Senelerce evvel Altay'da Osman Batur tarafından başlatılan istiklâl mücadelesine 1944 senesinin sonuna doğru İLİ vilâyetindeki miiliyetçiierin de İştirak etmesi ve Tarbağatay'hların da onları (***) desteklemesi k ı sa zamanda adı geçen ü ç v i l â y e t i n Çİn'lîlerden temiz lenmesine ve Şarkî Türkistan C u m h u r i y e t i n i n k u r u l duktan sonra kısa zamanda b ü y ü k gelişme sağlamış tır. M e s e l â , Şarki Türkistan Cumhuriyeti kendi para sını basmıştır. (Bu parayı kullanmak bize de nasip o l m u ş t u ) . Maarif işine de b ü y ü k ehemmiyet vererek meseleye T ü r k l ü k açısından çareler bulmaya çalışmış tır. Mîllî basına da bilhassa ehemmiyet vererek bu sa hada da kısa zamanda b ü y ü k gelişmeler sağlamıştır. «Azat Şarkî T ü r k i s t a n » , «İnkılabı Şarkî Türkistan», «Erkfî A l t a y » , «Bizdin Davıs» g i b î gazete ve dergile rin kısa zamanda neşredilmesini başarmıştır. Bunun hepsinden daha m ü h i m i . Şarkî Türkistan Cumhuriyeti Mîllî Ordusunu teşkil etmiştir. Resmî üniformalı, ay yıldız'lı apolefli ve ay - yıldızlı bayraklı M i l l î Ordunun subayından erine kadar hepsi Türkistan T ü r k ü îdî. Hepsi bir tek hedef İçin, Doğu Türkistan'ın istiklâli İçin ve « Ç i n ' i Seddî Çîne kadar k o v m a k » için savaşı yordu ( 3 4 ) . İşte böyle m i l l î bir ruh içinde savaşmak ta olan Şarkî Türkistan M i l l î Ordusu kısa zamanda Ma nas nehrine kadar olan, Doğu Türkistan'ın kuzey ta rafını Ç i n l i l e r d e n temîzlemişdİ. Fakat, bu durum Ç i n ' in olduğu kadar Rus'un da işine gelmedi. Neticede, gene Türkistan T ü r k ü n ü n e z e l î iki düşmanı, Türkis tanlılara istiklâl vermemek işinde birleşti. Bunun için de müşterek çareler kullanmaya başlamıştır. Bunun i l ( * * * ) Doğu Türkistan'ın kuzeyindeki bu Ü ç vilâyetin nüfusunun yüz de doksanı Kazak T ürk lor İd îr. Komünist Ç i n bu bölgeyi «Kazak Avfonom Ü l k e s i » olarsk kentti başına a y r ı bîr bölge ilan etmiştir. (34) Şarkî Türkistan Cumhuriycti'nin askeri marslarında bu husus bilhassa belirtiliyordu.
- — 131 —