Inhoud PrachtVo
Colofon ISSN-1568-8968 Hoe het nu is
PrachtVondsten is een speciale uitgave van ‘VERZAMELEN’ en wordt uitgegeven door ACB Media te Vlagtwedde
5
Uitgever Diana Wassing pay-off Na aanpassen
Voorwoord
Redactionele bijdragen van; Friedy en Gerrit Kamp, Margot Hupkes, Bernard van Noordwijk. Abonnementen NL: € 19,95, West Europa: € 35,00 Overige landen Europa: € 55,00
Geschiedenis van Wedgwood
Dit is voor 4 nummers, te verschijnen eind maart, juni, september en december. Losse nummers zijn te bestellen via: s.smit@acbmedia.nl
Rekening informatie
6
ING 78.18.512 ten name van ACB Media te Vlagtwedde
Redactie en administratie ACB Media, Prachtvondsten Kraaikampweg 24, 9541 BR Vlagtwedde Telefoon: 0599- 345 770 Fax: 0599 -345 779 Administratrice Sandra Smit, Email: s.smit@acbmedia.nl Website: www.vingerhoeden.nl en later: www.prachtvondsten.nl KvK inschr.nr.: Groningen: 09097443
Advertentieverkoop: Ida Smit : i.smit@acbmedia.nl
12
Buitenlandse priemen
Deadlines Sluitingsdatum volgende (juni)uitgave: vrijdag 2 mei 2012.
Opmaak Advanced Media te Veendam
Drukwerk & Verzending
Een vingerhoed vol
14
Drukkerij Veldhuis bv te Raalte
Verzamelaarsplatform Prachtvondsten is aangesloten bij het Nationaal Verzamelaars Platform
Copyright 1985-2012: Uitgeverij ACB Media te Vlagtwedde. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopiëen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld. Evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid en/of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van dit blad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geisoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.
2
20
Evenemententips voor verzamelaars
ondsten Vingerhoeden te koop Overzicht tentoonstellingen
21 34
22
Winkeladressen
Quiltfestival
Boekentips
Verzameling Wedgwood vingerhoeden
24 36
28
31
Sieraden van bijbelzilver
Kledingzilver
3
35
Lezersvoordelen voor U Beste lezers, Zoals ik al in mijn vorige voorwoord melde heeft collega Monique Hut velen van u aan de telefoon gehad. Uit haar lezersonderzoek is gebleken dat er te weinig animo onder u is om een lezersdag te organiseren. Om u toch de gelegenheid te bieden om ons persoonlijk te ontmoeten, nodigen we u daarom uit om 14 of 15 april naar de VerzamelaarsJaarbeurs in Utrecht te komen. Wij staan daar namelijk met een eigen stand. Voor u een mooie gelegenheid om uw ogen uit te kijken naar wat er allemaal wel niet wordt aangeboden. Wellicht vindt u er iets van uw gading voor uw eigen verzameling. Als u in de voorverkoop de speciale kortingscode VZ9* gebruikt, dan ontvangt u als lezer van PrachtVondsten een aantrekkelijke korting op de entreeprijs.
Gratis boek voor u
van elk jaar uw vingerhoed naar u versturen Bovendien kunt
en er geen kerstthema meer op staat, hebben
u als lezer van
wij het jaartal aangepast aan het abonne-
PrachtVondsten
mentsjaar waar het geschenk ook daadwer-
bij ons in de stand
kelijk bij hoort. Voorts hebben wij van Friedy
een gratis lezers-
en Gerrit Kamp begrepen dat lezers van het
geschenk opha-
eerste uur vorig jaar het laatste exemplaar
len. Het is een
hebben ontvangen van de 2e serie van 12. Dat
mooi en handig
betekende dus dat we een nieuw onderwerp
boekje waar de
voor een mooie nieuwe serie hebben geko-
leukste Europese
zen. Qua onderwerpkeuze vonden we dat de
verzamelmarkten
Oudhollandse spelen niet mochten ontbreken
in staan. Voor als
in uw collectie. En daar past de kleurstelling
u op vakantie gaat
blauw op wit natuurlijk prachtig bij. De eerste
in West-Europa en uw zoektocht naar meer
reacties zijn al binnen en gelukkig zijn die net
fraaie verzamelobjecten niet kunt of wilt
zo positief als wij gehoopt hadden.
staken. Wij staan in elk geval achter in hal 7 en begroeten u graag. **
Veel leesplezier in uw tuinstoel...
Ander jaartal in uw geschenk
Diana Wassing
Als het goed is, heeft u onlangs uw jaarlijkse lezersgeschenk thuis ontvangen. Omdat u
Nb: * Voor informatie over de voorverkoop van de
voorheen altijd uw vingerhoed in december
entreekaarten, verwijzen wij u naar www.verzamelaars-
met een kerstthema kreeg, stond het jaartal
jaarbeurs.nl Daar vult u dan de kortingscode VZ9 in.
van die kerst erin vermeld. Maar ook die
NB: ** Omdat de kosten voor het verzenden van het gratis
vingerhoeden hoorden bij het daaropvol-
boek te hoog zijn, kunnen wij het boek alleen tijdens de
gende lezersjaar. Omdat wij nu aan het begin
beurs gratis uitreiken aan u. (Zolang de voorraad strekt)
5
HET VERHAAL VAN WEDGWOOD Deel I Tekst en foto’s: Gerrit en Friedy Kamp
Vele boeken zijn reeds verschenen over de oudste porseleinmakers van Europa, zoals Wedgwood en Royal Doulton in Engeland, Sèvres in Frankrijk en Meissen in Duitsland. Wat hebben wij daar nog aan toe te voegen? Wel, in al die boeken vinden we weinig of niets over vingerhoeden, reden voor ons om daar toch aandacht aan te besteden. In deel I van dit 2-delige artikel beginnen met de geschiedenis van Wedgwood.
De oprichter van de fabriek, Josiah Wedgwood, stamde uit een geslacht van vrijboeren, kleine landeigenaars. Zijn overgrootvader was reeds pottenbakker die de stiel doorgaf aan zijn nazaten. In de periode na hem werd het zoutglazuur ontdekt (zoals de Keulse potten).
Wedgwood – wereldberoemd In Nederland is vooral het crèmekleurige servies met de ribbeltjes, Edme, zeer populair. Toch is hier maar weinig van het geweldig spectrum aan artikelen dat door Wedgwood vervaardigd wordt, bekend. Laten we eens een kijkje in de geschiedenis nemen.
Men begon reeds (voorzichtig) het aardewerk te verkopen in Londen en Liverpool. Dat was voor die tijd zeer vooruitstrevend, want pottenbakken was eigenlijk huisvlijt van boeren, en niet bedoeld als broodwinning. We hebben het hier over de eerste helft van de 18e eeuw. Josiah was slechts negen jaar oud toen zijn vader stierf en hij bij zijn oudste broer, ook een pottenbakker, in dienst trad. Er was al een ontwikkeling gaande in de pottenbakkerswereld: in Dorset en Devon werd gekleurde klei gedolven en per paard naar Burslem vervoerd, waar de meeste pottenbakkers werkten. Deze klei maakte het aardewerk behoorlijk sterker en ook witter. Het leven was er ruw, er werden wrede spelletjes gespeeld, zoals gevechten met kemphanen. John Wesley, een welbekend rondreizend prediker in die dagen, schreef in zijn dagboek van 1760 dat hij de menigte
De beroemde Portlandvaas van black basalt in het museum.
op hun gedrag aansprak. “Maar”, zo schrijft
Standbeeld van Josiah Wedgwood bij de fabriek. Hij houdt de beroemde Portland vaas in zijn linkerhand.
hij, “er was een jonge man met de naam J.
Op een dag schreef John hem, dat een
Wedgwood, die een bloementuin rond zijn
belangrijk persoon uit Buckingham House
pottenbakkerij aangelegd had. Deze maande
(dat heette toen nog zo) belangstelling voor
zijn kornuiten voortdurend om tenminste na
zijn producten had. “Kom zo gauw mogelijk,”
het werk hun handen en gezicht te wassen
schreef hij “en trek de beste kleren aan die
en schone kleren aan te trekken vóór ze naar
je ooit gehad hebt, dit is een zeer belangrijk
de kerk zouden gaan. Het is een tengere man,
persoon.” Het ging niet om de koningin zelf,
maar zijn ziel is dicht bij God.”
maar uiteindelijk resulteerde een en ander in de ontwikkeling van het beroemde ‘Queens-
Hofleverancier
ware’ (Koninginne-servies), een voorloper van
In 1759 richtte Josiah de Wedgwood-fabriek
het Edme. Sindsdien mocht hij zich hofleve-
op. Hij streefde ernaar zijn producten op
rancier noemen.
zoveel mogelijk plaatsen aan de man te brengen. Zijn broer John woonde in Londen,
Ook een heel belangrijke gebeurtenis in deze
en dat strekte hem tot groot voordeel, want
vroege geschiedenis was de opdracht van de
nu kon deze daar ter plaatse als vertegen-
Russische Tsarina Catharina. Zij bestelde in
woordiger voor hem optreden. Sommige
1770 een gigantisch groot servies, dat beschil-
materialen zoals goud, die nodig waren voor
derd werd met allerlei Engelse landschappen,
de beschildering van het aardewerk, konden
die aangelegd waren door de beroemde
nu via zijn broer in Londen aangeschaft
tuinarchitect Capability Brown. In totaal had
worden.
7
Een Wedgwoodverzameling van hoofdzakelijk gelegenheidsborden in jasper
hij wel 1244 illustraties nodig. Er was echter
verderop) om daar kobalt te halen, transfers
nog geen (digitale) fotografie, dus Josiah trok
te bestellen en orders af te geven om zijn
door heel Engeland om getekende illustraties
producten naar Amerika te exporteren. Al
te verzamelen! Dit servies bezorgde hem
met al steeds een hachelijke onderneming.
uiteraard enorme reclame voor zijn werk;
Als kind heeft Josiah Wedgwood pokken
prototypes etaleerde hij in zijn winkel in
gehad, waar hij een ontsteking van overhield
Londen. Het werd alom bewonderd en
die zijn knie erg verzwakte. Eens in Liverpool,
vormde h茅t gesprek van de dag.
kreeg hij weer een acute ontsteking in zijn knie. Er bleef niets anders over dan
Wij hebben vandaag de
zijn been te amputeren. Er
dag geen flauw idee,
werd een houten been
hoe moeizaam
voor hem gemaakt
zakendoen in de
dat z贸 natuurlijk
18e eeuw was.
leek, dat men het
Alles ging te voet
op schilderijen
of te paard. Geen
niet kan waarne-
telefoon! Geen fax!
men. Hij was toen
Geen dagelijkse post!
omtrent 38 jaar oud.
Josiah reed te paard naar Liverpool (80 km
Bekende decoratie van het
8
Wedgwood-porselein.
Een Wedgwoodverzamelaar krijgt er nooit genoeg van!
Josiah kan met recht een ‘grootindustrieel’
Black Basalt
genoemd worden. Tot aan de stichting van
In 1773 ontwikkelde Wedgwood het ‘Black
Wedgwood in 1759 werden keramische
Basalt’, een scherf, die alle voorgaande
producten door boeren gemaakt; slordig,
keramische materialen overtrof. Josiah
zonder enig gevoel voor kunst. Josiah dacht er
noemde het materiaal ‘briljant’ tegenover het
anders over, hij verbond kunst met industrie.
crèmekleurige servies, dat hij alreeds ‘superi-
Ook was hij de eerste, die keramische produc-
eur’ vond. Hij voorspelde, dat dit zwarte
ten naar het Europese vasteland exporteerde.
materiaal nooit geëvenaard zou worden en
Daarmee heeft hij het Engelse porselein op
zijn voorspelling is ook uitgekomen. Hierdoor
de kaart gezet. Overal in de rest van Europa
kon men vele kleuren toepassen op dit mate-
probeerde men het crèmekleurige Queens-
riaal, dat de naam ‘Jasper’ kreeg. Jasper is wel
ware te imiteren.
aardewerk, maar zó dicht, dat het niet meer
In Londen was Josiah lid van een eliteclub, die allerlei levens- en politieke vragen bediscussieerde. Hij kwam op voor afschaffing van de slavernij (door aanhangers gratis te voorzien van jasper medaillons); ook steunde hij
Dezelfde bloem in vier verschillende kleuren.
de Franse revolutie.
9
Deze mallen hangen in de fabriek om te gebruiken voor de cameeën.
Afschaffing van
Achterzijde: Ben ik niet
de slavernij.
een man en een broeder?
poreus is. Duizenden proeven heeft Josiah
gezien. Ook vingerhoeden werden gepro-
gedaan om kleuren naar wens te krijgen.
duceerd, met name in de jaren tachtig en
De meeste resultaten van deze proeven zijn
negentig van de vorige eeuw. De eerste
nog steeds in het museum van Wedgwood te
vingerhoed die we tegen kwamen is die uit
bewonderen.
de serie ’25 porseleinhuizen‘ van Franklin Mint in 1978. Tien jaar lang, van 1980-1990,
Dit beroemde Jasper, meestal in lichtblauw
bracht Wedgwood een tweetal vingerhoeden
met witte camee, heeft zo’n aantrekkings-
uit met de Kerst. Na iedere vijf jaar werd
kracht, dat er wereldwijd velen zijn, die alleen
de serie bekroond met een exemplaar van
voorwerpen van dit materiaal verzamelen.
Black Basalt. Die van 1985 toont een gouden
Wij hebben al schitterende verzamelingen
ster, 1990 heeft een gouden vredesduif op
10
de voorkant. Steevast prijkt het jaartal aan de achterkant in een opgezette camee, in dezelfde kleur als de camee aan de voorkant. Bronvermelding: ‘Wedgwood’ – door Geoffry Wills (1980) en ‘The Story of Wedgwood’ door Robin Reilly, 1989. (Beide boeken zijn ook zeer aanbevelenswaardig voor verzamelaars!) Narcis op terracotta. Foto’s zijn eigendom van Gerrit en Friedy Kamp
Gouden Kerstman op donkerblauw.
Kerstduo 1984.
Mason’s aardewerk met de typische oriëntaalse kleuren.
11
Buitenlandse priemen De meeste priemen zijn niet gemerkt, dit
Amerikaanse exemplaren zijn meestal langer
bemoeilijkt het categoriseren of het exact naar
van vorm dan de Europese en soms werd
herkomstland in te delen. Sommige stijlen zijn
er zelfs een verstelbare stop aan de punt
absoluut niet Engels, en velen duiden de kleine,
bevestigd, waardoor de diepte van de insteek
delicate exemplaren dan ook als zijnde Frans. Toch
precies gereguleerd kon worden.
bracht ook Engeland bekwame vaklieden voort, die
Voor wat betreft de versiering is o.a. een
deze types vervaardigden. Nederland, Duitsland,
zwaardvis op het heft bekend (door Gebr.
Italië en andere landen hebben ook zo hun eigen
Simons, begin 20e eeuw) en van Tiffany is
priemen gefabriceerd.
bekend dat zij gouden exemplaren vervaardigden, heel eenvoudig maar wel zeer elegant.
USA. Beide zijn plm. 13 cm lang en van sterling zilver. De bovenste is ongemerkt, de onderste draagt een patentmerkje van 6 April 1909. Verstelbare puntdiepte.
Italië en Duitsland: Ook in deze twee landen zijn naast scharen tevens priemen welbekend. Campobasso, een firma net buiten Nederlands zilver. De middelste met zwaan heeft een ring voor een chatelaine. Alle drie zijn gedateerd op 1820 en 1840. Ongebruikelijk zijn de zilveren punten.
Napels, heeft een lange traditie van opengewerkte metalen voorwerpen. Zij produceerden van begin 1800 tot in de 30er jaren van de 20e eeuw. Maar ook Engeland produceerde vergelijkbare ‘kanten’ voorwerpen vanaf 1875
USA: Aanvankelijk importeerde men gedu-
tot 1900.
rende vele jaren exemplaren van metaal en parelmoer uit Europa. Tussen 1880 en 1910
Frankrijk: De priemen die rond het Koninklijk
kwam uiteindelijk bij drie fabrieken
Paleis te Versailles vervaardigd werden, zijn reeds genoemd. De vele exemplaren in etuis
een productie op gang. Het waren de Gebr.
en speciale doosjes stammen grotendeels
Simons, Gebr. Unger en de fa. Webster & Co.
uit Frankrijk. Het schijnt dat de typische
12
buitenproportionele heften karakteristiek Frans zijn. Slechts weinige zijn voorzien van een zilvermerkje of meesterteken. In een museum te Rouen zijn verschillende stukken uitgestald waarop prachtige symbolen en monogrammen op aangebracht zijn. Vele hebben een bijpassende schede; de meeste zijn 18e eeuws.
Links: Een lange Compobasso (ItaliĂŤ) uit begin 1900, de middelste met een figuur dateert van
Een selectie Franse exemplaren.
1790, de rechter
Bovenste is fijn goud, gedateerd 1840-
werd in een doos
1870, de knobbeltop stamt uit 1870, de
tussen Duitse
overige zijn ongemerkt.
kranten gevonden.
Drie koppen: boven is Chester 1907, de andere zijn Frans. Het benen exemplaar toont een soldaten-muts uit de Anglo Boerenoorlog, eind 1800.
Prachtige gesneden Franse exemplaren, de punten zijn beschermd.
13
‘Slechts een vingerhoedje vol!’ Door: Anne Jansen
Tijdens het Victoriaanse tijdperk zijn met name in Engeland vele nieuwe hebbedingetjes, tierlantijntjes en souvenirs ontstaan. Een van deze grapjes, die we als vingerhoedverzamelaar met enige regelmaat op onze speurtochten naar vingerhoe-
Een supergrote vingerhoed met zijn kleine maatje.
den en naaigerei tegenkomen, is een verrukkelijk voorwerpje in de vorm van een buitenproportio-
exemplaar uit Nederland. Het bedrag dat er
nele vingerhoed: de ‘Thimbleful’ (vingerhoedvol).
destijds voor gevraagd werd, was mij te hoog.
Ook wel bekend als maatbekertje voor gedistilleer-
Ik heb er echter nog steeds spijt van, dat ik
de drank. Aangezien we geen Nederlands woord
hem niet gekocht heb! Oude Nederlandse
hebben voor dit grappige bekertje, gebruiken we
zilveren vingerhoeden vinden is al moeilijk
gewoon de Engelse benaming, die bij de meeste
genoeg, zelfs hier in Nederland, maar om een
verzamelaars sowieso reeds ingeburgerd is.
gemerkte thimbleful te vinden van Nederlands zilver zal nu wel een droom blijven.
Mijn collectie vingerhoeden en naaigerei bevat een aparte verzameling van ongeveer 100 van deze maatbekertjes, allen meer of minder in de vorm van een vingerhoed. Ongeveer 25 jaar geleden, terwijl ik op de befaamde Portobello Antiekmarkt in Londen struinde, viel mijn oog op een porseleinen thimbleful tussen wat rommeltjes. Toen ik hem opnam, zag ik dat het een thimbleful was met het wapen van Newquay. Aan de ene kant had hij een barst en aan de andere kant, op de rand, een klein deukje. Desalniettemin was het de eerste keer dat ik zoiets zag en wilde ik hem hebben. Ik zocht de verkoper en vroeg hem naar de prijs. Hij zei: u mag hem gratis hebben. Na wat heen en weer gepraat besefte ik, dat hij het echt meende. Zodoende zal ik nooit vergeten, hoe ik mijn eerste thimbleful vond. Sindsdien heb ik ze in allerlei materialen behalve in goud gevonden. Ook heb ik er wel eens een laten liggen waaronder bijvoorbeeld een zilveren
14
Geschiedenis van de thimblefuls De nu volgende informatie over deze thimblefuls heb ik samen kunnen stellen aan de hand van mijn eigen vingerhoedbibliotheek. Een van de oudste vormen van deze thimblefuls dateert van 1586, gemaakt van zilver en deels verguld. Het was een speciale opdracht voor de leden van het kleermakersgilde van Neurenberg. Hij kon meer dan een liter bevatten en werd gebruikt om een toast uit te brengen op nieuwe leden die tot het Gilde toetraden. Deze beker heeft een brede, gegraveerde band net zoals de vingerhoeden van Neurenberg uit de 16e eeuw. Een origineel exemplaar bevindt zich in het Germaanse Landsmuseum te Neurenberg. Deze is voorzien van een deksel met ornamenten zoals het kleermakersgereedschap, uitgebeeld in drie medaillons. Op het deksel bevindt zich een gegoten figuur, die een naald en schaar vasthoudt.
Ook het Berlijnse Kunsthandwerkmuseum
vingerhoeden verkrijgbaar waren (zo belang-
bezit een vergulde koperen beker, gedateerd
rijk was de vingerhoed in die tijd!)
1601, met de inscriptie: “Vivat Die Ehrsame
Andere artikelen in de vorm van deze thim-
Schneiderzunft” (lang leve het eerbiedwaar-
blefuls waren kopjes, peper en zout stelletjes,
dige kleermakersgilde).
potten voor planten, prullenmanden en
De oudere thimblefuls die we tegenkomen,
houders voor naaigerei. Heel af en toe kom
stammen meestal uit de vroege Victoriaanse
je een oude thimbleful tegen in een speciaal
periode of wellicht zelfs eerder. Het verhaal
daarvoor gemaakt lederen etui; die zijn
gaat, dat als de barkeeper in een pub door het
echter zeer zeldzaam.
luiden van een bel zijn klanten opmerkzaam maakte dat hij zou sluiten en dat zij de
Overig metaal
laatste bestelling op konden geven, men deze
De meeste koperen of verzilverde thimblefuls
vaak vergezeld liet gaan met de volgende zin
uit Engeland zijn voorzien van een metalen
“slechts een vingerhoedje vol”.
plaatje waarop soms een wapen met de naam
De bekertjes in vingerhoedvorm die we
van een stad of de een of andere tentoonstel-
tegenwoordig tegenkomen dateren hoofd-
ling met plaats en datum afgebeeld zijn.
zakelijk van de 19e en 20e eeuw. De meeste
Soms kom je daar het registratienummer
werden gemaakt in Engeland en Amerika,
‘707065’ tegen. Dit nummer werd geregis-
maar ook in Duitsland, Frankrijk, Zweden en
treerd in 1924 en wordt toegeschreven aan
waarschijnlijk zelfs in andere landen werden
Charles Iles.
ze geproduceerd. Ze werden vervaardigd uit verschillende materialen, zoals tin, messing,
Porselein
koper, chroom, hout, verzilverd metaal, glas,
Tussen 1890 en 1930 waren porseleinen
porselein, aluminium, plastic, bakeliet, zilver
exemplaren met stadswapens zeer populair
en goud. De maten variëren tussen 4 en 6,5
in Engeland. Alhoewel deze souvenirs meest-
centimeter.
al miniaturen waren, vind je ze toch ook veel in de vorm van een thimbleful, in minimaal
Opschriften
drie maten. Sommige hebben de tekst “Neem
Sommige dragen het opschrift “Just a
een Vingerhoedvol” aan de zijkant of op de
Thimbleful”, andere weer “Just a Thimble Full” of “Only a Thimble Full”. In de regel gebruiken Engelsen “Just” en de Amerikanen ”Only”, maar er zijn een paar uitzonderingen op de regel. In Duitsland zegt de tekst: “Nur ein Fingerhut Voll” en in Schotland: “A Wee Drappie” of “A Wee Doch an Doris” (een slokje whisky). Sommige Schotse exemplaren hebben zelfs een totaal andere vorm, namelijk die van een distel. Toch zijn er ook vele thimblefuls die ofwel helemaal geen tekst hebben of zelfs een reclame slogan dragen. Juweliers gebruikten zo’n thimbleful zonder tekst vaak in hun etalage om aan te geven dat bij hen
Naaisetje in thimblefull; hoogte: 7 cm.
15
Glas van Westmoreland Glass.
top, andere weer “slechts een vingerhoedvol”
kleur als ook het marmereffect van het glas
aan de binnenkant of op de top. Weer andere
te verkrijgen.
hebben helemaal geen tekst behalve de naam van de stad. Er waren verschillende
Glazen thimblefuls werden ook in de periode
fabrikanten die deze vingerhoeden maakten
1920-1933 in Amerika vervaardigd en wel
zoals Carlton China, Willow Art, Willow China
door de firma Westmoreland Glass & Co.,
en Wilton China; de meesten echter werden
eveneens in verschillende kleuren. Deze
vervaardigd door Arcadian China.
thimblefuls zijn in 1973 nog eens gereproduceerd met gebruik van de originele mallen,
Glas
daarna is men definitief met de productie
Exemplaren van geperst glas werden in
gestopt. Zilveren thimblefuls of vingerhoed-
Engeland vervaardigd door o.a. Sowerby &
vormen zijn door de volgende vingerhoedma-
Co, Greener & Co en Greorge Davidson & Co.
kers vervaardigd: Engeland: Charles Horner,
Het overgrote deel is doorzichtig glas, er zijn
James Swann & Son, James Fenton, Henry
echter ook voorbeelden van gekleurd glas.
Wilkinson& Co. Amerika: Simons Bros (ook in
Sowerby gebruikte de kop van een pauw als
14kt goud) Stern & Co., Henry Muhr Sons en
merk, terwijl George Davidson’s merk de
Duitsland: Gebr. Gabler.
halve torso van leeuw voorstelt, die boven de kantelen van een kasteelmuur oprijst.
Bronvermelding: Van Edwin Holmes: “Thimbles”, “A History of
Een ander type glas dat gebruikt werd voor
Thimbles” en “Thimble Notes and Queries”.
thimblefuls, is gemarmerd glas, ook wel
Publikaties door Helmut en Thorvald Greif,
‘slakkenglas’ genoemd, meestal paarsachtig
Philadelphia Thimble Society, Elisabeth
van kleur; deze zijn tussen 1860 en 1880 in
Aldridge, Norma Spicer en Kay Sullivan.
Engeland vervaardigd. Dit zogenaamde ‘slak-
Eerste publicatie: TCI Bulletin, zomer 2004
kenglas’ was een type glas waarin slakken
Met toestemming van Anne Jansen uit het
van hoogovens verwerkt werden, om zowel
Engels, vertaald door Friedy Kamp; foto’s: Gerrit Kamp
16
Nur ein Fingerhut Voll Duits – Greif. “A Present from Fort William” Engels tin, souvenir van Fort William.
Oud Duits zilver, gemerkt: D.R.G.M.
Ondoorzichtig slak glas, bruinachtig.
Charles Horner, 1904.
USA verkoperd tin, merk “Newbert Port Pewter – Tawle” 5cm.
Fingerhutvoll, Duits zilver, 5,5 cm.
USA Aluminium, grappige tekst op de top: “Alle soorten whiskey, sommige minder, sommige slecht; met en zonder hoofdpijn”.
Naaisetje in thimblefull; hoogte: 7 cm.
17
USA, zilver, Gebr. Stern.
USA, Plastic, vrolijk versierd.
Neurenberg: Bokaal van het kleermakersgilde (17e eeuw)
Gehaakt door Anne’s
Aardewerk.
L: Glas van Sowerby, r. Beschilderd met goud, geel en wit.
Kleurrijke porseleinen thimblefuls, l: witte geluk-heide, m. en r. Wapens.
schoonmoeder!
USA ornament met filmattributen.
18
Drie verchroomde exemplaren, 4cm hoog.
L. Frans en r. Zweeds.
Porselein, plm. 1985.
Souvenirs: Hastings, Isle of Man en Toumentol, hoogst gelegen plaats in Schotland.
Schots: “A Wee Doch an Doris�, links: Aberdeen rechts: N.O. Kust Tentoonstelling 1929.
Fraai versierd exemplaar met Christian Dior op de top.
19
MRT.
Vr. 23-03 Za. 24-03 Za. 31-03 Za. 31-03 Za. 31-03 Za. 31-03
Barendrecht De Ouwe School Expositie Quilts Barendrecht De Ouwe School Expositie Quilts Amersfoort Open Hof Anton Pieck Verzameling Delft Markt Stoffenbeurs Rotterdam Ahoy Sieradenbeurs Roelofarendsveen Hallencomplex op de Lasso Snuffelmarkt
0180-613535 0180-613535 038-4538964 www.stoffenbeurs.nl 071-5611934 071-3312067
APRIL
Zo. 01-04 Zo. 01-04 Zo. 01-04 Zo. 01-04 Vr. 06-04 Ma. 09-04 Ma. 09-04 Ma. 09-04 Ma. 09-04 Vr. 13-04 Vr. 13-04 Za. 14-04 Za. 14-04 Za. 14-04 Za. 14-04 Zo. 15-04 Zo. 15-04 Zo. 15-04 Vr. 20-04 Wo. 18-04 Do. 19-04 Vr. 20-04 Za. 21-04 Zo. 22-04 Zo. 29-04
Amstelveen Arnhem Den Haag Roermond Hoorn Delft Houten Rotterdam Zuidlaren Woerden Nieuwegein Nieuwegein Tricht Utrecht Utrecht Leiden Rosmalen Utrecht Winterswijk Holten Holten Holten Zwolle Amsterdam Valkenswaard
06-12322115 026-3342967 0492-525483 www.stoffenbeurs.nl www.stoffenbeurs.nl 015-2612756 035-6565393 www.stoffenbeurs.nl 050-4096900 www.stoffenbeurs.nl 0592 273903 0592 273903 0345-582909 0229-213891 www.kreamedia.nl www.stoffenbeurs.nl 076-5148760 0229-213891 www.stoffenbeurs.nl
MEI
Do. 03-05 Vr. 04-05 Za. 05-05 Zo. 06-05 Zo. 06-05 Do. 17-05 Zo. 20-05 Zo. 20-05 Zo. 20-05 Za. 26-05 Ma. 28-05
Veldhoven Veldhoven Veldhoven Maastricht Veldhoven Lelystad Amsterdam Leiden Mierlo Zoetermeer Rotterdam
Koningshof Koningshof Koningshof Marktplein Koningshof Woonboulevard Wkc. boven t’ IJ 3 oktoberhal Multihal Carlton De Brug Wkc. Rokkeveen Binnenrotte
JUNI
EVENEMENTENTIPS VOOR VERZAMELAARS
Zo. 03-06 Vr. 08-06 Vr. 08-06 Za. 09-06 Za. 09-06 Za. 09-06 Zo. 10-06 Zo. 10-06 Vr. 15-06 Za. 16-06
Venlo Bunschoten Groningen Groningen Bunschoten Vught Bunschoten Groningen Bunschoten Bunschoten
Nolensplein De Kastanjeboom Diverse Locaties Diverse Locaties De Kastanjeboom v/d Valk Hotel De Kastanjeboom Diverse Locaties De Kastanjeboom De Kastanjeboom
20
Rembrandtweg Kunstmarkt Valckenierstraat Verzameldag Fokker Terminal Curiosa Markt Stoffenbeurs Grote Noord Stoffenbeurs Markt Kunst/ Antiek Expo Houten Hobbybeurs Binnenrotte Stoffenbeurs Pr.Bernardhoeve Curiosamarkt Kerkplein Stoffenbeurs Meeting District Haak en Breidag Meeting District Haak en Breidag Langstraat 31 Antiekmarkt Jaarbeurshallen VerzamelaarsJaarbeurs Oud Zuilen Quiltrondvaart op de Vecht Vismarkt Stoffenbeurs Autotron Kunst/ Antiekbeurs Jaarbeurshallen VerzamelaarsJaarbeurs Markt Stoffenbeurs Gebouw Irene Handwerk/ Quilt Gebouw Irene Handwerk/ Quilt Gebouw Irene Handwerk/ Quilt Vijverhoeve Aardewerk Osdorpplein Stoffenbeurs Markt Stoffenbeurs
0187-640411 www.stoffenbeurs.nl www.stoffenbeurs.nl
Quilt Kampioenschappen Quilt Kampioenschappen Quilt Kampioenschappen Stoffenbeurs Quilt Kampioenschappen Stoffenbeurs Stoffenbeurs Sieradenbeurs Hobbybeurs Boekenbeurs Stoffenbeurs
www.oeqc.eu www.oeqc.eu www.oeqc.eu www.stoffenbeurs.nl www.oeqc.eu www.stoffenbeurs.nl www.stoffenbeurs.nl 071-5611934 035-6565393 0174-225501 www.stoffenbeurs.nl
Stoffenbeurs Quiltexpositie Quiltfestival Quiltfestival Quiltexpositie Aardewerk beurs Quiltexpositie Quiltfestival Quiltexpositie Quiltexpositie
www.stoffenbeurs.nl 033-4564457 www.quiltfestival.nl www.quiltfestival.nl 033-4564457 0187-640411 033-4564457 www.quiltfestival.nl 033-4564457 033-4564457
PrachtVondsten wenst u ee
Zo. 17-06 Zo. 17-06 Zo. 24-06 Zo. 01-07
Bunschoten Den Haag Amsterdam Rotterdam
De Kastanjeboom Schalkburgerplein Bos en Lommerplein Afrikaanderplein
Quiltexpositie Stoffenbeurs Stoffenbeurs Stoffenbeurs
033-4564457 www.stoffenbeurs.nl www.stoffenbeurs.nl www.stoffenbeurs.nl
TENTOONSTELLINGEN/EXPOSITIES Amsterdam Tassenmuseum Hendrikje 020-5246452 Tassen van Ferry Meewisse t/m 29 april Amsterdam Van Gogh Museum 020-5705200 Hergebruik van doeken t/m 10 juni Amsterdam Verzetsmuseum 020-6202535 Elke dag een draadje t/m 11 mei Antwerpen (Blg) Modemuseum 03-4702770 Een leven in Mode t/m 12 aug. Apeldoorn Nationaal Museum Paleis het Loo 055-5772400 Penseelprinsessen t/m 27 mei Arnhem Museum voor moderne Kunst 026-3775300 Shilpa Gupta t/m 20 mei Bergen op Zoom Het Markiezenhof 0164-277077 800 jaar stad in Het Markiezenhof t/m 6 jan. Breda Graphic Design Museum 076-5299900 Design it Yourself t/m 15 apr. Breda Museum Of The Image 076-5299900 Pop Up Generation goes 3D t/m 12 apr. Delft Museum Paul Tetar van Elven 015-2124206 Traditie en vernieuwing, keramiek. t/m 30 okt. Delft Museum Nusantara 015-2602358 Sarongs van Naam, Design in Batik t/m 3 juni Den Haag Fotomuseum 070-3381144 The place to be t/m 20 mei De Wijk Strijkijzermuseum 0522-442327 Olde Striekiezers niet bekend Dordrecht Huis van Gijn 078-6398200 Wonen in een verzameling t/m 10 juni Echt Museum van de Vrouw 0475-470742 Lang leve Lingerie t/m 5 aug. Eindhoven Van Abbemuseum 040-2381000 Rot-Roth-Rot t/m 4 mei Gouda Museum Gouda 0182-331000 Schetsen van Schoonheid t/m 9 april Groningen Groninger Museum 050-3666555 Familie Verte t/m 20 mei Haarlem Museum het Dolhuys 023-5410670 Verborgen schoonheid uit Japan t/m 2 sept Hardinxveld- Museum De Koperen Knop 0184-611366 250 jaar Rok t/m 30 juni Giessendam Hattem Anton Pieck Museum 038-4442192 Op pad met Pieck t/m 31 augustus Heerenveen Museum Willem van Haren 0513-623408 Renaissance in het Noorden t/m 27 mei Heino/ Wijhe Museum de Fundatie 0572-388188 Anton Heyboer, Missing Years t/m 6 mei Hoorn Museum v.d. Twintigste Eeuw 0229-214001 3D karikaturen t/m 30 sept. Hoorn Museum v.d. Twintigste Eeuw 0229-214001 Aap-Noot-Mies t/m 28 okt. Horst Museum de Kantfabriek 077-3981650 Textiel StiQs t/m 31 maart Horst Museum de Kantfabriek 077-3981650 Textiel-Theater-Textiel t/m 7 okt. Krimpen Streekmuseum 0180-514866 Schoon!! t/m 28 mei a/d IJssel Leerdam Nationaal Glasmuseum 0345-612714 Compleet Copier 16 apr. t/m 22 apr Leerdam Nationaal Glasmuseum 0345-612714 Hemels Glas t/m 6 mei Leeuwarden Keramiek Museum 058-2948958 Groen geluk t/m 28 okt. Leeuwarden Fries Museum 058-2555500 Zilver! Topstukken zilvercollectie. t/m 1 juli Leiden Japans Cultureel Centrum 071-5125539 Hello Kitty - Hello Holland t/m 20 nov. Otterlo Tegelmuseum 0318-591519 Quilts t/m 28 mei Otterlo Tegelmuseum 0318-591519 Antieke Tegels t/m juni Ravenstein Museum voor Vlakglas 0486-411155 Emaille panelen, objecten en sieraden. t/m 31 dec. Rotterdam Maritiem Museum 010-4132680 Honderd jaar Titanic t/m 17 juni Schiedam Stedelijk Museum 010-2463666 De volkskrant beeldende kunst-prijs t/m 17 juni Schiedam Stedelijk Museum 010-2463666 Kunst na 1945 t/m 8 juli Sebaldeburen Quiltatelier Trijntje v/d Horst www.quiltersgilde.nl Tentoonstelling Quilts t/m 31 maart Tilburg Audax Textielmuseum 013-5367475 Solotentoonstelling, t/m 3 juni Christien Meindertsma Utrecht Museum voor Hedendaagse 030-2380100 The Laverty Collection, Sydney t/m 10 juni Aboriginal Kunst Zwolle IJsseltoren Dekselse Lipjes: t/m 30 april Loet Gescher, sieraden
en inspirerend voorjaar toe!
21
Groots Quiltfestival in NoordGroningen 8 t/m 10 juni 2012
In 14 historische kerken op het Hoogeland, tussen de stad Groningen en de Waddenzee en in het Openluchtmuseum Het Hoogeland in Warffum zijn gedurende 3 dagen meer dan 750 traditionele,
Detail quilt van Henk van Kooten
moderne en art quilts te zien. De expositie van ‘Color Improvisations’ is gedurende de maanden juni, juli en augustus 2012 in het Openluchtmu-
orgelconcerten in de middeleeuwse kerken,
seum te bewonderen.
een veelzijdige textielbeurs in de evenementenhal Op Roakeldais, Warffum, fietstochten
Met medewerking van internationale en
etc.
nationale textielkunstenaars, als Susan
In Openluchtmuseum Het Hoogeland in
Dahlberg, Bente Vold-Klausen, Color Impro-
Waffum wordt van 8 juni tot 2 september
visations, Quiltmania, Henk van Kooten en
de tentoonstelling ‘Color Improvisations’
vele anderen. Verder zijn er demonstraties,
getoond. Op vertoon van het passe-partout heeft u tijdens de festivaldagen ook toegang tot deze tentoonstelling. Deze tentoonstelling is samengesteld door Nancy Crown, die 26 quilters uit Amerika en Europa heeft uitgenodigd om 50 quilts te maken voor deze expositie. Het is de eerste keer, dat deze tentoonstelling in Nederland wordt geëxposeerd. Na afloop van het Quiltfestival blijft de tentoonstelling tot september 2012 in het Openluchtmuseum hangen. De bijzondere catalogus met daarin afbeeldingen van de werken en beschrijvingen van de kunstenaars, die de quilts gemaakt hebben, is in het museum te koop.
Quilt van Bemte Vold-Klausen.
22
Passe-partouts zijn verkrijgbaar bij de infostand van het Quiltfestival (Op Roakeldaishal), het VVV van Uithuizen en Warffum, en in de kerken. Passe-partout voor 3 dagen € 10,= p.p. inclusief de festival brochure. De tentoonstelling van Color Improvisations is tijdens de festivaldagen hierbij inbegrepen. Toegangsprijs per kerk € 1,50 p.p. Kinderen tot 12 jaar hebben gratis toegang. Toegang tot de molens, dorpshuizen en de Op Roakeldaishal is gratis. Openingstijden: vrijdag 8 juni 10.00 - 18.00 uur, zaterdag 9 juni 10.00 - 18.00 uur en zondag 10 juni 11.00 - 18.00 uur Quilt van Henk van Kooten.
Voor meer informatie over ‘Color Improvisations’ kijk op: www.color-improvisations.com Voor meer informatie over het quiltfestival kijk op: www.quiltfestival.nl
Een quilt van Henk van Kooten
Andere quilt van Bente Vold-Klausen.
Andere quilt van Henk van Kooten.
23
BIJZONDERE WEDGWOODVERZAMELING Tekst en foto’s: Gerrit en Friedy Kamp
voegen. Linda verzamelt, maar Dirk doet er net zo hard aan mee, hoor! Al pratend probeerden we er achter te komen, wanneer zij nu eigenlijk begonnen was met verzamelen. Natuurlijk stond het ergens genoteerd, maar het is leuker om het zo uit je geheugen te peuteren, want dan loop je als het ware door de jaren weer terug in de tijd. Allerlei herinneringen komen dan weer boven. De datum blijkt augustus 1981 te zijn, nu dus reeds ruim dertig jaar geleden. Haar moeder was coupeuse, en die gaf haar eens een zilveren vingerhoed ‘omdat er niet mee te naaien viel, je prikte er zó dwars doorHet is nog een beetje guur, regenachtig maartweer, als we bij Linda en haar man Dirk arriveren.
heen’, was haar reden dat ze hem wegdeed. En daar stond ie dan!
Hun woning ligt een beetje ‘weggedoken’ in de wijk en daardoor genieten ze, naar onze mening, volop privacy. We worden onthaald op koffie met heerlijke appeltaart en maken van de gelegenheid gebruik om gezellig bij te kletsen over de afgelopen twee jaar, waarin we elkaar niet meer gezien hebben. Linda en Dirk waren altijd trouwe vrijwilligers bij de clubdagen, ook sprong Linda af en toe bij in de clubwinkel in Deventer. Dus het was een vrolijk weerzien! Linda en Dirk reizen graag en dan biedt zich altijd wel een gelegenheid aan om weer een paar vingerhoeden aan de verzameling toe te
24
Porseleinmerken
Na een tijdje zag Linda op het postkantoor het boek ‘Verzamelen is ook een kunst’ liggen, waarin een collectie vingerhoedjes van Willy Swart beschreven stond. Vooral de porseleinen exemplaren trokken Linda’s aandacht. Dus daar wilde zij wel meer van weten. Ze belde Willy op (haar telefoonnummer stond nota bene in het boek vermeld!) en die kon haar allerlei tips geven. Zo kwam ze te weten dat er meer boeken waren en dat Kay Sullivan regelmatig brochures uitgaf met antieke vingerhoeden. Op een jaarmarkt in Soesterberg ontdekte zij ook ons en kocht ze haar eerste vingerhoed: een porseleinen exemplaar met het vignet van het Amerikaanse squadron, wat daar toen gelegerd was. Via een foldertje waarmee wij adressen verzamelden, ontstond een
Linda en Dirk
Wedgwoodverzameling telt momenteel 470 verschillende exemplaren. Wij tonen u een aantal heel speciale vingerhoeden die je bijna niet tegenkomt. Het is haar hobby om ze overal op te snorren. Dat maakt het verzamelen juist zo boeiend!
direct contact.
De middag vloog om! ’s Avonds ter afsluiting
Linda verzamelt met voorliefde de duurdere
verorberd en toen moesten we alweer
nog lekker samen een Chinese maaltijd
porseleinmerken zoals Meissen, Wedgwood, Limoges, Herend, Dresden, Hoechst, Ludwigsburg, Fürstenberg en Royal Copenhagen. Zij bezit de 24-delige serie van Tutanchamon en ook de 42-minus-één serie van 1000
afscheid nemen. Bedankt, Linda en Dirk dat je al dit moois met de lezers van Prachtvondsten hebt willen delen; en... wij vonden het heel gezellig!
jaar Engelse vorsten van Wedgwood. Haar
Kerst 1982 Eerste vingerhoed
25
Bruin fruitmand
Groen wit palmboom
Bruin libelle
Groen zwart vaas
Bruin libelle wit
Groen wit soldaten
Bruin wir schip
Rblauw wit zalm
Cane zwart sfynx
Rblauw wit olifant
26
Zodiac maagd
Roze wit wapen ich dien
Strepen
Wit veelkleur bij
Lblauw goud besjes
Zwart wit huilend meisje
Lblauw goud besjes
Zwart goud bij
Lblauw goud vogel
Zwart rood leeuw
27
Kledingzilver betaalbare luxe uit het verleden Bijzonder populair bij liefhebbers van zilver is het verzamelen van zogenaamd klein zilver. Het formaat van deze voorwerpen is niet alleen aantrekkelijk – je kunt er een heleboel van verzamelen, voordat alle kasten uit hun voegen barsten – ook de luxe die ze uitstralen en niet te vergeten de nostalgie zijn aantrekkelijk voor veel zilververzamelaars. Onder klein zilver vallen vele soorten objecten, die in de achttiende, negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw door
Interieur van een naaitafeltje
talloze families van generatie op generatie gebruikt werden, waarmee gepronkt werd en die gekoesterd werden als de ‘schatten van de familie’.
ging of op hoogtijdagen die met familieaangelegenheden te maken hadden, als geboorte,
Daarom gaat het in dit artikel uitsluitend
huwelijk, jubilea en overlijden. Met zilveren
over ‘klederdrachtaccessoires’. Historisch
familieschatten werd niet alleen gepronkt,
gezien moeten we deze definiëring ruim
maar er werd ook op passende wijze luister
opvatten. In de achttiende en de negentiende
bijgezet aan deze belangrijke gebeurtenissen.
eeuw droeg het grootste deel van de bevol-
Bijzonder welgestelde families beschikten
king, zowel in het binnen- als buitenland, de
zelfs over gouden accessoires, die tijde
streek- of stadsdracht.
van rouw vervangen werden door zilveren, gecombineerd met rouwkleding in zwart of
Daarbij kwamen dan ook nog de ‘uniformdra-
gedekte tinten.
gers’ gekleed volgens de geldende gebruiken of voorschriften van hun beroep of bedrijf. We
Kledingzilver bestond voornamelijk uit
kunnen de geestelijkheid ook tot deze catego-
knopen, gespen, broekstukken en haken en
rie rekenen. Het was bijna uitsluitend de adel,
ook de schoengespen. Kanten mutsen van de
die zich ‘vrij’ kon kleden, naar de mode of
dames waren voorzien van zilveren oorijzers,
naar eigen smaak. ‘Klederdrachtaccessoires’
kappen, stiften en mutsenbellen. Voor de
impliceert niet alleen de voor de kleding zelf
heren was uiteraard rookgerei belangrijk:
gebruikte zilveren voorwerpen, als gespen,
tabaks-, sigaren- en sigarettendozen, siga-
knopen en broekstukken, maar ook zaken die
ren- en sigarettenpijpjes. Voor de pijprokers
aan chatelaines of tuigjes werden gedragen,
de pijpenwroeters en de tondeldozen.
alsmede de inhoud van zakken en tassen.
Snuifdozen waren zowel bij dames als heren in gebruik. Meestal zijn herensnuifdozen
Zilveren klederdrachtaccessoires werden
wat robuuster van vorm en is de decoratie
voornamelijk gebruikt en gedragen op
meer op hun smaak afgestemd. Voor de
zon- en feestdagen, wanneer men ter kerke
dames waren er elegante dozen met sierlijke
28
vormgeving en dito decoratie. Ze zijn meestal
in de zestiende en zeventiende eeuw en
wat kleiner dan de dozen voor de heren.
hiervan zijn slechts weinig exemplaren
Een belangrijke herenaccessoire is ook de
bewaard gebleven. In de achttiende en
horlogeketting. Niet alleen de simpele vorm
negentiende eeuw werden ze vervangen
met de musketonhaak die aan het knoops- of
door de lodereindoosjes (van l’eau de reine=
reversgat werd bevestigd, maar ook hele
koninginnewater), de vinaigrettes en de
luxe exemplaren met schuifjes en kwastjes,
muskusdoosjes. Lodereindoosjes zijn doosjes
signetten en opwindsleutels eraan bevestigd.
met een opstaande verticale wand, in diverse
Andere zaken door dames en heren gebruikt
modellen uitgevoerd. De inhoud was een
waren pepermunt- of pillendoosjes en
sponsachtige substantie, gedrenkt in reukwa-
stuiver- of muntendoosjes. Pepermuntdoosjes
ter. Vinaigettes, die meestal een platte vorm
kwamen goed van pas tijdens de kerkdienst,
hebben, voorzien van een fraai ajourgezaagd
ze voorkwamen dat de beminde gelovigen
binnendeksel, bevatten eveneens een in
massaal de soms langdurige preek verstoor-
reukwater gedrenkt sponsje. Feitelijk zijn zij
den met hun gehoest. De pepermuntdoosjes
de Britse evenknie van onze lodereindoosjes
gingen tijdens de preek van hand tot hand. Stuiver- of muntendoosjes waren bedoeld om muntjes in te bewaren. Die werden als fooi gegeven aan de mensen die buiten de bezems hanteerden om straten en pleinen vrij te maken van paardenvijgen, de toenmalige ‘uitstoot’ van het verkeer. Eén attribuut voor de kerkgang was onontbeerlijk: de bijbel. Niet zo lijvig als het familie-exemplaar van de statenbijbel, maar een handzamer formaat, voorzien van een zilveren slot en soms ook beslag. Het hoeft geen betoog, dat deze bijbels met zilveren appliques zowel bij de dames als bij de heren bij het ter kerke gaan niet ontbraken.
Een collectie toiletflacons en –potten.
en zijn ‘over komen waaien’ uit Engeland,
Reukdozen
waar de lodereindoosjes die wij op het
Zilveren toiletgerei, waaronder de diverse
Europese platteland kennen, niet werden
reukdozen, nam een prominente plaats in. De
vervaardigd. In muskusdoosjes werd een
vroegste vorm hiervan zijn de pommanders
vaste reukstof bewaard, de op een speciale
of kruidendoosjes, die niet alleen ongewenste
manier gedroogde klier van een muskushert,
lichaamsgeurtjes moesten verbloemen,
die een welriekende geur afscheidde. Tegen-
maar waaraan ook een geneeskrachtige en
woordig is het gebruik van deze natuurlijke
boze geesten verdrijvende werking werd
reukstof verboden, want het muskushert is
toegeschreven. Deze doosjes bevatten diverse
een bedreigde diersoort waarop niet meer
compartimenten, waarin vaste reukstoffen of
mag worden gejaagd. Muskusdoosjes zijn
kruiden konden worden bewaard. Ze werden
meestal voorzien van een ajourgezaagd of
aan een kettig op het lichaam gedragen.
filigrain deksel, waardoor de geur zich kan
Deze vorm van reukdoosjes was populair
verspreiden zonder het doosje te openen.
29
Tondeldoosjes, een sigaren- en een sigarettendoos.
Muskusdoosjes hebben dezelfde vorm als mouchedoosjes, waarin moches werden bewaard Dit waren kleine zwarte rondjes (kunstmatige ‘schoonheidsvlekjes’) die dames in de zeventiende en achttiende eeuw op hun gezicht aanbrachten rond de mond of op de wangen. Heel populair, vooral in de negentiende eeuw, zijn de odeurflacons met gouden of zilveren dop, sommige eveneens voorzien van een hals- en/of voetmontuur, waarin de dames hun speciale geurtje bewaarden. Meestal zijn de flesjes vervaardigd van geslepen kristal, maar ze werden
Lodereindoosjes, sigarettenpijpjes, boeksloten en
ook wel van porselein gemaakt. Iedere zich
pijpenwroeters.
respecterende dame droeg zo’n flesje bij zich in haar beugeltas. Bovendien stond op de toiletttafel van de dames een keur aan geslepen kristallen toiletpotten en -flessen gevuld met allerlei toiletbenodigdheden. Dit toiletgerei was uitgerust met zilveren doppen en deksels, waarin soms fraaie decors waren gegraveerd of voorzien van het monogram van de dame in kwestie. Ook in de meeste musea zijn collecties van deze voorwerpen te bewonderen, misschien
Broekstukken, gespen, knopen, horlogekettingen,
een idee om eens nader kennis te maken met
signetten en een horlogesleutel.
deze verzamelitems. Door Margot Hupkes
30
Foto’s: Markesa archief
Bouw aan uw verzameling! Speciale service voor abonnees Vingerhoeden speciaal uitgezocht voor abonnees van Prachtvondsten! Bestellen kan via internet -veilig snel en makkelijk- of maak gebruik van bijgaand bestelformulier. Postadres: Frika Porcelain Postbus 2085 7420 AB Deventer Tel/fax:
0570 642 003 - www.vingerhoedwinkel.nl
Prijzen zijn exclusief verzendkosten
100 Jaar Titanic
Op 15 april 2012 is het precies 100 jaar geleden dat de Titanic, het grootste totdantoe gebouwde schip ter wereld, op haar eerste reis van Southampton naar New York door aanvaring met een ijsberg op dramatische wijze zonk. Omdat de sloepen 20 meter moesten dalen, durfden velen er niet in. Links ziet u het schip na de aanvaring met de ijsberg. Op de voorgrond een aantal gevulde reddingsboten. Rechts staat het schip
Fi11-01 afgebeeld zoals het eigenlijk in New York aan had moeten komen. Fi11-01
Duo voor een speciale vriendenprijs:
€ 7,00
HM Queen Elisabeth II 60 jaar regerend vorstin. De Queen bezoekt dit jaar in gezelschap van Prins Philip, haar kleinzoon Prins William en diens gemalin Prinses Kate, tal van steden in het Verenigd Koninkrijk. Tegelijkertijd neemt Prins Charles, samen met Camilla en zijn tweede zoon Prins Harry, tal van bezoeken in de Gemenebestlanden voor zijn rekening. Fi11-02 Elisabeth II- 60 jaar Queen
Jubileumprijs € 5,00
Fi11-02
ME11-03 Nieuw van Meissen!
ME11-04
ME11-05
Uitzonderlijk mooie, deels tropische vogeltjes op schitterende vingerhoeden van Meissen. Alle kunstig met de hand geschilderd! Deze vogeltjes zijn recent ontwikkeld in de schilderateliers van Meissen en vormen op serviezen de nieuwe trend voor 2012. Voor lezers van Prachtvondsten geldt een
ME11-06
ME11-07
speciale vriendenprijs van € 105,00
(De normale prijs voor deze vogeltjes is € 120,00) ME11-03 Purperkeelorganist. ME11-04 Oranjewever ME11-05 Roze kakatoe ME11-06 Kardinaalvogel ME11-07 Roodstaartje
€ 105,00 € 105,00 € 105,00 € 105,00 € 105,00
RE11-08
RE11-09
Fi11-10 € 7,50 € 7,50
RE 11-08 Haagwinde elfje RE 11-09 Klaver elfje
Fi 11-10 Operatie Marketgarden wordt ook dit jaar
Fi11-11
weer herdacht. Afgebeeld is de John Frostbrug te Arnhem. Speciale prijs € 3,50 Fi 11-11 Benzinemerken. Zeer zeldzaam duo € 7,00
Verras uzelf met een leuk Paascadeau!
Di11-12
SE11-13
Di11-12 Filigraan verzilverd naaldendoosje. Origineel Russisch. Het dekseltje bevat een handbeschilderd voorjaarstafereeltje. Doosje 4cm lang 2,5cmbreed, 2cm hoog. Prijs € 27,50 SE11-13/14 Naaisetje voorzien van tekst: Frohe Ostern. (Vrolijk Pasen) Een van de laatst beschikbare originele Settmacher naaisetjes uit de beginperiode van het plas-
Fi 11-016 Voor het afgebeelde zestal automerken geldt een speciale vriendenprijs.
BELANGRIJKE MEDEDELING!
SE11-14
Di11-15
tictijdperk, aanvang zestiger jaren van de vorige eeuw Prijs per stuk € 27,50 Di11-22 Ovaal filigraan verzilverd bijoudoosje met dubbele functie. Het handbeschilderde dekseltje van email kan namelijk tevens als broche gebruikt worden. Afgebeeld in “Delfts blauwe” uitvoering: Russisch landschap in lentetooi. Prijs € 27,50
Bezoek voor meer automerken onze website.
Prijs voor alle zes € 18,00
Veel lezers ontvingen voorheen ‘Vingerhoednieuws’. Daaraan verbonden was een speciale korting op aankopen, ook op internet. Dit kwam te vervallen met de komst van Prachtvondsten. Vingerhoeden van deze uitgave hebben een speciale prijs, op de website is echter (meestal) de normale prijs te zien. Vanaf nu geven we u een code mee, om met korting te kunnen bestellen. Deze code geldt telkens drie maanden; met het verschijnen van het nieuwe blad ontvangt u tevens een nieuwe code. Dit lentenumer heeft de code: T8VEG4
Fi 11-17 Twaalf maanden van het jaar. Elke maand door vrolijk ogende bloemen omgeven
Prijs voor hele serie (12 maanden): € 36,00
Liefde is..... Fi11-18
Liefde is.... Schattige vijfdelige serie voor een vriendenprijsje! (er volgen nog meer) Prijs voor alle vijf: € 15,00
Afbeeldingen in sepia kleur van Ot en Sien:
Fi11-19 Een viertal leuke afbeeldingen van deze grappige kindertjes, naar tekeningen van C. Jetses.
Bekende reclames
Fi 11-20 Vingerhoeden met logo’s van bekende merken.
Van links naar rechts: Het regent - het sneeuwt - in de ton en kaatsen
Prijs voor alle vier: € 12,00
Een fris ogend zestal eveneens voor een vriendelijke prijs.
Prijs voor alle zes: € 18,00
Quilten
Heritage Antiek & Brocante in Heinenoord Tel. 0186-603590 www.heritage-antiek.nl
De Stofmeid Hunebedstraat 19 in Borger www.destofmeid.nl Tal van benodigdheden op quiltgebied.
Even strunen in Steenwijk Woldpromenade 33 in Steenwijk Nostalgie, Antiek, Rariteiten, Emaile, Tiffany. Tel. 0521-515900 / 850938
De Sampler Patchwork & Quiltshop Groot Heiligland 66 in Haarlem www.desampler.nl
De Bruin & Stacey Antiques Grote Kerkstraat 7 & 16 in Venlo www.debruinstaceyantiques.nl www.MijnPakkieAn.nl Webwinkel voor: oude- & nostalgische fournituren, boeken, patronen en naaigerei.
Boeken Boekhandel Van de Moosdijk Wilhelminaplein 8 in Someren Gespecialiseerd in verzamelen www.moosdijk.com
Brocante / Curiosa Brocante Atcetera Brocante woon - en keukenaccessoires Alphen a/d Rijn www.brocante-atcetera.com De Oranjerie Woon- en tuinaccessoires en exclusieve cadeaus. Noorderstraat 1 in Zeijen www.de-oranjerie.nl
Hobby Ruan Creatief Voor al uw creatieve- en actieve hobby’s Brouwerstraat 16 in Almere-stad www.ruan.nl www.ellencebears.nl U kunt bij ons terecht voor handgemaakte Teddyberen in de oude stijl, berenkleding, accessoires en cursussen.
Porselein www.chinesedingen.nl Bezoek onze webwinkel voor vazen, Chinese tafellampen, porseleinen serviesgoed en nog veel meer.
De Quilterie Dorpsstraat 15-B in Heinkenszand www.dequilterie.nl Quilt it & Dotty Goirkestraat 114 in Tilburg www.quilt-it.nl
Winkeladressen
Antiek
’t Hobby Hoekje quiltstoffen, quiltmateriaal & toebehoren Langestraat 29 in Huissen www.hobbyhoekje.nl
Stoffen Stoffen en stofferen Landstraat 29-A in Bussum Regelmatig aanbiedingen Quiltstoffen www.stoffenenstofferen.nl De Lapjesschuur Kaai 17 in Dirksland www.lapjesschuur.nl Hier vindt u ook onze webwinkel.
Vingerhoeden Edith Jungbludt Fingerhüte Schöntaler Str. 38/1 D-71522 Backnang Duitsland www.thimble.de Frika Porcelain Postbus 2085, 7420 AB Deventer www.vingerhoedwinkel.nl
Zilver Rikoert Haven 1-13 in Schoonhoven www.rikkoert.nl Zilverbank In en verkoop van zilver Via onze website www.zilverbank.nl Old Memories Meer dan 10.000 gouden en zilveren artikelen. www.zilver.nl
“Servies-goed!” Groenmarkt 5 in Zutphen Tel. 0575–544041 www.servies-goed.nl
34
www.kunstenantiekwinkeltjes.nl Platform voor het verkopen en kopen van kunst, antiek, design, verzamelobjecten.
Boekentips Goudse Plastieken De ruim tweeduizend afbeeldingen geven een beeld van de plastieken die in de twintigste eeuw vervaardigd zijn door de Goudse aardewerkfabrieken. De beeldjes in art-decostijl werden aanvankelijk uitgevoerd in matwit, maar vanaf de jaren twintig brachten de Goudse plateelbakkerijen ze ook uit in andere kleuren. Van sommige plastiekjes zijn veel versies bekend. Er worden ook interessante historische gegevens en persoonlijke verhalen van oud-werknemers van de Goudse plateelindustrie verteld. Johan Karelse auteur en tevens verzamelaar was zeer gedreven. Hij onderhield ook contact met andere verzamelaars en voor de fotografie heeft hij ruim honderdvijftig huisbezoeken afgelegd. Uitgeverij: Primavera Pers. Auteur: Johan Karelse 539 Pagina`s. Verkoopprijs € 69,50. ISBN: 9789059971066
Quilten met Sarah Fielke In ‘Quilten met Sarah Fielke’ worden tien quilttechnieken en -stijlen behandeld. Met behulp van dit prachtig geïllustreerde boek boordevol handige tips van Sarah kunt u volop experimenteren met nieuwe methoden, texturen en kleuren. Sarah heeft tien paar quilts ontworpen en elk project is een les in een bepaalde techniek. U kunt oefenen met allerlei traditionele quilttechnieken, zoals blokken met wigvormen en Flying Geese. Ook kan worden geëxperimenteerd met minder bekende technieken, zoals onregelmatig patchwork. Sarah geeft daarnaast informatie over technieken die haar quilts zo’n moderne en unieke uitstraling geven. Uitgeverij: Veltman-uitgevers. Auteur: Sarah Fielke 210 Pagina`s. Verkoopprijs € 22,50. ISBN: 978 90 483 0494 3
De kracht van
De Kracht van Zilver Etnische sieraden uit de collectie Smith-Hutschenruyter
Veertig jaar trok het verzamelaarsechtpaar Maudy Smith en Jaap Heij de wereld rondop zoek naar zilveren sieraden. Ze legden een verzameling aan van bijna zeshonderd etnische sieraden uit een gebied dat zich uitstrekt van Marokko tot China. De collectie omvat sieraden, maar er zijn ook gebruiksvoorwerpen bij als bijvoorbeeld oorlepeltjes. ‘De kracht van zilver’ toont tweehonderd sieraden uit de collectie Smith-Hutschenruyter. Ontwerpers vertellen over de stukken die ze maken; smeden, handelaren en de collectioneurs zelf nemen het woord.
V
eertig jaar trok het verzamelaarsechtpaar Maudy Smith en
Jaap Heij de wereld rond op zoek naar zilveren sieraden. Ze
zilver
legden een verzameling aan van bijna zeshonderd etnische
sieraden uit een gebied dat zich uitstrekt van Marokko tot China. De collectie omvat hoofdsieraden, hals- en borstkettin-
gen, armbanden, ringen, riemen, enkelbanden en teenringen, maar er zijn ook gebruiksvoorwerpen bij als chatelaines, oorlepeltjes en een reisset.
Zilver leeft, vindt het echtpaar, precies dat maakt het edelmetaal zo bijzon-
der. Goud blijft altijd blinken, maar een zilveren sieraad dat ongebruikt blijft, wordt dof. Wordt het gedragen, dan gaat het glanzen en slijt het hier en daar af. Zo vertelt elk zilverwerk een eigen intiem levensverhaal.
De kracht van zilver toont tweehonderd sieraden uit de collectie SmithHutschenruyter. Dit boek belicht niet alleen de pracht en de kunde, maar
etnische sieraden uit de collectie smith-hutschenruyter
etnische sieraden uit de collectie smith-hutschenruyter
ook de mensen achter de sieraden. Ontwerpers vertellen over de stukken
De kracht van
zilver
die ze maken; smeden, handelaren en de collectioneurs zelf nemen het
woord. Vrouwen hebben het over hun band met hun sieraden. Voor een 27-jarige Berbervrouw is een leven zonder zilver ondenkbaar, want ‘als je je
nek niet hebt versierd, zie je eruit als een kameel’. Toch worden de zilverstukken niet alleen gedragen als versiering. Soms bieden ze magische bescherming, vaak zijn ze een uiting van status en economische onafhankelijkheid. ‘Kijk naar wat wij dragen en je weet wie wij zijn.’
Uitgeverij: Mercatorfonds. Auteur: Luitgard Mols 192 Pagina`s. Verkoopprijs € 35,95. ISBN: ISBN 978 90 6153 965 0 (Nederlands) 9
789061
539650
Gratis boek voor trouwe abonnees Speciaal voor onze trouwe lezers doen wij graag iets extras. Voor elke uitgave loten wij 4 trouwe abonnees uit. Staat uw naam hieronder? Dan krijgt u als blijk van waardering binnenkort een prachtig boek dat eerder in deze rubriek Boekentips gepubliceerd is gratis toegestuurd! Mw. J.M.M. Jochems, 6051 JP uit Maasbracht Dhr. A.D. Versteeg, 3201 AH uit Spijkenisse Mw. J. Dijk-de Jonge, 9677 PN uit Heiligerlee Dhr. D.W. Heinen, 7102 DS uit Winterswijk
35
Vermakelijk vermaakt of onsmakelijk mismaakt Tekst en foto’s: Bernard van Noordwijk
Over het tweede gebruik van bijbelsloten zijn de
geproduceerd door Willem Greving, van 1764
meningen verdeeld. De één vindt het prijzenswaar-
tot 1811 edelsmid in de hoofdstad. In het
dig dat edelmetalen sluitwerk van een ongebruikt
armbandslot staan geen merken; aanne-
kerkboekje omgebouwd wordt tot bijou. Een
melijk is dat het ook in Amsterdam werd
ander noemt het cultuurbarbarisme of – zacht
gemaakt, wellicht door dezelfde zilversmid.
gezegd – misplaatst gebruik. Het hangt er vanaf
Aan de binnenkant van het armbandslot is
waar de sloten vandaan zijn gekomen. Zijn ze
het jaartal 1796 gegraveerd.
doelbewust van een intact bijbeltje gesloopt, dan wordt dit over het algemeen als spijtig beschouwd.
Broche
Dat mag niet en zou nooit mogen gebeuren. Is het
In het Bijbels Museum te Amsterdam zijn
kerkboekje echter versleten maar het sluitwerk
taxatiedagen een bekend fenomeen. Men kan
nog gaaf, dan zou het jammer zijn om ook de
antieke kerkboeken tonen om iets meer te
sloten met het boekje op te ruimen.
weten te komen over herkomst en leeftijd. Ter gelegenheid van de expositie ‘Zondags
Armband
Zilver’ (2006) werd een dergelijk evenement
Op een artistieke manier is een bijbelslot van
georganiseerd voor sloten op kleine kerkboe-
eind achttiende eeuw verwerkt tot de hier
ken en bijbeltjes. Eén bezoekster droeg een
afgebeelde armband. Waarom het vermaakt
forse broche, vervaardigd van een boekslot en
is tot armband is onbekend; waarschijnlijk
ze toonde nog vijf broches, ook gemaakt van
was het boek stukgelezen en onherstelbaar
bijbelsloten. Het ging de taxateurs aan het
gehavend. Het motief in de zilveren armband is gelijk aan het patroon in de sloten van het erbij gefotografeerde bijbeltje. Deze sloten zijn gemerkt met het Amsterdamse stadswapen en met de jaarletter van 1784. Ze zijn
hart te constateren hoeveel zilveren en gouden boeksloten getransformeerd zijn naar sieraden. Er bestaan meer vreemde toepassingen van boekzilver, zoals een gordel. Deze was opgebouwd uit boeksluitingen, aan elkaar gekoppeld met kettinkjes. Doordat de originele bevestigingsgaatjes waren gebruikt, konden de sloten weer op kerkboeken worden gemonteerd. Op de afbeelding een broche gemaakt van een bijbelslot uit de achttiende eeuw. Ongeveer dezelfde sloten op een kerkboekje in het Bijbels Museum werden gemaakt door Wybrandus Pierson, van 1721 tot 1735 zilversmid te Leeuwarden.
Ring Iemand heeft vroeger de moeite genomen om een zilveren boekslotje op een ring te monteren. Het resultaat zal niet door iedereen op prijs worden gesteld; het lijkt een pompeus geval. Het opzetstuk van de ring is samengesteld uit delen van een bijbelslotje. Van deze ‘knipjes’ zijn er destijds honderden gemaakt. Om een indruk te geven zijn hierbij zowel de ring als een kerkboek met een knipje afgebeeld. In het zilveren ringetje is een keurmerk afgeslagen, maar het opzetstuk heeft geen merken; knipjes werden praktisch nooit gekeurd. Ze dateren uit het laatst van de negentiende eeuw en werden zowel in goud als zilver gefabriceerd.
Haarspeld De vormgeving van deze haarspeld sprak stellig tot de verbeelding. Op het eerste gezicht lijkt de clip een bijbelslot te zijn. De voorstellingen vertonen overeenkomst met afbeeldingen in zilverwerk van kerkboekjes uit de achttiende en negentiende eeuw. Na onderzoek bleek dat de sierspeld niet van een boekslot was gemaakt, maar gegoten met mallen waarin voorheen bijbelzilver werd vervaardigd. Hierbij is een kerkboekje afgebeeld, voorzien van sloten met identieke voorstellingen. De sierspeld en het linker bijbelslot vertonen dezelfde afbeelding van een hogepriester. In de aanzetstukken zijn evangelisten te zien. De figuren zijn uitgezaagd, wat niet vaak voorkwam. Aan de hand van het keurmerk in de zilveren haarspeld valt op te maken dat deze in Schoonhoven werd gegoten. In de sloten op het bijbeltje is het jaartal 1807 gegraveerd.
Messenlegger Een liefhebber van oude boeken vond in Harderwijk een fraai kerkboek met dubbele sluiting, waarvoor de betreffende antiquair een stevige prijs vroeg. Daarover moest de koper nadenken en liep een straatje om.
37
een stilleven met beslagen kerkboekjes, om deze op te hangen in haar atelier. Toen ze het aanplakbiljet vond was zij zo verheugd, dat zij de hierbij gefotografeerde kettinghanger cadeau gaf. De zilveren hanger is samengesteld uit vier hoekstukken van een bijbeltje (achttiende eeuw). Op de begeleidende foto is de kettinghanger samen met een kerkboek te zien, dat van hoekstukken met dezelfde vormgeving is voorzien. De vervaardiging van dit zilver is toegeschreven aan Theodorus Meyeraten, edelsmid te Amsterdam van 1732 tot 1772. Dergelijk beslag werd aangebracht ter bescherming en verfraaiing van de boekband. Uit dit voorbeeld blijkt, dat niet alleen bijbelsloten, maar ook andere beslagstukken vermaakt werden tot sieraden. Toen hij terugkwam om het kerkboek toch te kopen, vertelde de handelaar dat het bijbeltje
Tot besluit
zojuist was verkocht. Het was in het zicht
Het oordeel over het tweede gebruik van
blijven staan, waarna het de aandacht trok
bijbelzilver wordt aan de lezer overgelaten. Er
van een voorbijganger die het subiet kocht.
mag van worden uitgegaan dat de maker het
Niet vanwege de bijbel, maar – zo had hij de
bedoeld heeft om te monteren op bijbeltjes,
antiekhandelaar verteld – om van de sloten
missaaltjes en andersoortige kerkboekjes. In
messenleggers te maken.
hoeverre hij zich zou ergeren aan de latere onechte toepassing, blijft verborgen…
Messenleggers? Ja, messenleggers. Tegenwoordig weet men nauwelijks nog wat dat zijn. Om het tafellaken niet te bezoedelen werd vroeger een mes met etensresten op een standaardje gelegd. Hierbij een plaatje van een boekslot, vermaakt tot messenlegger. Ook op veilingen worden soms messenleggers aangeboden die van bijbelsloten zijn gemaakt. Er zijn meer staaltjes: een spiegellijst opgebouwd uit zilveren boeksluitingen of een houten bijouteriedoos, scharnierend en sluitend gemaakt met prachtige bijbelsloten.
Hanger Voor de tentoonstelling ‘Zondags Zilver’ heeft het Bijbels Museum destijds een affiche laten ontwerpen (inmiddels een collectors item). Een boekbindster zocht deze poster, waarop
38
SCHOONHOVEN
ZILVERSTAD
BEZOEK ONZE (WEB)WINKEL LEKKERKERK
CADEAUDORP
Een unieke collectie antiek Nederlands zilver, verzamelobjecten, antieke en occasion sieraden. Grootste zilver- en juwelierscollectie van Nederland.
Duizenden verschillende items. Haven 1-13 Dagelijks nieuwe Schoonhoven aanwinsten. Tel. (0182) 38 26 51 info@rikkoert.nl www.rikkoert.nl
Vrijdag koopavond. Gratis parkeren nabij het Schoonhovense veer.