mogli coś robić a nie tylko leżeć”. Walkę z marazmem można prowadzić w postaci funkcjonujących świetlic, organizowanych spotkań z mieszkańcami, zajęć psychologicznych, niestandardowych terapii – chociażby poprzez ruch (albo, chociaż zwykłego aerobiku), szkoleń, kursów, rozwijających zajęć dla dzieci, zajęć dla osób w wieku „poprodukcyjnym”. Z punktu widzenia osób bezdomnych ważne są chociaż małe przedsięwzięcia (np. ekipa sprzątająca) stanowiące wartość nie ze względu na zysk materialny, ale poczucie przydatności i możliwość przejawiania własnej inicjatywy i wyrażania siebie poprzez działanie. Zniesienie przypadkowego doboru mieszkańców • Osoby bezdomne same zauważają niejednorodność własnej grupy. Ich zdaniem mieszkańców placówek można podzielić na dwie grupy - na tych, którzy do bezdomności przywykli i na tych, w których bezdomność budzi wyraźny sprzeciw. Ten stan rzeczy wyraża się w opiniach: „nie wszyscy tak na prawdę chcą wyjść z bezdomności; wielu bezdomnych to bezdomni z wyboru; niektórzy zawężają się do tych najbardziej podstawowych potrzeb – mają jedzenie, dach nad głową, nie muszą się martwić o opłaty; niektórzy przyjęli za pewnik, że tak ma być i koniec, sprawiając, że jest w nich głęboki problem mentalny”. Osoby bezdomne postulują wyraźnie potrzebę oddzielenia tych osób które rzeczywiście chcą coś zmienić w swoim życiu od tych, którzy po prostu chcą przetrwać. Zdaniem osób bezdomnych pod względem psychicznym byłoby również lepiej, gdyby osoby z problemem alkoholowym oddzielić od tych bez problemu (powinny być odrębne ośrodki dla osób uzależnionych), oddzielić osoby, które pracują od niepracujących, osoby zdrowe od chorych a także oddzielić osoby młode od osób starszych, już bezdomnością zmanierowanych. Nasuwa to myśl, że skierowania do danych ośrodków (albo chociaż pokoi) powinny być wydawane według jakiś konkretnych, przemyślanych kategorii. Powinny funkcjonować odrębne pomieszczenia - kilkuosobowe „wspólnoty”, dobrane pod względem charakterologicznym, zapewniające dużym marginesem swobody i autonomii. Dla aktywnych jednostek, które po kilkumiesięcznym pobycie wykazują się chęcią zmian powinna być możliwość wyraźnego odizolowania się od osób biernie tkwiących w bezdomności poprzez osobne mieszkanie lub mieszkania treningowe. Wprowadzenie planowanych etapów wychodzenia • z bezdomności Osoby bezdomne wyraźnie zaznaczają potrzebę zróżnicowania kierowanej do nich oferty, głównie pod kątem wprowadzenia wyraźnych etapów w wychodzeniu z bezdomności. Wskazują na wyraźną potrzebę opracowania programu długofalowego, skierowanego do aktywnych jednostek. Takie przykładowe rozwiązanie, mogłoby mieć cztery etapy: 1. ulokowanie danej osoby w ośrodku tradycyjnym – z miejscem do spania, wyżywieniem, może odzieżą (jest to etap analogiczny do obecnych ofert palcówek) 2. otrzymywanie samodzielnego pomieszczenia, w ramach placówki, z wyraźnym limitem czasowym (kilkumiesięczny), który pozwoliłby na względną samodzielność i swobodę życia, także zawodowego 3. pomoc finansowa na wyżywienie wypłacana bezpośrednio danej osobie, pozwalająca jej na naukę gospodarowania pieniędzmi, dająca możliwość nauki samodzielnego życia; działania te mogłyby być monitorowane, a w razie nie wy-
140
wiązywania się z założeń, dana osoba wracałaby do poprzedniego etapu 4. wyjście na zewnątrz Wprowadzenie zmian w przepisach legislacyjnych • Osoby bezdomne wskazują na cztery obszary, w których zmiana przepisów pozwoliłaby na poprawienie sytuacji wychodzenia z bezdomności. Należą do nich: a) Stworzenie możliwości meldunku dla osób walczących o wyjście z bezdomności b) Anulowanie zadłużeń osób bezdomnych – brak takiego rozwiązania zamyka osobom zadłużonym drogę do podejmowania jakiejkolwiek działalności (np. obowiązek płacenia alimentów paradoksalnie obowiązuje nawet w przypadku bezrobocia i bezdomności, także w trakcie odbywania z tego powodu kary pozbawienia wolności); taki przepis pozwalałby na start od zera, bez obciążeń c) Dofinansowanie do mieszkań albo mieszkania dla tych osób, które wykazują działania nakierowane na wychodzenie z bezdomności – zamiast płacić za pobyt aktywnej jednostki w ośrodku bardziej zasadne byłoby wypłacenie chociaż części tej kwoty danej osobie tak, aby za to mogłaby wynająć pokój poza ośrodkiem d) Opracowanie współpracy pomiędzy placówkami, organizacjami działającymi na rzecz osób bezdomnych a Urzędami Miasta (w kwestii pozyskiwania lokali) oraz Urzędem Pracy (w kwestii wspomagania aktywizacji zawodowej). Podjęcie walki ze społecznym stereotypem „bezdomne• go” Osoby bezdomne wskazują na konieczność walki ze społecznym stereotypem „bezdomnego”, jako formę konieczną w torowaniu drogi do wychodzenia z bezdomności i skutecznego powrotu osób bezdomnych do społeczeństwa, szczególnie w kontekście aktywizacji zawodowej. Walka ze stereotypem, zdaniem osób bezdomnych, powinna obejmować: Działania nakierowane na tworzenie pozytywnego wize• runku osób bezdomnych a) stworzenie możliwości ludziom bezdomnym, nawet nieodpłatnie, realizowania działań na rzecz społeczeństwa – tak, aby z jednej strony osoby bezdomne mogły poczuć się potrzebne, z drugiej zaś społeczeństwo uznało je za wartościowe b) stworzenie ludziom bezdomnym jakiejkolwiek możliwości do konstruktywnego działania (pracy przy komputerze czy w ekipie remontowo-budowlanej), aby zarówno same osoby bezdomne jak i społeczeństwo przestało o nich myśleć jak o pogrążonych w marazmie „pasożytach” c) zaistnienie większej liczby inicjatyw teatralnych, promujących tematykę bezdomności Zmianę sposobu mówienia o osobach bezdomnych w me• diach, które w sposób szczególny są odpowiedzialne za ukształtowany obraz „bezdomnego” a) reklamowanie inicjatyw organizowanych przez osoby bezdomne na rzecz społeczeństwa b) prowokowanie kampanii medialnych, ukazujących ludzi wychodzących z bezdomności i odmienność dwóch obliczy bezdomności – „dworcowej” i „schroniskowej” Działania służące wzajemnej integracji • a) pikniki organizowane przez osoby bezdomne