General Macung Y i n , Doğu Türkistan'ın başken ti Urumçi'yi ele geçirmek-için bir h ü c u m plânı hazır lamış ve bunun tatbiki için 400 beyaz atlıdan m ü t e şekkil yıldırım kuvvetlerini daha evvelden yola çıka rarak, m ü h i m geçitleri elde etmelerini bildirmiştir. Seçme birliklerden meydana gelen yıldırım kuvveti Soncu ile Cim Soncu arasındaki ağaçlık bir yerden geçerken, daha evvelce pusu kurmuş olan Hoca N i yaz Hacının Uygur askerlerinin hücumuna maruz ka lırlar. Aşağı yukarı çoğunun îelef olmasını sağlaya rak, pek az kimsenin kurtulmasına sebebiyet verirler. Kurtula bîlen yaralı askerlerin bir kısmı geri gelir v e vaziyeti General'e bildirirler. Bu sırada Hoca Niyaz Hacı'nın kendisi de Cuvan Terek geçidiyle ToksunTurfan tarafına doğru kaçar. Hoca Niyaz Hacı b u hareketiyle o ana kadar e l de' etmiş olduğu b ü t ü n itibarına darbe indirmiş olur. Böylece b ü t ü n Doğu Türkistanlıların v e kendisiyle beraber savaşmış olan Kazak Türklerinin ümitlerini zedeler. Gayeye ulaşabilmesi için bindiği dalı gene kendisi keser. General Macung Yİn, Türkistanlılara yardım edebilmek hususunda her ne kadar bazı şart lar' ileri sürmüş İse d e , Hoca Niyaz Hacı'nın hürriyet mücadelesinde ve hürriyete susamış bir millet îçîn bunlara baş eğmesi, rıza göstermesi gerekiyordu. Karşılarında Ruslardan daima yardım gören kalaba-
«Türkîstan Rusya ile Ç i n arasında» denilen kitabının 318. sahifosinden 323. sahifesine kadar verdiği bilgide Hayıf Baymırza da Hoca Niyaz Ha cı'nın diğer sahalarda almış olduğu yanlış adımlarından misaller getir mekte, Hoca Niyaz Hacı, mühim mevkie gelerek yanhş adım atan ilk kimse değildir. Fakat, onun biraz d i k k a t l i ve akıllıca davranması belki Doğu Türkistan'ın kaderini değiştirebilirdi. Ç ü n k ü , o sıralarda, şayet İyt geçi nilerek hareket edilseydi, Doğu f ü r k i s t a n kendî başına istiklâline sahip olabilirdi. B u g ü n k ü ümitsiz duruma duçar olmazdı. Bunları tenkit i ç i n de ğ i l , ibret için belirtiyoruz.
_ 75 —