Redakcja: Agnieszka Zielińska Korekta: Beata Żukowska Redakcja techniczna: Andrzej Szymański Projekt okładki: Sandra Dudek Zdjęcie na okładce: Fotolia.com
© Copyright by Wydawnictwo Harmonia, 2011
Redakcja i Biuro Handlowe: 80-283 Gdańsk, ul. Szczodra 6 tel: 58 348 09 50, 58 348 09 51 fax: 58 348 09 00 e-mail: harmonia@harmonia.edu.pl Wszelkie prawa zastrzeżone. Zarówno cała publikacja, jak i jakakolwiek jej część nie może być przedrukowywana ani reprodukowana – mechanicznie, elektronicznie lub w jakikolwiek inny sposób, z kserokopiowaniem i odtwarzaniem w środkach masowego przekazu włącznie – bez pisemnej zgody wydawnictwa Harmonia. Szczegółowe informacje o naszych publikacjach: www.harmonia.edu.pl
ISBN 978-83-7134-584-5 Gdańsk 2012 – Wydanie I
SPIS TREŚCI Wstęp
3
Rozdział I Struktura indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego dla ucznia z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim 6 Rozdział II Struktura opracowania programów nauczania dla uczniów edukacji wczesnoszkolnej z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim 12 Rozdział III Program edukacji wczesnoszkolnej dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim – klasa I 24 Oczekiwane osiągnięcia, wymagania konieczne i podstawowe dla uczniów edukacji wczesnoszkolnej z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim kończących klasę I 42 Program edukacji wczesnoszkolnej dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim – klasa II 60 Oczekiwane osiągnięcia, wymagania konieczne i podstawowe dla uczniów edukacji wczesnoszkolnej z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim kończących klasę II 76 Program edukacji wczesnoszkolnej dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim – klasa III 91 Oczekiwane osiągnięcia, wymagania konieczne i podstawowe dla uczniów edukacji wczesnoszkolnej z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim kończących klasę III 110 Aneks Wzory opinii pedagogicznych uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim 128 Karta samooceny ucznia po zajęciach edukacji wczesnoszkolnej
140
Karta samooceny dziecka z oddziału przedszkolnego lub ucznia klasy I Arkusze obserwacji uczniów edukacji wczesnoszkolnej Literatura
155
142
141
WSTĘP Jeśli widzimy człowieka takim, jakim jest, czynimy go gorszym. Jeśli widzimy go takim, jakim może się stać, pomagamy mu w tym, aby taki się stawał. J.W. Goethe Prezentowany program przeznaczony jest dla nauczycieli pracujących z uczniami z niepełnosprawnością umysłową w stopniu lekkim. Umożliwia śledzenie realizacji najnowszej podstawy programowej z dnia 23 grudnia 2008 roku. Zadaniem nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej jest przede wszystkim realizowanie treści zawartych w podstawie programowej. Proponowany przez nas program umożliwia to w sposób mierzalny i osiągalny. Pozwala on na dużą swobodę w zakresie doboru zagadnień, ćwiczeń, materiału, celów, zadań oraz metod i form pracy wspomagających proces uczenia się i wychowania. Układ treści ma charakter spiralny, czyli do poszczególnych cykli tematycznych powraca się po to, aby je pogłębić, zwiększając jednocześnie zakres wiedzy i opanowanych umiejętności. Uwzględniając zasadę stopniowania trudności, rozszerza się krąg zakładanych osiągnięć w celu wyposażenia wychowanków w podstawowe zdolności, sprawności i nawyki. Kształtowanie owych czynności powinno powtarzać się wielokrotnie w ciągu pierwszego etapu kształcenia w trakcie omawiania różnych zagadnień edukacyjnych. Program nie zawiera konkretnych tematów z obowiązujących przedmiotów. Zamierzenie to jest celowe: dzięki temu nauczyciel, który po trzyletnim cyklu kształcenia zmieni program oraz jego obudowę, nie musi ponownie dokonywać wyboru wiadomości i umiejętności podstawowych oraz koniecznych. Podczas układania indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego obowiązuje Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej: –– z dnia 17 listopada 2010 roku w sprawie udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2010 r. Nr 228 poz. 1487); –– z dnia 23 grudnia 2008 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. Podstawa programowa jest taka sama we wszystkich funkcjonujących programach nauczania. Zmieniają się jedynie obszary tematyczne w zakresie realizacji programu na dany rok szkolny. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom, dokonałyśmy bardzo wnikliwej analizy wielu obowiązujących programów nauczania, rozkładów, planów wynikowych, 3
Pomóż dzieciom zrozumieć świat
podręczników szkolnych. Pragnęłyśmy znaleźć wspólny punkt odniesienia dla ogromnego nakładu pracy wielu specjalistów i scalić te wszystkie rozbieżności w taki sposób, aby można było zmienić program i podręcznik, zachowując przy tym możliwość swobodnego korzystania z opracowanego wcześniej programu. Dokonanie wyboru treści podstawowych w odniesieniu do obecnie funkcjonującej podstawy programowej wymagało wnikliwej analizy porównawczej, dokonania wielu modyfikacji, wprowadzenia nowych rozwiązań merytoryczno-metodycznych. Pomóż dzieciom zrozumieć świat. Programy dla uczniów edukacji wczesnoszkolnej oraz uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim (dla klas I–III) opracowany jest zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 roku. Program nauczania ułożony jest działami ściśle według obowiązującej podstawy programowej z dnia 23 grudnia 2008 roku. Zawiera szczegółowy opis treści podstawowych i koniecznych. Wszystkie programy dotyczące poszczególnych przedmiotów posiadają podobną strukturę: treści nauczania zgodne z podstawą programową i oczekiwane osiągnięcia ucznia z zakresu edukacji polonistycznej, przyrodniczej, matematycznej, społecznej, muzycznej, zajęć komputerowych, technicznych, języka nowożytnego oraz wychowania fizycznego. Program ten jest ukierunkowany na potrzeby oraz intelektualny i psychofizyczny rozwój dziecka edukacji wczesnoszkolnej oraz wychowanka z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Zróżnicowany poziom intelektualny dzieci i różnorodne możliwości opanowania przez nie programu nauczania nakazują nauczycielom tak organizować zajęcia, aby wychowankom łatwiej było odnosić indywidualne sukcesy gwarantujące dalszy rozwój zgodnie z ich możliwościami. Niniejsza publikacja składa się z trzech rozdziałów. Rozdział pierwszy zawiera strukturę opracowywania indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych dla uczniów edukacji wczesnoszkolnej. Rozdział drugi zawiera strukturę opracowywania indywidualnych programów edukacji wczesnoszkolnej dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Znajdują się tam elementy indywidualnego programu, opis obniżenia wymagań edukacyjnych, zasady i sposoby oceniania ucznia oraz sposoby notowania spostrzeżeń o uczniach. Omówiona jest także ewaluacja programu. W rozdziale trzecim umieściłyśmy propozycje programów nauczania (szczegółowe treści nauczania) dla uczniów klasy pierwszej, drugiej i trzeciej, w tym dla dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Każdy z nich zawiera wymagania edukacyjne, czyli katalog niezbędnych osiągnięć ucznia przewidzianych programem nauczania. Są one opisem pożądanych zmian w wiedzy, umiejętnościach i postawach wychowanka. Analizując możliwości, umiejętności i zainteresowania członków danej klasy, tworzymy hierarchię osiągnięć: poziom podstawowy i ponadpodstawowy. Zróżnicowanie i zhierarchizowanie wymagań będzie służyło ocenie szkolnej. W aneksie znajdują się wzory opinii pedagogicznych uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim oraz karty samooceny i obserwacji ucznia. 4
Wstęp
W złożonym procesie nauczania niezwykle istotne jest, abyśmy umieli budować wokół uczniów niepełnosprawnych atmosferę pozbawioną niezdrowej rywalizacji, uniemożliwiającej rozwijanie pozytywnych uczuć w stosunku do grupy oraz ściślejszą integrację społeczną. Ważna jest również świadomość, że każde dziecko jest dobre na miarę swoich możliwości, zdolności i zainteresowań. Dlatego naszym obowiązkiem jest stwarzanie optymalnych warunków do wspierania ich pełnego rozwoju, aby podobnie jak osoby pełnosprawne, potrafiły odczuwać radość i dumę z odniesionych sukcesów. Program edukacji dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim został skonstruowany w oparciu o: 1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 roku w sprawie udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2010 r. Nr 228 poz. 1487). 3. Naprawa R., Tanajewska A., Korzeniewska E., Program wczesnoszkolnej zintegrowanej edukacji w szkole podstawowej masowej lub szkole specjalnej dla uczniów niepełnosprawnych w stopniu lekkim, Gdańsk 2009. 4. Królicka E., Bogacka-Osińska B., Siwek H., Wiechowska M., Program nauczania szkoły podstawowej specjalnej dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, Warszawa 2000. 5. Obowiązujące programy nauczania poszczególnych edukacji. Wierzymy, że realizacja tego programu przy współudziale rodziców, nauczycieli i samych uczniów przyczyni się do złagodzenia trudów, na które od lat skazane są dzieci z obniżoną normą intelektualną i niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Zdajemy sobie sprawę z tego, że nauczyciele są zobowiązani przygotować dla swoich uczniów indywidualne programy edukacji. Każdy – w zależności od potrzeb – będzie mógł zmodyfikować oczekiwane osiągnięcia, dopisać inne lub niektóre usunąć. Dlatego zaprezentowany program powinien być traktowany jedynie jako przykład lub pomoc przy konstruowaniu własnego. Mamy nadzieję, że spełniłyśmy Państwa oczekiwania, a przedstawiona przez nas propozycja będzie wsparciem i inspiracją w tworzeniu własnych indywidualnych programów edukacji. Za pomoc w opracowaniu programu dziękujemy Cecylii Mach (nauczycielce edukacji wczesnoszkolnej, terapeucie), Ludwice Styn (nauczycielce edukacji wczesnoszkolnej, terapeucie), Krystynie Szczepańskiej (nauczycielce języka polskiego i historii), Danucie Bigott (nauczycielce przyrody), Zofii Stankiewicz (nauczycielce klasy integracyjnej, oligofrenopedagogowi i terapeucie), Krystynie Koszałce (nauczycielce oddziału przedszkolnego, logopedzie), Dorocie Skrzypkowskiej (nauczycielce oddziału przedszkolnego, terapeucie), Krzysztofowi Urmańskiemu (nauczycielowi plastyki i muzyki).
5
ROZDZIAŁ I STRUKTURA INDYWIDUALNEGO PROGRAMU EDUKACYJNO-TERAPEUTYCZNEGO DLA UCZNIA Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ W STOPNIU LEKKIM
Na podstawie § 27 Rozporządzenia MEN z dnia 17 listopada 2010 roku w sprawie udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2010 r. Nr 228 poz. 1487). Dane osobowe ucznia Imię (imiona) i nazwisko ucznia: Data urodzenia: Adres zamieszkania: Nazwa przedszkola lub szkoły: Klasa, grupa lub oddział:
................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ...................................................................................
Informacje wynikające z wielospecjalistycznej, funkcjonalnej diagnozy ucznia Orzeczenie wydane przez Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną w ........................... Numer orzeczenia PPP: ........................................................................ Data wydania orzeczenia: ........................................................................ Czas, na który wydano orzeczenie: ........................................................................ Rodzaj niepełnosprawności: –– dziecko niewidome lub słabowidzące; –– dziecko niesłyszące lub słabosłyszące; –– dziecko z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją; –– dziecko z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim; –– dziecko z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym; –– dziecko z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera; –– dziecko z niepełnosprawnością sprzężoną1. 1
6
I. Nitychoruk-Piekarz, Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny dla dziecka/ucznia z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, [@:] www.bytom.pl.
ROZDZIAŁ III PROGRAM EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ DLA UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ W STOPNIU LEKKIM KLASA I
I. ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY (ZACHOWANIE)
24
Dział
Kryteria oceniania zachowania
Kultura osobista
Jest koleżeński i uprzejmy; pomaga innym w potrzebie. Cechuje go ufność, prawdomówność, szczerość w stosunku do nauczyciela i rówieśników. Odróżnia dobro od zła. Podejmuje próby samooceny. Ma kolegów i jest przez nich lubiany.
Stosunek do obowiązków szkolnych
Sumiennie wywiązuje się z obowiązków szkolnych. Nie spóźnia się na zajęcia. Jest zawsze przygotowany do lekcji. Pomaga w przygotowaniu zajęć. Przynosi niezbędne przybory, książki, zeszyty. Respektuje prawa i obowiązki ucznia zawarte w statucie szkoły. Pamięta o swoich obowiązkach. Wspólnie z zespołem klasowym i nauczycielem ustala zasady postępowania w klasie i przestrzega ich.
Wykonywanie zadań (zaangażowanie)
Stosuje się do poleceń nauczyciela. Wykonuje powierzone mu zadania z poczuciem odpowiedzialności.
Podejmowanie pracy na rzecz innych
Podejmuje prace na rzecz innych. Godzi swoje interesy z interesami zespołu klasowego. Dba o wygląd swojej klasopracowni.
Stosunek do rówieśników
Nawiązuje kontakt z rówieśnikami, uczniami innych klas (wspólne wycieczki, imprezy, spotkania), nauczycielami. Bierze udział w zabawach. Wdraża i utrwala zasady pracy w grupie zadaniowej.
Program – klasa I
Stosunek do rówieśników
Dokonuje podziału ról i zadań w grupie. Pomaga koleżankom i kolegom. Okazuje szacunek wszystkim pracownikom szkoły. Jest życzliwy, uprzejmy i otwarty wobec rówieśników i osób dorosłych.
Sytuacje konfliktowe
Zna sposoby rozwiązywania konfliktów bez stosowania agresji. Zna metody opanowania negatywnych emocji.
Zachowanie się w sytuacjach zagrożenia
Zna sposoby postępowania w sytuacjach zagrożenia. Wie, do kogo zwrócić się o pomoc.
II. EDUKACJA POLONISTYCZNA Dział
Szczegółowe treści nauczania (wiadomości podstawowe i konieczne)
1. Komunikacja werbalna Wypowiadanie się
Samorzutne, swobodne, spontaniczne wypowiedzi. Rozmowy, opowiadania, dialogi. Wypowiadanie się w sposób sensowny, zwięzły, zrozumiały dla otoczenia. Wypowiadanie się: wyrazami; zdaniami pojedynczymi, złożonymi; równoważnikami zdań; wypowiedzeniami różnego typu. Stosowanie prawidłowego szyku wyrazów w zdaniu. Wypowiadanie się na temat: – ilustracji, historyjek obrazkowych, przeczytanych tekstów; – własnych przeżyć, wydarzeń, zainteresowań, doświadczeń; – określony lub dowolny.
Kultura dyskusji
Prowadzenie rozmowy w sposób kulturalny. Stosowanie zwrotów grzecznościowych (proszę, dziękuję, przepraszam).
Sprawność narządów mowy
Prawidłowe wymawianie głosek.
Słuchanie
Rozumienie wypowiedzi, poleceń prostych i złożonych. Słuchanie poleceń nauczyciela, wypowiedzi dzieci i dorosłych, czytanych tekstów literackich. Wykonywanie poleceń nauczyciela. 2. Czytanie
Analiza i synteza słuchowo--wzrokowa sylab lub wyrazów
Dokonywanie analizy i syntezy fonematycznej wyrazów. Wyróżnianie głosek w nagłosie, śródgłosie, wygłosie. Rozpoznawanie wyrazów w zdaniu, tekście oraz mowie.
25
Pomóż dzieciom zrozumieć świat
II. EDUKACJA POLONISTYCZNA Dział
Szczegółowe treści nauczania (wiadomości podstawowe i konieczne)
2. Czytanie Mowa znaków
Rozumienie sensu kodowania oraz dekodowania. Odczytywanie uproszczonych rysunków, piktogramów, znaków informacyjnych i napisów3. Odczytywanie symboli informacyjnych i znaków drogowych.
Litery drukowane i pisane
Wprowadzenie liter pisanych i drukowanych. Nauka czytania liter małych i wielkich (drukowanych, pisanych, dwuznaków i zmiękczeń). Rozpoznawanie liter: drukowanych, pisanych, wielkich, małych. Różnicowanie wskazanych liter spośród wielu innych.
Czytanie głośne
Czytanie: z głosowaniem; ze składaniem sylab; globalne pojedynczych wyrazów drukowanych i pisanych; wolno techniką kombinowaną – głoskami, sylabami, wyrazami (głosując lub sylabizując z syntezą lub bez syntezy fonemowej). Odczytywanie symboli, piktogramów, znaków informacyjnych. Odczytywanie sylab, wyrazów oraz zdań z wykorzystaniem różnorodnych metod. Czytanie wolne i poprawne krótkich znanych tekstów, wyuczonych wcześniej w domu.
Ciche czytanie ze zrozumieniem
Czytanie ze zrozumieniem krótkich i długich wyrazów, wyrazów obrazkowych, zdań, tekstów wyrazowo-obrazkowych, prostych tekstów. Czytanie ciche lub półgłosem krótkich i łatwych tekstów.
Recytowanie
Wygłaszanie z pamięci wierszy. Posługiwanie się rekwizytami. 3. Opracowywanie tekstów
Praca z tekstem
Korzystanie z podręczników, kart ćwiczeń, zeszytów. Udzielanie odpowiedzi na postawione pytania związane z tekstem. Wskazywanie bohaterów. Omawianie kolejności zdarzeń z uwzględnieniem związków przyczynowo-skutkowych. Ustalanie związków tekstu z ilustracjami na podstawie ukierunkowanych, pomocniczych, naprowadzających pytań. Nadawanie tytułów ilustracjom i historyjkom obrazkowym. Określanie nastroju utworu literackiego4.
3 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2008 r. Nr 4 poz. 17). 4 Naprawa R., Tanajewska A., Korzeniewska E., Program wczesnoszkolnej zintegrowanej edukacji w szkole podstawowej masowej lub szkole specjalnej dla uczniów niepełnosprawnych w stopniu lekkim, Gdańsk 2009, s. 38.
26
Program – klasa I
4. Pisanie Pisanie i przepisywanie liter, sylab
Poprawne posługiwanie się przyborami do pisania. Kreślenie znaków literopodobnych w liniaturze. Odwzorowywanie znaków graficznych, prawidłowych kształtów liter. Nauka pisania liter małych i dużych. Pisanie: po śladzie, według wzoru, z pamięci; liter, wyrazów, zdań. Łączenie liter w sylaby, wyrazy.
Ćwiczenia w kształtnym pisaniu
Przepisywanie tekstów: pisanych, drukowanych; z tablicy, z książki; po literze, wyrazami. Przepisywanie: liter, wyrazów, zdań. Dokonywanie zamiany pisma drukowanego na pisane. Właściwe rozmieszczanie tekstu na stronie zeszytu. Zachowywanie prawidłowych odstępów między literami, wyrazami. Ćwiczenia w kształtnym, czytelnym, starannym i estetycznym pisaniu. Utrzymywanie pisma w liniaturze. Stosowanie: poprawnych połączeń liter; równego położenia i jednolitego pochylenia pisma. Zachowanie poprawnego kierunku pisania.
Wypowiedzi pisemne
Układanie odpowiedzi do postawionych pytań. Układanie zdań rozwiniętych: ze zdań nierozwiniętych; z rozsypanek wyrazowych; z podanych wyrazów.
5. Ćwiczenia gramatyczno-ortograficzne z elementami wiedzy o języku Części mowy
Rozpoznawanie rzeczowników jako wyrazów określających nazwy ludzi, zwierząt, roślin, rzeczy (bez wprowadzania terminologii). Wskazywanie czasowników jako wyrazów określających nazwy czynności (bez wprowadzania terminologii).
Słownictwo i składnia
Tworzenie konstrukcji syntaktycznych z rozsypanek wyrazowych. Rozpoznawanie i układanie zdań: oznajmujących, pytających, rozkazujących.
Elementarne zasady ortografii i interpunkcji
Pisownia skrótów: ul., nr, s. Wielka litera na początku zdania, w imionach, nazwach, tytułach. Pisownia wyrazów z „ó” wymiennym. Pisanie z pamięci i ze słuchu: liter, wyrazów, krótkich zdań.
27
OCZEKIWANE OSIĄGNIĘCIA, WYMAGANIA KONIECZNE I PODSTAWOWE DLA UCZNIÓW EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ W STOPNIU LEKKIM KOŃCZĄCYCH KLASĘ II I. ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY (ZACHOWANIE) Dział
Oczekiwane osiągnięcia, wymagania
Kultura osobista
Słucha, gdy inni mówią i mówi, gdy inni słuchają. Używa języka adekwatnego do sytuacji społecznej. Jest grzeczny i uprzejmy. Stara się być koleżeński i uczynny.
Stosunek do obowiązków szkolnych
Ujawnia prawidłowy stosunek do obowiązków szkolnych. Stosuje się do norm postępowania w klasie i w szkole. Przestrzega regulaminu klasowego oraz kodeksu praw i obowiązków ucznia. Respektuje umowy zawarte w kontrakcie.
Wykonywanie zadań (zaangażowanie)
Pracuje we właściwym tempie. Ujawnia pozytywny stosunek do wykonywanych zadań. Wykazuje inicjatywę, spontaniczność, pomysłowość. Doprowadza pracę do końca.
Podejmowanie pracy na rzecz innych
Chętnie pracuje na rzecz klasy. Przynosi lekcje choremu koledze.
Stosunek do rówieśników
Ocenia postępowanie swoje oraz innych. Cieszy się z sukcesów koleżanek i kolegów. Wykazuje postawę tolerancji w stosunku do drugiego człowieka. Szanuje własność osobistą i społeczną innych. Nawiązuje pozytywne kontakty w zespole klasowym. Współdziała w grupie zadaniowej. Dokonuje podziału ról w trakcie pracy w zespole.
Sytuacje konfliktowe
Opanowuje własne negatywne emocje (złość, gniew) i ujawnia pozytywne (radość, życzliwość). Zna sposoby rozwiązywania sytuacji konfliktowych. Nie stosuje przemocy psychicznej ani fizycznej.
Zachowanie się w sytuacjach zagrożenia
Rozpoznaje sygnały alarmowe i prawidłowo na nie reaguje. Pamięta numery telefonów alarmowych. Wie, jak postępować w sytuacjach zagrożenia.
II. EDUKACJA POLONISTYCZNA Dział
Oczekiwane osiągnięcia – wymagania konieczne i podstawowe
1. Komunikacja werbalna Mówienie
76
Chętnie wypowiada się na różnorodne tematy. Tworzy kilkuzdaniowe wypowiedzi ustne na określony temat.
Oczekiwane osiągnięcia po klasie II
Mówienie
Używa zdań rozwiniętych, pojedynczych lub złożonych. Dba o kulturę wypowiedzi. Stosuje zwroty grzecznościowe.
Słuchanie
Słucha: – wypowiedzi rówieśników oraz innych osób; – opowiadania, tekstu czytanego przez nauczyciela; – poleceń prostych i złożonych. 2. Czytanie
Analiza i synteza słuchowo--wzrokowa sylab lub wyrazów
Rozróżnia pojęcia: głoska – litera; samogłoska – spółgłoska. Rozróżnia zdania w mowie oraz w tekście. Wyodrębnia wyrazy w zdaniu. Dzieli wyrazy na sylaby. Dokonuje analizy i syntezy wyrazów (rozkłada wyraz na głoski, scala wyraz z podanych głosek).
Litery drukowane i pisane
Nazywa i odczytuje litery drukowane i pisane (dwuznaki i zmiękczenia). Zna alfabet. Porządkuje wyrazy według kolejności alfabetycznej.
Czytanie głośne
Czyta: pojedyncze sylaby, wyrazy w okienku. Czyta teksty z częściową przesłoną. Czyta zdania krótkie i długie. Czyta poprawnie i płynnie wyuczone wcześniej teksty. Czyta powoli i poprawnie. Czyta krótkie teksty. Czyta fragmenty, urywki tekstów wcześniej przygotowanych w domu. Czyta sposobem kombinowanym: sylabami lub wyrazami, z syntezą i bez syntezy fonemowej. Czyta: poprawnie, płynnie, rytmicznie. Czyta z podziałem na role.
Ciche czytanie ze zrozumieniem
Dokonuje próby cichego czytania ze zrozumieniem, na przykład czyta i rozumie polecenia z kart ćwiczeń. 3. Opracowywanie tekstów
Praca z tekstem
Odpowiada na pytania związane z tekstem. Wyodrębnia postacie pierwszo- i drugoplanowe. Określa czas i miejsce akcji. Wyodrębnia kolejne zdarzenia, zachowując porządek chronologiczny. Wyszukuje w tekście fragmenty dotyczące określonego tematu. Odnajduje zdania na określony temat. Określa nastrój utworu. Korzysta z różnorodnych źródeł wiedzy, na przykład ćwiczeń, podręczników, słowników, encyklopedii.
77
Pomóż dzieciom zrozumieć świat
II. EDUKACJA POLONISTYCZNA Dział
Oczekiwane osiągnięcia – wymagania konieczne i podstawowe
3. Opracowywanie tekstów Recytowanie
Recytuje wiersze i teksty literackie. 4. Pisanie
Pisanie i przepisywanie wyrazów, zdań
Pisze kształtnie i czytelnie: litery, wyrazy, zdania. Zachowuje właściwy kształt liter. Stosuje prawidłowe połączenia i proporcje znaków graficznych. Właściwie rozmieszcza tekst na stronie zeszytowej. Przepisuje bezbłędnie teksty z tablicy, podręcznika oraz innych źródeł. Utrzymuje pismo w liniaturze.
Wypowiedzi pisemne
Rozpoznaje teksty użytkowe, na przykład zaproszenie, zawiadomienie, życzenia, list. Adresuje i pisze list. Redaguje życzenia. Układa i pisze krótkie zdania na określony lub dowolny temat.
5. Ćwiczenia gramatyczno-ortograficzne z elementami wiedzy o języku
78
Części mowy
Rozpoznaje rzeczowniki i czasowniki. Określa liczbę oraz rodzaj rzeczownika, czasownika.
Słownictwo i składnia
Podaje wyrazy bliskoznaczne. Dobiera wyrazy o znaczeniu przeciwstawnym. Gromadzi wyrazy wokół określonego tematu. Pamięta kolejność liter w alfabecie. Porządkuje wyrazy według kolejności alfabetycznej. Rozróżnia rodzaje zdań: – oznajmujące, pytające, rozkazujące, wykrzyknikowe; – rozwinięte, nierozwinięte. Rozwija zdania. Układa zdania na określony temat.
Elementarne zasady ortografii i interpunkcji
Pisze z pamięci i ze słuchu poznane wyrazy: – z „ż”; – z „ó” wymiennym; – z „rz” niewymiennym; – z „ą”, „ę”; – z „h”; – ze spółgłoskami miękkimi. Zapisuje wielką literą: tytuły; imiona i nazwiska; nazwy miast, rzek, państw. Wyjaśnia pisownię poznanych wyrazów z „ó” wymiennym. Prawidłowo zapisuje wyrazy z zakończeniem -ów.
Oczekiwane osiągnięcia po klasie II
Elementarne zasady ortografii i interpunkcji
Pamięta zasady pisowni wyrazów z „rz” po spółgłoskach. Zna i zapisuje prawidłowo poznane skróty. Ujawnia czujność ortograficzną podczas pisania z pamięci i ze słuchu. Pisze z pamięci i ze słuchu. Stosuje poznane znaki interpunkcyjne.
III. EDUKACJA PRZYRODNICZA 1. Treści przyrodnicze Pory roku
Opisuje zmiany zachodzące w pogodzie w różnych porach roku. Wymienia i krótko charakteryzuje pory roku. Wie, kiedy rozpoczyna się i kończy każda pora roku. Nazywa miesiące danej pory roku. Wie, co to jest rok zwykły i przestępny.
W ogrodzie
Rozpoznaje warzywa wśród innych roślin. Rozróżnia i nazywa warzywa według części jadalnych oraz dostrzega ich charakterystyczne cechy. Wyróżnia części nadziemne i podziemne warzyw. Wyjaśnia, jakie znaczenie dla zdrowia ma spożywanie warzyw. Wymienia różne sposoby przechowywania i przetwarzania warzyw. Wykorzystuje zdobyte podczas zajęć informacje, wykonując album o ogrodzie.
W sadzie
Rozpoznaje drzewa i krzewy owocowe. Wyjaśnia, jaką rolę spełnia kwiat w życiu rośliny. Wyjaśnia, jak przechowywać i przetwarzać owoce.
W lesie
Nazywa zwierzęta leśne. Wymienia gatunki drzew iglastych i liściastych. Rozpoznaje drzewa iglaste na podstawie gałązek i długości igieł. Rozumie, jakie znaczenie ma las w życiu ludzi, zwierząt i roślin. Wie, jak należy zachować się w lesie, aby chronić go przed zniszczeniem.
Uprawa wybranej rośliny
Wie, jakie warunki są konieczne do rozwoju roślin. Prowadzi uprawę wybranej rośliny: umieszcza nasionko lub roślinę w odpowiednim podłożu; zapewnia jej dostęp światła i powietrza; codziennie podlewa roślinę.
Zwierzęta domowe i hodowlane
Wymienia różne rasy psów i zna znaczenie tych zwierząt w życiu człowieka. Wymienia gatunki ptaków hodowanych przez człowieka. Omawia budowę ptaków. Wylicza korzyści, jakie daje nam hodowla ptaków. Nazywa ssaki hodowane w gospodarstwie.
79
ANEKS WZORY OPINII PEDAGOGICZNYCH UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ W STOPNIU LEKKIM OPINIA PEDAGOGICZNA AGNIESZKI uczennicy klasy I Czas, na który wydano orzeczenie: do ukończenia pierwszego etapu nauczania. Diagnoza wydana przez Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną w ..................... Rodzaj niepełnosprawności: niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim. Zalecenia poradni psychologiczno-pedagogicznej: 1. Kształcenie specjalne dla uczniów niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim zgodnie z podstawą programową kształcenia ogólnego. 2. Rewalidacja. 3. Muzykoterapia. Zachowanie Dziecko prawidłowo nawiązuje kontakt słowno-emocjonalny. Ma problemy w minimalizowaniu oraz odreagowywaniu napięć i konfliktów o podłożu emocjonalnym. Dziewczynka jest uczuciowa, wrażliwa. Stara się wywiązywać z obowiązków szkolnych. Z własnej inicjatywy pomaga innym dzieciom w porządkowaniu stanowiska pracy po skończonych zajęciach plastycznych. Ujawnia trudności w zrozumieniu zasad, norm i zwyczajów społecznych. Zajęcia edukacyjne Uczennica posiada niewystarczający zakres wiadomości ogólnych. Operuje bardzo ubogim zasobem słów. Mowa i artykulacja są opóźnione. Dziewczynka potrzebuje dodatkowych instrukcji i wskazówek przy wykonywaniu zadań. Jej tempo pracy jest wolne, koncentracja uwagi – zmienna. Nie zna liter, nie czyta. Pismo jest mało kształtne i mało czytelne. Nie dokonuje zamiany pisma drukowanego na pisane. Liczy w zakresie 10 na konkretach (często z błędami). Ma problemy z rozwiązywaniem prostych zadań tekstowych. Stara się rozpoznawać znaki graficzne cyfr. Zna nazwy dni tygodnia i pór roku. Rozwój poszczególnych umiejętności jest nieharmonijny. Agnieszka ujawnia zdolności artystycznotechniczne, jest bardzo chętna do wykonywania prac porządkowych (praktyczno-wykonawczych). Lubi zajęcia muzyczne. Często śpiewa poznane piosenki. Świetnie tańczy. Chętnie uczestniczy w grach i zabawach ruchowych ze śpiewem. Prawidłowo wykonuje ćwiczenia gimnastyczne. 128
Wzory opinii pedagogicznych
OPINIA PEDAGOGICZNA ANGELIKI uczennicy klasy I Czas, na który wydano orzeczenie: do ukończenia pierwszego etapu nauczania. Diagnoza wydana przez Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną w ..................... Rodzaj niepełnosprawności: upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim (dolna granica niepełnosprawności). Zachowanie Uczennica stara się samodzielnie i właściwie ocenić swoje zachowanie. Potrafi prosić o pomoc w trudnej sytuacji. Jest nieśmiała i niezbyt łatwo nawiązuje kontakty z innymi dziećmi. Chętnie pomaga słabszym. Jest bardzo wrażliwa i niepowodzenia szybko ją zniechęcają. Pracuje niesystematycznie. Często potrzebuje pomocy ze strony nauczyciela. Jest nieuważna i rozkojarzona w czasie zajęć. Nie potrafi się skupić na wykonywanym ćwiczeniu. Wymaga dodatkowej zachęty do pracy. Tylko czasami kończy zadania. Pracuje w bardzo wolnym tempie. Jest bierna podczas zajęć. Nie zawsze jest przygotowana do zajęć. Zawsze potrzebuje pomocy przy wykonywaniu poleceń. Nieuważnie słucha wypowiedzi innych. Ma problem ze zrozumieniem poleceń. Zajęcia edukacyjne Rozwój poszczególnych umiejętności jest nieharmonijny. Występują wyraźnie zaburzone funkcje pamięci bezpośredniej słuchowej. Tempo wzrokowo-ruchowego uczenia się nowego materiału symbolicznego obniżone. Uczennica ma trudności z formułowaniem wypowiedzi, choć wypowiada się chętnie na dowolne tematy. Jej zasób słownictwa jest ubogi, sposób wypowiedzi – ekspresyjny. Struktura wypowiedzi jest mało spójna i nieuporządkowana. Dziewczynka rozpoznaje i nazywa prawie wszystkie litery, lecz w trakcie czytania wyrazów często się myli. Bardzo wolno odczytuje poszczególne wyrazy (głosuje). Stara się pisać kształtnie i czytelnie. Uwzględnia prawidłowy kształt, proporcje liter i stosuje prawidłowe połączenia między nimi. Wyrazy przepisuje po literze. Pisanie z pamięci sprawia jej trudności. Pisze tylko krótkie wyrazy zgodne pod względem fonetycznym. Zapisuje liczby za pomocą cyfr w zakresie 10. Dolicza i odlicza na konkretach w zakresie 20 bez przekroczenia progu dziesiątkowego. Rozpoznaje trójkąt, koło, kwadrat. Myli prostokąt z kwadratem. Tempo pracy dziewczynki jest wolne. W warunkach szkolnych słabo koncentruje uwagę (dominuje uwaga mimowolna). Uniemożliwia to zastosowanie zdobytych wiadomości w sytuacjach problemowych. Wykonuje prace na dowolny lub określony temat, ale nie zawsze są one estetyczne; często są wykonane zbyt wolno i standardowo. Angelika przestrzega zasad bezpiecznego zachowania się na zajęciach. Stara się śpiewać poznane piosenki i improwizować je ruchem. Chętnie uczestniczy w zajęciach sportowych. Opanowała podstawowe elementy motoryki. Jest zwinna i zręczna. Sprawnie wykonuje ćwiczenia gimnastyczne. 129