατά του αναλφαβητισμού, για μη προνομιούχα παιδιά 6 έως 18 ετών, στα οποία παρέχονται μαθήματα δημιουργικής γραφής.

10/12/09 1:30 PM

18bookpress

οκτωβριοσ2009

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Πολεμώντας τις φοβίες σου γίνεσαι άνθρωπος» Η Τζίλιαν Φλιν, το πιο hot νέο όνομα του ψυχολογικού θρίλερ, γράφει αγκαλιά με τον μαύρο γάτο της. Tης Αναστασίας Καμβύση

Αμερικανίδα Gillian Flynn από το Κάνσας συναρπάζει τον αναγνώστη από την πρώτη αράδα. Μετά το εντυπωσιακό της ντεμπούτο «Αιχμηρά αντικείμενα», ξαναχτυπά με ένα βιβλίο αντάξιο των προσδοκιών που δημιούργησε: ο «Σκοτεινός τόπος» έγινε το πιο στοιχειωτικό ανάγνωσμα του καλοκαιριού που πέρασε. Ζοφερό υλικό που εστιάζει σε ψυχολογικά προβλήματα (εθισμούς, φοβίες, εμμονές)· ιστορίες με κεντρικούς χαρακτήρες παιδιά (κάτι που κάνει τα πράγματα πιο τρομακτικά)... Γιατί στο καλό μια νέα και ωραία γυναίκα που κάνει μια ονειρεμένη δουλειά (η Φλιν έγραφε για τηλεόραση και κινηματογράφο στο «Entertainment Weekly») ασχολείται με όλα αυτά; Η ίδια απαντά ότι το σκοτάδι, οι ερεβώδεις σκέψεις που μας κατατρύχουν, τα αρνητικά συναισθήματα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης. «Αυτό που σε κάνει άνθρωπο είναι το ότι πολεμάς κάποιον φόβο, εθισμό ή εμμονή. Υπάρχει ένα μειονέκτημα στον χαρακτήρα όλων μας, κάτι που προσπαθούμε αδιάκοπα να το διορθώσουμε. Αυτό κάνουν και οι χαρακτήρες που δημιουργώ: Στα "Αιχμηρά αντικείμενα" η αφηγήτρια χαρακώνεται για να ανακουφιστεί. Στον "Σκοτεινό τόπο" είναι ψεύτρα, κλεπτομανής και χειραγωγεί τους ανθρώπους – είναι απαίσια, αλλά έτσι θα ήμουν κι εγώ αν είχα χάσει την οικογένειά μου σε μακελειό σε ηλικία επτά ετών. Όσο για την παρουσία παιδιών σε τρομακτικές ιστορίες…, οι πιο ζωηρές μου αναμνήσεις προέρχονται από την παιδική μου ηλικία. Έχω εύκολη πρόσβαση σε εκείνο το κομμάτι της ζωής μου, ενώ ανέκαθεν έβρισκα τα παιδιά πιο ενδιαφέροντα και πιο πολύπλοκα απ’ ό,τι πιστεύεται γενικά. Ειδικά τα κορίτσια, που συ-

18_19_flin.indd 18

νήθως έχουν λιγότερες ευκαιρίες για να εκφράσουν επιθετικότητα ή θυμό. Τα αγόρια μπορούν να το παίζουν σκληρά ή να μαλώνουν, τα ενθαρρύνουν όλοι να γίνουν αντράκια. Από τα κορίτσια περιμένεις να συμπεριφέρονται σαν "καλά κορίτσια", με αποτέλεσμα τα αρνητικά τους συναισθήματα να συσσωρεύονται, μερικές φορές, επικίνδυνα. Γενικότερα, βρίσκω την παιδική ηλικία ιδιαίτερα γοητευτική: οι ατυχίες και τα τραύματα που βιώνεις σε αυτή την περίοδο της ζωής

Τα παιδικά τραύματα πέφτουν σαν βότσαλα, σχηματίζοντας κύκλους που εξαπλώνονται για δεκαετίες σου σε σημαδεύουν για πάντα· το κάθε γεγονός μπορεί να πέσει σαν βότσαλο και να σχηματίσει κύκλους που θα εξαπλωθούν στις επόμενες δεκαετίες, κάτι που συμβαίνει στον "Σκοτεινό τόπο"... Παιδιά που προκαλούν καταστροφές, καταστροφές που παίρνουν απροσδόκητα απειλητικές διαστάσεις, και ο τρόπος που τις αντιμετωπίζουν αργότερα ως ενήλικες». Το σκηνικό και στα δύο βιβλία σας είναι μικρές πόλεις. Νομίζετε ότι οι μικρές κοινωνίες είναι πιο τρομακτικές; Γιατί; Οι άνθρωποι που ζουν σε μικρές πόλεις είναι πιο περίπλοκοι, τόσο στη συμπεριφορά, όσο και στην ψυχολογία τους. Δεν μπορεί κανείς να ξεφύγει από αυτό που υπήρξε κά-

ποτε: για παράδειγμα, δεν μπορεί να κόψει τους δεσμούς με το σχολείο, αφού συνεχίζει να ζει κοντά στους ανθρώπους που ήξερε τότε. Μικροκακίες και παρεξηγήσεις από τα παιδικά ή τα εφηβικά χρόνια οξύνονται εφόσον οι «εχθροί» συναντιούνται καθημερινά στο μπακάλικο. Για μένα, αυτό είναι το ιδανικό σκηνικό για μια ιστορία μυστηρίου. Μεγάλωσα διαβάζοντας Άγκαθα Κρίστι: οι φόνοι στα βιβλία της γίνονται σε χωριά ή σε απομονωμένα σπίτια –υποπτεύομαι, για τους λόγους που προανέφερα. Τι είναι αυτό που κάνει μια απειλή που εμπεριέχει τη σεξουαλική κακοποίηση να συναρπάζει τον αναγνώστη; Υποθέτω ότι έχει να κάνει με το γεγονός ότι η σεξουαλική πράξη μπορεί να είναι σωτήρια και υπέροχη, αλλά μπορεί επίσης να αποβεί ολέθρια. Έτσι, όταν τα κίνητρα κάποιου σε σχέση με το σεξ είναι αμφίσημα, σκοτεινά, η κατάσταση γίνεται επικίνδυνη. Η Καμίλ, μια γυναίκα που κόβεται με μαχαίρια (χαράζει λέξεις στο σώμα της), και η Λίμπι, μια (ακρωτηριασμένη) μάρτυρας στη σφαγή της οικογένειάς της, είναι δυστυχισμένα πλάσματα. Νομίζετε ότι η χαμηλή αυτοπεποίθηση είναι «μήτηρ πάσης κακίας»; Για να είμαι ειλικρινής, νομίζω ότι η υψηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να είναι το ίδιο επιβλαβής με τη χαμηλή. Μερικοί από τους χαρακτήρες που δημιούργησα είναι τόσο εγωιστές, ώστε δεν μπορούν να νιώσουν συμπόνια για τους ανθρώπους: τους βλέπουν σαν απλά πιόνια, σαν κάτι που μπορούν να πετάξουν αφού το χρησιμοποιήσουν. Οπότε, υποθέτω ότι παρουσιάζει ενδιαφέρον το ότι οι κεντρικοί ήρωες των ιστοριών μου βλέπουν το εγώ τους να κουρελιάζεται... Αλλά η Καμίλ και η Λίμπι δεν

έχουν να αντιμετωπίσουν μονάχα την έλλειψη πίστης στον εαυτό τους, έχουν να αντιμετωπίσουν το γεγονός ότι τον σιχαίνονται. Η αυτοεκτίμηση μπορεί να ενισχυθεί αν υπάρχει έστω ένα ψήγμα, αλλά, όταν μισείς τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεσαι, αναδύονται πολύ σοβαρότερα προβλήματα. Τόσο τα «Αιχμηρά αντικείμενα» όσο και ο «Σκοτεινός τόπος» είναι μεν ιστορίες μυστηρίου, αλλά μιλάνε επίσης για την αργή και οδυνηρή διαδικασία της επίλυσης του μυστηρίου που είναι η ίδια η ψυχή του ανθρώπου –καθώς και για το χάος, την άβυσσο, που μπορεί να διανοίξει αυτή η ψυχή. «Έχω μια κακία μέσα μου ζωντανή σαν όργανο». Αυτή πρέπει να είναι μία από τις πιο σα-

γηνευτικές πρώτες αράδες που έχω διαβάσει τα τελευταία χρόνια. Είναι δύσκολο να συμπαθήσει κανείς τους γυναικείους χαρακτήρες που περιγράφετε. Γιατί είναι τόσο αρνητικός τύπος η Λίμπι; Σας ευχαριστώ… Μ’ αρέσει κι εμένα αυτή η αράδα γιατί εκφράζει σωστά τη Λίμπι που προειδοποιεί: Αγαπήστε με αν τολμάτε, αλλά, αν με αγαπήσετε, κακό του κεφαλιού σας· σας προειδοποίησα... Κάπως έτσι... Μετά τη μαυρίλα των «Αιχμηρών αντικειμένων», προσπάθησα να φτιάξω μια πιο ανάλαφρη ηρωίδα. Προσπάθησα να σκιαγραφήσω μια Λίμπι υγιή, δραστήρια και αισιόδοξη, αλλά μου αντιστάθηκε με όλη της τη δύναμη. Εξάλλου, δεν νομίζω ότι κάποιος που έχει πε-

10/12/09 1:33 PM

bookpress19

οκτωβριοσ2009

ράσει όσα πέρασε η Λίμπι θα μπορούσε να είναι σταθερός χαρακτήρας –έτσι, μου φαινόταν πιο αυθεντικό να την αφήσω να λάμψει σε όλο της το σκοτεινό μεγαλείο. Βαριέμαι τους γυναικείους χαρακτήρες που είναι τύπος και υπογραμμός και που πρεσβεύουν την girl power. Δεν πειράζει αν οι γυναίκες είναι καμιά φορά μοχθηρές... Βρήκα ενδιαφέρουσα την ιδέα της ύπαρξης του Κill Club (λέσχης με επίκεντρο μια πολυαίμακτη δολοφονία), αλλά με τρομάζει λίγο η σκέψη ότι όντως υπάρχουν τέτοιες λέσχες στην Αμερική. Υπάρχουν, ε; Θέλω να πιστεύω ότι υπάρχουν, γιατί είμαι αληθινά εθισμένη στο έγκλημα... Παραδέχομαι πως είναι φρικτός εθισμός... Δεν έκανα έρευνα γύρω από το θέμα: Ξέρω ότι γίνεται πολύς λόγος στο Διαδίκτυο για περιβόητους φόνους, όπως υπάρχουν και πολλά σάιτ γύρω απ’ αυτούς. Η Λίμπι, η Πάτι και ο Μπεν Ντέι είναι καταθλιπτικοί κι έχουν τάσεις αυτοκτονίας. Συμπαθείτε έναν από τους τρεις περισσότερο; Γιατί άραγε; Ναι, η κατάθλιψη ρέει στο αίμα των Ντέι, και μάλιστα χωρίς να έχει γίνει σχετική διάγνωση. Συνδέει ασυνείδητα τους Ντέι –σε πολλά σημεία του βιβλίου, επαναλαμβάνουν εν αγνοία τους τις ίδιες ανιαρές φράσεις, όπως κάνουν συχνά τα μέλη μιας οικογένειας. Δυσκολεύομαι να διαλέξω έναν από αυτούς τους τρεις. Την Πάτι τη λυπάμαι: αγωνίστηκε με γενναίο τρόπο για να τα βγάλει πέρα με τόσο λίγα... Καμιά φορά είναι μια γενναία πράξη να καταφέρεις να βγάλεις πέρα τη μέρα σου. Φυσικά, λατρεύω τη Λίμπι –είναι απεχθής, χωρίς να απολογείται γι’ αυτό. Νομίζω ότι ο Μπεν είναι αυτός με τον οποίο θα ήθελα πιο πολύ να πιω μια μπίρα –θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για το χέβι μέταλ και για το τι σημαίνει να μεγαλώνεις στο Κάνσας

18_19_flin.indd 19

στα ’80s. Η Λίμπι κι εγώ θα πίναμε μερικά ποτά και θα καταλήγαμε να βριζόμαστε και να μαλλιοτραβιόμαστε. Πιστεύετε στη συγχώρεση ως αρετή; Ίσως είναι η δυσκολότερη αρετή που υπάρχει... Αλλά δεν την πολυκατέχω. Το να συγχωρείς απαι-

Μερικές φορές είναι λάθος να συγχωρείς τεί μεγάλη δύναμη και μερικές φορές είναι, νομίζω, αδύνατον. Σε μερικές περιπτώσεις πιστεύω πως είναι ακόμη και λάθος να συγχωρείς. Το τι είναι ασυγχώρητο και τι όχι, αλλά και τι είναι αυτό που απελευθερώνεται από την πράξη της συγχώρεσης, είναι ένα θέμα που απαντάται κατ’ επανάληψη στα βιβλία μου. Εγώ πάντως δεν είμαι καλή στο να συγχωρώ. Πώς αισθανθήκατε όταν ασχολήθηκε με τα βιβλία σας (για την ακρίβεια, σας επαίνεσε) ο Στίβεν Κινγκ; Υπέροχα. Τον διαβάζω από παιδί – έχω απίθανες αναμνήσεις από τις περιστάσεις όπου διάβασα φωναχτά τα βιβλία του στους φίλους μου, ενώ κοιμόμασταν όλοι μαζί σε ένα σπίτι. Οπότε, το να μαθαίνω ότι τρόμαξε διαβάζοντας ένα βιβλίο μου... Τι άλλο να ζητήσει κανείς; Στο σάιτ σας (http://gillianflynn.com), είδα τον τεράστιο μαύρο γάτο σας και αναρωτήθηκα αν είναι για εσάς πηγή έμπνευσης ή κάτι σαν γούρι… Άλλη μια γατόφιλη, θαυμάσια! Ανέκαθεν αγαπούσα τις μαύρες γάτες. Υιοθέτησα τον Ρόι πριν από τρία χρόνια, όταν μετακόμισα στο Σικάγο. Του αρέσει να κάθεται στην αγκαλιά μου, όταν γράφω, και κάθε τόσο απλώνει το μαύρο γούνι-

νο ποδαράκι του στο πληκτρολόγιο και –μπαμ!– άσχετα γράμματα πλημμυρίζουν τη σελίδα. Ήταν μαζί μου όσο έγραφα τον «Σκοτεινό τόπο»... Με συντρόφευε κατά τη διάρκεια μιας τόσο μοναχικής πράξης όσο είναι η συγγραφή ενός βιβλίου. Είναι απολαυστικός συνεργάτης –το μόνο που θέλει για αντάλλαγμα είναι λίγη τροφή. Τι κάνετε αυτή την εποχή, εκτός από περιοδείες για την προώθηση του βιβλίου σας; Γράφω το τρίτο μου μυθιστόρημα, με θέμα έναν άνθρωπο που είναι ο βασικός ύποπτος για την εξαφάνιση της γυναίκας του. Είναι η πρώτη φορά που γράφω για ήρωες που είναι παντρεμένοι, κι έχει πλάκα –ο άντρας μου με παρακολουθεί στενά καθώς σκαρώνω την πλοκή αυτού του συζυγικού θρίλερ.

Αιχμηρά αντικείμενα μτφρ. γωγω αρβανιτη μεταιχμιο 2009 σελ. 369, τιμη €22,00

Σκοτεινός τόπος

μτφρ. γωγω αρβανιτη μεταιχμιο 2009 σελ. 475, τιμη €21,00

10/12/09 1:33 PM

20bookpress

Διαβάστε

οκτωβριοσ2009 Παιδαγωγικές δράσεις και διδακτικές προσεγγίσεις σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον επιμελεια τζελα βαρναβα-σκουρα ντουντουμης 2008

Πρόσθεση όχι αφαίρεση, πολλαπλασιασμός όχι διαίρεση επιμελεια θαλεια δραγωνα, αννα φραγκουδακη μεταιχμιο 2008

ΣΕΛ. 157, ΤΙΜΗ €14,00

ΣΕΛ. 548, ΤΙΜΗ €28,00

Δημιουργώντας βιώσιμα σχολικά περιβάλλοντα τονυ shallcross κ.ά. επικεντρο 2009 ΣΕΛ. 333, ΤΙΜΗ €28,00

φακελοσ: εκπαιδευτικη μεταρρυθμιση

Να μπει τέλος στην ισοπέδωση!

Ένα σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα οφείλει να υπερβεί την ομοιομορφία και να επιδιώξει την ποιότητα και την καινοτομία. Του Σωτήρη Βανδώρου

ια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα δημοτικό σχολείο το οποίο αντιμετώπιζε σοβαρά κτιριακά προβλήματα και λειτουργούσε με διπλοβάρδια. Η πλειονότητα των μαθητών ήταν κατά 70% αλλοδαποί, ενώ οι περισσότεροι –περιλαμβανομένων των Ελλήνων– προέρχονταν από ευπαθείς κοινωνικές ομάδες με προβλήματα ανεργίας. Πολλά παιδιά εκδήλωναν σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες και παραβατική συμπεριφορά. Όμως, ένα φωτεινό πρωινό οι εκπαιδευτικοί συγκεντρώθηκαν στην αυλή του σχολείου κι αποφάσισαν ότι δεν θα αφήσουν την κατάσταση να αποτελματωθεί. Το ’παν και το ’καναν και δράση ανέλαβαν: (1) δημιούργησαν εργαστήρια σχετικά με τις αξίες της συνεργασίας, της αυτοεκτίμησης, των δικαιωμάτων κτλ., (2) εφάρμοσαν σύγχρονες βιωματικές κι επικοινωνιακές τεχνικές, (3) οργάνω-

20_23_Ekpaidefsi.indd 20

σαν μαθήματα μητρικής γλώσσας για τους αλλοδαπούς, τα οποία αξιοποίησαν για τη διεξαγωγή πολιτιστικών δράσεων, όπως δημιουργία κινηματογραφικών ταινιών, (4) διεύρυναν το περιεχόμενο των εθνικών γιορτών, ενσωματώνοντας στοιχεία που αφορούν σε άλλες κουλτούρες και επικεντρώνοντας στις κοινές αξίες. Ανάλογα έπραξαν για τους γονείς. Έτσι, λέει η ιστορία, το σχολείο αποτέλεσε ένα ζωντανό εργαστήρι πολυπολιτισμικής εκπαίδευσης. Εξ ου και βραβεύτηκε και υπήρξε αντικείμενο διεθνών συνεδρίων κι επιστημονικών δημοσιεύσεων. ▶

10/12/09 1:39 PM

bookpress21

οκτωβριοσ2009 Περιβαλλοντική εκπαίδευση και περιβαλλοντικός χώρος κωνσταντινα ταμουτσελη επικεντρο 2009

Μάθηση βασισμένη στο ψηφιακό παιχνίδι μαρc prenscy μτφρ. κελλυ παπασταυρου, νικη παπασταυρου metaixmio 2009 ΣΕΛ. 547, ΤΙΜΗ €40,00

ΣΕΛ. 278, ΤΙΜΗ €36,00

Ο δρόμος για την αναγέννηση του ελληνικού πανεπιστημίου θεμης λαζαριδης προλογος χαριδημος κ. τσουκας κριτικη 2008

Αντιπρόταση. Οργάνωση και λειτουργία της Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας λευτερης παπαγιαννακης πλεθρον 2009

ΣΕΛ. 260, ΤΙΜΗ €14,00

ΣΕΛ. 125, ΤΙΜΗ €12,00

«Δεν πάει άλλο!»

Ο ιστορικός της εκπαίδευσης Αλέξης Δημαράς ξεσπαθώνει για την επιμόρφωση των δασκάλων και τη διπλοβάρδια.

20_23_Ekpaidefsi.indd 21

ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

«Μ

εταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος δεν είναι η νομοθετική αντικατάσταση μιας διδακτικής μεθόδου με μιαν άλλη, ούτε το χτίσιμο σχολικών κτιρίων, ούτε η αύξηση των αποδοχών των δασκάλων, ούτε και η μεταβολή του ωρολογίου και του αναλυτικού προγράμματος. Αυτά, όσο σημαντικά και αν είναι, μπορεί να αποτελούν στοιχεία μιας μεταρρύθμισης ή να είναι απλές αλλαγές στα χαρακτηριστικά ενός συστήματος που στην ουσία του παραμένει αμετάβλητο. Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση είναι κάτι βαθύτερο. Είναι η αλλαγή προσανατολισμού, είναι η κυριάρχηση ενός νέου πνεύματος». Αυτά έγραφε ο Αλέξης Δημαράς στο κλασικό πλέον έργο του «Νεοελληνική εκπαίδευση. Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε» (πρώτη έκδοση 1974). Η Βοοk Press απευθύνθηκε στον κορυφαίο Έλληνα ιστορικό της εκπαίδευσης, με αφορμή τη διαρκώς ανανεούμενη δημόσια συζήτηση περί της αναγκαιότητας για μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος, και τον ρώτησε, 35 χρόνια μετά τη συγγραφή του παραπάνω αποσπάσματος, κατά πόσον θεωρεί ότι υπήρξαν έκτοτε «αλλαγή προσανατολισμού και νέο πνεύμα». «Αφού αναφέρεστε σε αυτό το χωρίο, θα σας διαβάσω τη συνέχειά του: “Mπορούμε να μιλούμε για μεταρρύθμιση ενός συστήματος μόνο όταν, ας πούμε, αλλάζει ουσιαστικά ο σκοπός της διδασκαλίας, όταν δίνεται σε καινούριους φορείς το δικαίωμα να αποφασίζουν για τα εκπαιδευτικά πράγματα, όταν περνούμε από μια μονολιθική διάρθρωση σε ευέλικτα σχήματα, όταν μεταβάλλεται το σύστημα σε πλάτος και σε βάθος. Τέτοιες αλλαγές δεν γνώρισε ποτέ το ελληνικό κράτος”. Δεν θεωρώ ότι αυτός ο ορισμός χρειάζεται αναθεώρηση». «Τελικά, δηλαδή, ουσιαστική μεταρρύθμιση δεν έγινε ούτε κατά τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης;» τον ρωτήσαμε. «Ξέρετε, φοβούμαι ότι δυστυχώς δεν χρειάζεται αλλαγή ούτε ο τίτλος εκεί-

Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι μονολιθικό σε δομή και περιεχόμενο νου του έργου. Βέβαια, από τότε επιχειρήθηκαν πολλά και μεγάλα, κυρίως το 1976 και το 1982. Αλλά και αυτά, αν κριθούν σε σχέση με τα σημάδια που άφησαν στο σύστημα, δεν καλύπτουν τον ορισμό. Ασφαλώς τα κτίρια είναι καλύτερα, τα βιβλία αρτιότερα, οι δάσκαλοι πτυχιούχοι πανεπιστημίου, και όχι Παιδαγωγικής Ακαδημίας, ο φόρτος των παιδιών ελαφρύτερος με την πενθήμερη εβδομάδα. Αλλά η διπλοβάρδια δεν εξουδετερώθηκε, η εισαγωγική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη, τα βιβλία εξακολουθούν να είναι ένα ανά αντικείμενο και τάξη, τα παιδιά

είναι πιο φορτωμένα με σχολική ύλη και εξωσχολικές εκπαιδευτικές υποχρεώσεις».

«Γ

ενικεύοντας, τι θα λέγατε για τη σημερινή κατάσταση του εκπαιδευτικού συστήματος και κατά πόσον θα βλέπατε μια διέξοδο;» «Το σύστημα είναι πάντα απολύτως συγκεντρωτικό ως προς τις καίριες αποφάσεις, μονολιθικό στη δομή και στο περιεχόμενο, ο σκοπός της διδασκαλίας και των εξετάσεων σε κάθε βαθμίδα εξαρτημένος από τις ανάγκες της επόμενης, η θεωρία και η απομνημόνευση βασιλεύουν. Το απελπιστικό είναι ότι αυτά τα μειονεκτήματα επισημαίνονται από το 1899 χωρίς αποτέλεσμα –το ανησυχητικό ότι στις σχετικές συζητήσεις η ιδεολογική διάσταση είναι ολοένα και λιγότερο καθοριστική– και το αισιόδοξο ότι τα πράγματα και οι πολίτες φαίνεται να έχουν φτάσει στο όριό τους. Άρα, λογικά, πρέπει να έχει έρθει η ώρα της ουσιαστικής –κατά τον ορισμό– μεταρρύθμισης».

10/12/09 1:39 PM

22bookpress

οκτωβριοσ2009

φακελοσ: εκπαιδευτικη μεταρρυθμιση Ε, λοιπόν, δεν πρόκειται για παραμύθι. Το σχολείο είναι υπαρκτό, το 132ο Δημοτικό της Αθήνας, στο πολύπαθο συγκρότημα της Γκράβας, κι αυτό το μικρό θαύμα συντελέστηκε από το 1997 μέχρι το 2007. Αλλά, επειδή ακριβώς δεν είναι παραμύθι, δυστυχώς, η ιστορία δεν τελειώνει εδώ. Το 2007 η διευθύντρια Στέλλα Πρωτονοταρίου μετατίθεται και ο νέος διευθυντής, επικαλούμενος «άνωθεν εντολές», ακυρώνει τις αναληφθείσες δράσεις, παρά τις αντιδράσεις. Σαν να μην έφτανε αυτό, η κ. Πρωτονοταρίου διώκεται δικαστικά για παράβαση καθήκοντος! Αν μη τι άλλο, εδώ βλέπουμε συμπυκνωμένη την εικόνα της εκπαίδευσης στη χώρα μας: σωρευμένα προβλήματα, σύγχρονες προκλήσεις, εκπαιδευτικούς με όραμα που τολμούν να αναλάβουν πρωτοβουλίες, φορείς ενός συγκεντρωτικού πολιτικού συστήματος που εκπροσωπούν την Ελλάδα της άγνοιας, της οπισθοδρόμησης και της μικροψυχίας.

νώ είναι κοινή η πεποίθηση ότι χρειάζεται μια συνολική μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος, φαντάζει

αδύνατο αυτό το κοινωνικό αίτημα να μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο ουσιαστικού και ειλικρινούς διαλόγου, να σχεδιαστεί –συναινετικά ή με συγκρούσεις– και να εφαρμοστεί. Αλλά εμείς, γνωρίζοντας την περίπτωση του σχολείου της Γκράβας και το πόσα συντελέστηκαν εκεί σε τόσο αντίξοες συνθήκες –αναλυτικά στο «Παιδαγωγικές δράσεις και διδακτικές προσεγγίσεις σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον. Το παράδειγμα του 132ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών»–, ξέρουμε ότι δεν πρέπει να σηκώσουμε τα χέρια ψηλά. Εντυπωσιακά είναι και τα αποτελέσματα του «Προγράμματος Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων» της Θράκης, που λειτουργεί από το 1997 και το οποίο έχει πρώτα απ’ όλα κατορθώσει να περιορίσει αποφασιστικά την πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου. Σύμφωνα με το «Πρόσθεση όχι αφαίρεση, πολλαπλασιασμός όχι διαίρεση. Η μεταρρυθμιστική παρέμβαση στην εκπαίδευση της μειονότητας της Θράκης», το πρόγραμμα αφενός βασίστηκε σε μια ακριβή ανάλυση της κατάστασης, αφετέρου είχε συνολικό σχεδιασμό. Δηλαδή, οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν δεν ήταν πρόχειρες ή αποσπασμα-

τικές, όπως συνήθως συμβαίνει. Οπότε, η συγγραφή νέων βιβλίων, η χρήση σύγχρονων παιδαγωγικών μεθόδων και η προσαρμογή τους στις ιδιαιτερότητες του συγκεκριμένου πληθυσμού έπιασαν τόπο.

το μεταξύ, φαίνεται ότι η επιμέρους ατζέντα περί της μεταρρύθμισης κυριαρχείται από σκιαμαχίες που ανήκουν στο παρελθόν. Τι καθεστώς θα έχουν τα «κολέγια», τι σημαίνει «ανωτατοποίηση» των ΤΕΙ κι άλλα παρόμοια. Σύγχρονα ζητήματα απασχολούν μεν τους ειδικούς, προγράμματα καταρτίζονται, ευρωπαϊκά κονδύλια «αξιοποιούνται», αλλά δεν φτάνουν ποτέ να εφαρμοστούν με συστηματικό και συνεπή τρόπο στην αίθουσα διδασκαλίας. Φερ’ ειπείν, δεν νιώθουμε έκπληξη όταν διαβάζουμε στο «Δημιουργώντας βιώσιμα σχολικά περιβάλλοντα» ότι, ενώ από το 1998 έχει εισαχθεί η βιώσιμη ανάπτυξη στην εκπαίδευση, η πλειονότητα των εκπαιδευτικών αδυνατεί ακόμη και να την ορίσει ως έννοια. Παρομοίως, ανατρέχοντας κανείς στο «Περιβαλλοντική εκπαίδευση και περιβαλλοντικός χώ-

Άλλο management, άλλο ποιότητα

ο νέο παιδαγωγικό πρόταγ- δάσκοντες διδάσκουν και έχουν στα μάτια μα ονομάζεται σήμερα «δια- τους κυρίως την τάξη τους και το setting σφάλιση της ποιότητας» και του διδακτικού έργου τους. Ό,τι λειτουργεί συζητιέται υπό το πρίσμα των υποστηρικτικά ως προς αυτό γίνεται αποστοιχείων της έρευνας PISΑ δεκτό, διαφορετικά απορρίπτεται. Οτιδήπο(Programme for International τε συνιστά τη διασφάλιση της ποιότητας στο Student Assessment), η οποία διενεργείται σχολείο πρέπει να συναρτηθεί με αυτήν την από τον ΟΟΣΑ, με σκοπό την αξιολόγηση πραγματικότητα. Η οικοδόμηση ενός σύνθετων εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων. Η του management ή οι όποιες αλλαγές στην κατάταξή τους με βάση τη συγκριτική τους οργάνωση κρίνονται με βάση τη συμβολή αξιολόγηση στη μελέτη PISA άνοιξε τη σχε- τους στην ανάπτυξη της ποιότητας της διτική συζήτηση. Το ερώτημα είναι αν η πρά- δασκαλίας, σε τελευταία ανάλυση με βάξη που συνδέεται με αυτό οδηγεί πράγματι ση το τι μαθαίνουν οι μαθητές, ενώ συχνά σε βελτιώσεις, δηλαδή σε ποιο βαθμό αγγί- οι προσπάθειες της εκπαιδευτικής πολιτιζει το πεδίο της διδασκαλίας, το οποίο συ- κής είναι τόσο μεγαλύτερες όσο πιο μακριά νιστά το αποφασιστικό μέγεθος για την ποι- από τη διδασκαλία βρίσκονται. Η βελτίωση ότητα. Η ανάπτυξη της ποιότητας δεν της παιδείας των μαθητών προϋποθέτει διαθέσιμα χρηστικά εργαλεία είναι «management». Έχει να κάνει με τις δεξιότητες και τη στράκαι πρακτικά εφαρμόσιμες διατευση των διδασκόντων, αλλά δικασίες που αγγίζουν τη διδακαι με τη μαθησιακή σκαλία και –ίσως το πιο σημαετοιμότητα των μαθηντικό– γίνονται αποδεκτά από τους διδάσκοντες. Οι τελευταίοι τών. Σ’ ένα καλό σχολείο ανήκουν η συμμε- του κωστα μπατσιλα* αποδέχονται τις πρόσθετες επιτοχή, η διαφάνεια και βαρύνσεις, όταν βλέπουν μια μεοι σαφείς προσδοκίες επίδοσης κι, ταρρύθμιση να έχει νόημα και να επιφέεπιπροσθέτως, μια αρμονική μαθησιακή ρει όφελος για το σχολείο και τη διδασκαλία. ατμόσφαιρα, η αναφορά σε επιτεύξιμους Γι’ αυτούς προτεραιότητα έχει η καθημερινή σκοπούς κι ένα πλούσιο σε εναλλαγές πρό- διδασκαλία, ενώ οι μεταρρυθμίσεις αποτιγραμμα. Το κύριο όμως είναι η καλή, δη- μώνται με βάση τη συμβολή τους στη βελλαδή η στοχευμένη και δομημένη διδασκα- τίωσή της. Διαφορετικά, οι μεταρρυθμίσεις λία, υποστηρικτικά προγράμματα και δια- παρακάμπτονται, φρενάρονται ή γίνονται φανείς μορφές αξιολόγησης της επίδοσης. «πραγματικότητα» μόνο ως ρητορικό σχήμα. Οτιδήποτε επιπλέον πρέπει να τίθεται έτσι ώστε να στηρίζει το κύριο έργο και να μην * Ο Κ. Μπατσίλας είναι σχολικός σύμβουλος το παρεμποδίζει. Η λογική είναι απλή: οι δι- δημοτικής εκπαίδευσης στην Αθήνα.

άποψη

20_23_Ekpaidefsi.indd 22

ρος», μπορεί να διαπιστώσει πόσο προχωρημένη είναι η περιβαλλοντική εκπαίδευση, πώς μπορούν να συγκροτηθούν μέσω αυτής αυριανοί πολίτες οικολογικά ευσυνείδητοι κι ενεργοί, υποψιασμένοι, τουλάχιστον, για τη δυνατότητα ενός εναλλακτικού μοντέλου ανάπτυξης, που δεν θα εξαντλείται στον αλόγιστο καταναλωτισμό – κάτι δηλαδή ύψιστης προτεραιότητας στην Ελλάδα των αυθαιρέτων και των χωματερών. Κι όμως, και πάλι δεν αναγορεύεται σε κεντρικό άξονα των ζητουμένων μιας σύγχρονης, μακρινών οριζόντων μεταρρύθμισης. Αναλόγως, αναρωτιέται κανείς αν σήμερα πια ο καλύτερος τρόπος αξιοποίησης της πληροφορικής είναι η επιδότηση των μαθητών, προκειμένου να αγοράσουν προσωπικό υπολογιστή –έτσι τονώνεται ασφαλώς ο τζίρος των εταιρειών και των καταστημάτων–, την ίδια στιγμή που πλέον υπάρχει μια διεθνώς κεκτημένη εμπειρία στη «Μάθηση βασισμένη στο ψηφιακό παιχνίδι», όπως θα διαπιστώσει κάποιος που θα διαβάσει το πρόσφατα εκδοθέν βιβλίο με αυτό τον τίτλο. Στο πεδίο της ανώτατης εκπαίδευσης, δύο πρόσφατα βιβλία κα-

ταπιάνονται με τα ιδιαίτερα προβλήματά της. Ο Θέμης Λαζαρίδης στο έργο του «Ο δρόμος για την αναγέννηση του ελληνικού πανεπιστημίου» θίγει πλήθος ζητημάτων με πολεμική διάθεση. Θα ξεχωρίζαμε το αίτημα της προώθησης της αριστείας –της επιδίωξης του άριστου, της διάκρισης και της υπεροχής. Η αξία αυτή, παρεξηγημένη ως ελιτίστικη, οφείλει να επανέλθει ως κεντρικός στόχος μιας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, τουλάχιστον στο επίπεδο του πανεπιστημίου. Μέχρι πρόσφατα η γενική τάση ήταν το αντίθετό της, η λογική της ήσσονος προσπάθειας και της ισοπέδωσης. Ένα μόνο δείγμα ήταν η κοντόφθαλμη σύσταση τμημάτων ΤΕΙ με έδρα μικρές επαρχιακές πόλεις, αμφίβολης επιστημονικής ταυτότητας, προσβάσιμων μέχρι πριν από λίγα χρόνια και με βαθμό κάτω της βάσης. Ο στόχος ήταν «να πάρουν τα παιδιά το χαρτί», οι τοπικές καφετέριες να κάνουν τζίρο και οι πολιτευτές να κερδίσουν ψήφους. Σήμερα, βέβαια, που οι καταστροφικές συνέπειες αυτής της αντίληψης έχουν καταστεί φανερές, τα παιδιά δεν πηγαίνουν εκεί και οι καφετέριες μένουν άδειες. Με άλλα λόγια, διακύβευμα δεν

Ένας αόρατος πόλεμος μαίνεται

έλλειψη πολιτικής αποφα- συνήθως βαρετή και στείρα σχολική εμπεισιστικότητας των κομμάτων ρία– βιώνουν συχνά την εμπειρία μιας μεεξουσίας στη χώρα μας για ταμορφωτικής παιδαγωγικής σχέσης, μέσα σημαντική αύξηση των οι- από την επαφή τους με εκπαιδευτικούς και κονομικών πόρων που πα- σχολικά περιβάλλοντα που καταφέρνουν να ρέχονται στην παιδεία είναι μεγαλουργούν, παρά την ύπαρξη των δομιχρόνια και πασίγνωστη. Μερικά από τα βα- κών προβλημάτων. Τι μας λέει αυτό; Ότι τα σικά δομικά προβλήματα που προκύπτουν εμπόδια της κοινωνικής δομής μπορούν να από αυτή την οικονομική στενότητα είναι επηρεάζουν, αλλά όχι και να καθορίζουν τη οι σοβαρές ελλείψεις σε υλικοτεχνική βούληση της ατομικής και συλλογιυποδομή και η στήριξη των σχολικής δράσης. Τι κάνει λοιπόν ένα κών τάξεων με έναν μεγάλο αριθσχολείο επιτυχημένο και τους μό αναπληρωτών και ωρομισθίμαθητές του ικανοποιημένους ων εκπαιδευτικών, καταπαρά η «τρέλα» και το μεράκι δικασμένων σε μια διαρκάποιων ανθρώπων για δηκή «περιπλάνηση», που μιουργία; Κι από πού πηγάζει τους στερεί το αίσθημα του παναγιωτη χαλατση* αυτή η τρέλα αυτών των αντης «συνέχειας» και της θρώπων παρά από την ανήσυχη αναζήτηση για νόημα στη ζωή τους, σιγουριάς μιας σταθερής απασχόλησης. Συγχρόνως, ο υπερσυγκεντρωτισμός από ένα βαθύ πάθος για εσωτερική εξέλιτου ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος ξη; Αυτός που αναζητά το νόημα είναι και εξασθενίζει τη δυνατότητα (και άρα τη διά- αυτός που μπορεί να το προσφέρει. Συμπεθεση) λήψης αποφάσεων στο επίπεδο της ρασματικά, μέσα σε ένα κοινωνικό πλαίσιο σχολικής μονάδας, αναφορικά με τον εκ- που οι άνθρωποι παλεύουν να επιβιώσουν παιδευτικό σχεδιασμό και τη διαχείριση του και συχνά παραιτούνται μέσα στον «ευδαιεκπαιδευτικού έργου. Το πολιτικό σύστη- μονικό» λήθαργο του μετανεοτερικού ατομα, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι δεν αφιε- μισμού και του ψηφιακού οπτικού και επιρώνει ουσιαστική ενέργεια στην εκπαίδευ- κοινωνιακού παραδείσου, στα σχολεία μας ση, φέρεται σαν ένας ενοχοποιημένος γο- διεξάγεται ένας καθημερινός αόρατος πόλενιός που δεν αφιερώνει ενέργεια στα παιδιά μος ανάμεσα στο συντηρητισμό της παραίτου. Προστατεύει την εκπαίδευση-παιδί του τησης και της δικαιολογίας και στον προοκαι δεν την οριοθετεί μέσα από έναν έλεγχο δευτισμό του οράματος και της ορμής προς της πραγματικής αποτελεσματικότητάς της, τη φωτεινή πλευρά του κόσμου. με συνέπεια η επιβίωσή της να μην εξαρτάται από την απόδοσή της. Παρ’ όλα αυτά, * Ο Π. Χαλάτσης είναι σχολικός σύμβουλος πολλοί νέοι άνθρωποι –παράλληλα με μια δημοτικής εκπαίδευσης στη Νέα Σμύρνη.

άποψη

10/12/09 1:40 PM

bookpress23

οκτωβριοσ2009

μπορεί πλέον παρά να είναι η ποιότητα, η πρόταση» ο καθηγητής Βιομηχανικής Οιπαραγωγή πρώτης τάξεως ερευνητικού κονομίας στο Πολυτεχνείο Λευτέρης Παέργου και η διάχυσή τους στην κοινωνία παγιαννάκης (1944-2008). Ο Παπαγιανκαι στην οικονομία. Αλνάκης διατύπωσε μια λά μια πολιτική πρακτική ολοκληρωμένη σύλληπου καταχωρίζεται –όσο ψη για τη μεταρρύθμιση νόημα εξακολουθούν να της ανώτατης εκπαίδευέχουν οι όροι– στη δεξιά Επαγγέλματα του σης, με έμφαση ακριβώς μέλλοντος και του στην έρευνα, στον περιέχει παραιτηθεί από την παρελθόντος ορισμό του ασφυκτικού, προσπάθεια στήριξης κι θοδωρος κατσανεβας εξυγίανσης της ανώταγραφειοκρατικής λογιπατακης της εκπαίδευσης, στερώκής, ελέγχου από πλευντας της την απαιτούμεράς του Υπουργείου ΠαιΟδηγός σπουδών και νη χρηματοδότηση και δείας και στο πρόταγμαεπαγγέλματος 2009 διαλύοντας την ερευνηστόχο της επίτευξης της χρηστος κατσικας τική δομή της, εκτιμώκαινοτομίας. σαββαλας ντας ότι ο ιδιωτικός τοΤο σημαντικό είναι ότι μέας θα δώσει τη λύση. αναγκαίος όρος για την Οδηγός επαγγελμάτων Ταυτόχρονα, μια αντίεπιτυχία μιας μεταρρύθχρηστος κατσικας κ.ά. ληψη αριστερή αξιώνει μισης τέτοιας πνοής εί«δουλειά για όλους», αλπατακης ναι η εκ παραλλήλου και λά ταυτόχρονα εχθρεύεσυνδυαστικά άσκηση δηται την επιχειρηματικόμόσιων πολιτικών που τητα, κι επομένως αδιαφορεί για τη συνά- ευνοούν την καινοτομία –τεχνολογική και φεια του παραγόμενου εκπαιδευτικού έρ- μη– και την επένδυση στη γνώση. Αλλιώς, όσο δηλαδή η εγχώρια αγορά γου με τις κοινωνικές ανάγκες και την οιθα αδιαφορεί για τους υψηλού επιπέδου κονομική ανάπτυξη. Όμως, ιδιαίτερα τώρα, σε καιρό οικονο- πτυχιούχους, προτιμώντας να επενδύει σε μικής κρίσης και αύξησης της ανεργίας ει- θέσεις εργασίας χαμηλών προσόντων και δικά μεταξύ των πτυχιούχων, το ζήτημα τί- ανάλογα χαμηλού κόστους, τόσο θα ενοχοθεται επιτακτικά: «Το πανεπιστήμιο οφεί- ποιείται το πανεπιστήμιο για λανθασμένους λει να ακούει την κοινωνία του. Αλλά και λόγους στην κοινωνική συνείδηση και τόη κοινωνία οφείλει να ακούει το πανε- σο η πολιτική τάξη θα αρνείται να αναλάπιστήμιό της». Αυτά έγραφε στην «Αντι- βει τις ευθύνες της.

διαβαστε

20_23_Ekpaidefsi.indd 23

10/12/09 1:40 PM

24bookpress

οκτωβριοσ2009

moyσικη

Όταν οι μουσικοί αφηγούνται ιστορίες Αφήνουν στην άκρη το μικρόφωνο, το σαξόφωνο ή την τρομπέτα και πιάνουν την πένα. Αλλά δεν γράφουν στο πεντάγραμμο. Της Χίλντας Παπαδημητρίου

φήνοντας κατά μέρος τις αυτοβιογραφίες, που συνήθως γράφονται «με λίγη βοήθεια από τους φίλους τους», στην τρέχουσα βιβλιοπαραγωγή ξεχωρίζουν μερικά μυθιστορήματα μουσικών, όπως το τελευταίο του Νικ Κέιβ, που αποτέλεσε την αφορμή αυτής της μικρής έρευνας. Εκτός από δύο συλλογές ποιημάτων και θεατρικών μονόπρακτων με τίτλο «King Ink» I και II (η πρώτη από τις εκδόσεις Λιβάνη, μτφρ. Β. Δουβίτσα, Κ. Καϊμακλίογλου), το 1989 εκδόθηκε το πρώτο μυθιστόρημά του «Η δε όνος είδεν άγγελον» (εκδόσεις Τυφλόμυγα, μτφρ. Κωνσταντίνος Κ.), ένα Southern gothic επηρεασμένο από τον Ουίλιαμ Φόκνερ και τη Φλάνερι Ο’Κόνορ. Πρόκειται για την ιστορία του μουγγού

μπετίστα της τζαζ, που ξεκίνησε το γράψιμο σαν φάρσα. Το 1947 δημοσιεύτηκε το πρώτο του μυθιστόρημα «Θα φτύσω στους τάφους σας» –αγαπημένο ανάγνωσμα των «εναλλακτικών» της δεκαετίας του ’80–, το οποίο επανεκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις Τόπος (μτφρ. Γ. Καυκιάς). Το βιβλίο είναι η ιστορία ενός μαύρου, ο οποίος, για να εκδικηθεί το λιντσάρισμα του αδελφού του, βιάζει και δολοφονεί λευκές γυναίκες. Γραμμένο σαν τζαζ αυτοσχεδιασμός, είναι το άκρον άωτο του politically incorrect. Ο Μάικλ Μούρκοκ γράφει science fantasy, αλλά ασχολείται επαγγελματικά με τη μουσική: είναι frontman των Michael Moorcock & The Deep Fix, ενώ υπήρξε συνεργάτης των Hawkwind και στιχουργός σε τρία

Γραμμένο σαν τζαζ αυτοσχεδιασμός, είναι το άκρον άωτο του politically incorrect Γιούκριντ Γιούκρου, ο οποίος από αποδιοπομπαίος τράγος και θύμα μιας μικρής πόλης του Νότου μετατρέπεται σε θύτη. Τον Σεπτέμβριο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Τόπος το δεύτερο μυθιστόρημά του «Ο θάνατος του Μπάνι Μανρό», η ιστορία ενός πλασιέ καλλυντικών, ο οποίος, μετά την αυτοκτονία της γυναίκας του, προσπαθεί να σώσει την ψυχή του. Το αποτέλεσμα είναι ένα ελαφρά χιουμοριστικό και πικρό road novel γύρω από τα ναρκωτικά, το σεξ και το αλκοόλ. Ο Λέοναρντ Κοέν ξεκίνησε την καριέρα του ως ποιητής και συγγραφέας. Όταν ζούσε άσημος στην Ύδρα, έγραψε δύο μυθιστορήματα, το «Favorite Game» (1963) και το «Beautiful Losers» (1966). Στο πρώτο, «Το αγαπημένο παιχνίδι» (εκδόσεις Μελάνι), ο Κοέν αφηγείται με ποιητικότητα τα παιδικά και νεανικά χρόνια του alter ego του, του Λόρενς Μπρίβμαν, ενός πλούσιου Εβραιόπουλου με λογοτεχνικές φιλοδοξίες, στο μεταπολεμικό Μόντρεαλ. Φέτος συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από τον πρόωρο θάνατο του Μπορίς Βιάν, του Γάλλου τρο-

24_25_music.indd 24

άλμπουμ των Blue Oyster Cult. Ο πιο γνωστός κύκλος έργων του είναι «Ο Έλρικ του Μελνιμπονέ» –τα περισσότερα κυκλοφόρησαν παλιότερα από τις εκδόσεις Αίολος (μτφρ. Θ. Μαστακούρης) και επανεκδόθηκαν τελευταία σε μορφή κόμικς από τις εκδόσεις Helm (μτφρ. Ν. Καμπουρόπουλος). Ο ασπρομάλλης και φιλάσθενος Έλρικ είναι ο 428ος βασιλιάς της παρηκμασμένης αυτοκρατορίας του Μελνιμπονέ. Φιλόσοφος και ιδεαλιστής στην αρχή, ο Έλρικ θα μεταμορφωθεί σε δαιμονισμένο φονιά, που θα εξολοθρεύσει όλους όσους αγαπάει μαζί με όλους όσους μισεί. Το σύμπαν που δημιουργεί ο Μούρκοκ διαποτίζεται από ειρωνεία και διαφεντεύεται από τους θεούς της Τάξης και του Χάους. Ένας άλλος μουσικός της τζαζ είναι ο Ισραηλινός σαξοφωνίστας των Orient House Ensemble Γκίλαντ Άτζμον. Στο πρώτο του μυθιστόρημα «Οδηγός για μπερδεμένους» (εκδόσεις Εξάντας, μτφρ. Ρ. Κοκολιού), ο αυτοεξόριστος στην Ευρώπη Άτζμον, ο οποίος δηλώνει «εβραιόφωνος Παλαιστίνιος», αφηγείται μια ιστορία που εκτυ-

λίσσεται στο 2052, μετά τη διάλυ-

ση του Ισραήλ και την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους. Ο ήρωάς του, Γκούντερ Βίνκερ εγκαταλείπει το Ισραήλ για να αναζητήσει ουσία, περιουσία και συνουσία στη Γερμανία, την πολιτισμένη χώρα των προγόνων του, όπου το συλλογικό σύμπλεγμα ενοχής θα αποδειχθεί χρυσωρυχείο για τον λάγνο καθηγητή. Ο Γκούντερ γίνεται διάσημος φιλόσοφος και ιδρυτής της «Οφθαλμοπορνείας», μιας διεθνώς αναγνωρισμένης επιστήμης. Τέλος, ο Τζαμαϊκανο-βρετανός συγγραφέας, dub ποιητής, ηθοποιός και ακτιβιστής Μπέντζαμιν Ζεφανάια ηχογραφεί απαγγελίες ποιημάτων του πάνω σε dub και trip-hop ρυθμούς, με τη συνεργασία μουσικών της βρετανικής dance σκηνής και με τραγουδιστές όπως η Sinead O’Connor. Στο έργο του «Με ξένο πρόσωπο» (εκδόσεις Ψυχογιός, μτφρ. Λ. Τσιάμη) ο Ζεφανάια αφηγείται, με την αμεσότητα της προφορικής παράδοσης της Τζαμάικα, την ιστορία του λευκού δεκαεξάχρονου Μάρτιν, το πρόσωπο του οποίου παραμορφώνεται μετά από τροχαίο ατύχημα. Το βιβλίο θεωρείται εφηβικό («crossover»), αλλά απευθύνεται εξίσου σε ενήλικες, μιας και καταπιάνεται με τη διαφορετικότητα και τις κάθε είδους διακρίσεις, ένα καίριο ζήτημα της εποχής μας και κάθε άλλης εποχής.

10/12/09 1:41 PM

bookpress25

οκτωβριοσ2009

Χρόνος, ρυθμός, συμφιλίωση

Κλασική, έντεχνη ή ροκ, η μουσική εκφράζει πανανθρώπινες αξίες. Παρουσιάζουμε 4 σχετικά βιβλία από την πρόσφατη παραγωγή. Του Πάρι Κωνσταντινίδη ζωή του τόπου είναι ο πα-

Νίκος Σκαλκώτας: Ένας Έλληνας Ευρωπαίος επιμ. χαρης βροντος μουσειο μπενακη 2008 σελ. 559, τιμη €50,00

Φέτος συμπληρώνονται 60 ολόκληρα χρόνια από τον θάνατο του σπουδαιότερου, ίσως, Έλληνα συνθέτη κλασικής μουσικής, του Νίκου Σκαλκώτα, και το Μουσείο Μπενάκη εξέδωσε έναν επετειακό δίγλωσσο τόμο (ελληνικά-αγγλικά), αφιερωμένο στη ζωή και στο έργο του. Ο ίδιος ο ιδρυτής του Μουσείου, άλλωστε, ο Εμμανουήλ Μπενάκης, υπήρξε υποστηρικτής του Νίκου Σκαλκώτα, χορηγώντας του υποτροφία, η οποία αργότερα για προσωπικές διαφορές διακόπηκε. Όση στήριξη είχε ο Σκαλκώτας όταν έφευγε, γεμάτος ελπίδες στο Βερολίνο για να συνεχίσει τις σπουδές του στο βιολί, άλλη τόση –κι ακόμα περισσότερη– απομόνωση βίωσε όταν επέστρεψε στην Αθήνα το 1933 (χρονιά ανόδου του ναζισμού στην εξουσία), όπως παρατηρεί ο συνθέτης και επιμελητής της έκδοσης Χάρης Βρόντος. Στο συλλογικό αυτό έργο γράφουν για τον Σκαλκώτα, την εποχή και το έργο του διακεκριμένοι Έλληνες και ξένοι μουσικολόγοι, μαέστροι, μουσικοί κ.ά. Στο εξωτερικό, ο Νίκος Σκαλκώτας θεωρείται για την Ελλάδα ό,τι ο Jean Sibelius για τη Φινλανδία ή ο Béla Bartók για την Ουγγαρία, σημειώνει ο μαέστρος Νίκος Χριστοδούλου. Η πολλαπλότητα των μέσων έκφρασής του και η ταυτόχρονη χρήση τους αποτελούν στοιχεία μοναδικά στη μουσική του 20ού αιώνα, σύμφωνα με τον συνθέτη και μουσικολόγο Γιώργο Ζερβό. Ιδιαίτερα καυστικός για τη μουσική

24_25_music.indd 25

ραλληλισμός της ζωής του με αυτή του μαέστρου Δημήτρη Μητρόπουλου, από τον διακεκριμένο μουσικολόγο Απόστολο Κώστιο. Η θεατρολόγος Ελένη Βαροπούλου περιγράφει με γλαφυρότητα την πολιτιστική ζωή του Βερολίνου που έζησε ο Σκαλκώτας, από τις αρχές του 1920 μέχρι τις τελευταίες ημέρες της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, ενώ η Αθήνα του του 1930 και του 1940 ζωντανεύει μέσα από τα άρθρα του πρώην παραγωγού του BBC John Thornley. Τα κείμενα υπογράφουν επίσης οι: Κωστής Δεμερτζής, Εύα Ματζουράνη, Γιάννης Μπελώνης, Λορέντα Ράμου, Ανδρέας Ρικάκης, Βύρων Φιδετζής, Michel Bichsel και Ludwig Holtmeier. Συμπεριλαμβάνεται προσεκτικά επιλεγμένο φωτογραφικό υλικό, καθώς και πίνακες ζωγραφικής της εποχής που αποδίδουν το πνεύμα της.

Η μουσική κινεί τον χρόνο

ντανιελ μπαρενμποϊμ καστανιωτης 2009 σελ. 179,τιμη €14,63

Ο Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ δεν είναι, απλώς, ένας από τους σπουδαιότερους μαέστρους της εποχής μας, αλλά και ένας διανοούμενος που διαπνέεται από βαθύτατο ανθρωπισμό. Ένας Εβραίος που αγωνίζεται για τα δικαιώματα των Παλαιστινίων στο Ισραήλ και που επέλεξε να ερμηνεύσει, εν μέσω σφοδρών αντιδράσεων, τον Βάγκνερ (αγαπημένο των ναζί) στην Ιερουσαλήμ, προτάσσοντας τη σπουδαιότητα της Τέχνης αυτής καθεαυτήν. Ο Μπάρενμποϊμ καταφέρνει να φιλοσοφήσει με εύληπτο, αλλά όχι ελα-

φρύ, μα βαθυστόχαστο τρόπο για τη μουσική στη ζωή μας. Οι αρχές και οι νόμοι που υπάρχουν στον άυλο κόσμο της μουσικής μπορούν να μας διδάξουν τη συμφιλίωση και την αρμονική συνύπαρξη. Η μουσική δεν αποτελεί προτεραιότητα στα σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα, όμως αποτελούσε για τον Αριστοτέλη, ο οποίος υποστήριζε: «Ο νομοθέτης πρέπει να φροντίζει ιδιαίτερα για την εκπαίδευση των νέων στις πόλεις, αφού αν δεν γίνει αυτό ζημιώνονται και τα πολιτεύματα».

είχε γράψει ο Λοΐζος, κείμενα που έγραψαν γι αυτόν –μεταξύ άλλων– οι Φοίβος Δεληβοριάς, Μάκης Μάτσας, Τηλέμαχος Χυτήρης, καθώς και αποσπάσματα συνεντεύξεων και κειμένων του ίδιου του Λοΐζου, του Χατζιδάκι, του Θεοδωράκη, της Αλεξίου, του μουσικολόγου Λάμπρου Λιάβα κ.ά.

Ροκ παγκοσμιότητα και ελληνική τοπικότητα

Η κοινωνική ιστορία του ροκ στις χώρες καταγωγής

του και στην ελλάδα νικος μποζινης νεφελη 2007 σελ. 573, τιμη €27,00

Ευτυχής ήταν η επιλογή του κοινωνικού ανθρωπολόγου Νίκου Μποζίνη να εκδώσει τη διδακτορική του διατριβή. Πρόκειται για μια μοναδική, σε βάθος έρευνα για την ελληνική ροκ μουσική, την οποία ο συγγραφέας μελετά σε σχέση με τη ροκ στις χώρες καταγωγής της. Η ροκ ενσωματώθηκε εύκολα στην ελληνική κοινωνία, αφού, όταν πρωτοεμφανίστηκε, ανταποκρινόταν στην ανάγκη της να συντονιστεί με τις εξελίξεις στον δυτικό κόσμο, στο αίτημα για ισοτιμία, κοινωνική και πολιτική δημοκρατία και, φυσικά, στο αίτημα των νέων

για χειραφέτηση από τον κόσμο των μεγάλων. Ενσωματώνοντας τη ροκ, η ελληνική κοινωνία κατάφερε να διατηρήσει και τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά της. Σε αυτή την πορεία τα στοιχεία της που συγκροτούν τις αντιθέσεις εκσυγχρονιστικό/παραδοσιακό, ελληνικό/ξένο, προοδευτικό/συντηρητικό μεταβάλλονταν επίσης, αποκτώντας διαφορετικό περιεχόμενο στα εκάστοτε συμφραζόμενα. Εντέλει, η ροκ μουσική κατάφερε να ενισχύσει και να εμπλουτίσει τον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό. Ο δρόμος για τη δημιουργική ενσωμάτωση όλων των κατακτήσεων της Δύσης, όπως π.χ. οι θεσμικές δημοκρατικές λειτουργίες, δεν έχει βέβαια ολοκληρωθεί, παρατηρεί ο συγγραφέας.

Μάνος Λοΐζος, μια μέρα ζωής ισαακ σουσης ιανος 2007 σελ. 504, τιμη €25,00

Ο στιχουργός Ισαάκ Σούσης («Ένας Τούρκος στο Παρίσι», «Νότος») γράφει και επιμελείται το αφιέρωμα στον Μάνο Λοΐζο. Μέσα από τις συζητήσεις με ανθρώπους που είχαν υπάρξει σημαντικοί στη ζωή του, μας αποκαλύπτει τον μουσικό, αγωνιστή, ανέμελο, πολιτικοποιημένο, ερωτικό, δημιουργικό, ρέμπελο Μάνο Λοΐζο, αναφερόμενος στο κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο της εποχής του. Ο Σούσης αρχίζει στοχαζόμενος το σήμερα, περιπλανώμενος στους δρόμους της Αθήνας, και σταδιακά εισέρχεται σε έναν φανταστικό διάλογο με τον σπουδαίο τραγουδοποιό και στιχουργό, όπου σχολιάζεται το τότε, αλλά χρησιμοποιείται και ως βήμα από τον συγγραφέα για να καυτηριάσει το σήμερα. Στις συζητήσεις συμμετέχουν οι Νταλάρας, Παπακωνσταντίνου, Σαββόπουλος, Λεοντής, Φαραντούρη, Θάνος Μικρούτσικος, Ρασούλης κ.ά. Συμπεριλαμβάνονται οι στίχοι που

10/12/09 1:41 PM

26bookpress

οκτωβριοσ2009

ΘΕΜΑ: δαρβινοσ

Ούτε άγγελοι ούτε

πίθηκοι

Η επινόηση της «φυσικής επιλογής» ως μηχανισμού της εξέλιξης των ειδών από τον Δαρβίνο αναδιατάσσει τη θέση του ανθρώπου στον κόσμο. Του Δημήτρη Μαρίτσα

150 χρόνια μετά την έκδοση της μνημειώδους «Καταγωγής των ειδών» και 200 από τη γέννηση του Δαρβίνου, οι ιδέες του μεγάλου επιστήμονα και στοχαστή αποτελούν κοινό τόπο της βιολογίας, αλλά εξακολουθούν να προκαλούν αντιδράσεις. Τι πραγματικά είπε ο ίδιος; Και γιατί ό,τι είπε είναι τόσο σημαντικό; Επιμέλεια: Σωτήρης Βανδώρος

ιθανώς κανένα άλλο βιβλίο στον κόσμο δεν συνέβαλε τόσο πολύ στην κατανόηση του ανθρώπινου είδους όσο «Η καταγωγή των ειδών» του Κάρολου Δαρβίνου. Πολυδιαβασμένο όσο λίγα, αναγνωρίστηκε από την πρώτη ημέρα της έκδοσής του –24 Νοεμβρίου 1859– ως μια ξεχωριστή συνεισφορά στο χώρο της επιστήμης, λόγω της θεματικής του ευρύτητας, της βαθιάς αντίληψης των γεγονότων και της άφθονης τεκμηρίωσης των ιδεών του. Συγχρόνως δέχθηκε σφοδρή κριτική, διότι πρότεινε ότι τα έμβια όντα δεν πρέπει να θεωρούνται ως «κατασκευασμένα» δημιουργήματα ενός θεϊκού σχεδιασμού, αλλά ως προϊόντα μιας εξ ολοκλήρου φυσικής διεργασίας. Η επιλογή ανάμεσα σε πιθήκους ή σε αγγέλους, στον Δαρβίνο ή στη Βίβλο, αναδείχθηκε ξαφνικά σε φλέγον ζήτημα για τους βικτοριανούς, που πάσχιζαν να ευθυγραμμίσουν τις βαθιά ριζωμένες θρησκευτικές πεποιθήσεις τους με τις νέες, ανησυχητικές ιδέες περί εξέλιξης. Στην πραγματικότητα, δεν επρόκειτο απλώς για ζήτημα διαφωνίας γύρω από την κυριολεκτική ερμηνεία της Βίβλου. Όπως εξηγεί η Janet Brown στο βιβλίο της «Δαρβίνος», ακόμη και τότε μόνο λίγοι άνθρωποι πίστευαν ότι ο Κήπος της Εδέμ υπήρξε πραγματικά. Οι περισσότεροι προσελάμβαναν την εικόνα του Θεού ως ενός παντεπό-

26_29_darvinos.indd 26

πτη φρουρού που ρυθμίζει τα πάντα ώστε να λειτουργούν αποτελεσματικά. Ο σπουδαιότερος εκφραστής αυτής της αντίληψης ήταν ο αρχιδιάκονος William Paley, ο οποίος θεωρούσε ότι η προσαρμογή των έμβιων όντων στο περιβάλλον είναι τέλεια, αποδεικνύοντας έτσι την ύπαρξη του Θεού. «Πώς θα μπορούσε να προκύψει ένας τόσο τέλειος σχεδιασμός» έλεγε ο Paley «αν όχι από τα προσεκτικά χέρια ενός σχεδιαστή;» Αν

Το ράμφος των σπίνων διαφέρει από νησί σε νησί. Γιατί; βρίσκαμε τυχαία ένα καλοκουρδισμένο ρολόι, δεν θα ήταν απολύτως δικαιολογημένο να σκεφτούμε ότι κατασκευάστηκε από κάποιον επιδέξιο τεχνίτη σύμφωνα με κάποιο σχέδιο; Εκτός από τη νομιμοποίηση που προσέφερε στον προτεσταντισμό, το επιχείρημα του θεϊκού σχεδιασμού ενίσχυε κάθε ιδέα περί ακλόνητης ιεραρχίας, κοινωνικής και πολιτικής. Στις αρχές του 19ου αιώνα η Αγγλία πλησίασε στα πρόθυρα της επανάστασης όσο ποτέ άλλοτε: οι νωπές ακόμη μνήμες από τους ναπολεόντειους πολέμους, οι συγκρούσεις των γαιο-

κτημόνων με τους βιομηχάνους, των εργατών με τα αφεντικά και της επαρχίας με τη μητρόπολη είχαν θορυβήσει το πολιτικό κατεστημένο της εποχής. Υπήρχε γενικευμένη ανησυχία γύρω από τη διάδοση ιδεών που απειλούσαν την καθεστηκυία τάξη. Πρώτη θέση ανάμεσα σε αυτές κατείχαν οι ιδέες περί οποιασδήποτε μορφής βιολογικής ή κοινωνικής εξέλιξης.

ην επιχειρηματολογία του Paley για τα θαύματα της φύσης συμμεριζόταν στα νεανικά του χρόνια και ο ίδιος ο Δαρβίνος. Όμως, τρία γεγονότα άλλαξαν την κοσμοαντίληψή του. Το πρώτο ήταν το περίφημο ταξίδι με το υδρογραφικό πλοίο Beagle στα πέρατα της Γης, τις εντυπώσεις από το οποίο κατέγραψε στο «Ταξιδεύοντας με το Μπιγκλ» (εκδ. Στοχαστής). Εκείνη την εποχή λίγοι νέοι είχαν την ευκαιρία να δουν τον κόσμο στην ολότητά του. Ακόμη λιγότεροι, επισημαίνει στο «Δαρβίνος» ο Mark Ridley από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, διέθεταν την ικανότητα του νεαρού, τότε, φυσιοδίφη να παρατηρεί και να θέτει ερωτήματα. Στα νησιά Γκαλάπαγκος, για παράδειγμα, το ράμφος των σπίνων άλλαζε από νησί σε νησί. Για ποιο λόγο, ▶

10/12/09 1:44 PM

bookpress27

οκτωβριοσ2009

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ Επί είκοσι χρόνια πάλευε ο Δαρβίνος με την ιδέα της φυσικής επιλογής, προτού την κοινοποιήσει δημοσίως.

Η καταγωγή των ειδών καρολος δαρβινος μτφρ. ανδρεας παγκαλος γκοβοστης 2007 ΣΕΛ. 525, ΤΙΜΗ €22,00

Η καταγωγή του ανθρώπου καρολος δαρβινος μτφρ. βασος βασιλειου γκοβοστης 2006 σελ. 431, τιμη €18,00

Aυτοβιογραφία καρολος δαρβινος μτφρ. κατερινα χαλμουκου γκοβοστης 2007 σελ. 171, τιμη €10,00

Δαρβίνος mark ridley μτφρ. δημητρης καγιαλαρης πατακης 2007 σελ. 168, τιμη €10,50

Δαρβίνος. Η καταγωγή των ειδών. Η βιογραφία της θεωρίας της εξέλιξης janet brown μτφρ. ασπα γκολεμη ελληνικα γραμματα 2007 σελ. 218, τιμη €16,40

26_29_darvinos.indd 27

Σύντομα θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ωκεανίδα το έργο ζωής του ομότιμου καθηγητή και ακαδημαϊκού Κώστα Β. Κριμπά. Σε αυτό τον τόμο, που προσεγγίζει τις 1.000 σελίδες, ο κορυφαίος Έλληνας ειδικός στο δαρβινισμό, επεκτείνει και συστηματοποιεί μελέτες του δεκαετιών. Αναλύει την ιστορία των σχετικών επιστημονικών θεωριών, εξηγεί κατά ποιο τρόπο η συνεισφορά του Δαρβίνου είναι κομβική και παρουσιάζει την ανάπτυξη και την ποικιλόμορφη εφαρμογή του δαρβινισμού ως τις μέρες μας. Η Βook Press παρουσιάζει ένα σύντομο απόσπασμα που επικεντρώνεται στις περιστάσεις συγγραφής της «Καταγωγής των ειδών». «Ο Δαρβίνος πέρασε είκοσι περίπου έτη, από το 1838 μέχρι το 1858, συλλέγοντας δεδομένα και παρατηρήσεις, καταχωρίζοντας σημειώσεις, εργαζόμενος σε άλλα αντικείμενα και γράφοντας κείμενα για την εξέλιξη και τη φυσική επιλογή, χωρίς ωστόσο να δημοσιεύει το παραμικρό σχετικά με αυτήν τη θεωρία, φοβούμενος τις αντιδράσεις σε ένα τόσο ευαίσθητο θέμα για εκείνην την εποχή. Έκανε όμως, αν και βαθμιαία, κοινωνούς των απόψεών του πολύ λίγους και πιστούς φίλους του […] Αρχικά ένιωθε ενοχές αντιλαμβανόμενος τις επιπτώσεις της θεωρίας του στις θρησκευτικές πεποιθήσεις, έβλεπε τον εαυτό του ως τον «ιερωμένο του διαβόλου» (Devil’s Chaplain), ωστόσο υπερίσχυσαν η επιστημονική του περιέργεια και η επιθυμία του να βρει μια επιστημονική λύση στο πρόβλημα της προέλευσης των ειδών και της προσαρμογής […] Ενώ η δημόσια ανακοίνωση των απόψεών του αναβαλλόταν διαρκώς (ο Δαρβίνος απέφευγε να είναι προκλητικός, προσπαθούσε να αποσοβήσει τις έντονες αντιδράσεις που διέβλεπε ότι θα ακολουθούσαν), το 1858 έφτασε ταχυδρομικώς ένα δοκίμιο που του έστελνε από τη Μαλαισία ο Άγγλος φυσιοδίφης Alfred Russel Wallace (1823-1913). […] Ο Wallace κέρδιζε τα προς το ζην πουλώντας έντομα, όστρακα και ζώα, προερχόμενα από τους Τροπικούς, σε συλλέκτες στην Αγγλία. Μετά τη Νότιο Αμερική είχε μεταβεί στην Ινδονησία, στο Αρχιπέλαγος της Μαλαισίας. Από εκεί έστειλε στον Δαρβίνο το δοκίμιό του, με την παράκληση να το διαβιβάσει στη Λινναιική Εταιρεία για δημοσίευση. […] O Wallace, επηρεασμένος από τον Lyell και τον Chambers, δέχεται αργότερα τη μεταβολή των ειδών και την κλαδογένεση. To 1855 σε μια μελέτη του δηλώνει ότι κάθε είδος

γεννιέται στον ίδιο τόπο και χρόνο που προϋπάρχει ένα άλλο, πολύ συγγενές του είδος. Ο Δαρβίνος είχε δημόσια επαινέσει τις απόψεις του Wallace, γι’ αυτό και εκείνος του έστειλε το νέο δοκίμιο το 1858. Η αποστολή του δοκιμίου του Wallace προκάλεσε στον Δαρβίνο αίσθημα απελπισίας. Είκοσι χρόνια ασχολείτο με αυτό το πρόβλημα και είχε προτείνει τη φυσική επιλογή ως τον βασικό μηχανισμό της εξέλιξης, και ιδού, κάποιος άλλος διατύπωνε τις ίδιες ιδέες και του στερούσε την προτεραιότητα! Οι ηθικές του αρχές του απαγόρευαν να αγνοήσει ή να εξαφανίσει το κείμενο. Έτσι, απελπισμένος προσέφυγε στους φίλους του Hooker και Lyell, οι οποίοι αποφάσισαν στο ίδιο τεύχος του περιοδικού της Λινναιικής Εταιρείας να δημοσιεύσουν συγχρόνως δύο κείμενα, ένα του Δαρβίνου και το άλλο του Wallace. Ο Δαρβίνος προέβη σε μια σύνοψη των απόψεών του, προσθέτοντας και μια επιστολή την οποία είχε αποστείλει στον Asa Gray στις ΗΠΑ, ώστε να γίνεται σαφές ότι οι απόψεις που δημοσίευε δεν ήταν πρόσφατες, δεν γεννήθηκαν από το κείμενο του Wallace. Τα δύο κείμενα δημοσιεύτηκαν συγχρόνως το 1858, ενώ το 1859 δημοσιεύθηκε ένα εκτενέστερο κείμενο του Δαρβίνου, το γνωστό έργο του για την «Καταγωγή των ειδών διά της φυσικής επιλογής ή η διατήρηση των ευνοουμένων φυλών στον περί υπάρξεως αγώνα». Η δημοσιότης που είχε πάρει το θέμα ήταν τέτοια, ώστε τα 1.200 αντίτυπα του βιβλίου εξαντλήθηκαν την ίδια μέρα που εμφανίστηκαν στα βιβλιοπωλεία. Βέβαια, οι απόψεις του Δαρβίνου διέφεραν κάπως από αυτές του Wallace. O Wallace έβλεπε έναν ανταγωνισμό μεταξύ ειδών, δεν μιλούσε για ανταγωνισμό μεταξύ ατόμων του ίδιου είδους. Θεωρούσε ότι η τεχνητή επιλογή δεν αποτελούσε ένα καλό αντίστοιχο της φυσικής επιλογής (διότι, κατά τον Wallace, στη φυσική επιλογή δεν υπάρχει επιλογή μεταξύ ατόμων του ίδιου είδους, όπως στην τεχνητή επιλογή).

Δαρβινισμός και η ιστορία του ως τις μέρες μας κωστας β. κριμπας ωκεανιδα 2009 σελ. 936

10/12/09 1:44 PM

28bookpress

οκτωβριοσ2009

φακελοσ Ο ιερωμένος του Διαβόλου Ο δαρβινισμός αμφισβητείται μόνο εκτός επιστημονικής κοινότητας. Του Σωτήρη Βανδώρου

Ακόμη... Ας συμφιλιωθούμε με τον Δαρβίνο ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΖΟΥΡΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ O ομότιμος καθηγητής βιολογίας υποστηρίζει ότι η παραδοχή πως είμαστε προϊόν της ίδιας διαδικασίας με την οποία δημιουργήθηκε κάθε μορφή ζωής είναι, εκτός από επιστημονικά ορθή, πηγή ταπεινότητας και ευθύνης.

Το μεγαλύτερο θέαμα στη Γη RICHARD DAWKINS ΑΒΓΟ Κυκλοφορεί τον επόμενο μήνα Ο διάσημος γενετιστής απαντά σε όσους αμφιβάλλουν ότι η εξέλιξη μέσω φυσικής επιλογής είναι γεγονός, επικαλούμενος παραδείγματα που εντοπίζει σε πτηνά, έντομα, απολιθώματα, καθώς και σε ίχνη των μακρινών προγόνων μας.

Τι είναι η εξέλιξη; ERNST MAYR ΚΑΤΟΠΤΡΟ Ο συγγραφέας, ένας από τους κορυφαίους εξελικτικούς βιολόγους, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί «Δαρβίνος του εικοστού αιώνα», εξηγεί τη θεωρία της εξέλιξης με αρκετά εκλαϊκευτικό τρόπο.

Το δέντρο της ζωής PETER SIS ΚΑΤΟΠΤΡΟ Σπονδυλωτή αφήγηση της ζωής του Κάρολου Δαρβίνου: Μαθητικά και φοιτητικά χρόνια, εναντίωση στον πατέρα, ταξίδι με το Μπιγκλ, επιστημονική διαμόρφωση, επιστροφή στην Αγγλία και αδιάκοπη έρευνα και γράψιμο.

Αγαπητέ κύριε Δαρβίνε GABRIEL DOVER ΤΡΑΥΛΟΣ Mέσα από μια φανταστική αλληλογραφία ανάμεσα στον γενετιστή συγγραφέα και στον Δαρβίνο, αποκαλύπτονται τα πρωτόγνωρα ευρήματα της σύγχρονης γενετικής και η επίδρασή τους στην ανάδυση των καινοτομιών της βιολογίας.

26_29_darvinos.indd 28

Ας το ξεκαθαρίσουμε μια και καλή. Στους κόλπους της ακαδημαϊκής κοινότητας δεν εκτυλίσσεται καμιά διαμάχη περί του Δαρβίνου και του δαρβινισμού. Κι αυτό διότι απλούστατα η κληρονομιά του μεγάλου Άγγλου ερευνητή δεν θεωρείται «αμφιλεγόμενη»: αντιθέτως, λογίζεται ως θεμελιώδης συνεισφορά στην ανάπτυξη της βιολογίας και γενικότερα των επιστημών της ζωής. Εν πολλοίς σε αυτήν οφείλει τη συγκρότησή του ένας ολόκληρος επιστημονικός κλάδος, η Εξελικτική. Από πού εκπορεύονται οι επιθέσεις στους «άθεους δαρβινιστές» και γιατί είναι τόσο λυσσώδεις; Μολονότι η δαρβινική θεωρία καθιερώθηκε πολύ σύντομα από τη διατύπωσή της, διατηρεί μέχρι τις μέρες μας πλήθος αρνητών, τους οπαδούς του «δημιουργισμού». Σύμφωνα με αυτούς, η Βίβλος, ως ο καταγεγραμμένος λόγος του Θεού, περιέχει αφηγήσεις ιστορικά κι επιστημονικά αληθείς. Έτσι, όλες οι μορφές ζωής –και βεβαίως ο άνθρωπος– δεν αναδύθηκαν μέσω φυσικών διαδικασιών από ανόργανα συστήματα, αλλά προέκυψαν ως άμεση θεϊκή πράξη κατά την εβδομάδα της Δημιουργίας, όπως ακριβώς αναφέρονται αναρωτιόταν, ο Θεός μπήκε στον κόπο να προικίσει αυτό το είδος με ανεπαίσθητες διαφορές μεταξύ των διαφορετικών μονάδων του; Ο Δαρβίνος βρήκε μια πρώτη απάντηση διαβάζοντας, στη διάρκεια του ταξιδιού, τις «Αρχές γεωλογίας» του Charles Lyell. Ο επιστήμονας αυτός θεωρούσε ότι οι παραμικρές μεταβολές στις καιρικές συνθήκες, το λιώσιμο των πάγων ή οι σεισμοί οδηγούσαν με την πάροδο του χρόνου σε δραματικές μεταμορφώσεις στην επιφάνεια της Γης. Δεν λέμε συχνά ότι μια σταγόνα μπορεί να τρυπήσει ένα βράχο όχι με τη δύναμή της, αλλά με την υπομονή και την επιμονή της; Ο Δαρβίνος σκέφτηκε πως με αυτή την ιδέα μπορούσε να εξηγήσει την εξέλιξη των έμβιων όντων. Μήπως τελικά όλα εκείνα τα είδη των σπίνων είναι αποτέλεσμα της προσαρμογής ενός αρχικού είδους στις ιδιαιτερότητες του περιβάλλοντος του κάθε νησιού;

Η φυσική επιλογή

Εκείνο που έλειπε στον Δαρβίνο ήταν ένας μηχανισμός, μια «θεω-

στη Γένεση. Επομένως, τα είδη δημιουργήθηκαν εξαρχής με τη μορφή που έχουν σήμερα. Επιπλέον, στη φύση δεν υπάρχει εξέλιξη, αλλά σταθερότητα. Το κίνημα του δημιουργισμού, ετερόκλητο και πολυσχιδές, ισχυρό στις ΗΠΑ, αλλά και με παρουσία σε πολλές χώρες –ο J. Arnould παρουσιάζει στο «Θεός εναντίον Δαρβίνου» πλήθος παραλλαγών του μέσα στους τελευταίους αιώνες–, επεκαλείτο θρησκευτικά επιχειρήματα το 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα προκειμένου να αντιπαρατεθεί στον Δαρβίνο. Προοδευτικά όμως, αρχίζει να χάνει έδαφος, οπότε αναγκάζεται να επανακαθορίσει τη στρατηγική του. Επενδύεται έναν ψευδοεπιστημονικό μανδύα, επιδιώκοντας να εμφανιστεί ως η αντίπαλη, «εναλλακτική» της εξέλιξης, βιολογική θεωρία. Η Ε. Scott στο «Εξέλιξη vs Δημιουργία» παρουσιάζει εξαντλητικά και καταρρίπτει ένα προς ένα τα επιχειρήματα της βιβλιογραφίας του δημιουργισμού. Όμως, ποιο είναι το πεδίο της αντιπαράθεσης και ποιο το διακύβευμα, εφόσον οι δημιουργιστές δεν έχουν επιρροή και κύρος στον επιστημονικό κόσμο; Στην ουσία του, ο δημιουργισμός ρία-γνώμονας», που θα εξηγούσε την εξελικτική διαδικασία. Θα τη βρει μερικά χρόνια αργότερα, διαβάζοντας τον Malthus, ειδήμονα στην πληθυσμιακή ανάπτυξη. Σχεδόν παραφράζοντάς τον, θα υποστηρίξει ότι στη φύση γεννιέται υπερβολικός αριθμός «ατόμων». Μαίνεται πόλεμος, αγώνας για την ύπαρξη. Δεδομένου ότι κα-

Η έννοια της προόδου είναι άγνωστη στη φύση νένας σπίνος, καμιά αγελάδα και κανένα λιοντάρι δεν είναι πανομοιότυπο με κάποιο άλλο, η φύση «επιλέγει» τα άτομα με εκείνα τα χαρακτηριστικά που προσαρμόζονται καλύτερα στο περιβάλλον, ώστε να εξασφαλιστεί η επιβίωσή τους. Αυτοί οι επιζώντες αποκτούν κατά κανόνα απογόνους, οι οποίοι και κληρονομούν τα χαρακτηριστικά τους. Αν αυτή η ενέργεια επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά,

είναι ένα άκρως συντηρητικό πολιτικό ρεύμα, που έχει στόχο την ιδεολογική κατίσχυση στην κοινωνία. Μία από τις βασικές του επιδιώξεις υπήρξαν ανέκαθεν η προσαρμογή των σχολικών προγραμμάτων διδασκαλίας στις βιβλικές γραφές και ο εξοβελισμός, ή έστω ο υποβιβασμός, της θεωρίας της εξέλιξης, κάτι που σε πολλές πολιτείες των ΗΠΑ κατάφερε ακόμη και με δικαστικές αποφάσεις: χαρακτηριστικό ντοκουμέντο είναι η ταινία «Inherit the Wind» του Stanley Kramer, με τον Spencer Tracy στο ρόλο ενός προοδευτικού δικηγόρου και τον Fredric March στο ρόλο ενός δημιουργιστή καθηγητή· η ταινία, γυρισμένη το 1960, αναφέρεται σε ένα τέτοιο «επεισόδιο», που σημειώθηκε στο Τεννεσσή τριάντα πέντε χρόνια νωρίτερα. με την πάροδο του χρόνου η τάση για προσαρμογή στο περιβάλλον είναι δυνατόν να καταλήξει σε εντελώς νέα ζώα και φυτά. Αυτόν το μηχανισμό ο Δαρβίνος τον ονόμασε φυσική επιλογή. Η δύναμη της φυσικής επιλογής δεν είναι ακαριαία, αλλά συσσωρευτική, επειδή λειτουργεί με το πέρασμα του χρόνου. Και, μάλιστα, χωρίς δεδομένη κατεύθυνση ή σκοπό. Η έννοια της προόδου είναι άγνωστη στη φύση. Καμιά εσωτερική προσπάθεια ή θεϊκή δύναμη δεν είναι σε θέση να στρέψει τις προσαρμοστικές αλλαγές σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Οι οργανισμοί μεταβάλλονται με τυχαίο τρόπο. Ένας καλά προσαρμοσμένος οργανισμός μπορεί να είναι απλούστατος. Το έντομο είναι τόσο θαυμαστά προσαρμοσμένο όσο και ο άνθρωπος.

ολονότι κατέληξε σταδιακά να αμφισβητεί τη Βίβλο ως έγκυρη καταγραφή γεγονότων, ο Δαρβίνος δεν είχε ποτέ την πρόθεση

Η εχθρική στάση απέναντι στο δαρβινισμό οφείλεται εντέλει στο γεγονός ότι αυτός υποδαυλίζει τα θεμέλια μιας αστόχαστης κι ετερόνομης στάσης που στηρίζεται στις επιταγές του θρησκόληπτου συντηρητισμού. Εξ ου κι ο Δαρβίνος εμφανίζεται ως ο ιερωμένος του Διαβόλου. Θεός εναντίον Δαρβίνου jacques arnould μτφρ. αιμιλιος βαλασιαδης πολις 2009 ΣΕΛ. 349, ΤΙΜΗ €18,00

Εξέλιξη vs Δημιουργία Η διαμάχη της εξελικτικής θεωρίας και του δημιουργισμού eugenie c. scott μτφρ. λαοκρατια λακκα κεδρος 2009 σελ. 395

Κυκλοφορεί 19 Οκτωβρίου

να αποκηρύξει την πίστη του –εν μέρει τουλάχιστον– λόγω της εκτίμησης που έτρεφε για τα θαύματα της φύσης. Επιπλέον, μολονότι εξηγούσε πώς όλοι οι οργανισμοί εξελίχθηκαν από κάποια πρωτογενή μορφή, δεν ήταν σε θέση να εξηγήσει πώς δημιουργήθηκε αυτή η πρώτη μορφή ζωής. Είναι ασφαλέστερο να τον θεωρήσουμε αγνωστικιστή παρά άθεο. Για το ευρύ κοινό όμως ο Δαρβίνος «σκότωσε» την ιδέα του Θεού. Άραγε, εφόσον οι άνθρωποι δεν ήταν πλέον υπόλογοι στο Δημιουργό τους, ήταν ελεύθεροι να κάνουν ό,τι θέλουν, χωρίς κανέναν απολύτως ηθικό περιορισμό; Ποιος είναι ο σκοπός του κόσμου μας αν δεν υπάρχει αρετή; Πολλά από αυτά τα ερωτήματα είναι άκρως επίμαχα ακόμη και σήμερα. Η συγγραφή και η επικριτική υποδοχή της «Καταγωγής» δεν εξοβελίστηκαν ποτέ σε κάποιο κλειστό επιστημονικό σύμπαν. Η ιστορία της είναι, από ορισμένες απόψεις, η ιστορία του σύγχρονου κόσμου.

10/12/09 1:45 PM

οκτωβριοσ2009

Δημοκρατία των δημοσκοπήσεων

Debate

σωτηρησ βανδωροσ

ν το τέλος της δεκαετίας του '80 μενες σε κάποια στοχοθέτηση μακράς πνοσηματοδοτεί το κύκνειο άσμα ής. Στην εποχή που ως γεγονός θεωρείται των πολιτικών παθών, η δεκαε- μόνο κάτι που μπορεί να μεταδοθεί live σε τία του '90 αποτελεί την εισαγω- τριάντα δευτερόλεπτα, μια τετραετία, δηγή σε μια εποχή πολιτικά άνυδρη και ιδεο- λαδή μια κυβερνητική θητεία, δεν μπορεί λογικά αποξηραμένη, κατά την οποία ολοέ- παρά να θεωρείται ένας πολιτικός αιώνας. να και περισσότεροι πολίτες αδιαφορούν για τα κοινά. Κι όμως, παραδόξως, από τότε είναι ταν οι πολιτικοί σχηματισμοί μεπου οι δημοσκοπήσεις αρχίζουν να πραγματαλλάσσονται σταθερά σε πατοποιούνται με ολοένα και μεγαλύτερη συραγγελιοδότες και σχολιαστές χνότητα. Πρέπει, βέβαια, να αναλογιστούδημοσκοπήσεων, τότε θα καμε ότι η συστηματική χρήση τους ξεκίνησε ταρτίζουν ανάλογα την πολιτική τους ατζέως εργαλείο για τον σχεδιασμό κομμάτων ντα. Όταν θεμελιώδες, αν όχι αποκλειστικό, και πολιτευτών, ακριβώς όταν οι «δια- κριτήριο αξιολόγησης των πολιτικών θέσεχωριστικές γραμμές» υποχώρησαν, οι ιδε- ων και πράξεων καθίσταται η πρόσκαιρη ολογικοπολιτικές σταθερές ανατράπηκαν απήχησή τους, τότε οι πολιτικοί εξωθούκαι οι κομματικές ταυτίσεις αμβλύνθηκαν. νται να μετατραπούν σε ανεμοδείκτες της Οι πολιτικές ελίτ βρέσυγκυριακής κοινής θηκαν στην ανάγκη γνώμης, οι διαφημινα αποκτήσουν αναστές στρώνονται στη δουλειά κι όσοι επιμέλυτική γνώση για τις στάσεις ενός κοινού Kόμματα και πολιτική νουν ν’ ανταλλάσουν στην Eλλάδα που γίνεται προοδευιδέες κι επιχειρήμαεπιμ. γ. κωνσταντινιδης κ.ά. τικά πιο σύνθετο, ευτα αντί συνθημάτων μετάβλητο, δύσπιστο κριτικη πρέπει να προετοιμάκι ως εκ τούτου σταζονται για αποστράH κοινή γνώμη στην Eλλάδα τευση. Όταν η προθερά απρόβλεπτο. συλλογικο σωποπαγής αντίσαββαλας μως, στο ληψη της πολιτικής όνομα καθίσταται ηγεμονική Mοντέλα δημοκρατίας της πληκαι η εξασφάλιση της david held ροφόανόδου στην κομμαπολυτροπον τική ιεραρχία γίνεται ρησης και της διαφάνειας, η ανάγνωκατά βάση μέσα από H πολιτική μετράει ση των ερευνών κοιτα ποσοστά δημοτικότζερι στοκερ νής γνώμης δεν πετητας, τότε η τηλεοκαστανιωτης ριορίζεται πλέον στις πτική αργκό δίνει το κομματικές αίθουσες, μέτρο. αλλά ενσωματώνεται στους μηχανισμούς της μαζικής επικοινωο κυριότερο είναι ότι, όσο οι πονίας. Οι συνθήκες μοιάζουν ιδανικές. Η ελλιτικές δράσεις στροβιλίζονται ληνική κοινωνία όχι μόνο εξακολουθεί να στον ρυθμό των σφυγμομετρήμπορεί να εκφράζεται, και μάλιστα πια από σεων και των επικοινωνιακών τον καναπέ, αλλά μπορεί να δει την «ακτι- παραγώγων τους, η πολιτική συλλήβδην νογραφία» της κρεμασμένη στα περίπτερα. μετατρέπεται σταδιακά σε εμπορευματοποιΑκόμη καλύτερα: μπορεί να απολαύσει τη ημένο κομμάτι του life style, χωρίς ιστορική καταγωγή, σαφείς κοινωνικές αναφορές μετατροπή της σε θέαμα. και προγραμματικές δεσμεύσεις. Τότε, όμως, ν η πολιτική δεν πείθει, δεν συ- η διαβούλευση και η κριτική επιχειρημαγκινεί, έχει κουράσει, τότε μπο- τολογία, δηλαδή η πεμπτουσία της δημορεί να ανακτήσει μέρος από τη κρατίας, εμφανίζονται περίπου αχρείαστες. χαμένη της αίγλη, ακριβώς αν Tα γκάλοπ φαντάζουν ως λαμπερό υποκαγίνει πιο «θεαματική». Τα μέσα επικοινω- τάστατο. Λειτουργώντας σαν τα «μηχανάνίας αναλαμβάνουν πρόθυμα τον ρόλο του κια» της AGB, αποκαλύπτουν τις προτιμήimage maker, όχι όμως χωρίς τίμημα. Η σεις των πολιτών-πελατών σχετικά με την υπερβολική σημασία που αποδίδεται στα πραμάτεια των τηλεγενών πολιτικών-σταρ. αποτελέσματα των γκάλοπ συμβάλλει έτσι Αν η πολιτική απορροφηθεί πλήρως από στην επικυριαρχία και παγίωση μιας τηλε- την κοινωνία του θεάματος, τα ερωτήμαοπτικής εκδοχής της πολιτικής. Η συγκυ- τα θα γίνουν περιττά. Οι συμμετέχοντες σε ρία αναγορεύεται σε ρυθμιστή των εξελίξε- γκάλοπ θα βλέπουν φωτογραφίες γελαστών ων, οι οποίες εκλαμβάνονται εξ ορισμού ως προσώπων και θα βγάζουν επιφωνήματα ασύνδετες κι αποσπασματικές, μη υπαγό- θαυμασμού ή αποδοκιμασίας.

διαβαστε

Public_Vivlio_120x315_Ioan.indd 1

26_29_darvinos.indd 29

10/9/09 6:53:50 PM

10/12/09 1:46 PM

30bookpress

οκτωβριοσ2009

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΤΟΥ ΜΑΓΚΡΕΜΠ

Οι Γάλλοι «τα έκαναν μαντάρα…»

Η Σώτη Τριανταφύλλου κρατάει σημειώσεις για τη σύγχρονη πεζογραφία της Αλγερίας, της Τυνησίας και του Μαρόκου που φτάνει σ’ εμάς από τους αποίκους και τους Μαγκρεμπινούς της μητρόπολης.

φορμή γι’ αυτό το σημείωμα είναι το μυθιστόρημα «Το μαύρο Αλγέρι» του Μορίς Ατιά, που μου φάνηκε δίκαιο ως προς την ιστορία της αποαποικιοποίησης, παρότι (και επειδή) ο κεντρικός ήρωας, ο επιθεωρητής Πάκο Μαρτίνεθ, αρνείται να πάρει θέση. Οι Γάλλοι διέπραξαν εγκληματικά λάθη –στην πραγματικότητα τα έκαναν μαντάρα–, ενώ οι Αλγερινοί έχασαν την ευκαιρία να προσαρτηθούν στη Γαλλία και να μετάσχουν στη νομή των ευρωπαϊκών πλεονεκτημάτων. Ο εθνικισμός είναι ολέθριος σύμβουλος· από τη στιγμή που επιστρατεύει τη θρησκεία, δεν υπάρχει πιθανότητα «νίκης»· η κατάσταση αποτιμάται με βαθμίδες ήττας. Oι pieds noirs, όπως ο Ατιά σήμερα, ο Αλμπέρ Καμί και ο Εμμανoυέλ Ρομπλές παλιότερα –«αδερφοί κάτω απ’ τον ήλιο»–, γεφυρώνουν τη Δύση με τον κατακερματισμένο κόσμο της Βόρειας

Αφρικής. Η λογοτεχνία του Μαγκρέμπ –κατά σύμβαση, της Αλγερίας, της Τυνησίας και του Μα-

30_31_magreb.indd 30

ρόκου– πέφτει στα χέρια μας («πέφτει» σαν να στάζει) κυρίως μέσα από τη γαλλική γλώσσα, από τους Γάλλους του Μαγκρέμπ κι από τους Μαγκρεμπινούς της Γαλλίας: εξαιτίας του μακελειού του 1954-62 και όλων όσα προηγήθηκαν από το 1830, η Γαλλία διατηρεί στενές σχέσεις με τους πολιτισμούς της Μεσογείου, προσπαθώντας να καταλάβει τι συνέβη και τι χάθηκε σε μια περιοχή όπου για χιλιάδες χρόνια διασταυρώνονταν Βερβέροι, Φοίνικες και Βάνδαλοι, χριστιανοί και μωαμεθανοί, θαλασσοπόροι και νομάδες της ερήμου. Και ίσως να ξεχάσει την πολιτικοστρατιωτική ανοησία και την παρεπόμενη τραγωδία: το ότι επέβαλε καθεστώς υπεροχής με ομαδικές σφαγές και πραξικοπήματα· το ότι ήταν ήδη πολύ αργά όταν η Πέμπτη Δημοκρατία διαπίστωσε τι είχε κάνει εις βάρος όχι μόνον των αυτοχθόνων και των pieds noirs, αλλά και της ίδιας της μητρόπολης. Η λογοτεχνία είχε ανθρώπινες απώλειες: ο Μουλούντ Φεραούν δολοφονήθηκε από την OAS τέσσερις μέρες πριν από την εκεχειρία.

Mπροστά στην «ένοχη» Δύση, οι Άραβες συγγραφείς υπερασπίζονται την παράδοσή τους, συχνά παραμερίζοντας την οικουμενικότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Η ελληνική πρόσληψη

Πώς προσλαμβάνουμε στην Ελλάδα το Μαγκρέμπ: πριν από το πρόσφατο κύμα των αστυνομικών και των νουάρ –όπως το «Μαύρο Αλγέρι» του Ατιά (ενώ όλα γύρω του καταρρέουν, ο επιθεωρητής Μαρτίνεθ αναζητεί τον δολοφόνο της Εστέλ και του Μουλούντ...)– το Μαγκρέμπ διαγραφόταν ως εξωτικό σκηνικό μέσα από μάτια Δυτικών εποίκων, ταξιδιωτών και φυγάδων. Τον οριενταλισμό του Μοντεσκιέ, του Μπέκφορντ, του Κόουλριτζ, του Γκι ντε Μοπασάν διαδέχθηκε η ανακάλυψη –ή η «επινόηση»– ενός φωτογενούς τόπου, παγκοσμιοποιημένου πριν από το γράμμα· ενός μύθου που εικονογραφείται σε λαϊκές ταινίες, όπως το «Μαρόκο» του Γιόζεφ φον Στέρνμπεργκ, η «Καζαμπλάνκα» και το «Pépé le Moko», στις οποίες οι πόλεις των τυχαίων (και μοιραίων) συναντήσεων αναδύονται πολυφυλετικές, πολυπολιτισμικές και πολυπλόκαμες. Το ανθρώπινο πανηγύρι της Βόρειας Αφρικής διακόπτεται από την casbah, από τον πένθιμο ορίζοντα της άμμου: το Οράν του Καμί·

η Ανάμπα της Ιζαμπέλ Έμπερχαρτ, η Ταγγέρη του Πολ Μπόουλς, των μπίτνικς, του Ζαν Ζενέ, του Τενεσί Γουίλιαμς, του Άλεκ Γουό· η Φεζ του Αχμάντ Σεφριουί· πανούκλα, πνευματικές αναζητήσεις, τσάι στη Σαχάρα· ταξίδια οπίου και φύλλων κατ· η εναλλακτική πρόταση στον δυτικό πολιτισμό, που αμαυρώθηκε από δύο άγριους πολέμους και που, αφού βρέθηκε σε καινούργιο αδιέξοδο (Βιετνάμ, αντικουλτούρα, χιπισμός), αναζήτησε διαφορετικούς τρόπους ζωής στη «Δύση της Ανατολής». Ο Τζον Χόπκινς, αποφοιτώντας από το Πρίνστον το 1960, αντί να δοκιμάσει την τύχη του στη Γουόλ Στριτ, περιπλανιέται στη Νότια Αφρική, ύστερα στο Μαρόκο· αποτέλεσμα, «Τα ημερολόγια της Ταγγέρης 1962-1979», όπου γίνεται φανερή η εξέλιξη και η μεταστροφή του από Αμερικανό τουρίστα («μα γιατί τα αλητάκια δεν μας αφήνουν ήσυχους επιτέλους;») σε στοχαστικό insider· στο «Ηideous Kinky» (που μεταφράστηκε με τον τίτλο «Ο έρωτας ταξιδεύει στο Μαρόκο») η Έσθερ Φρόιντ αφηγείται

10/12/09 1:47 PM

bookpress31

οκτωβριοσ2009

ΔΙΑΒΑΣΤΕ Το μαύρο Αλγέρι μαurice attia πολις Τα ημερολόγια της Ταγγέρης john hopkins metaixmio Το αστέρι του Αλγερίου αζιζ σουακι κεδρος Ο έρωτας ταξιδεύει στο Μαρόκο εsther freud λιβανης Το γυμνό ψωμί μοηαμεd choukri aσταρτη Δακρυσμένο φεγγάρι quarda saillo koνιδαρης Η φυλακισμένη μαλικα ουφκιρ ψυχογιος

μια παρόμοια εξόρμηση, μια δοκιμασία· το Μαρόκο παρουσιάζεται ως τόπος μύησης, ως πλαίσιο ενός μοντέρνου Bildungsroman. Όσο για τη λογοτεχνία του Μαγκρέμπ, κινείται γύρω από τρία σημεία βαρύτητας: την ανάμνηση της αποικιοκρατίας, την ηθογραφία (κυρίως από τη σκοπιά των γυναικών ή για λογαριασμό των γυναικών) και την ανασκευή της τοπικής μυθολογίας. Ρήξεις υπάρχουν· ρωγμές υπάρχουν: ο Αζίζ Σουακί, με το «Αστέρι του Αλγερίου», δεν ανήκει σε καμιά γενιά, δεν συνεχίζει τον κόσμο που κληρονόμησε· ούτε το ποιμενικό ειδύλλιο του Ταχάρ Ουετάρ, ούτε τον απολογισμό των σκληρών καιρών του Μοχάμεντ Σουκρί («Το γυμνό ψωμί») –ο οποίος παραμένει, νομίζω, ο πικρότερος εχθρός του μαροκινού κομφορμισμού– ούτε τον παρ’ ολίγο σοσιαλιστικό ρεαλισμό του Κατέμπ Γιασίν (που μου θυμίζει, ίσως παράδοξα, τον Ναζίμ Χικμέτ). Η θλιβερή μοίρα των γυναικών καταπνίγει κάθε διάθεση απόστα-

30_31_magreb.indd 31

σης, χιούμορ, κυνισμού: η περιπέτεια της Κουάρντα Σαΐλο, που απέδρασε από το Μαρόκο για να γλιτώσει από την κακοποίηση και την πείνα, περιγράφεται με υπερτονισμένο συναισθηματισμό στο «Δακρυσμένο φεγγάρι». Ο κυριολεκτικά δακρύβρεχτος τίτλος πρέπει να συγχωρεθεί· ο λυρισμός αποτελεί στοιχείο της βορειοαφρικανικής παράδοσης: ο Ταχάρ Μπελ Zελούν τον χειρίζεται αριστοτεχνικά, αναμειγνύοντας συστατικά από τον μαγικό ρεαλισμό· η Λαϊλά Λαλαμί παγιδεύεται στον τοπικισμό. Η Ασιά Τζεμπάρ σκιαγραφεί με γλαφυρότητα –η γλαφυρότητα ας θεωρηθεί passée– τη σημερινή Αλγερία, όπου τα ήθη έχουν επιστρέψει στην εποχή της Σεχραζάντ· ο αναγνώστης αγανακτεί: η συγγραφέας, παρότι «φεμινίστρια», διαπνέεται από μοιρολατρία απαράδεκτη στην εποχή της νεοτερικότητας. Κι όμως, για λόγους πολιτικής συμφιλίωσης, η Ασιά Τζεμπάρ είναι μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας: η μετριοπαθής αγωνιστικότητα επιβρα-

βεύεται. Επιπλέον, είναι ευκολότερο να γράφεις υπέρ μιας σεμνής γυναικείας χειραφέτησης όταν ζεις στη Γαλλία· ακόμα ευκολότερο να υπερασπίζεσαι το «δικαίωμα» των γυναικών στη μαντίλα, τον «ισλαμικό φεμινισμό» που διατρέχει το έργο της Φατιμά Μερνισί, της Αϊσά Λεμσίν, της Μαλίκα Μοκεντέμ... Ο κατάλογος είναι μακρύς.

Κοέλο και χαρέμια

Συχνά η μαγκρεμπινή λογοτεχνία, ανακυκλώνοντας τα προγονικά παραμύθια, παρουσιάζει το σύγχρονο Ισλάμ σαν ένα εύχαρες και ευφάνταστο σύμπαν, νωχελικό και λάγνο: στην πραγματικότητα, από πείσμα έναντι της ένοχης Δύσης, οι Άραβες συγγραφείς υπερασπίζονται μια παράδοση που αντιστέκεται στον μοντερνισμό και στην οικουμενική φύση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Έτσι, περιορίζουν τον χώρο της λογοτεχνίας σε μια σειρά από γραφικότητες: χαρέμια, εξόριστους-βολταιρικούς Candide, Βερβέρους των βουνών που σκα-

ρώνουν στιχάκια στη γλώσσα των αρχαίων Τουαρέγκ. Και σε μια συναισθηματική γραφή που εμπνέει Δυτικούς συγγραφείς σαν τον Πάολο Κοέλο και την Κατρίν Κλεμάν. Το βάρος της πολιτικής και της πολεμικής συντρίβει τη λογοτεχνία. Μολονότι η θεματική φαινομενικά ποικίλλει –μιας και το μαγκρεμπινό μυθιστόρημα που γράφεται στη Γαλλία διαφέρει, ευλόγως, από εκείνο που γράφεται στην παλιά πατρίδα, κι εκείνο που γράφεται στα γαλλικά διαφέρει με ενδογενή, δομικό τρόπο από εκείνο που γράφεται στα αραβικά–, η μαγκρεμπινή λογοτεχνία μπορεί να περιγραφεί με απλούς όρους: μυθιστόρημα «των ριζών», αυτοβιογραφία, χρονικό της ανεξαρτησίας, κοινωνικοπολιτικό αφήγημα, ανθρωπολογικό αφήγημα, μυθιστόρημα της καθημερινότητας, «γυναικείο», «της μετανάστευσης». Η σύγκρουση ή/ και η συνύπαρξη Ανατολής-Δύσης και η άρνηση του ευρωπαϊκού ορθολογισμού αποτελούν επαναλαμβανόμενες αφηγηματικές γραμμές. Είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς για λογοτεχνικά είδη υπό την αισθητική έννοια: για ρεαλιστικό, συμβολιστικό ή, λόγου χάρη, «μπαρόκ» μυθιστόρημα. Παρατηρείται μια σύνθεση συγκοινωνούντων δοχείων: τα ρεαλιστι-

Για τη δεινοπάθειά μας δεν φταίνε οι πρώην αποικιοκράτες· φταίνε οι διεφθαρμένοι αρχηγοί που τους διαδέχτηκαν...

κά μυθιστορήματα του Ρασίντ Μαμουνί μοιάζουν να οφείλουν κάτι στον Κατέμπ Γιασίν, στις εκρήξεις της γλώσσας και των αλληγοριών. Μπορούμε να μιλήσουμε για την αισθητική της βίας (στη «Φυλακισμένη» η Μαλίκα Ουφκίρ περιγράφει τη ζωή της στο στρατόπεδο συγκέντρωσης μετά το πραξικόπημα του 1972: μια μαροκινή εκδοχή του «La vita e bella»), για τον ιδιαίτερο ρόλο της φύσης (όπως σημειώνει ο Μοχάμεντ Σουκρί, «οι Μαγκρεμπινοί γράφουν για το γάλα των πουλιών, το γλυκό αγκάλιασμα της αγγελικής ομορφιάς, για τα τσαμπιά της πρωινής πάχνης...»), καθώς και για τις ιδιαιτερότητες που προκύπτουν από τη διγλωσσία (πώς το πολιτιστικό τοπίο μεταφέρεται σε μια εισαγόμενη γλώσσα, η διακειμενικότητα, η εκφορά του αραβικού μυστικισμού στα γαλλικά), από την προφορική παράδοση κι από την αναζήτηση της «ταυτότητας», σε μια εποχή που η «ταυτότητα» θα έπρεπε να αποτελεί αναχρονισμό. Κοντολογίς, μπορούμε να μιλήσουμε για το μυθιστόρημα της «ειρήνευσης», των καλών αισθημάτων και του σχετικισμού, για τη λογοτεχνία ως μάρτυρα της μετααποικιακής ιστορίας. Ποιο είναι το πολιτικοκοινωνικό συμπέρασμα, η κεντρική ιδέα αυτής της μετααποικιακής ιστορίας: «Για τη δεινοπάθειά μας» γράφει ο Τυνήσιος συγγραφέας Αλμπέρ Μεμί «δεν φταίνε οι πρώην αποικιοκράτες· φταίνε οι διεφθαρμένοι αρχηγοί που τους διαδέχτηκαν»· σ’ αυτό θα συμφωνήσει κάθε νηφάλιος πολίτης: ο κόσμος είναι όπως εσύ ο ίδιος. Η παραγωγή είναι πληθωρική και συχνά αγκαλιάζει όλον τον αραβικό κόσμο: ο Γιασμίνα Χάντρα (ή Μοχάμεντ Μουλεσχούλ) δείχνει σαν να θέλει να εκφράσει όλα τα ζητήματα της σύγχρονης γεωπολιτικής μέσω της λογοτεχνίας· τα μυθιστορήματά του –«Οι σειρήνες της Βαγδάτης», «Τρομοκρατικό χτύπημα», «Τα χελιδόνια της Καμπούλ»– είναι γραμμένα κάτω από επείγουσες συνθήκες. Η Δύση πρέπει να καταλάβει. Επίσης, προσθέτω, πρέπει να καταλάβει η Ανατολή. Πρέπει ν’ αφήσουμε πίσω μας τον καιρό του Ιμπν Χαλντούν. Δεν είμαι εγώ που το λέω: το λέει ο Μαροκινός συγγραφέας Μπεν Σαλέμ Χιμίς. Κι εγώ συμφωνώ. Κάθε κοινωνία πρέπει να ζήσει τον αιώνα της.

10/12/09 1:47 PM

32bookpress

οκτωβριοσ2009

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Ο θάνατος είναι το τελευταίο ταμπού» Ο Σάιμον Κρίτσλεϊ, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους διανοητές, υπερασπίζεται με χιούμορ την ιδέα του φιλοσοφημένου θανάτου. Του Κωστή Σταφυλάκη

ίναι από τους πλέον αναγνωρισμένους και παρεμβατικούς φιλοσόφους της εποχής μας. Έχει γράψει εκτενώς για το θάνατο, τη λογοτεχνία και την ποίηση, το χιούμορ, την ηθική και την τέχνη, ενώ αρθρογραφεί σε έντυπα, όπως ο «Guardian» και η «London Review of Books». Ο Simon Critchley είναι καθηγητής φιλοσοφίας στο New School for Social Research της Νέας Υόρκης και «επικεφαλής φιλόσοφος» της International Necronautical Society (Διεθνής Εταιρεία Νεκροναυτών), που ίδρυσε ο συγγραφέας Tom McCarthy. Πρόκειται για μια φανταστική εταιρεία που ερευνά την έννοια του θανάτου στην τέχνη, στη λογοτεχνία, στην καθημερινότητα. Τον συναντήσαμε με αφορμή την ελληνική έκδοση του έργου του «Το βιβλίο των νεκρών φιλοσόφων» και τη συμμετοχή της INS στη 2η Μπιενάλε της Αθήνας. Η δυτική φιλοσοφία συνδέει συνήθως το θάνατο με την αυθεντικότητα, με τον μοναδικό-αυθεντικό τρόπο που κάποιος βιώνει την πορεία προς το αναπόφευκτο τέλος. Συνδέετε το θάνατο με τη «μη-αυθεντικότητα»! Σύμφωνα με την ιδεολογία που κυριαρχεί στη σύγχρονη κουλτούρα παγκοσμίως, κάποιος μπορεί να συνυπάρξει με τον εαυτό του και να γίνει ένας αυθεντικός εαυτός, μπορεί δηλαδή να γίνει ο «εαυτός του».

32_kritslei.indd 32

Η θέση η δική μου και του Tom McCarthy είναι ότι κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο. Είμαστε διχασμένοι εναντίον του εαυτού μας. Ένα παράδειγμα, που συναντά ο αναγνώστης στα κείμενά μας, είναι το χιούμορ: το χιούμορ αποτελεί έκφραση της «αν-αυθεντικής»

Το βιβλίο των νεκρών φιλοσόφων simon critchley μτφρ. γιαννης ανδρεου πατακης 2009 σελ. 518, τιμη €22,50

ανθρώπινης φύσης μας. Υπάρχει ένα παράδειγμα από τη μελέτη του Φρόιντ για το χιούμορ: ο Φρόιντ αναφέρεται σε έναν άνθρωπο καταδικασμένο σε θάνατο ο οποίος την ημέρα της εκτέλεσής του βγαίνει από το κελί του και οδηγείται στην αυλή όπου θα απαγχονιστεί. Μόλις βλέπει την κρεμάλα λέει σαν να πρόκειται για το πρωί μιας τσαγκαροδευτέρας: «Αρχή της εβδομάδας να σου πετύχει!». Αυτό που αποκαλύπτεται εδώ, σύμφωνα με τον Φρόιντ, είναι ένας διχασμός ουσιώδης για τον εαυτό. Βλέπω τον εαυτό μου απ' έξω, μου φαίνεται γελοίος και σκάω στα γέλια. Μου φαίνεται ότι στο «Βιβλίο των νεκρών φιλοσόφων» ο βασικός σας στόχος είναι να φωτίσετε την έννοια του θανάτου μπροστά στο New Age και στις υποσχέσεις του. Ζούμε σε έναν πολιτισμό που ορί-

Κανείς δεν μπορεί να γίνει, αυθεντικά, ο εαυτός του

ζεται από την άρνηση του θανάτου. Ο θάνατος είναι το τελευταίο μεγάλο ταμπού. Μπορούμε να μιλάμε για το σεξ μέχρι να έρθουμε σε οργασμό, αλλά ο θάνατος παραμένει κάτι που μας τρομοκρατεί βαθιά. Η ιδεολογία του New Age συνιστά την υπέρτατη έκφραση αυτής της εθελοτυφλίας. Προσπαθώ να επανατοποθετήσω τη φιλοσοφία στις υλιστικές της βάσεις, επιμένοντας στην υλικότητα ενός σώματος που θα πεθάνει. Στο «σκοτεινό» αυτό βιβλίο περιγράφετε τον τρόπο με τον οποίο πολλοί σημαντικοί φιλόσοφοι βίωσαν και αντιμετώπισαν το θάνατο, ορισμένες φορές με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες, όπως την κατάληξη του Ζακ Λακάν από καρκίνο του εντέρου μετά από οδυνηρά συμπτώματα. Γιατί επιλέγετε αυτή την αφηγηματική στρατηγική; Το βιβλίο είναι πολύπλοκο. Είναι γραμμένο για το ευρύ κοινό χωρίς να αποτελεί εκλαϊκευτική φιλοσοφία. Κάνω μια πολύ σοβαρή δουλειά: υπερασπίζομαι την ιδέα και την πρακτική του φιλοσοφημένου θανάτου. Ο φιλοσοφημένος θάνατος είναι μια ιδέα που μπορείτε να βρείτε στον Σωκράτη, στον Επίκουρο, στους περισσότερους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους. Από την άλλη πλευρά, επιχειρώ να προσφέρω στον αναγνώστη ορισμένες «λαβές» από τις οποίες θα πιαστεί για να προσεγγίσει αυτούς τους φιλοσόφους, παρουσιάζοντας το εγχεί-

ρημα όσο πιο κωμικό μπορώ. Τα αρχεία βρίθουν από γελοίες περιπτώσεις. Ο Ηράκλειτος πεθαίνει από ασφυξία μέσα σε κοπριά. Ο Εμπεδοκλής πηδάει στον κρατήρα της Αίτνας ελπίζοντας να μεταμορφωθεί σε θεό: τελικά, μέσα από τη λάβα, θα ξεβραστεί μόνο ένα σανδάλι του. Ο Ξενοκράτης σκοντάφτει νυχτιάτικα σ’ ένα μπρούντζινο σκεύος. Ο Διογένης κρατάει την αναπνοή του, μελανιάζει και πηγαίνει στα θυμαράκια –κάμποσοι αρχαίοι φιλοσόφοι κρατούν την αναπνοή τους και απέρχονται σκασμένοι. Προσπαθώ επομένως να καθρεφτίσω το «σοβαρώς κωμικό». Αναφέρεστε και σε φρικιαστικές ιστορίες Ρωμαίων. Πράγματι. Ο Σενέκας ήταν ο σπουδαιότερος φιλόσοφος του ρωμαϊκού κόσμου και διοικητικό στέλεχος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην εποχή της ακμής της. Ο Νέρωνας, ο αυτοκράτοράς του, που ευθύνεται για τρεις θανάτους που αναφέρονται στο βιβλίο, του ζήτησε να αυτοκτονήσει. Ο Σενέκας λοιπόν αποφασίζει να κόψει τις φλέβες του, αλλά, επειδή είναι γέρος και αδύναμος, δεν τα καταφέρνει. Στη συνέχεια, ζητάει να πιει δηλητήριο για να πεθάνει όπως ο Σωκράτης, αλλά ούτε αυτό έχει αποτέλεσμα. Η διαδικασία παρατραβάει: εν τέλει, οι υπηρέτες του τον πνίγουν μέσα σε καυτό λουτρό και ξεμπερδεύουν. Δίνω έμφαση στα κωμικοτραγικά στοιχεία της ιστορίας της φιλοσοφίας. Αυτή η παράδοση εκπορεύεται από τον Διογένη τον Λαέρτιο, που γράφει τον 3ο αι. μ.Χ. για τους «βίους των φιλοσόφων». Στην πραγματικότητα, γράφει για τον τρόπο με τον οποίον αποδημούν. Η κυρίαρχη άποψη υπαγορεύει την εξιστόρηση της φιλοσοφίας ως μια σειρά επιχειρημάτων και συστημάτων σκέψης που κάποιος μπορεί να τα βάλει, χρονολογικά, το ένα δίπλα στο άλλο και σε διαδοχή. Την αμφισβητώ αυτή την άποψη. Και προσπαθώ να δείξω πως το ερώτημα «τι είναι φιλοσοφία;» είναι αλληλένδετο με το ερώτημα «τι είναι ένας φιλόσοφος;»... Το δεύτερο αυτό ερώτημα προϋποθέτει ένα τρίτο ερώτημα: «τι σημαίνει να πεθαίνεις σαν φιλόσοφος;».

10/12/09 1:48 PM

Στο φύλλο Νοεμβρίου

Αφιέρωμα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΗ

Πώς θα είναι τα βιβλία του μέλλοντος; Ποιοι είναι σήμερα οι πρωτοπόροι; Τι γίνεται με τα πνευματικά δικαιώματα; Απαντούν: Συγγραφείς, εκδότες, δημοσιογράφοι, επικοινωνιολόγοι, επιστήμονες.

40 από τ χρόνια του Τζ ον θάνατο Γιατί ακ Κέρου ακ δια το

υς Be βάζο υμε Απο at σή προ κλειστ μερα ; ική αποσπ δημο

σίευ άσματ ση ο χειρόγ ς από ρ τ αφ ο «The sea i ο του Κέρ χαμένο ουακ Γράφο s my υ ν b : Γιώργ Κ r ος-Ίκα ωστής Αρ other» βανίτη . ρος Μ Χίλν ς παμ , τα Σώτη Παπαδημη πασάκης, Τριαν τ ταφύλ ρίου, λου.

33_aftodiafimisi.indd 1

10/12/09 1:49 PM

34bookpress

οκτωβριοσ2009

εδω βιβλιουπολη

Κοπάνα για διάβασμα!

Οι μικροί βιβλιοφάγοι μαθαίνουν για τη σημασία της φιλίας, την παγίδα των προκαταλήψεων και τη χαρά τού να ονειρεύεσαι παρέα με τον Καραγκιόζη ή να ταξιδεύεις στα βάθη των ωκεανών. Της Αναστασίας Καμβύση

Ο Δόκτωρ Μπλουμ σε υποβρύχιες περιπέτειες LEO TIMMERS ΜΤΦΡ. ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ΔΙΠΤΥΧΟ 2009

Μια Κοκκινοσκουφίτσα που μπορεί να διακρίνει τα προτερήματα των ανθρώπων γύρω της συναντά τις φιγούρες του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών σε ένα παραμύθι όπου όλα μπορούν να συμβούν και συμβαίνουν. Καρέ καρέ παρακολουθούμε την Κοκκινοσκουφίτσα με τον Καραγκιόζη δασοφύλακα, τον Σβούρα, το Κολλητήρι, τον Μπάρμπα Γιώργο, τα ζώα του δάσους (που μαθαίνουν να κάνουν ανακύκλωση), και φυσικά τον κακό το λύκο, το «θεριό», το «μαγκάκι», που θέλουν να το «τελάρουν», να το «φάνε» τόσο ο Σιορ Διονύσιος όσο και ο Σταύρακας. Φυσικά, όλα θα τελειώσουν με έναν καλαματιανό. Ανεκτίμητο.

ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ ΠΑΤΑΚΗΣ 2009 ΣΕΛ. 32, ΤΙΜΗ €10,90

Τι γίνεται όταν στην Αγέλαστη Πολιτεία, όπου οι κάτοικοι έχουν ξεχάσει πώς να χαμογελούν, η Βασίλισσα Αγέλαστη γεννά έναν γιο με έναν παράξενο μορφασμό στο μουτράκι; Είναι δυνατόν ο Πρίγκιπας Αγέλαστος ο Έκτος να μην είναι μουρτζούφλης; Μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα σε μια πόλη όπου τα χαμόγελα θεωρούνται ακατανόητα και προβληματικά; Μπορούν οι άνθρωποι να δουν πέρα από τη μύτη τους; Ένα βιβλίο για τη διαφορετικότητα και τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αλλάξουν τα δεδομένα, με ιδιαίτερη εικονογράφηση.

ΣΕΛ. 34, ΤΙΜΗ €11,50

Κάθε μέρα ο δόκτωρ Μπλουμ καταδύεται στον ωκεανό με το υποβρύχιό του και φροντίζει τα πλάσματα της θάλασσας. Άλλα έχουν μικρά προβλήματα κι άλλα μεγάλα: ένας καρχαρίας δεν μπορεί να «δαγκώθει» από τον πονόδοντο, ενώ μια φάλαινα έχει κατάθλιψη, γιατί δεν μπορεί να συμφιλιωθεί με αυτό που είναι. Ο Μπλουμ θα βοηθήσει τα πλάσματα του βυθού και στο τέλος της μέρας θα ανταμειφθεί για τον κόπο του. Ωραία εικονογράφηση από τον ίδιο τον συγγραφέα.

Η Αρήτη της ροδιάς

ΚΙΚΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ ΝΙΚΟΛΑΣ ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΣ ΛΙΒΑΝΗΣ 2009 ΣΕΛ. 28, ΤΙΜΗ €10,00

Ο Καραγκιόζης, η Κοκκινοσκουφίτσα και ο Καταραμένος Λύκος ΤΕΧΝΗ ΤΙΤΟΣ ΠΕΤΡΑΚΗΣ ΛΟΓΟΣ ΕΙΡΗΝΗ ΚΡΙΤΣΩΤΑΚΗ ΛΙΒΑΝΗΣ 2009

ΣΕΛ. 94, ΤΙΜΗ €14,00

34_37_paidika.indd 34

Ένας γέρος βασιλιάς, που βολτάρει στον κήπο του, βρίσκει ένα μωρό κάτω από μια ροδιά. Το κοριτσάκι γλυκαίνει την καρδιά του βασιλιά. Έτσι, όταν αργότερα έρχεται η ώρα να ξεκινήσει έναν μεγάλο πόλεμο, αρνείται, αφού για πρώτη φορά στη ζωή του σκέφτεται ότι ένα μωρό δεν μπορεί να κοιμάται ανέμελο κάτω από μια ροδιά ενώ βροντούν κανόνια. Ο Νικόλας Ανδρικόπουλος, σε μεγάλα κέφια, παίζει με τα αγαπημένα του έντονα χρώματα και σχεδιάζει τις πιο γλυκές καμπύλες.

Χαμόγελα

ΤΖΟΝ Α. ΡΟΟΥ ΑΠΟΔΟΣΗ ΜΑΡΙΑ

Το απίστευτο βιβλίο μου ΜΑΪΚΛ ΜΠΡΟΟΥΝΤ ΜΤΦΡ. ΡΕΝΑ ΡΩΣΣΗΖΑΪΡΗ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2009 ΣΕΛ. 28, ΤΙΜΗ €13,45

Μη γελαστεί κανείς. Ποιος Μάικλ Μπρόουντ και κουραφέξαλα. Αυτό το βιβλίο το μουντζούρωσε, δηλαδή το έγραψε, ο Νικόλας με τα χεράκια του. Γι’ αυτό και είναι

διαφορετικό και απίστευτο. Γιατί ο Νικόλας βαριέται τα βιβλία και το διάβασμα, κι έτσι ο πρώτος κανόνας για το βιβλίο του έλεγε να είναι αστείο. Μετά του έβαλε και πράγματα τρομακτικά, μικρά και μεγάλα, εντυπωσιακά και μπουρδουκλωμένα, δεινόσαυρους, εξωγήινους και την αράχνη του, τον καπετάν Μαυροπόδη. Κι έτσι προέκυψε ένα βιβλίο που μπορεί να βοηθήσει μερικά παιδιά να αγαπήσουν περισσότερο το διάβασμα. Μπορεί και όχι. Σίγουρα όμως θα τα διασκεδάσει και θα τους δώσει δημιουργικές ιδέες.

Μια κούπα για τον καθένα

ΓΙΟΥΣΟΥΚΕ ΓΙΟΝΕΖΟΥ ΑΠΟΔΟΣΗ ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ

ΠΑΤΑΚΗΣ 2009 ΣΕΛ. 28, ΤΙΜΗ €9,00

Ο Πούκα, ο μικρός πιγκουίνος, τρελαίνεται να παρακολουθεί τον μπαμπά του να φτιάχνει κούπες. Όμως, στην πόλη τους όλοι έχουν μια κούπα από τα χέρια του μπαμπά του, κι έτσι εκείνος πρέπει να φύγει από το σπίτι και να δοκιμάσει να τις πουλήσει σε άλλα μέρη.

10/12/09 1:53 PM

bookpress35

οκτωβριοσ2009

Το ωραιότερο πράγμα στον κόσμο; Η φιλία Ένα αγόρι και ένας ποντικός ανακαλύπτουν την αξία της

Ελίτσα ή παπαρούνα; ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΤΣΑΡΟΥΧΑΣ ΑΓΚΥΡΑ 2009 ΣΕΛ. 30, ΤΙΜΗ €13,90

Η ιστορία αγάπης ανάμεσα σε ένα αγόρι και σε μια σκυλίτσα, την οποία βρίσκει στη ρίζα μιας ελιάς, ανάμεσα στις παπαρούνες. Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει συνήθως στην αληθινή ζωή, το αγόρι παίρνει το κουτάβι σπίτι του και οι δικοί του το καλοδέχονται. Μια μεγάλη φιλία ξεκινά και το αγόρι μαθαίνει από το σκυλάκι την αξία της συντροφικότητας και της αφοσίωσης… Ο Βασίλης Παπατσαρούχας ζωγραφίζει μοναδικά την τρυφερή σχέση ανάμεσα στο αγόρι και στο κουτάβι του.

Τι μπορεί να κάνει ο Πούκα για να βοηθήσει τον μπαμπά του να γυρίσει στο σπίτι όσο το δυνατόν πιο γρήγορα; Τι θα γίνει όταν θα χαρίσει στην κυρία Παπαγαλίνα μια κούπα που την έφτιαξε ο ίδιος και της μοιάζει; Μια λιτή ιστορία για τον τρόπο που τα παιδιά θαυμάζουν τους γονείς τους, αλλά και βιώνουν την απουσία τους.

Στο σπίτι του μπαμπά

ΚΙΡΙ ΛΑΪΤΦΟΥΤ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ ΜΠΕΝ ΓΚΑΛΜΠΡΕΪΘ ΜΤΦΡ. ΡΕΝΑ ΡΩΣΣΗΖΑΪΡΗ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2009 ΣΕΛ. 28, ΤΙΜΗ €12,00

Όταν ο μπαμπάς και η μαμά χωρίζουν, τα παιδιά μένουν πιο συχνά

34_37_paidika.indd 35

παιδιά μεγαλώνουν σήμερα σε δύο σπίτια, καθώς οι γονείς τους αποφασίζουν να ακολουθήσουν διαφορετικούς δρόμους στη ζωή. Να ένα βιβλίο που θα μπορούσε να φανεί το ίδιο χρήσιμο σε (χωρισμένους) μεγάλους και (στα) παιδιά (τους).

Ο μαγικός φιόγκος της Μαρίας με τη μαμά, στο σπίτι της πειθαρχίας και της τάξης. Οπότε, το σπίτι του μπαμπά μπορεί κάλλιστα να παίξει τον ρόλο του πιο μαγικού παιδότοπου στον κόσμο, να γίνει ένα μέρος όπου γίνεσαι πειρατής, εξερευνητής, χορεύεις, χοροπηδάς και παίζεις ένα ιδιότυπο κυνήγι του θησαυρού, που δεν είναι άλλος από την οικογενειακή αγάπη. Πάρα πολλά

ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΟΥΛΩΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΤΣΑΡΟΥΧΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ 2009 ΣΕΛ. 26, ΤΙΜΗ €14,50

Mια καλή νεράιδα επισκέπτεται τη μικρή Μαρία στον ύπνο της και της χαρίζει έναν κόκκινο φιόγκο κι ένα μήλο από μαγική μηλιά. Η Μαρία ζητά από τη νεράιδα να μπορεί να πετά. Εκείνη της

κάνει το χατίρι, κι έτσι η μικρή απογειώνεται και βλέπει την πόλη από ψηλά, πότε αγκαλιά με τη γάτα της την Περσεφόνη, πότε με τη γιαγιά της, πότε με τους φίλους της και όλα τα παιδιά που διαβάζουν αυτή την ιστορία, που εικονογραφεί μαγικά ο πολυβραβευμένος Βασίλης Παπατσαρούχας.

Ο Κοκός ο ποντικός ΚΥΡΙΑΚΗ ΓΟΥΔΕΛΗ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ Π. ΒΑΓΙΑ ΛΙΒΑΝΗΣ 2009 ΣΕΛ. 46, ΤΙΜΗ €10,00

Ένας μοναχικός, λιχούδης ποντικός, ο Κοκός, ζει στο υπόγειο ενός φημισμένου ζαχαροπλαστείου. Ένα βράδυ, ενώ ετοιμάζεται να καταβροχθίσει μια αμυγδαλόπαστα, αρχίζει να δέχεται ανταλλάγματα από τα γλυκά για να μην τα φάει. Όλα, εκτός από το κόκκινο γλειφιτζούρι σε σχήμα καρδιάς, που έχει να του προσφέρει κάτι ακατανόητο: τη φιλία του. Μια παρέα ποντικών που κάνει πάρτι και η ξαφνική επίθεση από τις γάτες θα βοηθήσουν τον Κοκό να καταλάβει.

10/12/09 1:53 PM

36bookpress

οκτωβριοσ2009

εδω βιβλιουπολη

Ερωτευμένοι βρικόλακες Μια μοντέρνα εκδοχή του «Ρωμαίος και Ιουλιέτα», που κάνει θραύση ως τετραλογία βιβλίων, αλλά και στην κινηματογραφική της μεταφορά.

Νέα Σελήνη stephenie meyer μτφρ. βασιλικη λατσινου πλατυπους 2008 ΣΕΛ. 571, ΤΙΜΗ €22,00

Το φθινόπωρο σηματοδοτεί την επιστροφή στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντος του αναγνωστικού και κινηματογραφόφιλου εφηβικού κοινού του πιο ρομαντικού και αξιαγάπητου βρικόλακα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Αυτός δεν είναι άλλος από τον Έντουαρντ Κάλεν, τον πανέμορφο, ηθικό, «χορτοφάγο» (δεν πίνει ανθρώπινο αίμα, μόνο αίμα ζώων) βρικόλακα που γέννησε η φαντασία μιας Αμερικανίδας. Η Στέφανι Μάγιερ στη «Νέα Σελήνη», συνέχεια του πρώτου βιβλίου της τετραλογίας της με τίτλο «Λυκόφως», απομακρύνει τον Έντουαρντ από την αγαπημένη του θνητή συμμαθήτρια Μπέλα Σουάν, αφού εκείνος βάζει την ευτυχία της κοπέλας του πάνω από

τη δική του, αποφασίζει ερήμην της ότι η ζωή της πλάι σε ένα «τέρας» θα είναι πάντα προβληματική και την εγκαταλείπει φεύγοντας οικογενειακώς από την πόλη τους. Τα πράγματα περιπλέκονται όταν η Μπέλα, προσπαθώντας να ξεπεράσει τη θλίψη της, κάνει χώρο στη ζωή της για τον καλύτερό της φίλο, τον Τζέικομπ Μπλακ, έναν ινδιάνικης καταγωγής έφηβο με ένα τρομερό μυστικό… Για πολλούς –ανάμεσά τους και ο ηθοποιός που υποδύεται τον Έντουαρντ, ο Ρόμπερτ Πάτινσον– η «Νέα Σελήνη» είναι το καλύτερο βιβλίο της σειράς, όχι μόνο γιατί αποτελεί μια μοντέρνα εκδοχή του «Ρωμαίος και Ιουλιέτα», αλλά και γιατί η συγγραφέας παρουσιάζει μια συναρπαστικά τρομακτική οικογένεια βρικολάκων στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, τους πιο «παραδοσιακούς», όσον αφορά την αντιμετώπιση των ανθρώπων Βολτούρι, φέρνοντας παράλληλα στην ιστορία της τους λυκανθρώπους. Έτσι, και το αμερικανικό έδαφος παραμένει αρκετά επικίνδυνο και υπάρχει το σασπένς που θα κάνει το επόμενο βιβλίο ακαταμάχητο. Η ιστορία συνεχίζεται στο χαρτί και στην οθόνη στην «Έκλειψη», ενώ μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά, πάντα από τις εκδόσεις Πλατύπους, το βιβλίο που ολοκληρώνει την τετραλογία, η «Χαραυγή».

Σκηνή από την ταινία «Νέα Σελήνη», με τον Ρόμπερντ Πάτινσον και την Κρίστεν Στιούαρτ, που βγαίνει στις ελληνικές αίθουσες στις 19 Νοεμβρίου, μια ημέρα νωρίτερα απ’ ό,τι στην Αμερική!

34_37_paidika.indd 36

Το λευκό άτι

Ένας άνθρωπος του βιβλίου θυμάται τα αγαπημένα του παιδικά αναγνώσματα. Αυτό τον μήνα η εικονογράφος Οξάνα Τσάους. Της Αναστασίας Καμβύση υπέροχο λευκό άτι. Το αγαπημένο μου παιδικό βιβλίο: Ήταν αναμφίβολα ο «Παπουτσωμένος γάτος», που τον άκουγα ηχογραφημένο σε δίσκο, με αφήγηση από σπουδαίους ηθοποιούς και με υπόκρουση κλασική μουσική. Αγαπούσα αυτό το παραμύθι, γιατί οι γονείς μου έλειπαν συχνά και η συντροφιά μου ήταν ένας τεράστιος τιγρέ γάτος με πράσινα μάτια, ένας γάτος που έβγαινε μαζί μου βόλτα και τον έτρεμαν οι

Η Αργοναυτική Εκστρατεία είναι ο αγαπημένος μου μύθος

Οξάνα Τσάους, εικονογράφος, γεννήθηκε στο Κίεβο της Ουκρανίας, αποφοίτησε αριστούχος από την Ακαδημία Καλών Τεχνών της Ουκρανίας και ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές σπουδές της με υποτροφία στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών. Ζει και εργάζεται στην Ελλάδα από το 1995. Μερικά βιβλία της: «Ερωτόκριτος», «Δώδεκα Θεοί», «Οδύσσεια». Ο αγαπημένος μου ήρωας παραμυθιού: Είναι το αλογάκι με την καμπούρα από το ρωσικό παραμύθι, που είναι ευρύτερα γνωστό ως το «Πουλί της φωτιάς». Ένα αγόρι κληρονομεί ένα ελαττωματικό αλογάκι, που όμως αποδεικνύεται αληθινός θησαυρός, αφού όχι μόνο είναι σοφό και κάνει όλες τις δουλειές, αλλά μια μέρα θα βοηθήσει το αγόρι να παντρευτεί την πριγκίπισσα που ερωτεύτηκε. Το λυπόμουν πάρα πολύ αυτό το αλογάκι. Έκλαιγα, γιατί ήταν μικρό και το κορόιδευαν όλοι για την καμπούρα του. Δεν μπορούσες να το ιππεύσεις, αλλά ήταν τόσο γλυκούλι. Και βέβαια, στο τέλος του παραμυθιού, μεταμορφώνεται σε ένα

σκύλοι της γειτονιάς. Λατρεύω την ελληνική μυθολογία: Η Αργοναυτική Εκστρατεία είναι ο αγαπημένος μου μύθος. Είναι γεμάτη από εντυπωσιακές εικόνες: Ο δράκος που φυλάει το χρυσόμαλλο δέρας, ο στρατός που ξεφυτρώνει από τα δόντια του. Όταν ήμουν μικρή, την έβλεπα σε κινούμενα σχέδια. Δεν είναι τυχαίο που πολλά χρόνια μετά ονόμασα τον γιο μου Ιάσονα. Θεωρώ σπουδαία την εικονογράφηση του Γκενάντι Σπίριν στον «Καρυοθραύστη» (στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ποταμός), όπως και αυτές που έκανε για την «Τρικυμία» και την «Κόρη του βασιλιά της θάλασσας» (εκδόσεις Παπαδόπουλος και τα δύο). Ξεχωρίζω ακόμη τη δουλειά της Ρεμπέκα Ντοτρεμέρ, που την έμαθα όταν ο σύζυγός μου μου έφερε τα βιβλία της από τη Γαλλία (ελληνικά από το Μεταίχμιο). Ένας σπουδαίος εικονογράφος που δουλεύει στην Ελλάδα είναι ο Σβετλίν. Θα ήθελα να εικονογραφήσω τα «Ταξίδια του Γκιούλιβερ», που τα πρωτοδιάβασα όταν ήμουν δεκατριών και ακόμη τα διαβάζω με μεγάλη ευχαρίστηση.

10/12/09 1:54 PM

bookpress37

οκτωβριοσ2009

Γενιά Χnet

CORY DOCTOROW ΜΤΦΡ. ΙΣΙΔΩΡΑ ΓΕΝΟΥΖΟΥ ΠΑΤΑΚΗΣ 2009 ΣΕΛ. 480, ΤΙΜΗ €19,00

Στο κατώφλι της εφηβείας Η γεύση της μπίρας και η δύναμη της δημιουργικότητας, η εξερεύνηση του ψυχικού κόσμου και η αξία της ελευθερίας αναπτύσσονται σε ευφάνταστα έργα για μεγάλα παιδιά.

Η εφεύρεση του Ουγκό Καμπρέ

ΜΠΡΑΪΑΝ ΣΕΛΖΝΙΚ ΜΤΦΡ. ΠΑΛΜΥΡΑ ΙΣΜΥΡΙΔΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ 2009 ΣΕΛ. 544, ΤΙΜΗ €17,00

34_37_paidika.indd 37

Ο Ουγκό Καμπρέ, ένα ορφανό αγόρι που ζει κρυμμένο σε έναν σιδηροδρομικό σταθμό στο Παρίσι της δεκαετίας του ’30, προσπαθεί να ανακατασκευάσει ένα περίτεχνο κουρδιστό μηχάνημα, με βάση το σημειωματάριο του πατέρα του, ενός ταλαντούχου ωρολογοποιού. Ο κόσμος του Ουγκό ανατρέπεται, όταν ο ιδιοκτήτης ενός μαγαζιού με κουρδιστά παιχνίδια, ένας κακότροπος γέρος, τον τσακώνει να κλέβει και του παίρνει το πολύτιμο σημειωματάριο... Βιβλίο-φόρος τιμής στον πρωτοπόρο κινηματογραφιστή ταινιών επιστημονικής φαντασίας Ζορζ Μελιές, μεγάλο συλλέκτη κουρδιστών μηχανικών αντικειμένων που έγιναν γνωστά ως «αυτόματα». Εξαιρετικό υβρίδιο μυθιστορήματος και

τες του και να επικεντρώσει τον ενδιαφέρον της στη μοναδική πόρτα του σπιτιού που είναι κλειδωμένη. Και όχι άδικα, αφού η πόρτα αυτή οδηγεί σε έναν άλλον κόσμο, σχεδόν ολόιδιο με αυτόν της Κοραλάιν, όπου όλα μοιάζουν ιδανικά και τόσο μα τόσο διασκεδαστικά. Γρήγορα όμως η μικρή ηρωίδα θα καταλάβει ότι κάτι δεν πάει καλά σε αυτό τον κόσμο και ότι η αλλόκοτη δεύτερη μαμά της με τα κουμπιά στη θέση των ματιών θέλει να κλέψει την ψυχή της. Ευτυχώς, ένας αντάρτης γάτος έρχεται να βοηθήσει την Κοραλάιν να δραπετεύσει από το σπίτι στην ομίχλη.

graphic novel, που σίγουρα οι γονείς θα κλέψουν από τα έφηβα φιντάνια τους. Στις σελίδες του παρεμβάλλονται 284 ολοσέλιδα αυθεντικά σχέδια, βάζοντας κατά κάποιο τρόπο τον αναγνώστη στη δική του, «πριβέ» κινηματογραφική αίθουσα.

Coraline: Το σπίτι στην ομίχλη ΜΤΦΡ. ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΠΑΜΠΟΥΡΗΣ ΟΞΥ 2009

ΣΕΛ. 181, ΤΙΜΗ €15,45

Η Κοραλάιν είναι ένα κορίτσι με πολυάσχολους γονείς που βαριέται εύκολα. Όταν μετακομίζουν σε ένα νέο σπίτι, η μικρή δεν αργεί να εξερευνήσει τα είκοσι ένα παράθυρα και τις δεκατέσσερις πόρ-

Μπι όπως μπίρα ΤΟΜ ΡΟΜΠΙΝΣ ΜΤΦΡ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΑΡΟΥΞΗΣ ΑΙΟΛΟΣ 2009

ΣΕΛ. 134, ΤΙΜΗ €14,00

Η Ανοιχτή Εξέγερση είναι η προσωπική ιστοσελίδα του M1key, του δεκαεπτάχρονου Μάρκους, που είναι έτοιμος για πόλεμο. Μετά από μια τρομοκρατική επίθεση στο Σαν Φρανσίσκο, συλλαμβάνεται, ανακρίνεται και συνειδητοποιεί ότι όχι μόνο η πόλη του, αλλά ακόμη και το διαδίκτυο έχει μετατραπεί σε αστυνομοκρατούμενη περιοχή. Ο Μάρκους αποφασίζει να τα βάλει με την κυβέρνηση και όποιον άλλον απειλεί την ελευθερία του.

Η Γκρέισι, που είναι σχεδόν έξι χρονών και ζει στο Σιάτλ, δεν ξέρει τι είναι η μπίρα, αλλά της φαίνεται σαν «πέπσι για ανόητα γεροντάκια». Γρήγορα θα αλλάξει γνώμη, αφού θα γνωρίσει τη Νεράιδα της Μπίρας, θα ταξιδέψει μαζί της με προορισμό ένα ζυθοποιείο, θα μάθει να εκτιμάει την μπίρα γι’ αυτό που είναι, και κυρίως θα καταλάβει ότι «η χαρά που βγαίνει από την μπίρα δεν είναι σαν την πραγματική χαρά που πρέπει να τη φτιάξεις με την καρδιά σου». Έξοχο ανάγνωσμα για μικρούς, που δεν ξέρουν τι είναι η μπίρα, και για μεγάλους, που την έχουν ξεχάσει.

10/12/09 1:54 PM

38bookpress

οκτωβριοσ2009

ΚΟΜΙΚΣ

Kι ο άγιος φοβέρα θέλει!

Ο πρωτοπόρος του graphic novel Will Eisner προσπαθεί να ξορκίσει την οργή του απέναντι στον Θεό ή στη ζωή. Της Μαρίας Τζαμπούρα

α παιδιά γράφουν γράμματα στον Άη Bασίλη. O Rilke έγραψε τα περίφημα, τα ευγενέστατα εκείνα «γράμματα σε έναν νέο ποιητή». O Will Eisner γράφει στον Θεό! Tην αλληλογραφία των νηπίων με τον συμπαθή άγιο τη θεωρούμε συγκινητική αφέλεια, τα γράμματα του Rilke λογοτεχνία, ενώ του Eisner κόμικ ή graphic novel. Στην Eλλάδα, βέβαια, «γραφικά» θεωρούνται πολύ συγκεκριμένα πράγματα: τα τσαρούχια, οι ετήσιες εκλογές..., ό,τι δηλαδή έχει σχέση με την παράδοση. Kαι η αλήθεια είναι ότι παράδοση στο κόμικ δεν έχουμε. «Γραφική» νουβέλα, λογοτεχνία σε εικόνες, εικονογραφημένη αφήγηση, εικονομυθιστόρημα, όπως κι αν το μεταφράσει ή το εξηγήσει κανείς στα ελληνικά, το σίγουρο είναι ότι αυτό το είδος κόμικ έχει έναν «πατέρα», και δεν είναι άλλος από τον Will Eisner (1917-2005). Ο Will Eisner έκανε την επανάσταση στο είδος αυτό με το «Spirit» (1940), ενώ εμείς τον ανακαλύψαμε αργά (ως συνήθως), χάρη στο περιοδικό «Bαβέλ».

ώρα οι εκδόσεις Aπόπειρα, σε lettering, που έγινε εξ ολοκλήρου στο χέρι από την ακούραστη Παυλίνα Kαλλίδου, και σε μετάφραση της Bαρβάρας Xατζησάββα, φέρνουν στο ελληνικό κοινό το βιβλίο που όρισε μια νέα μορφή τέχνης στο κόμικ. Πρόκειται για «μια συλλογή με τέσσερις ιστορίες που σχετίζονται μεταξύ τους, βασισμένες σε ανάλογες αναμνήσεις που εξελίσσονται σε μια λαϊκή γειτονιά του Mπρονξ. Δεν πρόκειται ακριβώς για γράμμα αλλά για συμβόλαιο, μιας και ο οίκος του Θεού είναι και λίγο οίκος εμπορίου. Δικαιολογημένα λοιπόν για τον εβραϊκής καταγωγής δημιουργό, ο Λόγος Tου είναι Συμβόλαιο! Aπό την Παλαιά Διαθήκη μέχρι τον «Έμπορο της Bενετίας», η παγκόσμια μυθοπλασία αναπαράγει στερεότυπα, τα οποία ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί εδώ με τον δικό του τρόπο. Hμιαυτοβιογραφικός και στις τέσσερις ιστορίες, ο Eisner, με όπλο την ανατροπή και το κυνικό χιούμορ, προσπαθεί να ξορκίσει την οργή του απέναντι στον Θεό ή στη ζωή. Στην ουσία, πρόκειται για έναν αγώνα εναντίον του χρόνου, ένα βιβλίο που έχει να κάνει πολύ με τη μνήμη, το παρελθόν και

38_comic.indd 38

τα βιώματα. Εξάλλου στην αρχική εκτύπωση, το προτεινόμενο χρώμα από το δημιουργό ήταν η σέπια.

την πρώτη ιστορία παρακολουθούμε πώς ο Φρίμε Xερς, σεβαστό μέλος της Συναγωγής, μετά τo θάνατο της κόρης του, έρχεται σε σύγκρουση με την πίστη του στον Θεό. Πρόκειται για ένα κεφάλαιο της προσωπικής ιστορίας του δημιουργού (ο Εisner έχασε την κόρη του από λευχαιμία), που αποδίδεται στο χαρτί με ειλικρίνεια και αυτοσαρκασμό. Aκολουθούν «O πλανόδιος τραγουδιστής», «O επιστάτης» και το «Cookalein», που έχουν επίσης ως φόντο τις φτωχογειτονιές της Nέας Yόρκης, την εποχή του Kραχ. H τελευταία ιστορία εκτυλίσσεται επίσης σ’ ένα εβραϊκό καλοκαιρινό θέρετρο, όπου τονίζονται η ιδιοτυπία της μεταναστευτικής εμπειρίας και η συμβίωση του αμερικανικού πολιτισμού μ’ εκείνον της παλιάς πατρίδας. O Eisner αναφέρεται στη ζωή, στο θάνατο, στη θρησκευτική πίστη, στην αποτυχία με τη θέρμη και στη πολυπλοκότητα που χαρακτηρίζει τη μεγάλη λογοτεχνία: στο «Συμβόλαιο με τον Θεό» αποτελεί, εκτός από λογοτεχνία, ένα κομμάτι κοινωνικής ιστορίας. Το τι σημαίνει να ζεις σε μια λαϊκή πολυκατοικία, στη λεωφόρο Dropsie...Τέλος, το σχέδιο –ειρωνικό, θρηνητικό, αστείο– μοιάζει, όπως γράφει ο David l. Ulin στους «Τάιμς του Λος Άντζελες» μ’ ένα είδος «αισθητικού big-bang», σαν να προαναγγέλλει μια γένεση.

Συμβόλαιο με τον Θεό και άλλες ιστορίες will eisner μτφρ. βαρβαρα χατζησαββα aποπειρα 2009 ΣΕΛ. 207, ΤΙΜΗ €18,00

Δείτηες επίσ Kαλού-κακού σπυρος δερβενιωτης jemma press 2009 ΣΕΛ. 48, ΤΙΜΗ €8,70 Σε έναν κόσμο όπου οι καλοί δεν νικούν και οι κακοί δεν χάνουν, ο Σπύρος Δερβενιώτης επιχειρεί να αποδείξει ότι Παράδεισος και Kόλαση είναι οι δύο όψεις ενός και μόνο προσώπου! Ποπ αισθητική και βιτριολικό χιούμορ, το «Kαλούκακού» μάς βρίσκει όλους στο μεταίχμιο μιας «εφηβείας που γίνεται σαράντα». Mπορεί ο Γεράσιμος Mαγκούστας, ένας φαινομενικά αδιάφορος, βαρετός και μίζερος τύπος, να σώσει την ανθρωπότητα;

Porn flakes πετρος zερβος kψm 2009 ΣΕΛ. 64, ΤΙΜΗ €7,00 Kι ενώ ο Eisner και ο Δερβενιώτης ασχολούνται με τα «θεία», ο γνωστός γελοιογράφος και δημιουργός κόμικ Πέτρος Zερβός («9», «Γαλέρα», «Έθνος» κ.ά.), αν και πενηντάρης πλέον, δεν μοιάζει να παραιτείται από το σεξ: τα σκίτσα αυτής της συλλογής πρωτοδημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Γαλέρα». Eγκεφα(λ)λικό χιούμορ, χωρίς λόγια και χωρίς περιθώρια να κρυφτεί ο αναγνώστης πίσω από τις λέξεις.

Ο Αστερίξ λεγεωνάριος albert uderzo eikονογραφηση renè goscinny mamoyθ κομιξ 1998 ΣΕΛ. 48, ΤΙΜΗ €5,80 Πενηντάρης όμως γίνεται στις 22 αυτού του μήνα και ο Aστερίξ! Tο γεγονός θα εορταστεί με την έκδοση επετειακού τεύχους-άλμπου με νέες, ανέκδοτες, μικρές ιστορίες του Albert Uderzo! Kι όπως παρατηρεί ένας «κακεντρεχής» στο www.greekcomics.gr, από το οποίο και διάβασα την είδηση, μάλλον είναι πολύ δύσκολο πια για τον 82χρονο Uderzo να φτιάξει μια μεγάλη ιστορία χωρίς τα σενάρια του Goscinny. Για την ώρα, αρκεστείτε σε μια επανάληψη όποιου τεύχους βρείτε μπροστά σας! Προσωπικά, θα προτιμήσω τον «Aστερίξ Λεγεωνάριο», σε μετάφραση της Έλενας Aκρίτα.

10/12/09 1:55 PM

bookpress39

οκτωβριοσ2009 ΠΟΙΗΣΗ

Υγειονομική ταφή Tι θα πουν άραγε οι ανασκαφείς του μέλλοντος για τον πολιτισμό των σκουπιδιών; Του Γιώργου Χαντζή

α σκουπίδια oφείλουν να είναι το ποίημα του καιρού μας γιατί τα σκουπίδια έχουν πνεύμα, είναι αρκετά αληθοφανή

να τραβήξουν την προσοχή μας, εμποδίζουν τον δρόμο, συσσωρεύονται, βρωμάνε, φτιάχνουν ποταμάκια καφετί και κρεμώδη: τι άλλο μας εκτρέπει από τα λάθη των απατηλών δρόμων μας, αν όχι ο πειρασμός της μη αχρηστίας, που είναι πάρα πολύ μακριά και, σε κάθε περίπτωση, αφάνταστος, ανύπαρκτος: είμαι διακορευτής ή βουλωτής: χώσε δάχτυλο στο πουρό (οχετό, σκατό, αγωγό), περιόρισε το θέμα

Tι θα πουν άραγε οι ανασκαφείς του μέλλοντος για τον πολιτισμό των σκουπιδιών; Σήμερα, όταν περισσότερο από ποτέ γίνεται λόγος για χώρους υγειονομικής ταφής, ανακύκλωση, «πράσινη» ανάπτυξη, τι σημαίνει να στοχάζεσαι πάνω στην έννοια του υπολείμματος; Ποια είναι η φύση του πράγματος που περνάει από τη χρησιμότητα στην αχρησία; Ο σκουπιδότοπος, ως πεδίο στοχασμού της υλικότητας της ζωής αλλά και της ζωικής δύναμης της ύλης, υπενθυμίζει τη ρευστότητα της φόρμας και το τυχαίο των ονομάτων της. Ενεργοποιεί την ιδιωτική ειρωνεία, την αισθητική εκμετάλλευση έως την αφομοίωση κάθε ανθρώπινου προϊόντος.

Ο τελευταίος κλασικός

Ο Άρτσι Ρούντολφ Άμονς (1926-2001) μεγάλωσε στο Whiteville της Βόρειας Καρολίνα των HΠΑ. Εξέδωσε 30 ποιητικές συλλογές. Δίδαξε ποίηση στο Πανεπιστήμιο Cornell από τα του χειμάρρου της δημιουρΈνας γικότητας, του επερχόμετέλη της δεκαετίας του ’60 ποιητής της πλατφόρνου, φουτουριστικού, έως το 1998. Για την ποιμας Poetry Now επιτις πηγές που τρέφουν τα ητική σύνθεσή του «Σκουλέγει και σχολιάζει ένα απορρίμματα: κατηφορίπίδια» (Garbage) –αποτεποίημα παρουσιάζοντας τον ζοντας τον Ι-95 λούμενη από 1.200 δημιουργό του. Την επιμέδίστιχες στρολεια της στήλης έχει φές, οι οποίες στη Φλόριδα, όπου οι σωο Γιώργος Χαντζής. ροί, ενός ωκεανού επίπεδης καταλαμβάγης- και ενός νουν 120 πεδινού κόλπου, προς διάσελίδες θεση ορθώνονται (έτσι (!)– του ώστε, αν σκάψεις απονεμήθηνα βγάλεις κάτι έξω, να κε το έχει χώρο κάτι να βάλεις 1993 το μέσα, τι γίνεται όμως με Κρατικό το ανασκαμμένο, όπως με Βραβείο τους τάφους:) Ποίησης. Ο Harold τα απορριμματοφόρα έρπουν Bloom είπε ότι «ο Άμονς θα σαν σε προσκύνημα, σαν να ανεβαίνουν σε ζιγκουράτ, αποτελέσει τον τεοδεύοντας προς τις κορυφές όπου γλάροι λευταίο κλασικό Αμερικανό ποιητή του 20ού αι.» και ο John και σκουπίδια κρατούν ζωντανά, αναθή- Ashbery τον χαρακτήρισε «original» –με ματα στους θεούς την έννοια όχι μόνο του γνήσιου αλλά και των σκουπιδιών, της τιμωρίας, της ρεαλι- του εκκεντρικού–, «ο οποίος καταφέρνει να κάνει το τοπικό οικουμενικό» συμπληρώστικής προσδοκίας […] νοντας ότι «η ποίηση του Άμονς δεν μεταΑ.R. Ammons, «Garbage» (W.W. Norton, μορφώνει το αμερικανικό τοπίο, αλλά το Ν. Υόρκη 1993) υπερβαίνει».

Athens Poetry Slam 39_poetrynow.indd 39

Μετοαλάτιτης αθωότηταςστηγεύση Μονόλογος σε μια σκηνογραφία ονείρου. Του Γιώργου Χ. Θεοχάρη Με το δεύτερο βιβλίο του, «Το αλάτι πίσω από τ’ αυτί» (Κέδρος, 2009), ο Αργύρης Παλούκας ικανοποιεί τις προσδοκίες που δημιούργησε με «Το ξέφτι», πρώτη συλλογή ποιημάτων πριν από δύο χρόνια. Ο ποιητής μονολογεί σε μια σκηνογραφία ονείρου, δημιουργώντας αλλεπάλληλες εικόνες με κινηματογραφικό βηματισμό, χρησιμοποιώντας, ήπια, υπερρεαλιστικούς τροπισμούς. Τα πρόσωπα της Μαρίας και της μητέρας διατρέχουν το κείμενο ως αρχετυπικές σταθερές του έρωτα και του δωρήματος της ζωής.

«Κι όταν κατάκοπος προσπαθούσα να συ-

νταιριάξω κάποια κομμάτια ξύλου, ανακάλυψα τη σπουδαιότητα των τραπεζιών. Να αφήνεις επάνω τους το βάρος σου, τον καφέ σου, το άδικο. Κατάφερα να φτιάξω μια επιφάνεια, αλλά μου έλειπαν τα πόδια. Και τι πόδια να βάλω, μητέρα, τέτοια που να κρατάνε τη μοναξιά; Γιατί δε βάζεις τα δικά μου;» Η δημιουργική μαθητεία του Αργύρη Παλούκα στην ποίηση του Τ. Σινόπουλου, στη δεύτερη περίοδο του Τ. Λειβαδίτη, στον Μ. Σαχτούρη και στον Ε.Χ. Γονατά γονιμοποιεί το λόγο του στο αθέατο, και ως εκ τούτου στο χρήσιμο επίπεδο της θεμελίωσης.

Tα Εξάρχεια για τρία βράδια γίνονται εστία ποίησης

Στις 2, 3 και 4 Νοεμβρίου 2009

Στο Βarbara’s Food Company, γωνία Μπενάκη και Μεταξά, στο Café Dasein, Σολωμού 12, και στο Floral-Books+Coffee, Θεμιστοκλέους 80.

Δηλώστε συμμετοχή στους διοργανωτές, στα έντυπα Book Press (info@bookpress.gr - 2107216376), (δε)κατα (info@dekata.gr – 2103623792), Index (info@indexmag.gr – 6944216639), Poetix (poetix@dardanosnet.gr - 2103642003) και στο ηλεκτρονικό περιοδικό e-poema.eu (siliodaprile@hotmail.com - 6976442011).

10/12/09 1:56 PM

40bookpress

οκτωβριοσ2009

Isbn

«Μόνον οι γυναίκες και οι γιατροί ξέρουν πόσο αναγκαίο είναι το ψέμα στους ανρθώπους.» Anatole France ελληνικη λογοτεχνια Απέραντα άδειο σπίτι βαγγελης ραπτοπουλος κεδρος 2009

Σεβασμός στο διαφορετικό Ταξίδι στην Ευρώπη των πολλών και διαφορετικών λαών, μάθημα συνύπαρξης και συνεργασίας

ο ταξίδι του μικρού Πέτρου στην Ευρώπη, με στόχο να σώσει την Κόκκινη φυλακισμένη Kαρδιά και με συμμάχους όλα τα ζωάκια της Ευρώπης που ξεπετάγονται από τις σελίδες διαφόρων παραμυθιών, είναι μια μαγική περιπέτεια που μεταφέρει βασικές αρχές της Ευρωπαϊκής Ιδέας: ειρηνική συνύπαρξη, συνεργασία και συναδελφικότητα για την επίτευξη του κοινού σκοπού. Το ταξίδι δεν είναι πάντα εύκολο: εμπόδια, αναποδιές και αινίγματα ταλαιπωρούν τους μικρούς πρωταγωνιστές μας, χωρίς ωστόσο να λείπουν οι διασκεδαστικές στιγμές. Όλοι όμως με την ιδιαιτερότητά τους, με θάρρος και αποφασιστικότητα συνεργάζονται για να αντιμετωπίσουν τις αναποδιές, ζώντας μοναδικές εμπειρίες. Με ένα ποδήλατο από ανακυκλωμένα υλικά, διασχίζουν ποτάμια, δάση και θάλασσες, ενώ συναντάνε βασίλισσες, δράκους και καρχαρίες, μέχρι να καταφέρουν να φτάσουν στον τελικό προορισμό τους. Η συναρπαστική αυτή ιστορία συμπληρώνεται από πλούσια, ζωηρή εικονογράφηση. Το βιβλίο «Μια παρέα… με καρδιά» είναι μια πρωτοβουλία της

40_43_isbn.indd 40

Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα, που έχει σκοπό να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει τα παιδιά για θέματα καταπολέμησης των διακρίσεων, σεβασμού της διαφορετικότητας και προώθησης ίσων ευκαιριών για όλους, ώστε να εξοικειωθούν με τις αξίες του πολυπολιτισμικού περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το παραμύθι θα διανέμεται δωρεάν από τα Κέντρα Ευρωπαϊκής Πληροφόρησης σε όλη την Ελλάδα, ενώ κυκλοφορεί και σε σύστημα Μπράιγ.

σελ. 293, τιμη €15,00 Τι είναι πιο επικίνδυνο, να εγκλωβιστείς σε ένα ασανσέρ ή στους κόλπους της Αγίας Νεοελληνικής Οικογένειας; Μπορεί ένας πρώην αντάρτης πόλεων να κάνει μια καινούργια αρχή; Σε τι είδους τρέλα οδηγεί μια επιτυχημένη καριέρα στα μίντια; Επτά επισκέπτες του διεθνούς αεροδρομίου, που όλοι τους συνδέονται με το παραθαλάσσιο θέρετρο Λίμνη Αχαΐας. Μια αλυσίδα από επτά μαύρες κωμωδίες που εξερευνούν το απέραντα άδειο σπίτι του ατομισμού.

Το 13ο υπόγειο βαγγελης μπεκας μπαρτζουλιανος 2009 σελ. 255, τιμη €14,00 Το εμπορικό κέντρο New Bios απλώνεται σαν κισσός μες στην πρωτεύουσα και κατασπαράσσει καθημερινώς νέα τετράγωνα του πολεοδομικού ιστού. Θαρρείς και πρόκειται για μια ολόκληρη εμπορική πόλη που απέδρασε απ' το μέλλον. Οι εργαζόμενοι στο εμπορικό κέντρο New Bios δίνουν λόγο μόνο στα εταιρικά δικαστήρια και υπακούουν μόνο στα καταστατικό λειτουργίας της εταιρείας. Μελλοντολογικό θρίλερ με αλληγορικές προεκτάσεις.

Οι πεταλούδες από το Μπαλικπαπάν γιαννης σπαβερας libro 2009

Μια παρέα με… καρδιά συγγραφεας – εικονογραφοςαφηγητρια: ληδα βαρβαρουση ευρωπαϊκη επιτροπη αντιπροσωπεια στην ελλαδα

σελ. 199, τιμη €12,00 Ταξιδευτής, γιατρός ή λογοτέχνης; Ο Γιάννης Σπαβέρας είναι όλα αυτά και με το καινούργιο του βιβλίο, το οποίο αριθμεί δέκα πονήματα, καταφέρνει να ισορροπήσει αριστοτεχνικά ανάμεσα σε όλες του τις ιδιότητες και να μας δώσει ένα μεστό και γοητευτικό μυ-

θιστόρημα. Με καμβά, λοιπόν, τις ράγες των τρένων, αλλά και αυτές της ανθρώπινης ψυχής, ο συγγραφέας μιλά για τη δεύτερη ευκαιρία δύο ανθρώπων.

Διασκευάζοντας μετ' ευτελείας Για θέατρο σκιών μέσα στο θέατρο κωνσταντινος μπουρας φαρφουλας 2009 σελ. 96, τιμη €9,00 Ο συγγραφέας συμπληρώνει και διασκευάζει την «Περικειρομένη», την κωμωδία του Μένανδρου, η οποία σώζεται αποσπασματικά. Η πρωτοτυπία έγκειται στο ότι η δράση εκτυλίσσεται στη σκηνή από τους ηθοποιούς, ενώ στο βάθος της σκηνής τοποθετείται ένας μπερντές καραγκιοζοπαίχτη, όπου κάθε πρόσωπο του έργου έχει το δικό του είδωλο. Παρομοίως, διασκευάστηκε ο γνωστός «Κύκλος με την Κιμωλία» του Μπρεχτ για παιδικό θέατρο και καραγκιοζοπαίχτη.

Νουρεντίν ναπολεων περγαλιδης μπαρτζουλιανος 2009 σελ. 253. τιμη €14,00 Ο «Νουρεντίν» είναι η αφήγηση τριών ιστοριών αγάπης ή τριών παραμυθιών, αν η περιπέτεια της αγάπης είναι παραμύθι. Εικόνες, μυρωδιές και αίσθημα από τη μικρασιατική Ελλάδα που χάθηκε σμίγουν εδώ με μύθους πανάρχαιους, με τόπους πραγματικούς και με ανθρώπους που αφηγούνται τις αλήθειες τους. Όπως εκμυστηρεύεται κανείς στους φίλους μια παλιά ιστορία ή τους διασκεδάζει, μετά απ' την άψα ενός γλεντιού.

Στην απέναντι όχθη τηλεμαχος κωτσιας ψυχογιος 2009 σελ. 426, τιμη €17,70 Στα βουνά της Μουργκάνας, στα σύνορα Αλβανίας και Ελλάδας, ο Πέτρος Χαρίσης κάνει το καινούργιο του ξεκίνημα. Εκεί, στην όχθη του Ξεριά, αποφασί-

ζει να χτίσει μια παράγκα, γύρω από την οποία στη συνέχεια θα αναπτυχθεί το κέντρο του νέου χωριού. Η φαμίλια του αβγαταίνει, το ίδιο και η περιουσία του, ώσπου τα σύνορα που είχαν χωρίσει το χωριό στα δύο έκλεισαν. Ο Πέτρος Χαρίσης θα θεωρείται πλέον Αλβανός πολίτης. Και η ζωή του, όπως την ονειρευόταν, δεν θα είναι ποτέ πια η ίδια.

Η ασθένεια της πεταλούδας γιαννης παπαγιαννης αγκυρα 2009 σελ. 378, τιμη 16,50 Εννέα πρόσωπα σε μια παράξενη, εφιαλτική αλλά όχι αδιέξοδη ιστορία. Άνθρωποι που χάνουν το παιχνίδι και άνθρωποι που χτίζουν νέους κανόνες. Μυθιστόρημα ψυχολογικό, αστυνομικό, υπαρξιακό ή ίσως και τα τρία μαζί. Που γελάει κι εκπλήσσει. Πονάει, αλλά και ανακουφίζει. Μυθιστόρημα που πραγματεύεται το θέμα της ανθρώπινης επικοινωνίας, αλλά και της ίδιας της ύπαρξης του μυθιστορήματος.

Ο σκοτεινός κύριος του Βέρτεκοπ ιερωνυμος πολατος το ροδακιο 2009 σελ. 180, τιμη €18,00 Ποιον περίμενε ο κόντες Σολωμός στη Ζάκυνθο των σεισμών του 1953; Τι σχέση έχει μ' έναν μυστηριώδη ποδηλάτη; Πώς μια κλεμμένη σελίδα μπορεί να αναστατώσει την ήσυχη ζωή μιας κωμόπολης; Μπορεί ένας άνθρωπος στον καιρό μας να εμπιστεύεται τα ξωτικά; «Ο σκοτεινός κύριος του Βέρτεκοπ» είναι μια πορεία ζωής που εξελίσσεται σε τέσσερις διαφορετικές εποχές. Στα συντρίμμια της Ζακύνθου, ο Στάθης, φοιτητής ακόμα, συναντιέται με το έργο του Μεγάλου Ποιητή.

10/12/09 3:00 PM

bookpress41

οκτωβριοσ2009

ler l e S Best

Το κορίτσι που έπαιζε με τη φωτιά στιγκ λαρσον μτφρ. γιωργος μαθοπουλος ψυχογιος 2009 σελ. 700, τιμη €22,00 Η Λίσμπεθ Σαλάντερ, ιδιοφυΐα στα κομπιούτερ, δεν ξεχνάει και δεν συγχωρεί και, όταν συναντά διαφθορά και κακοποίηση, ιδίως απέναντι σε γυναίκες, είναι ανελέητη. Κηρύσσει πόλεμο σ' αυτούς που κινούν τα νήματα του εμπορίου σαρκός, χρησιμοποιώντας τις ικανότητές της ως χάκερ για να βοηθήσει τον φίλο της Μίκαελ Μπλόμκβιστ. Συνέχεια του της επιτυχίας «Το κορίτσι με τα τατουάζ»…

μεταφρασμενη λογοτεχνια Μηχανή αναζήτησης μιχαηλ μητρας νεφελη 2008 σελ. 213, τιμη €15,00 Στο βιβλίο έχουν συγκεντρωθεί δημοσιευμένα και ανέκδοτα κείμενα πεζογραφικής φόρμας του συγγραφέα, ο οποίος παράλληλα γράφει ποίηση και «ζωγραφίζει» οπτικά ποιήματα. Ο τόμος καλύπτει την περίοδο 1972-2006. Από χρόνια η κριτική έχει επισημάνει ότι ο Μ.Μ., δεν ακολουθεί τις συμβατικές μορφές αφήγησης, επειδή προφανώς θεωρεί ότι αυτές δεν μπορούν να αποδώσουν τη σύγχρονη πολυδιάστατη πραγματικότητα.

Το τρίτο στεφάνι κωστας ταχτσης γαβριηλιδης 2009 σελ. 327, τιμη €23,00 «Έτσι μέσα από την ιστορία δύο γυναικών, οι οποίες κινούν τα νήματα της μοίρας των αρσενικών, δίνει έναν πίνακα της μεταπολεμικής κοινωνίας με φλας μπακ στην εποχή των Βαλκανικών, της Μικρασίας, του Μεταξά, την Κατοχή, εστιάζοντας στο μετεμφυλιακό τοπίο». Ο Μ. Κουμανταρέας σχολιάζει ένα από τα σημαντικότερα έργα της μεταπολεμικής λογοτεχνίας που επανεκδόθηκε.

Σκοτώστε τους όλους salim bachi μτφρ. κατερινα γουλα νεφελη 2009

Μετά το σεισμό χαρουκι μουρακαμι μτφρ. βασιλης κιμουλης ωκεανιδα 2009

σελ., 138, τιμη €12,50 Στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, ένας καμικάζι παίρνει τον έλεγχο ενός αεροπλάνου και το ρίχνει επάνω στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου της Νέας Υόρκης. Ο Μπασί αναπλάθει τη ζωή αυτού του ανθρώπου, τις σκέψεις του και τις αμφιβολίες του λίγες ώρες πριν από την τραγωδία. Στο "Σκοτώστε τους όλους!" επιχειρείται μια προσέγγιση όπου εξετάζονται τα ζητήματα της αμφιβολίας και της θρησκευτικής στράτευσης.

σελ. 240, τιμη €14,00 Ένας γιγάντιος βάτραχος σώζει το Τόκιο από σεισμό. Μια γιατρός κουβαλάει μέσα της μια μυστηριώδη πέτρα. Ένας ζωγράφος, που φοβάται τα ψυγεία, ανάβει τελετουργικές φωτιές στην παραλία. Μια γυναίκα παρατάει τον άντρα της, γιατί "είναι άδειος". Ένας νεαρός προσεύχεται να γίνει καλός στο μπέιζμπολ. Ο Μουρακάμι ανατέμνει την ανθρώπινη κατάσταση και τη βία που κρύβεται κάτω από την επιφάνεια του σύγχρονου κόσμου μας.

Ο Μέγας Αλέξανδρος στη γη των Κελτών βλαντισλαβ μπαγιατς μτφρ. μαρια κεσινη κεδρος 2009

Ο Θεός είναι κολλητός μου συριλ μασαροτο μtφρ. θωμας σκασσης libro 2009

σελ. 284, τιμη €16,00 Μια συνάντηση με τον δρυΐδη Γιόαν Μπέρκλιεν, τον πνευματικό ηγέτη μιας φυλής Κελτών θα σημάνει την αρχή μιας απρόβλεπτης φιλίας για τον Αλέξανδρο. Μέσα από τις συζητήσεις τους, δύο κόσμοι, των Ελλήνων και των Κελτών, θα βρεθούν αντιμέτωποι με την ιδέα που έχει ο ένας για το άλλο: το νόημα της ύπαρξης, τη σχέση του ανθρώπου με το θείο, τα όρια πολιτισμού και βαρβαρότητας.

σελ. 222, τιμη €19,00 Ο πρωταγωνιστής είναι γύρω στα τριάντα, συμπαθής κι έχει κολλητό του τον Θεό! Εξαιρετικά χρήσιμο όταν πρόκειται να συναντήσεις τη γυναίκα της ζωής σου, φοιτήτρια της Σορβόνης, κι εσύ είσαι... πωλητής σε sex shop. Το μυθιστόρημα αυτό, μπεστ σέλερ στη Γαλλία διατυπώνει σύγχρονη άποψη για το τι μπορεί να σημαίνει στην εποχή μας πίστη στον Θεό, ή μήπως στην αγάπη;

ρά στις καθιερωμένες ιστορικές περιόδους, αλλά και η παράλληλη ανάγνωση της κληρονομιάς τελείως διαφορετικών πολιτισμών που ήκμασαν ταυτoχρόνως σε διαφορετικά μέρη του πλανήτη. Τούτη η ανάγνωση προσφέρει έναν «καθρέφτη του κόσμου», όπου σκαλιστές πέτρες της αρχαίας Κίνας συνεξετάζονται με αυτές της Κεντρικής Αμερικής και η ευρωπαϊκή

τέχνη του 19ου αιώνα «συναρπάζεται» από αυτή των αποικιών. Το βιβλίο προσφέρει πλούσιες περιγραφές, ιδίως όταν εστιάζει στην ιστορία των «τεχνοτροπιών», και αναδεικνύει την τέχνη ως μια διαπολιτισμική συνθήκη.

Αν μια νύχτα του χειμώνα ένας ταξιδιώτης ιταλο καλβινο μtφρ. ανταιος χρυσοστομιδης καστανιωτης 2009 σελ. 333, τιμη €18,81 «Είναι ένα μυθιστόρημα με θέμα την ευχαρίστηση που νιώθουμε όταν διαβάζουμε μυθιστορήματα. Πρωταγωνιστής είναι ο Αναγνώστης που αρχίζει δέκα φορές να διαβάζει ένα βιβλίο και που λόγω κάποιων γεγονότων ανεξάρτητων από τη βούλησή του, δεν κατορθώνει να τελειώσει ποτέ. Χρειάστηκε επομένως να γράψω την αρχή δέκα μυθιστορημάτων γραμμένων υποτίθεται από δέκα συγγραφείς, που όλοι κατά κάποιον τρόπο ήταν διαφορετικοί από μένα...»

Στη διαβολεμένη μέρα πιτερ τεμπλ μtφρ. αντωνης καλοκυρης τοπος 2009

τικών. Οι ζωές τους διασταυρώνονται...

Φωνή χωρίς ήχο celine curiol μτφρ. αννα δαμιανιδη ποταμος 2009 σελ. 237, τιμη €17,00 Ζει στο Παρίσι και εργάζεται στο Σταθμό του Βορρά. Αόρατη αναγγέλλει την άφιξη των τρένων, τα ωράρια, τις αναχωρήσεις και τις γραμμές, συνοδεύει τους αποχωρισμούς ή τις επανενώσεις. Όταν γυρίζει σπίτι της, μόνη της, είναι να για περιμένει το τηλεφώνημα του άντρα που αγαπά. Ένα βράδυ μέθης, φιλήθηκαν, αλλά εκείνος αγαπάει έναν Άγγελο.

Ψηλά πάνω από τον κόσμο πωλ μποουλς μτφρ. χιλντα παπαδημητριου αποπειρα 2009

σελ. 432, τιμη €17,60 Πέντε άνθρωποι κείτονται νεκροί στο πάτωμα μιας οχυρωμένης έπαυλης στο Γιοχάνεσμπουργκ. Ο μόνος επιζών κρατάει στα χέρια του τη θανατική του καταδίκη.Ο Κον Νίμαντ είναι πρώην μισθοφόρος, δουλειά του είναι να επιβιώνει. Ο Τζον Άνσελμ είναι πρώην πολεμικός ανταποκριτής, δουλειά του είναι η πληροφορία. Η Κάρολαϊν Ουίσαρτ είναι δημοσιογράφος, δουλειά της είναι η ερωτική ζωή των πολι-

σελ. 244, τιμη €16,72 Στην ταράτσα ενός πολυτελούς διαμερίσματος, ένα τυπικό ζευγάρι Αμερικανών τουριστών, ο γιατρός Σλέιντ και η νεαρή γυναίκα του, απολαμβάνουν τη δύση του ηλίου με θέα την πρωτεύουσα μιας χώρας της Κεντρικής Αμερικής. Οικοδεσπότης τους είναι ένας νεαρός ιδιαίτερα γοητευτικός με τη μικρή ερωμένη του. Το ζευγάρι των Αμερικανών φαίνεται να ζει το είδος της τυχαίας γνωριμίας που κάθε ταξιδιώτης ελπίζει ενδόμυχα πως θα του συμβεί…

Τον περασμένο Ιούνιο, το κοινό του Μεγάρου Μουσικής είδε την παράσταση «Καθαρτήριο», του ριζοσπάστη Ιταλού θεατρικού σκηνοθέτη Romeo Castellucci. Όμως, ένας μεγάλος αριθμός θεατών έφυγε τρέχοντας όταν, στο δεύτερο μέρος της παράστασης, εκτέθηκε στους ήχους μιας απρόσμενης αιμομειξίας. Η Έλενα Παπαλεξίου παρουσιάζει μια διαφωτιστική μο-

νογραφία πάνω στις ιδέες και στο έργο του Ιταλού σκηνοθέτη και της θεατρικής ομάδας Socìetas Raffaello Sanzio, που ίδρυσε στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Μέσα από το ιστορικό της ομάδας, την ανάλυση του ρόλου που παίζουν τα ζώα και τα «ανοίκεια» ανθρώπινα σώματα επί σκηνής, την εικονοπλαστική μέθοδο προσέγγισης της τραγωδίας, η συγγραφέας προσεγγίζει το αντισυμβατικό θέατρο του Castellucci· ένα θέατρο που αντικαθιστά το πρωτείο του λόγου και του συγγραφέα με «σαγηνευτικά» σκληρές εικόνες – εικόνες που πηγάζουν μέσα από ένα θεολογικό μηδενισμό.

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Καθρέφτης του Κόσμου Μια Νέα Ιστορία της Τέχνης τζουλιαν μπελ επιμ. κωνσταντινος ιωαννιδης μτφρ. γιωργος λαμπρακης, ελεαννα παναγου μεταιχμιο 2009 σελ. 496, τιμη €70,00 Μια καλογραμμένη ιστορία της τέχνης από έναν ζωγράφο. Ευπρόσιτη εξιστόρηση της πολιτιστικής σημασίας της τέχνης, από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι τη μεταμοντέρνα συνθήκη. Το –όχι και τόσο καινοτόμο– μοτίβο που εισάγει είναι η εστίαση στα ίδια τα έργα πα-

40_43_isbn.indd 41

Όταν ο λόγος μετατρέπεται σε ύλη Romeo Castellucci / Socìetas Raffaello Sanzio ελενα παπαλεξιου πλεθρον 2009 σελ. 163, τιμη €18,00

10/12/09 3:00 PM

42bookpress

οκτωβριοσ2009

Isbn κλασικα Ηθική σπινοζα εις. βασιλικη γρηγοροπουλου μτφρ. ευαγγελος βανταρακης εκκρεμες 2009 σελ. 548, τιμη €32,00 Η «Ηθική» είναι το σημαντικότερο έργο του Μπαρούχ Σπινόζα, σπουδαίου στοχαστή του 17ου αιώνα και αντίπαλου δέους του Ντεκάρτ. Περιέχει τα θεμέλια, την ουσία και το μεγαλύτερο μέρος της σκέψης του: μεταφυσική, φυσική, γνωσιολογία, ανθρωπολογία, ψυχολογία, ηθική, πολιτική. Αγωνίζεται να αναδείξει την ύψιστη ενότη-

τα του Όντος εντάσσοντας όλα τα επιμέρους αντικείμενα γνώσης σε ένα συμπαγές και αυστηρά δομημένο φιλοσοφικό σύστημα.

Περί εγκλημάτων και ποινών cesare beccaria μτφρ. χριστινα ακριβοπουλου, αθηνα σιμογλου σαββαλας 2009

τολόγους, ποινικολόγους, κοινωνιολόγους κ.ά.– αλλά και για όσους προβληματίζονται για την κοινωνική αντιμετώπιση της εγκληματικότητας, που σήμερα επαναπροβάλλεται ως μείζον ζήτημα.

σελ. 211, τιμη €14,70 Το κλασικό αυτό έργο του Τσέζαρε Μπεκαρία, με το οποίο εγκαινιάζεται η σειρά «Κλασικά: μικρά» των εκδόσεων Σαββάλα, αν και γράφτηκε το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, παραμένει επίκαιρο και αποτελεί θεμελιώδη αναφορά όχι μόνο για τους ειδικούς –εγκλημα-

Τα ομοσπονδιακά κείμενα των ΗΠΑ (τhe federalist papers) επιμ. θοδωρης πελαγιδης, μαριος ευβριβιαδης μτφρ. ελενη χατζηδημητριου παπαζησης 2009

νης Πλάγγεσης παρουσιάζει το έργο ορισμένων από τους πιο σημαντικούς πολιτικούς στοχαστές των νεότερων χρόνων, ξεκινώντας από τον παρεξηγημένο Νικολό Μακιαβέλι, θεμελιωτή για ορισμένους της Πολιτικής Επιστήμης, και φτάνοντας μέχρι τον Κάρολο Μαρξ. Ακόμη αναλύει τη σκέψη των Χομπς, Λοκ, Μοντεσκιέ, Ρουσό, Μιλ και Χέγκελ. Ένα χρήσιμο εισαγωγικό εγχειρίδιο για φοιτητές, αλλά και κάθε ενδιαφερόμενο.

σιου προσώπου ως ηθοποιού είναι ιδιαίτερα εμφανής στην ελληνιστική εποχή η οποία παρουσιάζει αναλογίες προς τη σημερινή επίδραση της τηλεόρασης και του θεάματος στην πολιτική. Στη μελέτη αυτή εξετάζεται η χρήση θεάτρων για δημόσιες εκδηλώσεις, η επίδραση του θεατρικού χώρου στην πολιτική ρητορεία, στην εδραίωση της μοναρχικής εξουσίας στη λατρεία κτλ.

σελ. 688, τιμη €33,00

Τα κείμενα αυτά αποτυπώνουν τα ερωτήματα και τους προβληματισμούς που οδήγησαν στην επικύρωση του συντάγματος των ΗΠΑ από τις επιμέρους πολιτείες και τη μετατροπή τους σε ομοσπονδία. Πρόκειται για 85 άρθρα που δημοσιεύτηκαν με ψευδώνυμο σε εφημερίδες κι εκ των υστέρων αποδόθηκαν στους Tζέιμς Μάντισον, Αλεξάντερ Χάμιλτον, Τζον Τζέι, που συγκαταλέγονται στους εθνοπατέρες της Αμερικής.

To σύνταγμα της Ελευθερίας φριντριχ χαγιεκ

επιμ. γιωργος αρχοντας μτφρ. ελενη αστεριου καστανιωτης 2009 σελ. 518, τιμη €52,25 Την ώρα που η διεθνής οικονομική κρίση επιφέρει πλήγμα και στην ιδεολογική ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού, η σκέψη ενός από τους κυριότερους εκπροσώπους του, του βραβευμένου με Νόμπελ Οικονομίας (1974) Φρίντριχ Χάγιεκ, αποκτά εκ νέου ενδιαφέρον. Στο πιθανόν σημαντικότερο, βιβλίο του αναλύει τα επιχειρήματά του υπέρ της κοινωνικής οργάνωσης που στηρίζεται στην ατομική πρωτοβουλία και την οικονομία της αγοράς.

ΔΙΑΦΟΡΑ Γατικό λεξικό νικος δ. πλατης κεδρος 2009 Εγκυκλοπαιδικό, λογοτεχνικό βιβλίο, με κάποιο χιούμορ, περιέχον οτιδήποτε, σχεδόν, αφορά στους γάτους και στις γάτες, αλλά και σε ό,τι έχει να κάνει με τους γατόφιλους, και τους (τρόπον τινά) γατοπαράσιτους, συνανθρώπους μας... Από τον συγγραφέα του περίφημου «Black out / Μαύρου λεξικού», του «Μπαχαρικού λεξικού» και άλλων είκοσι ακόμα βιβλίων, που ως κοινό τους γνώρισμα έχουν την απρόβλεπτη θεματογραφία και το χιούμορ.

Οι μακιαβελιστές υπέρμαχοι της ελευθερίας james burnham μτφρ. μαρια – αριαδνη αλαβανου κεδρος 2009 σελ. 304, τιμη €16,00 Ποιο είναι το νόημα της δημοκρατίας σήμερα; Τι σημαίνουν η ελευθερία και το δικαίωμα στην αντιπολίτευση; Στους «Μακιαβελιστές», ένα από τα σημαντικότερα έργα του Τζέιμς Μπέρναμ, που κυκλοφόρησε το 1943, ο διακεκριμένος καθηγητής καταθέτει μια τολμηρή προσέγγιση της μακιαβελικής πολιτικής σκέψης. Τολμηρή, υπό την έννοια ότι αναλαμβάνει να υπερασπιστεί την επιστημονικότητα του έργου του Μακιαβέλι και των κοινωνικών φιλοσόφων-επιγόνων του.

Νεότερη πολιτική και κοινωνική φιλοσοφία γιαννης πλαγγεσης university studio press 2009 σελ. 460, τιμη €27,00 Ο καθηγητής φιλοσοφίας στο ΑΠΘ Γιάν-

40_43_isbn.indd 42

Ελλειμματική δημοκρατία ξενοφων κοντιαδης ι. σιδερης 2009 σελ. 286, τιμη €24,00 Τα ελληνικά πολιτικά κόμματα ακολούθησαν την πορεία των κομμάτων στις σύγχρονες αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες, μετατρεπόμενα σταδιακά σε αποϊδεολογικοποιημένους, αυτο-αναφερόμενους μηχανισμούς, που εφαρμόζουν πολυσυλλεκτικές εκλογικές τακτικές και μετασχηματίζονται από κόμματα μαζών σε «κόμματα του κράτους». Παράλληλα παγιώνεται ένα έλλειμμα ενδοκομματικής δημοκρατίας που τείνει να λάβει εκρηκτικές διαστάσεις. Ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Ξενοφών Κοντιάδης συγκεντρώνει σε αυτό τον τόμο σχετικά κείμενά του.

Θεατρικότητα και δημόσιος βίος στον ελληνιστικό κόσμο αγγελος χανιωτης πανεπιστημιακες εκδοσεις κρητης σελ. 360, τιμη €32,00 Η πρόσληψη του δημόσιου βίου ως σκηνοθετημένης παράστασης και του δημό-

Ρευστοί καιροί Η ζωή την εποχή της αβεβαιότητας ζιγκμουντ μπαουμαν μτφρ. κωνσταντινος γεωρμας μεταιχμιο 2009 σελ. 192, τιμη €14,00 Ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα του γνωστού κοινωνιολόγου και διανοητή Ζίγκμουντ Μπάουμαν ο οποίος αναμετράται με αρνητικές όψεις της παγκοσμιοποίησης: Το ξερίζωμα των ανθρώπων και τα μεταναστευτικά κύματα, τον κατακερματισμό των πόλεων και των δημόσιων χώρων προς όφελος της κατασκευής ατομικών φρουρίων, τον εκθειασμό της αγοράς, τον περιορισμό του κοινωνικού κράτους και την καλλιέργεια του φόβου.

33: Ποιητικό graphic novel ημερολόγιο μανωλης ανδριωτακης οξυ 2009 σελ. 356, τιμη €16,50 Ένα βιβλίο υβρίδιο, που θα μπορούσε να διαβαστεί ως ποιητικό graphic novel ή να χρησιμοποιηθεί ως διαδραστικό ημερολόγιο. Τα κείμενα και οι εικόνες του είναι φτιαγμένα εξολοκλήρου από το χέρι

του Μανώλη Ανδριωτάκη. Το 33 εικονογραφεί και αφηγείται, μέσα απ' το ατομικό βίωμα του συγγραφέα και γνωστού bloger, τα αδιέξοδα και τις προοπτικές μιας ολόκληρης γενιάς τριαντάρηδων στη σημερινή Ελλάδα.

Η σοφία του Ρίλκε Οδηγός του ποιητή για τη ζωή ανθολ. ulrich baer μtφρ. αλεξανδρα νικολακοπουλου πατακης 2009 σελ. 412, τιμη €15,50 «Oφείλεις να ζεις τη ζωή στο έπακρο, όχι ανάλογα µε το τι µέρα είναι, αλλά βολιδοσκοπώντας το βάθος της κάθε µέρας» γράφει ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε. Στο βιβλίο αυτό ο Ulrich Baer, επιλέγοντας µέσα από χιλιάδες σελίδες αµετάφραστης αλληλογραφίας, συγκέντρωσε τα καλύτερα κείµενα και τις πιο εύστοχες φιλοσοφικές παρατηρήσεις ενός από τους µεγαλύτερους ποιητές του σύγχρονου κόσµου.

Στιγμές με τον Sture Linner λεωνη καροκη γκοβοστης 2009 σελ. 103, τιμη €10,00 Ο Sture Linner είναι διπλωμάτης, φιλόλογος και λογοτέχνης. Το συγγραφικό έργο του είναι πλούσιο και πολυσχιδές. H συμβολή του στη βιβλιογραφία του Bυζαντίου και της Αρ-

χαιότητας θεωρείται, όπως και η αρθρογραφία του για τη σύγχρονη Eλλάδα, από τις πιο σημαντικές στο σκανδιναβικό χώρο. Μεταξύ άλλων έχει ασχοληθεί με τον Όμηρο, τον Αισχύλο και τον Μιχαήλ Ψελλό.

10 λεπτά για τον πλανήτη αννε tardy μtφρ. εφη ανδριωτη libro 2009 σελ. 256, τιμη €14,40 Η Anne Tardy, γνωστή γαλλίδα δημοσιογράφος και ακτιβίστρια, προτείνει καθημερινές πρακτικές, που μπορούν να εφαρμοστούν από τον καθένα μας, και μας παρακινεί ν' αλλάξουμε συνήθειες για ν' αντικρίζουμε με χαμόγελο το μέλλον «που έχουμε δανειστεί από τα παιδιά μας». Η συγγραφέας καλύπτει πολλά θέματα που σχετίζονται με το περιβάλλον, όπως η εξοικονόμηση ενέργειας στο σπίτι, η ανακύκλωση, η διαχείριση απορριμμάτων κ.ά.

Εναντίον του Πάπα ανωνυμου προλ. σωτη τριανταφυλλου μtφρ. ελενη τουλουπη πατακης 2009 σελ. 284, τιμη €15,00 Το βιβλίο αυτό, που εκδόθηκε ανώνυμα στην Ιταλία στην πρώτη επέτειο της εκλογής του Γιόζεφ Ράτσινγκερ στον παπικό θώκο, σχολιάζει τις θεολογικές διαλέξεις και τα κηρύγματα του Βενέδικτου IΣΤ΄, από την άφιξή του στη Ρώμη το 1981 μέχρι την πρώτη εγκύκλιο του 2006. Διατρέχει τον βίο και την πολιτεία του, αποκαλύπτοντας τα τεκταινόμενα στους διαδρόμους του Βατικανού.

10/12/09 3:00 PM

40_43_isbn.indd 43

10/12/09 3:01 PM

σινεμά • gadgets • εικαστικά • news • απόψεις • culture clubbing //////////////////////////////////////////////////////////////////////

press 44bookpress

44_47_up_cinema.indd 44

οκτωβριοσ2009

10/12/09 1:59 PM

bookpress 45

οκτωβριοσ2009

Η Σώτη Τριανταφύλλου παρακολουθεί ταινίες κινουμένων σχεδίων της Pixar παρέα με την Βοο, την κούκλα της...

ς ε ι ν ά ρ υ Ο πτήσεις otan to σινεμα «διορθωνει» τη ζωη

ταν βλέπω ταινίες κινουμένων σχεδίων της Pixar, παλινδρομώ στην παιδική ηλικία: το 2002 προσκολλήθηκα τόσο στο «Mπαμπούλας A.E.», ώστε αγόρασα δύο φορές την κούκλα Boo (μια σε μικρό μέγεθος, μια δεύτερη σε μεγαλύτερο) και ξαναείδα την ταινία, με την Boo καθισμένη δίπλα μου στην κινηματογραφική αίθουσα. Η Boo, ένα παραμυθένιο κοριτσάκι με κοτσιδάκια, τρομοκρατούσε, άθελά του, τριχωτά τέρατα στο χρώμα του λάχανου και παράδοξα πλάσματα σε σχήμα πιπιλιστής καραμέλας. Στο «Ψάχνοντας τον Νίμο» έμεινα με το στόμα ανοιχτό μπροστά στον φαντασμαγορικό θαλασσινό κόσμο, στο αριστοτεχνικό παιχνίδι του φωτός: σε όλη τη διάρκεια της ταινίας έμοιαζα με τον καρχαρία μείον τα απειλητικά δόντια. Tο ίδιο περίπου επαναλήφθηκε με τον «Ρατατούη»· το ποντίκι που αναδεικνύεται σε αρχιμάγειρα στο Παρίσι μού θυμίζει έναν πολυαγαπημένο μου φίλο, που, αν ήταν ζώο, θα ήταν σίγουρα ο Ρατατούης: γουρλωτά μάτια (ικετευτικά, όταν είναι απαραίτητο), εξεζητημένα όνειρα, ταλέντο σεφ και παρισινή διάθεση. Η επιτυχία της Pixar: δεν ταυτίζεσαι μόνο με τα τέλεια ανθρωπομορφικά σχέδια· συμπάσχεις στις πιο εξωπραγματικές περιστάσεις («θα βρει άραγε ο μπαμπάςΚοραλλόψαρο το γιο του-Κοραλλόψαρο στους απέραντους ωκεανούς;»)· τα ομιλούντα ζώα, οι τρισδιάστατες καρικατούρες σού κλέβουν την καρδιά. Ο κινηματογράφος διορθώνει την αληθινή ζωή, διασκευάζει τους νόμους της φύσης, καταργεί τους κοινωνικούς κανόνες, όπως συνέβαινε στη βουβή κωμωδία, στο slapstick, προτού επικρατήσει ο κομφορμισμός, η κοινωνική συμμόρφωση. Ακόμα καλύτερα, εκφράζει ό,τι δεν έχει αποκτήσει λέξεις μέσα στο μυαλό μας, ό,τι δεν έχουμε προλάβει να φανταστούμε, επειδή η φαντασία μας είναι περιορισμένη, τα αισθήματά μας μέτρια. Άραγε τα παιχνίδια φοβούνται την εγκατάλειψη, την αντικατάσταση; Το «Toy Story» θέτει αυτή την παιδιάστικη ερώτηση γύρω από την αναπόδραστη μοίρα των παιχνιδιών.

44_47_up_cinema.indd 45

Ψηλά στον ουρανό

Το «Ψηλά στον ουρανό», που προβάλλεται φέτος, αποτελείται στην πραγματικότητα από δύο ταινίες. Το πρώτο μέρος αφηγείται με καταιγιστικές εικόνες μια από τις ωραιότερες ερωτικές ιστορίες στην ιστορία των ερωτικών ιστοριών: το πώς ο οκτάχρονος Καρλ Φρίντρικσεν (αναφορά στον Τομ Σόγιερ, εκτός αν πρόκειται για δική μου φαντασίωση) γνώρισε τη χαρούμενη και περιπετειώδη Έλι (σαν την Μπέκι Θάτσερ στο βιβλίο του Μαρκ Τουέιν), την οποία αργότερα ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε· ο Καρλ και η Έλι μοιράστηκαν μια ευτυχισμένη αλλά «αληθινή» ζωή (οι ατυχίες, οι απογοητεύσεις, οι δοκιμασίες δεν έλειψαν), καθώς και το όνειρο ενός επίγειου παραδείσου, τους άγριους και ειδυλλιακούς Παραδεισένιους Καταρράκτες κάπου στη Νότια Αμερική. Το εκτενέστερο δεύτερο μέρος αφηγείται την ιστορία μιας μεγάλης φιλίας ανάμεσα στο χήρο πια Καρλ –που είναι φτυστός ο Σπένσερ Τρέισι ή ο Κάρι Γκραντ σε προχωρημένη ηλικία ή ο Ζάχος Χατζηφωτίου, όπως γράφτηκε στον ελληνικό Τύπο (ξεκαρδιστική η λεπτομέρεια αυτή)– και στον Ράσελ, ένα από τα πιο σύνθετα και ακαταμάχητα κινούμενα σχέδια που έχω δει· καθόλου «χολιγουντιανό», καθόλου «All-American», ένα παιδί-στρόβιλος με μάτια κινέζικα. Τις δύο ιστορίες συνδέει το σπίτι όπου άνθησε ο έρωτας του Καρλ με την Έλι και το οποίο ο μοναχικός πια, γκρινιάρης και διοπτροφόρος γεράκος (η κακοριζικιά του θυμίζει τον Γουόλτερ Ματάου, τον Πίτερ Φοκ, τον Όσκαρ από το «Sesame Street» και ούτω καθ’ εξής) αποφασίζει να σηκώσει στον ουρανό, με χιλιάδες μπαλόνια, και να το μεταφέρει στον ονειρεμένο τόπο, στους Παραδεισένιους Καταρράκτες. Επειδή οι δυσκολίες της ζωής δεν επέτρεψαν στην Έλι αυτό το ταξίδι κι επειδή ο Καρλ το υποσχέθηκε στην Έλι. Την πρώτη φορά που ο Καρλ συναντάει τον καλόγνωμο Ράσελ –ένα παχουλό αγόρι, που προσφέρει υπηρεσίες στους ηλικιωμένους από καλοσύνη, αλλά και για να κερδίσει πόντους στον προσκοπισμό–, μοιάζει με τον Κλιντ Ίστγουντ στο «Gran Torino»:

10/12/09 2:00 PM

οκτωβριοσ2009 press//////////////////////////////////////////////// «Μην πατάτε το γρασίδι μου! Και: Έξω από 'δώ!» Μόνο που δεν πρόκειται για γρασίδι· άλλωστε, ο Ράσελ βρίσκεται ήδη «έξω»: το σπίτι έχει ξεκολλήσει από τη γη, πετάει δεμένο στα πολύχρωμα μπαλόνια κι ο καημένος ο Ράσελ ανεμοδέρνεται στο κατώφλι. Έτσι, «ψηλά στον ουρανό», ο βαρύθυμος Καρλ αναγκάζεται να συνταξιδέψει με τον Ράσελ, που αποδεικνύεται, εκτός από εξυπηρετικός και γλυκός, γεμάτος θάρρος και επινοητικότητα. Η τεχνογνωσία της νεότερης γενιάς (που συνδυάζει δύο φυλές και δύο πολιτισμούς: την «προσκοπική» περιπέτεια με τη μοντέρνα τεχνολογία) θα σώσει τον Καρλ από τις κακοτοπιές του εναέριου ταξιδιού και η φαντασία της θα προσδώσει χρώμα στην αποστολή του. Παρακολουθούμε την τρελή πτήση με κομμένη την ανάσα: οι ταινίες της Pixar δανείζονται απ’ όλα τα κινηματογραφικά είδη· η αγωνία και το σασπένς συγκαταλέγονται στα συστατικά της επιτυχημένης συνταγής. Και να τι συμβαίνει μεταξύ άλλων: το παράξενο ντουέτο συναντάει ένα τροπικό πουλί, ένα σκυλί που μιλάει, καθώς και τον ιδιοκτήτη του σκυλιού, που είναι ο κακός της ιστορίας. Όπως πάντα, το Κακό αναμετράται με το Καλό: αναπόφευκτα θυμάμαι τη Χιονάτη να τρέχει στο δάσος, τα βλοσυρά δέντρα να χορεύουν γύρω της, οι κορμοί να μεταμορφώνονται σε αλιγάτορες· και οι επτά νάνοι, με τον Γκρινιάρη ανάμεσά τους, να κυνηγούν την κακιά βασίλισσα κάτω απ’ τις χρυσαύγειες του ουρανού, τις σκιές, τους βράχους και τα αρπακτικά όρνεα που εφορμούν, ενώ η βασίλισσα οδεύει προς την καταστροφή. Η Disney, αναπόσπαστο κομμάτι της παιδικής μας ηλικίας, βρίσκεται πίσω από την Pixar, που με τη σειρά της (και μαζί με την Blue Sky: «Η εποχή των παγετώνων») είναι, νομίζω, αναπόσπαστο κομμάτι της σημερινής παιδικής ηλικίας. Ο κόσμος προχωράει· ορίστε η απόδειξη.

Παραδεισένιοι Καταρράκτες

Η ταινία απογειώνεται κυριολεκτικά, καθώς οι ήρωές μας προσπαθούν να ξεφύγουν από τον μοχθηρό Μουντς (που κι αυτός έχει την ιστορία του: δεν ήταν πάντα κακός...) και να ανατρέψουν τα σχέδιά του, φτάνοντας στους Παραδεισένιους Καταρράκτες –σ’ ένα τοπίο που, όπως το όνειρο του Καρλ και της Έλι, μοιάζει βγαλμένο από το «Φιτσκαράλντο» του Βέρνερ Χέρτζογκ– και στήνοντας

Ψηλά στον ουρανό disney & pixar μτφρ. βασιλικη κοκκινου ελληνικa γρaμματα 2009 3 εκδοχές (ανά ηλικία) τιμη €10,00, €3,50, €4,50

εκεί το παρ’ ολίγο τσακισμένο σπίτι. Η διαδρομή δεν ήταν εύκολη: υπήρχαν φυσικά εμπόδια· επικίνδυνα συναπαντήματα· τα μπαλόνια έσπαγαν και ξεφούσκωναν με ανησυχητικούς συριγμούς. Η φιλία ξυπνάει τον Καρλ από ένα είδος χειμερίας νάρκης, στην οποία είχε πέσει θυμωμένος «σαν αρκούδα» για το θάνατο της Έλι: τώρα, με καταλύτη τον Ράσελ, συνεχίζει την περιπέτεια της ζωής μοναχός του. Όμως, στις περιπέτειες κανείς δεν μένει μοναχός του: συναντάει πολύχρωμα πουλιά με ύψος υπερφυσικό, σκυλιά που μιλάνε, παρανοϊκούς εφευρέτες... Προχωρώντας, χάνει τον προσανατολισμό του, ύστερα τον ξαναβρίσκει..., πολλά απρόοπτα συμβαίνουν· κι όχι λιγότερα θαύματα. Δεν ξέρουμε πόσα χρόνια έχει μπροστά του ο Καρλ· ξέρουμε όμως ότι δεν μοιάζει πια ούτε με τον Κλιντ Ίστγουντ στο «Gran Torino» ούτε με τον Γκρινιάρη Νάνο της Χιονάτης. Όσο για τον Ράσελ, δεν είναι να φοβάται κανείς για την τύχη του: ξέρει να επιβιώνει και, μετά από ένα τέτοιο ταξίδι, είναι σίγουρο ότι θα εκτοξευτεί στην κορυφή του προσκοπισμού.

Μια σειρά έξι τρίωρων μαθημάτων για μια εναλλακτική ιστορία του κινηματογράφου από 20-11-2009 μέχρι 8-1-2010 Κάθε Παρασκευή από 5.30 μ.μ. έως 8.30 μ.μ. Αίθουσα σεμιναρίων Εκδόσεων Πατάκη, Παναγή Τσαλδάρη (πρώην Πειραιώς) 38, 3ος όροφος

ςΩΤη ΤρίαΝΤαφΥλλοΥ Εισαγωγή στην ιστορία του κινηματογράφου

44_47_up_cinema.indd 46

20-11-09 η ιστορία του κινηματογράφου και η ιστορία του 20ού αιώνα (1ο μέρος) 27-11-09 η ιστορία του κινηματογράφου και η ιστορία του 20ού αιώνα (2ο μέρος) 4-12-09 η δεκαετία του ’60 στον κινηματογράφο 11-12-09 Κινηματογράφος και κοινωνικά κινήματα 18-12-09 Κινηματογράφος και λογοτεχνία, παράλληλες αναγνώσεις 8-1-10 η εικόνα της πόλης στον κινηματογράφο

Δύσκολα φαντάζεται κανείς περισσότερη χάρη και ακρίβεια ακόμα και στα παραμικρά εικoνοστίγματα To «Ψηλά στον ουρανό» είναι από τεχνική άποψη ένα αριστούργημα: δύσκολα φαντάζεται κανείς περισσότερη χάρη και ακρίβεια ακόμα και στα παραμικρά εικoνοστίγματα. Ήδη, το 1937, «Η Χιονάτη και οι επτά νάνοι» φαινόταν «τέλεια», παρότι δισδιάστατη: κι όμως, η τέχνη και η τεχνολογία των κινουμένων σχεδίων έχουν διανύσει μακρύ δρόμο. Το ίδιο και η φιλοσοφία τους: βλέποντας το «Ψηλά στον ουρανό», σκεφτόμουν το θάνατο και την απώλεια, το πόσο τυχερή είμαι που βρίσκομαι εδώ και πως, αν κάποιο ατύχημα δεν ανακόψει την τρελή μου πτήση, θα ζήσω, όπως ο Καρλ και ο Ράσελ, ένα σωρό περιπέτειες.

Κόστος συμμετοχής 300 ευρώ Πληροφορίες-εγγραφες

O αριθμός των συμμετεχόντων είναι περιορισμένος. Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας. ςας παρακαλούμε να στείλετε μια απλή, χειρόγραφη αίτηση συμμετοχής, μαζί με το αντίγραφο κατάθεσης (λογαριασμός Alpha Bank 103 002 006 370), όπου θα αναγράφεται το όνομά σας, στο φαξ 210.36.50.079 ή στο e-mail: paola@patakis.gr Δηλώσεις συμμετοχής μέχρι 4-11-2009 αν θέλετε να χρησιμοποιήσετε πιστωτική κάρτα, επικοινωνήστε με την Πάολα Ζάγκου, τηλ. 210.36.50.073 (9:00 π.μ.-5:00 μ.μ.) www.patakis.gr

10/12/09 2:01 PM

////////////////////////////////////////////////////////////////////// Από την εμπειρική χειροτεχνία στη στέρεη γνώση ά οκτωβριοσ2009

bookpress47

Το σινεμά στην Ελλάδα εξελίχθηκε – όσο εξελίχθηκε– χωρίς την επικουρία ανώτερων κινηματογραφικών σπουδών και συστηματικής βιβλιογραφικής παραγωγής. Όμως, η κατάσταση φαίνεται να αλλάζει. Toυ Φώτου Λαμπρινού

κινηματογραφική παιδεία είναι σοβαρό πρόβλημα στον τόπο μας εδώ και έξι δεκαετίες. Στην αρχή, και για πολλά χρόνια, εγκαταλελειμμένη σε ιδιωτικά χέρια, που δεν τους έλειπε ωστόσο το μεράκι, φυτοζωούσε μη διαθέτοντας ούτε το απαραίτητο διδακτικό πρσωπικό ούτε τα στοιχειώδη τεχνικά μέσα. Έτσι, η Σχολή Σταυράκου και η Σχολή Χατζίκου υπήρξαν για μεγάλο διάστημα τα «σχολειά», από τα οποία πέρασαν όλοι σχεδόν οι Έλληνες κινηματογραφιστές μετά το 1950. Η ουσιαστική «εκπαίδευση» γινόταν στην πράξη: στα πλατό και στα γυρίσματα, όταν τη σκηνοθεσία αναλάμβαναν, ως επί το πλείστον, θεατρικοί συγγραφείς, ενώ ο βοηθός σκηνοθέτη μαζί με τον οπερατέρ, και στη συνέχεια με τον μοντέρ, καλούνταν να λύσουν στοιχειώδη προβλήματα στην κατασκευή της ταινίας. Αργότερα άρχισαν οι σπουδές στο εξωτερικό, από όπου επέστρεψαν επιφανείς πλέον σκηνοθέτες, εκείνοι που μαζί με μερικούς «ιθαγενείς» συνέβαλαν, στην εποχή της Χούντας, στην ποιοτική στροφή στο επίπεδο της κινηματογραφικής γλώσσας. Μετά τη Μεταπολίτευση, με την έκρηξη του αποκαλούμενου «πολιτικού κινηματογράφου», κατέστη φανερό ότι ιδέες υπάρχουν, αλλά ότι η γνώση του επαγγέλματος βρίσκεται ακόμα περίπου στο μηδέν. Κι αυτό, μολονότι από το 1981 δραστηριοποιήθηκε το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, διευρύνθηκε το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και άρχισε η αναγνώριση του ελληνικού σινεμά στο εξωτερικό με διακρίσεις και βραβεία σε διεθνή φεστιβάλ. Ωστόσο, σχολή κινηματογράφου που να παράγει επαγγελματικά καταρτισμένους κινηματογραφιστές δεν υπάρχει. Το τοπίο παραπέμπει σε μια χώρα όπου έχουν ανεγερθεί παντού υπερσύγχρονα νοσοκομεία χωρίς να έχει ιδρυθεί ιατρική σχολή. Μπορεί κα-

44_47_up_cinema.indd 47

νείς να αμφισβητήσει την αξία μιας ακαδημαϊκής «σχολής»: τα περισσότερα επαγγέλματα και οι ειδικότητες στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση μαθαίνονται στην πράξη. Άλλωστε, η τυπική εκπαίδευση στη σχολή δεν μπορεί να μετατρέψει οποιονδήποτε σε σκηνοθέτη, σεναριογράφο ή οτιδήποτε άλλο, αν ο ίδιος δεν διαθέτει στοιχειώδεις δεξιότητες, ταλέντο, κλίση... Σύμφωνοι. Αλλά γι’ αυτόν ειδικά χρειάζεται η σχολή. Για όποιον διαθέτει τις δεξιότητες, την ικανότητα, το δυναμικό. Αυτόν βοηθάει, πρωτίστως, να αποκτήσει τη θεωρητική και πρακτική βάση, την

Tο εγχώριο κινηματογραφικό πεδίο θύμιζε λειτουργία νοσοκομείων χωρίς ιατρική σχολή οποία στη συνέχεια θα χρησιμοποιήσει, θα αμφισβητήσει, θα ανατρέψει. Έτσι, λοιπόν, προσφάτως, ιδρύθηκε (επιτέλους!) Τμήμα Κινηματογράφου στο ΑΠΘ, το οποίο φέτος θα αποδώσει στην ελληνική παραγωγή τους πρώτους αποφοίτους. (Για να δούμε...)

Βιβλία για την «7η τέχνη»

Κάτι ανάλογο με την κινηματογραφική παιδεία συνέβη όλα αυτά τα χρόνια και με την εκδοτική δραστηριότητα σχετικά με τα βιβλία για τον κινηματογράφο. Μόνο με την πρωτοβουλία ορισμένων κινηματογραφόφιλων εκδοτών δημιουργήθηκε μια πενιχρή βιβλιογραφία (μηδαμινή συγκριτικά με ό,τι συμβαίνει σε άλλες χώρες), η οποία δεν συντίθεται από τίτλους που θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως «εγχειρίδια κινηματογραφικής παιδείας». Έτσι, τόσο για τις τεχνικές παραμέτρους, όσο και για τη θεω-

ά μ ε σιν

ρητική προσέγγιση του επαγγέλματος, οι σπουδαστές ή οι αυτοδίδακτοι κινηματογραφιστές προσφεύγουν –όσοι μπορούν– στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία. Εδώ και ένα χρόνο περίπου, από τις εκδόσεις «Πατάκη» –με την επιμέλεια της σκηνοθέτιδος Εύας Στεφανή– στοιχειοθετείται μια επαγγελματική βιβλιογραφία, που αποβλέπει στην εξυπηρέτηση τόσο των σπουδαστών κινηματογραφικών σχολών όσο και των επαγγελματιών, που μπορούν να την αξιοποιήσουν ως βοήθημα επαγγελματικής κατάρτισης, ως εγχειρίδιο κινηματογραφικής παιδείας. Η συγκεκριμένη βιβλιογραφία, θεωρίας και πρακτικής του κινηματογράφου, χωρίζεται σε δύο κλάδους: ο πρώτος αναφέρεται στις «Κινηματογραφικές σπουδές», όπου η έμφαση δίνεται στις πρόσφατες αισθητικές και θεωρητικές αναζητήσεις –με άλλα λόγια, στην κινηματογραφική γλώσσα. Ο δεύτερος κλάδος, που πλησιάζει περισσότερο το «εγχειρίδιο», περιλαμβάνει ολιγοσέλιδα «τετράδια» γύρω από τα βασικά εργαλεία του κινηματογράφου, όπως η «Αφήγηση», το «Σενάριο», το «Μοντάζ», ο «Διάλογος: από το γραπτό κείμενο στην ταινία», το «Ντοκιμαντέρ», το «Πλάνο» κ.ά. Ανάμεσα στους τίτλους συγκαταλέγονται το μικρό μπεστ-σέλερ «Σκηνοθετώντας μια ταινία» του Ντέιβιντ Μάμετ, η «Εισαγωγή στη θεωρία του κινηματογράφου» του Ρόμπερτ Σταμ, το «Κινηματογράφος και φεμινισμός» της Τζάνετ ΜακΚέιμπ, το «161 μυστικά για έναν νέο κινηματογραφιστή» των Λάντο και Γουάιτ. Από τη σειρά «Κινηματογραφικές σπουδές» ξεχωρίζω εδώ το «Κινηματογράφος και σκηνοθεσία» του Γάλλου θεωρητικού Jacques Aumont, σημειώνοντας ότι ο όρος «σκηνοθεσία» –που, εκτός από το χώρο της τέχνης, χρησιμοποιείται αφειδώς και στην πολιτική, είτε πρόκειται για δημοκρατικά καθεστώτα είτε, πολύ περισσότερο, για απο-

Κινηματογράφος και σκηνοθεσία jacques aumont μτφρ. μαριαννα κουταλου πατακης 2009 ΣΕΛ. 347, ΤΙΜΗ €18,50

λυταρχικά– δεν σημαίνει απλώς «διευ-θετώ κάτι ή κάποιους σε μια ‘‘σκηνή’’». Έχει να κάνει με τη διαμόρφωση αντιλήψεων, γούστου, κωδίκων επικοινωνίας, αισθητικών προτάσεων, εν κατακλείδι με την απελευθέρωση συναισθημάτων, που εν πολλοίς ορίζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά, ανεξαρτήτως φυλής, πατρίδας και γλώσσας· την ορίζουν με τη μορφή μιας αμφίδρομης σχέσης. Η κοινωνία παράγει κώδικες, η σκηνοθεσία τούς αναπαράγει προσθέτοντας τα δικά της ιδεολογήματα, και τους επιστρέφει στο κοινωνικό σώμα, όχι μόνο για κατανάλωση, αλλά και για οικειοποίηση και για εκ νέου αναπαραγωγή. Στη συνέχεια, ο J. Aumont αναλύει τους κώδικες με την έννοια της γραμματικής και του συντακτικού της «κινηματογραφικής γλώσσας», έτσι ώστε ο αναγνώστης να αποκομίσει γνώσεις ή πληροφορίες – εν ολίγοις, τα απαραίτητα ερεθίσματα για να ορίσει στην πράξη τις δικές του προτεραιότητες. Αξίζει να αναφέρω ότι την εξαιρετική μετάφραση και επιμέλεια έκαναν η Μαριάννα Κουτάλου και ο Γιάννης Λεοντάρης αντιστοίχως.

10/12/09 2:02 PM

οκτωβριοσ2009 press////////////////////////////////////////////////

tempo

φοιβοσ καρζησ

Over to you, Mr Papandreou

ι νέοι πρωθυπουργοί δεν έχουν συνήθως χρόνο για διάβασμα. Διαβάζουν κυρίως εφημερίδες και δημοσκοπήσεις. Στις αγγλικές –που όχι άδικα προτιμά– ο Γιώργος Παπανδρέου θα βρει απειράριθμα άρθρα που προαναγγέλλουν το τέλος του Γκόρντον Μπράουν. Αν κανείς θέλει να τον προστατεύσει, μια άριστη επιλογή θα ήταν το «Over to you, Mr Brown», του Άντονι Γκίντενς (στα ελληνικά «Μετά τον Τρίτο Δρόμο. "Η σειρά σας, κύριε Μπράουν"», μτφρ. Αριστοτελία Πελώνη, Πόλις). Ο Γκίντενς είναι φυσικά ο θεωρητικός του πιο πετυχημένου –εκλογικά τουλάχιστον– μοντέλου κεντροαριστερής διακυβέρνησης, του «Τρίτου Δρόμου» των Βρετανών Εργατικών, που τους έφερε στην εξουσία, στην οποία παραμένουν από το 1997 (και για λίγους μήνες ακόμη). Εκτός όμως από τη «βίβλο» του μπλερισμού («The Third Way. The Renewal of Social Democracy». Cambridge, Polity, 1998, και στα ελληνικά «Ο Τρίτος Δρόμος», μτφρ. Ανδρέας Τάκη, Πόλις), ο Γκίντενς έχει προτείνει και κάτι λιγότερο γνωστό, αλλά ίσως πιο άμεσα αξιοποιήσιμο στη σημερινή συγκυρία: έναν «οδικό χάρτη», όπως θα το έλεγαν στη διπλωματική ορολογία, για τη μετάβαση στη μετα-μπλερική εποχή. Γραμμένο πριν από την κρίση, το βιβλίο σήμερα μοιάζει κάπως παρωχημένο για τη Βρετανία. Αντίθετα, δείχνει παράδοξα φρέσκο και επίκαιρο για την Ελλάδα. Η βασική του πρόταση είναι αυτό που ονομάζει «Συμβόλαιο με το μέλλον». Από το πλήθος των θέσεων του Γκίντενς δύο έχουν ιδιαίτερη αξία σε σχέση με όσα κυριάρχησαν στην προεκλογική περίοδο. Πρώτη, η πολιτική επανανομιμοποίηση της φορολογίας: «Η χαμηλή φορολογία είναι απαραίτητη, λένε, αν η χώρα θέλει να αποκτήσει δυναμισμό στον τομέα της οικονομίας. Τα στοιχεία δεν στηρίζουν αυτή την άποψη» (σ. 117-118). Και δεύτερη, η μεταφορά της σχέσης των ψηφοφόρων με το κόμμα από τη γενική ιδεολογική αναφορά στην άσκηση συγκεκριμένης πολιτικής προσαρμοσμένης στις ανάγκες της συγκυρίας. Όπως λέει χαρακτηριστικά ο Γκίντενς, «οι Εργατικοί πρέπει να εμφανιστούν ως κόμμα ουσίας». Όχι μόνον οι Εργατικοί. Η ελληνική έκδοση προλογίζεται από τον Πάνο Μπεγλίτη, που συνδέει το βιβλίο με τις γενικότερες εξελίξεις στην ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία έως τα τέλη του 2008 και επιπλέον εκτιμά ότι η πορεία της Ευρώπης θα επικαθοριστεί από τις συνέπειες της εκλογής Ομπάμα.

48_49_fylla_leukoma_sosto.indd 48

Έργο της Ευαγγελίας Κρανιώτη από την Art Athina.

Όταν η ζωή είχε νόημα t Τα βιβλία που διαβάζουμε μας οδηγούν

στο ντιβάνι της αυλής, κάτω απ’ την κλησε πράξεις –σε καταστροφές, στιγμές ευτυχί- ματαριά, με τον Ρασκόλνικοβ, που σκότωσε ας, αποφάσεις. Κάτι ξέρει ο Ζαν-Μπερτράν τη γριά ενεχυροδανείστρια, και τον ΜαρΠονταλίς, που στο βιβλίο του «Παράθυ- μελάντοβ, που τον ποδοπάτησαν τα άλογα. ρα» (εκδ. Εστία) περιγράφει τις ομοιότητες Η Κατερίνα Ιβάνοβνα οδυρόταν σ’ όλο το ανάγνωσης και ψυχανάλυσης: «Είναι και βιβλίο και η Σόνια ακολουθούσε τον αγαοι δύο παραφορά, μεταβίβαση, εκτός εαυ- πημένο της στα κάτεργα, αποδεικνύοντας τού». Μήπως να ονόμαζα τη στήλη αυτή τι σημαίνει αυταπάρνηση και αγάπη. Αυ«Παράθυρα»; Το ξανασκέφτηκα και προτί- τό θα πει να δέχεσαι τη μοίρα σαν να μην μησα το «Σπίτι από φύλλα» (εκδ. Πόλις): έχεις επιλογές –σκεφτόμουν όποτε διέκοείναι ο τίτλος του εξωφρενικού μυθιστοπτα την ανάγνωση και κοιτούσα ρήματος του Μαρκ Ντανιελέβσκι, τα ώριμα σταφύλια πάνω απ’ αν θυμάστε, με την οικογένεια το κεφάλι μου. Έτσι ήταν που διαπιστώνει ότι το εσωη ζωή πριν από τον μετερικό του σπιτιού της είναι ταμοντερνισμό. Υπήρμεγαλύτερο από τους εξωχε νόημα, συνέπειτερικούς τοίχους. ες. Οι κακοί (που δεν ήταν πραγματικά καΑγαπητέ Μαρκ, δεν γνωριζόμαστε aμaντα μιχαλοπουλου κοί, αλλά μάλλον άτυκαι συγγνώμη για χοι) δεν τη σκαπούλατον σφετερισμό του τίτλου, ραν στο Μόναχο, αλλά αλλά μας απασχολούν παρότρέκλιζαν, ανέβαζαν πυρεμοια θέματα. Η σχέση αναπαράτό και στο τέλος ομολογούσαν. στασης και πραγματικότητας, λογοτεχνίας και ζωής. Ας πούμε ότι η στήλη t Με είχε καθηλώσει η σκηνή με τον είναι ένα πείραμα κι εγώ το πειραματόζωο Μαρμελάντοβ, εκείνο τον επίτιμο σύμβουλο και άγριο πότη, που πέφτει κάτω από δύο που διαβάζει και παθαίνει. σταχτιά άλογα τα ζεμένα σε άμαξα. «Όλο t Και να πώς ξεκίνησαν όλα: το καλοκαίτο στήθος ήταν καταπατημένο, χτυπημέρι αγόρασα στα μουλωχτά από την έκθε- νο και καταξεσκισμένο. Στ’ αριστερά, στο ση βιβλίου στο Ξυλόκαστρο Κορινθίας το μέρος ακριβώς της καρδιάς, είχε ένα μαυ«Έγκλημα και Τιμωρία» (εκδ. Γκοβόστης) ροκίτρινο σημάδι». Διάβαζα και ξαναδιάβατου Ντοστογιέφσκι. Στα μουλωχτά, επει- ζα την περιγραφή του ατυχήματος και των δή φοβόμουν πώς όλοι τριγύρω θα σκέφτο- αλόγων με τον ίδιο τρόπο, υποθέτω, που νταν: «Αν είναι ποτέ δυνατόν! Δεν έχει δια- ένας ζωγράφος κοιτάζει πίνακες του Βερβάσει ΑΥΤΟ το βιβλίο!». Ε, λοιπόν, δεν το εί- μέερ, αδυνατώντας να καταλάβει πώς διχα διαβάσει. Πέρασα δύο μυθικές εβδομάδες αχέεται το φως από τα μικροσκοπικά του

Σπίτι από φύλλα

παράθυρα. Αναρωτήθηκα αν διαβάζουμε κλασικούς και γι’ αυτό –για να επιβεβαιώσουμε την ανικανότητά μας για κινηματογραφικό ρεαλισμό μετά την εφεύρεση του κινηματογράφου. t Ύστερα από το «Έγκλημα και τιμωρία» δεν μπορούσα να διαβάσω τίποτα. Πού να βρεις τόσο ορθάνοιχτους ψυχισμούς, τόσες ταυτίσεις με αλλόκοτους ανθρώπους που δολοφονούν και παραλογίζονται, κι όμως θες να σωθούν περισσότερο απ’ οτιδήποτε στον κόσμο; t Το έριξα λοιπόν στις αθλητικές δραστη-

ριότητες. Στην Πάρο πήγα μάλιστα και εκδρομή με άλογα, χωρίς να υπολογίσω πόσο ύπουλα δουλεύουν τα βιβλία μέσα μας. Μόλις ανέβηκα στη σέλα, τα χέρια μου άρχισαν να τρέμουν. Ο επιστάτης μού έκανε συνεχώς παρατηρήσεις για τον τρόπο που κρατούσα τα χαλινάρια. Κάποια στιγμή το άλογό μου παρέσυρε έναν κάδο απορριμμάτων, αφήνιασε και μ’ έριξε στο χώμα. Μόλις είδα τα πέταλα και την κοιλιά του ζώου πάνω απ’ το κεφάλι μου, θυμήθηκα αστραπιαία τον Μαρμελάντοβ. Στο ιατρικό κέντρο, περιμένοντας τη διάγνωση για το τι είχε σπάσει και πώς, συνειδητοποίησα ότι διαβάζουμε για να φοβηθούμε και μερικές φορές τα καταφέρνουμε πράγματι. t Τον επόμενο μήνα θα σας διηγηθώ τι διά-

βασα ξαπλωμένη μπρούμυτα για δύο εβδομάδες, όπως μου σύστησε ο ορθοπεδικός.

10/12/09 2:05 PM

////////////////////////////////////////////////////////////////////// bookpress49

οκτωβριοσ2009

Και εις τας καλυτέρας των οικογενειών

Σπανίως είναι γενναιόδωροι. Συχνά πλειοδοτούν σε φθόνο. Σταχυολογήσαμε δηλητηριώδη σχόλια συγγραφέων για ομοτέχνους τους.

Στεφάν Μαλαρμέ έμαθε αγγλικά ειδικά για να διαβάσει τον Έντγκαρ Άλαν Πόου. «Ο ενθουσιασμός για τον Πόου δεν δείχνει παρά το πρωτόγονο στάδιο σκέψης εκείνων που τον συμμερίζονται» έλεγε ο Χένρι Τζέιμς. Ο Όσκαρ Γουάιλντ θεωρούσε πως ο Τζέιμς έγραφε τα μυθιστορήματά του «σαν να επιτελούσε οδυνηρό καθήκον» και ο Τζέιμς, με τη σειρά του, χαρακτήριζε τον Γουάιλντ «παράφρονα, μωρολόγο και, ούτε λίγο ούτε πολύ, βρομερό κτήνος». ⌘ Ο Τζορτζ Μέρεντιθ, με την ιδιότητά του ως αναγνώστη σε εκδοτικό οίκο, απέρριψε το Ο Δρόμος της Σάρκας του Μπάτλερ· ο Ζιντ το Από τη μεριά του Σουάν του Προυστ· ο Έλιοτ τη Φάρμα των Ζώων του Όργουελ. ⌘ «Ένα αναλφάβητο, κακότροπο βιβλίο» έλεγε η Βιρτζίνια Γουλφ για τον Οδυσσέα του Τζόις –τον οποίο, ας σημειωθεί, ο Γέιτς παραδεχόταν ότι (μετά από αλλεπάλληλα χασμουρητά) εγκατέλειψε στη σελίδα 39. ⌘ Ο Προυστ ήταν «διανοητικά καθυστερημένος» απεφάνθη ο Ίβλιν Γουό, μετά την ανάγνωση του κλασικού μυθιστορήματος του Γάλ-

στον Γερμανό εκδότη του διαγράφει και τους δύο «φίλους» του, υποστηρίζοντας ότι «το μεν Έγκλημα και Τιμωρία προκαλεί στον αναγνώστη τα ίδια συμπτώματα με τη χολέρα, το δε Πόλεμος και Ειρήνη τον ρίχνει σε βαθύ κώμα». ⌘ «Ο μεγαλύτερος κριτικός μουσικής όλων των εποχών» έλεγε απαξιωτικά ο Χ.Χ. Όντεν για τον Μπέρναρντ Σο. Για τον Tζον Μπέ-

έτρεφαν μεγάλο θαυμασμό για την ποίηση της Ντοροθέα Χέμανς, ενώ ο Μπάιρον –τον οποίο, παρεμπιπτόντως, ο κατά μία γενιά νεότερός του Μάθιου Άρνολντ ονομάζει «συνηθισμένο ευγενή του 19ου αιώνα, χωρίς καλλιέργεια ούτε ιδέες»– σε επιστολή του προς τον Τζον Μίντλτον Μάρεϊ χαρακτηρίζει τη δουλειά του Κητς «κατουρλιά». ⌘ Κατά τη γνώμη του Τζόζεφ Κόνραντ, δεν υπάρχει ούτε μια απλή, καλή, ειλικρινής αράδα στο Μόμπι Ντικ, το οποίο, επιπλέον, ο Στάινμπεκ χαρακτήριζε «λιπαρό μυθιστόρημα». ⌘ Αυτά σταχυολογώντας –για να μην αναφερθούμε στα πολλά και διάφορα εγχώρια, στους διαξιφισμούς ανάμεσα στους συγγραφείς και στους βιβλιοκριτικούς. Το θρυλικό μίσος των λογοτεχνών προς τους κριτικούς, συμπυκνωμένο σε τρεις αφορισμούς, από τους πλέον δηλητηριώδεις –«Ψείρες στις μπούκλες της λογοτεχνίας» (Τένισον), «Αλογόμυγες, που εμποδίζουν το άλογο να οργώσει» (Τσέχοφ), «Λέπρα των γραμμάτων» (Φλομπέρ)–, ίσως και να τους αδικεί όταν διαπιστώνουμε πόσο συχνά αστοχούν και πλανώνται οι συγγραφείς, που θα περίμενε κανείς να κατανοούν περισσότερο τον αγώνα της γραφής, την αγωνία της τέχνης. Πόσο συχνά διστάζουν να επιχειρήσουν εκείνη τη χειρονομία αναγνώρισης που θα έδειχνε γενναιοδωρία και πνευματική ευρύτητα· πόσο συχνά πλειοδοτούν σε φθόνο, αντιπαλότητα, μικροψυχία. Προς τι, λοιπόν, η εμμονή στον κοινό τόπο που θέλει τον συγγραφέα να είναι ο μόνος ικανός να «κατανοήσει», να «διεισδύσει» στο λογοτεχνικό σύμπαν του ομολόγου του, με μόνο εφόδιο μιαν εξ αποκαλύψεως γνώση, μιαν απροσδιόριστης γενεαλογίας «κατοχή» των μυστικών αυτού του κόσμου; Τα μυστικά δεν είναι δα και τόσο μυστικά· όσο για την κατανόηση, δεν τη διασφαλίζει η συγγένεια. Ιστορίες τόσων και τόσων καλών οικογενειών μάς το επιβεβαιώνουν.

borges SHAW

SHAW STEINBECK

VIRGINIA GOULF proust DICKENS

VIRGINIA

GOULF PROUST

STEINBECK

VIRGINIA

DICKENS

SHAW

STEINBECK TOLSTOI

⌘ O Τολστόι πίστευε ότι ο Βασιλιάς Ληρ ήταν «πέρα από κάθε συζήτηση, ένα κάκιστο θεατρικό έργο», ενώ ο Ντοστογιέφσκι είχε γράψει ότι «ένα ζευγάρι μπότες είναι, σε κάθε περίπτωση, προτιμότερες από τον Πούσκιν, ο οποίος είναι μια βλακώδης πολυτέλεια». Όσο για τον τρίτο της παρέας, τον Τουργκένιεφ, σε επιστολή TOLSTOI

λου ομοτέχνου του. Για το «διεστραμμένο, σεξομανές, συσκοτισμένο μυαλό» του Ντ.Χ. Λόρενς μιλούσε ο Ρόμπερτ Γκρέιβς. Ο Tσαρλς Γουίσλερ ήταν πεπεισμένος πως ο Μπρετ Χαρτ ήταν καλύτερος συγγραφέας από τον Ντίκενς ή τον Θάκερεϊ. Ο Πολ Βαλερί ρώτησε τον Αντρέ Ζιντ: «Γνωρίζετε τίποτα πιο πληκτικό από την Ιλιάδα;».

DICKENS

borges

xαρησ bλαβιανοσ xρηστοσ χρυσοπουλοσ

borges

οικογενειακό λεύκωμα

GOULF PROUST

TOLSTOIGOULF

BORGES

ριμαν, ο Ρίλκε ήταν «σκουπίδι». «Αυτό το μεγαλειώδες, πομπώδες καθίκι» δεν είχε διστάσει να πει για τον Γκαίτε ο Πολ Κλοντέλ. Όσο για τον Γκαίτε, φρονούσε ότι οι 14.230 στίχοι της Θείας Κωμωδίας του Δάντη ήταν «σχεδόν όλοι εμετικοί». Ο Φίλιπ Λάρκιν αναρωτιόταν: «Ποιος είναι αυτός ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες;». «Το σπουδαιότερο μυαλό που έμεινε για πάντα μετεξεταστέο στη γ΄ γυμνασίου» είχε πει ο Νόρμαν Μέιλερ για τον Tζ. Ν. Σάλιντζερ. ⌘ Ο Μπάιρον, ο Σέλεϋ και ο Γουέρντσγουερθ

23.1BeKero ₊Café Dasein 0.0at ua 9 & c

Μ Θα κ fé αι το παμ γίνε Da ν sei Γιά πασά ι συζ ή n, ν Σο νη Λ κη, τ τηση η λω μο ειβαδ Σώτ με τ ύ1 ά η Τ ον 2, ρια Ίκα Εξ ντα ρο άρ φύ χει λλο α

48_49_fylla_leukoma_sosto.indd 49

1 θα 9:00 για π προβληθε ρώ ί στην τη φορά Ε το ντο λλάδα, κιμ Wh αντέρ

Hap at to K pened erou ac υ

10/12/09 2:05 PM

οκτωβριοσ2009 press//////////////////////////////////////////////////////

AΤΖΕΝΤΑ Δευτέρα, 12 Οκτωβρίου

Παρουσίαση του βιβλίου της Λουκίας Ρικάκη «Παραμύθια της αγάπης και της ελπίδας» (Απόπειρα). Θα μιλήσουν οι Τίτσα Πιπίνου, Βασίλης Ρούβαλης, Μαριέττα Πεπελάση, Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος, Σταύρος Μπένος. Στο βιβλιοπωλείο Ianos, Σταδίου 24, στις 18.00

e r u t l cu b ing club

Τρίτη, 13 Οκτωβρίου

Σαμάνοι ξορκίζουν την κρίση!

εν μπορούμε παρά να αναρωτηθούμε πού πήγαν οι «ωραίες» ημέρες του πολιτιστικού ιμπεριαλισμού· οι μέρες που ο αμερικανικός αφηρημένος εξπρεσιονισμός κατακτούσε τον κόσμο, με πρωτοπόρο τον Jackson Pollock. Τότε, στα μέσα της δεκαετίας του ’50, ο Cy Twombly ήταν ένας ετερόδοξος που με τα σημάδια-χαρακιές του αμφισβητούσε τον φορμαλισμό του αμερικανικού παραδείγματος. Ο «δαιμόνιος» διεθνής συλλέκτης Larry Gagosian επέλεξε, για λόγους που κανείς ακόμα δεν έχει καταλάβει, να κωστησ σταφυλακησ εγκαινιάσει γκαλερί-παράρτημα στο κέντρο της Αθήνας (Μέρλιν 3). Η γκαλερί παρουσιάζει, στριμωγμένους μέσα σε δυο-τρία δωμάτια μιας πολυκατοικίας, τέσσερις μεγάλους τιρκουάζ πίνακες, που αποτελούν τη νέα δουλειά του Twombly, με τίτλο «Λιποίσαν και Πάφον περιρρύταν» –δανεισμένο από τον αρχαίο ποιητή Αλκμάνα (!) Αυτοί οι πίνακες σίγουρα δεν προσθέτουν τίποτα στο, έτσι κι αλλιώς ανεπίκαιρο, έργο του Twombly. Βεβαίως, ο Gagosian διαθέτει σημαντικά και αιχμηρά έργα από παλιότερους και σύγχρονους καλλιτέχνες, όπως οι Richard Prince, Douglas Gordon, Mike Kelley κ.ά., αλλά επέλεξε να υποτιμήσει το ελληνικό κοινό. Το ίδιο κάνει και ο ίδιος ο Twombly, όταν δηλώνει πως αισθάνεται «μεσογειακός καλλιτέχνης»: τι κρίμα, δεν μας συγκινεί αυτή η, μάλλον περιττή, πληροφορία.

εικαστικά

50_51_culture_clubbing.indd 50

o Σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς, τα πλέον ηρωικά παραδείγματα της μεταπολεμικής τέχνης έρχονται στο επίκεντρο. Συμπόσιο και έκθεση με θέμα τον Joseph Beuys και την άμεση δημοκρατία διοργάνωσε η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γκαίτε. Ο Γερμανός καλλιτέχνης, ακτιβιστής, πολιτικός, οικολόγος-πράσινος, σαμάνος Joseph Beuys έρχεται ξανά στο επίκεντρο για να «θεραπεύσει» τη σύγχρονη δημοκρατία. Αν και η θέση του στην ιστορία της πολιτικής περφόρμανς δεν αμφισβητείται, με την προσωπική του ιδέα περί μεγαλείου και τον αφελή αισθητικο-πολιτικό του ρομαντισμό κουκούλωνε τα κοινωνικά και πολιτικά αδιέξοδα της μεταπολεμικής Γερμανίας, παριστάνοντας τον μάγο-θεραπευτή των συλλογικών τραυμάτων. o Αν βρείτε χρόνο, επισκεφτείτε την έκθεση του Αφροαμερικανού Kalup Linzy στην γκαλερί Breeder (Ιάσονος 45, Κεραμεικός, μέχρι 24 Οκτωβρίου): Περφόρμανς και σχέδια που αμφισβητούν τη στερεότυπη σχέση του φύλου και της «φυλής» – αναγνωρίσιμη gender υπονόμευση, που ωστόσο βρίσκεται πολύ πιο κοντά στην κοινωνική πραγματικότητα που βιώνουμε απ’ ό,τι ο Twombly ή ο Beuys. o Απαραίτητη η επίσκεψή σας στο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138), όπου η γκαλερί Νέες Μορφές γιορτάζει 50 χρόνια συμμετοχής στην ελληνική εικαστική σκηνή με έργα 70 καλλιτεχνών (μέχρι 29 Νοέμβρη).

Ο Γάλλος φιλόσοφος Σιλβέν Γκουγκενέμ θα υπογράψει το βιβλίο του «Ο Αριστοτέλης στο Μον-Σαιν-Μισέλ» και θα συνομιλήσει με τους αναγνώστες. Στο βιβλιοπωλείο Ianos, Σταδίου 24, στις 12.00. Με αφορμή την έκδοση του τελευταίου βιβλίου του Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες «Ο βασιλιάς της Αβάνας» (Μεταίχμιο), θα μιλήσουν για τον συγγραφέα ο Γιάννης Ξανθούλης και η μεταφράστρια του έργου του Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιά-

ρη. Στον πολυχώρο Μεταίχμιο, Ιπποκράτους 118, στις 20.00 Παρουσίαση του βιβλίου του Κώστα Ακρίβου «Τελετές ενηλικίωσης» (Μεταίχμιο). Διηγήματα από το βιβλίο θα διαβάσουν οι Σοφία Νικολαΐδου, Θωμάς Κοροβίνης, και Δημήτρης Μίγγας. Στο βιβλιοπωλείο ΙΑΝΟΣ, Αριστοτέλους 7, Θεσσαλονίκη, στις 20.00

Στις 18 Οκτώβρη

Παρουσίαση του βιβλίου του Δημήτρη Σωτάκη «Το θαύμα της αναπνοής» (Κέδρος). Θα μιλήσει ο Θανάσης Χειμωνάς και θα διαβάσει η Αγγελική Φράγκου. Στο Bookstore Café «Συλλαβή», Τιμοθέου 3, στο Παγκράτι, στις 19.00

Δευτέρα 19/10

Η Σώτη Τριανταφύλλου συζητάει με τον Κωνσταντίνο Τζούμα για τα δύο αυτοβιογραφικά του βιβλία «Ως εκ θαύματος» και «Complete Unknown» (Καστανιώτης). Στο Floral, Πλατεία Εξαρχείων, στις 20.00 Παρουσίαση του βιβλίου της Αλεξάν-

δρας Δεληγιώργη «Μια δική σου ζωή» (Μελάνι). Ianos, Σταδίου 24, στις 20.30

Τρίτη 20/10

Ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Μανώλης Ανδριωτάκης παρουσιάζει το «33», ένα βιβλίο υβρίδιο, που θα μπορούσε να διαβαστεί ως ποιητικό graphic novel ή να χρησιμοποιηθεί ως διαδραστικό ημερολόγιο. Στο Floral, Πλατεία Εξαρχείων, στις 20.00 Drinks, Music & Books by... Πέτρος Τατσόπουλος. Κάθε μήνα το FloralBooks+Coffee θα φιλοξενεί έναν συγγραφέα που θα φτιάχνει κοκτέιλ, θα επιλέγει cd με τα αγαπημένα του κομμάτια και θα συζητά μαζί σας. Σήμερα ο Πέτρος Τατσόπουλος φτιάχνει το κοκτέιλ του Τζέιμς Μπόντ. Στις 20.00

21 Οκτωβρίου

Οι εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, τιμώντας τη μνήμη του Μήτσου Αλεξανδρόπουλου, διοργανώνουν ημερίδα για το έργο και την προσφορά του, με την πολύτιμη συνδρομή της συζύγου του, της νεοελληνίστριας Σόνιας Ιλίνσκαγια, και της κόρης τους, Όλγας Αλεξανδροπούλου. Ο τίτλος της ημερίδας είναι «Μήτσος Αλεξανδρόπουλος (1924-2008). Πεζογράφος, δοκιμιογράφος, μεταφραστής» και θα πραγματοποιηθεί στο κεντρικό κτίριο του Μουσείου Μπενάκη, Κουμπάρη 1 & Βασ. Σοφίας, στις 19.00.

23 Οκτωβρίου 25 χρόνια Ιανός.

10/12/09 2:07 PM

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// bookpress51

οκτωβριοσ2009

News

«Στοιχεία» και τέρατα

Nέα, ειδησάρια, γεγονοτα και ψίθυροι σουμε να περάσει έτσι. Περισσότερα, στο τεύχος Νοεμβρίου...

Σεμινάρια Δημιουργικής Γραφής

Παρά την καχυποψία που ξεσηκώνουν κατά καιρούς, τα σεμινάρια δημιουργικής γραφής συνεχίζουν ακάθεκτα τον κύκλο της επιτυχίας τους, με όλο και νέους επίδοξους «δασκάλους» να μπαίνουν στον χώρο. Για την ώρα, το ΕΚΕΒΙ, με τον Στρατή Χαβιαρά στο τιμόνι, έχοντας ήδη φτιάξει μια μικρή παράδοση, παραμένει ο μεγαλύτερος «παίκτης» του χώρου. Αλλά και το Μεταίχμιο, όπως και άλλοι θεσμοί, αντιμετωπίζει με σοβαρότητα την πρόκληση, εντάσσοντας νέα γνωστικά αντικείμενα στο πρόγραμμά του.

30 χρόνια Ψυχογιός

Τα 30 χρόνια τους γιόρτασαν πρόσφατα οι εκδόσεις Ψυχογιός, προσκαλώντας τους ανθρώπους του βιβλίου (συγγραφείς, εκδότες, παράγοντες) να ανηφορίσουν μέχρι τη Μεταμόρφωση, στα ολοκαίνουργια γραφεία της εταιρείας. Ανταμείφθηκαν, βέβαια, με καλής ποιότητας κρασί και άλλα αλκοολούχα, καλό και άφθονο φαγητό, οικογενειακή ατμόσφαιρα με ισχυρές δόσεις εταιρικής ομοψυχίας και την παρουσία πολλών από τις συγγραφείςσταρ των εκδόσεων. Τιμώμενο πρόσωπο της βραδιάς, ανεπισήμως, ήταν αναμφίβολα ο ίδιος ο Θάνος Ψυχογιός, ο οποίος παραμένει προσηνής και ταπεινός.

500 τεύχη «Διαβάζω»

Ούτε εκατό ούτε διακόσια, αλλά πεντακόσια ολόκληρα τεύχη συμπλήρωσε το αγαπητό μας «Διαβάζω», πετυχαίνοντας έτσι να συγκαταλέγεται ανάμεσα στα μακροβιότερα περιοδικά στον χώρο του βιβλίου (το απόλυτο ρεκόρ έχει και θα έχει εσαεί η υπεραιωνόβια «Νέα Εστία»). Τι άλλο να πούμε; Να τα χιλιάσετε, παιδιά!

Sixties 4 ever

Μεγάλο ταρατατζούμ με θέμα τη δεκαετία του '60 ετοιμάζει ο Διονύσης Σαββόπουλος για τον Δεκέμβρη. Θα διαρκέσει, μαθαίνουμε, αρκετές μέρες και θα περιλαμβάνει συναυλίες, events, κινηματογραφικές προβολές κ.ά. Στο όλο πρότζεκτ, στο κομμάτι «κινηματογράφος», εμπλέκεται και η Σώτη μας, οπότε ως Book Press δεν θα το αφή-

50_51_culture_clubbing.indd 51

Η τέχνη στην πρώτη σελίδα

Για τέταρτη χρονιά η «Athens Voice» διοργανώνει έκθεση με τα έργα που κοσμούν τα εξώφυλλά της. Εβδομήντα ένα εικαστικοί εκθέτουν τα έργα τους στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς από τις 14/10 έως τις 25/10. Όσοι έχετε χάσει τεύχη, τρέξτε.

50 χρόνια γέλιο

50 χρόνων γίνεται ο Αστερίξ και η παρέα του, και από τις 22 του Οκτώβρη μέχρι τις 5 του Νοέμβρη η Μαμούθ Κόμικς και το Γαλλικό Ινστιτούτο διοργανώνουν κύκλο εκδηλώσεων στους χώρους του Ινστιτούτου. Παράλληλα, αναμένεται πώς και πώς το επετειακό τεύχος με τις νέες, ανέκδοτες ιστορίες του Albert Uderzo. Θα είμαστε εκεί, ακόμη κι αν μας… πέσει ο ουρανός στο κεφάλι.

Μία νέα σειρά 10 βιβλίων μυστηρίου και περιπέτειας έρχεται με αξιώσεις να κλέψει τις καρδιές των εφήβων σε ολόκληρο τον πλανήτη και θα ολοκληρωθεί εκδοτικά τα επόμενα δύο χρόνια. Η σειρά είναι μοναδική επίσης, γιατί τα βιβλία είναι γραμμένα από διαφορετικούς συγγραφείς. Το πρώτο το έχει γράψει ο Rick Riordan, όπως επίσης και τη βασική υπόθεση. Η DreamWorks Studios έχει ήδη αποκτήσει τα δικαιώματα να μεταφέρει τη σειρά στη μεγάλη οθόνη, ενώ αναμένεται ότι ο Στίβεν Σπίλμπεργκ θα είναι ο σκηνοθέτης της πρώτης ταινίας «Ο Λαβύρινθος των οστών», που θα βασιστεί στο ομώνυμο πρώτο βιβλίο.

Πίνακες από βιβλία

Μπείτε στο www.mikestilkey.com κι ανακαλύψτε έναν ξεχωριστό και ultra βιβλιοφιλικό καλλιτέχνη. Ο Στίλκι ζωγραφίζει πίνακες πάνω στις ράχες βιβλίων, και το αποτέλεσμα είναι το λιγότερο εντυπωσιακό. Check it out.

Bραβεία

Στη Γερμανίδα συγγραφέα Χέρτα Μίλερ απονέμεται το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2009. Οι περσινές γκρίνιες των Αμερικανών δεν φαίνεται να επηρέασαν την κρίση της Σουηδικής Ακαδημίας, η οποία επιμένει να εναλλάσσει τον ευρωπαϊκό με τον τριτοκοσμικό προσανατολισμό της. Η Χέρτα Μίλερ γεννήθηκε στη Ρουμανία και στο έργο της περιγράφει τις συνθήκες ζωής κάτω από το καθεστώς του Τσαουσέσκου. Στα ελληνικά έχει μεταφραστεί μόλις ένα βιβλίο της, το «Μετέωροι ταξιδιώτες» (1993), από τις εκδόσεις Ηρόδοτος. Επίσης σε γυναίκα, στη Χίλαρι Μαντέλ, για το μυθιστόρημα «Wolf Ηall» («Η αίθουσα του λύκου»), απονεμήθηκε το φετινό βραβείο μυθοπλασίας Man Booker. Στην «Αίθουσα του λύκου» η Μαντέλ περιγράφει τη σχέση του βασιλιά της Αγγλίας Ερρίκου Η' με την Άννα Μπόλεϊν, η οποία και οδήγησε σε ρήξη την Εκκλησία της Αγγλίας και το Βατικανό, μέσα από την αφήγηση του βασιλικού συμβούλου Τόμας Κρόμγουελ. Το βιβλίο θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πάπυρος.

10/12/09 2:08 PM

52bookpress

οκτωβριοσ2009

σημεια διανομησ

52_dianomi_tech.indd 4

ΚΑΦΕ – ΜΠΑΡ

10/12/09 2:24 PM

bookpress53

οκτωβριοσ2009 πασατεμπο

+λεΞο 1

του στ. δαγδελενη

10 11 12

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Ειναι πολλά τα κιλά Ζυγέ

5 4 3 2 1

Ν Σ Δ Σ 8

10 11 12

Προ ετών κωφεύσατε στο μήνυμα των άστρων και χάσατε όλες τις οικονομίες σας στο χρηματιστήριο. Τώρα ξαναποντάρατε αμετανοήτως σε φούσκες και έχετε την αφέλεια να ρωτάτε πώς θα πάν’ τα πράγματα. Ε, δεν θα πάν’.

ιχθυες (19 Φεβ.-20 Μαρ.)

Η Αφροδίτη δεν θα κοπιάσει αυτό το καλοκαίρι στον Σκορπιό, οπότε οι άντρες του ζωδίουπρέπει να

Η μαζική επιστροφή των παλαιών ερωτικών σας συντρόφων θα τονώσει την αυτοπεποίθησή σας, η οποία θα ενισχυθεί περαιτέρω από το γεγονός ότι τους ξαναδιώχνετε. Μη δίνετε πάντως υπερβολικό θάρρος στους αντικαταστάτες τους, διότι θα δυσκολευτείτε να τους αλλάξετε όταν έρθει η ώρα.

53_zodia.indd 3

σκορπιος (24 Οκτ.- 21 Νοεμ.)

υδροχοος (20 Ιαν.- 18 Φεβ.)

Ανάδρομοι κομήτες περιφέρονται ασκόπως γύρω από τον Καρκίνο, αναποφάσιστοι σχετικά με την παραμονή τους εκεί ή τη μετακίνησή τους σε άλλο αστρικό θέρετρο. Η τελική επιλογή τους θα καθορίσει αποφασιστικά την όποια εξέλιξη των υποθέσεών σας. .

Ζυγοσταθμίστε τα δεδομένα της ζωής σας προτού ανατραπούν πλήρως. Η άφιξη του Άρη δημιουργεί προϋποθέσεις συρράξεων με το ταίρι και τους φίλους σας. Με τους εχθρούς σας θα τα πάτε απροσδόκητα καλά. Παράξενα μαγνητικά πεδία, τα οποία είναι αδύνατον να εξακριβώσω αν δημιουργούνται από τα άστρα ή τα κινητά τηλέφωνα, ενεργοποιούν τον ερωτισμό σας. Εκμεταλλευτείτε το, δεν θα κρατήσει για πάντα.

καρκινος (22 Ιουν.-22 Ιουλ.)

ζυγος (23 Σεπτ.- 23 Οκτ.)

1. Ιστορικό μυθιστόρημα του Λούθερ Μπλίσετ που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κρύσταλλο. 2. «Λουκής …», έργο του Βικέλα. – Η μητέρα του βιβλικού Ισμαήλ. 3. Η συλλογή ετερόκλητων αποσπασμάτων σε έναν τόμο. Πρόθεση. 4. Ηρωίδα του Ζολά. – Χίλια μίλια πέρα απ’ τις… έγραψε ο Νίκος Καββαδίας. 5. Κόρη του Δία και της Ήρας. – Αποτελούν σύνολο. – Αρχαιοπρεπείς συνήθειες. 6. Ο τόνος του διαπασών. – Έργο του Τολστόι. 7. «Δούρειος …», μυθιστόρημα της Αλεξάνδρας Μητσάλη – Τηλεφωνική κάρτα. 8. Έχει και αυτό τον πρόεδρό του (αρχικά). – Αντίστροφο 250. – Ρήμα για νοικοκυρές αλλά και για πρωταθλητές. 9. Με τη θρησκεία σχετική. – Δίσκος του Δήμου Μούτση. – Αυτές οι ίδιες. 10. «Τρία κλικ …», ποιητική συλλογή της Κατερίνας Γώγου. – Το 5 οριζόντια α’. 11. «… ιστορία», νουβέλα του Τσέχοφ. – Το μικρό όνομα του πιανίστα Κορία. 12. Το μικρό όνομα του συγγραφέα Καλβίνο. – «Η ζωή του …» μυθιστόρημα του Γιαν Μαρτέλ που βραβεύτηκε με το Booker το 2002 – Βυζαντινή νότα.

Οκτώ αστεροειδείς κινούνται με λάγνες διαθέσεις προς το ζώδιό σας. Μην υποκύψετε αν δεν τσεκάρετε πρώτα τη σοβαρότητα των προθέσεών τους. Η δόση του δανείου σας θα αυξηθεί χωρίς καμιά ευθύνη από την πλευρά των άστρων. Οι γιάπηδες αγνοούν τις διαπλανητικές νομοτέλειες.

Πού πας, Καραμήτρο; Πλανήτες, κομήτες, αστεροειδείς και ωροσκόποι τα έχουν βάλει μαζί σου χωρίς καμιά διάθεση απεμπλοκής. Μόνη λύση η καταφυγή στο κινέζικο ωροσκόπιο, που προβλέπει για σένα μια εξαίσια περίοδο.

Ι Α Ε Ρ Α Ϊ Ρ Ι Ν Τ Η Σ Ι Α Τ Α Λ Ν Ε Ρ Ο Α Ρ Η Α Π Α Τ Ι Τ Η Σ Ε Σ Ι Ν Σ Ι Κ Η

διδυμοι (21 Μαϊου-22 Ιουν.)

αιγοκερος (22 Δεκ.- 19 Ιαν.)

Σ Α Ρ Ω Ν Ω

antiι-α ζώδ

Ο εικοστός οίκος σας επιτέλους ενεργοποιήθηκε, οπότε όλα καλά: τα όνειρά σας θα δικαιωθούν, στον ύπνο σας. Σε κατάσταση εγρήγορσης οι προβλέψεις δυσχεραίνουν, αφού, εκτός από την αστρική αιτιότητα, υπάρχουν και η βιολογική, η κοινωνικοπολιτική, η οικονομική κτλ.

ΚΑΘΕΤΑ

1. Το ονοματεπώνυμο της συγγραφέως μας που έγραψε το μυθιστόρημα «Ταραντούλα». 2. Ταινία του Τάσου Ψαρά (δύο λέξεις). 3. Φοριούνται για λόγους ασφαλείας. – Αμερικανός που έγραψε την ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης. 4. Θυμίζει τη σταρ Τάρνερ. – «Ο Γκουντουνοφάγος παθαίνει …», έργο του Ευγένιου Τριβιζά. 5. Χαρακτηρίζεται συγκρινόμενη (αντ.). – «Λούκιος ή …», έργο του Λουκιανού. – Μεγάλος Ρώσος σκακιστής. . 6. Εκδοτικός μας οίκος. – «Σαν το λίγο το …», έργο του Σωτήρη Δημητρίου. 7. Μέτρο της ποιητικής. – Ελληνίδα συγγραφέας παιδικών βιβλίων. 8. … Μπακοδήμου, λογοτέχνιδά μας. 9. Υποστηρίζει μηχανή. – Ζιζάνιο των αγρών. – Ταινία του Πολάνσκι. 10. Δύο από τα… τρία. – Του Αισχύλου αυτός ο Προμηθέας. 11. «Νηφάλιος …», έργο του ιερομονάχου Συμεών που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Άγρα – Στην Ελλάδα έγινε γνωστός από το έργο του «Ο καφές και η δημοκρατία». 12. «Αποσπασματική …», μυθιστόρημα της συγγραφέως του 1 οριζόντια – Πολλά αριστουργήματα γράφτηκαν σε αυτή τη γλώσσα.

Η Λ Α Β Α Ν Η Ε Α Μ Ο Ν Ο Λ Α Σ Ο Σ Ι Τ Σ Α Ι Ε Σ Μ Θ Η Η Ρ

Η διαστημόσκονη που κατακλύζει την αστρική σας ζώνη παρθενος πιθανώς να σας δη(23 Αυγ.- 22 Σεπ.) μιουργήσει εμπτύΗ παρθενία, έτσι κι ελο βήχα, δέκααλλιώς, αποτελεί τα και τσούξιμο πρόβλημα, οπότε τι καλό μπορείστα μάτια. Μην εφησυχάζετε, τε να περιμένετε τα συμπτώμααπό προβλέψεις; τα μπορεί να Ξανοιχτείτε επιη εν κουν οφείλονται στην τέλους ερωτικά, . ν του επελαύνουσα γρίκαι όλα θα πάνε πη των χοίρων. Καπερίφημα. Προσέξτε λού κακού, αποφύγεωστόσο μήπως η απειρία σάς οδηγήσει σε περίπλοκες κατε το γουρουνόπουλο και ταστάσεις, όπως αυτές των σαφώς τον γύρο. πιο περπατημένων Λεόντων.

τοξοτης (22 Νοεμ.- 21 Δεκ.)

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ

Λ Ε Ν Α Ρ Α Ρ Α Ν Α Ν Α Σ Ι Σ Ε Α Μ Β Γ Ο Ρ Α Σ Ι Ρ Δ Μ Ε Χ Ε Σ

ταυρος (20 Απρ.- 20 Μαϊου)

Τα διαστημικά σκουπίδια ολοκλήρωσαν την τροχιά τους γύρω από τον Ταύρο και τώρα κυκλοφορούν ανενόχλητα πέριξ του Λέοντος γεννώντας δυσάρεστες εικόνες και οσμές. Ωστόσο, για τις ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες της εποχής δεν φταίνε οι αστρικές εξελίξεις αλλά τα ληγμένα προφυλακτικά.

προσανατολιστούν προς λιγότερο αναγνωρίσιμες καλλονές. Αγωνία στις γυναίκες Σκορπιούς, καθώς ακόμη δεν έχει διευκρινιστεί αν ο Άδωνις που θα αφιχθεί είναι ο αρχαίος γόης ή ο σύγχρονος βουλευτής..

Ε Κ Κ Λ Η Σ Ι Α Σ Τ Η Σ

Ο τρίτος οίκος σας καταρρέει, γεγονός που δημιουργεί απρόσμενα θετικές προοπτικές για τον τέταρτο και τον πέμπτο, που αναβαθμίζουν το ρόλο τους στο ζώδιό σας. Όλα θα πάνε καλά, αν περιορίσετε την γκρίνια και τις άστοχες επιλογές.

λεων (23 Ιουλ.- 22 Αυγ.)

kριoς (21 Μαρ.- 19 Απρ.)

10/12/09 2:09 PM

54bookpress

okτωβριοσ 2009

τελευταια σελιδα

pillow book(s) σωτη τριανταφυλλου

α προσέχω τι ξεμένει στο κομοδίνο: τα ψαλίδια, λόγου χάρη, είναι κακό φενγκ-σούι. Το ίδιο και τα μολύβια με τις ξυσμένες μύτες, τα τσαλακωμένα χαρτομάντιλα, οι χτένες. Την περασμένη εβδομάδα φανερώθηκε ότι κακό φενγκ-σούι είναι μερικά βιβλία που αφήνω στοιβαγμένα όπως-όπως δίπλα σε μια μεγάλη λάμπα σε χρώμα βυσσινί. Είχα αϋπνία, σκεφτόμουν: να σηκωθώ να ξαναποτίσω τα λουλούδια; Ή μήπως να τηλεφωνήσω στον φίλο μου τον Στέφαν στη Νέα Υόρκη; Αλλά, αντί γι' αυτό, βάλθηκα να ψαχουλεύω στο κομοδίνο: κάτω-κάτω το «Έγκλημα και Τιμωρία»· ξεχασμένο...

Μιαστιγμήμονάχα Τα προκαταρκτικά

Έχετε σκεφτεί ποτέ πόσο διαρκεί μια στιγμή της ζωής μας; Ε, λοιπόν, το σκέφτηκαν οι καλοί επιστήμονες: προσπάθησαν μάλιστα να τη χρονομετρήσουν εργαστηριακά. Τα κατάφεραν: κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι κάθε στιγμή της ζωής μας διαρκεί τρία ολόκληρα δευτερόλεπτα. Όταν βρισκόμαστε μέσα σε μια κατάσταση, σε μια δράση, σε μια εμπειρία ή σε μια σκέψη, το συνειδητό μέρος του μυαλού μας τη χωρίζει σε φετούλες των τριών δευτερολέπτων. Έτσι απορροφάται το παρόν από το μυαλό μας. Επανάληψη για εμπέδωση: το μυαλό μας ανατροφοδοτείται με τα δεδομένα της ζωής μας ανά τρία δευτερόλεπτα. Η αλληλουχία αυτών των επιμέρους στιγμών μάς προσδίδει την αίσθηση της συνέχειας και της συνοχής του χρόνου και της εμπειρίας μας. Όταν ένα ερέθισμα (ένας ήχος, μια φράση, ένα αιφνίδιο χτύπημα) διαρκεί περισσότερο από τρία δευτερόλεπτα, το συνειδητό μας δεν μπορεί να το συγκρατήσει ως σύνολο, και το τεμαχίζει σε μερίδες των τριών δευτερολέπτων προκειμένου να το καταπιεί ευκολότερα. Παρατηρήθηκε λοιπόν ότι, στην κοινή καθημερινή ομιλία μας, ανά τρία δευτερόλεπτα, κάνουμε, ανεπίγνωστα, παύσεις διάρκειας χιλιοστών του δευτερολέπτου, οι οποίες διακόπτουν τη

54_PILLOWBOOK.indd 54

ροή του λόγου μας, ώστε το μυαλό σκοτάδι και τις σκιές, το βγάλατε μας να προλάβει να προγραμμα- από την πρίζα. Τι άλλο προορίζετίσει το επόμενο στάδιο της σκέ- τε για τη χωματερή των στιγμών ψης μας και της εκφοράς της διά σας; Νομίζετε ότι υπάρχουν στιγτου λόγου. μές για πέταμα; Κλείστε τα μάτια σας για τρία Η τέχνη εφαρμόζει την ίδια τεχνική για να συντονίζεται με τον δευτερόλεπτα και ζήανθρώπινο δέκτη. Αποδείχτηκε ότι στε συνειδητα μουσικά θέματα του Μότσαρτ τά τούτη τη διαρκούν δύο έως τρία δευτερό- σ τ ι γ μ ή λεπτα το καθένα. Ακόμη, τα ελλη- της ζωής νικά και τα λατινικά εξάμετρα χωρίζονται με σαφή τομή σε δύο ημιστίχια των τριών δευτερολέπτων, ενώ σακησ σερεφασ παρόμοια χρονική ενότητα απαντάται στην αγγλική, στη γαλ- σας. Δεν λική, στην ιαπωνική και στην κι- πρόκειται νεζική μετρική ποίηση. Γίναμε σα- να σας δοφείς; Καταλάβαμε όλοι τι ψιλοβε- θεί η ευκαιρία λονιά είναι η κάθε μας στιγμή; Και να την ξαναζήσετε. πόσο σκληρά μοχθεί το σώμα μας Τέλος χρόνου. Αυτό ήταν. για να μας την προσφέρει;

90 δευτερόλεπτα

Και τώρα, δράση 90''

Απευθυνθείτε στον εγκέφαλο και στην καρδιά σας και ζητήστε τους να σας συγχωρέσουν για όλες εκείνες τις στιγμές που σπαταλήσατε. Το πρωί, στο ασανσέρ, αποτρέψατε το βλέμμα σας από δυο πένθιμα μάτια που σας κοιτούσαν· προσπεράσατε ένα αδέσποτο σκυλί στο πάρκο... Όταν ξυπνήσατε στη μέση της νύχτας, νιώσατε το μυαλό σας να λειτουργεί με υπερβολική ένταση και, από φόβο για το

Αμέσως μετά

Τρέξτε στη βιβλιοθήκη και πιάστε στα χέρια σας τον πρώτο τόμο από το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» του Προυστ, το βιβλίο που ταιριάζει για την περίσταση. Ξαναδιαβάστε τη σκηνή με τις μαντλέν, εκείνα τα βουτήματα που διαστέλλουν την παροντική στιγμή του ήρωα, αφού έχει ασχοληθεί αποκλειστικά μαζί τους επί τρία δευτερόλεπτα, νιώθοντας τη γεύση τους στον ουρανίσκο του. Για μια στιγμή μονάχα.

ώς βρέθηκε αυτό εδώ; Ξεφυλλίζω, φτάνω εκεί που ο καημένος ο Ροντιόν παρατάει τα κλειδιά πάνω στο ξύλινο έπιπλο και τρέχει στο πεσμένο κορμί, ελπίζοντας ότι η γριά ζει ακόμα· όχι δεν ζει, το κρανίο της είναι ανοιγμένο, γύρω-γύρω έχει σχηματιστεί μια λιμνούλα αίμα. Ο Ροντιόν αρπάζει τα κλειδιά, πασχίζοντας ν’ ανοίξει τα σεντούκια της Αλιόνας Ιβάνοβνας· βρίσκεται σε έξαλλη κατάσταση, τα χέρια του είναι ματωμένα, ψάχνει για λεφτά και για ενέχυρα· κάτω από το κρεβάτι βρίσκει ένα κόκκινο πανί, σκουπίζει μ’ αυτό τα χέρια του... Και τότε φρικιάζω: η ώρα είναι κιόλας τέσσερις παρά είκοσι, είμαι ταλαιπωρημένη από την αϋπνία, η λάμπα με το βυσσινί αμπαζούρ μοιάζει σαν να στάζει αίμα, μα τι ιδέα κι αυτή, μια λάμπα στο χρώμα του αίματος;

ι ενώ ο Ροντιόν παγώνει στη σκέψη ότι έχει παραφρονήσει, είμαι σίγουρη ότι δεν θα κοιμηθώ ποτέ, ότι θα καταντήσω ένα πλάσμα που θα πλανιέται άυπνο πάνω από τάφους. Καθώς ο Ροντιόν τσεπώνει πενήντα ρούβλια –σκότωσε λοιπόν για πενήντα ρούβλια;–, σιχαίνεται τον εαυτό του. Και μολονότι ξέρω τι συμβαίνει παρακάτω, εύχομαι να τη γλιτώσει: ήταν μια στιγμή παραλογισμού, φρενοβλάβειας· Ρασκόλνικοφ, τρέχα να κρυφτείς! Ή, μάλλον, μην τρέχεις, φέρσου φυσιολογικά... Και μην ξεχάσεις να βάλεις το τσεκούρι στη θέση του. Ο Ρασκόλνικοφ επιστρέφει στο άθλιο δωμάτιό του· δεν μπορεί να κοιμηθεί –ούτ’ εγώ–, τον καταλαμβάνει κάτι σαν λήθαργος· εμένα πάλι όχι· με τριγυρίζουν διάφορες σκέψεις, διακεκομμένες, ξεφτισμένες· δεν μπορώ να συγκεντρωθώ σε καμιά. Ακούω έναν ήχο, ένα θρόισμα στη βεράντα· ξημερώνει: ο δολοφόνος, μισοξύπνιος, παγώνει από τη φρίκη. Πετάγεται επάνω και κοιτάζει τα ρούχα του μήπως είναι ματωμένα... Η τιμωρία έχει ήδη αρχίσει. Κλείνω αποφασιστικά το βιβλίο, σηκώνομαι, ανεβαίνω σ’ ένα σκαμνί, ακροβατώ πάνω στη βιβλιοθήκη, το χώνω, ανάμεσα σε άλλα, στο ψηλότερο ράφι –«Μείνε εκεί, Ροντιόν, εσύ και το τσεκούρι σου!»–, κατεβαίνω, τηλεφωνώ στον Στέφαν, που απαντάει με νυσταγμένη φωνή: «Την έχω πέσει ο έρμος... Είναι σχεδόν μεσάνυχτα...». Και μετά από μια στιγμή: «Ε, καλά, περίμενε ν’ ανάψω το φως... ». Κι ενώ ακούγονται οι θόρυβοι του δρόμου κι από τις μικροσκοπικές τρυπίτσες της γρίλιας μπαίνει το πρωινό φως, ξεχνάω το απαίσιο έγκλημα του Ροντιόν και τις απαίσιες τύψεις που θα ακολουθήσουν. Αποκοιμιέμαι, ναι: το κεφάλι μου είναι στη θέση του και πάνω στο μαξιλάρι μου.

10/12/09 2:26 PM

esot_opisth_opisthofilo.indd 1

10/12/09 2:16 PM

esot_opisth_opisthofilo.indd 2

10/12/09 2:16 PM