Bookpress 03 by CRE8

λογοτεχνια

Προτάσεις ελληνικής και ξένης πεζογραφίας ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

ευση ί σ ο μ η Προδ στο

ζακ Το άογντω Τ υ ο κείμεΚνέρουακ

• Ο Νάνος Βαλαωρίτης μιλάει στην Ελπίδα Πασαμιχάλη • Η Σώτη Τριανταφύλλου συζητάει με τον Παντελή Βούλγαρη reality book

Αναζητώντας τον ιδανικό αναγνώστη κλασικο αλλά δεν μ' αρέσει

Ο Μένης Κουμανταρέας βάζει «τάξη» στη βιβλιοθήκη του πορτρετο

Λέμε adeus στον Άιρτον Σένα βοοκ soundtrack

«Ακούγοντας» τον Τζορτζ Πελεκάνος Κι ακόμη: Βιβλία με ηρωίδες γάτες Η οικονομική κρίση γίνεται μυθιστόρημα Ο Σαβιάνο προκαλεί τη Μαφία

11.2009

#03 www.bookpress.gr

Γιατί να διαβάζουμε ακόμα τους Μπητ

μηνιαιο εντυπο για το βιβλιο - διανεμεται δωρεαν exofilo.indd 5

11/12/09 2:49 PM

ÃÉÁÍÍÇÓ Å. ÁÍÄÑÅÏÕ

ÁËÅÎÁÍÄÑÁ ÍÉÊÏËÁÊÏÐÏÕËÏÕ

ÁÍÍÁ ÐÁÐÁÓÔÁÕÑÏÕ

03_periexomena.indd 2

14ç ÷éëéÜäá

11/12/09 12:03 PM

bookpress03

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ2009

περιεχομενα11/2009

bookpress

μονιμα 4 5 6 8 10 12 23 38 53 54 54

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΝ BEST SELLERS ΣΤΟΝ ΑΦΡΟ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ Χριστουγεννιάτικη Ιστορία ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Νάνος Βαλαωρίτης DΕΒΑΤΕ Του Σωτήρη Βανδώρου ΕΔΩ ΒΙΒΛΙΟΥΠΟΛΗ ΠΑΣΑΤΕΜΠΟ PILLOW BOOK Της Σώτης Τριανταφύλλου 90’’ Του Σάκη Σερέφα

θέματα 14 16 17 18 20 21 24 34 36 41

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Ξεχωρίσαμε από τις πρόσφατες εκδόσεις ΚΛΑΣΙΚΟ αλλά δεν μ' αρέσει REALITY BOOK Αναζητώντας τον ιδανικό αναγνώστη ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Προτείνουμε METAΦΡΑΖΟΝΤΑΣ Αργυρώ Μαντόγλου ΜΑΦΙΑ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Τhe Beats go on ΟΙ ΓΑΤΕΣ στη λογοτεχνία ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ Ayrton Senna ΠΟΙΗΣΗ

multipress 44 47 48 48 49 50 50

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Ο Παντελής Βούλγαρης μιλάει στη Σώτη Τριανταφύλλου για την ταινία του ΒΟΟΚ SOUNDTRACK ΣΠΙΤΙ ΑΠΟ ΦΥΛΛΑ Η Αμάντα Μιχαλοπούλου γράφει για τη λογοτεχνία και τη ζωή TEMPO Του Φοίβου Καρζή ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ Του Χ. Βλαβιανού και Χρ. Χρυσόπουλου ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Ο Κ. Σταφυλάκης σχολιάζει την καλλιτεχνική κίνηση CULTURE CLUBBING Ειδήσεις από το χώρο του βιβλίου και του πολιτισμού

03_periexomena.indd 3

Τ.Κ. 2009 Δια βάσ τε τ η

Βoo Pre k ss

ακρ τυπ ιβώς ό ww ώνε π w.b ται ως ook στο pres s.gr

12 36 20

Βιβλία με γάτες ηρωίδες σελ. 34

ΕΠΙΜ. Γ. ΤΣΑΚΝΙΑΣ

Κύριε Διευθυντά, Ως συγγραφέας ο ίδιος, θα γνωρίζετε τον τρόμο που προξενεί η λευκή σελίδα σε εμάς που υπηρετούμε τη λογοτεχνία. Μυριάδες ιδέες πλημμυρίζουν το μυαλό ενώ φτιάχνουμε τον πρωινό καφέ, ανυπομονώντας να καθίσουμε στο γραφείο και να τις μετατρέψουμε σε λόγο, προτού χαθούν για πάντα. Καθόμαστε, πίνουμε μια γουλιά, κοιτάμε τη λευκή σελίδα ή την οθόνη – και παραλύουμε από τον τρόμο. Δοκιμάζουμε δειλά να αραδιάσουμε μερικά γράμματα. Το μόνο που καταφέραμε ήταν να σπιλώσουμε τη λευκότητα. Σπεύδουμε να πετάξουμε το χαρτί ή να πατήσουμε delete. Πέρασα καιρό ατενίζοντας τη λευκή σελίδα, ώσπου αποφάσισα να αντιμετωπίσω τον εχθρό κατά μέτωπο. Βεβαίως, έπρεπε πρώτα να τον γνωρίσω. Horror vacui, ο τρόμος του κενού. Από τον Αριστοτέλη (η φύση απεχθάνεται το κενό) στην απέχθεια της εκκλησίας (το κενό υπονοεί την ανυπαρξία του Θεού), από τον Γαλιλαίο και τον Τοριτσέλι στα πειράματα του Πασκάλ (vide dans la vide, κενό μέσα στο κενό), διάβαζα, κρατούσα σημειώσεις, χάθηκα για καιρό σε δρόμους που δεν κατείχα. Η σελίδα ωστόσο παρέμενε εκκωφαντικά λευκή. Αργά ένα βράδυ, σε τρομερή υπερένταση, άρχισα να ρίχνω στη λευκή πρώτη σελίδα του άγραφου μυθιστορήματος σκόρπια αποσπάσματα από τις σημειώσεις μου περί του κενού στη φυσική. Στο κάτω κάτω, σκέφτηκα, αντί να γράψω την πρώτη λέξη στη λευκή σελίδα, ας σβήσω τυχαίες λέξεις από ένα τεράστιο και δίχως ειρμό κείμενο, ώσπου να μου μείνει η πρώτη φράση. Λένε πως, αν βάλεις μια μαϊμού μπροστά σε ένα πληκτρολόγιο, υπάρχει η πιθανότητα να γράψει τα σονέτα του Σαίξπηρ. Ας έχω λοιπόν μια αρχή, κι ας είναι και τυχαία. Θα τη βαφτίσω μεταμοντέρνα. Βάλθηκα να σβήνω φράσεις, λέξεις, συλλαβές, γράμματα – χωρίς να βλέπω ακριβώς τι κάνω. Με την άκρη του ματιού είδα πως είχαν παραμείνει ελάχιστες λέξεις. Με θανάσιμη αγωνία, ψέλνοντας μέσα μου σαν βουδιστικό μάντρα τη φράση η φύση απεχθάνεται το κενό, πλησίασα το πρόσωπό μου στην οθόνη και διάβασα: και το κενό απεχθάνεται εσένα, ρε αποτυχημένε.

11/12/09 2:45 PM

04bookpress

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ2009

Συγχαρητήρια για την άρτια έκδοση, ευχαριστώ για την αποστολή, περισσότερα σχόλια και κριτική παρακαλώ! Μάνος Στεφανίδης

Αγαπητό Book Press, δεν φτάνει που είσαι ένα ελληνικό περιοδικό γραμμένο στα ελληνικά και εν τούτοις ονομάζεσαι Book Press, διοργανώνεις κιόλας έναν διαγωνισμό ελληνικής ποίησης στην Ελλάδα και τον ονομάζεις Athens Poetry Slam! Μου θυμίζεις παλιές καρτ ποστάλ της Αθήνας όπου οι επιγραφές όλων των μαγαζιών ήταν στα γαλλικά (την κυρίαρχη τότε γλώσσα) και η ίδια η κάρτα έγραφε στα γαλλικά ποια περιοχή της Αθήνας εικονίζεται πάνω της: Τα μαγαζιά τα είχαν ελληνόφωνοι και απευθύνονταν σε ελληνόφωνους, που προτιμούσαν, ωστόσο, να αγοράζουν ένα προϊόν που να μοιάζει ξένο ή να το αγοράζουν σε ένα μαγαζί με ξένο όνομα· και τις κάρτες, τις έστελναν συνήθως ελληνόφωνοι σε άλλους ελληνόφωνους. Το περιοδικό «Experiment» είχε υποχρεωθεί να μετονομασθεί σε «Γαιόραμα» κάτω από την πίεση των αναγνωστών. Δεν είναι ανάγκη να είσαι εθνικιστής για να σε ενοχλεί ως κάτι κακόγουστο η επιδεικτική περιφρόνηση της ίδιας του της γλώσσας από μέρους ενός οποιουδήποτε συνόλου ανθρώπων. Αρκεί να είσαι εχθρός του πνεύματος της αποικιοκρατίας. Σε χαιρετώ, Γιώργος Φαράκλας Μήνυμα: ΓΕΙΑ ΣΑΣ. ΕΤΥΧΕ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΩ ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΥ ΕΝΗΜΕΡΩΜΕΝΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΣΑΣ, ΚΑΙ ΘΑ ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΓΙΝΩ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΡΙΑ. ΣΤΟ ΕΝ ΛΟΓΩ ΤΕΥΧΟΣ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΟΤΙ Η ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΕΙΝΑΙ 22€, ΟΜΩΣ ΔΕΝ ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΖΕΤΑΙ Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ. ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΕΝΗΜΕΡΩΣΤΕ ΜΕ ΜΕ Ε-MAIL, ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟΝ, ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗΣ. ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ (ΕΜΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗ) Ως φιλόλογος, αναρωτιέμαι: Προς τι ο ξενικός τίτλος του περιοδικού; Σε Έλληνες δεν απευθύνεται; Στην Ελλάδα δεν εκδίδεται; Και για να μην πείτε ότι έγραψα για να στηλιτεύσω, σας πληροφορώ (αν ενδιαφέρει αυτό κάποιον) ότι το διάβασα όλο, με προσοχή, και το βρήκα πάρα πολύ ενδιαφέρον. Συγχαρητήρια. ΥΓ. Κάποιος να πει στον κ. Κουμανταρέα ότι οι πολιτικές του προσωπικές προτιμήσεις είναι σεβαστές, κυρίως όταν τις κρατάει για τον εαυτό του. Δεν έχουμε χούντα για να κάνει αντίσταση! Αστική δημοκρατία έχουμε, τα κόμματα εναλλάσσονται στην εξουσία (ευτυχώς, κατ' εμέ) και αλίμονο αν κυβερνούσαν πάντα οι -κατά τον συγγραφέα- συμπαθέστεροι ή καταλληλότεροι... «προοδευτικοί»! Αυτό κι αν είναι ολοκληρωτισμός! Μετά τιμής, Έκτωρ Κ. Εξίσου καλό και το δεύτερο τεύχος του Book Press. Το περιεχόμενό του θα μπορούσε να διευρυνθεί και περισσότερο, με εκδόσεις που να αναφέρονται στις τέχνες για παράδειγμα. Και δεν μιλάω για coffee table books, αλλά για τα πολύ ενδιαφέροντα και ειδικά βιβλία που εκδίδονται συνεχώς και νομίζω ότι έχουν ένα αρκετά μεγάλο κοινό. Μπράβο σας για την προσπάθεια πάντως και καλή δύναμη! Ειρήνη Οράτη

αRtiστοκράτισσα

04_epistoles_ktl.indd 2

● Η ωραία φωτογραφία του Σάιμον Κρίτσλεϊ με τον συνεργάτη μας Κωστή Σταφυλάκη τραβήχτηκε από τον Καμίλο Νόλλα. Ο Καμίλο είναι στην Αμερική, ωστόσο η παράλειψή μας δεν του διέφυγε. Καμίλο, γύρνα πίσω! ● Το «Απειρωτάν και Τούρκων» είναι παλιότερο βιβλίο της Ισμήνης Καπάνταη. Το νέο της βιβλίο στον Καστανιώτη έχει τον τίτλο «Με θέα τη ζωή». ● Για δεύτερη φορά γράψαμε λάθος τον Αιγόκαιρω. Κάτι τρέχει με το ζώδιο, ε, Νίκο Κουνενή;

● Ο τίτλος της νέας συλλογής διηγημάτων του Γιώργου Σκαμπαρδώνη στα Ελληνικά Γράμματα είναι «Μεταξύ σφύρας και Αλιάκμονος» (Ελληνικά Γράμματα) και όχι «Μεταξύ σφύρας και άκμονος» όπως γράψαμε. Πολύ πιο ευφάνταστος, δηλαδή… ● Στο ρεπορτάζ μας για τα «Βιβλία του χειμώνα» ο δαίμων του… InDesign «έφαγε» ολόκληρο το κομμάτι που αφορούσε τη χειμωνιάτικη παραγωγή των εκδόσεων Μεταίχμιο. Μεγάλο κομμάτι, δηλαδή… (νο οφένς, παιδιά)

Φωτογραφία: Καμίλο Νόλλας

mailbox

////Ουπς! Μας ξέφυγαν στnν ΒΡ#2/////

/////////////////Ατάκα του μήνα////////////////////

«H αμφίπλευρη διεύρυνση αρχίζει από τώρα». (Δήλωση του Αντώνη Σαμαρά μετά τη δημόσια στήριξη της υποψηφιότητάς του για την προεδρία της Νέας Δημοκρατίας από τον Δημήτρη Αβραμόπουλο)

της μαριασ τζαμπουρα

11/12/09 12:06 PM

bookpress05

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ2009

Μία γυμνή γυναίκα καθυστερεί την αμαξοστοιχίαν Επιμ. Γ. Τσακνιάς ΤΟΚΙΟ Η 28έτις Τούε Ίτο, οδηγουμένη υπό συνοδείαν εις σιδηροδρομικόν σταθμόν του Τόκιο, διέλαθε της προσοχής των αστυνομικών, εξέβαλε τα ενδύματά της και ανεμίχθη ολόγυμνος μεταξύ

του πλήθους, όπερ ανέμενεν εις τον σταθμόν. Συνεπεία τούτου καθυστέρησεν η αναχώρησις της αμαξοστοιχίας επί ημίσειαν ώραν. Οι επιβάται και οι αστυνομικοί ευρέθησαν εις δύσκολον θέσιν όχι

ΕΦΗΒΟΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΚΟΙ ΒΛΑΣΤΟΙ Ο Ίψεν ήτο έφηβος άγριος και μιΤην 10ην Οκτωβρίου ε.ε. εγενσάνθρωπος. Όταν ωργίζετο, εξεθύ- νήθη ένας καινούργιος Αγιοβασμαινεν ιχνογραφών, δηλαδή εγεσιλιώτης στο Bingham Canyon λοιογράφει την κεφαλήν καθ’ ου η Utah Αμερικής. Είναι γιος του οργή του, και επετύγχανεν ούτως εκλεκτού συμπολίτου Κ.Ζ., πέγελοιογραφίας εις τα οποίας εξήμπτοςκατά σειράν μετά το Γιώρρε διά της οξυδερκείας της αρχου- γο, την Αργυρώ, την Άννα και τη μένης μεγαλοφυΐας του, πάσας τα Σταματού. Ο ευτυχής πατέρας, ελλείψεις και πάσας τας αδυναμίστον οποίον ευχόμεθα να του ζήας του θύματός του. Εκρεμούσεν ση, μας έγραψε κατενθουσιασμέέπειτα τας γελοιογραφίας αυτάς νος, για τον τελευταίο βλαστό εις τους τοίχους του δωματίου του, του: «Τον έχει πάρει δίπλα κάτω το οποίον ήτο τότε μία μικρά σοαπό κάτι έλατα και στρώμα έχει φίτα. (Ακρόπολις 5/11/1900) βάλει ελατοκλώναρα gia book press 24,5 15,5 b:LIFO 3 10/11/2009 2:45 Page 1και φτέρη, και δεν τον νοιάζει πού θα

τόσον από το θέαμα της γυμνής γυναικός όσον από την καθυστέρησιν της αμαξοστοιχίας, η οποία εις την Ιαπωνίαν αποτελεί ασυγχώρητον αδίκημα. (Ταχυδρόμος, Βόλος, 15/11/1949) παν τα γιδοπρόβατα!» (Κυνουρία 1/11/1960) ΑΦΡΙΖΕΙΣ-ΞΑΦΡΙΖΕΙΣ Οδοντόπαστα άγευστος και που εύκολα μπορεί να καταποθή, χωρίς να προκαλέση εμετικάς αντιδράσεις, κατασκευάζεται από Αμερικανούς επιστήμονας. Η άχρηστη αυτή εκ πρώτης όψεως οδοντόπαστα αυτή, είναι εξαιρετικά πολύτιμη για τους αστροναύτας, που εις συνθήκας ελλείψεως βαρύτητος είναι αδύνατον γι’ αυτούς να φτύνουν. (Πρωινός

λόγος, 21/2/1964) ΟΔΟΝΤΟΣΤΟΙΧΙΑ Ανευρέθη, παρά τον Άγιον Νικόλαον, οδοντοστοιχία πλήρης. Ο απωλέσας αυτήν να ην ζητήση από το Α΄ Αστυνομικόν Τμήμα. (Θάρρος, Σύρος, 28/2/2964) ΤΑ ΛΥΤΡΑ ΤΗΣ ΜΙΣ ΣΤΟΟΥΝ Λονδίνον 2 Φεβρουαρίου. − Εκ Σόφιας τηλεγραφούν εις την «Δαίλυ Μαίλ», ότι τα προς απε-

λευθέρωσιν της Μις Στόουν λύτρα επληρώθησαν τέλος προς τους ληστάς και ότι η απελευθέρωσις της αμερικανίδος ιεραποστόλου επίκειται (Νέον Άστυ, 3/2/1902) Τα αποσπάσματα προέρχονται από τη συλλογή Τύπου του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης.

EK∆OΣEIΣ KAΣTANIΩTH

04_epistoles_ktl.indd 3

Παύλος Μάτεσις

ISBN 978-960-03-5015-9, €12,00

Ρέα Γαλανάκη

ISBN 978-960-03-4992-4, €18,00

ISBN 978-960-03-4986-3, €16,00

Ισμήνη Καπάνταη

11/12/09 2:46 PM

06bookpress ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΝ

Εκδότης Ελένη Κορόβηλα Διευθυντής Κώστας Κατσουλάρης Σύμβουλος έκδοσης Σώτη Τριανταφύλλου Σχεδιασμός Σπύρος Πολυκανδριώτης Αρχισυντάκτης Σωτήρης Βανδώρος Σκιτσογράφος Έφη Ξένου Συντακτική ομάδα Αναστασία Καμβύση, Άντζη Σαλταμπάση, Αρετή Νταραδήμου, Σάκης Σερέφας, Αμάντα Μιχαλοπούλου, Φοίβος Καρζής, Νίκος Κουνενής, Κωστής Σταφυλάκης, Σταμάτης Δαγδελένης, Μάνια Στάικου, Θάνος Σιόντορος, Άντζελα Δημητρακάκη, Δημήτρης Αθηνάκης, Αργυρώ Μαντόγλου, Φώτος Λαμπρινός, Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, Κωστής Αρβανίτης, Νάντια Πούλου-Μπλέκερ, Αργυρώ Πιπίνη, Eλπίδα Πασαμιχάλη, Πάρις Κωνσταντινίδης, Χίλντα Παπαδημητρίου, Κώστας Αγοραστός, Δημήτρης Μαρίτσας, Μαρία Τζαμπούρα, Γιώργος Χ. Θεοχάρης, Γιώργος Χαντζής, Δήμητρα Κολλιάκου, Χρήστος Χρυσόπουλος, Χάρης Βλαβιανός, Γιώργος Τσακνιάς

Χωρίςφόβο

ην εβδομάδα που μας πέρασε επισκέφτηκαν τη χώρα μας τρεις σημαντικοί Ευρωπαίοι συγγραφείς, ο Σκοτζέζος Ίαν Ράνκιν, ο Ελβετός Αλέν ντε Μποτόν και ο Τσέχος Ίβαν Κλίμα. Προφανώς, η ταυτόχρονη παρουσία τους οφείλεται εν μέρει σε σύμπτωση κι εν μέρει στο εμπορικό τάιμινγκ. Όπως και να έχει, για μία εβδομάδα αισθανθήκαμε Ευρωπαίοι και κοσμοπολίτες.

Στα Εξάρχεια και στη Νεάπολη, την πιο πολυποίκιλη, ανεκτική, ζωντανή περιοχή του αθηναϊκού κέντρου –συνοικία των εκδοτών και των βιβλιοπωλών, μεταξύ άλλων–, συνεχίζεται το βαρετό, ανούσιο, αποκαρδιωτικά επαναλαμβανόμενο παιχνίδι «κλέφτες κι αστυνόμοι», με τους ρόλους του παρανόμου κι εκείνου που επικαλείται τον νόμο να εναλλάσσονται με κωμικό τρόπο. Κι όμως, στην ίδια περιοχή ανθούν οι χώροι συνάντησης και ανταλλαγής, που στηρίζονται από επιχειρήσεις του εκδοτικού χώρου: Το «Φλοράλ», στην ιστορική μπλε πολυκατοικία, απέναντι από το «Βοξ» των εκδόσεων Λιβάνη, έχει ήδη γίνει σημείο αναφοράς. Δύο στενά παραπέρα, επί της πολύπαθης Τοσίτσα, οι ανανεωμένες εκδόσεις Κονιδάρη έχουν φτιάξει δίπλα στο βιβλιοπωλείο τους το «Σπίτι της χαράς», με οικολογικά παιχνίδια, βιβλία, κ.ά. Ένα βήμα πιο πάνω, στη Θεμιστοκλέους, βρίσκεται το «104» του Καστανιώτη, πολυχώρος που λειτουργεί και ως θεατρική σκηνή. Προς τη Νεάπολη, στην Ιπποκράτους, είναι ο πολυχώρος των εκδόσεων Μεταίχμιο, με βιβλιοπωλείο και ποικιλία δράσεων, ενώ από την άλλη πλευρά της συνοικίας, στη Σόλωνος, εκτός από τον ήδη υπάρχοντα πολυχώρο της «Άγκυρας», νέες πρωτοβουλίες όπως το βιβλιοκαφέ Έναστρον βρίσκουν εύφορο έδαφος. Πιο κει, στο πεζοδρόμιο μπροστά από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη, συναντώνται κάθε Σάββατο ποιητές και λόγιοι, σ’ ένα εβδομαδιάτικο ραντεβού που έχει γίνει θεσμός, ενώ το βιβλιοπωλείο του Πατάκη, στην Ακαδημίας, με το φιλόξενο πατάρι του, δεν είναι μακριά. Παραπέρα, αλλά πάντοτε μέσα στην ίδια ακτίνα, λειτουργούν εδώ και μερικά χρόνια –κι έχουν ήδη αφήσει το αποτύπωμά τους– το βιβλιοπωλείο και το καφέ-χώρος εκδηλώσεων IANOS, ενώ όλες οι γνωστές αλυσίδες βιβλιοπωλείων που δραστηριοποιούνται τα τελευταία χρόνια στην περιοχή οργανώνουν εκδηλώσεις και βιβλιοφιλικά χάπενινγκ.

αρόμοια περιήγηση θα μπορούσαμε να κάνουμε αφήνοντας πίσω μας το αθηναϊκό κέντρο, οδεύοντας προς τις συνοικίες, Παγκράτι, Βύρωνας, Χαλάνδρι, ή και τον Πειραιά, τη Νίκαια, τα Νέα Λιόσια. Αλλά κι εκτός Αθήνας να κινηθεί κανείς, Πάτρα, Λαμία, Λιβαδειά, Βόλος, Λάρισα, Τρίκαλα, Πρέβεζα, Βέροια, και βέβαια Θεσσαλονίκη, ο κόσμος του βιβλίου, εκδότες, συγγραφείς, μεταφραστές, επιμελητές, βιβλιοπώλες, έχει εξελιχθεί –μαζί ίσως με τα θέατρα– σε ραχοκοκαλιά της πολιτιστικής και κοινωνικής ζωής της χώρας. Αναρωτιέμαι: Πώς θα ήταν η ζωή στην Αθήνα χωρίς όλα τα παραπάνω; Πώς θα ήταν το Χαλάνδρι χωρίς τον «Ευριπίδη» και τον «Μικρό Κοραή». Έχει άραγε συνειδητοποιήσει ο εκδοτικός κόσμος, με την πολυδιάσπαση που τον χαρακτηρίζει, τη δύναμή του, αλλά και την ευθύνη του;

Την ίδια στιγμή, και μάλιστα μέσα σε συνθήκες αβεβαιότητας, νέες εκδοτικές προσπάθειες βλέπουν το φως. Αυτή η κινητικότητα, όσο κι αν προκαλεί αμηχανία, στην πραγματικότητα είναι η ανακλαστική αντίδραση υγιών και ανήσυχων δυνάμεων απέναντι στις σαρωτικές αλλαγές του παραδοσιακού Τύπου, αλλά και έκφραση της ποικιλομορφίας και της δυναμικής που χαρακτηρίζουν τον χώρο του βιβλίου, της συγγραφής και της ανάγνωσης. Η δράση προκαλεί αντίδραση, το τέλμα διαδέχεται ο αναβρασμός. Εδώ θα είμαστε να τα παρακολουθούμε, συμμετέχοντας δυναμικά. Κώστας Κατσουλάρης Η Book Press διαθέτει ήδη ευρύτατο δίκτυο διανομής, στην Αττική, στη Θεσσαλονίκη και στην περιφέρεια. Ωστόσο, και παρά το μεγάλο τιράζ μας, ορισμένοι ίσως δεν μας βρείτε έγκαιρα. Προτείνουμε: Γραφτείτε συνδρομητές, με ένα συμβολικό ποσό ετησίως, για να έχετε κάθε μήνα «ένα παράθυρο στον κόσμο» στην πόρτα σας.

06_editorial.indd 6

Σύμβουλος επικοινωνίας Μιχάλης Στάγκος Art director Ιωάννα Καραΐσκου Φωτογράφος Καμίλο Νόλλας Επεξεργασία εικόνας Μιχάλης Mίαρης Διόρθωση κειμένων Σοφία Κροκίδη Εμπορική διεύθυνση Κωνσταντίνος Καραγιάννης Παραγωγή - Ατελιέ MSCOMΜ A.E., Τ 211 221 5869 Υποδοχή διαφήμισης Γωγώ Βουράκη, T 210 7236217 Υπεύθυνος διανομής Άλκης Κορόβηλας 6942 930 332 Εκτύπωση - Βιβλιοδεσία Χαϊδεμένος ΑΕΒΕ Ιδιοκτησία Π.Κ. Book Press Εκδοτικές Επιχειρήσεις Ε.Π.Ε Σταδίου 43, 105 59 Αθήνα Τ+F 210 7216376 info@bookpress.gr www.bookpress.gr Θέλετε να έρχεται η Book Press στο σπίτι σας; Γραφτείτε συνδρομητές, στέλνοντας ταχυδρομική επιταγή 22 ευρώ για λογαριασμό της Book Press και θα τη λαμβάνετε στον χώρο σας για έναν χρόνο. H αναπαραγωγή κειμένων της BP επιτρέπεται μόνο με ρητή αναφορά στην πηγή.

11/2009bookpress

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ2009

#03 11/12/09 12:11 PM

esot_opisth_opisthofilo.indd 2

10/12/09 2:16 PM

08bookpress

νοεμβριοσ2009

top & Low

Τα πιο καλοπουλημένα βιβλία του μήνα με μια ματιά

Το χαμένο σύμβολο dan brown μτφρ. χρηστοσ καψαλησ λιβανης 2009

Best Sellers

Ίμια. Τα απόρρητα τηλεγραφήματα των Αμερικανών αθανασιος ελλις & μιχαλης ιγνατιου λιβανης 2009

Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο, γονείς θέλουν! νικος σιδερης μεταιχμιο 2009

Το κορίτσι που έπαιζε με τη φωτιά stieg larsson μτφρ. γιωργος μαθοπουλος ψυχογιος 2009

Logicomix αποστολος δοξιαδης ικαρος 2008

Όλα σου τα ’μαθα μα ξέχασα μια λέξη δημητριος μπουραντας πατακης 2008

Αυτό το μήνα τα στοιχεία είναι από το βιβλιοπωλείο "Ελευθερουδάκης"

Xαραυγή στεφενι μαϊερ μτφρ. βασιλικη λατσινου πλατυπους 2009

...one from the heart Το τέλος μιας σχέσης γκραχαμ γκρην προλ. αναστασης βιστωνιτης μτφρ. τρισευγενη παπαϊωαννου μεταιχμιο 2009 σελ. 296, τιμη €17,00

08_BEST SELLER.indd 8

Το κορίτσι με τα τατουάζ στιγκ λαρσον μτφρ. γιωργος μαθοπουλος ψυχογιος 2009

Ερωτας σαν πόλεμος

ια από τις πιο υποβλητικές ερωτικές ιστορίες, σε νέα μετάφραση και προσεγμένη, χαρτόδετη έκδοση. Ο Γκράχαμ Γκρην, από τους καλύτερους αμερικανούς συγγραφείς, στήνει μια πολυπλόκαμη δραματική κατάσταση με πλαίσιο το Λονδίνο στη διάρκεια των βομβαρδισμών από τη γερμανική αεροπορία. Εκεί, με τις βόμβες να διαλύουν τα πάντα γύρω τους, «ανθίζει» ο έρωτας του Μόρις με τη Σάρα. Ωστόσο,

χωρίς ξεκάθαρο λόγο, εκείνη τον εγκαταλείπει. Δυο χρόνια μετά, μια τυχαία συνάντηση αναζωπυρώνει τον έρωτά του για αυτή, ο οποίος όμως δεν αργεί να εξελιχθεί σε νοσηρή εμμονή. Όπως σχεδόν όλα τα έργα του Γκράχαμ Γκρην, το «Τέλος μια σχέσης» έχει μεταφερθεί στον κινηματογράφο (δύο φορές, το 1958 και το 1999), ωστόσο το ίδιο το κείμενο, με την απλή και στιβαρή του ανάπτυξη, παραμένει αξεπέραστο. κ. κ.

11/12/09 12:17 PM

Diaf Magelanos 27.5x34_Layout 1 05/11/2009 4:41 ΜΜ Page 1

Η αναζήτηση της αλήθειας για την πλάση, η θαρραλέα εξερεύνηση των σκοτεινότερων ακτών της Γης, η ανακάλυψη πρωτόγονων φυλών, καινούριων τόπων και εδαφών, που κλόνισαν τις μέχρι τότε θρησκευτικές και φιλοσοφικές πεποιθήσεις του ανθρώπου σχετικά με το μικρόκοσμο που αντιπροσωπεύει ο περίγυρός του στο αχανές Σύμπαν, ήταν ο αγώνας του ανθρώπου για γνώση και συνειδητοποίηση της ατομικότητάς του. Σε μια εποχή αποθέωσης της ευκολίας και του βολέματος, το νέο μυθιστόρημα του βραβευμένου και με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος Γιώργου Λεονάρδου ρίχνει φως στην τιτάνια μάχη για το ξεκλείδωμα των παγκόσμιων μυστικών. Ο αναγνώστης βρίσκεται πάνω στα καράβια, γεύεται την αρμύρα της θάλασσας, μετέχει στους κινδύνους και στην αβεβαιότητα της κάθε μέρας που ξημερώνει, αντιμετωπίζοντας τις φουρτούνες και τις περιπέτειες των διακοσίων εβδομήντα ανθρώπων που ξεκίνησαν το μεγάλο ταξίδι για το γύρο της Γης, πιστεύοντας ότι η Γη είναι… επίπεδη. Κι από ένα βιβλίο για θαλασσοπόρους δε θα μπορούσαν να λείψουν οι Έλληνες ναυτικοί. Με επικεφαλής έναν ατρόμητο ποντοπόρο καπετάνιο από τα Καρδάμυλα της Χίου, άλλοι δύο Ρωμιοί ναυτικοί συντρόφεψαν τον Μαγγελάνο στην κατάκτηση του αγνώστου.

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΛΙΒΑΝΗ www.livanis.gr

08_BEST SELLER.indd 9

11/12/09 12:17 PM

10bookpress

νοεμβριοσ 2009

στον αφρο ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ Από την ταινία της Disney «Μια χριστουγεννιάτικη ιστορία», με τον Τζιμ Κάρεϊ ως Σκρουτζ. (Στις κινηματογραφικές αίθουσες από 24 Δεκεμβρίου.)

40 μέρες πριν από τα Χριστούγεννα (39, 38…) Φαντασμαγορία ενόψει της λαμπρότερης γιορτής του χρόνου. Της Αναστασίας Καμβύση

ην Τρίτη 3 Νοεμβρίου το Λονδίνο γνώρισε ίσως την πιο φαντασμαγορική πρεμιέρα της δεκαετίας. Όπως και λίγους μήνες νωρίτερα στις Κάννες, η Disney φρόντισε να σκορπίσει στην πόλη τη μαγεία των Χριστουγέννων. Λίγο πριν οι σταρ της ταινίας πατήσουν στο κόκκινο χα-

Never Ending Story Η μεταμόρφωση του γερο-τσιφούτη Σκρουτζ Παραμονή Χριστουγέννων, 1843, στη βικτοριανή Αγγλία, ο γεροτσιφούτης Εμπενίζερ Σκρουτζ σκορπίζει γύρω του το μίσος για τη γιορτή της χαράς και της αγάπης. Αντιθέτως, ο ταλαίπωρος υπάλληλός του Μπομπ Κράτσιτ, που εργάζεται για ένα κομμάτι ψωμί, συνεχίζει να πιστεύει στη μεταμορφωτική δύναμη του

10_afros.indd 2

γιορτινού πνεύματος. Εκείνη ακριβώς τη νύχτα τρία πνεύματα (του παρόντος, του παρελθόντος και του μέλλοντος) θα επισκεφτούν τον Σκρουτζ… Από τις δεκάδες εκδόσεις του βιβλίου στα ελληνικά, (ενδεικτικά: Καστανιώτης, Κέδρος, Αίσωπος, Παπαδόπουλος, Σαββάλας) αξίζει να ξεφυλλίσει κανείς εκείνη των εκδόσεων

Πλατύπους. Αν και μεταφρασμένο από τα γερμανικά, το βιβλίο ξεχωρίζει χάρη στην εικονογράφηση της Lizbeth Zwerger. Σε περίπτωση πάντως που θέλετε να φρεσκάρετε ευχάριστα τη μνήμη σας μετά μουσικής, υπάρχει πάντα το dvd της «Χριστουγεννιάτικης ιστορίας» στην κινηματογραφική εκδοχή των Muppets! Δοκιμάστε το άφοβα!

Μια χριστουγεννιάτικη ιστορία καρολος ντικενς μτφρ. ζακυ καραβα εικον. λιζμπεθ ζβεργκερ πλατυπους 2004 σελ. 67, τιμη €19,00

λί που στρώθηκε γι’ αυτούς στην πλατεία Λέστερ, η οποία διαμορφώθηκε έτσι ώστε να θυμίζει το Λονδίνο των ημερών του Ντίκενς, το Λονδίνο φωταγωγήθηκε μοναδικά για τις γιορτές όπως κάθε χρόνο... Ο Τζιμ Κάρεϊ-Σκρουτζ είχε την τιμή να δώσει το σύνθημα για να φωταγωγηθεί η Όξφορντ Σέρκους, ενώ το ίδιο έκαναν ο Μπομπ Χόσκινς στη Σεντ Πολς Καθίντραλ και ο Κόλιν Φερθ στην οδό Ρίτζεντ. Στην ταινία που σκηνοθέτησε ο βραβευμένος με Όσκαρ Ρόμπερτ Ζεμέκις –και αποτελεί έναν μοναδικό συνδυασμό δράσης των ηθοποιών και τρισδιάστατης τεχνολογίας– συμπρωταγωνιστεί η Ρόμπιν Ράιτ Πεν. Στην Ελλάδα θα τη δούμε στις 24 Δεκεμβρίου από την Audio Visual.

11/12/09 12:17 PM

bookpress11

noemβριοσ2009 ανθολογια

Μια μέρα σαν όλες τις άλλες Μια εναλλακτική περιδιάβαση στη σκέψη του Ρίλκε. Του Δημήτρη Αθηνάκη

ρα 08:00 – «Να σηκώνεσαι χαρούμενος όταν είναι να δουλέψεις» Ο ποιητής πρέπει να κοιμήθηκε αρκετά καλά καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας. Το κρασί που ήπιε το προηγούμενο βράδυ ήταν μάλλον καλό, παρότι του το ’φερε ένας φίλος απ’ τα παλιά – δικής του παραγωγής, άρα αμφιβόλου ποιότητας. Πήγε κατευθείαν για την πρωινή του περιποίηση – άλλωστε, το μεγαλείο της ζωής ξεκινά με τ’ απλούστερα πράγματα· όχι; Έφαγε ένα γερό πρωινό· η οικονόμος του πάντα φρόντιζε γι’ αυτό, ήξερε πόσο πολύ το είχε ανάγκη· σαν να έβλεπε πως η υγεία του, αργά ή γρήγορα, θα κλονιζόταν. Κλείστηκε στο γραφείο του. Είχε στοιβαγμένη σε μια γωνιά την αλληλογραφία κι έπρεπε ν’ απαντήσει. Αναρωτήθηκε τι θα έκανε όταν πια δεν θα μπορούσε ν’ ανταποκρίνεται. Μάλλον θα έπρεπε απλούστατα να ζητήσει συγγνώμη γι’ αυτή του την αδυναμία. Ώρα 09:30 – «Να μπορείς να βοηθάς σημαίνει πάντα να βοηθάς κάπως και τον εαυτό σου!» Τον παίδεψαν πολύ τα γράμματα που έπρεπε να ολοκληρώσει προς κάποιον νέο ποιητή ο οποίος ζητούσε τη βοήθειά του. Κρατάει καιρό αυτή η επαφή. Μοιάζει ν’ αντιδρά ο νεαρός, ο ποιητής όμως έχει όλη την υπομονή του κόσμου. Στοχάζεται συνάμα για την υπομονή που ο κόσμος διαθέτει απέναντι στην ποίηση, στην ίδια τη ζωή· στην ομορφιά. Θα προχωρήσει.

17_rilke.indd 17

Ώρα 11:30 – «Είμαστε οι μέλισσες του αόρατου» Περνά η ώρα, αλλά ο ποιητής αδιαφορεί. Ο χρόνος υπάρχει μόνο στα ρολόγια. Ίσως και σε ό,τι αντικρίζουμε στον καθρέφτη. Μπορεί και ν’ αποτυπώνεται στη συνύπαρξη, αλλά η μοναξιά θα μείνει να φρουρείται από τον σύντροφο· η μοναξιά είναι ανένδοτη κι εμείς καλούμαστε να συνυπάρξουμε μ’ αυτή. Ο ποιητής ξέρει ότι πρέπει να φρουρήσει τη μοναξιά του Άλλου για να διασώσει τη δική του. Η ώρα περνά. Ο ποιητής είναι ακόμα μοναχός του. Δεν μπορεί ν’ αντιληφθεί τις δυσκολίες της έγχρονης ζωής. Αλλά αυτές υπάρχουν και θα είναι πάντα εκεί για να θυμίζουν, με τον πόνο, την επανασύνδεση με τ’ ορατό και με τον κόσμο. Ώρα 14:00 – «Η τέχνη είναι μια παιδική ηλικία» Όταν λίγη ώρα νωρίτερα η οικονόμος τού χτύπησε την πόρτα για να του θυμίσει ότι έχει έρθει η ώρα του μεσημεριανού, ο ποιητής είχε πέσει σε βαθιά περισυλλογή για την τέχνη του. Η τέχνη είναι ακόμα στην παιδική ηλικία κι εκεί θα παραμείνει· γι’ . αυτή την αθωότητα παλεύει τόσα er ck Be hn rso de από την Paula Mo χρόνια· σε κανέναν δεν θα επιΤο πορτρέτο του Ρίλκε τρέψει να ενηλικιώσει την τέχνη του και να τη γεμίσει ανάγκες και Η σοφία του Ρίλκε καθήκοντα. Ο πόλεμος μαίνεται. Ο πλανήτης συνεχίζει να γυρίζει· Ο οδηγός του ποιητή για τη ζωή rainer maria rilke η γραβάτα χαλαρώνει απ’ την πεανθολ. ulrich baer ριστροφή του. Η φύση οργιάζει επιμ. μαρια τοπαλη κι αγνοεί την ύπαρξή μας. Πού μτφρ. αλεξανδρα νικολακοπουλου να γυρίζεις κι εσύ; αναρωτιέται. πατακης 2009 Κι επιστρέφει στο καβούκι του· ΣΕΛ. 414, ΤΙΜΗ €15,50 στη σπηλιά του. Ώρα 17:00 – «...δίνω στο κορμί

μου τον κόσμο ολόκληρο για να τον νιώσει...» Το σώμα απαιτεί να ενωθεί με τον κόσμο. Αν δεν γευτεί και σήμερα όλες τις χάρες του, θα είναι μια μέρα χαμένη. Και δεν μένει πολύς καιρός. Σκοτεινιάζει. Κάνει και λίγο κρύο, αλλά δεν τον νοιάζει. Επειδή και η φύση αδιαφορεί. Πονάει λίγο σ’ όλο του σώμα, αλλά δεν έχει χρόνο να εξηγήσει από πού προέρχεται ο πόνος. Ο πόνος είναι αυθύπαρκτος κι ίσως ένα τσάι, λίγο αλκοόλ ενδεχομένως, τον παραδώσουν στα χέρια της νύχτας που καταφτάνει. Ώρα 20:30 – «Είναι τόσο λυπηρό που ο Θεός δεν ήταν καλλιτέχνης» Σιωπή. Μα πού έχουν πάει όλοι; Δεν κινείται τίποτα μες στο σπίτι. Χρειάζομαι μιαν άλλη γλώσσα, μονολογεί, μια γλώσσα να εξηγήσω τη σιωπή και να προσευχηθώ στον Θεό στην άλλη Του ζωή να είναι ποιητής· ο ίδιος ο Θεός. Να κάνει τον έρωτα πιο εύγευστο για τους ανθρώπους και να τους χαρίσει χέρια μεγάλα, ν’ αγκαλιάζουν, και χείλια σαρκώδη, να φιλούν. Να μην τους νοιάζει μόνον ο νους, αλλά και στο ένστικτο να τριγυρνούν – ο έρωτας χρειάζεται ένστικτο. Μεσάνυχτα και ένα – «...για να μη βυθιστεί στη σιωπή...» Άλλαξε η μέρα. Πάλι θα ξημερώσει – ελπίζω να προλάβω. Αν όχι, να με συμπαθάτε: γήινος να ’χεις υπάρξει, ανέκκλητο μοιάζει. Πέφτει στο κρεβάτι. Άλλαξε η μέρα, άλλα όχι τα σεντόνια: εκείνα κουβαλούν τη μυρωδιά του χθες, τον πόνο και το μελάνι. Πόσες σελίδες χρειάζονται ακόμη;

11/12/09 12:20 PM

12bookpress

NOEMΒΡΙΟΣ2009

συνεντευξη

«Θέλει τόλμη για να βγουν οι συγγραφείς από τα όριά τους» Ο Νάνος Βαλαωρίτης μιλάει για τη γνωριμία του με τον Γκίνσμπεργκ και τον Μπάροουζ, για το νέο του βιβλίο και τα αδιέξοδα του μοντερνισμού. Tης Ελπίδας Πασαμιχάλη

ταν στα μέσα της δεκαετίας του ’50 η κίνηση των beats άρχισε να γίνεται γνωστή στην Ευρώπη, o ποιητής και συγγραφέας Νάνος Βαλαωρίτης βρισκόταν στο Παρίσι. Εκεί, ο τιμημένος με τρία κρατικά βραβεία λογοτέχνης, καθώς και με το βραβείο National Poetry Association των ΗΠΑ, είχε την ευκαιρία να συνδεθεί με ορισμένους από τους μπητ. Με σφαιρική γνώση για τα ποιητικά ρεύματα του 20ού αι. και επί 25 χρόνια καθηγητής συγκριτικής λογοτεχνίας και δημιουργικής γραφής στο Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο, ο Νάνος Βαλαωρίτης μιλάει για τον Γκίνσμπεργκ και την παρέα του και σχολιάζει τη συγγραφική δημιουργία της εποχής μας.

Οι beats μάς δίνουν τη φωνή τους για τις εμπειρίες μας τις οδυνηρές

12_13_valaoritis.indd 12

Πώς ήλθατε σε επαφή με την μπητ λογοτεχνία; Η μπητ λογοτεχνία εμφανίστηκε τη δεκαετία του ’50, όταν βρισκόμουν στο Παρίσι. To ’54-’55 oι μπητ άρχισαν να εμφανίζονται στο «Time Magazine», με σκάνδαλα και άρθρα γι’ αυτούς. Τότε μου έγραψε ο Νικόλας Κάλας, κριτικός τέχνης και ποιητής, ότι θα ερχόταν να με γνωρίσει ο Γκίνσμπεργκ. Πράγματι, συναντηθήκαμε σε ένα ρεστοράν, όπου αρχίσαμε να συζητάμε για ανθρώπους που εκτιμούσαμε και οι δύο, όπως ήταν ο Ντισάν και ο Μπρετόν, τον οποίο μου ζήτησε να γνωρίσει, επειδή ήξερε ότι ήμουν συνδεδεμένος μαζί του. Μου είπε ότι ο Ντισάν έλεγε πως, όταν διάβασε το «Howl», γελούσε

από την αρχή μέχρι το τέλος, διότι το έβρισκε απίστευτα κωμικό. Ποιες ήταν οι αντιδράσεις του Γκίνσμπεργκ γι’ αυτό το σχόλιο; Ήταν πολύ πληγωμένος, διότι πίστευε ότι το «Ουρλιαχτό» ήταν πολύ τραγικό ποίημα. Του εξήγησα ότι έτσι σκέπτονται οι νταντά, για τους οποίους ακόμη και το τραγικό γίνεται κωμικό, όταν θεωρούν ότι υπάρχει υπερβολή στο ύφος. Παρ’ όλα αυτά, έδειχνε να εκτιμάει τον Ντισάν και ήθελε να τον γνωρίσει, πράγμα το οποίο έγινε. Συναντήθηκαν σε ένα πάρτι και, όπως έμαθα κατόπιν, ο Γκίνσμπεργκ γονάτισε στα πόδια του Ντισάν και του φίλησε τα παπούτσια! Εγώ κάτι τέτοιο φοβόμουν ότι θα έκανε και με τον Μπρετόν, και απέφυγα να του τον συστήσω!... Ήταν γνωστό ότι ο Γκίνσμπεργκ ήταν εξιμπισιονίστας. Γδυνόταν στα κοκτέιλ πάρτι και προκαλούσε σκάνδαλα. Ήταν ένας λιγάκι αργοπορημένος νταντά, αμερικανικής έμπνευσης. Στη συνέχεια γίναμε φίλοι και η φιλία διήρκεσε πολλά χρόνια. Είχατε γνωριστεί και με τον Ουίλιαμ Μπάροουζ; Τον γνώρισα στο Παρίσι, γιατί γράψαμε μαζί έναν πρόλογο σε έναν φίλο μας Ολλανδό ζωγράφο. Γνωριστήκαμε σε ένα μπαρ – ήταν ντυμένος πολύ αστικά, με καπέλο και παλτό, και έμοιαζε κάπως με γκάνγκστερ σε αμερικανική ταινία. Δεν έλεγε πολλές κουβέντες, ήταν κάπως βαρύς. Άρχισα να του λέω ότι νιώθω ενθουσιασμένος με την κίνηση των μπητ, με έκοψε και μου

είπε: «Για ποιο πράγμα ακριβώς νιώθετε ενθουσιασμό;». Ο Μπάροουζ ήταν ο μέντοράς τους και ο πιο ακραίος, γιατί δεν έγραφε μόνο αυθόρμητα, αλλά έγραφε και με κολάζ. Έπαιρνε κομμάτια από τις εφημερίδες και τα συναρμολογούσε. Το «On The Road» του Κέρουακ θεωρείται μέχρι σήμερα σταθμός για την αμερικανική λογοτεχνία. Πώς σας φάνηκε τότε, όταν το διαβάσατε; Μου άρεσε! Με τον Τζακ Κέρουακ δεν είχαμε γνωριστεί, όμως ήταν φανερό ότι είχε ταλέντο. Η γραφή του έρεε. Άλλωστε ήταν Βρετόνος. Αμερικανός μεν, αλλά είχε και κάποια σχέση με τον Καναδά. Έμοιαζε περισσότερο Γαλλοκαναδός παρά Αμερικανός και είχε κληρονομήσει αυτή την κελτική ευκολία στην έκφραση και στη γραφή. Tι πρόσφερε στη λογοτεχνία η γενιά των μπητ; Οι μπητ ανοίξανε έναν δρόμο. Και έχει ενδιαφέρον ότι τον δρόμο τον άνοιξαν οι Αμερικανοί και όχι οι Ευρωπαίοι. Διότι οι Αμερικανοί έχουν μια αμεσότητα στον τρόπο που αντιμετωπίζουν τα πράγματα, η οποία μπορεί να φαίνεται απλοϊκή και καμιά φορά μάς σοκάρει, αλλά κόβουν τον γόρδιο δεσμό της προηγούμενης γενιάς. Ο μοντερνισμός του Έλιοτ, του Όντεν και των Άγγλων γενικότερα είχε φτάσει σε ένα αδιέξοδο και είχε γίνει πολύ εσωστρεφής. Οι μπητ έκαναν μια μεγάλη τομή, ιδίως ο Γκίνσμπεργκ, ο Κόρσο και ο Κέρουακ, διότι χρησιμοποίησαν την προφορική γλώσσα του δρόμου και γράψαν ποιήματα που ήταν πολύ πιο άμεσα. Αυτό με γοήτευσε και με ανακούφισε. Διότι ήμασταν κι εμείς δεμένοι με τους δικούς μας ποιητές του ’30, οι οποίοι ήταν επίσης πολύ αυτοτελείς και κλειστοί. Πώς θα μπορούσε κανείς να συνεχίσει έναν Σεφέρη ή έναν Ελύτη; Αισθάνθηκα ότι οι μπητ μάς δίνουν τη φωνή τους για τις εμπειρίες μας τις οδυνηρές, την ταλαιπωρία που περάσαμε, τη στειρότητα, την υποταγή σε φοβερούς νόμους μοντερνισμού και σε βαριές προσωπικότητες. Το γεγονός ότι η μπητ λογοτεχνία συνδέθηκε με την ψυχεδέλεια και τα ναρκωτικά μειώνει την αξία της; Καθόλου. Από τον προπερασμένο κιόλας αιώνα, ο Μποντλέρ έγραφε πως, όσα ναρκωτικά και να πά-

ρεις –πράγμα που ο ίδιος έκανε–, δεν πρόκειται να γίνεις ποιητής αν δεν έχεις ποιητική φλέβα!... Πιστεύετε ότι η μπητ λογοτεχνία θα μπορούσε να αγγίξει τη νέα γενιά σήμερα; Το μπητ έχει καταπολεμηθεί πάρα πολύ από τους νεο-ακαδημαϊκούς. Σήμερα διδάσκεται μια ποίηση που εστιάζει στην τεχνική, μια ποίηση του μέσου όρου, όμως δεν υπάρχουν η φλόγα και το πάθος, που ήταν το στοιχείο των μπητ – και αυτό πρέπει να τους το αναγνωρίσουμε. Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το μεγαλύτερο πρόβλημα της λογοτεχνίας σήμερα; Το μεγαλύτερο πρόβλημα, η μεγαλύτερη πληγή της λογοτεχνίας σήμερα, είναι η έλλειψη ύφους και προσωπικότητας γραφής. Γράφουμε σε μια γλώσσα αδιάφορη, τα λεγόμενα ευπώλητα, τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα. Νομίζω ότι δεν λείπει το ταλέντο αλλά η κρίση. Αυτή την εποχή κυκλοφορεί το νέο σας βιβλίο «Μα το Δία», ένα έργο πρωτότυπο για τα ελληνικά δεδομένα. Πώς γεννήθηκε η ιδέα; Δημιουργήθηκε σιγά σιγά, μέσα από τις αντιλήψεις μου για τη λογοτεχνία. Σε αυτό υπάρχουν πολλά μικρά κομμάτια, τα οποία έχουν διαφορετικό ύφος, και γίνεται κολάζ από διαφορετικά λογοτεχνικά είδη. Ένα κολάζ από λογοτεχνία ερωτική, δράσης, περιπέτειας, θρίλερ – πάντα με μια απόσταση. Επίσης, παίζω πολύ με τις συμβάσεις των μυθιστορημάτων, όπως οι εξελίξεις χαρακτήρων. Αυτό το βιβλίο υπονομεύει το μυθιστόρημα, αλλά και το αναδεικνύει. Αναδεικνύει τις δυνατότητές του και υπονομεύει τον τρόπο με τον οποίο τις εκτελούν οι περισσότεροι συγγραφείς. Γιατί καταλήγουν να κάνουν έργα βαρετά που δεν μπορεί να τα διαβάσει κανείς. Αυτό είναι η αρρώστια του μοντερνισμού, ο οποίος έχει γίνει ακαδημαϊκός και δεν έχει διέξοδο. Υπάρχει όμως στην Αμερική μια λογοτεχνία που λέγεται υπεραφηγηματική, η οποία προσπαθεί να επεκτείνει τα όρια της μυθοπλασίας και να δημιουργήσει μια οντολογία μυθοπλαστική που να ξεπερνάει τα συμβατικά. Χρειάζεται τόλμη για να βγουν οι συγγραφείς από τα περιθώρια τα συγγραφικά και τον περιορισμένο ρεαλισμό στον οποίο είναι εγκλωβισμένοι.

11/12/09 12:18 PM

NOEMΒΡΙΟΣ2009

bookpress13

'ΈΕχεει ι γραάψ Μα το Δία ηλεκτρα 2009 Με έμπνευση από την υπεραφηγηματική λογοτεχνία, που διευρύνει τα όρια της μυθοπλασίας, ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου «ξεφεύγει» από τον φανταστικό κόσμο και περνά στην πραγματικότητα, όπου συναντιέται με υπαρκτά πρόσωπα των γραμμάτων και των τεχνών.

Τα σπασμένα χέρια της Αφροδίτης της Μήλου αγρα 2002 Τα σπασμένα χέρια του αγάλματος της Αφροδίτης της Μήλου φέρνουν, σύμφωνα με τον συγγραφέα, σε όποιον τα κατέχει τύχη στον έρωτα και ατυχία σε όλα τα άλλα. Έμμεση αναφορά στην αποσπασματικότητα του έρωτα στην εποχή μας.

Ο σκύλος του Θεού καστανιωτης 1998 Στο μεταίχμιο των λογοτεχνικών ειδών, τα διηγήματα του βιβλίου εντάσσονται στο πλαίσιο του πειραματισμού του συγγραφέα στις σύγχρονες αφηγηματικές τεχνικές. Τα διηγήματα «φλερτάρουν» με το ερωτικό αφήγημα, το περιπετειώδες, την επιστημονική φαντασία κ.ά.

Bio τοπος γεννησης: Λοζάνη Ελβετίας

ημερομ. γεννησης: πρωτο βιβλιο:

1921

«Η τιμωρία των μάγων» (ποιητική συλλογή, Λονδίνο, 1947)

βιβλιογραφια: Έχει γράψει περίπου 35 βιβλία: ποίηση, πεζογραφία και δοκίμια.

12_13_valaoritis.indd 13

11/12/09 12:18 PM

14bookpress

ΝΟΜΕΒΡΙΟΣ2009

Η Εβραία νύφη νικος δαββετας κεδρος 2009

Πατρίδα από βαμβάκι ελενα χουζουρη κεδρος 2009

Η αρρώστια των βουνών δημητρα κολλιακου πατακης 2009

σελ. 231, τιμη €14,00

σελ. 376 τιμη €17,00

σελ. 314 τιμη€15,50

Ο τελευταίος κύκνος στεφανος δανδολος καστανιωτης 2009 σελ. 241 τιμη €16,72

Graffito παυλος ματεσις καστανιωτης 2009 σελ. 168 τιμη €15,68

ελληνικη λογοτεχνια

Μυστικά, ψέματα και… παράδοξα

Προτάσεις από την πρόσφατη σοδειά της ελληνικής πεζογραφίας, ενώ ακόμη πολλά από τα «βαριά χαρτιά» της χριστουγεννιάτικης παραγωγής αναμένονται. Του Κώστα Κατσουλάρη

ργά αργά, αλλά πιο τολμηρά από την υπόλοιπη κοινωνία, η πεζογραφία μας έχει αρχίσει εδώ και μερικά χρόνια να αγγίζει κρυμμένες ή απλώς δυσάρεστες πλευρές της ιστορίας μας, επιχειρώντας νέες αναγνώσεις ή και αποκαλύψεις. Γράφαμε στο προηγούμενο φύλλο ότι ο Βασίλης Γκουρογιάννης, με

Παύλος Μάτεσις

14_15_gr_logotexnia.indd 14

το μυθιστόρημά του «Κόκκινο στην πράσινη γραμμή» (Μεταίχμιο), άντλησε υλικό και θέμα από μια, σχεδόν, παρθένα για την ελληνική πεζογραφία δεξαμενή – τον «ξεχασμένο» ελληνοτουρκικό

πόλεμο στην Κύπρο το 1974. Στην ίδια κατεύθυνση, με άλλο ύφος και διαφορετικά λογοτεχνικά μέσα, κινείται ο Νίκος Δαββέτας ειδικά στα τρία τελευταία βιβλία του. Με το προηγούμενο, το «Λευκή πετσέτα στο ρινγκ», χρησιμοποίησε την περίοδο των Δεκεμβριανών ως πλαί-

Δήμητρα Κολλιάκου

σιο της αφήγησής του, μια από τις πιο τραυματικές και σκοτεινές στιγμές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Στο νέο του μυθιστόρημα, «Η Εβραία νύφη» (Κέδρος) έχει ως ιστορικό υπόβαθρο μια επίσης τραυματική στιγμή της ιστορίας μας, τον εκτοπισμό των Εβραίων κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, και τον αφανισμό της εβραϊκής κοινότητας – ειδικά της Θεσσαλονίκης, όπου ο εβραϊκός πληθυσμός μετρούσε δεκάδες χιλιάδες. Σήμερα, μια νέα γυναίκα προσπαθεί να συγκεντρώσει στοιχεία για την εμπλοκή του πατέρα της στον αφανισμό των Ελλήνων Εβραίων κι έρχεται αντιμέτωπη με φαντάσματα της ιστορίας και αποσιωπημένα δράματα.

Νίκος Δαββέτας

Σε παρόμοιο καμβά, τα δράματα της εμφυλιακής και μετεμφυλιακής Ελλάδας, στήνει η Έλενα Χουζούρη το δικό της μυθιστόρημα «Πατρίδα από βαμβάκι» (Κέδρος), «συνέχεια», κατά κάποιον τρόπο, του πρώτου της μυθιστορήματος «Σκοτεινός βαρδάρης» το οποίο είχε ως χώρο δράσης και πάλι τη Βόρεια Ελλάδα, αλλά σε προγενέστερη εποχή. Εδώ, ο κεντρικός ήρωας είναι μεταξύ αυτών που πριν το πέρας του Εμφυλίου (το 1949) έφυγαν πρόσφυγες, στην περίπτωσή του στην Τασκένδη. Η αφήγηση πιάνει το νήμα δεκαοχτώ χρόνια μετά, όταν ο γιατρός Στέργιος Χ. αποφασίζει να αφήσει πίσω του την καινούργια πατρίδα του και να επιχειρήσει μια δεύτερη, πιο επώδυνη ακόμη «μετανάστευση», ένα ταξίδι επιστροφής στον γενέθλιο τόπο. Εικόνες από το τραυματικό παρελθόν του, όπως και αισθήματα από τον παράνομο έρωτά του με μια Ρωσίδα, βγαίνουν σταδιακά στην επιφάνεια, καθώς το τρένο από την Τασκένδη προς τη Μόσχα συνεχίζει την πορεία του… Σε εντελώς άλλο κλίμα, η Δήμητρα Κολλιάκου, έπειτα από ένα ενδιαφέρον πρώτο μυθιστόρημα («Μαγείο», Εστία) κι ένα απολύτως επιτυχημένο δεύτερο («Θερμοκρασία

δωματίου», Πατάκης), συγκεντρώνει στην «Αρρώστια των βουνών» (Πατάκης) τέσσερις νουβέλες, με τη γνωστή της υπαρξιακή θεματολογία και ένα ύφος γραφής που δίνει μεγαλύτερο βάρος στην ανάπτυξη των χαρακτήρων παρά στην πλοκή. Κοινός τόπος: ο πόθος, σε διάφορες παραλλαγές. Ο πόθος είναι η ενέργεια που κινεί και το πέμπτο μυθιστόρημα του Στέφανου Δάνδολου «Ο τελευταίος κύκνος» (Καστανιώτης), μια ελεγεία για τα ένστικτα και την άγρια ομορφιά της εφηβείας. Βρισκόμαστε: στη δεκαετία του '80: Η έλευση μιας ιδιαίτερης και έντονα ερωτικής κοπέλας σε ένα γυμνάσιο των νοτίων προαστίων προκαλεί αναστάτωση στους συμμαθητές της, που την ακολουθούν σε μια φρενίτιδα με πολλή μουσική και ακόμη περισσότερα απρόοπτα. Ωστόσο, σε αυτό το κλίμα, μια μαζική αυτοκτονία νέων λίγο πριν από την Πρωτοχρονιά θα σημαδέψει για πάντα τις ζωές των νέων, οι οποίοι σήμερα, τόσα χρόνια μετά, παραμένουν σημαδεμένοι από τα μυστικά της εφηβείας τους. Γραμμένο με μπρίο και ταχύτητα, «Ο τελευταίος κύκνος» δίνει μια πειστική εκδοχή για τα φαντάσματα μιας γενιάς (των σημερινών σαραντάρηδων) και το κενό που την έχει σημαδέψει.

11/12/09 12:53 PM

ΝΟΜΕΒΡΙΟΣ2009 Ένας κόμπος όλα ευσταθια ματζαριδου μεταιχμιο 2009

Το καράβι του θανάτου

Μεταξύ σφύρας και Αλιάκμονος γιωργος σκαμπαρδωνης ελληνικα γραμματα 2009

σελ. 328 τιμη €16,00

Kαι άλλες ιστορίες

δημοσθενης βουτυρας τοπος 2009 σελ. 160 τιμη €13,90

σελ. 288 τιμη €16,00

Mια συγγραφέας αυτοπαρουσιάζεται Η αναπαράσταση λιλα κονομαρα μεταιχμιο 2009 σελ. 304, τιμη €15,00

2001: Ο συγγραφέας Ανδρέας Παράσχος εξαφανίζεται. Ένα χρόνο μετά, ένας φίλος του ακαδημαϊκός αρχίζει να γράφει τη βιογραφία του. Μέσα από μαρτυρίες συγγενών και φίλων, αλλά και από μια σειρά επιστολών που είχε ανταλλάξει ο Παράσχος με την ομότεχνή του Έλλη Στεργίου, ανασυντίθεται σταδιακά η πορεία του συγγραφέα που αναμετριέται με τις λέξεις, τα κείμενα, τις ιδέες. Η ακμή και η παρακμή της οικογένειας Παράσχου, η ψυχανάλυση και η τρέλα, η αριστερά, η κατάρρευση του σοσιαλιστικού οράματος, ο έρωτας, οι προδοσίες και οι απώλειες πλέκουν τον καμβά της μυθιστορηματικής αυτής προσωπικότητας. Μια περιπλάνηση στην Ξάνθη των

Την πλήρη ανατροπή των πάντων φαίνεται να επιδιώκει ο Παύλος Μάτεσις με το καινούργιο μυθιστόρημά του, όπως τουλάχιστον διαφαίνεται από τις διακηρυγμένες προθέσεις του. Στον χώρο της πολιτικής αλληγορίας κινείται το «Graffito», καθώς ένας θανατηφόρος ιός πλήττει τη Βουλή, ενώ μια σειρά από παράδοξα γεγονότα ακολουθούν: Πτηνά που μεταφέρουν το μίασμα σε ουράνια πλάσματα· αγάλματα βγαίνουν από τα μουσεία, ενώ η Αθήνα από μεγαλούπολη των έξι εκατομμυρίων μετατρέπεται σε ανθηρή πεδιάδα έξι χιλιάδων ευτυχισμένων πολιτών. « Ένα αναρχικό, υπερρεαλιστικό μυθιστόρημα, που βεβηλώνει με χιούμορ κάθε αστική πολιτική και ηθική αξία, αναζητώντας την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου στην πλήρη ανατροπή του υπάρχοντος». Πρωτοεμφανιζόμενη η Ευσταθία Ματζαρίδου, γεννήθηκε το 1965 στην Ορεστιάδα, με σπουδές Φιλολογίας, αλλά και Ψυχολογί-

14_15_gr_logotexnia.indd 15

πλούσιων καπνεμπόρων, των πομάκικων χωριών και των θρησκευτικών και κοινωνικών αντιθέσεων, στη Σαμοθράκη, στο Παρίσι και στο Βερολίνο, αλλά κυρίως στις εσωτερικές διαδρομές του Ανδρέα Παράσχου. Μπορεί εντούτοις να ανασυσταθεί μια ζωή μέσα από σπαράγματα και αφηγήσεις τρίτων; Η προσπάθεια στοιχειοθέτησης μιας προσωπικής αλλά και συλλογικής ταυτότητας υπονομεύεται διαρκώς από την πολυφωνία των αφηγήσεων, τις αντανακλάσεις της μνήμης, την αμφισημία των προθέσεων, την πολυπολιτισμικότητα της γενέθλιας πόλης του συγγραφέα και τον κοσμοπολιτισμό του. Μήπως άλλωστε κάθε βιογραφία δεν είναι μυθοπλασία; Και η γλώσσα μέσα σε όλα αυτά; Είναι άραγε ικανή να νοηματοδοτήσει σήμερα τον κόσμο εκφράζοντας την επιθυμία του ανθρώπου να ανακτήσει τη χαμένη συνοχή του με αυτόν;

ας και Συμβουλευτικής Οικογενειών στη Γερμανία. Με το «Ένας κόμπος όλα» (Μεταίχμιο) πραγματεύεται την ιστορία μιας γυναίκας η οποία, λίγο πριν από την εμμηνόπαυση, μένει έγκυος. Το γεγονός αυτό ανατρέπει όλα τα δεδομένα της μέχρι τότε ζωής της - η ηρωίδα θα επιχειρήσει να κάνει μια καινούργια αρχή, αφήνοντας πίσω της «τα συμπλέγματα και τις ενοχές που της φόρτωσε η πατριαρχική επαρχιακή κοινωνία όπου μεγάλωσε». Ένα μυθιστόρημα για τη χειραφέτηση, το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, αλλά και τα στερεότυπα που ταλανίζουν τις σχέσεις μας με τους άλλους και με τον εαυτό μας. Από την άλλη, ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης, έπειτα από δύο μυθιστορήματα με ιστορικό βάθος, με το «Μεταξύ σφύρας και Αλιάκμονος» (Ελληνικά Γράμματα) επιστρέφει στην τέ-

χνη που τον έκανε γνωστό και αγαπητό, στη μικρή φόρμα, στα διηγήματα. Σε αυτά επανέρχονται «θέματα από το οικείο σύμπαν του συγγραφέα: τα άφεγγα μέρη, οι αναδιπλώσεις της μνήμης, οι υπόγειες κρύπτες. Το νερό, η θάλασσα, η υπέρβαση της αντοχής, η απώλεια. Η ειρωνεία του τυχαίου που μεταβάλλει τα πάντα. Τα μεγάλα κατορθώματα που γλυκαίνουν παλιές μαχαιριές. Το κενό, ως μουσική που πυκνώνει και παρηγορεί». Και βέβαια, για μία ακόμη φορά, ο Σκαμπαρδώνης μάς ξαφνιάζει ευχάριστα με έναν τίτλολογοπαίγνιο που θα μείνει. Τέλος, το ενδιαφέρον που εκδηλώνεται τελευταία για τον «παραγνωρισμένο» Δημοσθένη Βουτυρά είναι καλοδεχούμενο και απόλυτα δικαιολογημένο. Στο «Καράβι του θανάτου» (Τόπος) έχουμε να κάνουμε με μια ανθολόγηση «μαύρων» διηγημάτων του, από τους έξι πρώτους τόμους των «Απάντων» του. Η επιλογή των κειμένων και η επιμέλεια είναι του Βάσια Τσοκόπουλου.

11/12/09 12:53 PM

16bookpress

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ2009

ΚΛΑΣΙΚΟ ΑΛΛΑ… ΔΕΝ Μ’ ΑΡΕΣΕΙ

ΠερίΣπουδαιότηταςκαιΑρεσκείας O Μένης Κουμανταρέας αποκαλύπτει ποια θεμελιώδη έργα έχει παρατήσει μισοδιαβασμένα. Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

πηρ. (Με άλφα γιώτα, παρακαλώ, αλλιώς απομένει μόνο η κούραση του σεξ.) Λατρεύω τον Τζόις στους «Δουβλινέζους» και στο «Πορτρέτο του καλλιτέχνη», αλλά τον εμβληματικό του «Οδυσσέα» δεν μπόρεσα να τον διαβάσω ποτέ. (Πρόκειται για ένα βιβλίο που στη δεκαετία του ’60 ο φίλος και θαυμάσιος ποιητής Νίκος Παναγιωτόπουλος έκλεψε από τον Ελευθερουδάκη, την καλή εποχή, τότε που δεν είχαμε λεφτά και μπορούσαμε να κλέβουμε χωρίς τύψεις.) Δεν μιλώ βέβαια για το «Φίνεγκανς Γουέικ», διότι αυτό δεν διαβάζεται ούτε από Άγγλους, κι αν υπάρχει κάποιος, ας στείλει γράμμα να με διαψεύσει.

Στην ερώτηση τι είναι κλασικό και τι όχι ο μόνος αρμόδιος να απαντήσει είναι ο χρόνος. Και έχει ήδη απαντήσει δίχως ίχνος οίκτου, ξεχωρίζοντας τη λογοτεχνίζουσα ήρα από το ατόφιο στάρι. Από τον Όμηρο και τους τραγικούς μέχρι τον Φλομπέρ, τον Τόμας Μαν και τον Ντοστογιέφσκι δύσκολα βρίσκει κανείς βιβλίο που να θεωρείται αντικειμενικά υπερεκτιμημένο. Συχνά πυκνά όμως εμείς –για διαφορετικούς λόγους ο καθένας– δυσκολευόμαστε ή βαριόμαστε να αφεθούμε στη μαγεία ενός κλασικού κειμένου και να εκτιμήσουμε την αξία του. Συνήθως απαντάμε με ψέματα («ναι, τον έχω διαβάσει» ή «μα βέβαια, αυτό είναι αριστούργημα!») και αναφερόμαστε σε τόμους καταχωνιασμένους στη βιβλιοθήκη και σε βιβλία που ούτε καν έχουμε πιάσει στα χέρια μας. Η στήλη φιλοδοξεί να ψάξει και να αποκαλύψει ιστορίες συγγραφέων (και όχι μόνο) γύρω από εμβληματικά βιβλία που είτε δεν τους αρέσουν είτε δεν έχουν καταφέρει να ολοκληρώσουν, είτε δεν μπορούν να συντονιστούν με τον ρυθμό τους. Με το θάρρος της γνώμης, κόντρα στο κοινώς αποδεκτό ανάγνωσμα, συγγραφείς και καλλιτέχνες επιδεικνύουν ασέβεια… Την πρόκληση για «ασέβεια» δέχτηκε ένας από τους σπουδαιότερους εν ζωή Έλληνες συγγραφείς, ο Μένης Κουμανταρέας. Ισορροπώντας ανάμεσα στην εξομολ˝ογητική διάθεση και στο παιχνίδι με τα βιβλία, μας έδωσε ένα απολαυστικό κείμενο, ιδανικό για να ανοίξει την αυλαία της στήλης.

ίναι ψέμα πως έχω διαβάσει κάποιο σπουδαίο βιβλίο και δεν μου άρεσε. Για τον απλούστατο λόγο ότι συνήθως εγκαταλείπω βιβλία –σπουδαία ή όχι– όταν δεν μου ταιριάζουν. Και είναι ψέμα επίσης ότι δεν μου άρεσαν όσα δεν ολοκλήρωσα, απλώς η ανάσα μου δεν έφτανε τη δικιά τους πνοή. Από το πιο παλιό, την «Ιλιάδα» –που είναι μέσα στο αίμα μας–, ως τον «Δον Κιχώτη», που με ξετρέλανε ο πρώτος τόμος, μα που για κάποιον μυστήριο λόγο άφησα το δεύτερο στη μέση. Ή ακόμα τον Προυστ, από τον οποίον διάβασα ηδονικά τους μισούς τόμους και, από δέος ή τεμπελιά, ποτέ δεν προχώρησα ως το τέλος. Ατέλειωτες συζητήσεις έχω κάνει γύρω από αυτά τα βιβλία, και όχι

16_klassiko_alladen.indd 16

Απέχθεια για τον Μπατάιγ

Μ’ αρέσει ν’ ανακαλώ στίχους της˝Θείας Κωμωδίας˝ χωρίς να έχω διαβάσει ούτε τη μισή

πάντα επιπόλαιες, διότι αισθάνομαι σαν να τα έχω διαβάσει. Ας αναφέρω όμως και μερικά εμβληματικά έργα που δεν διάβασα καθόλου. Για παράδειγμα, το «Πόλεμος και Ειρήνη», μολονότι λατρεύω τον Τολστόι, ή τους «Δαιμονισμένους», μολονότι έχω διαβάσει ακόμη και τα πιο μικρά κείμενα του Ντοστογιέφσκι. Επίσης, δεν τελείωσα, γιατί μου έφερνε ασφυξία, την περίφημη «Τύφλωση» του Ελίας Κανέτι, μολονότι είχα να κάνω με τη δεινή μετάφραση της Τζένης Μαστοράκη. Δεν μπόρεσα να προχωρήσω πέρα από τη δέκατη σελίδα από τον «Θάνατο του Βιργιλίου» του Μπροχ, αλ-

λά εδώ έφταιγε η μετάφραση. Και λυπάμαι όσους πήραν στα χέρια τους μερικές μικρές αγαπημένες νουβέλες του Τόμας Μαν από τον καλό εκδοτικό οίκο Ίνδικτος, διότι εκεί ο μεταφραστής ήξερε καλύτερα τα γερμανικά από τα ελληνικά. Βρίσκω εξαιρετικά υγιές να μη σου αρέσει κάτι που θεωρείται ή είναι όντως σπουδαίο. Αν κάποιος, λόγου χάρη, έρθει να μου πει ότι δεν μπόρεσε να τελειώσει τον «Μόμπι Ντικ», δεν θα έχω να του προσάψω το παραμικρό, κι ας λατρεύω τον Μέλβιλ. Είναι σαν να προσάπτεις –τηρουμένων των αναλογιών– στον Τολστόι ότι δεν μπορούσε να υποφέρει τον Σαίξ-

Η λατρεία στα βιβλία είναι φυσικό να έχει και το αντίθετό της, την απαρέσκεια ή ακόμα και τον αποτροπιασμό. Και αυτόν τον τελευταίο μόνο μεγάλα και τολμηρά έργα μπορούν να προκαλέσουν. Τα εφήμερα ροζ βιβλία, συνήθως γυναικών συγγραφέων, μόνον αθώες γκριμάτσες μπορούν να προκαλέσουν. Δεν έχει νόημα να προχωρήσω, αλλά, μια και το φέρνει ο λόγος, θα πω ότι απεχθάνομαι τον Μπατάιγ ή ότι πλήττω αφόρητα με τον Μπουκόφσκι, ή ότι τα έργα του Μαρκήσιου ντε Σαντ μού είναι προσβάσιμα μόνο στον βαθμό που με έλκει η προσωπικότητα του συγγραφέα τους. Ή ακόμα ότι δεν διάβασα ποτέ, ούτε θα διαβάσω την «Οδύσσεια» του Καζαντζάκη, ή ότι μ’ αρέσει να ανακαλώ στίχους από τη «Θεία Κωμωδία» του Ντάντε, χωρίς φυσικά να έχω διαβάσει ούτε τη μισή. Ότι προτιμώ τους «Νεκρικούς διαλόγους» του Λουκιανού από κάποιους διαλόγους του Πλάτωνα, εξαιρουμένου βεβαίως του «Συμποσίου». Ότι παίρνω μεγάλη ευχαρίστηση διαβάζοντας ορισμένα από τα «Δοκίμια» του Μοντένιου, αλλά τρέπομαι εις φυγήν μπρος στο σύνολο. Η ανάγνωση είναι μια απόλαυση και, σαν όλες τις απολαύσεις, έχει τις διαστροφές της. Όσο μεγαλύτερες διαστροφές έχει κανείς με τη λογοτεχνία, τόσο περισσότερο μπορεί να πλησιάσει τα μεγάλα αλλά και τα μικρά της έργα. Αν δεν υπήρχαν τα μικρά και πολύτιμα μπιζουδάκια –ένα διήγημα του Μοπασάν, του Τσέχοφ, του Παπαδιαμάντη ή του Μητσάκη–, δεν θα υπήρχαν τα μεγάλα έργα. Ζούμε μέσα σε αντιθέσεις και μέσα απ’ αυτές ολοκληρωνόμαστε.

11/12/09 12:20 PM

bookpress17

noeμβριοσ2009

Όταν η ζωή αντιγράφει τη λογοτεχνία ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΟΛΓΑ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗ

REALITY BOOK

Αναζητώντας τον ιδανικό αναγνώστη, η Μάνια Στάικου συστήνει τον «Αναρχικό τραπεζίτη» στο στέλεχος του χρηματοπιστωτικού τομέα Τάκη Χριστοδουλόπουλο. Ο αναρχικός τραπεζίτης

φερναντο πεσοα μτφρ. μαρια παπαδημα εξαντας 2006 σελ. 70, τιμη €7,00

11_reality_book.indd 11

κ. Τάκης Χριστοδουλόπουλος, ιδρυτής του Εθνικού Ινστιτούτου Χρηματοπιστωτικών Ερευνών (Ε.Ι.Χ.Ε.), υπερασπίζεται τα συμφέροντα των δανειοληπτών εναντίον των παράνομων χρεώσεων των τραπεζών. Του δώσαμε λοιπόν να διαβάσει τον «Αναρχικό τραπεζίτη» του Φερνάντο Πεσσόα, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εξάντας, σε μετάφραση της Μαρίας Παπαδήμα (Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης 2008). Γνωρίζατε τον Πεσσόα; Όχι. Παραδέχομαι ότι δεν είμαι ιδιαίτερα επιμελής στη λογοτεχνία, καθώς με απορροφούν περισσότερο τα τεχνοκρατικά θέματα. Ωστόσο, ο «Αναρχικός τραπεζίτης» λειτουργεί σαν γροθιά στο στομάχι. Το βιβλίο είναι εξαιρετικά καλογραμμένο και η μετάφρασή του διαμάντι. Ο συγγραφέας επικεντρώνει

τον στοχασμό του στον χώρο της πολιτικής κοινωνιολογίας και, παρότι το συγκεκριμένο έργο γράφτηκε το 1922, σε πολλά σημεία του μοιάζει επίκαιρο. Ο κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου αυτοχαρακτηρίζεται αναρχικός και δηλώνει ότι έγινε τραπεζίτης, επειδή πίστευε ότι με το χρήμα θα μπορούσε να ανατρέψει το κατεστημένο. Συμφωνείτε με την άποψη του αναρχικού τραπεζίτη ότι το χρήμα οδηγεί στην απόλυτη ελευθερία; Ο Φρόιντ απέδειξε επιστημονικά ότι η απελευθέρωση και η ευτυχία βρίσκονται μέσα μας και δεν οφείλονται τόσο σε εξωτερικούς παράγοντες, όπως είναι τα υλικά αγαθά. Έχοντας διατελέσει ο ίδιος στέλεχος τραπεζών, έχει τύχει να γνωρίσω στις επαγγελματικές και προσωπικές μου σχέσεις ανθρώπους με μεγάλη οικονομική δύναμη, βιομήχανους, τραπεζίτες και εφοπλι-

στές. Επί δεκαετίες παρατηρούσα αυτόν τον κόσμο και δεν βρήκα κάποιον που να είναι πραγματικά ευτυχισμένος. Επομένως, το χρήμα δεν είναι σκοπός, είναι μέσο για να κάνεις κάποια πράγματα. Ποια ερεθίσματα σας έδωσε η σκέψη του Πεσσόα; Ο ήρωας κάνει μια εύστοχη παρατήρηση: ότι δηλαδή αυτό που ονομάζουμε κατεστημένο είναι ένα σύνολο από κοινωνικά επινοήματα, δεν είναι φυσικές αλήθειες. Τα κοινωνικά επινοήματα είναι τεχνητά κατασκευάσματα κάποιων ισχυρών ομάδων που έχουν τη δυνατότητα να επιβάλλουν τις δικές τους επιλογές. Σκεφτόμουν, καθώς διάβαζα το βιβλίο, εκατοντάδες κοινωνικά επινοήματα που συναντάμε στην καθημερινότητά μας, όπως το σύστημα φορολόγησης ή τους κανόνες των τραπεζών. Κάποιοι μας έπεισαν ότι αυτά θα παραμείνουν ως έχουν. Είναι όμως προφανές ότι παράγουν αδικία. Ο Πεσσόα με το βιβλίο του μας βάζει βόμβα και προκαλεί συνεχόμενες νοητικές εκρήξεις. Όλους μας απασχολεί η αδικία. Θα ήταν ενδιαφέρον λοιπόν να στοχαστούμε πάνω στα κοινωνικά επινοήματα. Είναι ουτοπία η συλλογική δράση, όπως υποστηρίζει ο αναρχικός τραπεζίτης;

Έχω λειτουργήσει ως αναρχικός, αμφισβητώντας τη νομιμότητα λειτουργίας των ελληνικών τραπεζών Η προσέγγιση του ήρωα είναι αναμφισβήτητα ατομικιστική. Όσο και να πετύχουν δύο ή τρία άτομα, δεν αλλάζει η κοινωνία. Νομίζω όμως ότι το μήνυμα που θέλει να περάσει ο Πεσσόα είναι ότι πρέπει να δούμε την αμφισβήτηση της αδικίας σαν μια διαρκή δυναμική

προσπάθεια. Με εντυπωσίασε η ειρωνική ματιά του: Πολλοί λένε ότι κάνουν ανατροπές και επαναστάσεις, αλλά τελικά όλοι επιλέγουν το βόλεμα, όπως και ο αναρχικός τραπεζίτης. Καταδεικνύει επίσης τη βαθιά αλαζονεία του ισχυρού άντρα. Ο συγγραφέας μάς προτρέπει να κάνουμε, ο καθένας ξεχωριστά, τη δική μας επανάσταση, επιλέγοντας το πιο πρόσφορο μέσο. Έχετε εκλεκτικές συγγένειες με τον ήρωα του αφηγήματος; Μπορεί να πει κανείς ότι κι εγώ έχω λειτουργήσει ως αναρχικός τα τελευταία χρόνια, αμφισβητώντας τη νομιμότητα της λειτουργίας των τραπεζικών ιδρυμάτων στη χώρα μας. Στη δική μου περίπτωση, το όπλο ήταν η ειδική γνώση για το τραπεζικό σύστημα. Ξεκίνησα την επανάστασή μου σε μια εποχή μάλλον ευνοϊκή, μιας και έχουμε μπει στην κοινωνία της πληροφορίας. Έγραψα λοιπόν τη μελέτη «Οι τράπεζες στο μικροσκόπιο», βιβλίο που μπορεί να το διαβάσει κανείς στην ιστοσελίδα μου (www.eixe.gr), συμμετείχα σε ενημερωτικές εκπομπές και κίνησα δίκες για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των καταναλωτών. Επέλεξα, με λίγα λόγια, τη διάχυση της γνώσης και υποστήριξα ότι οι τράπεζες μας χρεώνουν παράνομα, παραβιάζοντας τα συνταγματικά μας δικαιώματα. Σε ποιους θα χαρίζατε τον «Αναρχικό τραπεζίτη»; Θα έδινα τον «Αναρχικό τραπεζίτη» στα παιδιά μου και στα αγαπημένα μου πρόσωπα, προκειμένου να τους πείσω να κάνουν τη δική τους επανάσταση. Το βιβλίο θα ήταν ενδεχομένως ωραίο δώρο και για τον εκάστοτε υπουργό Οικονομίας, καθώς το κράτος δεν εφαρμόζει δικαστικές αποφάσεις, παραβιάζοντας το Σύνταγμα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το Ε.Ι.Χ.Ε. είχε στείλει εξώδικο στον πρώην υπουργό Ανάπτυξης κ. Χατζηδάκη, ενημερώνοντάς τον ότι κάθε μέρα οι τράπεζες κερδίζουν 5,5 εκατομμύρια ευρώ από παράνομες και καταχρηστικές χρεώσεις. Ζητάμε το αυτονόητο, να εφαρμοστούν δηλαδή οι δικαστικές αποφάσεις που υπαγορεύουν ότι το επιτόκιο δεν πρέπει να ξεπερνά το 6,75% σε όλα τα τραπεζικά προϊόντα.

11/12/09 12:19 PM

6x31.5.qxd

11/11/09 13:11

™ÂÏ›‰· 1

ΝΟΜΕΒΡΙΟΣ2009

` ªaria ∞ngels Anglada

ξενη λογοτεχνια

Ίαν Ράνκιν

∏ ·ÁÎÔÛÌ›ˆ˜ ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÌ¤ÓË ∫·Ù·Ï·Ó‹ Û˘ÁÁÚ·Ê¤·˜ ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÂÙ·È ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Χαρούκι Μουρακά μι

Εδώ Πλανήτης Λογοτεχνία Δέκα βιβλία μεταφρασμένης λογοτεχνίας, επιλογή μεταξύ δεκάδων σημαντικών τίτλων που αξίζουν την προσοχή μας. Της Ελένης Κορόβηλα ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜, 1944. ™ÙÂÚ‹ÛÂÈ˜ Î·È ‚·Û·ÓÈÛÙ‹ÚÈ·, ÂÍÂ˘ÙÂÏÈÛÌfi˜, ÙÈÌˆÚ›Â˜ Î·È ı·Ó·ÙÒÛÂÈ˜. √ ¡Ù¿ÓÈÂÏ, ¤Ó·˜ ∂‚Ú·›Ô˜ Î·Ù·ÛÎÂ˘·ÛÙ‹˜ ÂÁ¯fiÚ‰ˆÓ, Ì¿¯ÂÙ·È ÁÈ· ÙË ÛˆÙËÚ›· ÙË˜ „˘¯‹˜ ÙÔ˘ ·ÓÙÈÌ¤ÙˆÔ˜ ÌÂ ÙËÓ ÈÔ ÙÚÔÌ·ÎÙÈÎ‹ ·ÓÙÈÍÔfiÙËÙ·. flÛÔ˘ ÌÈ· Ì¤Ú·, Ô ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰Ô˘ ·Ó·Î·Ï‡ÙÂÈ ÙËÓ ÂÈ‰ÂÍÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ Î·È ÙÔÓ ˘Ô‚¿ÏÏÂÈ ÛÂ ÌÈ· ‚·Û·ÓÈÛÙÈÎ‹ ‰ÔÎÈÌ·Û›·: ı· Ú¤ÂÈ Ó· Î·Ù·ÛÎÂ˘¿ÛÂÈ, ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÔ ¯ÚfiÓÔ Ô˘ ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ, ¤Ó· ‚ÈÔÏ› Ô˘ Ó· ·Ú¿ÁÂÈ Ù¤ÏÂÈÔ ‹¯Ô. ™‡ÓÙÔÌ· Ô ¡Ù¿ÓÈÂÏ Û˘ÓÂÈ‰ËÙÔÔÈÂ› ˆ˜ ÙÔ ‚ÈÔÏ› ·ÔÙÂÏÂ› Ï¤ÔÓ ÙË ÌÔÓ·‰ÈÎ‹ ÙÔ˘ ÛˆÙËÚ›·…

Ó›

Û Ù ËÓ

∆Ô µÈÔÏ› ÙÔ˘ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ‡ÌÓÔ˜ ÛÙË ˙ˆ‹ Î·È ÛÙËÓ ÂÏ›‰·, ÛÂ ÌÈ· ·ﬁ ·ÓÙ›Ù˘ ÙÈ˜ ÈÔ ÛÎÔÙÂÈÓ¤˜ 100.000 ÂÔ¯¤˜ ÙË˜ ·ÓıÚˆ∫· ﬁÙËÙ·˜… Ù· Ï ˆ

www.konidaris.gr E ∫¢√™∂π™ ∫ √¡π¢∞ƒ∏ ∆ÔÛ›ÙÛ· 1∞ã ñ ∞ı‹Ó· 106 82 ÙËÏ.: 210 8846570-2-4 i n fo @ kon i d a r i s.g r

18_19_logotexnia.indd 16

Τρεις ταλαίπωροι τίγρεις γκιγιερμο καμπρερα ινφαντε μτφρ. γιωργος ρουβαλης τοπος 2009 σελ. 467, τιμη € 25,90

Ένα κλασικό έργο το οποίο ο σημαντικός Κουβανός συγγραφέας έγραψε το 1967, λίγο μετά τη ρήξη του με το επαναστατικό καθεστώς του Κάστρο. Μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά, αλλά το σκηνικό μάς είναι γνώριμο από τις κινηματογραφικές μεταφορές (Ραούλ Ρουίθ 1968, Άντι Γκαρσία 2006). Χιούμορ και ανατρεπτικές καταστάσεις για τους τρεις ήρωες του βιβλίου, σε μια περιγραφή της Αβάνας, με πολλά γλωσσικά παιχνίδια και αναφορές από την παγκόσμια λογοτεχνία.

Με τις πόρτες ανοιχτές ιαν ρανκιν μτφρ. αλεξ. κονταξακη μεταιχμιο 2009

Μια καλή πράξη κεϊτ ατκινσον μτφρ. φιλιππος χρυσοπουλος κεδρος 2009

Εξαιρετικά δυνατά και απίστευτα κοντά τζοναθαν σαφραν φοερ μτφρ. ελενη ηλιοπουλου

σελ. 361, τιμη € 18,00

σελ. 512, τιμη € 22,00

μελανι 2009 σελ. 389, τιμη € 20,00

Ο ιδανικός ήρωας του Ράνκιν ντετέκτιβ Τζον Ρέμπους πάτησε τα εξήντα, ηλικία για να βγει από την ενεργό δράση. Το κενό όμως πρέπει να αναπληρωθεί, γιατί το έγκλημα είναι η άλλη όψη της κανονικότητας. Το Εδιμβούργο παραμένει σκηνικό για να στηθεί το πιο μεγάλο κόλπο, το τέλειο έγκλημα. Ο Ίαν Ράνκιν, ο δημοφιλέστερος ίσως Βρετανός συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας, θέτει το ερώτημα ποιος μπορεί να αποφασίσει για το σωστό και το λάθος, αν το μίσος ανοίγει πόρτες, πότε είναι κανείς έτοιμος να τις διαβεί.

«Ό,τι κερδίζεται ανέντιμα, ανέντιμα σπαταλιέται», σύμφωνα με το απόφθεγμα του Κικέρωνα. Με αυτήν ακριβώς τη φράση ως προμετωπίδα, η Κέιτ Άτκινσον προσκαλεί τον αναγνώστη του βιβλίου της να την ακολουθήσει σε ένα διεισδυτικό ταξίδι, που ξεκινά με αφορμή ένα τυχαίο γεγονός, στον διεφθαρμένο υπόκοσμο του Εδιμβουργου. Και μία πρόκληση για τον πρώην αστυνομικό και νυν ιδιωτικό ντετέκτιβ Τζάκσον Μπρόντι, γνώριμο ήρωα της Άτκινσον: αυτήν τη φορά δεν είναι παρά ένας μάρτυρας.

Ένα μυθιστόρημα για τα σημάδια που άφησε η 11η Σεπτεμβρίου, εστιασμένο όχι στο συλλογικό, εθνικό πένθος, αλλά στο ατομικό, στην προσωπική ιστορία ενός παιδιού. Με το χιούμορ και τη φαντασία του εννιάχρονου Όσκαρ, ο οποίος έχασε αναπάντεχα τον πατέρα του, και την παράλληλη ιστορία του πατέρα που δεν γνώρισε ποτέ τον γιο του, ο 32χρονος Νεοϋορκέζος συγγραφέας αφηγείται μια ιστορία επούλωσης των πληγών και συνειδητοποίησης της αμετάκλητης απώλειας.

11/12/09 1:23 PM

bookpress19

ΝΟΜΕΒΡΙΟΣ2009

Το βιβλιοπωλείο των σκιών μικκελ μπιρκεγκορ μτφρ. λυο καλοβυρνας πατακης 2009

Το βιολί του Άουσβιτς maria angels anglada μτφρ. κλαιτη σωτηριαδου κονιδαρης 2009 σελ. 188, τιμη € 16,00

Το θεώρημα του Αλμοδοβάρ αντονι κασας ρος μτφρ. σοφια διονυσοπουλου ελληνικα γραμματα 2009

Μπεστ σέλερ από την Κα- σελ. 204, τιμη € 14,00 Ένα βιβλίο για την εξου- ταλωνία είναι το μυθιστό- Ο πρωτοεμφανιζόμενος σία της ανάγνωσης, για τη ρημα της Ανγλάδα, η οποία 37χρονος Αντόνι Κάζας Ρος δύναμη των καλών βιβλί- μεταφράζεται για πρώ- αντλεί από την περιπέτειά ων, με πρωταγωνιστή τον τη φορά στα ελληνικά, δέ- του στοιχεία και περιγράφει γιο ενός παλαιοβιβλιοπώ- κα χρόνια μετά τον θάνα- την προσωπική φυλακή ενός λη, ο οποίος μετά τη δολο- τό της. Στο ζοφερό σκηνι- ανθρώπου που παραμορφώφονία του πατέρα του μυεί- κό του ναζιστικού στρατο- θηκε και περιθωριοποιήθηκε ται σε έναν κόσμο που δεν πέδου του Άουσβιτς, η Κα- έπειτα από ένα τροχαίο ατύμπορούσε καν να υποπτευ- ταλανή συγγραφέας αφη- χημα. Ο ήρωας-συγγραφέας τεί ότι υπάρχει. Η αστυνο- γείται μια ιστορία για τη δι- βρήκε καταφύγιο στο διάβαμική πλοκή σε συνδυασμό αφύλαξη της ανθρώπινης σμα, στη μουσική, στο διαμε τους καταιγιστικούς ρυθ- αξιοπρέπειας σε συνθήκες δίκτυο. Μιλά για τον αγώμούς συγκροτούν το πρώτο βαρβαρότητας. Τα αυθεντι- να να νικηθεί ο φόβος του μυθιστόρημα του 40χρονου κά ντοκουμέντα στην αρχή βλέμματος των άλλων που Δανού συγγραφέα, ο οποίος κάθε κεφαλαίου υπογραμ- επιβάλλει η δικτατορία της μας συστήνει τη μυστηριώ- μίζουν ότι η ιστορική μνή- ομορφιάς, ή μάλλον της δη πλευρά της Κοπεγχάγης. μη δεν σβήνει κάτω από ομοιομορφίας, και για μια Σύντομα θα δούμε και την τον λυρισμό της αφήγησης. συνάντηση με τον κόσμο κινηματογραφική μεταφο-(BOOKPRESS):Layout 4 11/12/09 αλλά και με τον τον 1διLABINIA 12X15.5FINAL 11:35 AM ίδιο Page ρά του βιβλίου. άσημο Ισπανό σκηνοθέτη. σελ. 494, τιμη € 22,00

Ιβάν Κλίμα Βιβλιοπωλείο/Κεντρική διάθεση Γενναδίου 6, 10678 Αθήνα, Tηλ.: +30 210 3221580, Fax: +30 210 3211246

Το παιχνίδι του αγγέλου καρλος ρουιθ θαφον μτφρ. κατερινα ρουφου ψυχογιος 2009 σελ. 600, τιμη € 19,90

Με εκατομμύρια πωλήσεις των δύο μυθιστορημάτων του για ενήλικες σε 40 χώρες, ο Θαφόν αποτελεί εκδοτικό φαινόμενο για τα ισπανικά γράμματα. Η σκοτεινή πλευρά της Βαρκελώνης την περίοδο του Μεσοπολέμου είναι το σκηνικό όπου ο νεαρός συγγραφέας Νταβίδ Μαρτίν, γιος βιβλιοπώλη, θα παλέψει με τους προσωπικούς του δαίμονες, θα προδώσει και θα προδοθεί και θα ζήσει την περιπέπεια του στον κόσμο των βιβλίων, που ενίοτε μπορεί να γίνει μυστηριώδης και επικίνδυνος.

18_19_logotexnia.indd 17

Μετά το σεισμό χαρουκι μουρακαμι μτφρ. βασιλης κιμουλης ωκεανιδα σελ. 234, τιμη € 14,00

Έξι διηγήματα του κορυφαίου Ιάπωνα συγγραφέα, έξι καταδύσεις στην ανθρώπινη ψυχή με αφορμή και αφετηρία τις κοσμογονικές αλλαγές που επιφέρουν τα μη αναστρέψιμα αποτελέσματα μεγάλων γεγονότων. Το ερέθισμα του Μουρακάμι, ένα γεγονός πραγματικό: O φονικός σεισμός του Κόμπε το 1995. Η θεώρησή του γίνεται ωστόσο μέσα από τα μάτια όχι εκείνων που το βίωσαν, αλλά ανώνυμων, μοναχικών ανθρώπων οι ζωές των οποίων επηρεάστηκαν αμετάκλητα από τον ισχυρό απόηχο του φαινομένου.

Ένα ερωτικό καλοκαίρι ΙΒΑΝ ΚΛΙΜΑ ΜΤΦΡ. ΣΟΝΙΑ ΣΤΑΜΟΥ ΝΤΟΡΝΙΑΚΟΒΑ ΚΑΤΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ ΣΕΛ. 240, τιμη € 15,68

Ο αποκατεστημένος πλέον στην πατρίδα του 78χρονος σήμερα Τσέχος συγγραφέας αναζητά σε αυτό το μυθιστόρημα του 1972 την ουσία των πραγμάτων που εμφανίζεται εκεί όπου δεν την περιμένεις. Ένας αφοσιωμένος επιστήμονας στο ερευνητικό του έργο, τη διαδικασία της γήρανσης· μια επίσης προσηλωμένη σύζυγος· μια νέα κοπέλα που ζει την κάθε μέρα αυτοτελώς. Θα γίνουν συμβιβασμοί ή ρήξεις; Ένα μυθιστόρημα που θέτει σημαντικά ερωτήματα με επιτακτικό τρόπο.

www.toposbooks.gr

Η πολυβραβευμένη Ούρσουλα Λε Γκεν (πέντε βραβεία Hugo, πέντε βραβεία Nebula!) συνομιλεί με τον Βιργίλιο σ' ένα μυθιστόρημα για το ερωτικό πάθος, τον πόλεμο και το τίμημά του διεκδικώντας μια επιφανή θέση για τις γυναίκες στην Ιστορία…

Σε όλα τα βιβλιοπωλεία

11/12/09 1:24 PM

20bookpress

noemβριοσ2009

ΜΕΤΑΦΡΑΖΟΝΤΑΣ

ς ο δ ο ξ έ ή Ηρωικ ο μ σ ό κ ν ο από τ e l y t s e f i l του

Η μεταφράστρια της βραβευμένης Τζοάνα Καβένα, Aργυρώ Μαντόγλου, μας συστήνει το έργο της και αναφέρεται στις δυσκολίες που συνάντησε στη δουλειά της.

H ένδοξη παραίτηση της Ρόζα Λέιν τζοανα καβενα μτφρ. αργυρω μαντογλου μεταιχμιο 2009 σελ. 376, τιμη €19,00

ι θα μπορούσε να συμβεί όταν μια νέα γυναίκα που έχει κτίσει την καριέρα της με κόπο, μια γυναίκα με λαμπερή κοινωνική ζωή, χρήματα, φίλους κι έναν ωραίο σύντροφο, αποφασίσει να παραιτηθεί, να εγκαταλείψει το γραφείο της και να περιπλανηθεί στους δρόμους, να απολαύσει τον ήλιο, να παρατηρήσει τη ζωή και να διαβάσει επιτέλους εκείνα τα «απαιτητικά» βιβλία φι-

20_21_saviano_kavena.indd 20

λοσοφίας που εδώ και καιρό αναβάλλει; Η Ρόζα Λέιν είναι τριάντα πέντε χρονών και γράφει για τον πολιτισμό σε μια εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας, ενώ μετά τον θάνατο της μητέρας της αρχίζει να γίνεται «δυσλειτουργική», η σκέψη της αποδιοργανώνεται, δυσκολεύεται να γράψει τα κείμενα και τα ρεπορτάζ, καθώς όλα εμφανίζονται αποσπασματικά ή συμπυκνωμένα σε στίχους ποιημάτων. «Σκοτάδι, σκοτάδι, όλους θα μας καταπιεί το σκοτάδι» γράφει σε μια κριτική για ένα χορευτικό σχήμα, ενώ η ίδια βρίσκεται στα πρόθυρα διανοητικής κατάρρευσης, διερωτώμενη συνεχώς «ποιο το νόημα;». Πώς γίνεται να γράφει και να απαιτεί από τους ανθρώπους να τη διαβάζουν, όταν η ίδια δεν βγαίνει ποτέ από το γραφείο της, δεν παρατηρεί τη ζωή, και πάνω από όλα δεν καλλιεργεί το πνεύμα της; Κι αυτό αποφασίζει να κάνει, να ακολουθήσει το βαθιά υπαρξιακό αίτημά της για μια σχολαστικότερη «επιμέλεια του εαυτού». Κι ύστερα αρχίζει η κάθοδος σε μια κόλαση σύγχρονων προδιαγραφών, στο πολυπολιτισμικό Λονδίνο, όπου σε ελάχιστο χρόνο

«Χώθηκε στον υπόγειο του Χόλαντ Παρκ και στάθηκε βουβή και σκεπτική στην πλατφόρμα. Άκουσε φωνές από τα μεγάφωνα, εντολές, παραινέσεις. Μην ταξιδεύετε χωρίς εισιτήριο. Προμηθευτείτε ένα εισιτήριο διαρκείας. Μη στέκεστε στην άκρη της αποβάθρας. Μην εκσφενδονίζεστε στις σιδηροδρομικές γραμμές. Μην εκλαμβάνετε το τούνελ ως μεταφορά. Μην περιφρονείτε τον συνεπιβάτη σας. Είμαστε όλοι άνθρωποι, μόνο άνθρωποι. Καθένας κάτι ξεχωριστό, ιδωμένο όπως ακριβώς είναι, αποσπασμένο από την προσωρινή ροή των φυσικών φαινομένων... Δεν πρέπει να θεωρήσετε το τούνελ ως μια μεταφορά. Στο δικό σας προσωπικό τούνελ δεν υπάρχουν πυροσβεστήρες και σφυριά μέσα σε γυάλινα κουτιά για να σας βοηθήσουν να διασχίσετε αυτόν τον μεταφυσικό διάδρομο στον οποίο νομίζετε πως βρεθήκατε».

μπορεί να περάσεις τη διαχωριστική γραμμή και να βρεθείς στο αντίθετο στρατόπεδο, εκεί όπου το όνειρο για αυτοδιαχείριση γίνεται εφιάλτης. Η Ρόζα αναγκάζεται να δει το σκληρό πρόσωπο της ζωής, αυτό που βλέπουν οι περιθωριακοί, οι μετανάστες αλλά και οι οικονομικά ανίσχυροι, όλοι όσοι έχουν ξεφύγει από το κοπάδι και έχουν αποτινάξει το ζυγό της έμμισθης δουλείας. Ο σύντροφός της την εγκαταλείπει, οι φίλοι την κοιτάζουν με δυσπιστία και φόβο μήπως και χρειαστεί να τη συντρέξουν ή αναγκαστούν να παραχωρήσουν κάτι από τα κεκτημένα τους. Η μετάφραση ήταν μια δοκιμασία στις αντοχές μου, καθώς υπήρξαν στιγμές που ήταν αδύνατον να μην ταυτιστώ με τις παρατηρήσεις και τις αντιδράσεις της ηρωίδας, αφού τα περισσότερα από τα βιώματά της είναι πλέον κοινά στην παγκοσμιοποιημένη μας οικονομία. Στον κορμό του κειμένου παρεμβάλλονται στίχοι ποιημάτων και τραγουδιών, φιλοσοφικές ρήσεις, διαφημίσεις, πρωτοσέλιδα και οι ειδήσεις των εννιά, ενώ το αίτημα της Ρόζα Λέιν για

μια προσωπική ηθική, όσο προχωράει η αφήγηση, γίνεται όλο και πιο ηχηρό. Η Ρόζα Λέιν είναι σε όλους μας οικεία, είναι η γυναίκα της διπλανής πόρτας, του διπλανού γραφείου. Το δράμα της είναι κι αυτό οικείο, το βιώνουν πολλοί κοντινοί ή λιγότερο κοντινοί μας άνθρωποι στην εποχή της οικονομικής ύφεσης, ενώ το κρίσιμο ερώτημα παραμένει: Πόσα από τον εαυτό σου, εντέλει, μπορείς να παραχωρήσεις στον βωμό της ευμάρειας και πόσα από αυτά μπορείς να ανακτήσεις, όταν αποφασίσεις να κάνεις τη μεγάλη Έξοδο; Η Τζοάνα Καβένα μεγάλωσε σε διάφορες περιοχές της Μεγάλης Βρετανίας, ενώ έχει επίσης ζήσει στις ΗΠΑ, στη Γαλλία, στη Γερμανία, στη Σκανδιναβία και στις χώρες της Βαλτικής. Το πρώτο της βιβλίο με τίτλο «Ice Museum» ήταν οι ταξιδιωτικές εμπειρίες της από τις χώρες του Βορρά. Για την « Ένδοξη παραίτηση της Ρόζα Λέιν», το πρώτο της μυθιστόρημα, τιμήθηκε με το βραβείο Orange for New Writing και έλαβε διθυραμβικές κριτικές.

11/12/09 12:24 PM

bookpress21

νοεμβριοσ2009 ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Η σιωπή έχει σπάσει

Ο πόλεμος με τη μαφία δεν είναι χαμένος. Της Μάνιας Στάικου

Ρομπέρτο Σαβιάνο, ο συγγραφέας που προκάλεσε την οργή της ναπολιτάνικης μαφίας με το βιβλίο του «Γόμορρα» (εκδ. Πατάκη), συνεχίζει να φλερτάρει με τον κίνδυνο. Με μια βαλίτσα στο χέρι, αλλάζοντας συνεχώς τόπο διαμονής, ο Ρομπέρτο αποφάσισε να επιστρέψει στη μοναδική σταθερά της πολυτάραχης ζωής του: τη συγγραφή. «Το αντίθετο του θανάτου», ο τίτλος του νέου του βιβλίου, μας παραπέμπει σε ένα νοσταλγικό τραγούδι του Σέρτζιο Μπρούνι: «Αχ, Καρμέλα, Καρμελίτσα, η αγάπη είναι το αντίθετο του θανάτου». Ο Σαβιάνο στις δύο νέες νουβέλες του επικεντρώνεται στην ηθογραφία του ιταλικού Νότου. Σήμα κατατεθέν του συγγραφέα είναι το μυθιστορηματικό ρεπορτάζ: η δημοσιογραφική έρευνα φιλτράρεται μέσα από τη μυθοπλασία, ενώ η συγκινησιακή φόρτιση του αναγνώστη βασίζεται στην ωμή παράθεση των γεγονότων. Στην «Επιστροφή από την Καμπούλ» ο Σα- β ι ά ν ο σκιαγραφεί τα αδιέξοδα των φτωχών συμπατριωτών του: οι φιλόδοξοι νεαροί έχουν δύο επιλογές: ή να προσχωρήσουν στη μαφία της Καμόρα ή να καταταγούν ως μισθοφόροι στις κατ’ ευσύγχροφημισμόν νες «ειρηνευτικές αποστολές» στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ ή στον Λίβανο. Οι περισσότεροι μισθοφόροι σκοτώνονται, άλλοι επιστρέφουν ακρωτηριασμένοι (σωματικά ή ψυχικά) και ελάχιστοι τυχεροί κατορθώνουν να ανοίξουν μαζί με κάποιον συμπολεμιστή τους ένα μικρό μαγαζί για να επιβιώσουν.

20_21_saviano_kavena.indd 21

Τραγική φιγούρα στην πρώτη ιστορία είναι η δεκαοκτάχρονη Μαρία, η οποία έχασε τον αρραβωνιαστικό της Έντσο στο Αφγανιστάν λίγες μέρες πριν από τον γάμο τους. Πρόωρα γερασμένη από το πένθος, εγκλωβισμένη στο εφηβικό της δωμάτιο, που το στοιχειώνουν ακόμη οι παιδικές της κούκλες και οι φωτογραφίες του αγαπημένου της, η Μαρία θυμάται, αφηγείται και σιγοτραγουδάει την «Καρμέλα» του Σέρτζιο Μπρούνι. Το πένθος όμως δεν αγγίζει μόνο τις οικογένειες των νεκρών αλλά και τους ζωντανούς-νεκρούς, τους εκατοντάδες περιθωριακούς βετεράνους: ένας από αυτούς και ο Τομάζο, ο οποίος είχε πολεμήσει στη Βοσνία και αρνείται να κάνει παιδί για να μη βγει παραμορφωμένο από το απεμπλουτισμένο ουράνιο. Ο Σαβιάνο παραθέτει τις αφηγήσεις της Μαρίας και του Τομάζο για να θρυμματίσει το τείχος της μοιρολατρίας και του συμβιβασμού, για να κραυγάσει ότι υπάρχουν κι άλλες επιλογές, εκτός από το παιχνίδι με τον θάνατο. Στη δεύτερη νουβέλα βλέ-

θεί να ξορκίσει τους εφιάλτες που τον καταδιώκουν. Δίνει έμφαση στο γεγονός ότι οι εκτελεστές της Καμόρα, όταν δεν μπορούν να πετύχουν τον αρχικό στόχο τους, τότε στρέφονται ενάντια στους συγγενείς και στους φίλους του «καταδικασμένου θηράματος». Πριν από λίγους μήνες ο Σαβιάνο δήλωνε ότι μισούσε το βιβλίο που τον έκανε διάσημο, το «Γόμορρα», γιατί έθεσε σε κίνδυνο την οικογένειά του και του αφαίρεσε τη δυνατότητα μιας φυσιολογικής ζωής. Δεν είναι και λίγο να γράφεις για τη «διαχείριση» των τοξικών αποβλήτων εκ μέρους της μαφίας, ούτε να θίγεις το λαθρεμπόριο κινέζικων προϊόντων στο λιμάνι της Νάπολης (το οποίο ελέγχεται από την κινεζική Cosco και μια ελβετική εταιρεία). Μόλις πρόσφατα οι ιταλικές αρχές επιβεβαίωσαν ότι η Καμόρα βύθιζε πλοία με πυρηνικά απόβλητα στις ακτές της Καλαβρίας. Υπάρχουν μάλιστα υπόνοιες ότι η μόλυνση έχει φτάσει και στις ελληνικές ακτές από την πλευρά του Ιονίου.

από τις ιταλικές αρχές. Αυτός έδωσε την εντολή στον Ριίνα να προχωρήσει στην εκτέλεση των Μπορσελίνο και Φαλκόνε, αφού πρώτα είχε ζητήσει την άδεια ισχυρών επιχειρηματιών. Ο περιβόητος νονός από το Κορλεόνε ήταν συνετός στις κινήσεις του και δεν παρασυ-

τις εντολές του σε μια παλιά γραφομηχανή και τα μηνύματά του τα διακινούσαν έμπιστα πρόσωπα. Ακόμη κι Το αντίθετο του θανάτου αν έπεφτε κάποιο μήνυμα σε ρομπερτο σαβιανο λάθος χέρια, δεν θα μπορού- μτφρ. σωτη τριανταφυλλου σε να «σπάσει» ο συνθημα- πατακης 2009 τικός του κώδικας. Αριθμοί, σελ. 88, τιμη €7,50 εδάφια από τη Βίβλο, ακόμη και σκόπιμα ορθογραφικά λάθη αποτελούσαν μέρος της ιδιαίτερης γλώσσας που είχε εφεύρει ο ευφυής εγκληματίας. Το βιβλίο για τον Προβεντσάνο σκιαγραφεί τον συνεχιζόμενο πόλεμο ανάμεσα στις ιταλικές αρχές και στη μαφία, και από την ρόταν εύκολα από το συναί- άποψη αυτή παρουσιάζει σθημα. Το μεγαλύτερο μέρος ιδιαίτερο ενδιαφέρον, παρό- Ο κώδικας Provenzano της ζωής του το πέρασε κλει- τι οι δύο συγγραφείς δεν δι- O άνθρωπος που πυροβολούσε σμένος σε ένα μικρό δωμάτιο αθέτουν το λογοτεχνικό τα- σαν θεός και είχε αναπτύξει έναν πο- λέντο του Σαβιάνο. Αναμφί- σαλβο παλατζολο & λύπλοκο κώδικα επικοινω- βολα, όμως, το συγγραφικό μισελ πρεστιπινο νίας με τα μέλη της οργά- έργο του Σαβιάνο, του Παλα- μτφρ. βαγγελης κεφαλλονωσης. Δεν χρησιμοποιούσε τζόλο και του Πρεστιπίνο ση- νιτης σταθερό ή κινητό τηλέφω- ματοδοτεί μια ήττα της μα- λιβανης 2008 TIGREIS 12X15.5 (BOOKPRESS):Layout 4 11/12/09 11:36 AM Page 1 νο, αλλά δακτυλογραφούσε φίας: η σιωπή έχει σπάσει. σελ. 446, τιμη €18,00

Οι ήρωες δεν έχουν καλό τέλος στην Ιταλία

Βιβλιοπωλείο/Κεντρική διάθεση Γενναδίου 6, 10678 Αθήνα, Tηλ.: +30 210 3221580, Fax: +30 210 3211246

Ο άνθρωποςφάντασμα

πουμε εικόνες από τον ακήρυκτο πόλεμο της Νάπολης ανάμεσα στις αντιμαχόμενες φατρίες της μαφίας. Δύο αθώοι νεαροί πέφτουν θύματα ενός ανελέητου κυνηγητού και εκτελούνται εν ψυχρώ, με φόντο μια πόλη που δεν θέλει να βλέπει, ούτε να θυμάται. Το σχίσμα ανάμεσα στον πλούσιο Βορρά και στον υπανάπτυκτο Νότο αντικατοπτρίζεται και στη σχέση του αφηγητή με νεαρή δημοσιογράφο, η οποία προσεγγίζει επιφανειακά το πρόβλημα της μαφίας. Σε αυτή την ιστορία ο Σαβιάνο μοιάζει να προσπα-

Ο Σαβιάνο θεωρείται πλέον ήρωας για τις αποκαλύψεις του. Ανάλογος τίτλος είχε απονεμηθεί παλαιότερα και στους δικαστές Πάολο Μπορσελίνο και Τζοβάνι Φαλκόνε, που εκτελέστηκαν το 1992 από τον Τοτό Ριίνα, πρωτοπαλίκαρο της Κόζα Νόστρα. Οι ήρωες δεν έχουν καλό τέλος στην Ιταλία. Και η μαφία όμως μετράει απώλειες. Το χρονικό της επιτυχούς σύλληψης του αρχινονού Μπερνάρντο Προβεντσάνο, το 2006, ξετυλίγεται στο βιβλίο των Σάλβο Παλατζόλο και Μισέλ Πρεστιπίνο «Ο κώδικας Provenzano Ο άνθρωπος που πυροβολούσε σαν θεός». Ο Προβεντσάνο ήταν ο μυστηριώδης άνθρωπος-φάντασμα που επί 43 χρόνια ξεγλιστρούσε

Οι Τρεις ταλαίπωροι τίγρεις είναι ένα σπουδαίο βιβλίο. Είναι αμφίβολο αν έχει γραφτεί πιο διασκεδαστικό βιβλίο στα ισπανικά από την εποχή του Δον Κιχώτη…

www.toposbooks.gr

The New York Book Review

Σε όλα τα βιβλιοπωλεία

11/12/09 12:24 PM

22bookpress ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Στη σκιά της οικονομικής κρίσης Οι καπιταλιστικές σχέσεις όχι μόνο έχουν εμπνεύσει σημαντικούς δημιουργούς, αλλά έχουν συμβάλει και στην ίδια την ανάπτυξη του μυθιστορήματος ως είδους. Της Νάντιας Πούλου-Μπλέκερ

22_xrima.indd 22

noemβριοσ2009

ο μυθιστόρημα ως λογοτεχνικό είδος, σύμφωνα με τον Ιan Watt, συνδέεται με την εμφάνιση του καπιταλιστικού συστήματος και με την ανάδειξη της αστικής τάξης σε κυρίαρχη δύναμη. Εξάλλου, σύμφωνα με μία από τις δόκιμες απόψεις, το φαινόμενο «μυθιστόρημα» συμπίπτει με τη βιομηχανική επανάσταση, με τη μητρόπολη, με το όνειρο της «ανοιχτής κοινωνίας» και της ταξικής ανόδου. Η παγκόσμια οικονομική κρίση, που διαρκεί εδώ και πάνω από έναν χρόνο, δεν είναι βέβαια πρωτοφανής. Οικονομικές κρίσεις του παρελθόντος τροφοδοτούν συχνά τη μυθιστορηματική θεματική των Ηνωμένων Πολιτειών: στη «Ζούγκλα» του 1906 (Ζαχαρόπουλος, μτφρ. Ν. Βλάχου) ο Άπτον Σίνκλερ εξέθετε με καυστικό τρόπο τις συνθήκες σκλαβιάς των χαμηλότερων εργατικών στρωμάτων σε μια χώρα που υποσχόταν «χρυσάφι στους δρόμους». Tην ίδια περίοδο, ο νομπελίστας Σίνκλερ Λιούις σκιαγραφούσε στον «Μπάμπιτ» το αρχέτυπο του αστού που θυσιάζει την ουσία της ζωής του για την οικονομική και κοινωνική του καταξίωση. Η πυρετώδης προσπάθεια να κρυφτούν τα άπλυτα του συστήματος κάτω από το χαλί μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικές εκρήξεις, όπως στην περίπτωση του Τζούλιαν Ίνγκλις, ήρωα του έργου «Ραντεβού στη Σαμάρα» του Τζον Ο'Χάρα (Αστάρτη, μτφρ. Τ. Λιβανίδη). Ωστόσο, τον (μετα)μοντέρνο πολίτη-καταναλωτή εκφράσεις όπως «καταπίεση του κεφαλαίου» τον απωθούν όσο και οι σκονισμένες μουσειακές προθήκες. Το παρόν και το μέλλον της μεσαίας τάξης είναι πλέον συνυφασμένα με τους δείκτες των μετοχών. Γι’ αυτό κι ένα βιβλίο του 1923, το «Αναμνήσεις από μια ζωή στο χρηματιστήριο» του Έντγουιν Λεφέβρ (Κλειδάριθμος, μτφρ. Γ. Φαλδαμή), παραμένει δημοφιλές: όχι ως μυθιστορηματική βιογραφία, όπως πρωτοεκδόθηκε, αλλά ως εγχειρίδιο της οικονομικής επιστήμης.

Η Γουόλ Στριτ

Καθώς πρωτεύουσα της παγκόσμιας διακίνησης κεφαλαίων θεωρείται η Νέα Υόρκη –η Γουόλ Στριτ–, όλα θυσιάζονται «Στο βωμό της ματαιοδοξίας», στο Μανχάταν. Ο Τομ Γουλφ, στο ομώνυμο βιβλίο του (Aquarius, μτφρ. Λ. Σταματιάδη), αντιπαραβάλλει τη γεμάτη αίγλη τάξη των γιάπηδων στους απόβλητους μαύρους του εγκαταλελειμμένου Μπρονξ. To βιβλίο παραπέμπει στην παράδοση του Κάρολου Ντίκενς, στην ιστορία του βρετανικού μυθιστορήματος γύρω από τη δόξα και το χρήμα. Στην ίδια αυτή Νέα Υόρκη, κατά την άπληστη δεκαετία του ’80, καθιερώθηκε

ως μυθιστοριογράφος ο Τζέι Μακίνερνι, μέλος μιας παλιοπαρέας νεαρών συγγραφέων (Tάμα Τζάνοβιτς, Μπρετ Ίστον Έλις) που ζούσαν την «καλή ζωή», την οποία θα περιγράψει αργότερα, με αυτοβιογραφική διάθεση, ο Μακίνερνι. Οι ζωές των ηρώων του μυθιστορήματός του «Μανχάτταν» (Πόλις, μτφρ. Σ. Τριανταφύλλου) μπλέκονται στα γρανάζια μιας παραδόπιστης κουλτούρας: το «Μανχάτταν» –του οποίου ο αυθεντικός τίτλος είναι «Brightness Falls»– θυμίζει τον κόσμο του Φ.Σ. Φιτζέραλντ, όπου κάτω από τη στιλπνή επιφάνεια καραδοκεί η άβυσσος. Οι γιάπηδες διείσδυσαν ακόμα και στο έργο ενός πρώην χίπη, του Τομ Ρόμπινς. Η χρηματίστρια ηρωίδα του βιβλίου του «Μισοκοιμισμένοι μες στις βατραχοπιτζάμες μας» (Αίολος, μτφρ. Γ. Κοβαλένκο) παλεύει να ξεφύγει από τις επιπτώσεις μιας χρηματιστηριακής κρίσης. Την απάτη των επενδύσεων περιγράφει και ο Πο Μπρόνσον στο μυθιστόρημά του «Κανονιέρηδες» (Ψυχογιός, μτφρ. Μ.Ρ. Τραϊκόγλου): οι συνεχείς ανατροπές και οι εξωφρενικοί χαρακτήρες του προκαλούν μειδίαμα γύρω από τον επικείμενο καβγά κεϋνσιανών και οπαδών του Άνταμ Σμιθ, που ωστόσο δεν είναι καθόλου αστείος. Η γεμάτη άγχος και ανταγωνισμό συνεργασία μιας ομάδας πωλητών, κάτω από πιεστικές προθεσμίες (και με στόχους ανέφικτους), στο βιβλίο του Μπρόνσον μάς φέρνει στον νου τους μεσίτες του Ντέιβιντ Μάμετ, ο οποίος κατέγραψε τα αδιέξοδα των κουστουμαρισμένων «εργατών» του μοντέρνου κεφαλαίου στο θεατρικό «Οικόπεδα με θέα» (Δόλιχος, μτφρ. Δ. Τάρλοου). Ο προπάτορας κάθε πωλητή, κάθε «αυτοδημιούργητου», παραμένει ο Γουίλι Λόμαν, ήρωας του Άρθουρ Μίλερ στον «Θάνατο του εμποράκου» (Πατάκης, μτφρ. Ε. Μπελιέ), ένα έργο που παραμένει άκρως επίκαιρο, σε μια κοινωνία στην οποία θεωρείται αυτονόητο ότι οι αποτυχημένοι πληρώνουν στο τέλος και τον λογαριασμό. Τέλος, ο Ντον ΝτεΛίλο στο «Κοσμόπολις» (Εστία, μτφρ. Θ. Σκάσση), όπως παλιότερα ο Μάρτιν Έιμις στο «Χρήμα» (Πατάκης, μτφρ. Φωτεινή Μεγαλούδη), χρησιμοποιεί ως πρώτη ύλη την αδυναμία της σύγχρονης λογοτεχνίας να περιγράψει τι υπάρχει πίσω και πέρα από το προφανές που αποδομεί. Τόσο ο ΝτεΛίλο όσο και ο Έιμις δημιουργούν ήρωες (τον Έρικ Πάκερ και τον Τζον Σελφ αντίστοιχα) που διασχίζουν τον κόσμο με λιμουζίνες, παραμένοντας αρχέτυπα ηδονισμού· οι διαδρομές τους παραπέμπουν στην «οδύσσεια» του Λεοπόλδου Μπλουμ· και η λογοτεχνία αναδεικνύει ένα σύμπαν όπου «το χρήμα κάνει τον χρόνο», και όχι το αντίστροφο.

11/12/09 1:28 PM

ΠΟΛITIKη

Δημοκρατία της διαβούλευσης

Debate

σωτηρησ βανδωροσ

άνουμε λόγο διαρκώς για «κρίση αντιπροσώπευσης» στις σύγχρονες δημοκρατίες, εννοώντας κυρίως ότι τα κόμματα –ο βασικός αντιπροσωπευτικός θεσμός– έχουν χάσει την εμπιστοσύνη των πολιτών. Όμως, έτσι λησμονούμε ότι η κρίση είναι, πρώτα απ’ όλα, κρίση συμμετοχής, καθώς ολοένα και περισσότερο τείνει να αυτονομηθεί ο μικρόκοσμος της πολιτικής –περιλαμβανομένων πολιτευτών, επαγγελματιών της επικοινωνίας και ισχυρών επιχειρηματικών συμφερόντων– από τις πλατιές μάζες, που βιώνουν αμέτοχες κι ανήμπορες, με δυσφορία και κυνισμό, τα «παιχνίδια της εξουσίας». Εξαιτίας αυτής της συνθήκης, η πρωτοβουλία της νέας κυβέρνησης να εμπλέξει ενεργά τους πολίτες σε διαδικασίες δημόσιας διαβούλευσης, όσον αφορά την κατάρτιση νομοσχεδίων και υπουργικών αποφάσεων, δημιούργησε αίσθηση και παρακίνησε χιλιάδες να καταθέσουν μέσω διαδικτύου παρατηρήσεις και προτάσεις (www.opengov.gr). Βέβαια, δεν μπορούμε παρά να είμαστε επιφυλακτικοί. Λαμβάνονται πράγματι υπόψη και με ποιον ακριβώς τρόπο οι παρεμβάσεις των πολιτών; Πρόκειται μήπως για ενέργεια εντυπωσιασμού ή για επιχείρηση «νομιμοποίησης» των κυβερνητικών αποφάσεων; Όπως και να 'χει, έρχεται στο προσκήνιο μια δυνατότητα που για πολλούς ήταν οριστικά χαμένη: η συμμετοχική, διαβουλευτική δημοκρατία. Στον πυρήνα της εντοπίζεται η ιδέα ότι η πολιτική νομιμότητα δεν πρέπει να περιορίζεται στον κανόνα της πλειοψηφίας και στα αποτελέσματα της κάλπης, αλλά παράγεται και μέσω της αντιπαράθεσης υπερασπίσιμων συλλογισμών κι επιχειρημάτων.

22_xrima.indd 23

Φυσικά, στις σημερινές πολυπληθείς και διαφοροποιημένες κοινωνίες, η δημόσια συνέλευση στο πρότυπο της κλασικής Αθήνας είναι ανέφικτη. Ωστόσο, οι ευκαιρίες που δίνει η τεχνολογία σε συνδυασμό με επινοήσεις πολιτικών στοχαστών μπορούν να μπολιάσουν την αντιπροσωπευτική με στοιχεία που προσιδιάζουν στην άμεση δημοκρατία. Δεν πρόκειται για απλή υπόθεση εργασίας, καθώς ήδη σε περιορισμένη κλίμακα έχουν υπάρξει υποσχόμενες εφαρμογές.

διαβαστε Μοντέλα δημοκρατίας David Held πολυτροπον Αρχαία ελληνική και σύγχρονη δημοκρατία μοgens herman hansen meσογειος Περί πολιτικής ισότητας robert dahl metaixmio Μεταδημοκρατία κολιν κραουτς εκκρεμες

ξιομνημόνευτη, μεταξύ άλλων, είναι η περίπτωση της λεγόμενης «διαβουλευτικής δημοσκόπησης», μοντέλο που ανέπτυξε ο καθηγητής του Στάνφορντ Τζέιμς Φίσκιν. Ο Φίσκιν βρίσκει προβληματικό τον συμβατικό τρόπο διεξαγωγής και χρησιμοποίησης των δημοσκοπήσεων, καθώς, «αντί η κοινή γνώμη να είναι άξια του ονόματός της ελέγχοντας τους ηγέτες, οι τελευταίοι, μαζί με τα μέσα ενημέρωσης, διαμορφώνουν

προτιμήσεις που πολύ συχνά υπερισχύουν και απεικονίζονται στις δημοσκοπήσεις χωρίς την απαιτούμενη κριτική επεξεργασία και χωρίς να υπάρχουν οι πληροφορίες και η εξέταση που θα τις καθιστούσε σημαντικό μηχανισμό λαϊκού ελέγχου». Ενώ η απλή δημοσκόπηση εκλαμβάνει ως δεδομένες, προσχηματισμένες τις απόψεις του κοινού, η διαβουλευτική δημοσκόπηση διεξάγεται έτσι ώστε να αποκαλύπτει τι «θα σκεφτόταν το εκλογικό σώμα, αν μπορούσε, υποθετικά, να ενσωματωθεί σε εξαντλητικές διαδικασίες διαβούλευσης». Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Συγκεντρώνοντας ένα μικρό, αλλά αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού σε ένα μέρος για μερικές ημέρες. Αρχικά, διενεργείται ψηφοφορία βάσει των προσχηματισμένων απόψεων των συμμετεχόντων επί του δημόσιου ζητήματος για το οποίο έχουν κληθεί να διαβουλευτούν. Σε δεύτερη φάση, ειδικοί επί του θέματος παρουσιάζουν τις θέσεις τους και κατόπιν δέχονται ερωτήσεις. Ύστερα ακολουθούν συζήτηση και ανταλλαγή επιχειρημάτων μεταξύ των συμμετεχόντων. Στο τέλος ψηφίζουν και πάλι. Το αποτέλεσμα αυτής της διαβούλευσης θεωρείται αντιπροσωπευτικό της στοχαστικής κρίσης του εκλογικού σώματος και αποκτά συμβουλευτική ισχύ.

ια πρωτοβουλία παραχώρησης δημόσιου βήματος σε πολίτες που προέκυψε από «τα πάνω» μπορεί εύκολα και γρήγορα να αρθεί ή να αλλοιωθεί, αν η οργανωμένη κοινωνία πολιτών δεν αδράξει την ευκαιρία να ανταποκριθεί ενεργά, και ακόμη περισσότερο, να αξιώσει τη θεσμοθέτηση βελτιωμένων διαδικασιών δημόσιας διαβούλευσης. Είμαστε έτοιμοι να το πράξουμε;

11/12/09 1:29 PM

24bookpress

νοεμβριοσ2009

ΘΕΜΑ: ΚΕROUAC KAI BEAT ΣΗΜΕΡΑ

The

Beats go on Σαράντα χρόνια έκλεισαν πρόσφατα χωρίς τον Τζακ Κέρουακ, τον πιο διάσημο μιας μεγάλης και πολυπλόκαμης παρέας, που έμεινε στην ιστορία ως «The Beat Generation». Τον όρο εισήγαγε ο ίδιος, κάπου στα 1948, θέλοντας να περιγράψει το στιλ ζωής που ακολουθούσαν αυτός και οι φίλοι του. Αρχικά σήμαινε «κουρασμένος», «νικημένος», ώσπου εκείνος τον εμπλούτισε είτε με θρησκευτικές συνδηλώσεις (π.χ. beatific) είτε είτε προσδίδοντάς του άλλη, μια προσδίδοντάς του μια άλλη, πιο μουσική διάσταση πιο μουσική διάσταση (on (on the beat). τα λοιπά, the beat). ΚατάΚατά τα λοιπά, τον τον όρο Μπίτνικ (Beatnik) τον όρο «μπήτνικ» (beatnik) τον πρωτοεισήγαγε ο δημοσιογράφος Κάεν προσθέτοντας Χερμπ Κάεν, προσθέτοντας στο τέλος την κατάληξη «nik», που συνηθιζόταν στα γίντις. Σημαντικό ρόλο λέγεται ότι έπαιξε και ο τρόμος που σκορπούσε

beat.indd 24

στο φαντασιακό του φοβισμένου αμερικανού οο δορυφόρος μέσου Αμερικανού δορυφόρος (Sputnik) που Σπούτνικ (Sputnik), που είχαν μόλις θέσει σε τροχιά οι Σοβιετικοί… Το πρώτο έργο της γενιάς που έκανε αίσθηση ήταν το «Ουρλιαχτό» (Howl, 1955) του Άλεν Γκίνσμπεργκ. Το «Ουρλιαχτό» οδήγησε στην πρώτη δίκη για προσβολή της δημόσιας αιδούς στην Αμερική, ενώ τέσσερα χρόνια μετά στο εδώλιο κάθισε ο Ουίλιαμ Μπάροουζ για το «Γυμνό γεύμα» του. Έτσι, όταν το 1957 κυκλοφόρησε το «Στο δρόμο», η δημοσιότητα από τη δίκη του Γκίνσμπεργκ διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην υποδοχή του. Αν και τα πρώτα σπέρματα Μπιτ ανιχνεύονται σε των μπητ διανοουμενίστικο περιβάλλον, και πανεπιστήμιο συγκεκριμένα στο Πανεπιστήμιο

Κολούμπια, ένα από τα κεντρικά γνωρίσματά τους υπήρξε η γοητεία που τους ασκούσε τους, το περιθώριο. Όλοι τους συγχρωτίζονταν από νωρίς με ντίλερς, πρεζόνια, κλεφτρόνια, ντίλερ, τρανσέξουαλ. Από αυτή την άποψη, το σημαντικότερο γεγονός της πρώτης περιόδου ήταν το μαχαίρωμα του φίλου τους Ντέιβιντ Κάμενερ από τον, επίσης φίλο τους, Λούσιαν Καρ. Ακολούθησε η «αθέλητη» δολοφονία από τον Μπάροουζ της ίδιας της γυναίκας και μητέρας του γιου του, κατά τη διάρκεια «παιχνιδιών» μ’ ένα περίστροφο. Σημαντική υπήρξε επίσης η γνωριμία τους με τον Νιλ Κάσσαντυ. Κάσσαντυ, ο γνήσιος Κάσαντι. ΟΟ Κάσαντι, ο πιο πιο γνήσιος ενσαρκωτής του ενσαρκωτής του μετέπειτα μετέπειτα χίπικου συνθήματος χίπικου συνθήματος «live fast liveyoung», fast die επηρέασε young, επηρέασε die με την με την προσωπικότητα και τη προσωπικότητα και τη ζωή

του δεκάδες ζωή του δεκάδες λογοτεχνικά λογοτεχνικά και και κινηματογραφικά κινηματογραφικά έργαέργα (πιο(πιο Heart beat, μεμε πρόσφατο το «Heart Βeat», τον Νικ Νόλτε), με γνωστότερο δρόμο» στο βέβαια το «Στο δρόμο», στο οποίο οποίο εμφανίζεται ως Ντιν Μόριαρτι. Είναι δύσκολο να περιγραφεί εξαντλητικά η επιρροή που άσκησαν οι Μπητς στην που άσκησαν οι μπητ στην αμερικανική και ευρωπαϊκή κουλτούρα. Τόσο τα κινήματα εξήντα, αργότερα του '60, όσο όσο και και αργότερα οι οι Πανκ, υπήρξαν κάποιο πανκ, υπήρξαν με με κάποιον τρόπο επίγονοί τους. Σε αυτό αφιέρωμα, επιλέξαμε επιλέξαμε να να το αφιέρωμα ασχοληθούμε με ορισμένες όχι και τόσο γνωστές πλευρές τους, όπως η ποίηση, οι γυναίκες μπητ, αλλά και η σημαντική παρουσία πολλών μπητ στην Ελλάδα τη 60. δεκαετία του '60. Του Κώστα Του ΚώσταΚατσουλάρη Κατσουλάρη

11/12/09 12:56 PM

bookpress25

noemβριοσ2009

Γιατί

διαβάζουμε Jack Kerouac;

Η παλιοπαρέα του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη από την εφηβεία της ταξιδεύει, μεθά και παραληρεί στους αχανείς ορίζοντες του «Οn the Road». O Tζακ Κέρουακ κέρδισε την εφηβεία μας, με τα συγκινημένα ποιήματά του (ποιήματα που διαβάζαμε σκόρπια, είτε από χειροποίητες εκδόσεις είτε καταφεύγοντας στην Αμερικανική Βιβλιοθήκη, εκεί στη Μασσαλίας), έχοντας κατά νου κάποτε να αποκτήσουμε το On the Road και να ταξιδέψουμε στο αχανές των οριζόντων μαζί του, κι αυτό κάναμε, ο Γιάννης ο Τζώρτζης, ο ποιητής, που μάλιστα μετέφρασε κάμποσες σελίδες του Τζακ, και την Tristessa ολόκληρη, και μας κόλλησε, σ’ όλη την παλιοπαρέα τη φράση «αγνός και ανεξέλεγκτος», και σπεύδαμε όποτε τα καταφέρναμε, που σημαίνει όποτε η φλύαρη μέθη και η μεθυσμένη φλυαρία έστεργαν να μας το επιτρέψουν, όποτε καταφέρναμε, λοιπόν, σπεύδαμε κι αγοράζαμε κάθε βιβλίο του Τζακ που έφερνε ο αείμνηστος Θανάσης στη Φωλιά του Βιβλίου, και μετά πηγαίναμε φουριόζοι στον Μπερντέ, Ζωοδόχου Πηγής & Σόλωνος, κι ερχόταν και ο Μανώλης Νταλούκας εκεί, και ο Θοδωρής ο Κούτσης, και ο Βασίλης ο Τσαλής, και άλλα ανήσυχα πνεύματα, αλλά και σώματα, και πιάναμε τις μπίρες και τις σελίδες εναλλάξ, διάβασμα και ποτό, ξανά και ξανά, και σαν διαβάσαμε πια όλο το On the Road, αυτό το εκτυφλωτικό βελούδο, αυτές τις απανωτές φωτοβολίδες ευφροσύνης μες στον σκοτεινό ουρανό, αυτά τα ψιθυρισμένα ουρλιαχτά με σιγαστήρα, αυτά τα πηγαινέλα στην πελώρια Αμερική, αυτές τις σελίδες γεμάτες ένταση και ταχύτητα και τραχύτητα μα και τρυφερότητα και χάδια και αγκαλιές και φιλία, προπάντων και πάνω απ’ όλα ΦΙΛΙΑ, με τα τρίμματα απ’ τις αλλεπάλληλες μηλόπιτες να είναι ό,τι πιο θελκτικό, και τα διπλόψωμα να μας κάνουν απλούς τη μια στιγμή για να ’ρθει το παραλήρημα κατόπιν και να μας ωθήσει σε σφαίρες παράνοιας άκακης, σε ακτές του νου που σάλευε έγχρωμος μες στου Κέρουακ το σαλεμένο σύμπαν, ναι, σαν τα διαβάσαμε όλ’ αυτά, και τα ξαναδιαβάσαμε, και τα διαβάσαμε ξανά, και πάλι τα διαβάσαμε, κι είπαμε ΚΙ ΕΜΕΙΣ ΕΤΣΙ, κι είπαμε, ΚΙ ΕΜΕΙΣ ΘΑ ΓΡΑΨΟΥΜΕ, κι είπαμε, ΜΑ ΠΡΙΝ ΑΠ’ ΟΛΑ ΘΑ ΖΗΣΟΥΜΕ, κι αρχίσανε ταξίδια, μέσα κι έξω, και περιπέτειες του δρόμου, κι ο Τσαλής να φεύγει για το Βερολίνο και να μετατοπίζεται, όχι και τόσο ανεπαισθήτως, από τον Κέρουακ στον Έρνεστ «Πάπα» Χέμινγουεϊ, και να τρέχει με αεροπλάνα σακαράκες εκείνη την εποχή και ο Τζώρτζης εκεί, και να γράφουν ποιήματα γελώντας μεθυσμένοι με μπίρες και σναπς και παρέα με τον Ντένις Χόπερ, για σκέψου!, και ένα βράδυ γνωρίσαν και τον Άλεν Γκίνσμπεργκ, και ο Γκίνσμπεργκ είχε ξυρίσει τα θρυλικά του γένια κείνες τις μέρες, και του λέει ο Τζώρτζης, Άλλαξες Άλεν, και του λέει ο Γκίνσμπεργκ, Κι εσύ άλλαξες Yannis, και του λέει ο Τζώρτζης, Πώς το

λες;, Πού ξέρεις πώς ήμουνα;, και του απαντάει ο Γκίνσμπεργκ, Κι εσύ πού ξέρεις πώς ήμουνα;, και μετά είπαν πολλά και ήπιαν πολλά, και γνωρίστηκαν αληθινά, και ο Τζώρτζης επέστρεψε στην Αθήνα, ενθουσιασμένος, και μίλαγε συνέχεια, ακατάπαυστα, για τον Γκίνσμπεργκ, και για τον Μπάροουζ, και για τον Κέρουακ, ενώ ο Τσαλής είχε και πάλι μετατοπιστεί, και πάλι όχι και τόσο ανεπαισθήτως, από τον Πάπα Χεμ στον Νιλ Κάσαντι, το άλλο εγώ του Κέρουακ ήταν ο Νιλ, κι ο Κέρουακ τον έχει απαθανατίσει μ’ έναν αστερισμό ονομάτων (Vern Pomery Jr., Dean Pomery, Dean Pomeray Jr., Dean Moriarty, Cody Pomeray), και τους βαφτίσαμε, τους Τζώρτζη και Τσαλή, με γέλια ομηρικά Τζώρτζουακ και Τσάλαντι, κι έχουνε κυλήσει τριάντα χρόνια από τότε και τα παρωνύμια αυτά βαστάν ακόμη, και ενώ έχουμε περιπλανηθεί ώρες και μέρες και βδομάδες και μήνες και χρόνια στα τοπία και τους κόσμους του Ρέιμοντ Κάρβερ και του Τσαρλς Μπουκόφσκι και του Ντον Ντελίλο και της Πατρίσια Χάισμιθ και του Ντάσιελ Χάμετ και τόσων άλλων εξαίσιων εξαίρετων και έξοχων, ολοένα και ξανά και πάλι στον Κέρουακ επιστρέφουμε, αγνοί και ανεξέλεγκτοι, όπως και στους Αγίους Νίκο-Γαβριήλ Πεντζίκη και Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, ενώ από το πλάι μας ποτέ δεν λείπουν οι Καραμαζόφ του Φιοντόρ και στο γυλιό μας πάντοτε κουβαλάμε το Gravity’s Rainbow, με αέναα αιώνια άσματα να κάνουν σα μαγεμένο το μυαλό να φτερουγίζει ξαναμανακαιπάλι στου Κέρουακ τα κορφοβούνια και στου Κέρουακ την άδολη ανοιχτότητα, το άνοιγμα στο αίνιγμα που έλεγε κι η Μήτσορα, ενώ εμείς βροντοφωνάζαμε το ποίημα του Τζώρτζη «Εκεί που σταματάς μια νύχτα/ εκεί περνάς ολόκληρη ζωή», κι αισθανόμασταν για άλλη μια φορά ευγνώμονες απέναντι στον Κέρουακ καθώς μας είχε συστήσει με τον πιο αλησμόνητο τρόπο τον άλλο της ζωής μας χθόνιο κολοσσό, τον άλλο που δεν έπαψε ποτέ να λάμπει, αγνός και ανεξέλεγκτος κι αυτός, αλλά και πάντοτε ανυπέρβλητα μεθοδικός, ο Τζέιμς Τζόις ο Ιρλανδός, απίστευτα επιβλητικός, χωρατατζής κι αυτός, να τους τρομάζει ακόμη όλους, «εγώ χαμογελώ κι εκείνοι χάνονται», όπως το έγραψε κι ο Τζώρτζης, και να κυλάν τα χρόνια και τα χιόνια του καιρού του αλλοτινού, και να χάνονται πολλά μες στη ιλύ της ύλης, πολλά να παίρνει ο άνεμος, όνειρα να γίνονται στάχτες, οράματα να τα τσακίζει του ρεαλισμού η βαριοπούλα, «σαχ και ματ κάνει πάντα η πραγματικότητα» να μας λέει ο Νίκος Καρούζος, αλλά πολλά μάς έμειναν, πολλά να είναι και σήμερα ανοξείδωτα, κι ανάμεσα σ’ αυτά το ότι καταφεύγουμε συχνά πυκνά στου Κέρουακ το κονάκι, στου Τζακ τη θέρμη και το θάλπος, εκεί, ναι, καταφεύγουμε.

Ανήμερα του Τζακ, 21/10/2009

beat.indd 25

11/12/09 12:57 PM

26bookpress

Νοεμβριοσ2009

ΘΕΜΑ: ΚΕROUAC KAI BEAT ΣΗΜΕΡΑ

Ο Μπομπ Ντίλαν και ο Άλεν Γκίνσμπεργκ πάνω από τον τάφο του Κέρουακ.

Κλοτσιάστοκεφάλι Η Σώτη Τριανταφύλλου αναλύει τα γνωρίσματα του αφρισμένου κύματος της μπητ ποίησης κι εκτιμά, κόντρα στην κοινή πεποίθηση, ότι οι μπητ ήταν κάτι περισσότερο από τον μύθο τους. Καθώς το φεγγάρι ανατέλλει / ο κύκνος αποκοιμιέται τραγουδώντας / στη λίμνη του μυαλού.

ο 1969 ήταν η χρονιά όπου άλλαξαν όλα: ο Ρίτσαρντ Νίξον έγινε ο 37ος πρόεδρος των ΗΠΑ, οι Led Zeppelin έκαναν την πρώτη τους περιοδεία, η ταινία «Easy Rider» βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ των Καννών· στο Βιετνάμ, λίγους μήνες πριν από την προσελήνωση του Apollo 11, η μάχη του Hamburger Hill εγκαινίασε μια καινούργια φάση του πολέμου. To φρικτό μαζί με το μεγαλειώδες –οι σφαγές στην έπαυλη της Cielo Drive, το φεστιβάλ του Γούντστοκ, ένας βίαιος θάνατος στο Άλταμοντ· άνεμος επανάστασης (η σύσταση των Weathermen) και αποκάλυψης, συντέλειας: οι μπητ κοντο-

beat.indd 26

στέκονται αμήχανοι, συνειδητοποιούν άραγε τι έκαναν; Το πνεύμα της δεκαετίας του ’60 κι αυτού του annus mirabilis χρονολογείται από πολύ παλιότερα, από το «On the Road» και τo «Ηowl»· οι δεκαετίες δεν ταυτίζονται με τα δεκάχρονα διαστήματα, αλλά εκτείνονται ανάμεσα στα ορόσημα. Και μολονότι υποθέτω ότι το τελευταίο γεγονός που ενδιέφερε τον Κέρουακ προτού πεθάνει στο Σεντ Πίτερσμπεργκ της Φλόριντα, τον Οκτώβριο του 1969, ήταν η νίκη των Jets στο Super Bowl, oι μπητ είχαν ήδη συντελέσει στη μεταμόρφωση της αμερικανικής λογοτεχνίας και του τρόπου της ζωής στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ήταν αργά για να μετανιώσει κανείς: μετά την bebop, το rythm & blues και το ροκ σάρωναν τον κόσμο· η αμερικανική ηγεμονία εξήγαγε τα υλικά της καταστροφής της. Η ποίηση των μπητ αποτελεί αμερικανικό φαινόμενο, με την έννοια ότι συνεχίζει, αν και με διαδοχικές ρήξεις, την αμερικανική παράδοση (του Γουίτμαν, του Λον-

γκφέλοου), περιγράφει το αμερικανικό τοπίο και ερευνά τις ιδιαιτερότητες της αμερικανικής ψυχής: σε όσους πάσχουν από την ευρέως διαδεδομένη πάθηση του αντιαμερικανισμού συνιστώνται επαναλαμβανόμενες δόσεις αμερικανικής ποίησης που περιπτύσσει τρεις γενιές και διαχέεται σε όλη την αγγλική γλώσσα. Από το «Pictures of the Gone World» του Λόρενς Φερλινγκέτι (1953) μέχρι την κυκλοφορία και τη δίκη εναντίον του «Ουρλιαχτού» του Άλεν Γκίνσμπεργκ (1956) χώρεσε μια ποιητική και φιλοσοφική εξέγερση με πλήθος αποχρώσεων: ο Φερλινγκέτι αναδείχτηκε σ’ έναν εκλεκτικιστή που συνδυάζει την κληρονομιά του λυρισμού και της αφήγησης, στην οποία ανιχνεύεται η επιρροή Αμερικανών –όπως ο Τ.Σ. Έλιοτ, ο Πάουντ, ο Κάμινγκς– και γαλλόφωνων, όπως ο Μποντλέρ, ο Πρεβέρ, ο Ρεμπό, ο Απολινέρ και ο Μπλεζ Σαντράρ. Η ποίηση του Φερλινγκέτι διαρρηγνύει τον αμερικανικό επαρχιωτισμό, και ο ίδιος, ως ποιητής, ως

εκδότης των «City Lights» και ως μνημείο του Νορθ Μπιτς του Σαν Φρανσίσκο, αποτελεί την επιτομή του «καθιστικού» μπητ, αν το «νομαδικό» μπητ εκπροσωπούν ο Κέρουακ, ο Κάσαντι, ο Κόρσο και ο Ρέξροθ. Ένας φαινομενικά ήσυχος Αμερικανός που αποδεικνύει ότι η επανάσταση μπορεί να εκτυλιχθεί σ’ ένα βιβλιοπωλείο και σε μια στενή αλέα που έχει το όνομα του Τζακ Κέρουακ. Η στιγμή όπου ο Φερλινγκέτι ανεβαίνει στη σκηνή του Winterland και απαγγέλλει το «Loud Prayer», ενώ τον κινηματογραφεί ο Μάρτιν Σκορτσέζε, είναι –νομίζω– ένας θρίαμβος της μπητ ποίησης και θρίαμβος της ποίησης γενικά: ο ποιητής αναδύεται σε μύστη, τα όριά του διαλύονται· μπροστά μας εμφανίζονται ο Μπλέικ, ο Σέλλεϋ, ο Λόρκα· ο όρος «beat» είναι ανεπαρκής για να περιγράψει όλα όσα εκφράζει ο Φερλινγκέτι· τους μπητ, όπως τον Γκίνσμπεργκ και τον Κόρσο, τους ποιητές της Αναγέννησης του Σαν Φρανσίσκο, όπως τον Γκάρι Σνάι-

ντερ και τον Κεν Ρέξροθ, και την ομάδα του Black Mountain, που διαχέεται στη Βόρεια Καλιφόρνια και που διατυπώνει, εκτός από την ποιητική της, μια σύνθετη πολιτική, ηθική και αισθητική πρόταση. Ο Κεν Ρέξροθ (1905-1982) ήταν σχεδόν συνομήλικος με τον Φερλινγκέτι (αλλά ο Φερλινγκέτι ζει ακόμα ενώ γράφονται αυτές οι γραμμές), γεννήθηκε σε μια βιομηχανική πόλη της Ιντιάνα και έζησε τη ζωή του περιπλανώμενου μπητ, προτού ο Κέρουακ γνωρίσει τον Κάσαντι κι αρχίσουν να διασχίζουν μαζί τις Ηνωμένες Πολιτείες από το Ντένβερ στα ανατολικά και πάλι πίσω, ως το Μπιγκ Σουρ. Ο Ρέξροθ, hobo στα χρόνια της Οικονομικής Κρίσης, αργότερα ασκητής σε μοναστήρι, πολυτεχνίτης και ερημοσπίτης στην αμερικανική ενδοχώρα, έγραψε την πρώτη ποιητική του συλλογή το 1940: στην πραγματικότητα, είναι ο πρώτος μπητ· ειρηνιστής, επαναστάτης, ένα είδος ανθρωπιστή-υπαρξιστή που διεύρυνε τον χώρο της αμερικανικής ποίησης με ιαπωνικά, κινεζικά και ισπανικά δάνεια. Ο Κεν Ρέξροθ μού φαίνεται η επιτομή του αμερικανικού ονείρου, όπως βλέπω το αμερικανικό όνειρο: όχι δηλαδή σαν το «success story», κατά το οποίο αναρριχάσαι κοινωνικά κερδίζοντας χρήμα και δόξα, αλλά σαν την εξαίσια ευκαιρία να γίνεις αυτό που θέλεις μέσω της μάθησης, της γνώσης. Η ανθολογία του Ντόναλντ Άλεν «The New American Poetry 19451960» ήταν μια επιλογή της «τρίτης γενιάς» των Αμερικανών μοντερνιστών, στην οποία περιλαμβάνονταν ποιητές ομόκεντρων κύκλων: ανάμεσά τους o Άλεν Γκίνσμπεργκ, ο Πίτερ Ορλόφσκι και ο Γκάρι Σνάιντερ, που θεωρούνται μπητ, παρότι, όπως σχολίαζε ο Γκίνσμπεργκ, «κανείς δεν ξέρει αν ήμασταν καταλύτες ή αν επινοήσαμε κάτι ή αν ήμασταν μονάχα ο αφρός πάνω σ’ ένα κύμα· μάλλον συνέβαιναν και τα τρία». Ποια είναι, σε αδρές γραμμές, τα γνωρίσματα αυτού του αφρισμένου ποιητικού κύματος: η διάθεση για το literary kick –κλοτσιά στο κεφάλι και μαζί γλωσσική, λογοτεχνική απόλαυση–, στη συνέχεια, ένα όραμα, μια εξέγερση, η έκρηξη του νου, η γιορτή της κάθε μέρας. «Χύνεται το ουράνιο τόξο απ’ το παράθυρό μου» γράφει ο Πίτερ Ορλόφσκι, ο πιο «σουρεαλιστής» από τους μπητ, που αλλοιώνει την αμερικανική ορθογραφία, όπως θα κάνουν αργότερα οι rappers: «αδειάζω τα σκουπίδια στο τραπέζι / καλώ χιλιάδες μπουκάλια στο δωμάτιό μου, τ’ αποκαλώ του Ιουνίου έντομα, σκαθάρια. Η γραφομηχανή μου μαξιλάρι. / Το κουτάλι γίνεται μπροστά στα μάτια μου πιρούνι. / Οι αλήτες του δρό-

11/12/09 12:58 PM

Προκαλώντας τα ήθη

Το «Ουρλιαχτό» του Γκίνσμπεργκ, το εμβληματικό έργο της μπητ ποίησης, δεν θα μπορούσε να λείπει από το σχετικό σταντ του αμερικανικού βιβλιοπωλείου. Η κυκλοφορία του το 1956 επέφερε την πρώτη δίκη για προσβολή της δημόσιας αιδούς στις ΗΠΑ.

μου μού δίνουν όλα τα λεφτά τους». Για τα στερότυπα των μπητ έχουν γραφτεί πολλά· οι παρεξηγήσεις συσσωρεύονται: beatnik σημαίνει να ζεις απολαμβάνοντας τη ζωή επικίνδυνα –dangerous fun–, αλλά δεν αρκεί ούτε η περιπλάνηση ούτε η ταχύτητα ούτε οι βενζενδρίνες, η τζαζ, το τυχαίο σεξ... Πολύ λιγότερο beatnik σημαίνει ένας τρόπος συμπεριφοράς και ντυσίματος ή ορισμένες καλλιτεχνικές προτιμήσεις, όπως οι πίνακες του Νταλί και η τζαζ του Τσάρλι Πάρκερ... Εξάλλου, εκτός από το «Στο δρόμο» και το «Τζάνκι», η μπητ πεζογραφία είναι κάπως συμπτωματική, «αξιοπερίεργη», συχνά με ρίζες σε μια σκιώδη σκηνή τρόπου ζωής, που πήρε προσφυώς την ονομασία «subterranean». Σαράντα χρόνια μετά τον θάνατο του Κέρουακ, θα περίμε-

beat.indd 27

νε κανείς την εκτίμηση ότι οι μπητ ήταν κάτι λιγότερο από τον μύθο τους: ωστόσο, πιστεύω ότι ήταν κάτι περισσότερο, κάτι που δεν έχει ακόμα αποκαλυφθεί· ένας τόπος όπου συναντιούνται η έρευνα για τη δομή και την αφήγηση, η ανατροπή των κανόνων της γλώσσας και η αμφισβήτηση της χριστιανικής ηθικής, που οδήγησε είτε στην αυτοκαταστροφή είτε στην αναζήτηση των ανατολικών φιλοσοφιών. Επίσης, ένας τόπος όπου συντρίβεσαι πανηγυρικά, όπου κάποιο κρύο πρωινό μαζεύεις μόνος τα απομεινάρια ενός μεγάλου πάρτι. Κι όπου ο έλεγχος της σεξουαλικότητας χάνεται, η ταυτότητα του φύλου καταργείται· μεγάλο μέρος της μπητ ποίησης περιέχει την αυτοανάλυσή της, τα ερωτήματα και τις ενδεχόμενες απαντήσεις της ηθικής παραβατικότητας.

Όποιος από τους μπητ δεν πυρπολήθηκε, δεν «κάηκε», όπως προέβλεπε ο Κέρουακ, ξεπρόβαλε τεράστιος στο στερέωμα της λογοτεχνίας: το «Ουρλιαχτό» είναι η «Βασίλισσα Μάβα» του εικοστού αιώνα. H μπητ ποίηση, από τον Φερλινγκέτι μέχρι τη ροκ στιχουργική, αποτελεί πηγή έμπνευσης για την ίδια την ύπαρξη: «κανένα πέρασμα, καμιά διάβαση / από του κτήνους την υγρή ακτή». Ο αντικομφορμισμός του 21ου αιώνα οφείλεται στην ποίηση των μπητ, στα υπόγεια ρεύματα και στις μεταλλάξεις της αμερικανικής τέχνης που υπονόμευσαν τον «επιχειρηματικό άνθρωπο» του μεταπολέμου, τον «Μan in the Gray Flannel Suit», όπως τον περιέγραψαν ο Sloan Wilson και ο C. Wright Mills, τον συμμορφωμένο στις παραδοσιακές αξίες και στον καθωσπρεπισμό: αντιθέτως, ο Γκρέγκορι Κόρσο παροτρύνει –νομίζω– σε μια ζωή «έξω από το κουτί», όπου μπορείς να οδηγείς ένα κλεμμένο ή δανεισμένο αυτοκίνητο χωρίς συγκεκριμένο προορισμό. «Κοιμήθηκα στο πίσω κάθισμα, συνεπαρμένος απ’ την καινούργια μου ζωή».

11/12/09 12:59 PM

28bookpress

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ2009

ΘΕΜΑ: ΚΕROUAC KAI BEAT ΣΗΜΕΡΑ

Πανί με πανί

Αποκλειστική προδημοσίευση από το χαμένο, μέχρι πρόσφατα, πρώτο βιβλίο του Τζακ Κέρουακ «Τhe Sea is my Brother», που θα εκδοθεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη. Κεφάλαιο πρώτο: «Το σπασμένο μπουκάλι»

νας νεαρός, με τσιγάρο στο στόμα και με τα χέρια στις τσέπες του παντελονιού του, κατέβηκε τα τούβλινα σκαλοπάτια ενός ξενοδοχείου στο βόρειο Μπρόντγουεϊ και έστριψε προς το Ριβερσάιντ Ντράιβ, βαδίζοντας νωχελικά μ’ ένα παράξενο, αργό σούρσιμο των ποδιών. Ήταν σούρουπο. Μεσοκαλόκαιρο. Οι ζεστοί δρόμοι του Ιουλίου σκεπάζονταν από ένα πέπλο υγρασίας που θόλωνε τα αιχμηρά περιγράμματα του Μπρόντγουεϊ: στην κεντρική ετούτη νεοϋορκέζικη λεωφόρο στριμώχνονταν σμήνος από παιδικά καροτσάκια, πολύχρωμα κιόσκια με φρούτα, αστραφτερά αυτοκίνητα, εβραϊκά μπακάλικα, μαρκίζες κινηματογράφων, όλα εκείνα τα αναρίθμητα έμψυχα και άψυχα που συνθέτουν το πνεύμα του καρναβαλιού. Ο νεαρός, ντυμένος απλά με λευκό πουκάμισο, χωρίς γραβάτα, μ’ ένα πολυφορεμένο πράσινο αδιάβροχο, μαύρο παντελόνι και μοκασίνια, στάθηκε μπροστά σ’ ένα υπαίθριο μανάβικο, κοιτώντας τα φρούτα και τα λαχανικά. Στο λεπτό του χέρι κρατούσε ό,τι είχε απομείνει από τα χρήματά του – δύο εικοσπενταράκια, μια δεκάρα και μια πεντάρα. Αγόρασε ένα μήλο και προχώρησε, μασουλώντας σκεφτικός. Τα είχε ξοδέψει όλα μέσα σε δύο βδομάδες μονάχα· πότε επιτέλους θα μάθαινε να είναι πιο συνετός... Οκτακόσια δολάρια σε δεκαπέντε μέρες; – πώς; πού; και γιατί; Όταν πέταξε τα κουκούτσια του μήλου, ένιωθε ακόμη την ανάγκη να ικανοποιήσει τις αισθήσεις του με κάτι – με κάποιο χασομέρι, κάποια άσκοπη πράξη· έτσι, μπήκε σ’ ένα καπνοπωλείο και πρόσφερε στον εαυτό του ένα πούρο. Δεν

beat.indd 28

το άναψε προτού καθίσει σε ένα παγκάκι με θέα το ποτάμι, τον Χάντσον. Στην όχθη έκανε δροσιά. Πίσω του, η βοή και οι δονήσεις της Νέας Υόρκης: η πόλη αναστέναζε και παλλόταν λες και το ίδιο το νησί του Μανχάταν ήταν ένα κακόφωνο καλώδιο ξεριζωμένο απ’ το χέρι ενός θρασύτατου, πολυάσχολου δαίμονα. Ο νεαρός γύρισε και σάρωσε με τα σκούρα, περίεργα μάτια του τις ταράτσες των ψηλών κτιρίων, και κάτω προς το λιμάνι, εκεί όπου η αλυσίδα από τα φώτα του νησιού σχημάτιζε ένα γιγάντιο τόξο, καυτές χάντρες μες στην ομίχλη του μεσοκαλόκαιρου δεμένες σε μια συγκεχυμένη διαδοχή. Το πούρο του είχε την πικρή γεύση που είχε τόσο επιθυμήσει· γεύση γεμάτη και γενναιόδωρη ανάμεσα στα δόντια του. Στο ποτάμι διέκρινε τα αχνά σκαριά των αγκυροβολημένων εμπορικών πλοίων. Ένα μικρό ρυμουλκό, αόρατο εκτός από τα φώτα του, γλιστρούσε και λικνιζόταν απαλά ανάμεσα στα φορτηγά και στα γκαζάδικα. Με ήρεμη έκπληξη έγειρε μπροστά, παρατηρώντας τα φωτεινά σημεία που επέπλεαν και κινούνταν σιγανά με το ρεύμα του νερού, με υγρή χάρη. Η σχεδόν νοσηρή περιέργεια του νεαρού είχε μια μια στιγμή εξαφθεί από κάτι που στα μάτια ενός άλλου θα φάνταζε συνηθισμένο. Αυτός ο νεαρός, ωστόσο, δεν ήταν συνηθισμένος άνθρωπος. Είχε μάλλον κανονικό παρουσιαστικό, ύψος λίγο πάνω από το μέσο, λεπτός, αλλά με ύφος μάλλον απατηλό, διφορούμενο, πράγμα που εντεινόταν από το προτεταμένο πιγούνι και τους μυς του πάνω χείλους, από το εκφραστικό, διακριτικά σχηματισμένο στόμα, το σαρκώδες από τις άκρες του έως τη λεπτή μύτη, καθώς κι από τα δύο

συμμετρικά, συμπονετικά μάτια. Αλλά η συμπεριφορά του ήταν αλλόκοτη. Είχε το συνήθειο να κρατάει ψηλά το κεφάλι, με αποτέλεσμα ό,τι κι αν παρατηρούσε, να το παρατηρεί από ψηλά και στραβά: λες και η περιέργειά του είχε κάτι υπεροπτικό κι ανεξιχνίαστο. Μ’ αυτό το ύφος κάπνιζε το πούρο του, χαζεύοντας τους περαστικούς που έκαναν τη βόλτα τους στο Ρίβερσαϊντ Ντράιβ: εξωτερικά, τουλάχιστον, έμοιαζε σε ειρήνη με τον κόσμο. Ήταν όμως πανί με πανί, και το ήξερε· μέχρι αύριο δεν θα του είχε μείνει σέντσι. Με μια υποψία χαμόγελου, που σχηματίστηκε όταν σήκωσε την άκρη των χειλιών του, προσπάθησε να θυμηθεί με ποιο τρόπο είχε ξοδέψει τα οκτακόσια δολάριά του. Η προηγούμενη νύχτα, το ήξερε, του είχε κοστίσει τα τελευταία του εκατόν πενήντα. Μεθυσμένος επί δύο εβδομάδες, είχε επιτέλους βρει τη νηφαλιότητα σ’ ένα φτηνό ξενοδοχείο στο Χάρλεμ· από εκεί, θυμόταν, είχε πάρει ταξί μέχρι ένα μικρό εστιατόριο της λεωφόρου Λένοξ, όπου σέρβιραν μόνο χοιρινά παϊδάκια. Εκεί πέρα συνάντησε μια τρισχαριτωμένη μαυρούλα, μέλος της Κομμουνιστικής Νεολαίας. Θυμόταν πως είχαν πάρει μαζί ταξί για το Γκρίνιτς Βίλατζ, όπου εκείνη ήθελε να δει κάποια ταινία... τον «Πολίτη Κέιν» ίσως; Στη συνέχεια, σ’ ένα μπαρ στην οδό ΜακΝτούγκαλ, την έχασε, όταν συναντήθηκε με έξι απένταρους ναύτες από ένα αντιτορπιλικό που βρισκόταν στο καρνάγιο. Από εκείνη τη στιγμή, θυμόταν τον εαυτό του σ’ ένα ταξί μαζί με δαύτους, να τραγουδάνε δυνατά ό,τι τραγούδι μπορεί να φανταστεί κανείς· το τσούρμο κατέληξε στο «Kelly’s Stables» στην 52η οδό, για να ακούσουν τον Ρόι Έλντριτζ και την Μπίλι Χολιντέι. […]»

11/12/09 1:45 PM

bookpress29

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ2009

Αναγνωρισμένες μούσες, λησμονημένες δημιουργοί Οι γυναίκες αποτελούσαν περιθωριοποιημένη ομάδα μέσα στον περιθωριοποιημένο κύκλο των μπητ, αλλά δεν ήταν λιγότερο σημαντικές. Της Χίλντας Παπαδημητρίου Και να που διαβάζω ξανά για το ταξίδι σου στην Ινδία / Με τον Γκάρυ Σνάιντερ και τον Πήτερ Ορλόφσκι. Τελεία. / Ποιος έβγαλε τη φωτογραφία όπου οι τρεις σας / Στέκεστε με φόντο τα μοδάτα Ιμαλάια; / Η αρκούδα; (Τζοάν Κάιγκερ, Μια κακία για τον Άλεν, «The Again: Poems 1989-2000»)

Ιστορία μοιάζει να έχει ξεχάσει τις γυναίκες της Γενιάς των Μπητ. Όταν αναφερόμαστε σ’ αυτή, φανταζόμαστε μια παρέα νέων, ή λιγότερο νέων, λευκών που έγραφαν, έπιναν, ταξίδευαν και μιλούσαν με φρενήρεις ρυθμούς, ενώ στο φόντο σιωπηλές κοπέλες ντυμένες στα μαύρα (όπως σημειώνει η Ρόνα Τζόνσον στη συλλογή δοκιμίων για τις γυναίκες μπητ) τις παρατηρούσαν με θαυμασμό και φθόνο. Ωστόσο, η πραγματικότητα ήταν πολύ διαφορετική και δεν εξαντλείται στην εξαίρεση της Νταϊάν ντι Πρίμα: η Μαρντού Φοξ στους «Υποχθόνιους» του Κέρουακ αποτελεί σύμβολο των γυναικών μπητ όπως τις περιγράφει η Μπρέντα Νάιτ στο «Women of the Beat Generation»: «Οι γυναίκες των μπητ ήταν φτιαγμένες από την ίδια στόφα με τους άνδρες: άφοβες, θυμωμένες, ριψοκίνδυνες, υπερβολικά έξυπνες, ανήσυχες, έξω από τις κοινωνικές συμβάσεις: έκαναν αποκοτιές, σεξ και λάθη, έγραφαν ποίηση και ιστορία. Δεν φοβούνταν να λερωθούν [...], μούσες συγγραφέων και συγγραφείς οι ίδιες που εξύφαιναν μαγείες αλλάζοντας τον κόσμο...». Για τη συμβολή των γυναικών οι μπητ διαφωνούν μεταξύ τους: μισογυνία, ομοφυλοφιλία και αποθέωση του οιδιποδείου. Ο Γκίνσμπεργκ είχε δηλώσει ότι, για να μην υπάρχουν γυναίκες στον κύκλο τους, σήμαινε ότι καμία δεν ήταν αρκετά ταλαντούχα, ενώ ο Γκρέγκορι Κόρσο επέμενε ότι υπήρχαν πολλές σημαντικές μπητ ποιήτριες: ανάμεσά τους, η γερ-

beat.indd 29

μανικής καταγωγής Ρουθ Γουάις, που ο Κέρουακ και ο Κόρσο γνώρισαν στο Μπιγκ Σουρ. To σίγουρο είναι ότι οι γυναίκες αποτελούσαν μια περιθωριοποιημένη ομάδα μέσα στον ήδη περιθωριοποιημένο κύκλο των μπητ: στη δεκαετία του ’50 η συντηρητική αμερικανική κοινωνία δεν επέτρεπε στις γυναίκες να ζήσουν και να γράψουν όπως οι άνδρες. Τραγικό παράδειγμα η Ελίζ Κόουεν (σύντροφος του Γκίνσμπεργκ για σύντομο διάστημα), η οποία δεν πρόλαβε να εκδώσει τα ποιήματά της, αφού η πλούσια εβραϊκή οικογένειά της την έκλεισε σε ψυχιατρείο, όταν αποπειράθηκε να ζήσει την αντισυμβατική ζωή των μπητ. Καταρρακωμένη από τα ηλεκτροσόκ, η Κόουεν αυτοκτόνησε πριν κλείσει τα 30 της χρόνια. Η Κόουεν είναι ένα από τα κεντρικά πρόσωπα του αυτοβιογραφικού βιβλίου της Τζόις Τζόνσον «Minor Characters», που σκιαγραφεί τους «δευτερεύοντες χαρακτήρες» των μπητ, τις γυναίκες. Η Τζόνσον γράφει: «Στη σκηνή beat η καλλιτεχνική συμμετοχή των γυναικών ήταν ελάχιστη. Η αληθινή επικοινωνία περιοριζόταν μεταξύ ανδρών, οι γυναίκες παρακολουθούσαν απλώς […]. Κρατούσες το στόμα σου κλειστό, κι αν ήσουν έξυπνη και σ’ ενδιέφεραν όσα λέγονταν, έπιανες ό,τι μπορούσες. Ήταν μια άκρως ανδρική αισθητική». Ένα μέρος αυτών των γυναικών ανέλαβε την καταγραφή και την αποτίμηση της ιστορίας του κινήματος και του τρόπου ζωής των δημιουργών του. Το αποτέλεσμα είναι ένα πλήθος αυτοβιογραφικών βιβλίων, όπως το «Heart Beat» και το «Off the Road» της Κάρολιν Κάσαντι, το «How I Became Hattie Jones» της Χέτι Τζόουνς (συντρόφου του Αφροαμερικανού ποιητή Λιρόι Τζόουνς και συνεκδότριας του Totem Press), το «Baby Driver» της Τζαν Κέρουακ, κόρης του Κέρουακ, το «Troia: The Mexican Memoir» της Μπόνι Μπρέμσερ, συζύγου του Ρόι Μπρέμσερ, ή το «You’ll Be Okay» της Ίντι Πάρκερ, πρώτης συζύγου του Κέρουακ. Σε όλα αυτά τα

απομνημονεύματα (κυρίως στο «Nobody’s Wife: The Smart Aleck and the King of Beats» της Τζόαν Χάβερτι) οι άνδρες μπητ απεικονίζονται παραδοσιακοί και αμφίσημοι σε ό,τι αφορά τον ρόλο των γυναικών, ενώ η «επαναστατικότητά» τους απομυθοποιείται. Από τον ευρύτερο κύκλο των μπητ φαίνεται να εξέχει η Τζόαν Βόλμερ, η αυτοκαταστροφική σύζυγος του Γουίλιαμ Μπάροουζ, η οποία, παρότι δεν έγραψε ποτέ η ίδια, επηρέασε τους πρώτους μπητ. Το διαμέρισμά της στο Άπερ Γουέστ Σάιντ ήταν το σημείο συνάντησής τους στα μέσα της δεκαετίας του ’40: εκεί γνώρισε τον Μπάροουζ. Το ιντερνετικό περιοδικό «Beatdom» γράφει (ειρωνικά άραγε ή σοβαρά;) ότι ο Μπάροουζ

Ήταν φτιαγμένες από την ίδια στόφα με τους άνδρες: άφοβες, θυμωμένες, ριψοκίνδυνες Η Ντενίζ Λέβερτοβ (αριστερά), ποιήτρια της δεύτερης γενιάς των μπητ, είναι η μοναδική γυναίκα μπητ που έχει μεταφραστεί στα ελληνικά. στρώθηκε στο γράψιμο από τότε που σκότωσε τη Βόλμερ, παριστάνοντας τον Γουλιέλμο Τέλο. Μια εξίσου σημαντική γυναίκα της Beat Generation είναι η ποιήτρια Νταϊάν ντι Πρίμα, η οποία αποτελεί γέφυρα ανάμεσα στους μπητ και στους χίπις, καθώς και ανάμεσα στους καλλιτέχνες της Ανατολικής και της Δυτικής Ακτής. Αντισυμβατική όσο οι άνδρες μπητ (έχει πέντε παιδιά από τέσσερις διαφορετικούς άνδρες, διαφορετικών εθνοτήτων), έχει γράψει, εκτός από ποιητικές συλλογές, το ερωτικό χρονικό της γνωριμίας της με τους μπητ στο «Memoirs of a Beatnik». Αρκετές ποιήτριες συναντάμε στη δεύτερη γενιά των μπητ, στη δεκαετία του ’60, οι οποίες έχουν

επηρεαστεί τόσο από την Αναγέννηση του Σαν Φρανσίσκο όσο και από την ποιητική σχολή του Μπλακ Μάουντεν. Οι πιο γνωστές είναι η Ντενίζ Λέβερτοβ, η Τζoάν Κάιγκερ, η Χάριετ ΣόμερςΖέρλινγκ, η Λενόρ Καντέλ και οι (αρκετά νεότερες) Τζανίν Πόμι Βέγκα και Ανν Γουόλντμαν (από την ομάδα πειραματικής ποίησης «Outsider» της Νέας Υόρκης). Πολύ σημαντική στην καταγραφή και στην αποτίμηση του έργου των μπητ είναι η προσφορά της Ανν Τσάρτερς, η οποία άρχισε να συλλέγει εκδόσεις των έργων τους από τότε που ήταν φοιτήτρια. H Tσάρτερς έγραψε την πρώτη μετά θάνατο βιογραφία του Κέρουακ και τις πιο εμπεριστατωμένες μελέτες και συλλογές έργων των μπητ.

11/12/09 1:01 PM

30bookpress

Νοεμβριοσ2009

ΘΕΜΑ: ΚΕROUAC KAI BEAT ΣΗΜΕΡΑ

ΟιμπητστηνΕλλάδα Όταν ο Γκίνσμπεργκ πήγε ν’ ακούσει τον Τσιτσάνη και την Πόλυ Πάνου. Του Κωστή Αρβανίτη «Κυττάνε να βρίσκονται σε ζεστά κλίματα με εύκολο τρόπο ζωής. Μεταναστεύουν, σχεδόν οριστικά, σε ξένες χώρες. Στην Ιταλία, στην Ταγγέρη, στο Μαρόκο, στην Ελλάδα (Ύδρα, Κρήτη), στο Λονδίνο». Δημήτρης Πουλικάκος, «Beats», περιοδικό «Κριτήριο» τ. 1, Δεκέμβριος 1965.

τη διάρκεια της δεκαετίας του ’60 ταξίδεψαν στη χώρα μας –ή έζησαν σ’ αυτήν– αρκετοί μπητ λογοτέχνες. Οι δημοφιλέστεροι προορισμοί τους ήταν η Αθήνα, η Ύδρα και η Κρήτη. Στην Ύδρα έφτασε στα μέσα Απριλίου του 1960 ο Λέοναρντ Κοέν, που έμεινε στο νησί, για να αγοράσει τελικά ένα σπίτι στα τέλη Σεπτεμβρίου. Τότε, ο Κοέν ήταν ακόμα μόνο συγγραφέας, και σ’ αυτό το σπί-

Ο Κόρσο έκανε παρέα με τον Νάνο Βαλαωρίτη τι έγραψε το πρώτο του μυθιστόρημα «Το αγαπημένο παιχνίδι», που πρωτοκυκλοφόρησε το 1963, από τον αμερικανικό εκδοτικό οίκο Viking Press (ελλ. εκδ. Μελάνι). Το 1957, όταν βρισκόταν στη Νέα Υόρκη, ο ίδιος οίκος είχε εκδώσει το βιβλίο «Στο δρόμο» του Τζακ Κέρουακ. Ο Κοέν το 1956 είχε κυκλοφορήσει την πρώτη του ποιητική συλλογή, αλλά ποτέ δεν έγινε αποδεκτός από τους μπητ (βλ. Ira B. Nadel, «Leonard Cohen - Η βιογραφία», εκδ. Κοάν). Ωστόσο, το σπίτι του στην Ύδρα έμελλε να φιλοξενήσει αρκετούς μπητ συγγραφείς. Ο πρώτος ήταν ο Άλεν Γκίνσμπεργκ, τον οποίο ο Κοέν συνάντησε το 1961 στην Πλατεία Συντάγματος (βλ. Nadel) και τον κάλεσε στο σπίτι του, στην Ύδρα, όπου πέρασε αρκετά βράδια. Πιθανώς ήταν αυτός που μετά έστειλε εκεί τον Τζακ Χίρσμαν, μαζί με την τότε σύζυγό του Ρουθ Σέιμουρ, οι οποίοι φιλοξενήθηκαν στο νησί το 1965. Ο Χάρολντ Νορς, που είχε έρθει στην Ελλάδα από το 1963, φεύγοντας από το παρισινό Beat Hotel, που έκλεισε στις αρχές εκείνης της χρονιάς, πήγε στην Ύδρα, όπου γνώρισε τον Κοέν και τον Χίρσμαν και έκανε πα-

beat.indd 30

ρέα μαζί τους. Την ίδια χρονιά πήγαν στο νησί ο Σίνκλερ Μπέιλις (είχε έρθει κι αυτός απ’ το Παρίσι κι έμενε στην Αθήνα) και ο Γκρέγκορι Κόρσο. Ο Κόρσο είχε επισκεφτεί για πρώτη φορά την Ύδρα, στην προ-Κοέν εποχή: «Το σκηνικό ήταν υπέροχο, γνήσιο νησί του Ομήρου, νωρίς το πρωί, λαμπερός ήλιος» έγραφε στον Γκίνσμπεργκ, στις 11 Οκτωβρίου 1959 από την Αθήνα, όπου έκανε παρέα με τον Νάνο Βαλαωρίτη, έβγαλε φωτογραφίες στον Παρθενώνα, συνάντησε την παλιά του γνώριμη Άμι Μιμς και είδε την επίσκεψη του Αϊζενχάουερ στην ελληνική πρωτεύουσα (16/12/59): «Πολλές αμερικανικές σημαίες εδώ στην Αθήνα για την άφιξή του». Πριν από τα Χριστούγεννα έφυγε για το Παρίσι, απ’ όπου ταξίδεψε στην Ευρώπη, για να επιστρέψει στην Ελλάδα στα τέλη του 1960. Πήγε πάλι στην Ύδρα, όπου σκεφτόταν να νοικιάσει δωμάτιο, αλλά τελικά πέρασε τα Χριστούγεννα στην Αθήνα και αποφάσισε να μείνει «ακριβώς κάτω από την Ακρόπολη». Τον Ιανουάριο του 1961 πήγε στην Κρήτη, επισκέφτηκε την Κνωσό κι εκεί του ήρθε η «επιφοίτηση» ότι οι Κρήτες είναι απόγονοι των Ινδιάνων! Γυρίζοντας στην Αθήνα, έμεινε αρκετό καιρό και τον Απρίλιο πήγε στο Παρίσι. Το 1961-62 βρισκόταν πίσω στη Νέα Υόρκη, αλλά σύμφωνα με τον Άλαν Άνσεν, που ζούσε στην Ελλάδα περίπου 45 χρόνια, μέχρι τον θάνατό του το 2006: «Ο Γκρέγκορι κι εγώ βλεπόμασταν αρκετά στην Αθήνα, όπου πέρασε μεγάλα χρονικά διαστήματα μέχρι τις αρχές του 1967. Το διαμέρισμά μου [στo Κολωνάκι] είναι κάτι σαν βωμός για τους ζωγραφικούς του πίνακες». Ο Άνσεν αναφέρει ακόμα ότι ο Κόρσο, επί Χούντας, «το καλοκαίρι του 1971 δίδαξε στο Κέντρο Τέχνης της Αίγινας και το 1978 βρέθηκε για λίγο στην Αθήνα και στη Λέσβο». Ο Τεντ Τζόουνς, που ήταν στην Αθήνα το φθινόπωρο του 1963 και κυκλοφορούσε στην Πλατεία Συντάγματος, όπου κι έμαθε για τη δολοφονία του Τζον Κένεντι, δήλωσε αργότερα: «Κάποτε υπήρχε μια μεγάλη μπητ παρέα και τώρα έχουν απομείνει λίγοι. Υπάρχει ο Άλαν

Άνσεν στην Αθήνα, στην Ελλάδα, που ο κόσμος δεν τον ξέρει πολύ καλά. Χωρίς τον Άλαν Άνσεν δεν θα υπήρχε Ουίλιαμ Μπάροουζ». Ο Γκίνσμπεργκ χαρακτήρισε τον Άνσεν ως τον «πιο ντελικάτο ιπποπόταμο των ποιητών» (το πρόσωπό του θύμιζε πραγματικά ιπποπόταμο), ενώ ο Ουίλιαμ Μπάροουζ τον επισκέφτηκε το 1972 στις Σπέτσες και μετά έβγαλαν μαζί φωτογραφία στην Ακρόπολη. Ο Μπάροουζ ήταν ο πρώτος της παρέας που είχε πατήσει το πόδι του στην Ελλάδα, όταν ήρθε επί δικτατορίας Μεταξά, τον Αύγουστο του 1937 (ο δεύτερος ήταν ο Μπράιον Γκάιζιν, το 1938), καλο-δικτυωμένος, «με συστατική επιστολή για τον Αμερικανό πρόξενο», για να παντρευτεί και να βοηθήσει μ’ αυτόν τον τρόπο μια Γερμανοεβραία, που είχε φύγει από το Αμβούργο για να γλιτώσει από τους ναζί (βλ. βιβλιογραφία, Μπάρι Μάιλς). Ο Γκίνσμπεργκ στα «Ημερολόγιά» του γράφει για το ταξίδι του στην Ελλάδα το 1961, ενώ ο Σπύρος Μεϊμάρης διηγείται στον πρόλογο ότι τον πήγε ν’ ακούσει τον Τσιτσάνη και την Πόλυ Πάνου. Η Άμι Μιμς, που τον είχε γνωρίσει παλιότερα στην Οξφόρδη, τον συνόδεψε για τρεις μέρες στους Δελφούς και τον πήγε σ’ ένα μαγαζί με τζουκ-μποξ στο Πέραμα, όπου ο ποιητής έγραψε το «Seabattle of Salamis Took Place off Perama». Το ποίημα αυτό δημοσιεύτηκε την άνοιξη του 1965 στο πρώτο τεύχος του «Residu», που έμοιαζε περισσότερο με βιβλίο παρά με περιοδικό. Εκδότης του ήταν ο Αμερικανός ηθοποιός και ποιητής Ντάνιελ Ρίχτερ, που εκείνη την εποχή έμενε στο νούμερο 2 της οδού Δαφνομήλη. Αυτή ήταν και η διεύθυνση του «Residu», που εκδόθηκε στην Αθήνα και περιλάμβανε εικόνες, ποιήματα και κείμενα (στα αγγλικά) των: Χάρολντ Νορς, Άλεν Γκίνσμπεργκ, Τζορτζ Άντριους (από τις φυλακές της Ταγγέρης), Τσαρλς Χένρι Φορντ (από τους τελευταίους σουρεαλιστές, φίλος του Νορς από τη Νέα Υόρκη, έφτιαχνε κολάζ, που τα περισσότερα μπορούσαν να θεωρηθούν ποιήματα), Φίλιπ Λαμαντία, Ρον Ζιμάρντι, Νάνου Βαλαωρί-

11/12/09 1:02 PM

bookpress31

Νοεμβριοσ2009

Ο Άλαν Άνσεν (δεξιά στη φωτογραφία με τον Μπάροουζ) έζησε στην Ελλάδα σχεδόν 45 χρόνια. Το περιοδικό «Πάλι» εισήγαγε την μπητ λογοτεχνία στο ελληνικό κοινό.

Ο Γκίνσμπεργκ επισκέφθηκε την Ελλάδα το 1961 (εδώ μπροστά από τον Παρθενώνα). Κατά την παραμονή του έγραψε το «Seabattle of Salamis Took Place off Perama».

beat.indd 31

τη και της γυναίκας του Μέρι Ουίλσον (ζωγράφιζε πρωτοψυχεδελικούς πίνακες), Ντάνιελ Ρίχτερ, Έλλης Συναδινού, Κέι Τζόνσον (είχε μείνει κι αυτή στην Ύδρα και γνώριζε τον Κοέν και τη Μάριαν), Σέλντον Κολστ και «άλλων, παρόντων και απόντων», όπως γράφει ο Ν. Βαλαωρίτης («Μοντερνισμός, Πρωτοπορία και Πάλι», εκδ. Καστανιώτη). Οι παρόντες ήταν εκείνοι (οι περισσότεροι) που έμεναν τότε στην Αθήνα και είναι σχεδόν σίγουρο ότι κάποιοι απ’ αυτούς αποτέλεσαν το πρότυπο για ορισμένους ήρωες στη «Χαμένη άνοιξη» του Στρατή Τσίρκα. Ο Ντάνιελ Ρίχτερ βρισκόταν στην Ελλάδα, με τη σύζυγό του Τζιλ, από τον Σεπτέμβριο του 1964 μέχρι τον Μάιο του 1965 και σήμερα λέει ότι σχεδόν όλοι όσοι δημοσίευσαν στο «Residu» ήταν φίλοι του και εξέφραζαν τη σκηνή της Αθήνας εκείνη την εποχή. Λέει ότι πέρασαν πολλοί εκείνο τον χειμώνα από την πόλη, αλλά εκείνοι που θυμάται πια είναι οι: Ρον Ζιμάρντι και Ρον Βάιαλ (τον βοήθησαν στην έκδοση του «Residu»), Νάνος Βαλαωρίτης, Έλλη Συναδινού, Χάρολντ Νορς, Ίρβινγκ Ρόζενταλ (εκδότης της «Chicago Review»), Κέι Τζόνσον, Άλαν Άνσεν, Ζίνα Ρατσέφσκι, Λέοναρντ Κοέν, Μάριαν Ίλεν, Μπεν Γκολντστάιν (δημοσίευσε ποιήματά του στην «Psychedelic Review»), Δρ Σέλντον Κολστ και Μαρέττα [Γκριρ] (φίλη των Κόρσο, Μπάροουζ και Γκίνσμπεργκ, που με τον τε-

λευταίο συμμετείχαν στο άλμπουμ των Fugs «Tenderness Junction», τραγουδώντας στο κομμάτι «Hare Krishna»). Φεύγοντας από την Αθήνα, ο Ρίχτερ πήγε στο Λονδίνο, όπου μαζί με τον Νεοζηλανδό ποιητή Τζον Έσαμ διοργάνωσαν –συμμετέχοντας και οι ίδιοι– το φεστιβάλ International Poetry Incarnation, στο Royal Albert Hall του Λονδίνου, τον Ιούνιο του 1965, όπου απήγγειλαν ποιήματά τους οι Άλεν Γκίνσμπεργκ, Γκρέγκορι Κόρσο, Λόρενς Φερλινγκέτι και πολλοί ακόμα ποιητές από τη Βρετανία και άλλες χώρες. Το φεστιβάλ, με κοινό περίπου 7.000 άτομα, κινηματογραφήθηκε από τον Πίτερ Ουάιτχεντ, ο οποίος αργότερα δήλωσε ότι «ήταν η αρχή του χίπικου κινήματος στο Λονδίνο». Στο Λονδίνο, ο Ντάνιελ Ρίχτερ έβγαλε το δεύτερο και τελευταίο τεύχος του «Residu», με γραπτά των Μπάροουζ, Νορς κ.ά., και λίγο αργότερα συνεργάστηκε με τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ, κάνοντας τη «χορογραφία» των πρώτων σκηνών της ταινίας «2001: Οδύσσεια του Διαστήματος», με τους πιθήκους, παίζοντας κι ο ίδιος εκείνον που πετάει το κόκαλο στον αέρα. Γι’ αυτό τον λόγο, ο Άρθουρ Κλαρκ τον χαρακτήρισε ως τον «πιο διάσημο άγνωστο ηθοποιό του κόσμου». Ο Ρίχτερ συνδέθηκε φιλικά με τον Τζον Λένον και τη Γιόκο Όνο το 1969, συνεργάστηκε μαζί τους μέχρι το 1973 και τους ακολούθησε στην Αμερική.

11/12/09 1:03 PM

32bookpress

noemβριοσ2009

ΘΕΜΑ: ΚΕROUAC KAI BEAT ΣΗΜΕΡΑ

ΕλληνικήΒιβλιογραφίαΒeat Επιμέλεια: Κωστής Αρβανίτης Αναφέρεται και χρονολογία μεταγενέστερης από την αρχική έκδοση μόνο στην περίπτωση αναθεώρησής της.

Υπό Σκέψη 1981, Ελεύθερος Τύπος

Mexico City Blues

Νόβα Εξπρές

1990

μτφρ. Γιάννης Λειβαδάς

μτφρ. Γιώργος Γούτας

Ηριδανός 2009

Ελεύθερος Τύπος 1986

μτφρ. Δήμητρα Νικολοπούλου

Τριστέσσα

Πλέθρον 1981, Δημοσιογραφικός

μτφρ. Γιάννης Λειβαδάς

Οι Πόλεις της Κόκκινης Νύχτας

Οργανισμός Λαμπράκη - Το Βήμα

Ηριδανός 2009

μτφρ. Νίκος Ρέγκας, Δημήτρης

Στο Δρόμο

2007

Η Σούτρα της Χρυσής Αιωνιότητας

μτφρ. Γιώργος Τασσόπουλος,

πρόλογος - μτφρ. - σημειώσεις

Αθανασία

Πλέθρον 1982

Γιάννης Λειβαδάς

μτφρ. Ιουλία Ραλλίδη

ΑΛΛΕΝ ΓΚΙΝΣΜΠΕΡΓΚ Σύγχρονη Ποίηση 2

Οι Υποχθόνιοι

Απόπειρα 2009

Περιοδικό 1987

εισ.-μτφρ. Τζένη Μαστοράκη

Πολιτεία 1976

Πλέθρον 1982

Αδερφή

μτφρ. Γιάννης Τζώρτζης

ΓΚΡΕΓΚΟΡΙ ΚΟΡΣΟ Η Αγνή Κυρά του Μπράττλ και άλλα ποιήματα

Ελεύθερος Τύπος 1985

μτφρ. Σταύρος Αντωνίου

Απόπειρα 1987

μτφρ. Ιουλία Ραλλίδη

Μπουκουμάνης 1974

μτφρ. άρης μπερλής

μτφρ. Τέο Ρόμβος

Κουμανιώτης

Μοναχικός Ταξιδιώτης

Ποιήματα

CLAUDE PELIEU, CARL WEISSNER, WILLIAM S. BURROUGHS Τηλεφυματίωση (So Who Owns the Death TV?)

Τριστέσσα

άκμων 1978, 1980, συνέχεια 1990

Κούρος 1975

δίγλωσση, άγρα 2008, με τίτλο:

Σατόρι στο Παρίσι

ουρλιαχτό, καντίς και άλλα

μτφρ. Μαίρη Καραγιαννοπούλου

Ποιήματα

ποιήματα

Πλέθρον 1986

εισ. - επιμ. Κώστας

Πλουτώνια Ωδή και άλλα ποιήματα 1977-1980

Οι Αλήτες του Ντάρμα

μτφρ. Τάσος Σαμαρτζής

μτφρ. Αννίτα Μιχάλη Πλέθρον 1988

Ο Τόπος των Νεκρών Δρόμων μτφρ. Έφη Καλλιφατίδη Απόπειρα 1990

μτφρ. Κώστας Γιαννουλόπουλος,

Ο Ρούσβελτ Πρόεδρος και Άλλες Ωμότητες

μτφρ. Εύη Παπά

Φώτης Αθέρας

μτφρ. Άγγελος Μαστοράκης

Αίολος 1986

Νεφέλη 1982

Μαύρος Ήλιος 1991

Μπιγκ Σερ

Βενζίνη

Τα Άγρια Αγόρια

πρόλογος Γιάννης Τζώρτζης

μτφρ. Γιώργος Μπλάνας

μτφρ. Βασίλης Κιζήλος

Ποιήματα

ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΜΠΑΡΟΟΥΖ, ΚΛΩΝΤ ΠΕΛΙΕ, ΚΑΡΛ ΒΑΪΣΝΕΡ Σε Ποιον Ανήκει Λοιπόν η Θανατηφόρος TV?

μτφρ. Ιουλία Ραλλίδη

Ελεύθερος Τύπος 1989

Απόπειρα 1995

μτφρ. Δημήτρης Αρβανίτης

μτφρ. Πάνος Πανασσής

Αίολος 1988

ΟΥΙΛΙΑΜ ΜΠΑΡΟΟΥΖ Junky

Μια στις Χίλιες

εισ. Άλεν Γκίνσμπεργκ, μτφρ.

Οξύ 1997

Γιαννουλόπουλος

Απόπειρα 1982 συμπληρωμένη 1985, 2002

Εκδοτική Θεσσαλονίκης

μτφρ. Γιώργος Μπλάνας,

Η Ματαιοδοξία του Ντουλόζ: Μια Περιπετειώδης Εκπαίδευση 1935-46

Δημήτρης Πουλικάκος

μτφρ. Νάνσυ Βεκιαρέλλη

Ελεύθερος Τύπος 1987, 2002

Πλέθρον 1989

Συναντήσεις με τον Έζρα Πάουντ: Ημερολογιακές Σημειώσεις

Mexico City Blues επιλογή - μτφρ. Ρούμπη

μτφρ. - σημειώσεις Ανθή

Ελεύθερος Τύπος 1990

1983, 1998

Ουρλιαχτό

Τα Όνειρά μου μτφρ. Σπύρος Μεϊμάρης

Ημερολόγια

μτφρ. Βασίλης Κιζήλος

Νίκος Πρατσίνης, Ντίνα Σώτηρα Απόπειρα 1981

Σελίδες από το Χάος μτφρ. Γιώργος Γούτας, Νίκος

Απολυμαντής!

Μπαλής, Ιουλία Ραλλίδη,

μτφρ. Νίκος Μπαλής

Ανδρέας Μάχος, Δημήτρης

Ελεύθερος Τύπος 1982

Κουμανιώτης, Νίκος Ρέγκας,

αναθεωρημένη, Απόπειρα 1992

Άγγελος Μαστοράκης, Διονύσης

Θεοφανοπούλου

Χατζηασλάνη Χάος και Κουλτούρα 1991

Ελεύθερος Τύπος 1983

Ηλεκτρονική Επανάσταση εισ. - μτφρ. Γιώργος Γούτας

ΤΖΑΚ ΚΕΡΟΥΑΚ & ΟΥΙΛΙΑΜ ΜΠΑΡΟΟΥΖ Οι Γυμνοί Άγγελοι μτφρ. Γιώργος Γούτας Ελεύθερος Τύπος 1988

Αργυρίου,

Και Έβρασαν οι Ιπποπόταμοι στις Γούρνες τους

Απόπειρα 2000. Περιέχει τα: Blade

μτφρ. Γιώργος

Runner: Μια Ταινία, Λιθόστρωτοι

Μπέτσος

Κήποι, Αθανασία κ.ά.

Τόπος 2009

Η Σαϊεντολογία και τα Συστήματα Ελέγχου

Ελεύθερος Τύπος 1982, 1990

εισ. - μτφρ. - σημειώσεις Γιάννης

Γραφές της Αιωνιότητας

Ελεύθερος Τύπος 1983

Το Σοκάκι των Ανεμοστρόβιλων

ΤΖΑΚ ΚΕΡΟΥΑΚ, ΑΛΕΝ ΓΚΙΝΣΜΠΕΡΓΚ & ΟΥΙΛΙΑΜ ΜΠΑΡΟΟΥΖ Τρεις Συνομιλίες

Λειβαδάς

επιλογή - εισ. - μτφρ. Γιάννης

Παράρτημα: «Τα Όρια του

εικονογράφηση S. Clay Wilson

μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος

δίγλωσση, Άκρον 2001

Λειβαδάς

Ελέγχου»

μτφρ. Δημήτρης Κουμανιώτης,

Μπαμπασάκης, Κλεοπάτρα

αναθεωρημένη, Ηριδανός 2007

Άκρον 2004, Απόπειρα 2006

μτφρ. Δημήτρης Αρβανίτης

Νίκος Ρέγκας,

Λυμπέρη, Θάνος Σταθόπουλος

Ο ΑΠουκ Είναι Εδώ

Απόπειρα 2001

Printa 2001

Γυμνό Γεύμα μτφρ. Γιώργος Γούτας

ΛΟΡΕΝΣ ΦΕΡΛΙΝΓΚΕΤΙ Ποιήματα

Απόπειρα 2003

εισ. - επιμ. Κώστας

Αίολος 1992

Μεϊμάρης

Μάγκι Κάσιντι

ΒιβλιοπωλείοΝ της Εστίας 1993

μτφρ. Σπύρος Μεϊμάρης Αίολος 1995

Ουρλιαχτό

ΤΖΑΚ ΚΕΡΟΥΑΚ Σκόρπια Ποιήματα μτφρ. Σταύρος Αντωνίου

μτφρ. Λευκή Γιαννοπούλου

Ο Γυρισμός του Ταξιδευτή Απόπειρα 2007

μτφρ. Μίνα Παιδαράκη

beat.indd 32

Ελεύθερος Τύπος 2000

μτφρ. Γιώργος Γούτας Ελεύθερος Τύπος 1983

εισ. - μτφρ. Γιάννης Λειβαδάς

Λιθόστρωτοι Κήποι

Γιαννουλόπουλος

μτφρ. Νίκος Μπαλής

Ποιήματα

Απόπειρα 1983

επιμ. - μτφρ. Γιάννης Λειβαδάς Ηριδανός 2007

Υπό Σκέψη 1980

Πικ

μτφρ. Γιώργος Γούτας

Η Βίβλος των Αααναπνοών μτφρ. Γιώργος Γούτας

Της Μη Άμεσης Επανάστασης 1979

Οι Υπόγειοι

Παράρτημα: «Η Αόρατη Γενιά» μτφρ. Κλαίτη Σωτηριάδου

επιμ. - επιλογή - μτφρ. Σπύρος

Πικ μτφρ. Γιάννης Λειβαδάς Απόπειρα 2008

Blade Runner: Μια Ταινία

Η Γάτα Μέσα Μας

μτφρ. Κώστας Γιαννουλόπουλος,

εικονογράφηση Διαμαντής

Φώτης Αθέρας

Αϊδίνης

Νεφέλη 1982

μτφρ. Αργυρώ Πιπίνη, Νίκη

μτφρ. Γιώργος Γούτας

Προδρομίδου

Ατέλειωτη Ζωή

Απόπειρα 1983

Απόπειρα 2005

επιλογή - μτφρ. Γιώργος Μπλάνας,

ΑΡΔΗΝ 1982

11/12/09 1:03 PM

bookpress33

noemβριοσ2009

Εφτά Μέρες στην Ελεύθερη Νικαράγουα

μτφρ. Δημήτρης Ξένος

φωτογραφίες Κρις Φέλβερ

KΕΝ ΚΕSΕΥ Στη Φωλιά του Κούκου

εισ. - μτφρ. Εύη Παπά,

μτφρ. Ελένη Στ. Σταμούλη

Αιολος 1985

Δίοδος 1986

Λαϊκά Μανιφέστα

ΡΙΤΣΑΡΝΤ ΜΠΡΟΤΙΓΚΑΝ Το Τέρας των Χώκλιν

μτφρ. Γιώργος Μπλάνας Ελεύθερος Τύπος 1988

μτφρ. Άλκης Παπαδογιάννης

Ποιήματα

Έρωτας τις Μέρες της Οργής

Η Έκτρωση: Ένα Ιστορικό Ρομάντσο 1966

Ανθολογία Μπητ Λογοτεχνίας Α΄: Κέρουακ, Μπάροουζ

Ανθολογία Μπητ Λογοτεχνίας

μτφρ. Ρένα Χατχούτ

πρόλογος - επιλογή Γιάννης

επιλογή-μτφρ. Γιάννης Τζώρτζης

Γράμματα 1982

Τζώρτζης

Ελεύθερος Τύπος 1990

μτφρ. Γ. Τζώρτζης, Ιουλία Ραλλίδη,

Περιλαμβάνει: Γκρέγκορι Κόρσο, Άλεν Γκίνσμπεργκ, Τζακ Κέρουακ.

Αυτά Είναι τα Ποτάμια

μτφρ. Βασίλης Λ. Κατσάνης

Της Λίμνης 1995

Γ. Φέξη 1964

μτφρ. Γιάννα Χλαμπέα

πρόλογος - επιλογή Γιάννης

Πλέθρον 1984

Τζώρτζης

Περιέχει: Jack Kerouac, Michael McClure, Lew Welch, Diane Di Prima, Philip Whalen, Lawrence Ferlinghetti, Gary Snyder, Allen Ginsberg, Sinclair Beiles.

ΑΝΘΟΛΟΓΙΕΣ (στα ονόματα διατηρούνται ο τρόπος γραφής και η ορθογραφία του κάθε βιβλίου)

Πάλι: Ανάτυπο Έξη Τευχών Σήμα 1975

μτφρ. Γιάννης Λειβαδάς Της Λίμνης 1995

Αμέρικους μτφρ. Ειρήνη Α. Βρης Οδός Πανός 2008

ΤΖΕΪΝ ΜΠΟΟΥΛΣ Δύο Σοβαρές Κυρίες

Ανατύπωση του περιοδικού που εκδιδόταν σποραδικά την περίοδο Μάρτιος 1964-Δεκέμβριος 1966. Περιλαμβάνει ποιήματα των: Harold Norse, Ted Joans, Allen Ginsberg, Philip Lamantia και John Esam. Μτφρ. Νάνος Βαλαωρίτης, Δημήτρης Πουλικάκος, Σπύρος Μεϊμάρης, Πάνος Κουτρουμπούσης.

μτφρ. Χριστίνα ΜπάμπουΠαγκουρέλη Απόπειρα 1990

Μεταπολεμική Αμερικανική Ποίηση επιλογή - εισ. - μτφρ. - σημειώσεις

Απλές Απολαύσεις

Αλέξης Τραϊανός

μτφρ. Χριστίνα Μπάμπου-

Α.Σ.Ε. 1979

Παγκουρέλη

Περιλαμβάνει: Νταϊάν Βακόσκι, Άλεν Γκίνσμπεργκ, Κένγουορντ Έλμσλι, Γκρέγκορι Κόρσο, Κένεθ Κοχ, Ρόμπερτ Κρίλι, Φίλιπ Λαμάντια, Ντενίζ Λέβερτοφ, Στέφεν Μπεργκ, Τζον Μπέριμαν, Τσαρλζ Μπουκόφσκι, Χάρολντ Νορς, Τσαρλζ Όλσον, Φρανκ Οχάρα, Γκάρι Σνάιντερ, Λόρενς Φερλινγκέτι κ.ά. που συνδέονται λιγότερο ή καθόλου με την μπητ γενιά.

Απόπειρα 1991

ΓΚΑΡΙ ΣΝΑΪΝΤΕΡ Η Ποιητική και η Πολιτική του Τόπου επιμ. Λιάνα Σακελλίου-Σούλτς μτφρ. Κατερίνα Ταρβατζόγλου, Μανόλης Πολέντας, Χαρίτα Μήνη, Χριστίνα Ντόλου, Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ κ.ά. Οδυσσέας 1998

ΝΤΕΝΙΣ ΛΕΒΕΡΤΟΦ Ποιήματα

beat.indd 33

Περιλαμβάνει: Χάρολντ Νορς, Μπράιον Γκάιζιν, Λόρενς Φερλινγκέτι, Τσαρλς Μπουκόφσκι, Τζακ Κέρουακ, Άλλεν Γκίνσμπεργκ κ.ά. που συνδέονται λιγότερο ή καθόλου με την μπητ γενιά.

επιλογή-μτφρ. Γιάννης Λειβαδάς

Ελεύθερος Τύπος 1986

Εικόνες του Φευγάτου Κόσμου

Ηριδανός 2007

Η Μπιτ Ποίηση

Ελεύθερος Τύπος 1981

Νεφέλη 1982

Ραλλίδη Ελεύθερος Τύπος 1981

Περιλαμβάνει μικρό κείμενο του Alan Ansen, με τίτλο «Η Μπητ Γενιά κι Εγώ».

μτφρ. Γιώργος Γούτας

Καστανιώτη 1995

Λειβαδάς

Ανθολογία Μπητ Λογοτεχνίας Β΄: Γκίνσμπεργκ, Κόρσο

Κώστας Ματσούκας

μτφρ. Κώστας Γιαννουλόπουλος

Ο Γουίλλαρντ και τα Τρόπαια του Μπόουλινγκ: Διήγημα Διαστροφής και Μυστηρίου

μτφρ. Χρήστος Τσιάμης

ανθολόγηση-εισ.-μτφρ. Γιάννης

Το Ψάρεμα της Πέστροφας στην Αμερική

Ποιήματα

μτφρ. Γιάννης Τζώρτζης, Ιουλία

μου: Νέα ποιήματα και επιλογή από το Λούνα Παρκ του Νου

Ανθολογία Αμερικανικής Ποίησης του Εικοστού Αιώνα

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΜΠΗΤ Άλαν Ντάουνερ, Τζακ Λούντβιχ, Γλαύκος Γκάμπον, Σύγχρονη Αμερικανική Λογοτεχνία

μτφρ. Βερονίκη Δαλακούρα Απόπειρα 1991

Περιέχει: Ted Berrigan, Rhillip Wallen, Tuli Kupferberg, Aram Saroyan, Edward Dorn, Charles Bukowski, Jack Spicer, Frank O’ Hara, Lenore Kandel, Ed Sanders, Max Finstein, Edward Field, John Wieners, Aram Boyajian.

Γράμματα 1981

μτφρ. Ρούμπη Θεοφανοπούλου Πρόσπερος 1989

Απόπειρα 1980

Lamantia, Michael McClure, Peter Orlovsky, Robert Creeley, Franc O’Hara, Tuli Kupferberg, Hugh Romney, Philip Whalen, Ray Bremser, Diane DiPrima, David Galler, Paul Goodman, Robert Hanlon, Howard Hart, Paul Blackburn, Kenneth Koch, Seymour Krim, Martin Last, William Morris, Jonathan Williams, Dan Propper κ.ά.

επιμ.-μτφρ. Γιάννης Λειβαδάς

Fuck You: Underground Ποίηση

Ηριδανός 2007

πρόλογος Ralf-Rainer Rygula

Λογοτεχνικά Κείμενα και Θεωρία 4: Σύγχρονη Αμερικανική Λογοτεχνία, μτφρ. Αντρέας Κανελλίδης, Ιουλία Ραλλίδη Αιγόκερος 1981

Περιλαμβάνει αποσπάσματα από «Το Γυμνό Γεύμα» του Μπάροουζ, «Το Ψάρεμα της Πέστροφας ...» του Μπρότιγκαν και «Δόκτωρ Σαξ» του Κέρουακ.

Αμερικάνικη Ομοφυλόφιλη Ποίηση επιμ. - εισ. - μτφρ. Ανδρέας Αγγελάκης

Σειρά Φυλλαδίων Ποίησης 1. Allen Ginsberg: Μπλουζ του πορθμού του Μπέρινγκ 2. Philip Lamantia: Αυτόματος κόσμος 3. Charles Olson: Ο Μάξιμος απαντά στον εαυτό του 4. Gregory Corso: Για τον Όμηρο 5. Jack Hirshman: Στο τρελό ξενοδοχείο της τελευταίας 6. Robert Dunkan: Μνήμες της φυλής 7. Denise Levertov: Ο ήλιος δύει πάνω στην οργή μας, Άκρον 2000. Το κάθε φυλλάδιο είναι ξεχωριστό και περιέχει ένα ποίημα.

Σκηνή Μπιτ: Μια Εικονογραφημένη Ανθολογία Ποίησης της Γενιάς Μπητ ανθολόγηση-εισ. Elias Wilentz φωτογραφίες Fred McDarrah

Καστανιώτη 1996

William S. Burroughs: Το Ιλιγγιώδες Καλειδοσκόπιο γιωργος-ικαρος μπαμπασακης Οξύ 2000

Το Ουρλιαχτό Σίγησε... (Στον συλλογικό τόμο «Rock ’n’ Roll Circus» - από το περιοδικό «Zoo», Ιούλιος-Αύγουστος 1997)

κωστας αρβανιτης Μουσικοεκδοτική 2000

Τζακ Κέρουακ: Μια βιογραφία ann charters μτφρ. Γιάννης Λειβαδάς Printa 2002

Πάνος Κουτρουμπούσης

Ανθολογία Μπητ Ποίησης

Εικόνες στην Άμμο, ο Μπάροουζ στην Ουάσινγκτον

επιλογή-μτφρ. Γιάννης Λειβαδάς,

Γαβριηλίδης 2005

Ροές 2003

Περιλαμβάνει συνέντευξη με τον Μπάροουζ, που πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Κλικ» το 1988, Άμυ Μιμς-Σιλβερίδη.

Οδυσσέας 1982

Περιλαμβάνει: Allen Ginsberg, Harold Norse κ.ά. μη μπητ. Σύγχρονοι Αμερικανοί Ποιητές Επιλογή-εισ.-μτφρ. Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ Ύψιλον 1983 Περιλαμβάνει: Γκρέγκορι Κόρσο, Ρόμπερτ Κρίλι, Φίλιπ Λαμαντία, Ντενίζ Λέβερτοφ κ.ά. που συνδέονται λιγότερο ή καθόλου με την μπητ γενιά.

Άλεν Γκίνσμπεργκ θανασης λαλας

Περιέχει: Τζακ Κέρουακ, Άλεν Γκίνσμπεργκ, Γκρέγκορι Κόρσο, Φρανκ Ο Χάρα, Τεντ Τζόουνς, Αμίρι Μπαράκα, Νταϊάν Ντι Πρίμα, Μπρέντα Φρέιζερ, Πίτερ Ορλόφσκι, Τζακ Μισελίν, Χάρολντ Νορς, Κένεθ Ρέξροθ, Λόρενς Φερλινγκέτι, Ουίλιαμ Έβερσον, Λιου Ουέλς, Μπομπ Κάουφμαν, Τζον Ουίνερς, Φίλιπ Ουέιλεν, Γκάρι Σνάιντερ, Μάικλ Μακ Κλουρ, Φίλιπ Λαμαντία, Τζακ Χίρσμαν, Ρόμπερτ Κρίλι, Σινκλέρ Μπέιλς.

μτφρ. Βαγγέλης Κατσάνης, Γιώργος Μαυρογιάννης, Μιχάλης

Ποιητές του Κόσμου

Μεϊμάρης

επιλογή-μτφρ. Γιάννης Λειβαδάς

Ερατώ 1987

Ομάδα Νεανικής Πολυέκφρασης

Περιλαμβάνει: Allen Ginsberg, Lawrence Ferlinghetti, Jack Kerouac, Gregory Corso, Ted Joans, LeRoi Jones, Philip

«Ελευσίς» 2007

Περιλαμβάνει: Α. Γκίνσμπεργκ, Λ. Φερλινγκέτι κ.ά. μη μπητ ποιητές.

Ο Θησαυρός της Χέλεν Σάλλιβαν Οδός Πανός 2007

Δεύτερο μέρος μιας αυτοβιογραφικής τριλογίας, όπου η Α. Μιμς γράφει και για τις συναντήσεις της στην Ελλάδα με τους: Γκ. Κόρσο, Άλ. Γκίνσμπεργκ, Άλαν Άνσεν, Σίνκλερ Μπέιλις και Λ. Κοέν.

Ουίλιαμ Μπάροουζ: El Ηombre Ιnvisible mπaρι maϊλς μτφρ. Γιώργος Γούτας Απόπειρα 2008

11/12/09 1:04 PM

34bookpress

νοεμβριοσ2009

Η ΓΑΤΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Κοφτερά νύχια, κοφτερό πνεύμα Πλήθος οι θαυμαστές των δαιμόνιων χνουδωτών πλασμάτων και στις τάξεις των συγγραφέων που τα εξύμνησαν με την πένα τους. Της Aργυρώς Πιπίνη

Είσαι πολύ πιο σιωπηλός απ’ τους καθρέφτες / και πιο κρυφός από την πολυκύμαντη αυγή / είσαι κείνος ο πάνθηρας που μόνο από μακριά, / κάτω απ’ το φεγγαρόφωτο, / μας επιτρέπει να κοιτάζουμε τη μοίρα. / Mάταια σε ψάχνουμε μες στους ανεξιχνίαστους / μηχανισμούς κάποιου θεϊκού νόμου / πιο απόμακρος κι από το δειλινό ή απ’ τον Γάγγη / εσύ κρατάς το μυστικό κλειδί της μοναξιάς. / Η ράχη σου αφήνεται στο ανάλαφρο / του χεριού μου το χάδι. Αιώνες τώρα, / που πια έχουν γίνει λησμονιά, αφήνεις μόνο / στο χέρι το διστακτικό να σ’ αγαπά. Χόρχε Λουίς Μπόρχες, «Το χρυσάφι των τίγρεων» (μτφρ. Δημήτρης Καλοκύρης, Ύψιλον) Μπερδεύονται στα πόδια μας, γουργουρίζουν στα κρεβάτια μας, κυκλοφορούν στις κουζίνες μας, μοιράζονται το γραφείο μας, γρατσουνάνε τα χαλιά μας. Συμβολίζουν την παιχνιδιάρικη διάθεση και το ανεξάρτητο πνεύμα. Έχουν φανατικούς θαυμαστές και φίλους, αλλά και –αν είναι δυνατόν!– ορκισμένους εχθρούς. Τις τραγούδησαν ποιητές, τις σχεδίασαν ζωγράφοι, τις απαθανάτισαν φωτογράφοι. Τις αγαπούν ακόμα και οι πολιτικοί – Λένιν, Τσόρτσιλ, Μαλρό. Λατρεύτηκαν απ’ την αρχαία Αίγυπτο μέχρι τις μέρες μας. Στο Άμστερνταμ υπάρχει Μουσείο Γάτας στο Katten Cabinet. Στο Μουσείο Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη, μαζί με τους είκοσι Ρέμπραντ, τους τριάντα επτά Ματίς, τους τριάντα ένα Πικάσο και τους άπειρους Γκογκέν, διαμένουν και καμιά εξηνταριά γάτες ως ζωντανά έργα τέχνης. Προς τιμήν τους γράφτηκε μιούζικαλ – «Cats». Και βέβαια, συνοδεύουν συγγραφείς και ποιητές. «Τα μυαλά των συγγραφέων είναι αρκετά ενεργητικά ή διαταραγμένα, ώστε να χρειάζονται την παρηγορητική αύρα μιας γάτας στο σπίτι» υποστηρίζει η Πατρίτσια Χάισμιθ. Κάτι θα ξέρει. Μεγάλος ο αριθμός των θαυμαστών τους απ’ τις τάξεις τις λογοτεχνίας. Απ’ τον Έρνεστ Χέμινγουεϊ, τον Έντγκαρ Άλαν Πόε, τον Ρέιμοντ Τσάντλερ, την Κολέτ και τον Ζορζ Σιμενόν μέχρι τον ΛουίΦερντινάν Σελίν, τον Εμίλ Ζολά, τον Τσαρλς Μπουκόφσκι, τον Ζακ Πρεβέρ, την Ντόρις Λέσινγκ και την Τζίλιαν Φλιν. Για λογαριασμό τους γράφτηκαν δεκάδες κείμενα: κείμενα σκοτεινά, αστεία, παιχνιδιάρικα, φιλοσοφικά.

34_35_gates.indd 34

11/12/09 2:55 PM

bookpress35

νοεμβριοσ2009

Βίος και πολιτεία του Γάτου Μουρ ε.τ.α. χοφμαν μτφρ. μαρια αγγελιδου εικον. μαξιμιλιαν λιμπενβαϊν ερατω 1997

ριλαμβάνει δεκαπέντε ποιήματα που ασχολούνται με θέματα υψίστης σημασίας, όπως «Πώς αποκαλούμε τις Γάτες», «Γκας», «Ο θεατρόγατος», «Η κυρά Παρδαλιλή»... Είναι ένα παιχνιδιάρικο και ευφυές βιβλίο, γραμμένο από έναν γνωστό γατόφιλο, που συγκατοικούσε κατά καιρούς με σπουδαίες φυσιογνωμίες, όπως ο Wiscus, ο Pettipaws και ο Pushdragon.

σελ. 604, τιμη €22,88

«Με τη βεβαιότητα και τη γαλήνη που χαρακτηρίζουν εκ γενετής την αληθινή μεγαλοφυΐα, παραδίδω στις ερχόμενες γενιές τη βιογραφία μου, για να μάθουν πώς μπορεί κανείς να γίνει σπουδαίος και τρανός γάτος, για να διαπιστώσουν την τελειότητά μου, για να μ’ αγαπήσουν, να με θαυμάσουν, να με τιμήσουν και να σκύψουν το κεφάλι προσκυνώντας με». Αυτός είναι ο πρόλογος του συγγραφέα-γάτου στο βιβλίο. Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση της περιπετειώδους αλλά σύντομης ζωής του Γάτου Μουρ χωρίζεται σε τέσσερα μέρη. Ποιος μιλά; Ο Ερνστ Τέοντορ Αμαντέους Χόφμαν ή ο Γάτος Μουρ; Με χιούμορ αναρχικό εξιστορούνται τα βάσανα της καθημερινότητας, τα προβλήματα αλλά και η αγάπη για τη ζωή. Κι αν βρεθεί κάποιος θρασύς που θα αμφισβητήσει την αδιαμφισβήτητη αξία αυτού του εξαιρετικού βιβλίου, ας σκεφτεί ότι έχει να κάνει μ’ ένα γάτο που διαθέτει πνεύμα, κρίση και κοφτερά νύχια.

Το εγχειρίδιο πρακτικής γατικής του γερο-Πόσουμ τ.σ. ελιοτ μτφρ. παυλινα παμπουδη, γιαννης ζερβας εικον. εντουαρντ γκορεϊ αγρα 2005 σελ. 129, τιμη €12,50

Στο βιβλίο αυτό βασίστηκε το λιμπρέτο του μιούζικαλ «Cats». Πε-

Για μικρούς γατόφιλους μτφρ. βικη σιδηροπουλου κριτικη 2001 σελ. 342, τιμη €16,50

κλείνει αυτό το υπέροχο μικρό βιβλίο. Όλο το υλικό του –τρία διηγήματα, τρία ποιήματα και επτά σχέδια– δίνει την απάντηση της Χάισμιθ στο θεμελιώδες ερώτημα: «Σας αρέσουν οι γάτες, κι αν ναι, γιατί;».

Ένας γάτος στ’ αλήθεια επτάψυχος domenica luciani μτφρ. αννα παπασταυρου εικον. cristina rinaldi μεταιχμιο 2002 σελ. 196, τιμη €8,00

Η γάτα μέσα μας ουιλιαμ μπαροουζ μτφρ. αργυρω πιπινη, νικη προδρομιδου εικον. διαμαντης αϊδινης αποπειρα 2005 σελ. 111, τιμη €10,40

«Το βιβλίο αυτό είναι μια αλληγορία, στην οποία η περασμένη ζωή του συγγραφέα παρουσιάζεται μπροστά του σαν παντομίμα με γάτες» μας λέει ο ίδιος ο Μπάροουζ. Είναι η συγκινητική εξιστόρηση της μετατροπής του Μπάροουζ σε φανατικό γατόφιλο. Με κεντρική φιγούρα τον αγαπημένο του γάτο Ράσκι, ο συγγραφέας μάς αφηγείται με χιούμορ και αγάπη τις περιπέτειες πολλών ακόμα γάτων. Απ’ τη Νέα Υόρκη στην Ταγγέρη, απ’ τον Μπράιον Γκάιζιν στην Τζέιν Μπόουλς, απ’ τον Άλεν Γκίνσμπεργκ στον Κόρσο και στον φιλαράκο του συγγραφέα, τον Κίκι, κι απ’ την Κάλικο Τζέιν στον Έντι και τον Φλετς, μπροστά απ’ τα μάτια μας περνάει η μυστηριώδης σχέση της γάτας με τον κόσμο και τους ανθρώπους. Γάτες patricia highsmith μτφρ. ανδρεας αποστολιδης, γιαννης ζερβας αγρα 2006 σελ. 131, τιμη €12,50

«Μια γάτα κάνει το σπίτι πιο οικείο. Ένας συγγραφέας δεν είναι ποτέ μόνος του όταν έχει γάτα. Είναι όμως αρκετά μόνος του για να δουλέψει» λέει η συγγραφέας στο δοκίμιο «Για τις γάτες και τον τρόπο ζωής», που

ΚΩΣΤΑΣ ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ

Περαστικός από το Ρέικιαβικ Μυθιστορία

Το αγόρι που ζωγράφιζε γάτες και άλλες ιστορίες λευκαδιος χερν μτφρ. δωρα βουκελατου εικον. μελινα δεσφινιωτου εστια 2000

Η διαδρομή του Φεγγαρομούστακου απ’ την αρχαία Αίγυπτο και τους Φαραώ στους Ετρούσκους και στη Γερμανία του Μεσαίωνα, κι απ’ τον τσάρο και την κρύα χώρα του στην Αγγλία της βασίλισσας Βικτορίας, στη συνέχεια στην προεπαναστατική Γαλλία και, τέλος, στη Νέα Υόρκη του σήμερα. Στα επτά κεφάλαια του βιβλίου ο Φεγγαρομούστακος μας περιγράφει τις επτά περιπετειώδεις ζωές του αντιστοίχως.

Η τελευταία μαύρη γάτα ευγενιος τριβιζας εικον. stephen west ελληνικα γραμματα 2001

σελ. 62, τιμη €9,50

Η ιστορία του μικρού αγοριού, του τελευταίου παιδιού μιας φτωχής οικογένειας αγροτών, που ζωγραφίζει όπου σταθεί κι όπου βρεθεί γάτες. Στα περιθώρια των βιβλίων, στους τοίχους, στις κολόνες. Ζωγραφίζει γάτες ακόμα και στον ναό του χωριού, όπου το στέλνουν να δουλέψει ως βοηθός του ιερέα. Και οι γάτες αυτές ζωντανεύουν και σώζουν το αγόρι όταν κινδυνεύσει. Μεγαλώνοντας το αγόρι γίνεται διάσημος ζωγράφος και, βέβαια, συνεχίζει να ζωγραφίζει γάτες. Περιλαμβάνει πέντε ακόμα ιστορίες. ■ Κυκλοφορούν πολλά ακόμα εξίσου ενδιαφέροντα βιβλία: το «Γατικό Λεξικό» του Νίκου Δ. Πλατή (εκδ. Κέδρος), «Η περυσινή αρραβωνιαστικιά» της Ζυράννας Ζατέλη (εκδ. Καστανιώτη), «Οι επτάψυχες των Αθηνών» του Τάκη Θεοδωρόπουλου (εκδ. Ωκεανίδα), «Ο Τομπερμόρι» του H.H. Munro (εκδ. Το Ροδακιό), «Θέαμα και ιστορίες» του Ζακ Πρεβέρ (εκδ. Ύψιλον), «Το νέο βιβλίο των γάτων» του Νίκου Δήμου (εκδ. Kάρβεν).

ΑΣ ΒΡ ΚΩΣΤ

ΕΤΤΑ

Ο Εδουάρδος ζει την τελευταία του ζωή παρέα με την αγαπημένη του κυρά, την Ντελφίν, που τον λατρεύει. Ο Εδουάδρος τρώει, κοιμάται και θυμάται. Και μηχανορραφεί με σκοπό να βρει τον κατάλληλο σύντροφο για την κυρά του, κι έτσι να της ανταποδώσει την αγάπη της.

σελ. 359, τιμη €12,90

Ο γάτος της οδού Σμολένσκη χρηστος μπουλωτης εικον. φωτεινη στεφανιδη ελληνικα γραμματα 2007 σελ. 39, τιμη €16,00

Πού πάνε όσοι φεύγουν απ’ τη ζωή; Αν είναι τυχεροί και μπορούν να διαλέξουν, ίσως τρέξουν να μπουν μέσα σ’ ένα κάδρο, κι εκεί, απ’ τον τοίχο, να συνεχίσουν να ζουν παντοτινά μαζί με τους αγαπημένους τους. Η ιστορία μιας μεγάλης και παντοτινής φιλίας μεταξύ του Γάτου, της κυρίας Λελέ και της κόρης της, της Μάρως. Του Γάτου που ζούσε στην οδό Σμολένσκη, που δεν είχε όνομα, που έκανε παρέα μ’ ένα κουρδιστό ποντίκι και λάτρευε τη μουσική.

Οι 9 ζωές του Εδουάρδου κριστιν μπρουιγιε

Οι μαύρες γάτες εξαφανίζονται. Τι φταίει; Οι μαύρες γάτες φέρνουν στ’ αλήθεια γρουσουζιά; Ένα βιβλίο ανατρεπτικό, που μέσα από μια αλληγορία κατηγορεί τον ρατσισμό και τις προκαταλήψεις. Χωρίς διδακτισμό και σοβαροφάνεια, αλλά με φαντασία και χιούμορ, όπως ταιριάζει στις γάτες, μας παρακινεί όλους –ανθρώπους και γάτες– να μην ξεχνάμε. ■ Κυκλοφορούν ακόμα: «Γατολόγιο» της Π. Παμπούδη (εκδ. Libro), «Ο Σίσυφος στο μπαλκόνι» του Π. Τατσόπουλου (εκδ. Μεταίχμιο), «Ένας μικρός ποδοσφαιριστής» της Α. Βαρελά (εκδ. Παπαδόπουλος), «Ο Μητσόγατος στη λαϊκή αγορά», «Ο γάτος Λεοπόλδος στη Σχολή Καλών Τεχνών», «Ο γάτος που έκλαιγε μαργαριτάρια», «Η σκυλίσια ζωή του γάτου Τζον Αφεντούλη» – όλα του Χ. Μπουλώτη (εκδ. Ελληνικά Γράμματα).

ΚΟΣ

τικός Περασ ικ Ρέικιαβ ο από τ

τηλ: 210 7231271 I fax: 210 7254629 www.potamos.com.gr ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΠΟΤΑΜΟΣ Σκουφά 32 & Δημοκρίτου, τηλ: 2103621844

ρία Μυθιστο

34_35_gates.indd 35

11/12/09 12:27 PM

36bookpress

noeμβριοσ 2009

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Τέρμα τα γκάζια Ο βιογράφος του Άιρτον Σένα, Βασίλης Τσακίρογλου, εξηγεί την εμμονή του με τον πρόωρα χαμένο πρωταθλητή της Φόρμουλα 1. Της Αναστασίας Καμβύση

Ο Ayrton Senna: adeus O θάνατος, η ζωή και οι αγώνες ενός ήρωα της ταχύτητας βασιλης τσακιρογλου introbooks 2006 σελ. 517, τιμη €40,00

Ayrton Senna: adeus 2 Tο φαινόμενο πίσω από τον μύθο βασιλης τσακιρογλου introbooks 2009 σελ. 672, τιμη €44,00

O ήρωας καταθέτει την ψυχή του, καταξοδεύεται, γιατί αυτό ορίζει η μοίρα του

36_sena.indd 36

Βασίλης Τσακίρογλου δημοσιογραφεί εδώ και είκοσι χρόνια, ενώ δεν πάει πολύς καιρός από τότε που συμπλήρωσε τα διπλάσια χρόνια ύπαρξης (στην Αθήνα κυρίως, αλλά και διαρκώς μετακινούμενος ανά τον πλανήτη για τις ανάγκες των περιοδικών της Imako και της εκπομπής του Mega «Traction»). H εμμονή του με τον Βραζιλιάνο πιλότο της Φόρμουλα 1, Άιρτον Σένα (1960-1994), που «ξεκίνησε μαζί με τη διαπίστωση ότι υπήρχε απέραντο υλικό για τη ζωή, τον θάνατο και την καριέρα του», τον οδήγησε στη συγγραφή δύο βιογραφικών τόμων με τίτλο «Ayrton Senna: adeus». Γιατί έδωσες στο βιβλίο τον τίτλο «Αdeus»; «Adeus» είναι μία και δύο λέξεις ταυτόχρονα, είναι ένας απλός αποχαιρετισμός, αλλά και μια ευχή τού τύπου «είθε να βρεις τον θεό σου». Έχει σημασία η συνήχηση: Για τον Έλληνα το «αντίο» είναι απλώς ένα αντίο. Για έναν ιταλομαθή, π.χ., το «αντίο» περιέχει αναπόφευκτα τον Θεό. Ο Σένα έλεγε πως πιστεύει στον Θεό, εγώ λέω ότι δεν πιστεύω σε τίποτα (τέτοιο). Το «Adeus» είναι μια συμβολική, αλλά εντελώς επισφαλής και πρόχειρη γέφυρα ανάμεσα στον Άιρτον και σε εμένα. Στο εξώφυλλο του βιβλίου χαρακτηρίζεις τον Σένα ήρωα της ταχύτητας. Διαβάζοντας τους δύο τόμους, καταλαβαίνει κανείς ότι ήταν ήρωας και σε πολλούς άλλους τομείς. Τι σημαίνει για σένα ήρωας; Εάν διαβάσει κανείς τους δύο τόμους του «Adeus», εκτός από οτιδήποτε μπορεί να συνειδητοποιήσει για τον Σένα, πιστεύω ότι είναι ήρωας ο ίδιος, ο αναγνώστης. Ποιος και γιατί μπαίνει στον κόπο να διαβάσει 1.200 σελίδες, ενώ δεν είναι υποχρεωμένος να το κάνει π.χ. για να κερδίσει μια θέση στο δημόσιο; Μου φαίνεται αδιανόητο ότι αυτό που έγραψα είναι τόσο εκτενές, τόσο μεγάλο. Φέρω βαρέως τον τελικό του όγκο – κυριολεκτικά. Ήρωας είναι ένας άγγελος, ένα

πλάσμα που έρχεται από κάποιο Αλλού, έχοντας ένα γραμμάτιο που πρέπει να πληρώσει στον κόσμο των συνηθισμένων θνητών –στον δικό μας κόσμο–, εκταμιεύοντας από το ξεχωριστό του χάρισμα. Με άλλα λόγια, καταθέτει την ψυχή του, καταξοδεύεται, γιατί αυτό ορίζει η μοίρα του. Και η μοίρα ενός ήρωα δεν είναι τίποτε άλλο από το τρομακτικό του ταλέντο – η ευλογία και η κατάρα του. Ωστόσο, ένας άγγελος δεν μπορεί παρά να αγγέλλει, να φέρνει ένα μήνυμα, οπότε μπορείς να πεις ότι ο ήρωας είναι αυτός που δείχνει, έστω και με την απλή του ύπαρξη, ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει. Γιατί θέλησες να γράψεις για το φαινόμενο πίσω από τον μύθο; Γιατί όχι ένα μυθιστόρημα με ήρωα τον Σένα; Σου ήταν αδιάφορο; Φοβήθηκες; Θα ήθελα πάρα πολύ να έχω γράψει ένα μυθιστόρημα με κεντρικό ήρωα τον Σένα. Όχι «κάποιον σαν τον Σένα», αλλά αυτόν καθαυτόν τον Άιρτον, όχι να τον «φωτογραφίσω» απλώς, αλλά να είναι αυτός ο ίδιος που θα ακολουθούσε ενδεχομένως μια διαφορετική πορεία, μια εναλλακτική περιπέτεια ζωής. Όμως, η μυθιστορηματική βιογραφία είναι ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα, χρειάζεται συγγραφική μαστοριά και εμπνευσμένο χέρι. Δεν τα διαθέτω. Πληρώνει κανείς με κόπο, χρήμα και συναισθηματικό κόστος για να παραδώσει 1.200 πυκνογραμμένες σελίδες που διηγούνται μια ζωή. Ποια ήταν η ανταμοιβή σου; Η ανταμοιβή μου από το «Adeus» είναι η εκπλήρωση του ονείρου. Κι επίσης, το ότι η Citroen Hellas δώρισε ένα ολοκαίνουργιο πουλμανάκι στα παιδιά του ΚΕΑ-ΑΜΕΑ. Τι θα τον ρωτούσες αν είχες την ευκαιρία; «Ωραία δεν ήταν;»

11/12/09 2:56 PM

Public_Vivlio_245x315_Ioan.indd 1

52_dianomi.indd 7

10/9/09 6:59:53 PM

11/12/09 1:40 PM

38bookpress

NOEMΒΡΙΟΣ2009

εδω βιβλιουπολη

Μαγεία και γνώση Έργα του ποιητή Γιάννη Κοντού αλλά και της Μαντόνα συγκαταλέγονται στις προτάσεις μας για τους μικρούς βιβλιοφάγους. Της Αναστασίας Καμβύση

Τα παραμύθια του καλού μάγου

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΝΤΟΣ ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΦΑΙΔΩΝ ΠΑΤΡΙΚΑΛΑΚΙΣ ΚΕΔΡΟΣ 2009 ΣΕΛ. 44, ΤΙΜΗ €12,50 Όλοι μπορούν να γίνουν κάτι καλύτερο από αυτό που είναι, να μεταμορφωθούν στην ηρωική εκδοχή του εαυτού τους. Αυτό μοιάζουν να λένε οι ιστορίες με πρωταγωνιστή τον καλό μάγο: «Το φιδάκι που ένιωθε μοναξιά», «Δύο μαύρα κοριτσάκια» και «Το ψάρι που μιλούσε ανθρώπινα» - όλες τους ποιητικές αλληγορίες για τον καθημερινό αγώνα των ανθρώπων με τον εαυτό τους, την ανάγκη τους να νιώθουν ότι ανήκουν κάπου, την ανάγκη τους να νιώθουν επαρκείς. Ο καλός μάγος αγγίζει ζώα και ανθρώπους με το χρυσό ραβδάκι, που κάνει τον ήχο «μπαμ» και ξεχειλίζει χρώματα. Όπως θα θέλαμε να συμβαίνει και στην αληθινή ζωή. Ποιος ξέρει, μπορεί μια μέρα…

Μικρές και Τριανταφυλλένιες

ΜΑΝΤΟΝΑ ΜΤΦΡ. ΡΕΝΑ ΡΩΣΣΗ-ΖΑΪΡΗ

38_40_paidika.indd 38

ΨΥΧΟΓΙΟΣ 2009 ΣΕΛ. 152, ΤΙΜΗ €7,70 Οι Μικρές και Τριανταφυλλένιες είναι μια παρέα (μπορείτε να την πείτε και «συμμορία») μικρές Αγγλίδες –η Γκρέις, η Έιμι, η Μπίνα, η Νικόλ και η Σάρλοτ–, που είναι οι καλύτερες φίλες για πάντα. Ζουν στο βροχερό Λονδίνο και αντιμετωπίζουν μαζί όλες τις μικρές και μεγάλες χαρές της ζωής λίγο πριν από την εφηβεία. Στο τρίτο («Ρωμαίος και Τριανταφυλλένια») και στο τέταρτο («Μια τριανταφυλλένια αδελφούλα») βιβλίο της σειράς έρχονται αντιμέτωπες με μικρά και μεγάλα δράματα της ζωής, κυριολεκτικά και μεταφορικά: δύο από αυτές ανταγωνίζονται για έναν ρόλο στο θεατρικό του σχολείου, ενώ η τρίτη ετοιμάζεται να αποκτήσει αδελφάκι. Η συγγραφέας διαθέτει, όπως πάντα, τα έσοδα από τις πωλήσεις των βιβλίων στο Raising Malawi (HYPERLINK "http:// www.raisingmalawi.org" www. raisingmalawi.org), μια πρωτοβουλία φροντίδας ορφανών παιδιών.

Ας διαβάσουμε μαζί, μεγάλοι και παιδιά 101 καλοί λόγοι για να είσαι παιδί μπεατρίτσε μαζινι εικον. αντοντζονατα φεραρι μτφρ. αδελαϊδα-ναταλια μοσχονα κεδρος 2009

ΣΕΛ. 53, ΤΙΜΗ €5,50

ελληνικα γραμματα 2009 ΣΕΛ. 117, ΤΙΜΗ €18,00

Ένα βιβλίο που απευθύνεται το ίδιο σε παιδιά και μεγάλους, για να ενθαρρύνει, να συμβουλεύσει και να περιγράψει τα πρώτα και να ταρακουνήσει τους δεύτερους, να τους θυμίσει την ανεμελιά, την τρέλα, την ωραία άγνοια και, φυσικά, την αθωότητα της παιδικής ηλικίας. Με γενναίες δόσεις χιούμορ και σκίτσα που θυμίζουν τον μετρ Sempe, οι Ιταλίδες δημιουργοί του βιβλίου στοχεύουν στο θυμικό, και τα καταφέρνουν θαυμάσια. Κάποια πιτσιρίκια ίσως δοκιμάσουν να χρωματίσουν τα σκίτσα. Γιατί όχι;

Πώς αντιλαμβάνεται ένα παιδί το διαφορετικό; Είναι το χρώμα της επιδερμίδας, η εθνικότητα και η θρησκευτική πίστη λόγοι για να απομακρύνονται οι άνθρωποι; Πώς γεννιέται ο ρατσισμός και πώς μπορεί να τον καταπολεμήσει κανείς στη ρίζα του; Το «Για να ζήσουμε μαζί» είναι μια πρωτότυπη σειρά βιβλίων για το σπίτι και το σχολείο που απευθύνεται σε παιδιά μεγαλύτερα των 8 ετών. «Αγόρια και κορίτσια», «Τα χρήματα», «Η διαφορετικότητα» και «Η βία» είναι οι τίτλοι των βιβλίων που αποτελούν αυτή την εγκυκλοπαίδεια, με στόχο την ομαλή ένταξη των παιδιών στην κοινωνία και την καλύτερη συμβίωση με την οικογένεια και τους φίλους τους. Με χαρούμενη εικονογράφηση, που θυμίζει κόμικς και πολλά παιχνίδιατεστ.

Για να ζήσουμε μαζί Η διαφορετικότητα συλλογικο μτφρ. αριαδνη μοσχονα κεδρος 2008

Τα φιλαράκια Πώς να αντιμετωπίσουμε τα αρνητικά συναισθήματά μας ριτσα ψυλλου & μαρια ζαφειροπουλου εικον. ναταλια καπατσουλια

ΣΕΛ. 67, ΤΙΜΗ €9,00

Οι ανησυχίες και τα προβλήματα που συνοδεύουν την παιδική ηλικία μοιάζουν καμιά φορά αξεπέραστα για τα παιδιά και ο δρόμος για την επίλυσή τους δύσβατος για τους ενήλικους συνοδούς τους, γονείς ή δασκάλους. Η συναισθηματική αντοχή των παιδιών μπορεί να ενδυναμωθεί με το πιο απλό όπλο: τη συζήτηση. Σε ενίσχυση αυτής της πράξης έρχονται η ζωγραφική και οι κάθε είδους δραστηριότητες, που θα δείξουν στα παιδιά πώς να υπερνικήσουν τα αρνητικά τους συναισθήματα μέσα από τη σκέψη και τη συνεργασία. Ένα πρωτότυπο βιβλίο «αυτοβοήθειας» για παιδιά, που προτείνει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα για την προαγωγή της συναισθηματικής τους ωριμότητας. Το υπογράφουν δύο επιστήμονεςερευνήτριες που ειδικεύονται στην ψυχολογία και, μεταξύ άλλων, στην ψυχοεκπαίδευση και στην εφαρμογή γνωσιακών-συμπεριφοριστικών προγραμμάτων για παιδιά.

11/12/09 12:31 PM

6x31.5.qxd

11/11/09 14:04

™ÂÏ›‰· 1

bookpress39

NOEMΒΡΙΟΣ2009

Στην ντουλάπα με τις αναμνήσεις

Κάθε μήνα ένας άνθρωπος του βιβλίου θυμάται τα αγαπημένα του παιδικά αναγνώσματα. Της Αναστασίας Καμβύση

∂Ï¿ÙÂ ÛÙÔ «™›ÙÈ ÙË˜ x·Ú¿˜». ™ÙÔ Ó¤Ô ·È‰ÈÎfi ÛÙ¤ÎÈ ÙË˜ ∞ı‹Ó·˜ ı· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÙÂ ÂÎ‰ËÏÒÛÂÈ˜, ı· ‚ÚÂ›ÙÂ ·È‰ÈÎ¿ ‚È‚Ï›· fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂÎ‰ÔÙÈÎÒÓ Ô›ÎˆÓ Î·È ı· ÂÈÏ¤ÍÂÙÂ Í‡ÏÈÓ· ÔÈÎÔÏÔÁÈÎ¿ ·È¯Ó›‰È· ·fi fiÏË ÙËÓ ÁÎ¿Ì· ÙË˜

Ο καλός εικονογράφος είναι και διεισδυτικός αναγνώστης

Νικόλας Ανδρικόπουλος είναι εικονογράφος και συγγραφέας. Γεννήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου 1955 στην Αθήνα και σπούδασε γραφίστας στο Κέντρο Τεχνολογικών Εφαρμογών (Κ.Τ.Ε.). Από το 1993 εικονογραφεί παιδικά βιβλία και παίρνει μέρος σε εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει βραβευτεί πολλές φορές (ενδεικτικά, με το 1ο βραβείο στη διεθνή έκθεση εικονογράφων της Τεχεράνης το 1993, με το κρατικό βραβείο εικονογράφησης για το βιβλίο της Μάνιας Καπλάνογλου «Οι πειρατές της Λιμνοχώρας» και με το 1ο βραβείο εικονογράφησης από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου το 1999), ενώ το 2002 ήταν ο Έλληνας υποψήφιος για το βραβείο Άντερσεν. Συγγραφέας 8 παιδικών βιβλίων, έχει εικονογραφήσει περισσότερα από 70. Ο αγαπημένος μου ήρωας παραμυθιού είναι ο κακός λύκος, γιατί ο κακομοίρης δεν είναι καθόλου, μα καθόλου κακός. Παρεξηγημένος είναι. Κακοί είναι αυτοί που τον κυνηγούν. Τα αγαπημένα μου παιδικά βιβλία είναι όλα αυτά που άκουγα μικρός: «Η Κοκκινοσκουφίτσα»,

38_40_paidika.indd 39

«Τα τρία γουρουνάκια», «Τα εφτά κατσικάκια»... Και το πρώτο βιβλίο που διάβασα περίπου στα εφτά μου χρόνια, «Ο Ροβινσώνας Κρούσος». Θεωρώ σπουδαία την εικονογράφηση των Ντούσαν Κάλαϊ και Στάσις Εϊντρικεβίσιους. Ένας σπουδαίος εικονογράφος είναι καλός σκηνοθέτης, καλός και διεισδυτικός αναγνώστης, αναλυτής λόγου και σκέψης, στοχαστής και καλός εικαστικός. Θα ήθελα να εικονογραφήσω ό,τι δεν περιγράφει εικόνα, ό,τι θα με πάει αλλού. Το επόμενο βιβλίο μου είναι οι «Γραμματομαχίες» της Μαρίνας Κούτρα, από τις εκδόσεις Λιβάνη.

∂∫¢√™∂π™ A∂ƒ√™∆∞∆√ TO ™¶π∆π ∆∏™ Ã∞ƒ∞™ TÔÛ›ÙÛ· 1Aã 106 82 Aı‹Ó· TÔ ™›Ù ÙË˜ È Ã·Ú ¿˜

ÙËÏ.: 210 8846570-2-4 fax: 210 8846571 info@konidaris.gr

11/12/09 12:32 PM

40bookpress

NOEMΒΡΙΟΣ2009

εδω βιβλιουπολη

Ξαναδιαβάζοντας την Αλίκη Οι περιπέτειες της Αλίκης στη χώρα των θαυμάτων λιουις καρρολ μτφρ. μαρα μοιρα πατακης 2009

Ο Αυστραλός Ρόμπερτ Ίνγκπεν «φωτίζει» με την εικονογράφησή του τις σκοτεινές πλευρές της Αλίκης στο αριστούργημα του Λιούις Κάρρολ.

σελ. 192, τιμη €17,50

«Ο

ι πάντες είμαστε τρελοί εδώ» λέει μια γάτα, που εξαφανίζεται, σε ένα κοριτσάκι, το οποίο ακολουθώντας ένα κουνέλι έχει πέσει σε μια τρύπα – είσοδο σε έναν από τους πιο σουρεάλ κόσμους που γέννησε ποτέ η ανθρώπινη φαντασία. Πώς και γιατί αυτό το εκπληκτικό αλληγορικό μυθιστόρημα θεωρήθηκε λογοτεχνία για παιδιά φαντάζει ώρες ώρες ανεξήγητο, κι ας το έγραψε ο συγγραφέας του για να διασκεδάσει τη 10χρονη Αλίκη Πλέζανς Λίντελ. Όχι πως τα παιδιά δεν μπορούν να απολαύσουν το χιούμορ του Άγγλου μαθηματικού Τσαρλς Ντόντσον (το αληθινό όνομα του Κάρρολ), που έγραψε το βιβλίο πριν από 150 ολόκληρα χρόνια. Η συγκεκριμένη έκδοση της «Αλίκης» περιλαμβάνει ολόκληρο το έργο, χωρίς περικοπές, και προσφέρεται για επαναληπτικές αναγνώσεις καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, αναγνώσεις που θα τα οδηγήσουν σε προβληματισμούς για ζητήματα συνύπαρξης με άλλους ανθρώπους και ζώα, σεβασμού της φύσης και σύγκρουσης με την εξουσία. Η περίεργη μικρή Αλίκη συνεχίζει να συναρπάζει με την αθωότητα και την τόλμη της και στον 21ο αιώνα. Από τις εκατοντάδες (περισσότερες από 200) εικονογραφήσεις του βιβλίου ανά τον κόσμο, αυτή του Ίνγκπεν θεωρείται από τις ωραιότερες, ίσως γιατί αιχμαλωτίζει μοναδικά τις «σκιές» που καραδοκούν σε κάθε παραμύθι. Μια τέτοια ιστορία δεν μπορούσε να ξεφύγει από τη δημιουργική μανία ενός κινηματογραφικού παραμυθά όπως ο Τιμ Μπάρτον. Με μεγάλη αγωνία αναμένεται τον Μάρτιο του 2010 η δική του κινηματογραφική εκδοχή, το «Alice in Wonderland», με σπουδαίους ηθοποιούς, όπως ο Τζόνι Ντεπ (Καπελάς), η Έλενα Μπόναμ Κάρτερ (Βασίλισσα), η Αν Χάθαγουεϊ (Λευκή Βασίλισσα), και την πρωτοεμφανιζόμενη Μία Γουασικόφσκα στον ρόλο της Αλίκης.

38_40_paidika.indd 40

Η Έλενα Μπόναμ Κάρτερ σε σκηνή από την ταινία «Alice in Wonderland» του Τιμ Μπάρτον, που θα βγει στους κινηματογράφους τον Μάρτιο του 2010.

11/12/09 12:33 PM

bookpress41

noemβριοσ2009 ΠΟΙΗΣΗ

Αναζήτηση του μυστικού Το ποίημα δεν δίνει απαντήσεις. Ανοίγει, όμως, διόδους. Της Κατερίνας Ηλιοπούλου

Πιο μέσα

Στη μεγάλη είσοδο της πόλης, όταν ο ήλιος είναι χαμηλά. Η κυκλοφορία πυκνώνει, σέρνεται. Ένας αργοκίνητος δράκος που αστράφτει. Είμαι ένα λέπι του δράκου. Ο κόκκινος ήλιος βρίσκεται ξαφνικά μπροστά στον ανεμοθώρακα και χύνεται μέσα. Είμαι διάφεγγος και ένα κείμενο γίνεται ορατό μέσα μου, λέξεις γραμμένες με αόρατο μελάνι που εμφανίζονται όταν κρατά κανείς το χαρτί πάνω από τη φωτιά! Ξέρω ότι πρέπει να φύγω μακριά, να διασχίσω την πόλη και μετά να συνεχίσω, ώσπου να έρθει η στιγμή να εξαφανιστώ

GAVRIELIDES BPRESS

περπατώντας με τις ώρες στο δάσος. Ακολουθώντας τα ίχνη του ασβού. Έρχεται το σκοτάδι, δυσκολεύομαι να δω. Εκεί, πάνω στα βρύα, υπάρχουν πέτρες. Μια απ’ τις πέτρες αυτές είναι πολύτιμη. Μπορεί να μεταμορφώσει τα πάντα, μπορεί να μετατρέψει το σκοτάδι σε φως. Είναι ο διακόπτης όλης της χώρας. Όλα εξαρτώνται από αυτή. Δες την, άγγιξέ την... Τomas Tranströmer, «Τα ποιήματα» (μτφρ. Βασίλης Παπαγεωργίου, Printa 2004) Ένας ποιητής της πλατφόρμας Poetry Now επιλέγει και σχολιάζει ένα ποίημα, παρουσιάζοντας τον δημιουργό του. Την επιμέλεια της στήλης έχει ο Γιώργος Χαντζής.

12-11-09

08:20

™ÂÏ›‰·1

Γαλήνιος λυρισμός

Ο Tomas Tranströmer γεννήθηκε το 1931 στη Στοκχόλμη. Έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία για το ποιητικό αλλά και το μεταφραστικό του έργο, ενώ η ποίησή του έχει μεταφραστεί σε πενήντα γλώσσες. Το ποιητικό του ιδίωμα διαμορφώνεται στη βάση ενός γαλήνιου λυρισμού με γλώσσα ακριβή και καθαρή, μέσα στην οποία σχηματίζεται ο κρύσταλλος του αινίγματος, ενώ δεν λείπουν οι αναφορές στην ιστορία, στην κοινωνία και στην πολιτική. Το ποίημα «Πιο μέσα» μού έφερε στον νου την Αθήνα και τον ανελέητο ήλιο της. Άραγε ποιο εσωτερικό κείμενο θα φώτιζε μέσα μας; Το ποίημα δεν δίνει απάντηση. Ανοίγει όμως μια δίοδο προς τα έξω, προτρέποντας στην αναζήτηση του μυστικού.

Ηδιαρκήςτυραννία τηςμνήμης Πετράδια στο ορυχείο της εντοπιότητας. Του Γιώργου Χ. Θεοχάρη «Οι δρόμοι της Φαϋττού» (Πλανόδιον, 2009), δεύτερο βιβλίο του Ξάνθου Μαϊντά –προηγήθηκε η «Νυχτερινή άσκηση» το 2004–, περιλαμβάνουν ποιήματα στα οποία εγκιβωτίζεται η μνήμη του ποιητή από τον γενέθλιο χώρο στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Τα ερείπια της αρχαίας Φαϋττού βρίσκονται στη θέση του χωριού Φαρκαδόνα της Θεσσαλίας. Ο χώρος φέρει το ιστορικό βάρος της ελληνικής πανωλεθρίας στους «ατυχείς» ελληνοτουρκικούς πολέμους, στα τέλη του 19ου

αιώνα. Επιπροσθέτως, οι κάτοικοί του –όπως σε όλη την ελληνική επαρχία– μετείχαν στην Αντίσταση και υπέφεραν τα δεινά του Εμφυλίου και τις ταλαιπωρίες που ακολούθησαν. Ο ποιητής, μέσα στην απροσωπία της μεγαλούπολης, ανακαλεί από το μνημονικό ταμιευτήρα εικόνες προσώπων και συμβάντων της καταγωγικής επαρχίας και με το γλωσσικό εργαλείο της ρεαλιστικής αφήγησης επιχειρεί να ανασυστήσει έναν κόσμο από την αναπνοή του οποίου μπορεί κι εκείνος να ζωογονείται.

ª∞ƒπ∞

Θυμάμαι […] / […] τα λόγια / του τραγουδιού που λέγαμε στα μέρη μου. / Συμπαινοβγαίνει ο Κωνσταντής / και βαριαναστενάζει / –κι ήταν αυτό το «συν» στην αρχή της φράσης / που όριζε το μέτρο στο στίχο και την απόγνωση. Ο Ξάνθος Μαϊντάς ανακαλύπτει τα πολύτιμα πετράδια που μας προσφέρει στο ορυχείο της εντοπιότητας, όπου μόχθησαν ποιητές όπως ο Μ. Γκανάς, ο Χ. Μπράβος και ο Τ. Κανάτσης.

∫√Àƒ™∏

Δ∞ æ∏§∞ ¢∂¡Δƒ∞ Δ∏™ °∞§§π∫∏™ ∂¶∞ƒÃπ∞™ ∂∫¢√™∂π™ °∞μƒπ∏§π¢∏™

41_poetrynow.indd 41

11/12/09 2:57 PM

42bookpress

NOEMΒΡΙΟΣ2009

Isbn

«Τα δεσμά του γάμου είναι τόσο βαριά, που χρειάζονται δύο, ενίοτε και τρεις για να τα σηκώσουν.» Αlfred Capus

ελληνικη λογοτεχνια

Μνήμεςεφηβείας

Με πρωταγωνιστή ένα φάντασμα

Γιάννης Ξανθούλης, στο καινούργιο του μυθιστόρημα, συναντά το φάντασμα της Σιλάνας Σαλιάγκου, της ποιήτριας που ο ίδιος επινόησε και της οποίας τις δημιουργίες απαγγέλλει κάθε Σάββατο στη ραδιοφωνική εκπομπή του. Αν και επινοημένο πρόσωπο, όταν ο συγγραφέας αποφασίζει να κάνει μυθιστόρημα τα τριάμισι από τα οκτώ χρόνια της επεισοδιακής εφηβείας του στην επαρχία, η Σιλάνα τού φανερώνεται «σαν άγγελος λοξής έμπνευσης». Του απο-

Ευαγγελισμός αγγελικη στρατηγοπουλου καστανιωτης 2009 σελ. 86, τιμη €9,41 Το βιβλίο αυτό μιλάει για τη μητρότητα, απογυμνώνοντάς τη σε βάθος από την ιεροποίησή της, που – αιώνες τώρα– αποσκοπεί στον έλεγχο και στην καταστολή των γυναικών. Η σχέση μητέρας-παιδιού, απογυμνωμένη από το δεδομένο, παραμορφωμένη από αλήθειες εκτός ορίων, αλλά και ανατρεπτικά στοχαστική, παρουσιάζεται με τρόπο που κάποιους θα γοητεύσει και άλλους θα συγκινήσει, προκαλώντας έναν διάλογο με ό,τι θεωρούμε ανέγγιχτο.

isbn.indd 42

καλύπτει ότι εκείνη τον καθοδηγούσε από το 1959, όταν έκλεινε τα 12 του χρόνια. Ένα πρόσωπο που ο συγγραφέας πίστευε πως «είχε κυοφορηθεί μέσα στην ταλαίπωρη επαγγελματική του μήτρα», αίφνης αποκτά σάρκα και οστά. Η εκδίκηση της Σιλάνας γιαννης ξανθουλης ελληνικα γραμματα 2009 σελ. 248, τιμη €17,50

Μαράν Αθά

Ή ιερά και ανόσια θωμας ψυρρας κεδρος 2009

σελ. 341, τιμη €16,00 Μαράν Αθά σημαίνει «Ο Κύριος είναι κοντά» για να τιμωρήσει τα όσα ανόσια και βλάσφημα έπραξες. Μαράν Αθά είναι η κολασμένη ζωή ενός άντρα που στα νιάτα του έζησε τον έρωτα σαν αμαρτία και τον ιερατικό βίο σαν τιμωρία. Σε προχωρημένη πια ηλικία, αφήνεται σε μια εκ των υστέρων χειμαρρώδη εξομολόγηση. Αυτό είναι το τρίτο βιβλίο του φιλολόγου από τον Τύρναβο της Θεσσαλίας.

Σαμπάνια με γύρο παρασκευας ακαματης ωκεανιδα 2009

Από το Τόκιο στο Χαρτούμ γιωργος βεης κεδρος 2009

Το χρονικό μιας μοιχείας μαρω βαμβουνακη ψυχογιος 2009

σελ. 181, τιμη €12,00

σελ. 360, τιμη €22,00 Μετά τους « Έρωτες τοπίων», το ταξίδι συνεχίζεται για τον συγγραφέα, ο οποίος βρέθηκε διαδοχικά και στις πέντε ηπείρους για να υπηρετήσει σε διάφορα πόστα ως διπλωμάτης καριέρας. Μια ταξιδιωτική περιήγηση που, χάρη στις σύγχρονες επικοινωνιακές οδούς, συνδέει δύο τελείως διαφορετικούς γεωγραφικούς πόλους: Ιαπωνία-Σαχάρα. Από το πολύτροπο, χαοτικό Τόκιο στην «Πόλη των ανθρώπων που αγαπούν τα φυστίκια», στη Γιαουντέ, την πρωτεύουσα του Καμερούν.

σελ. 488, τιμη €17,70

συγκεκριμένα μέρη του πλανήτη ή μήπως έχει γίνει παγκόσμια; Για να ξεκαθαρίσει το τοπίο και να αποσαφηνίσουμε την έννοια της Δύσης, πρέπει να απαντήσουμε στα παραπάνω ερωτήματα. Αυτό ακριβώς αναλαμβάνει ανατρέχοντας στην Ιστορία ο διακεκριμένος φιλόσοφος Ροζέ-Πολ Ντρουά.

Ποια αναγνωστικά φίλτρα διαθέτουμε προκειμένου να σκεφτούμε τη διαφορά των φύλων; Τι είναι το φύλο; Ποιες είναι οι αφετηριακές θεωρητικές προϋποθέσεις και αρχές του; Σε ποια σημεία η έννοια φύλο μάς επιτρέπει να κατανοήσουμε τις λογικές αποκλεισμού των γυναικών σε νεωτερικές κοινωνίες που ευαγγελίζονται αρχές με καθολική ισχύ; Η συγγραφέας μεταθέτει τη ματιά της από τη «διαφορά» στις διαδικασίες συγκρότησής της, προκειμένου να φωτίσει την ιστορικότητα του φύλου ως οργανωτικής αρχής του πολιτικού.

Ο Παρασκευάς κληρονομεί ένα χρέος από κλήσεις της τροχαίας για το αυτοκίνητο του πατέρα του. Όμως εκείνος δεν οδηγούσε, δεν είχε αυτοκίνητο και έχει πεθάνει εδώ και έξι χρόνια. Η δουλειά του Παρασκευά ήταν να πουλάει μπακλαβάδες, ώσπου μια μέρα που τον κυνηγούσε η αστυνομία έπεσε πάνω σ’ έναν αδέσποτο σκυλάκο. Έκτοτε άλλαξε η ζωή του. Μυθιστόρημα με φόντο τα «κατεχόμενα» Εξάρχεια.

«Αγαπάμε τελικά τα πρόσωπα ή μόνο τον έρωτα αγαπάμε; Αγαπάμε αυτό που μας δίνουν ή αυτό που περιμένουμε να μας δώσουν; Τη μορφή τους πόσο αγαπάμε και πόσο τη μεταμόρφωση τους που σχολαστικά επεξεργαζόμαστε; Κι αυτό που περιμένουμε πόσο αντέχει να ελπίζει; Αντέχει! Κι εγώ δεν ξέρω αν είναι ευλογία ή κατάρα η αντοχή τούτη». Επανέκδοση ενός κλασικού πια βιβλίου.

ΔΙΑΦΟΡΑ Θαύματα της ζωής

Αυτοβιογραφία

j.g. ballard μτφρ. ηρακλης ρενιερης οξυ 2009 σελ. 224, τιμη €18,60 Στην αυτοβιογραφία, και αποχαιρετιστήριο έργο του, ο Μπάλαρντ χαρτογραφεί την πορεία της ιδιαίτερης ζωής του, αρχίζοντας από τα γεγονότα που ενέπνευσαν το κλασικό μυθιστόρημά του «Η αυτοκρατορία του Ήλιου». Μεταφερόμαστε από την προπολεμική Σανγκάη στις στερήσεις και τις απροσδόκητες ελευθερίες του ιαπωνικού στρατοπέδου συγκέντρωσης, όπου έζησε έγκλειστος στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, και από εκεί στη μεταπολεμική Βρετανία.

Μικρή ιστορία της Δύσης ροζε-πολ ντρουα μτφρ. ασπασια σιγαλα ψυχογιος 2009 σελ. 128, τιμη €9,90 Τι είναι η Δύση; Μια μορφή κοινωνίας; Ένα οικονομικό σύστημα; Μια θρησκεία; Ένας τρόπος ζωής; Ένας τρόπος σκέψης; Πού βρίσκεται σήμερα; Σε

Τα δέκα πιο όμορφα πειράματα george johnson μτφρ. γιωργος μπαρουξης μεταιχμιο 2009 σελ. 248, τιμη €15,00 Ο συγγραφέας, και αρθρογράφος σε μεγάλες εφημερίδες για επιστημονικά θέματα, μας παρουσιάζει δέκα από τις ενδιαφέρουσες στιγμές των επιστημονικών χρονικών. Παρακολουθούμε, μεταξύ άλλων, τον Γαλιλαίο να τραγουδά για να κρατά τον χρόνο, καθώς μετρά την έλξη της βαρύτητας και τον Νεύτωνα να εισάγει μια βελόνα πίσω από το μάτι του για να διαπιστώσει ότι το φως προκαλεί δονήσεις στον αμφιβληστροειδή.

Για μια πολιτική γραμματική του φύλου ελενη βαρικα πλεθρον 2009 σελ. 169, τιμη €16,00

Οι μακιαβελιστές Υπέρμαχοι της ελευθερίας james burnham mtφρ. μαρια-αριαδνη αλαβανου κεδρος 2009 σελ. 304, τιμη €16,00 Στο κλασικό αυτό έργο του 1943, ο Τζ. Μπέρναμ καταθέτει μια τολμηρή προσέγγιση της μακιαβελικής σκέψης. Αναλαμβάνει να υπερασπιστεί την επιστημονικότητα του έργου του και των κοινωνικών φιλοσόφων-επιγόνων του, Γκαετάνο Μόσκα, Βιλφρέντο Παρέτο και Ρόμπερτ Μί-

11/12/09 2:59 PM

bookpress43

NOEMΒΡΙΟΣ2009 Χίλιες και μία ημέρες

Η άγνωστη Χαλιμά

francois petis de la croix κεδρος 2009

με υ ο ν ί Προτε

ΣΕΛ. 384, ΤΙΜΗ €16,00 Ενώ οι αραβικές «Χίλιες και μία νύχτες» είναι ήδη κλασικές, οι «Χίλιες και μία ημέρες» παραμένουν άγνωστες στο ευρύ κοινό. Το έργο μετέφρασε από τα περσικά κορυφαίος γάλλος ανατολιστής, βασισμένος στο χειρόγραφο που του χάρισε ο αρχηγός των σούφι του Ισπαχάν. Πρόκειται για ιστορίες αγάπης με φόντο την μυστηριακή Ανατολή, κι αποτυπώνουν μοναδικά την ανατολίτικη γοητεία και ηδυπάθεια.

μεταφρασμενη λογοτεχνια Γραμματική μαρια τσολακουδη τοπος 2009 σελ. 208, τιμη €13,90 Ιστορίες τέλους εποχής, στο μεταίχμιο αλλαγής μιας κοινωνίας. Διααδραματίζονται σ’ ένα νησί του Αιγαίου μετά τον πόλεμο, λίγο πριν επέλθει η τουριστική ανάπτυξη σε μια στάσιμη αγροτική κοινωνία, όπου όλα φαίνονται ίδια, αλλά έχουν αρχίσει να μεταβάλλονται. Μια «γραμματική» των νεοελληνικών ηθών της επαρχίας μέσα από μια σημερινή φωνή. Πρόκειται για το πρώτο βιβλίο της συγγραφέως.

χελς, οι απόψεις των οποίων χρησιμοποιήθηκαν από τον φασισμό. Στο ίδιο πλαίσιο, παρουσιάζονται οι ιδέες ενός κοινωνικού επαναστάτη, του επίσης «μακιαβελιστή» Ζορζ Σορέλ.

Μπούκοβι Πώς ήρθε και γιατί έφυγε θανασης σκρουμπελος νοβολι 2009 σελ. 317, τιμη €20,00 Ο Μάρτον Μπούκοβι, σημαντική προσωπικότητα του παγκόσμιου ποδοσφαίρου και ιθύνων νούς της μεγάλης Εθνικής Ουγγαρίας, ήρθε στην Ελλάδα για να αναλάβει τα ηνία του Ολυμπιακού, το 1965. Μέσα σε δύο περίπου χρόνια κατορθώνει να κερδίσει 2 πρωταθλήματα και ένα κύπελλο. Ωστόσο, εξαναγκάζεται να φύγει από την Ελλάδα 8 μήνες μετά το πραξικόπημα του '67. Τα «πώς και τα γιατί» εξετάζονται για πρώτη φορά σε αυτό το βιβλίο.

Καπέλα Σιξτίνα

Νέα ερμηνευτική προσέγγιση μετά την αποκατάσταση των τοιχογραφιών

isbn.indd 43

Το κινητό ινγκο σουλτσε μτφρ. αλεξανδρα παυλου καστανιωτης 2009

Μια συνηθισμένη εκτέλεση μαρκ ντουγκεν μτφρ. μαριλια κοσμοπουλου κεδρος 2009

Chéri koλετ μτφρ. βασω νικολοπουλου scripta 2009

Στην καρδιά των Μουσώνων julia gregson mtφρ. βουλα αυγουστινου διοπτρα 2009

σελ. 275, τιμη €16,72

σελ. 397, τιμη €18,00 Μόσχα, 1952. Η μυστική αστυνομία οδηγεί στον Στάλιν τη γιατρό Όλγα Ατλίνα. Μέχρι τον θάνατό του, θα παραμείνει η προσωπική του θεραπεύτρια, σε μια απρόβλεπτη σχέση εξάρτησης. Αύγουστος του 2000. Το ρωσικό πυρηνικό υποβρύχιο Kursk βυθίζεται στη θάλασσα του Μπάρεντς. Παρασύροντας στον θάνατο όλο το πλήρωμα. Μεταξύ των θυμάτων και ο νεαρός Βάνια Αλτμάν, ο εγγονός της Όλγας, στην πρώτη του αποστολή…

σελ. 161, τιμη €18,00

σελ. 637, τιμη €

Chéri και Λεά. Ο χαϊδεμένος νεαρός εραστής και η ώριμη εταίρα πολυτελείας ζουν έναν έρωτα γεμάτο πάθος στο Παρίσι των αρχών του 20ού αιώνα. Κι όταν ο Chéri θα παντρευτεί τη μικρή Εντμέ, οι δυο μοιραίοι εραστές θα συνειδητοποιήσουν ότι ο χωρισμός τους είναι δυσβάσταχτος. Η Κολέτ αναλύει την κοινωνική πραγματικότητα της εποχής καθώς και τη θέση των γυναικών ελευθερίων ηθών.

Φθινόπωρο του 1928. Στη δίνη των καιρών, την εποχή που ο Γκάντι αγωνίζεται για την ανεξαρτησία του λαού του, τρεις νεαρές γυναίκες ταξιδεύουν με προορισμό την Ινδία, κάνοντας όνειρα για μια νέα ζωή. Μια αγγελία σε εφημερίδα, ένας επικείμενος γάμος και μια δυνατή φιλία είναι οι αφορμές για την απόφασή τους να αφήσουν την Αγγλία πίσω τους...

Τρία ζευγάρια που κάνουν διακοπές στην Ιταλία, ένας άνεργος σε ρόλο νοικοκυράς, ένας συγγραφέας που ταξιδεύει στο Κάιρο για μια διάλεξη, ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας που νοσταλγεί, στο κατώφλι του 21ου αιώνα, έναν παλιό μεγάλο έρωτα – μερικοί από τους καθημερινούς ήρωες των αφηγημάτων του Ίνγκο Σούλτσε, οι οποίοι κινούνται στο μεταίχμιο του αποχαιρετισμού και του νέου ξεκινήματος.

heinrich s. pfeieffer καπον 2009 σελ. 185, τιμη €95,00 Στον πλούσια εικονογραφημένο τόμο αυτόν, για τον οποίο συνεργάστηκε και το Μουσείο του Βατικανού, οι τοιχογραφίες του παρεκκλησίου εξετάζονται σε συνάρτηση με τις θεολογικές ερμηνείες της εποχής τους. Πολλές από τις τοιχογραφίες έχουν παρουσιαστεί μεμονωμένα από κορυφαίους γνώστες του παρεκκλησίου, με λεπτομερείς περιγραφές και σχόλια. Η πρόσφατη, ωστόσο, αποκατάσταση του μνημείου επέτρεψε μια νέα προσέγγιση στην ερμηνεία των παραστάσεων, βασισμένη μεταξύ άλλων και στον συμβολισμό των χρωμάτων.

Οι πειρατές της Καραϊβικής

Άξονας ελπίδας

ταriq ali μτφρ. σαββας μιχαηλ aγρα 2009 σελ. 344, τιμη €19,00 Ο γνωστός διαννοούμενος κι ακτιβιστής Ταρίκ Αλί εντοπίζει σε ηγέτες της Λατινικής Αμερι-

κής και συγκεκριμένα στους Κάστρο, Τσάβες, Μοράλες και Κορρέα το αντίπαλο δέος και τους επιφανέστερους αντιπάλους της «νεοφιλελεύθερης συναίνεσης» και της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.

Οι χαρές και τα δεινά της εργασίας αλαιν ντε μποτον μτφρ. αντωνης καλοκυρης πατακης 2009 σελ. 384, τιμη €16,00 Περνάμε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας στη δουλεία – όμως είναι εκπληκτικό πόσο λίγα πράγματα έχουν γραφτεί σχετικά με το τι κάνει την εργασία μία απ' τις πιο συναρπαστικές και ταυτόχρονα επίπονες δραστηριότητές μας. Το βιβλίο διερευνά τις χαρές και τους κινδύνους του σύγχρονου εργασιακού περιβάλλοντος, ζωντανεύοντας αυτά με τα οποία ασχολούμαστε όλη μέρα.

11/12/09 1:23 PM

44_47_sinema_pelekanos.indd 44

άλλη πλευρά του λόφου από την

Με αφορμή την ταινία του «Ψυχή βαθιά», ο Παντελής Βούλγαρης μιλάει με τη Σώτη Τριανταφύλλου για τον κινηματογράφο και την ιστορία.

ρησιμοποιείτε τον Eμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα σαν πρόφαση για να μιλήσετε για ζητήματα όπως οι δεσμοί αίματος και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια... Ο πόλεμος είναι μια διαρκής δοκιμασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, και πράγματι δεν με ενδιέφερε να γράψω την ιστορία του Eμφυλίου, παρότι, μετά από τόση μελέτη, έχω πια μια μάλλον καθαρή άποψη για ό,τι συνέβη από το 1946 μέχρι το 1949. Άργησα να μάθω για τον Eμφύλιο: στην οικογένειά μας δεν μιλούσαμε για τέτοια πράγματα. Έναν ξάδερφό μου τον σκότωσαν οι αντάρτες, έναν άλλον οι κυβερνητικοί. Όπως συμβαίνει σε όλες σχεδόν τις ελληνικές οικογένειες. Είστε επιεικής και με τις δύο ελληνικές πλευρές, μολονότι έγιναν φρικαλεότητες. Τόσο η δεξιά όσο και η αριστερά διέπραξε εγκλήματα. Σε κάποια συνέντευξη σας ρώτησαν για την αξία της «πολεμικής αρετής»... Τι «πολεμική αρετή»; Ο πόλεμος είναι βαρβαρότητα. Δεν είχα την πρόθεση να κάνω μια ταινία γύρω από τη βαρβαρότητα, αλλά γύρω από τις στιγμές εκείνες όπου το ανθρώπινο στοιχείο υπερβαίνει τον πόλεμο. Η ιστορία των δύο αδερφών που, μισοτυχαία, βρίσκονται σε αντίθετα στρατόπεδα είναι –αν όχι «αληθινή»– τουλάχιστον ρεαλιστική. Ένας αδελ-

φοκτόνος πόλεμος δεν είναι ένας οποιοσδήποτε πόλεμος: ο Εμφύλιος διαφέρει από την αντίσταση κατά των Γερμανών, που ήταν «εισβολείς» και κατακτητές κι όπου η κατάσταση ήταν ξεκάθαρη. Το ’46 οι άνθρωποι βρέθηκαν μπροστά σε τρομακτικά διλήμματα: έπρεπε ή να ανεβείς στα βουνά, ή να υπηρετήσεις στον κυβερνητικό στρατό, ή να σταλείς στην εξορία. Ποιος σημερινός άνθρωπος θα άφηνε το σπίτι του, τις ανέσεις του, τη βολή του για κάποιο απ’ αυτά τα τρία; Υπάρχει περίπτωση Ελληνοαμερικανού αντάρτη που εγκατέλειψε το σπίτι του στο Μανχάταν για να πολεμήσει στον Γράμμο: να τι με ενδιαφέρει λοιπόν. Είστε, με τον τρόπο σας, «πατριώτης». Επιρρίπτετε όλες τις ευθύνες στις ξένες δυνάμεις. Όπως φαίνεται από τα ιστορικά ντοκουμέντα, οι Βρετανοί και στη συνέχεια οι Αμερικανοί έδιναν εντολές στους Έλληνες αξιωματικούς λες και ήταν υπηρέτες τους: τους «ξήλωναν» όποτε ήθελαν, καταστρατηγούσαν την ιεραρχία. Εννοείται ότι παρόμοια αυθαιρεσία επικρατούσε και στον Δημοκρατικό Στρατό. Αν μελετήσει κανείς την ιστορία, θα δει πώς αποφασίστηκαν τα γεγονότα και πήραν την τροπή που πήραν με το κλείσιμο των συνόρων από τον Τίτο, την απροθυμία του Στάλιν να βοηθήσει τους αντάρτες, και πάνω απ’ όλα με την απόφαση των Αμερικανών να δώσουν οριστικό τέλος στη σύρραξη χρησιμοποιώντας ναπάλμ. Η επέμβαση των Αμερικανών τερμάτισε μέσα σε λίγες μέρες τον πόλεμο που σερνόταν για πάνω από τρία χρόνια. Και που, για πολλούς ιστορικούς, θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Αν οι

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΣΠΥΡΟΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ

press

σινεμά • gadgets • εικαστικά • news • απόψεις • culture clubbing //////////////////////////////////////////////////////////////////////

44bookpress

άνθρωποι της εξουσίας διεκδικούσαν ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ..., άρα κοινοβουλευτισμό. Στους 18 τόμους των αρχείων του Υπουργείου Άμυνας περιγράφονται σκηνές μεταξύ Αμερικανών και Ελλήνων αξιωματικών που δείχνουν ότι δεν υπήρχε τέτοιο ενδεχόμενο: οι «εθνικόφρονες» ήταν απολύτως υποταγμένοι στους Αμερικανούς, όπως οι αντάρτες ήταν υποταγμένοι στη «Ρουσία» και στον Στάλιν, με τον τρόπο που το λέει ο καπετάνιος στην ταινία. Έτσι κάνατε την πρώτη πολεμικήαντιπολεμική ελληνική ταινία, που, χωρίς να αποτελεί «υπερθέαμα», υπογραμμίζει το κατεστραμμένο τοπίο της ιστορίας μας. Και εκφράζει έναν συμβολισμό: τις δύο πλευρές χωρίζει ένα ποταμάκι, τα δύο πυροβολεία ένα λόφος. Οι άνθρωποι «της άλλης όχθης». Ή «από την άλλη πλευρά του λόφου». Οι εχθροί ακούνε στα ίδια ονόματα, έχουν κοινούς συγγενείς... Φοβάμαι ότι έχουν επίσης κοινά ήθη. Οι «επαναστάτες» είναι, όπως θα περίμενε κανείς, παρόμοιοι με τους εχθρούς τους. Τόσο που, σε μια περίπτωση, σε μια σκηνή που τελικά δεν έβαλα στην ταινία, ένας κυβερνητικός φέρνει την είδηση σ’ έναν αντάρτη ότι η γυναίκα του γέννησε γιο. Όχι: ο εμφύλιος πόλεμος, αν και υπάρχουν πάντα βαθιές αιτίες που μοιάζουν με τις αιτίες όλων των πολέμων, είναι ένας «άλλος» πόλεμος.

11/12/09 12:36 PM

η ά

Συχνά η λογοτεχνική γραφή δεν μεταφέρεται στον κινηματογράφο

Από τεχνική άποψη, πρόκειται για ένα επίτευγμα. Καθώς στον ελληνικό κινηματογράφο δεν υπάρχει πείρα από πολεμικές σκηνές, συνεργάστηκα με Βούλγαρους τεχνικούς – Βούλγαρης αναζητεί Βουλγάρους!–, που είχαν εξασκηθεί στις πατριωτικές ταινίες της δεκαετίας του ’60 και του ’70, όταν στη Βουλγαρία υπήρχε «υπαρκτός» σοσιαλισμός. Και οι οποίοι δεν φαίνεται να έφεραν στην ταινία την απλοϊκή ιδεολογία της σοσιαλρεαλιστικής ταινίας. Αντιθέτως, το «Ψυχή βαθιά» υπαινίσσεται το διφορούμενο του Καλού, το διάτρητο της δικαιοσύνης. Όπως έχω επαναλάβει πολλές φορές, δεν με ενδιαφέρει να παρουσιάσω μονοδιάστατους σφαγείς, αλλά ανθρώπους με ποικίλες πλευρές και αμφιβολίες, συχνά παγιδευμένους σε καταστάσεις χωρίς διέξοδο. Έχουν γραφτεί πολλά μυθιστορήματα γύρω από τον Εμφύλιο. Γιατί δεν διασκευάσατε κάποιο απ’ αυτά; Το «Κιβώτιο» ή ακόμα και την «Ορθοκωστά»; Αν διασκεύαζα κάτι ήδη έτοιμο, θα ήταν μια σύνθεση πολλών βιβλίων: συχνά η λογοτεχνική γραφή –όπως η αυτοαναιρούμενη αφήγηση του Άρη Αλεξάνδρου– δεν μεταφέρεται στον κινηματογράφο. «Η κάθοδος των εννιά» ίσως να ήταν μια επιλογή, αλλά τελικά την έκανε ένας Κύπριος σκηνοθέτης, ο Χρήστος Σιοπαχάς. Όσο για την «Ορθοκωστά», δεν με εκφράζει, γιατί ασχολείται κυρίως με το όργιο της βίας. Βρήκα ωστόσο πολύ ενδιαφέροντα δύο παραγνωρισμένα βιβλία του Ρένου Αποστολίδη, το «Α2» και το «Πυραμίδα 67», όπου περιγράφεται ο παραλογισμός του πολέμου. Πιστεύετε ότι αυτά τα ζητήματα –η ιστορία, ο Εμφύλιος– αφορούν το σημερι-

44_47_sinema_pelekanos.indd 45

νό κοινό; Πολλοί μουρμουρίζουν «ωχ, μία ακόμα ταινία για τον Εμφύλιο!» και, παρά τη συμφιλιωτική σας διάθεση, η παραδοσιακή αριστερά –και εξαιτίας αυτής– θεωρεί ότι πλαστογραφείτε την ιστορία. Η παραδοσιακή αριστερά επηρεάζει ευρύτατα την ελληνική κοινωνία, συχνά ανομολόγητα, συχνά ασυνείδητα... επηρεάζει την αισθητική του συνόλου. Η ταινία γνωρίζει σημαντική επιτυχία, και μάλιστα σε νεανικό κοινό, που θα περιμέναμε να έχει αποκολληθεί από το παρελθόν και την ιστορία. Για παράδειγμα, έχει επιτυχία στους πολυκινηματογράφους, όπου συχνάζουν έφηβοι με ποπκόρν και κόκακόλες. Όσο για την αριστερά, το ίδιο είχε συμβεί και στο «Happy Day», το 1976. Ναι, τότε διαμαρτυρήθηκαν ότι δεν περιγράφατε με ρεαλισμό τη φρίκη της Μακρονήσου. Τρέχα γύρευε δηλαδή... Αλλά ο στόχος σας τότε ήταν ένα υπαρξιακό δράμα, ένα ποιητικό σχόλιο, όχι ένα ρεπορτάζ για τα στρατόπεδα των εξορίστων. Από το 1976 η νοοτροπία της αριστεράς δεν φαίνεται να έχει αλλάξει. Μάλλον όχι. Και παρότι στην ταινία διαφαίνονται οι πολιτικές σας προτιμήσεις, μαζί με όλες τις επιφυλάξεις... Και παρότι δεν αποδέχονται τη συμφιλί-

ωση, δεν έχουν ανοίξει ακόμα ούτε τα αρχεία τους, ώστε να μάθουμε την αλήθεια που υποτίθεται ότι πλαστογραφούν οι άλλες πηγές. Μετά τον Εμφύλιο, οι αριστεροί παιδαγωγοί –σαν την Έλλη Αλεξίου, ας πούμε– επέμεναν στη διδασκαλία της Εθνικής Αντίστασης και στην αναβολή, κατά κάποιον τρόπο, της αποτίμησης του Εμφυλίου. Ο Εμφύλιος δεν αγγιζόταν ούτε στα σχολεία των «σοσιαλιστικών» χωρών όπου φοιτούσαν Ελληνόπουλα, μετά το λεγόμενο «παιδομάζωμα». Έχουν περάσει 37 χρόνια από το «Προξενιό της Άννας», την πρώτη ταινία σας μεγάλου μήκους, τη διαρκώς επίκαιρη, μιας και περιγράφει τον ελληνικό μικροαστισμό. Ποια ήταν η μεγαλύτερη αποτυχία σας μέχρι τώρα; Δεν είμαι ο σκηνοθέτης των επιτυχιών. Ακόμα και οι μεγάλες επιτυχίες, όπως οι «Νύφες», καταλήγουν σε μια περιπέτεια, στο να καταχρεώνομαι, στο να αγωνιώ. Από καλλιτεχνική άποψη, τα πράγματα είναι καλύτερα: όταν τυχαίνει να δω κάποια από τις παλιές μου ταινίες, διαπιστώνω ότι ήμουν πιο δημιουργικός και πιο επινοητικός απ’ όσο είμαι σήμερα: προσπαθούσα να επιτύχω το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα με πενιχρά μέσα. Μήπως απλώς, επειδή μεγαλώνουμε, έχουμε την τάση να ωραιοποιούμε το παρελθόν; Δεν νομίζω, αλλά μπορεί να είναι κι έτσι. Πάντως, θυμάμαι ότι από νεαρή ηλικία, από τότε που έμενα στα Πατήσια, αρκούσε να βγω στον δρόμο για να μάθω πράγμα-

τα... Έγινα σκηνοθέτης μέσα από την ποίηση: περνούσαμε ολόκληρα απογεύματα διαβάζοντας Τάσο Λειβαδίτη, Σεφέρη, Ελύτη. Δεν υπήρχε τηλεόραση, υπήρχαν ζαχαροπλαστεία, βιβλία, θέατρα (θυμάμαι πως, βγαίνοντας από την παράσταση «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε» του Κουν, ένιωθα απόλυτα ευτυχισμένος), μουσική – Χατζιδάκις, Θεοδωράκης... Μη μου μιλάτε για τον Θεοδωράκη, είμαι κάπως ευσυγκίνητη. Είδε την ταινία σας; Ναι και, αντίθετα με άλλους, συμφωνεί με την απλή αυτή ιδέα της συμφιλίωσης. Πώς νιώθετε μετά από κάθε ταινία, αφού την ολοκληρώσετε; Νομίζετε π.χ. ότι κάνατε ένα ακόμα λάθος; Το ρωτώ, γιατί έτσι αισθάνομαι εγώ μετά από κάθε βιβλίο. Aνησυχώ για την πορεία της, κάνω αιματηρές οικονομίες («μήπως να μην πετάξουμε το χθεσινό ψωμί;»), μέχρι να αντιληφθώ ότι πάει καλά εισπρακτικά και ότι δεν έχω χρεωθεί εκατομμύρια. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει σύστημα παραγωγής που να σου αναθέτει μια ταινία και στη συνέχεια να καλύπτει την ενδεχόμενη αποτυχία. Δεν χτυπάει ποτέ το τηλέφωνο για να μου προτείνει κάποιος να σκηνοθετήσω μια ταινία. Οι σκηνοθέτες τα κάνουμε όλα μοναχοί μας: ψάχνουμε χρηματοδότες, δεν βρίσκουμε... ύστερα κάτι βρίσκουμε. Δεν είμαστε σαν τους συγγραφείς, που, στο κάτω κάτω, αν δεν τους αρέσει το βιβλίο που γράφουν, το πετάνε. Εμείς δεν μπορούμε να «πετάξουμε» την ταινία. Η ταινία πρέπει να προβληθεί. Έτσι κι αλλιώς, δεν «πειράζω» τις ταινίες μου μετά την ολοκλήρωσή τους. Για παράδειγμα, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος κάνει καινούργια μοντάζ, μιξάζ. Εγώ όχι. Τις αφήνω πίσω μου μαζί με τα λάθη και τις ατέλειές τους. Θα ξανασχοληθείτε με τον κινηματογράφο της «ιστορίας»; Δεν ξέρω. Ξέρω όμως ότι δεν με εμπνέει καθόλου η σύγχρονη Ελλάδα. Στο σημείο αυτό αναστενάζουμε συγχρονισμένοι.

11/12/09 12:37 PM

νοεμβριοσ2009 press////////////////////////////////////////////////

Ενάντια στη βαρβαρότητα Η Σώτη Τριανταφύλλου προκρίνει την αισθητική πρόταση από την πολιτική δήλωση της ταινίας του Παντελή Βούλγαρη «Ψυχή βαθιά».

ο περασμένο καλοκαίρι είδα σε θερινό κινηματογράφο την ταινία του Νίκου Τζίμα «Ο άνθρωπος με το γαρίφαλο», που δεν είχα δει στην πρώτη της προβολή: το 1981 έλειπα από την Ελλάδα· αλλά, κι αν δεν έλειπα, πάλι δεν θα την έβλεπα· εκείνη την εποχή μια τόσο χονδροειδής προπαγάνδα θα μου φαινόταν ασυγχώρητη – για να είμαι ειλικρινής, ασυγχώρητη μου φαίνεται και τώρα, προσπαθώ όμως να δείξω κατανόηση. Προσπαθώ. Όλες οι ταινίες είναι, με τον τρόπο τους, προπαγανδιστικές: διαφέρει η μέθοδος, διαφέρει η ένταση· διαφέρουν οι προθέσεις και οι αισθητικές προτάσεις. In extremis, ακόμα και το «Τραγουδώντας στη βροχή» είναι –με τον τρόπο του και ανεπίγνωστα– «προπαγανδιστικό»: Τι ωραία που είναι η Αμερική το 1950! Όλο τραγούδια και χοροί και φρέσκα, ροδαλά πρόσωπα... Υπό αυτή την έννοια, η ταινία του Παντελή Βούλγα-

τεί μια αισθητική πρόταση: είναι λιτή, δεν συνθέτει ούτε τη συνηθισμένη χορογραφία της βίας των πολεμικών ταινιών (αν και ένα τέτοιο θεματικό υλικό ίσως εμπλουτιζόταν από την υπογράμμιση της κτηνωδίας) ούτε τα μαγευτικά, μελαγχολικά τοπία, όπως εκείνα του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Αντιθέτως, εδώ, η Ελλάδα εμφανίζεται κατεστραμμένη, ρημαγμένη· ο σκηνοθέτης (που έχει γράψει και το σενάριο) κάνει μια πολιτική δήλωση: Φτάνει πια! Πρόκειται για το καλλιτεχνικό προϊόν ενός ανθρώπου που βρίσκεται σε αμηχανία μπροστά στο μακελειό: αναπόφευκτα, θυμάμαι την ιστορική σεκάνς από το «Οι Γερμανοί ξανάρχονται» του Αλέκου Σακελλάριου, όπου ο Χρήστος Τσαγανέας, τρόφιμος τρελάδικου, αναφωνεί «Προς τι το μίσος και ο αλληλοσπαραγμός» και, εν κατακλείδι, αποδεικνύεται λογικότερος από τον κομουνιστή Μίμη Φωτόπουλο. Στη δική του ταινία ο Παντελής Βούλγαρης δεν σχολιάζει ούτε το παράλο-

ρη –με τίτλο ένα εμψυχωτικό σύνθημα των ανταρτών στον Εμφύλιο πόλεμο («Ψυχή βαθιά»!)– δεν αποτελεί εξαίρεση: εξήντα χρόνια μετά το αιματηρό και πικρό τέλος –τις μάχες στον Γράμμο και στο Βίτσι, την Τελική Λύση της αμερικανικής στρατηγικής–, ο Παντελής Βούλγαρης γράφει και σκηνοθετεί μια ταινία υπέρ της εθνικής συμφιλίωσης. Καιρός ήταν. Ή μάλλον: έχει περάσει ο καιρός που «ήταν καιρός». Δεν είμαστε η μοναδική χώρα στον κόσμο που έζησε εμφύλιο πόλεμο: στην Ιρλανδία, στην Ισπανία, στην Κίνα τα έθνη διχάστηκαν βάναυσα· σε κάθε περίπτωση, αμφότερες οι πλευρές διέπραξαν φρικαλεότητες: οι πόλεμοι σημάδεψαν βαθιά το μέλλον· οι επιπτώσεις τους μεγεθύνθηκαν όπως μεγαλώνουν τα νύχια των νεκρών. Για δεκαετίες, τους ανθρώπους τούς χώριζε το αίμα. Η ταινία του Παντελή Βούλγαρη μου φαίνεται χρήσιμη κι επίκαιρη, καθώς συγκρο-

γο του κόσμου ούτε το ανυπέρβλητο και το γελοίο που είναι σύμφυτα σε κάθε πόλεμο: Μολονότι στην αρχή η ταινία φέρνει στον νου «Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν» (σ’ αυτό το σημείο ίσως να επιδίδομαι στις γνωστές κινηματογραφικές φαντασιώσεις· φτάνω μάλιστα στην υπερβολή να ανασύρω τον «Μεγάλο Μολν»...), παρακάμπτει το ονειρικό στοιχείο και ριζώνει σε μια άχαρη πραγματικότητα. Σημειολογικά, οι μεν και οι δε παρουσιάζονται όμοιοι· ακόμα και η γλώσσα που ξεχωρίζει τις δύο εχθρικές παρατάξεις (το γλωσσικόν μας ζήτημα!) ακούγεται απαράλλακτη· όσο για τα ιδανικά, με το βλέμμα του σημερινού ανθρώπου, οι διαφορές είναι σίγουρα ανεπαίσθητες. Ο Εμφύλιος πόλεμος ήταν η θλιβερή συνέπεια της εξάρτησης από τις ξένες δυνάμεις και από τη Συμφωνία της Γιάλτας: η Βρετανία παρέδωσε την παγκόσμια ηγεμονία στις Ηνωμένες Πολιτείες και ο στρατη-

44_47_sinema_pelekanos.indd 46

O Π. Βούλγαρης δίνει σκηνοθετικές οδηγίες. Φωτογραφία: Σπύρος Τσακίρης

Το «μήνυμα» της συμφιλίωσης, παρότι αναπόδραστο, υπονομεύει την ταινία.

γός Βαν Φλιτ κέλευσε «Κill them, kill them all!», ενώ ο Στάλιν είχε δεσμευτεί να μη βοηθήσει το ελληνικό αντάρτικο. «Το Κρεμλίνο έχει πολλούς διαδρόμους» λέει με εξωπραγματική οξύνοια ο καπετάνιος των ανταρτών, περιμένοντας, μάταια, τη σοβιετική βοήθεια. Ο Παντελής Βούλγαρης τον αντιμετωπίζει με επιείκεια: το «μήνυμα» της συμφιλίωσης, παρότι αναπόδραστο, υπονομεύει την ταινία· ο μελοδραματισμός καραδοκεί· η αφαιρετικότητα του «Ηappy Day» δεν βρίσκει εδώ καμιά θέση. Εξάλλου, όταν τo 1976 προβλήθηκε το «Ηappy Day», οι φονταμενταλιστές της αριστεράς επιτέθηκαν στον σκηνοθέτη, διότι «ωραιοποιούσε» τις συνθήκες διαβίωσης στη Μακρόνησο: το 1976 τα πολιτικά ήθη, και τα ήθη γενικά, ήταν βάρβαρα· σήμερα όλοι όσοι είναι έτοιμοι να υπογράψουν τη συνθήκη της ειρήνης –με ή χωρίς λήθη– πρέπει να δουν αυτή την ταινία, που είναι αντίθετη στη βαρβαρότητα.

11/12/09 12:37 PM

////////////////////////////////////////////////////////////////////// Αναγνώστη, καλή ακρόαση! νοεμβριοσ2009

bookpress47

Τραγούδια, άλμπουμ, αποσπάσματα: το μυθιστόρημα του George Pelecanos είναι γεμάτο μουσικές αναφορές. Σε αυτές μπορούμε να προσθέσουμε τα δικά μας ταιριαστά ακούσματα. Του Θάνου Σιόντορου

πάρχουν βιβλία που, καθώς τα διαβάζεις, ακούς τον ήχο τους, τον μελωδικό τους ρυθμό. Πίσω από τους διαλόγους ξεπροβάλλει μια μουσική σύνθεση, σε κάθε συναισθηματική κορύφωση η μουσική επενδύει την πλοκή: άλλοτε ο συγγραφέας το έχει επιλέξει, άλλοτε όχι. Στον «Βασιλιά του πεζοδρομίου» ο Pelecanos –κατεξοχήν συγγραφέας «genre»– από την αρχή ως το τέλος, και κατά ριπάς, παραθέτει μουσικούς, τραγούδια, άλμπουμ, αποσπάσματα. 1976, Ουάσιγκτον, λίγες μέρες πριν από τους εορτασμούς των διακοσίων χρόνων από τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας. Ο Ελληνοαμερικανός Dimitri Karras και ο φίλος του και ιδιοκτήτης δισκάδικου Marcus Clay διασταυρώνονται με μια αλλόκοτη «παρέα»: ναρκωτικά, όπλα, φυλετικές διακρίσεις και βαρυσήμαντες, πλην στιγμιαίες, αποφάσεις ξετυλίγουν περίτεχνα το νήμα. Το βιβλίο χτίζεται κι αναπνέει μέσα από μελωδίες και ρυθμούς σαν ένα γνήσιο blaxploitation film. Η μουσική στις ταινίες του είδους αποτελούσε το άλφα και το ωμέγα (π.χ. στο «Cleopatra Jones») και, ενώ η ταινία περνούσε στην ιστορία σαν ένα ακόμα κινηματογραφικό αξιοπερίεργο, το σάουντρακ γραφόταν με χρυσά γράμματα. Βασιζόμενος σε κάμποσες αυτούσιες αναφορές, καθώς και σε προσωπικές επιλογές, ιδού η ηχητική μπάντα του «Βασιλιά του πεζοδρομίου»... ▶Curtis Mayfield – Little Child Running Wild (Superfly, 1972) Πιθανότατα το καλύτερο blaxploitation σάουντρακ («Superfly») που υπογράφει ένας από τους σπουδαιότερους εκφραστές της «μαύρης» μουσικής. Είναι το αγαπημένο κομμάτι ενός από τους κεντρικούς ήρωες του βιβλίου. ▶Gil Scott-Heron – Home Is Where The Hatred Is (Pieces οf A Man, 1971) Εμβληματική φυσιογνωμία με έντονη πολιτική δράση, που άφησε όσο λίγοι το στίγμα του στη μάχη κατά των φυλετικών διακρίσεων. Αν, όπως έχει ειπωθεί, παραμένει δείγμα ευφυΐας να κρατάει κάποιος το «Highway 61 Revisited» του Dylan, το ίδιο ισχύει για κάθε ανήσυχο «black brother» με το «Pieces οf A Man»... ▶Shuggie Otis – Strawberry Letter 23 (Freedom Flight, 1971) Με αφοπλιστική παιδικότητα και υποβλητικό ηχητικό φόντο, το κομμάτι αυτό προσφέρεται για να αφήσεις πολλά πίσω σου, καθώς ο αέρας στον παράκτιο αυτοκινητόδρομο σου ανακατεύει τα μαλλιά και ο ήλιος χάνεται στον ωκεανό. ▶Harlem Underground Band – Smokin’ Cheeba Cheeba (Harlem Underground, 1976) Underground όνομα και πράγμα οι Harlem

44_47_sinema_pelekanos.indd 47

bootkrack d n u o s Ο βασιλιάς του πεζοδρομίου (Κing Suckerman) george p. pelecanos mtφρ. νικος ρουσσος οξυ 1998 σελ. 395, τιμη €14,00

Underground Band, μιας και ποτέ δεν αναδύθηκαν στον αφρό. Ίσως αυτό το μεθυστικό «Cheeba, Cheeba» να έπαιξε τον ρόλο του... ▶The Discoettes – Yes We Can Can (Disco Dance Party, 1976) Αν και η αρχική εκτέλεση ανήκει στις Pointer Sisters, τούτη η απόδοση από το συγκρότημα-φωτοβολίδα των Discoettes έχει μια δυναμική που στο τέλος σού έρχεται να σηκωθείς και να φωνάξεις: «Yes we can!». ▶Led Zeppelin – Celebration Day (Led Zeppelin III, 1970) Το να είσαι λευκός στην Αμερική των ’70s και να αντιστέκεσαι στη θρυλική hard rock τετράδα δεν ήταν εύκολο. Σε μια «ημέρα εορτασμού» όλα θα πάρουν φωτιά... ▶Jim Capaldi – Boy With A Problem (Short Cut Draw Blood, 1975) Ο Capaldi, στην καλύτερη (ίσως) σόλο προσπάθειά του μετά τους Traffic, μας μιλάει για ένα «προβληματικό αγόρι», χαμένο στο διάστημα. Tέτοια φέρνουν τα πάντα άνω κάτω στο βιβλίο... ▶Baby Huey – Hard Times ( The Baby Huey Story – The Living Legend, 1971) Σε όλες τις «ενδιαφέρουσες» ιστορίες κάπου υπάρχει ένας αυτοκαταστροφικός αουτσάιντερ, ένας απόβλητος που όλοι συμπονούμε. Σε όλες τις ηχητικές επενδύσεις αυτών υπάρχει ο αντίστοιχος ήρωας: εδώ είναι ο αδικοχαμένος, ο σωματικά «τεράστιος» Baby Huey, που –αν μη τι άλλο– πέρασε «δύσκολες στιγμές», καιρούς σκληρούς... ▶Jimi Hendrix – Machine Gun (Band Of Gypsys, 1970) Πού κατατάσσεται τελικά το «Band Of Gypsys»; Στο Soul ή στο Rock τμήμα ενός δισκοπωλείου; Ένα ερώτημα που «στοιχειώνει» τις σελίδες του βιβλίου και που μόνο εύκολο δεν είναι να απαντηθεί. ▶Lou Reed – Ride Sally Ride (Sally Can’t Dance, 1974) Υπάρχει κάποιος που να διηγήθηκε καλύτερα από τον Lou Reed τις ιστορίες του δρόμου; Υπάρχει βιβλίο του Pelecanos χωρίς ιστορίες του δρόμου; ▶Country Joe And The Fish – Who Am I (I-Feel-Like-I'm-Fixin'-To-Die, 1967) Για την Αμερική, το Βιετνάμ ήταν ένα τραύμα και μια ιστορική στιγμή οι συνέπειες της οποίας είναι ακόμα απτές. Το κομμάτι του Country Joe ήταν ένας αντιπολεμικός ύμνος, ηχηρός σαν βόμβα ναπάλμ. ▶Funkadelic – Good Thoughts, Bad Thoughts (Standing On The Verge Of Getting It On, 1974) Οι Funkadelic αποδεικνύουν ξανά εκείνο το μείγμα εξωστρέφειας και ενδοστρέφειας που γεννάει τη μεγάλη τέχνη και καταργεί τα στερεότυπα λευκός-μαύρος, λευκή μουσική-μαύρη μουσική, υψηλή λογοτεχνία-λαϊκή λογοτεχνία. Είναι η περίπτωση του George Pelecanos στον χώρο της μυθοπλασίας.

11/12/09 12:37 PM

NOΕΜΒΡΙΟΣ2009 press////////////////////////////////////////////////

tempo

φοιβοσ καρζησ

Από τη χρεοκοπία στην ανάπτυξη

Νοέμβρης επιβάλλει τη δική του ατζέντα: σκόρπια φύλλα από μπακαλοτέφτερα που πρέπει να συρραφούν σε προϋπολογισμό. Η αναδρομική διαπίστωση του κόστους μιας πενταετούς, τουλάχιστον, ανεμελιάς φέρνει στην επικαιρότητα όσα γράφονταν αυτά τα χρόνια για το αδιέξοδο που ερχόταν – και περνούσαν απαρατήρητα μέσα στον θόρυβο του δημοσιονομικού πάρτι. Σήμερα, που ο τοίχος είναι ακριβώς μπροστά μας, έχει μια σημασία να δούμε εάν υπάρχει κάποια καταγεγραμμένη πρόταση για το πώς μπορούμε (τουλάχιστον να επιχειρήσουμε) να τον περάσουμε. Η συνεκτικότερη απάντηση που γνωρίζω σε αυτά τα ερωτήματα έχει τίτλο «Η ελληνική οικονομία μετά την κρίση: Αναζητώντας ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο» και είναι μια μελέτη του Γιάννη Στουρνάρα και της Μαρίας Αλμπάνη (ΙΟΒΕ, Αθήνα 2008). Η κεντρική ιδέα είναι σήμερα, ενάμιση χρόνο μετά την έκδοση της μελέτης, το βασικό πολιτικό αίτημα στη χώρα. Η συνειδητοποίηση δηλαδή ότι το αναπτυξιακό πρότυπο που ξεκίνησε από την εκβιομηχάνιση της δεκαετίας του ’60 –και με τις μεταλλάξεις που επέβαλαν οι συγκυρίες εξακολουθεί σε γενικές γραμμές να κυριαρχεί στη χώρα– έχει εξαντλήσει, με την τελευταία ώθηση που οδήγησε στην ΟΝΕ, την προωθητική του δύναμη. Και, επομένως, η απόφαση για τη μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο – προφανώς με προσαρμογή ενός προτύπου που έχει ήδη δοκιμαστεί με επιτυχία αλλού. Οι συγγραφείς εκτιμούν ότι (έναντι του κεντροευρωπαϊκού ή του αγγλοσαξονικού) «το σκανδιναβικό οικονομικο-κοινωνικό υπόδειγμα διαθέτει ορισμένα χαρακτηριστικά που ταιριάζουν στις ελληνικές αξίες» (σ. 35) – αποφεύγοντας έτσι ένα συνηθισμένο ατόπημα, την υποτίμηση δηλαδή της επιρροής του αξιακού πλέγματος μιας κοινωνίας στην εφαρμογή πολιτικών. Στις επόμενες από τις 177 σελίδες αναλύεται τι ακριβώς σημαίνει αυτό που ο Γ. Παπανδρέου αποκαλεί μετατροπή της Ελλάδας σε «Δανία του Νότου», με έμφαση στα ιδιάζοντα προβλήματα της χώρας, όπως το υψηλό δημόσιο χρέος. Η πρόταση που παρουσιάζεται δίνει έμφαση στην αλλαγή του κρατικού μηχανισμού και στην παιδεία ως συντελεστή του παραγόμενου εθνικού προϊόντος και δεν απέχει από τις προτεραιότητες της σημερινής κυβέρνησης – αν εξαιρέσει κανείς ότι δεν δίνει ιδιαίτερο βάρος στα οφέλη που θα μπορούσαν να προκύψουν από τη λεγόμενη «πράσινη ανάπτυξη».

48_49_amada_leukoma.indd 48

Αυστριακοί εκτελούν Σέρβους αιχμαλώτους το 1917.

Ματωμένο κρέας και μπαρούτι t Σύνδεση με τα προηγούμενα: ύστερα από

ένα ατύχημα με άλογο (που οφειλόταν εν μέρει στη φοβία που ανέπτυξα για τα συγκεκριμένα ζώα διαβάζοντας Ντοστογιέφσκι), πέρασα δύο εβδομάδες στο κρεβάτι. Ήθελα να διαβάσω ένα βιβλίο βαρύ σαν τούβλο και να ξεχάσω. Διάλεξα, η ανήξερη, το «Ταξίδι στην άκρη της νύχτας» του Σελίν (μτφρ. Σ. Ιγγλέση-Μαργέλλου, Εστία). Δεν υπάρχει καλύτερο (ή χειρότερο, εξαρτάται πώς το βλέπεις) βιβλίο αν είσαι ή νιώθεις ανάπηρος. Στις εξακόσιες τόσες σελίδες του «Ταξιδιού» ξεχνάς τα μικρά σου προβλήματα, επειδή εδώ είναι πόλεμος, όχι παίξε γέλασε. Σώματα με φλύ-

Σπίτι από φύλλα aμaντα μιχαλοπουλου

κταινες, ξιφολόγχες χωμένες σε κοιλιές, πελιδνά λείψανα στη λάμψη του κεριού, ματωμένα κρέατα – αμφιβάλλω αν χρησιμοποιήθηκε αλλού τόσο πολύ η λέξη «κρέας» για να υποδηλωθεί το ανθρώπινο σώμα. t Διάβαζα λοιπόν στη στάση που μου είχαν υποδείξει οι ορθοπεδικοί –μπρούμυτα, με το βιβλίο στερεωμένο στο μαξιλάρι– τις απίθανες περιπέτειες του Φερδινάνδου Μπαρνταμού, ο οποίος πότε διασχίζει έφιππος χωριά που καίγονται στη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου, πότε λιώνει απ’ τον πυρετό στις αφρικάνικες αποικίες, πότε σέρνεται στις λεωφόρους της Νέας Υόρκης. Ό,τι κι αν

κάνει πάντως, το κάνει με το φριχτά ταλαιπωρημένο σώμα του, το όχημα της επιβίωσής του. Κι απ’ αυτή την άποψη, μπορεί να προσφέρει ανακούφιση στους ασθενείς αυτού του κόσμου. t Σκεφτόμουν συχνά κλείνοντας το «Ταξίδι»:

μα τι εξαίσιο βιβλίο για εκείνους που έχουν πάθει φέτος υστερία με τη γρίπη κι αναπηδούν όταν φταρνιστεί ο διπλανός τους! Να τι μπορούσε να υποστεί το ανθρώπινο σώμα πριν από την εφεύρεση του Ταμιφλού – άμαχο, αλυσοδεμένο, ελάχιστα αξιοπρεπές. Κι οι άρρωστοι, πραγματικά άρρωστοι, δεν είχαν το περιθώριο να τρομοκρατηθούν. Παράβγαιναν στον πυρετό για να μην πλήττουν: «Για δες, έχω τριάντα εννιά!», «Σπουδαία τα λάχανα, εγώ ανεβάζω σαράντα όποτε θέλω!». Αρνιόμουν να διαβάσω Σελίν για χρόνια. Με ενοχλούσαν η προσωπικότητα κι ο αντισημιτισμός του. Αλλά συμβαίνει αυτό το παράξενο πράγμα: η καλή λογοτεχνία ξεπερνάει τον συγγραφέα. Στο «Ταξίδι» δεν βρήκα τίποτα το αντιεβραϊκό. Μπροστά μου ξεδιπλώθηκε μια τοιχογραφία της ανθρώπινης περιπέτειας, αφάνταστα πυκνή και νευρώδης. Ο Σελίν αυτοσαρκάζεται, και το παράξενο, σχεδόν σοκαριστικό του χιούμορ τον σώζει. Έχω την εντύπωση ότι το κόκαλο στη βάση της λεκάνης μου κόλλησε χάρη στο βιβλίο του, που με κράτησε τόσες μέρες ακίνητη.

t Μετά από τόσο μπαρούτι κι ανθρώπινο συρφετό, οποιοσδήποτε λογικός άνθρωπος θα διάλεγε πιο ευχάριστα αναγνώσματα. Εγώ συνέχισα με τον Ζέμπαλντ και τη «Φυσική ιστορία της καταστροφής» (μτφρ. Γ. Καλιφατίδη, Άγρα).

Σε πρώτη ανάγνωση, οι διαλέξεις του είναι μια εικόνα των βομβαρδισμών και της ερήμωσης που υπέστησαν οι γερμανικές πόλεις στα τέλη του Δευτέρου Παγκοσμίου, αλλά στην πραγματικότητα είναι το τοπίο της γερμανικής ψυχοσύνθεσης που αρνείται να αντιμετωπίσει τον όλεθρο και την ιστορία. Παρότι ζω έξι χρόνια στο Βερολίνο, δεν νομίζω ότι κατάλαβα ποτέ τόσο καλά τη γερμανική ψυχή όσο χάρη σ’ αυτό το βιβλίο.

t «Ακόμη κι όταν αποτολμούμε να ατε-

νίσουμε το παρελθόν μας, και ειδικότερα την περίοδο 1930-1950» γράφει σε πρώτο πληθυντικό ο Ζέμπαλντ «παλινδρομούμε κοιτώντας και συγχρόνως αποστρέφοντας το βλέμμα». Οι σύγχρονοι Γερμανοί ταξιδεύουν με μανία στο πρότυπο των αμάχων που άφηναν πίσω τους τον όλεθρο, πιστεύει ο Ζέμπαλντ. Μετά την ερμηνεία του γύρω από την άρνηση της πραγματικότητας, έκανα την πρώτη μου βόλτα στο Βερολίνο, που γιόρταζε τα είκοσι χρόνια από την πτώση του Τείχους. Περπατούσα ξανά, αν και κάπως αστεία, με ανοιχτά πόδια, σαν έγκυος. Κι όλα –άνθρωποι και μνημεία– είχαν λουστεί ξαφνικά στο καινούργιο τους νόημα.

11/12/09 12:42 PM

////////////////////////////////////////////////////////////////////// Oι τρεις γάμοι στη ζωή του Σερ Έντμουντ Σπένσερ bookpress49

NOΕΜΒΡΙΟΣ2009

Ο πατέρας της σύγχρονης αγγλικής γραμματείας αναβίωσε το αρχαιοελληνικό είδος του επιθαλαμίου.

Το τέλος

ο 1595 ο ελισαβετιανός ποιητής Έντμουντ Σπένσερ, πατέρας της σύγχρονης αγγλικής γραμματείας, δημοσιεύει ένα από τα πιο γνωστά του έργα, το «Επιθαλάμιον». Γράφτηκε για την ημέρα του γάμου του με τη νεαρή Ελίζαμπεθ Μπόιλ. Το ποίημα αναβιώνει το ομώνυμο αρχαιοελληνικό είδος (πιο γνωστό παραμένει το επιθαλάμιο του Κάτουλλου, το οποίο ήταν εμπνευσμένο από ένα χαμένο αντίστοιχο της Σαπφούς, ενώ αξίζει να αναφέρουμε το επιθαλάμιο που έγραψε ο ε.ε. κάμμινγκς το 1923) και αποτελείται από: 365 εκτενείς στίχους, που αντιστοιχούν στις ημέρες του χρόνου. 68 σύντομους στίχους, που αντιστοιχούν στο άθροισμα των 52 εβδομάδων, των 12 μηνών και των 4 εποχών του ετήσιου κύκλου. 24 στροφές, που αντιστοιχούν στις ώρες της ημέρας.

Ο Σπένσερ πέθανε σε ηλικία 47 ετών, κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες στην King Street του Λονδίνου. Ο ποιητής βρέθηκε στην πρωτεύουσα αφότου το κάστρο του στο Κιλκόλμαν της Ιρλανδίας πυρπολήθηκε από Ιρλανδούς επαναστάτες, κατά τη διάρκεια του εννεαετούς πολέμου (γνωστού και ως «η επανάσταση του Τάιρον»). Ο Σπένσερ ήταν διάσημος για τα αντιιρλανδικά του αισθήματα, και μάλιστα είχε παραδώσει στη βασίλισσα Ελισάβετ τη μυστική έκθεση «A View of the Present State of Ireland», στην οποία εισηγούνταν τακτικές «καμένης γης» για την υποταγή του νησιού. Η έκθεση περιέγραφε με ψευδοεπιστημονικό τρόπο τους Ιρλανδούς ως βαρβάρους και υποστήριζε ότι η κουλτούρα και η γλώσσα τους έπρεπε να εξαφανιστούν! Δίπλα στα ερείπια του κάστρου υπήρχε ως το 1960 (οπότε κάηκε από κεραυνό) ένα δέντρο γνωστό ως η «βελανιδιά του Σπένσερ». Η βασίλισσα Ελισάβετ η Α’ επισκέφτηκε το σημείο λίγο πριν πεθάνει το 1603, εδραιώνοντας τον μύθο ότι ο Σπένσερ, καθισμένος στη σκιά αυτού του δέντρου, συνέθεσε το επικό ποίημα «Τhe Faerie Queene», που αποτελεί ιδρυτικό έργο της σύγχρονης αγγλικής λογοτεχνίας και ήταν αφιερωμένο στην 25χρονη τότε βασίλισσα.

Δεύτερος γάμος

Το 1596 ο Σπένσερ δημοσιεύει το «Προθαλάμιον», ένα από τα ομορφότερα λυρικά ποιήματα του έργου του. Γράφτηκε για τον διπλό γάμο δύο θυγατέρων της βασιλικής αυλής. Ολόκληρος ο τίτλος του ποιήματος έχει ως εξής: «Προθαλάμιον ή Συζυγικοί Στίχοι φτιαγμένοι από τον Έντμ. Σπένσερ τιμής ένεκεν του Διπλού Γάμου των δύο Αξιότιμων και Ενάρετων Δεσποινίδων, Ελίζαμπεθ και Κάθριν Σόμερσετ, θυγατέρων του Αξιότιμου Δούκα του Γούστερ και ύπανδρων στους δύο άξιους Κυρίους Μ. Χένρυ Γκίφορντ και Μ. Γουίλιαμ Πήτερ, Esq». Η τελετή έλαβε χώρα στις 8 Νοεμβρίου 1596.

Τρίτος γάμος

Το φθινόπωρο η βασί-

οικογενειακό λεύκωμα xαρησ bλαβιανοσ xρηστοσ χρυσοπουλοσ

λισσα Ελισάβετ η Α’ έχρισε τον Σπένσερ ιππότη, όχι επειδή ήθελε να τιμήσει το

48_49_amada_leukoma.indd 49

Στο αβαείο

ποιητικό του ταλέντο, αλλά επειδή ο ποιητής βρέθηκε ως κουμπάρος σε έναν γάμο της αριστοκρατίας, και το πρωτόκολλο απαιτούσε όσοι συμμετείχαν στο μυστήριο να διαθέτουν τίτλο. Ο Σπένσερ ονομάστηκε Σερ εκείνη ακριβώς τη στιγμή και ο γάμος συνεχίστηκε απρόσκοπτα.

Ο Σαίξπηρ ήταν από αυτούς που κουβάλησαν το φέρετρό του.

Όταν η σορός του ποιητή οδηγήθηκε στη «γωνιά των συγγραφέων» στο αβαείο του Γουέστμινστερ, το φέρετρο μεταφέρθηκε στους ώμους των συναδέλφων του. Ανάμεσά τους ήταν και ο Γουίλιαμ Σαίξπηρ. Οι ποιητές αποχαιρέτισαν τον Σπένσερ γράφοντας στίχους με χρυσές πένες, οι οποίες στη συνέχεια εντοιχίστηκαν μαζί με τις περγαμηνές και τον νεκρό Σπένσερ, δίπλα στον τάφο του Γουίλιαμ Τσόσερ. Η κρύπτη δεν έχει ανοιχτεί. Κανείς ποτέ δεν έμαθε με ποια λόγια αποφάσισαν να τον αποχαιρετίσουν. Εικάζεται ότι «επαγγελματικές αντιζηλίες» έδωσαν αφορμή για κάποια μάλλον καυστικά αποχαιρετιστήρια σημειώματα...

11/12/09 12:42 PM

νοεμβριοσ2009 press//////////////////////////////////////////////////////

AΤΖΕΝΤΑ Σάββατο, 14 Νοεμβρίου

Παρουσίαση του βιβλίου «Οικογένεια γάντι» (εκδόσεις Wonderland) με τον Σταύρο Μονεμβασιώτη. Στο βιβλιοπωλείο Ευριπίδης στη Στοά, Ανδρέα Παπανδρέου 11, Χαλάνδρι. Στις 12.00.

Δευτέρα, 23 Νοεμβρίου

«Palestinian family at the front door of their house». Έργο του Νίκου Χαραλαμπίδη από την έκθεση «Τρίχες κατσαρές».

Τρίχες κατσαρές

παλμός των εικαστικών χτυπά στην αίθουσα Kappatos (Αθηνάς 12), όπου ο καλλιτέχνης Νίκος Χαραλαμπίδης παρουσιάζει την ομαδική έκθεση «Τρίχες κατσαρές» (μέχρι 22 Δεκεμβρίου). Το λογοπαίγνιο παραπέμπει στο μόνο κοινό στοιχείο που έχουν οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες: τις μικρές μαύρες κατσαρές τους τρίχες!!! Όχι, η ιδέα του εγχειρήματος βασίζεται στη συνύπαρξη σπουδαίων σύγχρονων καλλιτεχνών που πραγματεύονται κοινωνικοπολιτικά αδιέξοδα και συγκρούσεις στη Μεσόγειο κ.α. Narda Alvarado, Santiago Sierra, Mounir Fatmi και William Kentridge: μερικά από τα ηχηρά ονόματα που φιλοξενεί ο Χαραλαμπίδης. Οι καλλιτέχνες προτείνονται ως το πρώτο σώμα καθηγητών της άτυπης Διεθνούς Σχολής Καλών Τεχνών που έχει σχεδιάσει για το κατεχόμενο αεροδρόμιο της Λευκωσίας (πρόσφατο πρότζεκτ του Χαραλαμπίδη). Στο σκοτεινό βίντεο-κινούμενο σχέδιο του λευκού Νοτιοαφρικανού Kentridge θα παρακολουθήσετε τους εφιάλτες του βασικού ήρωα-alter

εικαστικά

κωστησ σταφυλακησ

ego του Kentridge, Soho Eckstein, εκπροσώπου της επιχειρηματικής αποικιοκρατικής ελίτ της Νότιας Αφρικής. Με τη δράση El Deguello, ο Santiago Sierra τοποθετεί στην επιχειρηματική ζώνη της Νέας Υόρκης μουσικούς

50_51_culture_clubbing.indd 50

που παίζουν με τρομπέτες ένα μεξικανικό πολεμικό, άκρως απειλητικό εμβατήριο. Ανάμεσα στα έργα του ίδιου του Χαραλαμπίδη παρουσιάζεται ένα μικρής κλίμακας αντίγραφο της πλωτής ξύλινης πλατφόρμας που ο παππούς του κατασκεύασε δεκαετίες πριν για εκδήλωση στη Λεμεσό, με τη συμμετοχή επιχειρηματιών της Μέσης Ανατολής – υπό το άγρυπνο βλέμμα του Άγγλου φρουρού φυσικά. Το έργο επιβεβαιώνει την αμφιθυμία που αισθάνεται κανείς μπροστά σε έργα του Χαραλαμπίδη: το «αυτοβιογραφικό» παρατίθεται στο «πολιτικό» ως αυτονόητος συνομιλητής του, με τρόπο που συχνά συσκοτίζει τα σύγχρονα κοινωνικά συμφραζόμενα. Η πλωτή πλατφόρμα καλύπτει τις πολιτικές παλινωδίες και τη ραστώνη της σύγχρονης Κυπριακής Δημοκρατίας, φορτώνοντας το «φταίξιμο» στο παρελθόν της ξένης επικυριαρχίας. Τα έργα του Χαραλαμπίδη αναπνέουν μέσα από τις αυτοβιογραφικές αναφορές που διοχετεύει στη δημοσιότητα – στρατηγική που δανείζεται από τον προσφιλή Joseph Beuys. Οι θεωρητικοί τέχνης που γράφουν για τη δουλειά του γίνονται συχνά το όχημα της προσωπικής του αυτο-βιογράφησης. Ας τολμήσουν να μη γράψουν… o Από τις 23 μέχρι τις 29 Νοεμβρίου παρουσιάζεται στην a.antonopoulou art η έκθεση-περφόρμανςκινηματογραφικό κολάζ «Τρία επί Μέδουσα συν ένα» των Παναγιώτη Αγαπητού, Λήδας Παπακωνσταντίνου, Νίκου Κουρούση και Νώντα Σαρλή. o Η Cheap Art διοργανώνει την 15η εκδήλωσή της με 150 καλλιτέχνες, σε συνεργασία με την a.antanopoulou art. Στους χώρους των δύο γκαλερί και του The Art Foundation ΤΑF (μέχρι 23 Δεκεμβρίου).

e r u t cul bing club

Δευτέρα, 16 Νοεμβρίου

Ο Νίκος Σιδέρης παρουσιάζει το βιβλίο του «Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο, γονείς θέλουν» (Μεταίχμιο). Θα μιλήσουν οι Νίκος Ξυδάκης, Νικηφόρος Αγγελόπουλος, Σπύρος Μολφέτας. Στον Ιανό, Σταδίου 24. Στις 18.00.

Πέμπτη, 19 Νοεμβρίου

Παρουσίαση του βιβλίου του Βασίλη Γκουρογιάννη «Κόκκινο στην πράσινη γραμμή» (Μεταίχμιο). Θα μιλήσουν οι Γιώργης Γιατρομανωλάκης και Μιχάλης Πιερής, πανεπιστημιακοί, και οι Δημήτρης Σπανογιάννης και Γιώργος Βουρλιόγκας, βετεράνοι της ΕΛΔΥΚ. Στη Στοά του Βιβλίου, Πεσμαζόγλου 5. Στις 20.00.

Παρασκευή, 20 Νοεμβρίου

Παρουσίαση του βιβλίου του Γιάννου Κωνσταντίνου «Ανακαλύπτω το κρασί» (Μεταίχμιο). Στον Ιανό, Σταδίου 24. Στις 20.00.

Σάββατο, 21 Νοεμβρίου

Βάλτε στις τσέπες σας όση φαντασία και δημιουργικότητα έχετε και πηγαίνετε να διασκεδάσετε στο «Σπίτι της χαράς» των εκδόσεων Κονιδάρη, Τοσίτσα 1Α. Στις 11.30. Τι γίνεται όταν δύο διαφορετικά πλάσματα, όπως ο Φανούρης της οικογένειας των σταχτοποντικών και η Βαλεντίνα, μια αγριόγατα, συναντιούνται; Ο συγγραφέας και ηθοποιός Μάνος Βενιέρης με το βιβλίο του «Φανούρης και Βαλεντίνα» (Ελληνικά Γράμματα) θα δώσει την απάντηση στους μικρούς του φίλους. Στο Lapin Magicland, Αχαΐας & Τροιζηνίας 2, Κηφισιά. Στις 12.00.

Οι εκδόσεις Α.Α. Λιβάνης, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Καστανιώτης, Κέδρος, Μίνωας, Ελληνικά Γράμματα και φίλοι της Νένης Ευθυμιάδη σάς προσκαλούν σε μια βραδιά αφιερωμένη στη συγγραφέα. Στην Αθηναΐδα, Καστοριάς 34-36, Βοτανικός, αίθουσα SILK. Στις 20.00.

Τρίτη, 24 Νοεμβρίου

Παρουσίαση του βιβλίου του Δημήτρη Οικονόμου «Η πόλη του αναστέλλοντος ηλίου» (Μελάνι). Θα μιλήσουν οι Μίμης Ανδρουλάκης, Κώστας Κατσουλάρης, Θανάσης Χειμωνάς. Στον Ιανό, Σταδίου 24. Στις 18.00.

Σάββατο, 28 Νοεμβρίου

Παρουσίαση του βιβλίου του Νίκου Δαββέτα «Η Εβραία νύφη» (Κέδρος). Θα μιλήσουν οι Γιάννης Κοντός, Λέων Α. Ναρ και Τάσος Τέλλογλου. Θα διαβάσει η Αλεξία Καλτσίκη. Στον Ιανό, Σταδίου 24. Στις 13.00.

Δευτέρα, 30 Νοεμβρίου

Παρουσίαση του βιβλίου της Mαρώς Τριανταφύλλου «Η Δάφνη και το βουνό» (Εμπειρία Εκδοτική). Θα μιλήσουν ο συγγραφέας Δημήτρης Κούνδουρος και η εικαστικός-συγγραφέας Ηρώ Νικoπούλου. Τη συζήτηση θα συντονίσει ο Ευθύμης Παπαδημητρίου, καθηγητής φιλολογίας. Στο Φλοράλ, Θεμιστοκλέους 80. Στις 19.00.

Σάββατο, 5 Δεκεμβρίου

Παρουσίαση του παιδικού βιβλίου «Ο μικρός δράκος Καρύδας» (Κονιδάρης). Ο μικρός δράκος προσκαλεί όλους τους μικρούς εξερευνητές να ταξιδέψουν στο Νησί των Δράκων. Με τη Μυρτώ Παπαηλιού. Στο «Σπίτι της χαράς», Τοσίτσα 1Α. Στις 11.30.

11/12/09 3:07 PM

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// bookpress51

νοεμβριοσ2009

News

Nέα, ειδησάρια, γεγονοτα και ψίθυροι νονται από τη γλωσσική ακαταστασία που βασιλεύει στην παιδεία και στη ζωή μας». Και η οποία έκτοτε συνεχίζεται…

Γάμος αλά σουηδικά

Σπίτι της χαράς

Ένα καινούργιο κατάστημα για τα παιδιά άνοιξε στο κέντρο της Αθήνας και έρχεται να στηρίξει το παιδικό βιβλίο, προωθώντας τη φιλαναγνωσία και την αγάπη προς αυτό. Στo πλαίσιo της εκδοτικής τους δραστηριότητας εδώ και ενάμιση χρόνο, oι εκδόσεις Αερόστατο άνοιξαν ένα παιδικό βιβλιοπωλείο με μεγάλη ποικιλία τίτλων από όλους τους εκδοτικούς οίκους και όλη την γκάμα των ξύλινων οικολογικών παιχνιδιών της Plan Toys. Πρόκειται για έναν χώρο ειδικά διαμορφωμένο για παιδιά, όπου οι μικροί μας φίλοι και οι γονείς τους θα μπορούν να ενημερώνονται για παιδικά και παιδαγωγικά βιβλία, αλλά και να συμμετέχουν σε ποικίλες εκδηλώσεις. Το όνομα αυτού; «Σπίτι της χαράς» φυσικά!

Ο Στιγκ Λάρσον είναι το φαινόμενο της τελευταίας 5ετίας. Είναι ο συγγραφέας της τριλογίας «Millennium», που έχει πουλήσει σε όλη την Ευρώπη περισσότερα από 20 εκατομμύρια αντίτυπα, ενώ έχει ήδη μεταφερθεί και στον κινηματογράφο. Ωστόσο, ο Σουηδός δημοσιογράφος και συγγραφέας πέθανε πρόωρα τον Νοέμβριο του 2004 σε ηλικία 50 ετών, λίγο καιρό μετά την παράδοση του τελευταίου του χειρόγραφου στον εκδότη του. Οι πωλήσεις εκτινάχθηκαν. Τα κέρδη επίσης. Η επί 32 χρόνια σύντροφός του Έβα Γκάμπριελσον βρέθηκε σε διαμάχη με την οικογένειά του. Διότι δεν ήταν παντρεμένοι (!). Όπως γράφει η σουηδική εφημερίδα «Svenska Dagbladet», ο πατέρας

Πλήρης ημερών, στα 101 του χρόνια έσβησε ο μεγαλύτερος ανθρωπολόγος του αιώνα, ο πατέρας του στρουκτουραλισμού και συγγραφέας των περίφημων βιβλίων «Άγρια Σκέψη» και «Θλιμμένοι Τροπικοί», ο Κλοντ Λέβι-Στρος. Μαζί με τον Φρόιντ ήταν ίσως ο άνθρωπος που επηρέασε περισσότερο τις ανθρωπιστικές επιστήμες τον 20ό αιώνα, αφού οι διδαχές και οι έρευνές του έδωσαν νέα ώθηση σε πολλαπλά πεδία σκέψης.

Βιβλιοπωλείο στην Πανόρμου

Ένας ακόμη εκδότης, από τους λεγόμενους μικρούς, ο Μπατσιούλας, ανοίγει το δικό του βιβλιοπωλείο. Θα μπορείτε να το επισκεφτείτε σύντομα στην Πανόρμου 83, κοντά στο μετρό. Ευχόμαστε καλή επιτυχία.

Εις το «Τετράγωνο»

Νέος εκδοτικός οίκος υπό τη διεύθυνση του δημοφιλούς ραδιοφωνικού παραγωγού και συγγραφέα Νίκου Μουρατίδη. Το όνομα αυτού «Τετράγωνο». Καλή επιτυχία.

στα 10 κείμενα επίδοξων συγγραφέων δεν είναι άλλο από απομνημονεύματα και αυτοβιογραφίες. Αυτά για το 41%, διότι υπάρχει και ένα 15% που δηλώνει πως γράφει για θεραπευτικούς λόγους... Ουδεμία έκπληξη προκαλεί το γεγονός ότι και στη Γαλλία ανθούν τα πάσης φύσεως σεμινάρια-εργαστήρια (δημιουργικής) γραφής. Τέλος, 1 στους 5 δεν διαβάζει ούτε ένα βιβλίο το χρόνο, 1 στους 3 διαβάζει από 1 έως 5. Σας θυμίζει κάτι;

Εσείς πόσα βιβλία γράψατε φέτος;

50 χρόνια Ίδρυμα Τριανταφυλλίδη

Πενήντα χρόνια χωρίς τον Μανόλη Τριανταφυλλίδη κλείνουν αυτό τον Νοέμβριο, και το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών που φέρει το όνομά του οργανώνει πλήθος τιμητικών εκδηλώσεων. Ο Τριανταφυλλίδης άφησε την περιουσία του, υλική και πνευματική, στο Ίδρυμα, διότι, όπως αναφέρει και στη διαθήκη του, ήθελε «να ωφεληθούν κάπως από την περιουσία μου τα Ελληνοπούλα, γιατί αυτά βασανίζονται και ζημιώ-

«Έφυγε» στους Θλιμμένους Τροπικούς

και ο αδελφός του Λάρσον προτείνουν στη σύντροφο του συγγραφέα 20 εκατομμύρια σουηδικές κορώνες (κάτι λιγότερο από 2 εκατομμύρια ευρώ) «για να ζήσει άνετα, καθώς υπήρξε κομμάτι της ζωής του Στιγκ». «Να τα πάρει και να πει ευχαριστώ», λένε.

Στη χώρα του Μπαλζάκ, του Φλομπέρ και του Δουμά ένας στους τρεις –το 32% σύμφωνα με έρευνα της εφημερίδας «Figaro»– είτε έχει ήδη ένα βιβλίο στο συρτάρι είτε σκέφτεται να γράψει ένα – μυθιστόρημα, δοκίμιο, ποίηση, θέατρο, μαρτυρία, μικρή σημασία έχει. Περίπου 1,5 εκατομμύριο Γάλλοι έχουν γράψει και το ένα τρίτο εξ αυτών έχουν αναζητήσει εκδότη. Ο πρόεδρος της γαλλικής εταιρείας συγγραφέων Αλέν Αμπσίρ καταγράφει την ανάγκη των ανθρώπων «ν’ αφήσουν κληρονομιά», εξηγώντας το γεγονός ότι καταπιάνονται με τη συγγραφή σε μεγάλη ηλικία – 9

Ανεξάρτητη δημοσιογραφία

Ένα νέο ειδησεογραφικό σάιτ προέκυψε από το ναυάγιο του «Ελεύθερου Τύπου» και του ραδιοσταθμού City, με τον τίτλο «freecity» και υπότιτλο «Χώρος ανεξάρτητης δημοσιογραφίας». «Ψυχή» του ιστότοπου, στον οποίο ωστόσο δίνουν κείμενα και ειδήσεις αρκετοί επαγγελματίες συντάκτες, είναι ο δημοσιογράφος και ραδιοφωνικός παραγωγός Φοίβος Καρζής. Το σάιτ ανανεώνεται συνεχώς κι έχει πετύχει ήδη μια διόλου ευκαταφρόνητη επισκεψιμότητα.

CMY

50_51_culture_clubbing.indd 51

11/12/09 3:08 PM

52bookpress

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ2009

σημεια διανομησ

Μια σειρά έξι τρίωρων μαθημάτων για μια εναλλακτική ιστορία του κινηματογράφου από 20-11-2009 μέχρι 8-1-2010 Κάθε Παρασκευή από 5.30 μ.μ. έως 8.30 μ.μ. Αίθουσα σεμιναρίων Εκδόσεων Πατάκη, Παναγή Τσαλδάρη (πρώην Πειραιώς) 38, 3ος όροφος

ςΩΤη ΤρίαΝΤαφΥλλοΥ Εισαγωγή στην ιστορία του κινηματογράφου

52_dianomi.indd 52

20-11-09 η ιστορία του κινηματογράφου και η ιστορία του 20ού αιώνα (1ο μέρος) 27-11-09 η ιστορία του κινηματογράφου και η ιστορία του 20ού αιώνα (2ο μέρος) 4-12-09 η δεκαετία του ’60 στον κινηματογράφο 11-12-09 Κινηματογράφος και κοινωνικά κινήματα 18-12-09 Κινηματογράφος και λογοτεχνία, παράλληλες αναγνώσεις 8-1-10 η εικόνα της πόλης στον κινηματογράφο

Κόστος συμμετοχής 300 ευρώ Πληροφορίες-εγγραφες

O αριθμός των συμμετεχόντων είναι περιορισμένος. Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας. ςας παρακαλούμε να στείλετε μια απλή, χειρόγραφη αίτηση συμμετοχής, μαζί με το αντίγραφο κατάθεσης (λογαριασμός Alpha Bank 103 002 006 370), όπου θα αναγράφεται το όνομά σας, στο φαξ 210.36.50.079 ή στο e-mail: paola@patakis.gr Δηλώσεις συμμετοχής μέχρι 4-11-2009 αν θέλετε να χρησιμοποιήσετε πιστωτική κάρτα, επικοινωνήστε με την Πάολα Ζάγκου, τηλ. 210.36.50.073 (9:00 π.μ.-5:00 μ.μ.) www.patakis.gr

11/12/09 1:49 PM

bookpress53

NOEΜΒΡΙΟΣ2009 πασατεμπο

+λεΞο 1

του στ. δαγδελενη

10 11 12

1 2 3 ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: ΝΤΙΝΟΣ ΔΗΜΟΛΑΣ

5 4 3 2 1

10 11 12

Μην ψαρώνετε. Η ψυχαγωγική επιδρομή των διαστημικών τζιπ των γκόλντεν μπόις στο ζώδιό σας ολοκληρώθηκε, οπότε μπορείτε να ηρεμήσετε και να ελπίζετε σε ένα καλύτερο μέλλον, αν βεβαίως δεν έχει σκοπό να σκάσει μύτη και εκεί ο αεικίνητος Αλμούνια.

Σ Α Ν Ε Λ

ιχθυες (19 Φεβρ.-20 Μαρτ.)

Η μαζική επιστροφή των παλαιών ερωτικών σας συντρόφων θα τονώσει την αυτοπεποίθησή σας, η οποία θα ενισχυθεί περαιτέρω από το γεγονός ότι τους ξαναδιώχνετε. Μη δίνετε πάντως υπερβολικό θάρρος στους αντικαταστάτες τους, διότι θα δυσκολευτείτε να τους αλλάξετε όταν έρθει η ώρα.

υδροχοος (20 Ιαν.-18 Φεβρ.)

53_zodia.indd 3

Η έλλειψη αυτοπεποίθησης που χαρακτηρίζει εσχάτως την ερωτική σας συμπεριφορά δεν οφείλεται σε εξελίξεις στο ζώδιό σας, το οποίο διανύει περίοδο πρωτοφανούς ρουτίνας, αλλά στο γεγονός ότι τσιμπήσατε καμιά δεκαπενταριά κιλά τους τελευταίους μήνες. Καλά τα κατσικάκια και τα τσι-

Τα διαστημικά σκουπίδια που έχουν κατακλύσει την περιοχή σας ανακατεύουν τις προοπτικές της επόμενης περιόδου, γεννώντας ένα κλίμα συγκρατημένης απαισιοδοξίας, που δεν αποκλείεται να μετατραπεί σύντομα σε ασυγκράτητη. Παρά ταύτα, όλα θα πάνε καλά.

Αρκετές είναι οι πιθανότητες να κάνετε μια ενδιαφέρουσα γνωριμία, να κερδίσετε ένα μεγάλο χρηματικό ποσό και να αναβαθμιστείτε επαγγελματικά. Αρκετές είναι επίσης και οι πιθανότητες να μη συμβεί τίποτε από όλα αυτά.

σκορπιος (24 Οκτ.-21 Νοεμβρ.)

αιγοκερως (22 Δεκ.-19 Ιαν.)

1. Έργο του οι «Άθλιοι των Αθηνών». 2. Σαιξπηρικό αερικό. – Ο ιδρυτής ιταλικού κόμματος που εκδήλωνε την παρουσία του με προκλητικά χάπενινγκ. 3. Αμερικανός που έγραψε την ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης – Έργο της η «Περσινή αρραβωνιαστικιά». 4. Δύο από τα… δέκα. – Έργο του οι «Έντεκα χιλιάδες βέργες». 5. Μια πρόθεση – Το έργο του «Λέννον» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πλέθρον. 6. Ηθοποιός μας που έγραψε το «Θεσσαλικό μου θέατρο». – Το αντίστροφο του 4 κάθετα α΄. – Μια πρόθεση. 7. Φυλή Ινδών. – Ο συνθέτης της «Ουγγρικής ραψωδίας». 8. Χωρίς αυτή δεν θα υπήρχε η Book Press. 9. Αρχικά των ηθοποιών μας. – Βήμα… ασύμφωνο. – Το μικρό όνομα του συγγραφέα του «Ιβάνοφ». 10. Αμερικανός πολιτικός γνωστός για το πολυσυζητημένο σχέδιο σχετικά με το Κυπριακό. – Ο δημιουργός του κυρίου Ιλό. 11. Μισό… μισό. – «… φεγγαρόφωτο», μυθιστόρημα της Μαρίας Λαμπαδαρίδου-Πόθου. – Ο αριθμός 170. 12. Ίδρυσε έναν πασίγνωστο παρισινό οίκο. – Και του κορεσμού επακόλουθο (γεν.).

καρκινος (22 Ιουν.-22 Ιουλ.)

Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα, οπότε στρίψτε προς τα πλάγια και κοπανήστε την όσο είναι καιρός. Αν βλέπετε το ποτήρι μισοάδειο, ξεχειλίστε το και πιείτε για να ξεχάσετε. Αν το βλέπετε μισογεμάτο, κάντε το ίδιο.

Μην ξοδεύετε άσκοπα τα βέλη σας. Οι στόχοι που έχετε βάλει είναι δυσδιάκριτοι, οπότε σκοπεύετε στον βρόντο. Τρεις πλάνητες πλανήτες κατευθύνονται προς το ζώδιό σας, δημιουργώντας μια ασαφή αναστάτωση, την οποία προς το παρόν αδυνατώ να εξηγήσω. Ελπίζω να τα καταφέρω στο επόμενο τεύχος.

ΚΑΘΕΤΑ

1. Λογοτέχνης από τα Λεχαινά της Ηλείας που πέθανε το 1922. 2. Το μικρό όνομα της δημοσιογράφου που έγραψε το «Ένας άντρας». – Μπόρα αρχαιοπρεπής. 3. Έργο της το «Κατάσκοπος στο σπίτι του έρωτα». – «… αγώνας άγονος», κλασικό θεατρικό έργο. 4. Τα υποδήματα με κορδόνια. – Έγραψε το μυθιστόρημα «Μπαουντολίνο». – Ταινία του Λίντσεϊ Άντερσον. 5. Ο αριθμός 430. – Το μικρό όνομα του λαογράφου και συγγραφέα Λεκατσά. 6. Έργο του το μυθιστόρημα «Η ταβέρνα». – Αδελφός του Φιντέλ Κάστρο. 7. Σαν χάδι αυτά. – Όμοια φωνήεντα. – Ο αριθμός 53. 8. Η τράπουλά της έγινε βιβλίο από τη Μάρα Μεϊμαρίδη. – Μουσική νότα. – Ηλιακή θεότητα. 9. Το μικρό όνομα της συγγραφέως Ευθυμιάδη (αντ.). – Η αυτοβιογραφία του πολιτικού αυτού εκδόθηκε στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Φανταστικός Κόσμος. 10. Δημιούργησε τον Φρανκενστάιν. – Αεροπορικά αρχικά. 11. Σαιξπηρικός ήρωας. – Στενός συνεργάτης του Χίτλερ. – Άκρη κλωστής. 12. Κατά κόρον ακούγεται προεκλογικά. – Γι’ αυτόν έγραψαν, μεταξύ άλλων, ο Σαίξπηρ και ο Καβάφης.

Η διάσπαση του πέμπτου οίκου σας σε οκτώ ανεξάρτητες γκαρσονιέρες σάς δημιουργεί δυσχέρειες στη διαχείριση των οικονομικών σας. Η αναμενόμενη άφιξη στο ζώδιό σας του αστεροειδούς Αλμούνια δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας.

ζυγος (23 Σεπτ.-23 Οκτ.)

τοξοτης (22 Νοεμβρ.-21 Δεκ.)

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ

Α Ν Ι Α Σ

διδυμοι (21 Μαΐου-22 Ιουν.)

πουράκια, αλλά με ρέγουλο, γιατί το χάνετε το παιχνίδι.

Ι Τ Σ Α Σ Υ Ε Τ Ο Α Π Η Σ K O E Α Α Γ Η Σ Ρ Α Ο Υ Α Α Ν Γ Φ Α Ρ Λ Ι Ν Τ Ο Ι Α Τ Α Σ Ο Τ Ρ Τ Ω Ν Ι Ο

antiι-α ζώδ

Α Β Ν Α Α Γ E Α Ν Λ Α Α Ν Α Κ Ι Ε Α Ν

Ο έβδομος οίκος Η διάσπαση του σας υποδέχεπέμπτου οίκου ται τον Άρη και σας σε οκτώ την Αφροδίτη σε σύντομο ταανεξάρτητες γκαρσονιέρες ξίδι αναψυχής, σάς δημιουργεγονός που θα σ νη ουνε γεί δυσχέρειες βελτιώσει εντυκ σ ο νικ στη διαχείριση πωσιακά τις σετων οικονομικών ξουαλικές σας επιδόσας. Η αναμενόμενη σεις. Χαρείτε το όσο είναι καιρός, γιατί μετά τον Ταύρο ο άφιξη στο ζώδιό σας του αστεροειδούς Αλμούνια δεν αφή- αστεροειδής Αλμούνια έχει εσάς νει μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας. στο πρόγραμμά του.

Ρ Κ Ι Α Ν T A Π Ο Λ Ι Ν Ε Ρ

(23 Αυγ.-22 Σεπτ.)

20 Μαΐου)

Ζ Α Τ Ε Λ Η

παρθενος

ταυρος (20 Απρ.-

Κ Α Ο Ρ Ν Ι Δ Ε Υ Λ Λ Α Π Κ Α Η Ν Σ Ε Λ Θ Α

Σταματήστε να βρυχάστε, το όνομα του ζωδίου σας δεν σας δίνει το δικαίωμα να τρομοκρατείτε άνευ λόγου και αιτίας τον κόσμο. Για τα νευράκια σας δεν φταίνε τα άστρα, αλλά οι άστοχες οικονομικές επιλογές σας και η απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους.

Τα στριφογυριστά κέρατα του ζωδίου σας εγκλώβισαν δύο μετεωρίτες, γεγονός που ευθύνεται για τους συχνούς πονοκεφάλους που σας βασανίζουν τελευταία. Ουδέν κακόν αμιγές καλού ωστόσο, αφού οι αρνήσεις σας για συζυγικές σεξουαλικές επαφές τεκμηριώνονται πλέον σε ισχυρή επιχειρηματολογική βάση.

λεων (23 Ιουλ.-22 Αυγ.)

Το χάνεις το παιχνίδι, Σκορπιέ kριoς (21 Μαρτ.-19 Απρ.)

11/12/09 12:45 PM

54bookpress

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ2009

τελευταια σελιδα

pillow book(s) σωτη τριανταφυλλου

M Tαεπινεφρίδιαστουςαιθέρες Τα προκαταρκτικά

Ιδρώτας, ταχυκαρδία, λαχάνιασμα. Όχι, δεν αναφέρομαι στη συμπτωματολογία του σεξ σου, μα του άγχους σου. Που την εκδηλώνεις μέσα στο ταξί που σε οδηγεί στο αεροδρόμιο, όπου και θα καβαλήσεις τον σιδερένιο δράκοντα. Μέσα στο λερό ταξί ο εγκέφαλός σου έχει ήδη καταγράψει την επικείμενη απειλή και στέλνει το μήνυμα μέσω του νωτιαίου μυελού στα επινεφρίδια, τα οποία αντιδρούν παράγοντας αδρεναλίνη. Αμέσως αυξάνονται οι παλμοί της καρδιάς και η αρτηριακή πίεση. Το ήπαρ υπερπαράγει γλυκόζη και ειδοποιεί τα αποθέματα λίπους να παρασκευάσουν τριγλυκερίδια για την αύξηση της ενέργειας. Ο φλοιός των επινεφριδίων εκλύει κι αυτός τις ορμόνες ντοπαμίνη, αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη, που ανεβάζουν τους σφυγμούς, την πίεση και τον ρυθμό της αναπνοής, εφοδιάζοντας τον εγκέφαλο με περισσότερο αίμα. Το αίμα γίνεται πυκνότερο, ώστε να πήξει πιο γρήγορα σε περίπτωση τραυματισμού, και εμπλουτίζεται με σάκχαρο και αίμα, ώστε να προμηθεύσει το σώμα με περισσότερη ενέργεια. Οπότε, να ’σου τώρα εσύ ξαναμμένος μπροστά στο γκισέ, εκπέμποντας γύρω σου ιδρώτα, ταχυκαρδία και λαχάνιασμα. Σαν πολύ δεν αγχώνεσαι;

54_pillowbook.indd 54

Και τώρα, δράση 90''

Η πετοφοβία (τι άχαρη λέξη!) πλήττει περίπου το ένα πέμπτο όσων ταξιδεύουν με αεροπλάνο. Είναι εύκολο να τους εντοπίσετε. Είναι εκείνοι που καπνίζουν μισό πακέτο πριν την επιβίβαση και πλακώνονται στα ουίσκια στο μπαρ του αεροδρομίου, ακόμη κι αν ο αλέκτωρ δεν έχει προλάβει να λαλήσει. Φουμάρουν και πίνουν, γιατί δεν έχουν στοχαστεί, έστω και για ενενήντα δευτερόλεπτα, τα εξής. 1. Οι πιθανότητες να χάσει κανείς τη ζωή του σε αεροπορικό δυστύχημα είναι 1 προς 2,5 εκατομμύρια, ενώ οι αντίστοιχες πιθανότητες για το τρένο είναι 1 προς 50.000 και για το αυτοκίνητο 1 προς 200.

3. Περίπου όσοι άνθρωποι σκοτώνονται σε όλον τον κόσμο κάθε χρόνο από αεροπορικά δυστυχήματα, τόσοι είναι και αυτοί που σκοτώνονται ετησίως στην Ελλάδα από τροχαία συμβάντα. Συμπέρασμα. Πετάτε άφοβα. Η στατιστική είναι με το μέρος σας. Τέλος χρόνου.

Αμέσως μετά

Τα ¾ των αεροπορικών δυστυχημάτων παρουσιάζουν στην αλυσίδα των αιτιών τους και το ανθρώπινο σφάλμα. Αυτό το ποσοστό παραμένει σταθερό τα τελευταία

90 δευτερόλεπτα σακησ σερεφασ

2. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα, η οποία παράγει τις πιο σούπερ ντούπερ σοφεράντζες της υφηλίου, ο συνολικός αριθμός των νεκρών και των τραυματιών από τους Βαλκανικούς Πολέμους, τους δύο Παγκοσμίους Πολέμους και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο είναι μικρότερος από τον συνολικό αριθμό των νεκρών και των τραυματιών από τα τροχαία δυστυχήματα που σημειώθηκαν στο διάστημα 1964-2000.

40 χρόνια. Η τεχνολογική θωράκιση των σύγχρονων αεροπλάνων σε μεγάλο βαθμό αποτελείται από την επινόηση και την εφαρμογή μηχανισμών άμυνας, όπως για παράδειγμα διάφορα προειδοποιητικά συστήματα, απέναντι στην ανθρώπινη αδυναμία. Οπότε, καλά κάνεις και το πίνεις το ουισκάκι σου.

ε το που θυμήθηκα τον θάνατο του Τζακ Κέρουακ στις 21 Οκτωβρίου 1969, θυμήθηκα κι έναν άλλο θάνατο (αναμφίβολα, σκέφτομαι πολύ τους νεκρούς): εκείνον του Πολωνού μαθηματικού Βάκλαβ Σιερπίνσκι, ενός από τους επιφανέστερους θεωρητικούς των αριθμών στις αρχές του 20ού αιώνα. Η επέτειος του θανάτου του Σιερπίνσκι έγινε αφορμή να ξαναδιαβάσω το «Logicomix» (Α. Δοξιάδης, Χ.Χ. Παπαδημητρίου), που είχα παραμελήσει πάνω στο κομοδίνο, επειδή κάθε τόσο με πιάνει απελπισία που δεν σπούδασα μαθηματικά και που δεν έχω μια δεύτερη ζωή για να σπουδάσω. Διαβάζοντας το «Logicomix», μου ερχόταν να σκάσω σαν κολοκύθα: πρόκειται για ένα graphic novel που αφηγείται τις περιπέτειες του Μπέρτραντ Ράσελ, την αγωνιώδη αναζήτηση της αλήθειας και τη συνάντησή του με θρυλικούς στοχαστές, όπως ο Φρέγκε, ο Χίλμπερτ, ο Γκέντελ, ο Βιτγκενστάιν· για την περιγραφή μιας πνευματικής οδύσσειας γεμάτης εκπλήξεις, θριάμβους, προκλήσεις, απογοητεύσεις· θριάμβους ξανά και ξανά. Με τον χαρακτήρα που έχω, είμαι ικανή να διαβάζω graphic novels για τα μαθηματικά και τη φιλοσοφία, δακρυσμένη, με τη μύτη μου σ’ ένα χαρτομάντιλο: η ιστορία του Ράσελ –το πάθος του για τη λογική, η ανακάλυψη ότι η λογική είναι διάτρητη κι ότι η αλήθεια στιγματίζεται από το διφορούμενο και την αμφιβολία– μου φάνηκε ένα υπόδειγμα τρόπου ζωής. Να, περίπου, πώς πρέπει να ζούμε.

ο βιβλίο είναι απολαυστικό (παρότι κλαίω απ’ το κακό μου) και αναλύει τα ζητήματα της λογικής χωρίς να τα υπεραπλουστεύει. Αναμφισβήτητα, όταν γνωρίζεις κάτι σε βάθος (όπως οι συντελεστές του «Logicomix»), μπορείς να το μεταδώσεις στους άλλους με απλό τρόπο: το δυσνόητο, δήθεν βαθυστόχαστο ύφος προδίδει μερική (ή ολική) άγνοια· σύγχυση: ακόμα και ο Βιτγκενστάιν μπορεί να κατηγορηθεί γι’ αυτό. Εδώ έχουμε καθαρό σχέδιο και καθαρά λόγια: έχω αρκετές αντιρρήσεις για τη μετάφραση, αλλά δεν χρειάζεται να με πάρει κανείς πολύ στα σοβαρά, είμαι σχολαστική, είμαι τελείως nerd. Όπως και σε ό,τι αφορά την ιστορική ακρίβεια που λείπει –ποιητική αδεία– από το «Logicomix». Για όλ’ αυτά σκέφτομαι: αν οι συγγραφείς του βιβλίου έκαναν μια σειρά μαθημάτων με θέμα το υλικό του «Logicomix», θα είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε, εκτός από τα μεγάλα ζητήματα της ιστορίας των μαθηματικών που συνυφαίνεται με την ιστορία της φιλοσοφίας, την ίδια την ιστορία της ανθρωπότητας· και το πώς τόσο τα μαθηματικά όσο και η φιλοσοφία αντλούν το μεγαλείο τους από την ελληνική αρχαιότητα. Το «Logicomix», αν και κάθε άλλο παρά προγονολατρικό, υπενθυμίζει την αρχαιοελληνική σκέψη που, από έναν συνδυασμό ευθύνης και τύχης, κατέληξε στη φάρσα του παρόντος. Από την άλλη πλευρά, όπως κάθε καλό βιβλίο, είναι μια παρηγοριά: η ζωή του Μπέρτραντ Ράσελ ξεπροβάλλει σαν παραδείσιο πουλί· η σκέψη του, η οξυδέρκειά του, η διαρκής σύγκρουσή του με τη μετριότητα, ο ανθρωπισμός του μοιάζουν με φάρο για τον πολίτη της σύγχρονης δημοκρατίας.

11/12/09 12:46 PM

54_pillowbook.indd 55

11/12/09 1:36 PM

Για πέμπτη χρονιά οι αναγνώστες παίρνουν τον λόγο και ψηφίζουν το αγαπημένο τους μυθιστόρημα

Πάρτε μέρος στο διαγωνισμό για το μυθιστόρημα της χρονιάς Ψηφίστε ένα από τα 15 ελληνικά μυθιστορήματα (έκδοσης 1/10/2008 – 30/9/2009) που προτείνουν τα μέλη από τις 230 Λέσχες Ανάγνωσης του δικτύου που λειτουργεί από το ΕΚΕΒΙ:

● Κόκκινο στην πράσινη γραμμή του Βασίλη Γκουρογιάννη, εκδόσεις Μεταίχμιο (στείλτε ΒΑ 1 στο 54160) ● Το τέλος του χρόνου καθυστέρησε του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή, εκδόσεις Μεταίχμιο (στείλτε ΒΑ 2 στο 54160) ● Tο πάθος χιλιάδες φορές της Ζυράννας Ζατέλη, εκδόσεις Καστανιώτη (στείλτε ΒΑ 3 στο 54160) ● Οι αλήθειες των άλλων του Νίκου Θέμελη, εκδόσεις Κέδρος (στείλτε ΒΑ 4 στο 54160) ● Ξιφίρ Φαλέρ της Αθηνάς Κακούρη, εκδόσεις Καστανιώτη (στείλτε ΒΑ 5 στο 54160) ● Φίλοι και εραστές του Θοδωρή Καλλιφατίδη, εκδόσεις Γαβριηλίδη (στείλτε ΒΑ 6 στο 54160) ● Ιμαρέτ του Γιάννη Καλπούζου, εκδόσεις Μεταίχμιο (στείλτε ΒΑ 7 στο 54160) ● Ο βιολονίστας του Κώστα Καρακάση, εκδόσεις Ψυχογιός (στείλτε ΒΑ 8 στο 54160) ● Ο μύθος του Ηρακλή Σπίλου του Νίκου Κουνενή, εκδόσεις Μεταίχμιο (στείλτε ΒΑ 9 στο 54160) ● Υγρό φεγγαρόφωτο της Μαρίας Λαμπαδαρίδου-Πόθου, εκδόσεις Κέδρος (στείλτε ΒΑ 10 στο 54160) ● Οι οδοιπόροι της καρδιάς της Εύας Ομηρόλη, εκδόσεις Λιβάνης (στείλτε ΒΑ 11 στο 54160) ● Αν ήταν όλα...αλλιώς της Αλκυόνης Παπαδάκη, εκδόσεις Καλέντης (στείλτε ΒΑ 12 στο 54160) ● Ολα βαίνουν καλώς εναντίον μας του Γιώργου Σκαμπαρδώνη, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα (στείλτε ΒΑ 13 στο 54160) ● Για να δει τη θάλασσα της Ευγενίας Φακίνου, εκδόσεις Καστανιώτη (στείλτε ΒΑ 14 στο 54160) ● Λόγια φτερά του Χρήστου Χωμενίδη, εκδόσεις Πατάκη (στείλτε ΒΑ 15 στο 54160) Tα βιβλία παρατίθενται αλφαβητικά σύμφωνα με το επώνυμο των συγγραφέων

ΔIOPΓANΩΣH

Πότε ψηφίζετε: 11 Νοεμβρίου – 7 Δεκεμβρίου 2009 Πώς ψηφίζετε: Στείλτε με sms* τον κωδικό που αντιστοιχεί στο βιβλίο της επιλογής σας στο 54160. Κάθε αναγνώστης έχει δικαίωμα για μία μόνον ψήφο. Η ψήφος σας καταχωρείται αυτόματα. *χρέωση απλού μηνύματος Πληροφορίες: www.ekebi.gr

∆IA�HMI�H BPABEIO-2.indd 1

exofilo.indd 4

XOPHΓOI EΠIKOINΩNIAΣ

11-11-09 14:21:22

11/12/09 12:02 PM