Koncert Piwnicy św. Norberta na dziedzińcu Collegium Maius
stwie. W ramach tego projektu BON UJ od lat organizuje szkolenia edukacyjne dla nauczycieli akademickich, pracowników administracji czy menedżerów prywatnych firm. W trakcie warsztatów uczestnicy zdobywają wiedzę na temat różnych rodzajów niepełnosprawności, a w ślad za tym poszukują nowych, alternatywnych metod prowadzących do rozwiązania problemu wykluczenia. W roku 2011 w ramach tego programu Muzeum UJ współpracowało z BON UJ przy tworzeniu projektu dotyczącego upowszechniania dzieł sztuki wśród osób słabowidzących i niewidomych. W jego rezultacie w ramach szkoleń Biura prowadzone są zajęcia, na których uczestnicy najpierw oglądają wyświetlaną na ekranie reprodukcję oraz ilustrację dotykową, następnie prowadzona jest dyskusja na temat obrazu. To właśnie w trakcie tej współpracy powstała idea napisania przewodnika. Ze wszystkich obserwacji wynika jednoznacznie, że bez odpowiedniej wiedzy nie można w pełni uczestniczyć w odbiorze dzieł sztuki. Kultura to sieć
przeplatających się symboli i cytatów. Aby nie być wykluczonym, należy stawiać na edukację. Celem projektu jest pokazanie, że bez odpowiedniej wiedzy z zakresu ikonografii i bez odpowiedniego kontekstu nie można zrozumieć żadnego dzieła sztuki. Z tym samym problemem spotykamy się w naukach humanistycznych, których interdyscyplinarny charakter wymaga odpowiedniego przygotowania. Mieszanie się kodów i wszechobecne skróty myślowe tworzą skomplikowaną przestrzeń symboli, których znaczenie jest czytelne tylko dla osób z wystarczającą znajomością sztuki, literatury czy muzyki. O tym wielokrotnie mówił włoski semiotyk Umberto Eco. W niektórych swoich pracach poruszył problem przenikania się i wzajemnego przeistaczania kodów wizualnych w werbalne i odwrotnie. Dzieła sztuki mogą tym samym stać się osobliwie skonstruowanym komunikatem werbalnym otwierającym osobom niewidomym drogę do odbioru dziedzictwa kultury. Brak wzroku nie przekreśla zatem, i nie powinien przekreślać, możliwości korzystania z bogactw cywilizacji.
Dziedzictwo narodowe jest dobrem ogółu i powinno być dostępne dla wszystkich, a więc osobom z różnymi rodzajami niepełnosprawności należy umożliwić zwiedzanie muzeów w sposób alternatywny. Z roku na rok powstają nowe inicjatywy. Coraz więcej instytucji kulturalnych na świecie – w tym teatry, kina i muzea – stara się otwierać na potrzeby osób niepełnosprawnych. Podobne zmiany zachodzą w Polsce: na przykład, Polski Związek Niewidomych, w ramach projektu „Niewidomy w wielkim mieście”, postanowił skontaktować się z ponad setką warszawskich teatrów w celu sprawdzenia ich dostępności dla takiego widza. Zgłosiły się 42 teatry, które oferują pomoc w dotarciu na spektakl i z których osiem zdeklarowało chęć wprowadzenia audiodeskrypcji. Obecnie, na razie w dużych miastach, powstają dotykowe makiety najważniejszych zabytków architektury opatrzone legendą w alfabecie Braille’a. Od roku 2012 Telewizja Polska została zobligowana do udostępniania 10 procent swojego programu osobom niepełnosprawnym (do końca 2011 roku było tylko 5 procent). Przewodnik w alfabecie Braille’a po Muzeum UJ to kolejny etap w przystosowywaniu Collegium Maius do przyjmowania grup osób niepełnosprawnych. Muzeum posiada już odpowiednio wyposażoną windę oraz podesty umożliwiające osobom poruszającym się na wózkach bezproblemowe przemieszczanie się po wszystkich udostępnianych salach. W tym roku przewidujemy wprowadzenie do oferty warsztatów muzealnych dla niewidomej młodzieży szkolnej. W związku z tym nasze Muzeum zamierza ubiegać się o grant. Kolejnym etapem na tej drodze będzie otwarcie się na inne problemy związane z niepełnosprawnością.
Róża Książek-Czerwińska starszy asystent w Muzeum UJ
Krakowskie Dni Integracji w Muzeum UJ Dotknij Kultury 26 kwietnia 2012 • promocja przewodnika Dotknij kultury. Przewodnik po zabytkach Collegium Maius UJ dla osób niewidomych i słabowidzących (autor: Róża Książek-Czerwińska, wydawca: BON UJ) • integracyjne zwiedzanie Muzeum UJ (dla wszystkich, w tym dla osób niepełnosprawnych) • pokaz filmów krótkometrażowych z audiodeskrypcją • koncert zespołu Piwnica św. Norberta W przestrzeni siedmiu kultur (dziedziniec Collegium Maius) Udział we wszystkich wydarzeniach będzie bezpłatny. Więcej informacji na: www.dotknijkultury.pl, www.bon.uj.edu.pl Wydarzenie zostanie opisane w jednym z najbliższych numerów biuletynu BON UJ, który w całości będzie poświęcony problemowi dostępności dziedzictwa kulturowego dla osób niepełnosprawnych. 84
ALMA MATER nr 145–146