het begin
Slag bij Passendale. Een obusinslag vernielde een Britse begraafplaats
1914
Het begin Waarom oorlog
2
Meer dan 90 jaar nadien blijft het nog steeds moeilijk om hierop een definitief en duidelijk antwoord te geven. Is het een combinatie van omstandigheden? Zoals de Franse nederlaag en het verlies van Elzas-Lotharingen tijdens de Frans-Duitse Oorlog van 1870, de Fransen met een wraakgevoel opzadelde. Of is de uitbouw van de Duitse vloot een doorn in het oog van Groot-Brittannië. Of speelt een eventuele blokkade van de Duitse havens door de Britten ook in de oorlogskaart? Zit de niets aflatende bewapeningswedloop er voor iets tussen? En wat met de vele onderlinge akkoorden en geheime verdragen die worden gesloten om elkaar bij te staan? En is ten slotte het alles om zich heen grijpende nationalisme niet de grootste oorzaak? Of ligt de idee dat alles wel vanzelf in orde zou komen mee aan de basis?
Sarajevo Op 28 juni 1914 bezoekt de Oostenrijks-Hongaarse troonopvolger aartshertog Franz-Ferdinand de provincie Bosnië-Herzegovina. In Sarajevo staat de Bosnische student Princip en enkele kompanen de aartshertog op te wachten. Eerst mislukt de aanslag, maar bij toeval krijgt Princip een tweede kans. Met schoten uit zijn Belgische FN-pistool doodt hij zowel de aartshertog als zijn vrouw. Meteen is het vuur aan de lont. Oostenrijk-Hongarije stelt Servië dat de Bosniërs steunde, een ultimatum. Servië weigert op een punt. Ze willen geen Oostenrijkse onderzoekscommissie ter plaatse. En Oostenrijk-Hongarije verklaart de oorlog. Dan volgt de ene oorlogsverklaring op de andere. Er is geen houden meer aan. Het raderwerk wordt in gang gezet en niemand kan of wil het nog stoppen. Bij de ‘Centralen’ horen Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Turkije en Bulgarije. Bij de ‘Geallieerden’ zijn dit het Britse Rijk, Frankrijk, Rusland, België, wat later Italië en vanaf 1917 de Verenigde Staten. Tegen het eind van 1918 zijn 33 landen officieel in oorlog of 1,5 miljard mensen. Dit is 80% van de toenmalige wereldbevolking. Wereldwijd blijven 12 landen neutraal, waaronder Nederland.
3