Św. Hildegarda z Bingen - Medycyna na każdy dzień - dr Wighard Strehlow by Wydawnictwo Esprit

Święta

Hildegarda z Bingen

Medycyna Na Każdy Dzień

Dr Wighard Strehlow tłumaczył

Ryszard Zajączkowski

Wydanie I, Kraków 2009 Wydawnictwo Esprit SC ul. Zaporoska 3/8, 30-389 Kraków tel./fax 12 267 05 69 e-mail: sprzedaz@esprit.com.pl Księgarnia internetowa: www.esprit.com.pl

r Hildegarda i jej medycyna

Hildegarda

z Bingen, której dziewięćsetną

rocznicę urodzin obchodzono w 1998 roku, zrewolucjonizowała światopogląd swojej epoki, a jej pisma wyprzedziły całą psychosomatykę. Dzięki temu medycznemu skokowi kwantowemu dziedzina ta jest dzisiaj bardziej aktualna niż kiedykolwiek. Według Hildegardy uzdrowienie jest kompleksowym procesem przebiegającym równocześnie na kilku płaszczyznach. Źródłem energii uzdrowienia jest Bóg, zaś to, co leczy, ukryte jest w samym człowieku. Hildegarda dostrzega moc uzdrawiającą ciało w przyrodzie: „W całym wszechświecie, w drzewach, w ziołach, w roślinach, w zwierzętach, w pta-

Medycyna św. Hildegardy na każdy dzień

kach, a nawet w kamieniach szlachetnych ukrywają się wielkie moce uzdrawiające, których żaden człowiek nie jest świadom, jeśli nie zostaną mu one objawione przez Boga!”. W medycynie Hildegardy dokonuje się analizy przyczyn, a nie samych objawów. W znaczeniu całościowego procesu uzdrowienie dokonuje się jednocześnie na czterech płaszczyznach: ciała, duszy, stworzenia i kosmosu. Jest to w ogóle pierwotna medycyna chrześcijańska. Hildegarda jak nikt inny przed nią i po niej potrafiła odczytać i zinterpretować dla nas pismo Boga.

Medycyna Hildegardy – co to takiego? Medycyna Hildegardy z Bingen popadła w zapomnienie na niemal osiemset lat. Dopiero odkrycie kopii jej podręcznika medycyny w bibliotece królewskiej w Kopenhadze na nowo wzbudziło zainteresowanie dla tej pierwotnej i jedynej chrześcijańskiej kompleksowej medycyny. Doktor Gotfryd Hertzka z Konstancji zaktualizował medycynę Hil-

Hildegarda i jej medycyna

degardy w świetle współczesnej medycyny i jako pierwszy konsekwentnie zastosował ją w praktyce. W 1984 roku za jego wzorem zacząłem praktykować medycynę Hildegardy, rozwinąłem ją i rozbudowałem. Współczesna sztuka lecznicza Hildegardy jest więc rezultatem wielowiekowej wiedzy i praktyki lekarskiej, które sprawdziły się na tysiącach pacjentów.

Życie i dzieło Hildegardy z Bingen Hildegarda z Bingen (1098–1179) w wieku ośmiu lat trafiła do klasztoru benedyktynek w Disibodenbergu, gdzie w podeszłym naonczas wieku 43 lat przeżyła pierwszą wizję. Owa wizja, którą opisała przede wszystkim jako słyszenie głosu, znalazła się w jej pierwszej książce Scivias: „Zapisz wszystko, co widzisz i słyszysz, głoś cuda Boże”. Po wydaniu pierwszej książki Scivias (Poznaj drogi do zdrowia i uzdrowienia) w wieku 50 lat założyła we wsi Rupertsberg niedaleko Bingen swój własny klasztor, gdzie została przełożoną.

Medycyna św. Hildegardy na każdy dzień

Mimo że nie umiała ani czytać, ani pisać, z pomocą sekretarzy spisała liczne księgi po łacinie, które pozwoliły jej zdobyć ogromne poważanie w naukowych i politycznych kręgach epoki. W wizjonerski sposób połączyła teologię, etykę, muzykę i sztukę w kompleksowym rozumieniu człowieka, stworzenia i kosmosu. Również jej dzieła medyczne cechuje ta perspektywa: • Causae et Curae (Prz ycz yny chorób i ich leczenie): Hildegarda umieszcza tu sztukę leczenia w kosmicznych ramach. Jej tematem są stworzenie świata, budowa kosmosu, cztery żywioły i pozycja człowieka w kosmosie. Książka opisuje ponad pięćdziesiąt chorób wraz z odnośnymi środkami leczniczymi. • Physica (Prz yroda): Ta książka zawiera ponad dwa tysiące propozycji leczenia ekstraktami z drzew, roślin, zwierząt, ptaków, ryb i kamieniami szlachetnymi. Hildegarda z Bingen pozostawiła po sobie również ponad trzysta listów, przez które udzielała rady i pociechy swoim współczesnym

Hildegarda i jej medycyna

i które wywarły znaczący wpływ na ówczesną politykę. Listy Hildegardy docierały do wielkich i możnych Kościoła i cesarstwa w całej Europie. Z odwagą podnosiła głos przeciwko złemu stanowi rzeczy w Kościołach, nie bojąc się władz kościelnych. Została za to ukarana interdyktem na rok przed śmiercią. Jej sekretarzowi Wibertowi z Gembloux zawdzięczamy dokładny opis jej życia i najwspanialsze wypowiedzi dotyczące tajemnicy wizji Hildegardy. Mimo że Kościół nigdy nie dokonał jej kanonizacji, Hildegarda z Bingen jest czczona przez swoich zwolenników jako święta.

Zdrowie i choroba Hildegarda z Bingen ze swoimi wyobrażeniami na temat zdrowia i choroby w o wiele większym stopniu niż współcześni lekarze trafia w czuły punkt naszych czasów. Stojąca na wysokim poziomie medycyna nie jest w stanie uzdrowić złego trybu życia, niewłaściwego odżywiania i utraty wartości moralnych. Niepowodzenia tej medycyny w przypadku

Medycyna św. Hildegardy na każdy dzień

wszelkich chorób cywilizacyjnych, pęd do medycyny naturalnej, jak również uzdrowienia duchowe rodem z Ameryki, którym jesteśmy niemal zalewani, potwierdzają konieczność przyjęcia kompleksowych założeń – tak samo jak założeń medycyny Hildegardy. Dla Hildegardy z Bingen człowiek jest z natury zdrowy, jednak poprzez swoje odżywianie i styl życia może wpływać na zdrowie, zachowywać je, ale także zniszczyć. „W całym stworzeniu, w drzewach, ziołach, roślinach, zwierzętach, ptakach, rybach, ba – nawet w kamieniach szlachetnych są ukryte tajemnicze subtelności (Subtilitäten), których nie można poznać, jeśli nie zostaną objawione nam przez Boga”.

Złote zasady życia Program zdrowia Hildegardy można streścić w „sześciu złotych regułach życia”. Zgodnie z nimi każdy człowiek jest mniej lub bardziej odpowiedzialny za swoje zdrowie, na które może wpływać codziennie zarówno od wewnątrz, jak i z zewnątrz:

Hildegarda i jej medycyna

• właściwy dobór żywności i napojów. Hildegarda już wówczas dostrzegała duże znaczenie właściwego odżywiania: „Wasza żywność powinna przynosić wam zdrowie”. Dziś wiemy, że oprócz podstawowych składników odżywczych (białka, węglowodany, tłuszcze) w naszych produktach muszą być zawarte witaminy i mikroelementy w celu zachowania zdrowia i zapobiegania chorobom. • Zastosowanie uzdrawiających mocy zawartych w przyrodzie. • Właściwy rytm snu i ruchu: „Albowiem kiedy człowiek śpi, jego szpik odpoczywa i wzmacnia jego kości, krew, tworzy nowe mięśnie, łączy członki oraz dodaje rozsądku i wiedzy”. • Zrównoważona ilość pracy i odprężenia (ora et labora). Właściwe proporcje wysiłku i medytacji pomagają w przypadku utraty sprawności fizycznej wskutek stresu. • Oczyszczenie organizmu z substancji trujących i toksyn poprzez zalecane przez Hildegardę bańki, upust krwi, akupunkturę termiczną: „Gdy soki w człowieku zachowują właściwą miarę, jest on zdrowy.

Medycyna św. Hildegardy na każdy dzień

Jeśli jednak zachwieje się ich równowaga, to powodują one, że czuje się on osłabiony i choruje”. Kwestia obciążenia organizmu przez substancje szkodliwe dla zdrowia jest dzisiaj bardziej aktualna niż kiedykolwiek. Wystarczy pomyśleć o substancjach szkodliwych dla środowiska, konserwantach i dodatkach zawartych w produktach spożywczych lub o lekach chemicznych. • Wykorzystanie duchowych mocy uzdrawiających. Według Hildegardy post pomaga w oczyszczeniu duchowym, podczas którego duchowe czynniki ryzyka zamieniają się w duchowe siły uzdrawiające (cnoty). „Dusza jest tym dla ciała, czym soki dla drzewa, a swoje siły rozwija ona tak samo jak drzewo swój wygląd”. Te sześć czynników wywiera wpływ na ciało we wszystkich jego potrzebach. Ich właściwe zastosowanie pozwala uniknąć chorób fizycznych i duchowych oraz sprzyja zachowaniu dobrego humoru (humores po łacinie: dobre soki), sprawności fizycznej oraz dobrego samopoczucia.

Hildegarda i jej medycyna

Szkodliwe produkty żywnościowe W medycynie Hildegardy wszystkie produkty są traktowane jako środki lecznicze. Tylko niektóre z nich Hildegarda uważa za szkodliwe dla zdrowia, bo u ludzi uczulonych mogą wywoływać problemy. Do tych „trucizn kuchennych” należą: • Truskawki zanieczyszczają organizm i prowadzą do stanów zapalnych (alergii, egzemy, zapalenia wyrostka robaczkowego i ucha środkowego). • Brzoskwinie przyczyniają się do zaflegmienia i wywołują zakłócenia przemiany materii. • Śliwki powodują zwiększone wydzielanie soków żółciowych, co może prowadzić do wahań nastroju, depresji i reumatyzmu. • Por niszczy system odpornościowy człowieka, ponieważ „zamieniają krew i wszelkie soki w ich przeciwieństwo”. To być może zadziwiające zaszeregowanie sprawdziło się w szczególnych przypadkach: zupa porowa może wywoływać napady reumatyzmu lub egzemę.

Medycyna św. Hildegardy na każdy dzień

• Surówki. W odróżnieniu od innych metod leczenia naturalnego w kuchni Hildegardy unika się surówek. Wskazuje ona w tym kontekście na możliwość wystąpienia dolegliwości serca, wątroby i płuc wskutek spożywania nieugotowanych potraw, jak również na złe trawienie. Wielu ludzi jedzących surówki doznaje zaburzeń krążenia (zimne dłonie i stopy, zaburzeń pamięci) i ciągłych wzdęć (gazy gnilne). Gazy gnilne mają swoją przyczynę w zmienionym przez spożywanie surówek składzie bakterii jelitowych, co prowadzi do osadzenia się bakterii gnilnych i grzybów oraz do osłabienia systemu immunologicznego. „Jeśli człowiek zjadł surowe jabłka lub gruszki, surowe warzywa lub inne nieugotowane potrawy, które nie zostały przyrządzone na ogniu lub nie były doprawione jakimikolwiek przyprawami, jego żołądek może ich nie przetrawić, ponieważ nie zostały wcześniej właściwie przyrządzone. W ten sposób podnoszą one poziom złych soków z tych potraw (…) w śledzionie i zwiększa się prawdopodobieństwo przekształcenia jej w bolesny guz”.

Hildegarda i jej medycyna

• Dzisiejsze owoce i warzywa. Pomidory, ziemniaki, papryka i bakłażany nie były znane Hildegardzie, tak więc nie ma tutaj żadnych komentarzy na ten temat. Z powodu obecności składników oddziałujących na psychikę (alkaloidów) zawartych w tych roślinach psiankowatych należy je spożywać w niewielkich ilościach. W mniemaniu Hildegardy nie można dzięki nim doznać uzdrowienia. To samo dotyczy takich warzyw jak karczochy czy kapusta, jak również wielu owoców importowanych, takich jak awokado czy kiwi. Chorzy (przede wszystkim na raka) nie powinni jeść tych wszystkich wymienionych produktów.

Duchowe czynniki ryzyka Hildegarda w psychoterapeutycznej książce Leczenie mocą dusz y opisuje trzydzieści pięć różnych warstw podświadomości jako pary przywar i cnót. Każda para składa się z chorobotwórczego duchowego czynnika ryzyka

Medycyna św. Hildegardy na każdy dzień

(przywary) oraz z uzdrawiającej duchowej zasady obronnej (cnoty). Hildegarda z dużą dokładnością przedstawia cielesne objawy i choroby, które mogą być wywołane przez duchowe czynniki ryzyka. Jeśli choroby są postrzegane jako sygnały alarmowe wysyłane przez organizm, to można rozpoznać, że kryją się za nimi przyczyny duchowe i uwolnić ciało od jego obciążeń (Psychoterapia duchowa, s. 128). Poglądy Hildegardy świadczą o jej zdolnościach wizjonerskich i czynią ją pionierką medycyny psychosomatycznej naszych czasów. Wściekłość, gniew, zdenerwowanie i podobne stany emocjonalne pobudzają produkcję czarnej żółci1 (s. 194) w wątrobie, o której często mówi Hildegarda. Dostaje się ona do krwi i wywołuje przesunięcie wartości pH (s. 195) we krwi ze słabo zasadowej (wartość pH 7,4) do kwasowej (wartość pH poniżej Czarna żółć – według Hipokratesa jeden z podstawowych płynów ustrojowych. Zdaniem współczesnych uczonych prawdopodobnie w ten sposób starożytni nazywali krew żylną wypływającą ze śledziony, zawierającą produkty rozpadu czerwonych krwinek i przez to wyraźnie ciemniejszą. Ponieważ krew przepływa ze śledziony do wątroby, uznano ją za czarną odmianę żółci (przyp. red.)

Hildegarda i jej medycyna

7). W ten sposób ciałka krwi zastygają, „zamarzają” i poruszają się z mniejszą prędkością w naczyniach krwionośnych. Zakwaszenie organizmu prowadzi do zaburzeń krążenia i niedotlenienia organów. Szczególnie narażone na nią są mięsień serca i komórki mózgowe, które w najgorszym wypadku mogą nawet zostać zniszczone przez własny system odpornościowy. Zakwaszenie organizmu jest więc przyczyną zawału serca i udaru mózgu. Najnowsze badania wykazały, że zawał serca i udar występują najczęściej od godziny do dwóch godzin po silnym podnieceniu psychicznym, ataku gniewu, wściekłości i wybuchu złości.

Sztuka lecznicza Hildegardy Zgodnie z całościową koncepcją obrazu świata Hildegardy przy leczeniu chorób, jak też ich powstawaniu należy uwzględnić wszystkie poziomy ludzkiego bytu: • płaszczyznę boską • płaszczyznę kosmiczną

Medycyna św. Hildegardy na każdy dzień

• płaszczyznę cielesną • płaszczyznę duchową Tylko przy uwzględnieniu wszystkich czterech płaszczyzn może dojść do kompleksowego uzdrowienia.

Teoria żywiołów Hildegardy Dla zrozumienia medycyny Hildegardy duże znaczenie ma teoria żywiołów. Jej wyrazicielami było wielu słynnych lekarzy starożytności i średniowiecza (na przykład Hipokrates i Paracelsus), a sprowadza ona wszystkie zjawiska na świecie do podstawowych żywiołów: ognia, wody, powietrza i ziemi. Magiczną liczbę 4 można znaleźć powszechnie, na przykład w czterech pierwiastkach życia, w czterech porach roku, w czterech grupach krwi człowieka czy też w czterech jądrowych zasadach w kodzie genetycznym. Hildegarda stworzyła z teorii żywiołów własny system, wyraźnie różniący się od ujęcia jej poprzedników. W odniesieniu do człowieka wyprowadziła od żywiołów cztery soki,

Hildegarda i jej medycyna

w których rozpoznajemy cztery składniki krwi: • erytrocyty – suchy śluz pochodzący z ciepła ognia, • osocze krwi – wilgotny śluz pochodzący z wilgotności powietrza, • trombocyty – spieniony śluz z wodnistej krwi, • leukocyty – letni śluz z ciała ziemskiego. W podobny sposób Hildegarda wywodzi i rozróżnia cztery temperamenty i cztery charakterystyczne typy mężczyzn i kobiet. Z ognia ma swoje ciepło, z powietrza oddech, z wody krew, a z ziemi swoje ciało… W ten sposób ż ywioły tworzą człowieka, o ile działają w nim w sposób uporządkowany, i cz ynią go zdrowym. Jeśli zaś nie utrz ymują w nim harmonii, cz ynią go chorym i zabijają go.

Medycyna św. Hildegardy na każdy dzień

Aspekt boski Hildegarda uważała, że choroby mają szczególnie ścisły związek ze stosunkiem do Boga. Jeśli ta relacja zostaje zerwana, może pojawić się choroba. Poprzez wiarę lub powrót do Boga przed chorym otwierają się niespodziewane szanse i energie, które mogą dokonać przełomu w przebiegu choroby. Bóg obecny jest w każdym uzdrowieniu, jednak człowiek musi spełnić swoją rolę, by usunąć przyczyny choroby i nie przeszkadzać uzdrowieniu. Moce Boże to składnik ludzkiej duszy.

Aspekt kosmiczny Według Hildegardy kosmiczny komponent choroby powstaje w wyniku dysharmonii człowieka i czterech żywiołów, ponad którymi człowiek znajduje się w równowadze z kosmosem. Żywioły utrzymują w całości nie tylko świat, lecz również ludzkie ciało. Cztery żywioły kosmosu są również siłami uzdrawiającymi ludzką duszę.

Hildegarda i jej medycyna

Aspekt cielesny Jeśli równowaga czterech płynów ustrojowych zostanie zachwiana – obojętne z jakich powodów – powstają złe płyny, które łączą się z kwasem żółciowym i mogą wywoływać choroby (kwas żółciowy, s. 194). To z kolei prowadzi do nadkwasoty, złego krążenia, niedotlenienia i w końcu do choroby jakiegoś organu. Tylko jeśli wszystkie płyny pozostają w zrównoważonym stosunku do siebie, człowiek jest albo będzie zdrowy. Również chorobotwórcze cechy dziedziczne lub cztery typy charakteru (sangwinik, flegmatyk, choleryk i melancholik) z własnymi skłonnościami chorobowymi mogą według Hildegardy prowadzić do braku równowagi czterech płynów organicznych. Rozróżnia ona dwadzieścia cztery cechy dziedziczne, do których obok depresji, raka i reumatyzmu należą również – i dla nas to niezwykłe – wieczne niezadowolenie lub porywczość. Dzięki metodom medycyny Hildegardy można pokonać te słabości.

Medycyna św. Hildegardy na każdy dzień

Aspekt duchowy Choroby duchowe powstają według Hildegardy wskutek braku pozytywnych cech ducha. Te słabości mogą zostać wywołane przez konflikty, problemy, frustrację lub stresy, ale również przez złe wpływy otoczenia, które Hildegarda nazywa „złymi mocami”, „demonami” lub „wpływami diabła”. Do tego ważne jest przy uzdrowieniu, aby szukać za wszystkimi tymi chorobami konkretnego przesłania. Za wszelkim złem kryje się zawsze coś dobrego, za chorobą – zdrowie, za słabością – siła, za wrogiem – przyjaciel. Moc uzdrawiającą można aktywować poprzez podjęcie postu i uzdrawiające słowa.

Metody leczenia stworzenia Według Hildegardy świat posiada wszystkie środki lecznicze konieczne dla uzdrowienia duchowo-fizycznego. Jej najważniejsze metody są podobne pod wieloma względami do współczesnej medycyny naturalnej:

Hildegarda i jej medycyna

• terapia przez odżywianie: właściwe odżywianie zdrowymi produktami pochodzącymi z upraw biologicznych i hodowli zwierząt właściwej dla każdego gatunku dla profilaktyki i leczenia chorób (s. 92); • skarbnica leków: przepisy z roślin leczniczych, które dodają energii, są właściwym budulcem (s. 92/141); • terapia kamieniami szlachetnymi: wykorzystanie energii drgań określonych kamieni szlachetnych (s. 124) w celu pobudzenia własnych mocy uzdrawiających; • terapia oczyszczająca z upuszczeniem krwi (s. 135), stawianiem baniek (s. 136) i ignipunkturą (leczenie nagrzewaniem w celu udrożnienia ukrwienia, s. 137); • fizjoterapia: sauna, kąpiele i masaże (nerek) przy ogniu ze spalania wiązu (s. 185); • psychoterapia: mobilizacja własnych sił uzdrawiających przez poznanie siebie i post (s. 128); • muzykoterapia:

leczenie

emocjonalne

(s. 132); • terapia ruchowa: wędrówki, jazda rowerem, jazda konno.

Medycyna św. Hildegardy na każdy dzień

Współczesna wiedza o medycynie Hildegardy Wraz z rosnącą znajomością medycyny Hildegardy mnożą się również krytyczne głosy, których najważniejsze argumenty chciałbym przedstawić.

Hildegarda – za i przeciw • Twierdzi się, że Hildegarda przepisała ówczesną wiedzę klasztorną i medycynę arabską; • niektórzy historycy medycyny uznają brak oryginalnych pism Hildegardy za powód, aby twierdzić, że z naukowego punktu widzenia nie ma czegoś takiego jak medycyna Hildegardy. Tym poglądom można przeciwstawić: • przykładu stosowania galgantu w bólach serca nie można znaleźć w żadnym chrześcijańskim, arabskim lub chińskim leksykonie leków, a jedynie u Hildegardy. Żaden

Hildegarda i jej medycyna

krytyk nie potrafił dotychczas wskazać ani jednego źródła. Opis nieznanych wówczas metod (psychoterapia), jak również całkowicie nowatorska, kompleksowa perspektywa nie pozostawiają żadnych wątpliwości, że przekazane wizje Hildegardy mają charakter wizjonerski; • Oryginały pism Hildegardy zostały wysłane w 1233 roku do Rzymu do papieża Grzegorza IX przez ojca Kuno, ówczesnego prokuratora klasztoru w Rupertsbergu, na potrzeby kanonizacji Hildegardy (do czego rzekomo zmierzano) i od tego momentu „przepadły bez wieści”. Zachowało się jednak wiele kopii, między innymi rękopis Physica z XIII wieku w Bibliotece Księcia Augusta w Wolfenbüttel, inny z X V wieku w Bibliotece Narodowej w Paryżu, kolejny w Bibliotece Królewskiej w Brukseli. Książka Causae et Curae została odkryta w ostatnim stuleciu w Bibliotece Królewskiej w Kopenhadze w postaci kopii pochodzącej z XIII wieku. Poza tym krytykom chodzi bez wyjątku o osoby, które nie są w stanie udokumentować własnych doświadczeń terapeutycznych ani nigdy

Medycyna św. Hildegardy na każdy dzień

nie doznały uzdrowienia dzięki medycynie Hildegardy.

Powrót do orkiszu Słowa Hildegardy na temat orkiszu (s. 93) przypisują temu gatunkowi zboża szczególne działanie uzdrawiające. Dlatego na uniwersytecie w Hohenheim przeprowadzono badania naukowe nad orkiszem. • Orkisz zawiera niezbędne do życia wysokowartościowe białko (od 12 do 20%); • zawiera dużo kompleksowych węglowodanów (do 75%) z wartościowym błonnikiem i włóknikiem; • zawiera wszystkie minerały i mikroelementy, które są niezbędne dla kości, stawów oraz jako elektrolity; • wysokowartościowe

tłuszcze

bogate

w pełnowartościowe nienasycone kwasy tłuszczowe, jak również rozpuszczalne w tłuszczach witaminy A i E znajdujące się w kiełkach orkiszu wychwytują wolne rodniki; • orkisz jest bogaty w witaminy B1, B2 i B6 roz-

puszczalne w wodzie i odpowiada za pro-

Hildegarda i jej medycyna

dukcję w jelicie wszystkich niezbędnych do życia witamin i substancji witaminopodobnych, na przykład kwasu foliowego; • w orkiszu znajdują się w dużej ilości inne konieczne do życia substancje witalne, na przykład tiocyanat, substancja czynna o właściwościach wzmacniających wzrost, hamujących stany zapalne, stymulujące odporność, antyalergiczne i hamujące rozwój nowotworów (prof. dr W. Weuffen, Greifswald). W oparciu o wiedzę Hildegardy już trzydzieści lat temu rozpoczęto stosowanie orkiszu jako podstawowego składnika diety (s. 121) w przypadku różnych chorób. Kliniczne obserwacje ponad dziesięciu tysięcy pacjentów w ciągu trzydziestu lat dowiodły przekonująco skuteczności orkiszu w leczeniu, a tym samym przepisów zalecanych przez Hildegardę. Do dziś nie odkryto żadnych skutków ubocznych lub występowania alergii przy stosowaniu orkiszu, co jest szczególnie poważną wadą pszenicy, o której wiadomo, że wywołuje alergię na gluten (celiakia/sprue nietropikalna). Warunkiem suk-

Medycyna św. Hildegardy na każdy dzień

cesu w leczeniu jest zastosowanie czystego orkiszu bez domieszek pszenicy. Orkisz nie jest pszenicą, lecz prastarym gatunkiem zboża, który powstał z pszenicy samopszy (Triticum monococcum). Posiada garnitur chromosomów z czternastoma genami. Oprócz tego występuje jeszcze pszenica płaskurka z dwoma chromosomami i dwudziestoma ośmioma genami (Triticum dicoccum). Tylko orkisz (Triticum spelta) posiada trzy chromosomy z czterdziestoma dwoma genami. W naszej terapii stosujemy wyłącznie stare odmiany orkiszu bez domieszek pszenicy, jak na przykład: • Oberkulmer Rotkorn • Steiners Roter Tiroler • Ostro • Frankenkorn • Schwabenkorn Wszystkie inne odmiany orkiszu zawierają domieszkę pszenicy, na przykład Rouquin lub Hercule i nie nadają się do terapii, ponieważ mogą wywołać alergię na pszenicę.

Hildegarda i jej medycyna

Orkisz z powodu swojej wysokości nie jest narażony na zakażenia grzybicze i stąd, w przeciwieństwie do wszystkich innych gatunków zboża, nie zawiera również trującej pleśni ani jej toksyny (Fusarium). Ponadto orkisz jest szczególnie odporny na wpływy środowiska, takie jak na przykład skrajny upał lub chłód, wilgotność lub susza. Wszystkie inne gatunki zbóż tworzą w tych warunkach białka wywołujące alergie (stress-related-proteins). Dzięki tej nie do przecenienia zalecie pochodzący z ekologicznych upraw orkisz jest szczególnie przydatny w przypadku występowania alergii na produkty spożywcze. BSE uświadomiła nam wyraźnie granice hodowli zwierząt i niedorzeczność nadprodukcji. Przemysł spożywczy zajął już miejsce w blokach startowych, aby poprzez sztucznie wyprodukowane designer foods 2 wywołać kolejny kryzys. My natomiast od pięćdziesięciu lat idąc za przepisami kuchni Hildegardy stosujemy orkisz, który w 90% jest odpowiedzialny za nasze sukcesy lecznicze.

To tzw. żywność programowana, projektowana do określonych potrzeb organizmu (przyp. red.). 2