RITUEELBEGELEIDING

Een afscheidsdienst is meer dan alleen woorden en muziek. Persoonlijke voorwerpen zijn heel herkenbaar en eigen en brengen net die extra dimensie. Bloemen bijvoorbeeld, precies die waar zij zo van hield en die volop in de tuin groeiden. De mand met wol en breipennen. Of de vertrouwde pet die beschutting bood tegen weer en wind. Na een overlijden zijn ze véél meer dan een gebruiksvoorwerp, ze krijgen een symbolische betekenis.

Als ik aan tafel zit met Jacqueline, vertelt ze over het schilderij dat op de uitnodiging komt voor haar moeders uitvaart. Haar moeder heeft dit geschilderd bij de dagopvang, waar ze intens genoot van haar creativiteit. Prachtige, kleurrijke schilderijen ontstonden uit haar handen. Het verwondert mij, want haar moeder had in de laatste levensfase dementie. Hierdoor herkende ze haar dochter en kleinkinderen niet meer. Een alledaags gesprek was niet mogelijk. Contact maken zat vooral in de aanraking: haar hand streelde over zachte materialen, over je arm, over de kaft van een boek, over de tafel, ging ze gedachteloos verder.

Jacqueline heeft ervaren dat ook dit een waardevolle levensfase was. Tijdens de jaren dat moeder helder van geest was, deelde zij amper haar verlangens en haar dromen. Nu was het alsof de dementie een mogelijkheid bood om alsnog haar eigenheid te laten zien: in haar kleurrijke schilderijen.

Bij moeders afscheidsdienst staat het schilderij in de aula naast de kist. Je echte kleuren laten zien, is de boodschap die ik eruit haal en meegeef aan de nabestaanden. Als je jezelf durft te zijn, hoe kwetsbaar dat ook voelt, ervaar je meer contact en verbinding met de ander. Aan het einde van de dienst nodig ik de aanwezigen uit om met een klein beetje vingerverf haar kist aan te raken, zodat de zachte aanraking kleur achterlaat. Hoewel de gasten netjes in pak zijn gekleed, doet iedereen mee met dit ritueel. Na afloop komt één van de gasten naar me toe en zegt: “Wat was dit bijzonder, dit heeft me echt geraakt.”

Noorderzon ritueelbegeleiding.

Vrijblijvend praten over uw persoonlijk afscheid? Ik maak graag tijd voor u. +31 (0)6 201 61 865 iris@noorderzon-ritueelbegeleiding.nl

Een mooi afscheid dat past bij hoe iemand was, een ritueel dat voor iemand persoonlijk geschreven is. Natuurbegraafplaats Eygelshof maakt afscheid nemen natuurlijk. Diverse partners verzorgen samen een persoonlijke ceremonie om nooit te vergeten. Om uiteindelijk de eeuwige rust te vinden in de ZuidLimburgse natuur.

TEKST PETRA LEJEUNE BEELD PETRA NIESSEN

Het is een plek die indruk maakt. Een natuurbegraafplaats op een heuvel, aan de ene kant omzoomd door een bosrijk gebied en met aan de andere kant een geweldig uitzicht over een meertje en de kerk van Eygelshoven. De sfeer is er gemoedelijk en ongedwongen, ook al staat er iets bijzonders te gebeuren. Op de grond zit een kind dat zorgeloos aan wat groen plukt, een hond ligt rustig naast de stoel van zijn baasje.

Op de achtergrond doet een professioneel team van vakmensen er alles aan om het verschil te maken. Om de ceremonie, dit laatste afscheid, van begin tot eind en tot in de puntjes te verzorgen. Smeets uitvaartverzorging wil mensen helpen om na te denken over wat ze echt zouden willen.

Mariëlle van der Heyden: “Mensen kiezen graag voor wat ze gewend zijn of voor wat gebruikelijk is. Maar waarom eigenlijk? Er is zoveel meer mogelijk, je kunt altijd kiezen voor een afscheid dat past bij wie iemand was en hoe hij of zij leefde. Je kunt een afscheid echt persoonlijk maken, passend bij het leven dat mensen geleid hebben. Een ceremonie is namelijk altijd maatwerk. Laat los wat je kent en kies voor wat bij je past, zeg ik wel eens. Wij begeleiden dit proces met veel liefde en plezier. En met vakmanschap, want kwaliteit staat voorop in alles wat we doen. We willen dat dit laatste afscheid precies zo verloopt zoals gewenst, want een mooi afscheid biedt troost.”

Net zoals de natuur troost biedt. Want de omgeving is mooi, hier vind je rust. De rust om te herdenken en te herinneren. Een natuurbegraafplaats is een plek in de natuur waar mensen begraven kunnen worden. Maar waar de natuur voorop staat, want Eygelshof is in de eerste plaats een natuurgebied. Loucette Reppenhagen van natuurbegraafplaats Eygelshof legt uit: “Een ecoloog kijkt mee bij alles wat hier gedaan wordt. Wat groeit mag zijn gang gaan. En alle nieuwe aanplant, alleen wat goed is voor de inheemse natuur, verdient hier een plek die past. En precies dit ecologische aspect, het respect voor de natuurlijke bronnen, verbindt de diverse partners die bij dit afscheid hun bijdrage leveren: Hemelse Manden, een echtpaar dat ambachtelijk gemaakte grafmanden levert, MG Beeld & Geluid, de technicus die zorgt voor een vlekkeloos verloop van het audiovisuele gedeelte, Quadakkers, de cateraar die met toewijding een hapje en drankje voorbereidt, Timo en Kay die als videograaf de hele ceremonie in beeld vastleggen en Smeets Uitvaartverzorging, die de ceremonie leidt op onze prachtige locatie. Het is teamwork. Samen verzorgen we een dag om niet te vergeten.”

De rouwwagen komt de zandweg, die bergopwaarts naar een houten blokhut leidt, opgereden. Vier in zwart geklede dames en heren halen met respect

“Mode is voor mij de meest persoonlijke en intieme vorm van design”, zegt designer Malou Beemer uit Venlo. Onverteerbaar vindt zij het daarom dat mode is verworden tot een milieubelastend wegwerpproduct. Samen met vertegenwoordigers van andere disciplines zoekt zij om die reden naar mogelijkheden om kleding duurzamer, persoonlijker en veranderlijker te maken.

TEKST JOHN HUIJS BEELD STEFAN KOOPMANS

Malou Beemer (29) wijst naar het smart horloge om haar pols, dat niet alleen tal van functies heeft, maar dat ook van uiterlijk kan veranderen. “Op die manier kan ik het aanpassen aan de rest van mijn outfit. Waarom is er nog nauwelijks kleding die dat kan?”

De designer uit Venlo vindt het niet meer van deze tijd dat je ’s ochtends een outfit uit de kledingkast plukt die geschikt moet zijn voor de hele dag. “Waarom moet een vrouw in de overgang last hebben van opvliegers? Technisch is het mogelijk om kledingstukken te ontwerpen die een open structuur krijgen zodra degene die ze draagt het warm begint te krijgen. Ik verwacht dat er over tien, vijftien jaar kleding in de winkels hangt die zich op de een of andere manier aanpast aan onze behoefte, niet alleen qua structuur, maar ook qua kleur en eigenschappen. Waarom zou je nog langer tig paar dezelfde sneakers in verschillende kleuren “De mens is onderdeel van willen als je kunt volstaan met één paar waarvan de natuurlijke en eeuwigdurende je het kleurpatroon naar wens kunt instellen?” kringloop van geboren worden, De tweede huid van de toekomst wordt daarmee leven en sterven” niet alleen persoonlijker, maar gaat ook beduidend langer mee dan de hedendaagse mode, hoopt het brein achter Atelier MLou. “Dat is hard nodig, want de mode-industrie behoort tot de meest vervuilende industrieën ter wereld. Massa’s onverkochte kleding worden verbrand. Ook van de ingezamelde gebruikte kleding gaat een groot gedeelte de verbrandingsoven in. Dat kan zo niet doorgaan. Het is ook niet normaal dat je een spijkerbroek voor tien euro kunt kopen.”

Samen met negen andere designers won de Venlose ontwerpster de Europese Re-FREAM-beurs om dit jaar onderzoek te doen naar concepten die de mode-industrie een positieve impuls kunnen geven. De focus hierbij ligt op ‘smart textiles’, kledingstukken die zich aanpassen aan de drager.

In dat opzicht baarde Malou Beemer samen met Eef Lubbers al in 2015 opzien met hun Kimbow-jurk, die feller van kleur wordt zodra de draagster een uitdagende houding aanneemt. “Daar hebben we destijds veel publiciteit mee gekregen, ook internationaal, maar intussen kun je alweer veel meer functies in kleding verwerken. Voor Re-FREAM werk ik in Berlijn samen met technologen en wetenschappers om tot nieuwe concepten te komen. Ik geloof heilig in dit soort vormen van interdisciplinaire samenwerking. Juist op het snijvlak van verschillende disciplines ontstaan de innovaties waar we naar op zoek zijn.”

voorzichtig een grote gevlochten mand tevoorschijn die met gezamenlijke kracht gedragen wordt naar een grote bedoeïenentent waaronder de stoelen gebroederlijk naast elkaar staan opgesteld voor de dienst in de open lucht. Het is een grafmand van gevlochten wilgentenen. Dagmar en Leon StijnenRitzen zijn de initiatiefnemers van dit ambachtelijke product van Hemelse Manden. Leon legt uit: “Mijn schoonmoeder is begraven in een mand in de vorm van een boot gemaakt van wilgenteen, een item van een kunstenaar uit Amsterdam. Ze lag hierin opgebaard in een bedje van hooi en voor Dagmar was dit echt een wauwmoment. Zo is het goed, dit past bij haar. Later bleef haar onderbuikgevoel haar zeggen: hier moet ik iets mee. Via via hebben we de juiste ambachtslieden gevonden die manden van wilgentenen voor ons zijn gaan maken, een klein familiebedrijf in Bulgarije. Elke mand draagt bij aan Dagmar’s rouwverwerking, jaren later nog altijd. Het is een mooi product, licht en luchtig, en wordt hier door Dagmar zelf gevuld met ongebleekt katoen, lavendel en stro. Een 100% natuurproduct met liefde gemaakt.”

Tijdens de dienst zelf worden mooie woorden gesproken: niet alleen door de uitvaartverzorger maar ook door de geliefden die hun dierbaarste herinneringen delen. Achterin staat een man in opperste concentratie te luisteren. Mathijs Gulpers van MG Beeld & Geluid regelt de audiovisuele techniek. “De nabestaanden kiezen de muziekstukken en eventuele foto’s, ik faciliteer de geluidsinstallatie en beeldschermen en bedien de techniek.

Dankzij mijn professionele apparatuur én een goede voorbereiding zorg ik ervoor dat de gehele dienst vlekkeloos verloopt.” Een ceremonie verzorgen is volgens Mathijs altijd een mooie en dankbare taak. “Na afloop zie je vaak aan de lichaamstaal van de nabestaanden dat ze blij en opgelucht zijn dat alles goed is gegaan. De waardering en dankbaarheid zijn groot en dat maakt dit vak zo speciaal.”

Het is tijd om de mand naar een loopkoets te dragen om zo met deze intieme groep nabestaanden rustig de weg te vervolgen naar de laatste rustplaats. Een plek die iedereen zelf mag kiezen op dit bijna 6 hectare grote terrein. Daar is alle tijd voor nog meer mooie woorden en een laatste groet, voordat de mand voorzichtig op zijn plek getild wordt. Al die tijd zijn Timo en Kay van afscheidsvideograaf.nl op gepaste afstand bezig geweest met het vastleggen van deze dienst. “Mensen willen een mooie herinnering, de mogelijkheid om toch nog eens terug te kijken naar deze bijzondere dag. Je zit zo in de emotie, je wordt zo geleefd, mensen krijgen op zo’n dag zeker niet alles mee. Het helpt dan om een professioneel gemaakte film te kunnen zien. En door corona is hier nog iets bijgekomen,

de mensen die niet bij de ceremonie konden zijn, kunnen er op deze manier toch een beetje bij zijn. En dat is een mooie gedachte.”

De cateraar die na afloop een smakelijke koffietafel heeft verzorgd, deelt de liefde voor de natuur en werkt het liefst met biologische en lokaleproducten. Bas Akkermans van Quadakkers: ‘We hebben een voorliefde voor duurzame en gezonde keuzes, met respect voor het milieu. En we zijn flexibel. Want ook het eten en drinken is maatwerk. Wordt het een Limburgse koffietafel of ben je meer van het caféidee met een biertje en een bitterbal? Alles is mogelijk. Natuurlijk hebben we ook vooraf samengestelde culinaire invullingen om uit te kiezen, maar we kijken altijd naar wat het beste past. En of dat nu een intieme setting is voor 10 personen of juist een geweldig grote groep,

we verzorgen dit samenkomen tot in de puntjes. Zodat er in een passende setting nagepraat kan worden. Fijn om hier een bijdrage aan te mogen leveren.”

Eeuwigdurende grafrust. Een term om even bij stil te staan. Want op natuurbegraafplaats Eygelshof in Eygelshoven vind je niet alleen een mooie laatste rustplaats, het is een plek die voor altijd met rust gelaten wordt. Waar de natuur het voor het zeggen heeft, want de natuur staat hier altijd op 1. Een graf op Eygelshof kost 3750 euro en dat klinkt misschien als veel geld, maar het is een eenmalig bedrag waar nul bijkomende kosten voor onderhoud, grafverzorging, verlenging of grafmarkering bij komen. Het is een bedrag dat niet alleen staat voor eeuwigdurende grafrust maar ook voor eeuwige gemoedsrust. Geen moeilijke beslissingen voor nabestaanden, geen verrassingen, geen verplichtingen qua onderhoud. Het is een mooie plek om, wanneer het de nabestaanden uitkomt, naar toe te gaan om te gedenken. En dat gedenken is niet aan strikte regels gebonden. Wil je picknicken of een boek lezen bij het graf van je geliefde? Dat kan gewoon. Je bent buiten, in de natuur.

In feite zitten herinneringen aan een overleden dierbare in je hoofd. Sommigen komen daar makkelijker bij door iets tastbaars van diegene te dragen. Een sieraad met een vingerafdruk of een beetje as van de overledene bijvoorbeeld. “Elk gedenksieraad vertelt zijn eigen verhaal”, zegt Claudine van den Hout van Edelsmid Ton van den Hout in Roermond.

Els Timmermans – net 66 – uit Lerop draagt behoorlijk wat sieraden. Van alle ringen aan haar vingers en hangers om haar hals hebben er twee een speciale betekenis. Dat zijn de gouden ring en een klein zilveren hangertje waarin een beetje as en de vingerafdruk van haar moeder subtiel zijn verwerkt.

“Mijn moeder Trui was bijna 96 jaar toen ze drie jaar geleden overleed. Een leeftijd waar je alleen maar dankbaar voor kunt zijn, maar dat wil niet zeggen dat ik haar niet elke dag mis. Met deze gedenksieraden heb ik het gevoel dat ze altijd dichtbij me is. Ze hield van stokrozen, vandaar het hangertje in de vorm van die bloem met in het hart een klein beetje van haar as. De T-vormige ring is een combinatie van mijn moeders trouwring waarin haar vingerafdruk is gelaserd en een van mijn eigen ringen. Als je goed in het doosje van epoxyhars bovenop de ring kijkt, zie je een paar haartjes en restjes van haar as zitten. Meestal is de as van overledenen grauwgrijs, maar bij mijn moeder zaten er stukjes groene en oranje stukjes bot in. Die heb er met een pincet uitgevist. Die kleurtjes geven de ring iets heel bijzonders. Een paar van mijn kinderen vinden het een eng idee, een sieraad met menselijke resten van een dierbare, maar ik ben er zielsgelukkig mee.” Claudine van den Hout van edelsmid Ton van den Hout heeft beide sieraden met de draagster bedacht. “Doorgaans is één gesprek voldoende om samen met de klant te bepalen wat een toepasselijk ontwerp kan zijn. Ik probeer vooral te ontdekken wie de overledene was en wat die voor de klant betekent. Had hij of zij speciale liefhebberijen en kunnen we dat in het ontwerp laten terugkomen? Wil de klant laten zien dat het om een gedenksieraad gaat, bijvoorbeeld door een vingerafdruk prominent te tonen of moet het subtieler? Waardeert de klant het om de asvoorziening zelf te vullen of vindt die dat juist eng en laat hij of zij dat liever aan ons over?”

Hoewel Claudine het ontwerp zo gedetailleerd mogelijk uitwerkt, vinden de klanten het in de regel toch spannend wanneer ze een seintje krijgen dat ze het sieraad kunnen komen ophalen. “Vaak zijn mensen dan ook het meest emotioneel. Als het doosje open gaat en de klant houdt het sieraad voor het eerst vast, komen er dikwijls tranen. Ik schiet dan ook regelmatig vol, omdat ik het verhaal achter het sieraad ken en weet wat het voor de klant betekent.” Er zijn ook nabestaanden die het geen prettig idee vinden om altijd met de as van een overledene rond te lopen, maar die graag toch een tastbare herinnering willen waarin vingerafdrukken en/of as zijn verwerkt. Claudine: “Die kiezen dan bijvoorbeeld voor een mini-urn in een toepasselijk ontwerp of voor een zilveren waxinelichthouder met bijvoorbeeld een vlinder met vleugels waarin de vingerafdrukken van de overledene zijn gelaserd en een lijfje als asvoorziening. Heel mooi voor bij een foto van de overledene. Nabestaanden die niks hebben met vingerafdrukken of as kunnen bijvoorbeeld een bloem die op de kist lag laten verzilveren om op die manier de herinnering aan de overledene levend te houden. De mogelijkheden zijn oneindig.”

Ook voor gedenksieraden geldt dat je die zo duur kunt maken als je zelf wilt. Wie een zilveren asvoorziening bij een bestaand sieraad wil laten plaatsen, is al voor circa vijfentwintig euro klaar. Een gouden containertje op een bestaand sieraad laten zetten, kan vanaf ongeveer vijfenzeventig euro. Een zilveren theelichtje met een beetje as en een vingerafdruk kost zo’n driehonderd euro.

Meer info: www.tonvandenhout.nl