Opiniowała do druku: Małgorzata Barańska Redakcja i skład: Magdalena Tomkowska Opracowanie graficzne: Agnieszka Tomkowska Projekt okładki: Katarzyna Preyss-Zacharuk © Copyright by Wydawnictwo Harmonia
Redakcja i Biuro Handlowe: 80–283 Gdańsk, ul. Szczodra 6 tel. 58 348 09 50, 58 348 09 51 fax 58 348 09 00 e-mail: harmonia@harmonia.edu.pl Szczegółowe informacje o naszych publikacjach: www.harmonia.edu.pl Przedruk całości lub części książki bez pisemnej zgody Wydawnictwa zabroniony.
ISBN 978-83-7134-309-4
Gdańsk 2010 – Wydanie II
Od Autorki Zaproponowane przeze mnie historyjki i ćwiczenia mają na celu utrwalanie umiejętności ortograficznych uczniów klas IV–VI, zwłaszcza tych ze zdiagnozowanymi specyficznymi trudnościami w nauce czytania i pisania, czyli z dysleksją rozwojową. Ćwiczenia podzielone zostały na kilka grup. Każda obejmuje pewien zakres trudności ortograficznych. Pierwsza grupa to 5 historyjek wraz z ćwiczeniami, a dotyczą one „ó” i „u”. W drugiej znalazło się 5 tekstów poświęconych poprawnej pisowni „rz” i „ż”. Trzecia część zawiera 2 historyjki ze słownictwem z „h” i „ch”. Czwarta grupa to opowiadanie dotyczące pisowni „ą”, „ę”, „om”, „on”, „em”, „en”, zaś ostatnia, piąta grupa, swoją historyjką i ćwiczeniami obejmuje pisownię części mowy z przeczeniem „nie”. Zaprezentowane ćwiczenia rozwijają koncentrację uwagi, funkcje wzrokowe, logiczne myślenie, sprawność poprawnego pisania, a przede wszystkim technikę czytania ze zrozumieniem i umiejętność analizowania tekstu. Większość ćwiczeń, chociaż są to ćwiczenia ortograficzne, wymaga od ucznia przeczytania treści opowiadań uważnie i ze zrozumieniem, bowiem rozwiązań kolejnych zadań szukać należy w tekstach historyjek. Aby zachęcić dzieci do pracy, historyjki napisane zostały w żartobliwym tonie, zaś ćwiczenia do nich nawiązujące przedstawione w zabawnej formie. Na początku każdej grupy opisane zostały reguły ortograficzne odnoszące się do danego zagadnienia. Ćwiczenia wykonywać mogą dzieci w czasie samodzielnej pracy w domu. Materiał ten może zostać także wykorzystany do pracy na zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych lub w czasie lekcji języka polskiego. Wszystkim korzystającym z książki życzę miłej zabawy i nauki. Autorka
3
Historyjki z „ó” i „u”
ó u
Zasady z „ó” i „u” pisowni, a nie jest ich tak bez liku, aby zawsze dobrze pisać, zapamiętać musisz smyku. „Ó” piszemy: – wtedy, gdy w innych formach tego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych wymienia się na „o”, „e”, „a”, np. głód – głodny, kółka – koła, lód – lody, mróz – mroźny, twórczy – tworzyć, pióro – pierze, siódma – siedem, niósł – niesie, mówić – mawiać, skrócić – skracać, wrócić – wracać;
– w zakończeniach: -ów, -ówna, -ówka, np. butów, Kraków, Tarnów, rogów, zastanów się, postanów, gotów, zdrów, Rodziewiczówna, Nowakówna, generałówna, aptekarzówna, ciężarówka, klasówka, kartkówka, majówka, pocztówka, wyjątki: skuwka, wsuwka, zasuwka – pochodzą one bowiem od wyrazów skuwać, wsuwać, zasuwać; – w niewielu wyrazach na początku: ósemka, ósmy, ów, ówczesny, ówdzie;
– w wyrazach, których pisownię trzeba zapamiętać: córka, chór, czółno, dopóki, dopóty, góra, jaskółka, Józef, kłótnia, król, mózg, ogół, ogórek, płótno, późno, półka, próba, prócz, próżny, przepiórka, równy, rózga, róża, różny, różdżka, skóra, tchórz, wiewiórka, wiór, włóczęga, włóczka, włócznia, włókno, wójt, wróbel, wróżba, wzgórze, żółw, żółty, źródło. „U” piszemy:
– na początku wyrazów, np. ubranie, układ, ul, ulewa, ulica, umowa, upał, uprawa, urok, urząd; – na końcu wyrazów, np. w parku, w plecaku, w ręku, do sklepu, o wilku; – w zakończeniach wyrazów, takich jak: -ula (np. Krasula, brzydula),
5
ó u
-ulec (np. budulec, hamulec, szpikulec), -un (np. opiekun, zwiastun), -unek (np. ratunek, pakunek, rysunek), -unka (np. opiekunka, piastunka);
– w zdrobnieniach lub spieszczeniach: -usia, -usi (np. mamusia, wnusia, malusi, milusi), -uszek (np. fartuszek, staruszek, okruszek), -utki (np. czyściutki, malutki), -unia (np. ciotunia, babunia);
– w zakończeniach czasowników czasu teraźniejszego -uję, -ujesz, -uje, -ujemy, -ujecie, -ują, np. kupuję, kupujesz, kupuje, kupują, malujemy, malujecie, maluje, prasuję, prasujesz, prasują; – w wielu wyrazach, których pisowni nie uzasadnia żadna reguła: bułka, but, chudy, druk, dużo, gruby, mucha, muzyka, pukać, pusty, zupa.
6
BIWAK
ó u
1. Pewne wyrazy w tekście historyjki pt. „Biwak” zostały pozamieniane. Znajdź je, wykreśl i wpisz pod nimi odpowiednie słowa wybierane z ramki.
Pewnego lasu bawół, bóbr i sokół – trójka przyjaciół – postanowili wybrać
się na biwak. Mówili o tym, że rozbiją sos obok szuwarów, nad jeziorem.
Nad jezioro prowadziła wąska dróżka wzdłuż kina, który otaczał ogród. Pochód otwierał bóbr. Jednakże wlókł się jak górnik, więc idący za nim bawół przydeptywał mu ogon. Oburzony tym bóbr odwrócił się gwałtownie
i oświadczył, że dopóki bawół nie przestanie przydeptywać mu humoru, dopóty on nie ruszy się z miejsca. Zatem bawół postanowił wysunąć się na przód autobusu. Dróżka robiła się coraz węższa i bawół nie pływał na niej. W końcu przewrócił się do miasta i przygniótł bobra. Wypadki te
poróżniły przyjaciół. Zaczęli się liczyć. Sokół zauważył furtkę w ogrodzeniu.
Zaproponował, by cała trójka zrobiła postój na terenie szafy i zaspokoiła głód. Po krótkim odpoczynku wszystkim powrócił dobry widok. Zwierzęta
wznowiły wędrówkę. Bóbr i bawół kupowali miejscami. Raz jeden, a raz drugi 7
ó u
był w czołówce drużyny. Pod wieczór w końcu dotarli nad wtorek i zbudowali szałas. A cały następny dzień pływali miską po jeziorze.
kłócić, obóz, płotu, zamieniali się, ogona, pochodu, jezioro, popołudnia, ogródka, mieścił się, żółw, tyłu, łódką, nastrój 2. A oto prawidłowo napisany tekst. Przeczytaj go i sprawdź, czy poprawnie wykonałeś poprzednie zadanie. Następnie pokoloruj na czerwono „ó” w wyrazach z „ó” wymiennym, na zielono w wyrazach z „ó” niewymiennym, a na niebiesko „u”. Przepisz po 5 rzeczowników i czasowników z „ó” i po 3 rzeczowniki i czasowniki z „u” .
Pewnego popołudnia bawół, bóbr i sokół – trójka przyjaciół – postanowili wybrać się na biwak. Mówili o tym, że rozbiją obóz obok szuwarów, nad jeziorem. Nad jezioro prowadziła wąska dróżka wzdłuż płotu, który otaczał ogród. Pochód otwierał bóbr. Jednakże wlókł się jak żółw, więc idący za nim bawół przydeptywał mu ogon. Oburzony tym bóbr odwrócił się gwałtownie i oświadczył, że dopóki bawół nie przestanie przydeptywać mu ogona, dopóty on nie ruszy się z miejsca. Zatem bawół postanowił wysunąć się na przód pochodu. Dróżka robiła się coraz węższa i bawół nie mieścił się na niej. W końcu przewrócił się do tyłu i przygniótł bobra. Wypadki te poróżniły przyjaciół. Zaczęli się kłócić. Sokół zauważył furtkę w ogrodzeniu. Zaproponował, by cała trójka zrobiła postój na terenie ogródka i zaspokoiła głód. Po krótkim odpoczynku wszystkim powrócił dobry nastrój. Zwierzęta wznowiły wędrówkę. Bóbr i bawół zamieniali się miejscami. Raz jeden, a raz drugi był w czołówce drużyny. Pod wieczór w końcu dotarli nad jezioro i zbudowali szałas. A cały następny dzień pływali łódką po jeziorze. 5 rzeczowników z „ó”: 5 czasowników z „ó”: 3 rzeczowniki z „u”: 8
ó u
3 czasowniki z „u”: 3. Złośliwy chochlik z niektórych wyrazów skradł, a w innych podopisywał literki. Popraw błędy. Napisz poprawnie wyrazy. popołudne – wzdałuż – bóber – trójcka – przygniół – drulżyna – krółtki – powrókcił – zbudwali – zaugważył – przyjciół – brawół –
4. Wytnij wyrazy z tabeli. Na osobnej kartce przyklej obok siebie rymujące się słowa.
dróżka
postój
pochód
czołówka
skrócił
kłódka
urwie
łódka
który
jagódek
trud
nastrój
szuwary
ogródek
obóz
głód
wieczór furtka
łobuz
wokół
kurtka
wędrówka
nóżka
puchary
oburzony
przewrócił
sokół
żółwie
wilczur dochód
chmury
poruszony
9
óu óu óu óu óu óu óu óu Karta do wycięcia
ZAWODY
ó u
1. Przeczytaj tekst historyjki pt. „Zawody”. Za pomocą zamieszczonego w tabelce pod tekstem kodu rozszyfruj pisownię wyrazów. Przepisz rozszyfrowane wyrazy. DrφÞyna kangurΞw zrobiλa zawod# w skokach. R#walizowano o to, &to
w krΞtszym czasie pΔΔeskoczy osiem pagór&ów. Pierwszy miał skakać JΞzef, lecz zaplątał się w powΞj i nie mΞgł się porusz#ć. Drφgi w &olejności był Krzyś. Jedna&że KΔΔyś przy siΞdmym pagór&u φsłyszał chΞr słowików. Tak
zasλuchał sið w cφdown# śpiew ptakΞw, Þe zapomniaλ o zawodach. Następnie w#startował Lucjan. Niestety pomylił kierφnki i wskoczyλ na wzgΞrze, na &tórym rΞsł malutki kaktφs. Lucjan nie zaφwaÞył go. Ka&tusowe &olce ukλuł#
go w łapð. BΞl λapy uniemoÞliwił mu dalsz# φdział w zawodach. PΞźniej sprΞbował swoich sił Mateusz. Prz# Ξsmym pagór&u przypomniał sobie, że φmówił się z cΞrką sąsiada. Ósmej pΔΔeszkod# juÞ nie przes&oczyλ, bo φdał się na umΞwione spotkanie. Ostatnim zawodni&iem b#ł Staś. Z zapaλem
pΔΔystąpił do zawodΞw. Wziąλ dφÞy rozbieg. Już miał wys&oczyć w gΞrð,
gdy nagle zaczðło mu burczeć w bΔΔuchu. Bezzwλocznie musiał popędzić do
11
ó u
stoλΞwki na &lφski posypane cu&rem pudrem. Zdumion# sðdzia pozostał sam na miejscu zawodΞw. W λapie tΔΔ#mał puchar dla zwycięzc#, ktΞrym
jednak ni&t nie został. Zabraλ więc pφchar do domu i postawiλ na pΞłce. Ξ – ó ΔΔ – rz ð – ę & – k φ – u Þ – ż λ – ł # – y
2. A oto prawidłowo napisany tekst. Przeczytaj go i sprawdź, czy poprawnie wykonałeś poprzednie zadanie. Następnie znajdź i wypisz 5 czasowników, 1 rzeczownik i 1 przymiotnik, które zaczynają się literą „u”. Utwórz z tymi wyrazami zdania, zapisz je.
Drużyna kangurów zrobiła zawody w skokach. Rywalizowano o to, kto w krótszym czasie przeskoczy osiem pagórków. Pierwszy miał skakać Józef, lecz zaplątał się w powój i nie mógł się poruszyć. Drugi w kolejności był Krzyś. Jednakże Krzyś przy siódmym pagórku usłyszał chór słowików. Tak zasłuchał się w cudowny śpiew ptaków, że zapomniał o zawodach. Następnie wystartował Lucjan. Niestety pomylił kierunki i wskoczył na wzgórze, na którym rósł malutki kaktus. Lucjan nie zauważył go. Kaktusowe kolce ukłuły go w łapę. Ból łapy uniemożliwił mu dalszy udział w zawodach. Później spróbował swoich sił Mateusz. Przy ósmym pagórku przypomniał sobie, że umówił się z córką sąsiada. Ósmej przeszkody już nie przeskoczył, bo udał się na umówione spotkanie. Ostatnim zawodnikiem był Staś. Z zapałem przystąpił do zawodów. Wziął duży rozbieg. Już miał wyskoczyć w górę, gdy nagle zaczęło mu burczeć w brzuchu. Bezzwłocznie musiał popędzić do stołówki na kluski posypane cukrem pudrem. Zdumiony sędzia pozostał sam na miejscu zawodów. W łapie trzymał puchar dla zwycięzcy, którym jednak nikt nie został. Zabrał więc puchar do domu i postawił na półce. 5 czasowników zaczynających się „u”:
12
1 rzeczownik zaczynający się „u”: 1 przymiotnik zaczynający się „u”:
ó u
Zdania z tymi wyrazami:
3. Wypisz z diagramu sylaby i utwórz z nich wyrazy. 1
2
3
4
5
A
dru
cór
zdu
kak
krót
C
tu
póź
ży
któ
ka
szy
du
B
D E F
D2+B4 A5+E3 C2+F3
ry
ma
ki
siód
mio
rek
gó
cu
we pa
niej
my ny
lut
na ós so
dow
13
ó u
D5+B4 C4+B1 E4+C3 A2+C5 A1+C3+B5 B2+F4+D1 A3+F1+D4 E2+F5+D4 D3+E1+F2 A4+C1+E5+B3 4. Połącz imiona kangurów z wydarzeniami, które uniemożliwiły im udział lub dokończenie zawodów. pobiegł do stołówki na kluski z cukrem pudrem
Józef
ukłuł się kaktusowymi kolcami Staś
Krzyś
umówił się z córką sąsiada
Lucjan
zaplątany w powój nie mógł się poruszyć
zasłuchał się w cudowny śpiew słowików
14
Mateusz
SPIS TREŚCI Od Autorki
3
Zasady pisowni Biwak Zawody Ponure Bizony Urodziny Justyny Bal Historyjki z „rz” i „ż”
5 7 11 15 19 23
Zasady pisowni Andrzejki Skrzat Wawrzyniec Zlot czaroksiężników Jeż i Jerzy Wypracowanie Historyjki z „h” i „ch”
27 29 34 39 44 48
Zasady pisowni Wizyta w filharmonii Hrabia Henryk
52 53 57
Zasady pisowni Konkurs
Historyjka z przeczeniem „nie”
62 64
Zasady pisowni Przeziębienie
68 70
Historyjki z „ó” i „u”
Historyjka z „ą”, „ę”, „en”, „em”, „on”, „om”