Od Autorek Ksià˝ka logopedyczna „Rerki” jest przeznaczona dla dzieci, które majà wad´ wymowy: reranie. Głównym celem autorek jest zwi´kszenie motywacji dzieci do çwiczeƒ logopedycznych poprzez samodzielne działania: rysunki, wycinanki, zaznaczanie iloÊci powtórzeƒ. Słowa, zdania, wierszyki oraz ilustracje zostały dobrane tak, aby bawiç i zaskakiwaç dziecko. Pod kierunkiem logopedy, nauczyciela, rodzica dziecko mo˝e samodzielnie wykonywaç zadania zamieszczone w ksià˝ce. Oceniç wymow´, jak równie˝ wywołaç głosk´ powinien logopeda. On równie˝ sprawdza post´py dziecka. Zadania uło˝one sà według zasad terapii logopedycznej: çwiczenie wywołanej głoski nast´puje w sylabach, grupach spółgłoskowych, wyrazach i zdaniach, na koƒcu zaÊ w mowie spontanicznej dziecka. Nale˝y wi´c zachowaç właÊciwà kolejnoÊç çwiczeƒ i nie przechodziç do nast´pnego etapu, je˝eli poprzedni nie został utrwalony. Aby efekty były trwałe, konieczne jest wykonywanie çwiczeƒ codziennie przynajmniej przez 10 minut! SystematycznoÊç jest wa˝na i skuteczna.
Jak rozwija si´ mowa? Ju˝ podczas ˝ycia płodowego dziecko rejestruje dêwi´ki z otoczenia, najlepiej zaÊ rozpoznaje głos matki. W pierwszym miesiàcu ˝ycia noworodek krzykiem, płaczem sygnalizuje swoje potrzeby. Drugi i trzeci miesiàc to okres głu˝enia. Dziecko wydaje dêwi´ki typu: ga, aga, gha głównie w chwilach dobrego samopoczucia. Kontynuuje trening narzàdów artykulacyjnych. Szósty miesiàc ˝ycia to okres gaworzenia, czyli powtarzania ciàgów sylabowych typu: ba-ba, ma-ma, ta-ta. Niemowl´ coraz lepiej rozumie mow´, reaguje na swoje imi´ oraz ton głosu. Pod koniec pierwszego roku ˝ycia wymawia kilka prostych słów, wykonuje polecenia zwiàzane z konkretnà sytuacjà. Drugi rok ˝ycia to okres burzliwego rozwoju mowy. Charakterystyczna jest „lawina” nowych słów. Pod koniec tego okresu dziecko buduje krótkie, proste zdania. W okresie przedszkolnym maluch rozwija mo˝liwoÊci j´zykowe poprzez wzbogacanie zasobu słów, poznawanie i stosowanie form gramatycznych, prowadzenie dialogów. Dziecko: – trzyletnie wykorzystuje w swojej mowie głoski: p, b, m, w, f, t, d, ch, ƒ, k, g, l oraz Ê, ê, ç, dê; – czteroletnie oprócz wy˝ej wymienionych wymawia głoski syczàce: s, z, c, dz; – pi´cioletnie dodatkowo jeszcze wymawia głoski sz, ˝, cz, d˝ oraz głosk´ r; – szeÊcioletnie buduje swobodne wypowiedzi prawidłowe pod wzgl´dem gramatycznym, u˝ywajàc właÊciwie wymawianych głosek.
1
Nale˝y zwróciç uwag´ na to, ˝e ka˝de dziecko rozwija si´ indywidualnie. Niektóre dzieci wczeÊniej zaczynajà posługiwaç si´ prawidłowà mowà we wszystkich jej aspektach, inne troch´ póêniej. Rodzice, pami´tajcie jednak, je˝eli macie wàtpliwoÊci, to powinniÊcie pójÊç do specjalisty.
Jakie sà wady wymowy? Seplenienie mi´dzyz´bowe to wada wymowy polegajàca na wsuwaniu j´zyka mi´dzy z´by przy wymowie g∏osek: s, z, c, dz, Ê, ê, ç, dê, sz, ˝, cz, d˝. Seplenienie boczne mo˝na zauwa˝yç, gdy podczas mówienia g∏osek: s, z, c, dz, Ê, ê, ç, dê, sz, ˝, cz, d˝ strumieƒ powietrza uchodzi bokiem, a j´zyk u∏o˝ony jest niesymetrycznie. Seplenienie proste wyst´puje, gdy g∏oski: s, z, c, dz, Ê, ê, ç, dê, sz, ˝, cz, d˝ sà przez siebie zast´powane. O reraniu mówimy, gdy dziecko nie wymawia g∏oski r i jest ona zast´powana przez l lub j.
Niekiedy r wymawiane jest nieprawid∏owo: wargowo, tylnoj´zykowo, gard∏owo (tzw. francuskie r). Kappacyzm to wada wymowy przejawiajàca si´ w zamienianiu g∏osek k na t oraz g na d. Zdarza si´, ˝e podczas mówienia g∏oski dêwi´czne zast´powane sà przez ich bezdêwi´czne odpowiedniki. Mówimy wtedy o mowie bezdêwi´cznej. Nosowanie to wymawianie g∏osek ustnych „przez nos” oraz trudnoÊci w wymowie g∏osek nosowych.
Jak mo˝emy wspieraç rozwój mowy dziecka? Pierwszym wa˝nym çwiczeniem, które w naturalny sposób usprawnia j´zyk, wargi, podniebienie i ˝uchw´, jest karmienie piersià. Picie z kubka, jedzenie ∏y˝eczkà oraz samodzielne ˝ucie i gryzienie pokarmów dalej doskonalà te funkcje. Oprócz tego przyczyniajà si´ do wykszta∏cenia prawid∏owego zgryzu i nawyku po∏ykania. Wa˝ne jest zatem wczesne zrezygnowanie z butelek i smoczków. Cz´ste oczyszczanie nosa z wydzieliny u∏atwi dziecku, tak wa˝ne przy mówieniu, oddychanie przez nos, a nie przez usta. JeÊli infekcje z katarem pojawiajà si´ cz´sto, warto znaleêç ich przyczyn´, konsultujàc si´ z lekarzem laryngologiem lub alergologiem. Wra˝liwoÊç s∏uchowà nale˝y rozwijaç poprzez Êpiewanie piosenek, s∏uchanie spokojnej muzyki, zabawy z dêwi´kami. Wzbogacania s∏ownictwa oraz doskonalenia umiej´tnoÊci budowania zdaƒ dziecko uczy si´ podczas rozmowy, s∏uchania bajek, wierszyków, wyliczanek. Rozmowa jest najwa˝niejsza, buduje bowiem wi´ê emocjonalnà mi´dzy rodzicami a dzieckiem i rozwija kontakt. ˚yczymy wszystkim dzieciom sukcesów i osiàgni´cia celu: PI¢KNEJ WYMOWY. Autorzy
2
Rakietà do nieba! Twój j´zyk zamieni si´ na chwil´ w rakiet´, która spróbuje polecieç w kosmos. Rakieta startuje: U∏ó˝ j´zyk na dole w buzi tak jak przy wymowie g∏oski „A”. Rakieta le˝y i przygotowuje si´ do startu. Teraz startujemy: otwieramy buzi´ i unosimy j´zyk wysoko za górne z´by. Rakieta stara si´ utrzymaç jak najd∏u˝ej w górze.
Rakieta leci: J´zyk unosi si´ raz w gór´, a raz w dó∏. Trenujemy tak kilka razy przy otwartych ustach. Mo˝emy zaÊpiewaç kosmicznà piosenk´: la, la, la, la, rysujàc w trakcie wymawiania tras´ rakiety.
Rakieta krà˝y: Otwórz buzi´ i dotykaj czubkiem j´zyka do nieba w buzi (podniebienia). Policz, ile gwiazdek jest na niebie. Jednà spadajàcà gwiazdk´ (np. rodzynk´) mo˝esz przez moment przytrzymaç czubkiem j´zyka.
3
W rytmach lula lula Tak wyglàda buzia przy wymowie g∏oski l: czubek j´zyka unieÊ do dziàse∏ za górnymi z´bami.
Weê drewniane klocki i baw si´ w komponowanie rytmów. Ka˝dy klocek to jedno uderzenie j´zyka o dziàs∏a, czyli dêwi´k l. Twoje rytmy to prawdziwa muzyka.
Li li li li la Ukołysz na r´kach swojà ulubionà maskotk´ i zaÊpiewaj jej kołysank´. Âpiewaj „li li li li li” tak długo, a˝ utulisz maskotk´ do snu.
4
Lalki Matyldy Powtarzaj sylaby zapisane na sukienkach lal Matyldy. JeÊli uda ci si´ dobrze powtórzyç sylab´, dorysuj groszki, paski i kreski na sukienkach lalek.
lo
le
ly
la lu
ala olo
al
ele
ol
el
ul
yl
ulu yly
5
Powtarzaj wyrazy... …zapisane w tabelce. JeÊli prawid∏owo wymówisz słowa, narysuj w tabelce s∏oneczko, serduszko, autko lub inny obrazek.
lama
lizak
lampion
liÊç
lewkonia
lipiec
legenda
liczba
loch
listonosz
lotnik
lipa
luneta
lichy
lufa
limit
Alaska
Kalina
antylopa
malina
palec
waliza
kalka
oliwki
Inne s∏owa do powtarzania: tabelka, meble, gil, apel, obywatel, lak, latawiec, Leokadia, lew, lody, leƒ, legwan, Helena, wesele, kolacja, cal, dal, fotel, gol, kowal, seledynowy p´dzel, lekcja baletu, làdowisko na lotnisku, stalowy samolot, lizus, mielizna, lilia, lista, liczman, lina, limuzyna, kulik, kowalik, klik, plik, Êmiali, spadli, uk∏adali, mieli, weseli, kupili, mali, falisty
6
Piosenka WymyÊl melodi´ do wierszyka i zaÊpiewaj piosenk´. La la la la w dali na hali la la la Olek wàsy goli la la la lup´ trzyma w d∏oni la la la za motylem goni la la la la
Powtarzaj wyra˝enia. W trakcie powtarzania dorysuj kulki na lodach dziewczynek.
lody Eli lody Ali
lody Uli
lody Oli
JeÊli lubisz lato, powtarzaj wyra˝enie, klaszczàc w r´ce.
Lubi´ lato, lubi´ lato... Zdania do powtarzania: Leniwy leƒ leniuchuje na fotelu. Adela lamentuje przy cebuli. Lila powiesi∏a lampion na palcu. Latawiec polecia∏ w sinà dal. Bolek oglàda planet´ Pluton przez lunet´. Lolku! Otul Tol´ szalem.
7
Kolana lisa Pos∏uchaj opowiadania, a potem odpowiedz pe∏nymi zdaniami na pytania.
W letni
dzieƒ leciwy lis leniuchowa∏ pod lipà. – Oj, oj! Jak bolà mnie kolana! – lamentowa∏ lis. Z zielonych liÊci lipy wychyli∏ si´ zdziwiony gil. – Lisie mi∏y! Potrzebujesz lekarza! Gil polecia∏ w dal przywo∏aç leÊnego lekarza. Przylecia∏a z gilem zaspana sowa i zbada∏a kolana lisa. Potem wyj´∏a z walizki liczne fiolki, butelki i puszki. – Masz tu lisie leki na twoje bolàce kolana. To limonkowe lody do codziennego lizania. Ju˝ za kilka dni poczujesz si´ lepiej.
1. Co oznacza s∏owo „leciwy”? 2. Co bola∏o lisa? 3. Kto pomóg∏ lisowi? 4. Jakie leki poleci∏a lisowi sowa?
8
– Dzi´kuj´, sowo! Dzi´kuj´, gilu! – odrzek∏ czule lis i zaczà∏ lizaç lody z limonki.
Strojenie j´zyka Twój j´zyk jest strunà od gitary, na której uczysz si´ wygrywaç pi´kne melodie. Aby ci si´ to uda∏o, musisz go nastroiç. 1. Włó˝ czubek j´zyka mi´dzy z´by i delikatnie go przygryzaj. W ten sposób wykonujesz mu masa˝. 2. Po∏ó˝ ma∏y pasek papieru na czubku j´zyka i powtarzaj „T” lub „D” tak d∏ugo i tak mocno, a˝ pasek odpadnie. 3. PodnieÊ mocno j´zyk i napnij go jak strun´. Delikatnie masuj palcem powierzchni´ pod j´zykiem.
Powtarzaj g∏oski zapisane na chmurce, s∏oƒcu, kaktusie i je˝u. åwiczenia wykonuj z j´zykiem uniesionym wysoko i przy otwartych ustach. W trakcie powtarzania dorysuj krople deszczu, promienie i kolce.
9