Tıp Tarihi
depolanabiliyordu. Killi topraktan yapılan tuğlalar güneşte kurutuluyor, sazlar örülüyor ve tavanlı evler yapılıyordu. Böylece, gezici göçebe toplulukların yerini yerleşik düzenin temeli olan köy toplulukları aldı. Sulak topraklardaki tarımsal faaliyetler hayvancılık verimini arttırdı. Besinlerin fazlasının depolanması açlığa karşı güvence sağladı ve ortalama 30 yıl olan insan ömrü 8 yıl kadar uzadı. Tüketimden fazla üretim olması, tüccar, idareci, memur, kâtip, sanatkâr gibi mesleklerin doğmasına yolaçtı. Ur, Uruk, Eridu, Susa, Nippur gibi ilk yoğun nüfuslu, bağımsız ve mükemmel planlanmış şehirler Mezopotamya’da kuruldu. Farklı ırklardan insan gruplarını barındıran bu şehirlerde, saban, dokuma tezgahı, madeni aletler, sulama kanalları, takvim, çivi yazısı gibi insan hayatını değiştiren ve çığır açan buluşlar gerçekleştirildi.
Din Sumer inancının temelinde çok tanrıcılık (politeizm) vardı. Sayıları yüzleri aşan tanrıların her birinin tanrılar sisteminde özel bir yeri vardı. Her kişinin ve ailenin koruyucu tanrısı ve her şehrin baştanrısı olduğuna inanılıyordu. Enlil’in mukedderat tayin ediciliği ve dünya hâkimiyeti, Enki’nin sihir bilgisi, Ninhursag’ın yaratıcılık gücü, Ninurta’nın şeytanları (demonları) alteden gücünün birleşmesiyle Babil’in genç ve dinamik baştanrısı Marduk ortaya çıkmıştı. Mezopotamya’ya yerleşen diğer kavimler de bu tanrı anlayışını benimsemişti.
Yazı Mezopotamya buluşlarının en önemlisi yazıdır. Yumuşak kil tabletler üzerine, ucu sivriltilmiş kamışlarla işaretlenen Sumer çivi yazısı, M.Ö. 3200’lerde resim yazısıyla (piktografik yazı) başlamış (güneş resmi, güneş, parlak, ak, gün anlamlarına gelirdi), kelimeleri kolay ses öğelerine bölmek suretiyle seslendirme (fonetizasyon) haline dönüşmüştür (kazak: kaz+ak). Mesela, bir Sumer adı olan Kuraka, dağ(kur)+su(a)+ağız(ka) şekilleriyle yazılmıştır. M.Ö. 2700’lerde biçim ve içerik gelişimini tamamlayan Sumer yazısı, başlangıçta yukarıdan aşağıya ve sağdan sola doğru yazılırken, daha sonra 90° sola döndürülerek soldan sağa doğru ve alt alta yazılmaya başlamıştır. Şekilleri tabletler üzerine çizmek yerine, yatay, dikey, eğik ve köşe çengeli işaretlerini kil üzerine basıp çekmek daha kolay gelmiştir. Başlangıçta 2000’i bulan işaretler zamanla sadeleşip 500-600’e kadar düşmüştür. Kalıcı olması istenen tabletler pişirilerek dayanıklı hale getirilmiştir. Mezopotamya hakkındaki bilgilerimizi fırınlanmış tabletlere borçluyuz. 47