Sosyal Psikoloji Ders Notları

Kuram, birçok olgudan sistematik biçimde birkaç temel ilkenin çıkarılması demektir. Her kuram, ilgilenilen olgu hakkında birkaç denence (hipotez) öne sürme imkânı verir. Bir olgu hakkında, örneğin insanların neden yardıma ihtiyacı olanlara yardım ettikleri ya da etmedikleri hakkında birden fazla kuram geliştirilebilir. Bir kuram bu davranışı kişilik özellikleriyle açıklarken, diğeri birtakım ortamsal etmenler (ör; o anda hâlihazırda yardım edebilecek kişi sayısı) temelinde açıklayabilir. Her bir kuramdan çıkarılan denencelerin sınanmasıyla elde edilen sonuçlar, bilinen olguları açıklama ve yeni olguları tahmin etmede hangi kuramın daha iyi olduğunu gösterecektir. Sosyal psikologlar insanın sosyal davranışını anlamak için kuramlar geliştirmekte ve bunların geçerliliğini sınamaktadırlar. Modern sosyal psikolojide sosyal davranışı açıklamaya yönelik üç büyük kuramsal yaklaşım bulunmaktadır: Güdüsel yaklaşım, davranışçı yaklaşım, bilişsel yaklaşım.

Güdüsel Yaklaşım Sosyal psikolojideki genel yaklaşımlardan biri, bireyin ihtiyaçları ya da güdülerine odaklanmaktadır. Günlük yaşam deneyimlerimiz ve sosyal psikoloji araştırmaları ihtiyaçların algıları, tutum ve davranışları etkilediğini göstermektedir. Örneğin, benlik-saygısını arttırmak ve kendisini iyi hissetme ihtiyacını doyurmak isteyen bir kişi yaşamındaki başarıları sahiplenip, başarısızlıklarında başkalarını suçlayabilir (Taylor, Peplau ve Sears, 2000) .

Genel psikolojide davranışların altında yatan nedeni doğuştan gelen birkaç içgüdünün varlığına bağlayan Freudçu yaklaşım, sosyal psikolojide de etkisini göstermiştir. Bunun en bilinen örneği, Adorno ve arkadaşlarının önyargılı tutumları ve ayrımcılığın psikodinamiğini açıkladıkları otoriteryen kişilik kuramıdır. Genel olarak sosyal psikologlar insanın sosyal davranışının birkaç içgüdüyle açıklanmasına karşı çıkmakta ve davranış üzerinde çok sayıda istek ve ihtiyacın etkili olduğuna inanmaktadırlar. Davranışın ortaya konduğu duruma özgü ihtiyaçların davranışı ortaya çıkarmada önemli olduğu düşünülmektedir. Örneğin arkadaşlık ihtiyacını karşılayamayan bir genç, doyumsuzluğunu derslerine çok yoğunlaşarak ya da alkol ya da uyuşturucu kullanarak gidermeye çalışabilir. Bu yaklaşımdaki temel düşünce, kişinin içinde bulunduğu durumun, o duruma özgü ihtiyaçları yaratabilmesi ya da uyarabilmesi ve kişiyi ihtiyacı gidermeye yönelik davranışa yöneltmesidir (Taylor, Peplau ve Sears, 2000) .

Davranışçı Yaklaşım