thomas mann —
jozef en zijn broers
—
Nu eindelijk in Nederlandse vertaling
Over liefde en haat, zegen en vervloeking Broedertwist en vaderverdriet Hovaardigheid en boetedoening Val en verheYng
Thomas Mann is een humanist in de volle betekenis van het woord. Hij is een van de heel weinigen die zonder voorbehoud bewonderd kunnen worden.
AndrĂŠ Gide
inho u d
Aan de lezer
5
Over Jozef en zijn broers
7
Over Thomas Mann
11
Een leven in jaartallen
13
a Intekenformulier
een onsterfelijke roman, tijdloos in thematiek, stijl, diepgang en ironie jozef en zijn broers het vierdelige meesterwerk van thomas mann
15
4
Thomas Mann lees ik graag en die wordt beschouwd als een moeilijke schrijver. Ik vind Thomas Mann helemaal niet moeilijk schrijven. Ik begrijp alles wat hij zegt. Karel van het Reve
aa n de l e z e r Geachte lezer, Op 22 oktober 2014 vindt een belangrijke literaire gebeurtenis plaats. Dan wordt, meer dan 70 jaar na het Duitse origineel, de allereerste Nederlandse vertaling van Joseph und seine Brüder van Thomas Mann gepresenteerd. Dit magnum opus is in alle wereldtalen vertaald, maar tot nu niet in het Nederlands. Daar komt nu eindelijk verandering in. Het werk bestaat uit vier afzonderlijke romans: De verhalen van Jaäkob, De jonge Jozef, Jozef in Egypte en Jozef de Voorziener, en beslaat 1376 bladzijden. Het is niet alleen een literaire krachttoer, maar laat ook zien dat de auteur over grote kennis en deskundigheid beschikte van het oude Egypte, het Jodendom en de Bijbel. Uitgeverij Wereldbibliotheek is het ideale huis voor deze klassieker. Gedurende haar 110-jarige bestaan gaf Wereldbibliotheek talrijke grote werken uit de wereldliteratuur uit en ze kan wat dat betreft bogen op een rijke traditie. Bovendien verschenen bij Wereldbibliotheek al eerder vertalingen van Thomas Mann: De toverberg in 1933 en Charlotte in Weimar in 1955. Jozef en zijn broers is avonturenroman, streekroman en liefdesroman in één. De roman omvat de mens en zijn leven in al hun kleinheid en grootsheid, en is tijdloos qua thematiek, stijl, diepgang en ironie. Het fundament onder dit werk wordt gevormd door een van de mooiste verhalen uit het Oude Testament: dat van de lotgevallen van Jozef, lievelingszoon van Jakob, die door zijn broers uit jaloezie aan rondtrekkende handelslieden wordt verkocht. De vertaling van Thijs Pollmann werd begeleid door een redactie van Mann-deskundigen bestaande uit Henri Bloemen van de KU Leuven, en Theo Kramer van de Universiteit van Amsterdam. In deze uitgebreide folder kunt u meer lezen over dit meesterwerk. meesterwerk. Amsterdam, juli 2014 Koen van Gulik uitgever
Let oP: Korting bij voorintekening Met het formulier op p. 15 van deze folder kunt u van 1 juli tot en met 30 september 2014 bij de boekhandel een voorintekening plaatsen waardoor u slechts s 99 betaalt in plaats van s 125, een voordeel van s 26.
5
6
J.W. von Goethe over het verhaal van Jozef in de Bijbel: Dit verhaal is allercharmantst, alleen is het te kort, en je komt in de verleiding het in alle details uit te werken.
Mann in zijn werkkamer aan de schrijftafel. Het Jozefbeeldje staat voor hem.
ove r j o z e f e n z ij n b r oer s
Jozef en zijn broers is in de eerste plaats een hervertelling van het befaamde Jozefverhaal uit het Bijbelboek Genesis. In 1942 vertelde Mann wat voor hem de eerste aanzet tot dit grote project is geweest. In zijn lezing voor de Library of Congress te Washington D.C. citeerde hij Goethe, die in zijn Dichtung und Wahrheit over het Jozefverhaal schrijft: ‘Dit verhaal is allercharmantst: alleen is het te kort, en je komt in de verleiding het in alle details uit te werken.’ Die opmerking van Goethe had Mann zich al vroeg in de oren geknoopt, maar het idee moest rijpen voor hij er als schrijver zelf rijp voor was. Hij begon er aarzelend aan te werken op zijn vijftigste, toen hij al een bejubelde schrijver met grote ervaring was. En het zou vijftien jaar duren voordat de roman klaar was. In Jozef en zijn broers volgt Mann het Bijbelverhaal op de voet, waarbij hij veelvuldig teruggrijpt op de voorgeschiedenis van het Jozefverhaal. Eigenlijk is niet alleen het Jozefverhaal maar het hele boek Genesis in de tetralogie aanwezig. Met de opmerking van Goethe in zijn achterhoofd neemt hij er de tijd voor: hij documenteert zich terdege en reist zelf af naar Palestina en Egypte om er ter plekke de cultuur te ervaren en het landschap in zich op te nemen. Voor geen andere roman heeft Mann zoveel voorstudie gedaan: zijn bibliotheek bevat een speciale afdeling voor de Jozef-cyclus die maar liefst 60 studieboeken telt. Ook in de roman zelf neemt hij de tijd. Hij verdiept het verhaal met vertellingen over de oude Egyptenaren, Babyloniërs, Perzen, Grieken en uiteraard de joden. Jozef en zijn broers bevat een schat aan informatie over deze oude beschavingen, hun religies en hun mythologieën. Maar bij alle eruditie staan voor Thomas Mann avontuur, spanning, verwikkelingen en intriges voorop. Met zijn bekende humor en ironie heeft Mann een sprankelend verhaal geschreven dat na 70 jaar niets van zijn diepgang en leesbaarheid heeft verloren. De lotgevallen van Jozef zijn een tot de verbeelding sprekend verhaal in de Bijbel. De mooie, door God en door zijn vader voorgetrokken, enigszins opschepperige en levendig fantaserende Jozef wordt door de meeste van zijn oudere broers gehaat. Jozef heeft namelijk de gewoonte hun misstappen onmiddellijk over te brieven aan zijn vader. Hij vertelt hun over een droom die hij heeft gehad waarbij hun korenschoven buigen voor die van hem, met andere woorden, in de toekomst zouden zijn broers voor hem buigen. Op een zekere dag wordt Jozef in de woestijn door zijn broers overmeesterd en verkocht aan een slavenhandelaar, die hem meeneemt naar Egypte. Aan Jakob vertellen ze dat zijn lievelingszoon is omgekomen. Maar in Egypte werkt Jozef zich op tot een gerespecteerd man, vooral dankzij zijn vermogen dromen te duiden. Als hij met succes een ingewikkelde en angstaanjagende droom van de farao uitlegt, is deze
7
8 boven: Aan deze wandschildering van een gezelschap dames in een graf bij Thebe ontleende Mann verschillende thema’s die hij in zijn roman verwerkte. links: Met zijn vrouw tijdens de Egyptereis in 1930. Dit was hun tweede ‘inspectiereis’ naar Egypte en Palestina.
zo opgetogen en onder de indruk van de vreemdeling dat hij hem tot minister benoemt. Enkele jaren later komen de broers naar Egypte om graan te kopen, en zij komen daarvoor terecht bij Jozef. Deze herkent zijn broers meteen, maar zij hem aanvankelijk niet. Ook tegenover zijn broers betoont Jozef zich de weldoener die hij inmiddels is geworden. Uiteindelijk herkennen ook de broers hem, en een emotionele hereniging volgt. Inmiddels is de oude Jakob ernstig ziek, maar Jozef kan nog net voor diens dood afscheid van hem nemen. Wat Thomas Mann met dit eenvoudige gegeven weet te bereiken is imposant. Hij doordrenkt de lezer onopvallend en onweerstaanbaar met zijn humanistische kijk op de mens. Niet voor niets gebruikt Mann daarvoor een mythisch verhaal uit de joods-christelijke Bijbeltraditie. Daarmee wilde hij indertijd, toen hij de Jozef schreef, een alternatief bieden voor de totalitaire mythologie die de nazi’s gebruikten om hun mensbeeld van Unter- en Ăœbermensch te legitimeren. Lezer, wil hij zeggen, er is hoop voor de mensheid, want wat de mens ook overkomt, hij is in staat tot berouw en vergeving. Alleen Thomas Mann kon van deze roman een tijdloos kunstwerk maken, waarvan de boodschap nog niets aan waarde heeft ingeboet.
a
9
10 Thomas Mann in zijn werkkamer, rond 1930.
ove r t hom as m an n
Thomas Mann (1875-1955) torent hoog uit boven het literaire landschap van het twintigste-eeuwse Duitsland. Geen Duitse schrijver uit die tijd is wereldwijd meer vertaald dan hij, geen Duitse romanschrijver is bekender dan hij. In 1901 verschijnt zijn eerste roman: De Buddenbrooks, een sterk autobiografisch verhaal over het verval van een koopmansfamilie. Het boek is meteen een doorslaand succes en beleeft druk na druk, tot op de dag van vandaag. Manns naam is in Duitsland gevestigd. In 1924 verschijnt zijn tweede grote roman: De toverberg, die zo mogelijk nog meer bijval krijgt. Het is een breed opgezette, filosofisch getinte roman over de periode vanaf de economische en politieke opkomst en bloei van het Duitse keizerrijk tot het verval ervan, dat begint met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Internationaal breekt Mann door als hij in 1929 de Nobelprijs voor Literatuur ontvangt. Als vanaf 1933 het nazibewind zijn greep op de Duitse politiek en cultuur verstevigt en zich al spoedig ontpopt als een dictatuur met een daaraan gekoppelde strenge censuur, wordt Mann de Duitse grond te heet onder de voeten. In februari 1933 vertrekt hij op tournee naar het buitenland en keert niet terug naar zijn vaderland. Hij gaat in ballingschap: eerst in Zwitserland, en vanaf 1938 in de Verenigde Staten. Daar wordt hij in korte tijd de gerenommeerdste vertegenwoordiger van het ‘andere Duitsland’ en de belangrijkste geestelijke tegenstander van Hitler en de zijnen. Pas in 1949, na publicatie van zijn Doktor Faustus in 1947, dé roman over de Duitse ziel met haar kunstzinnige en duivelse kant, zal hij Duitsland voor het eerst weerzien. Tijdens deze roerige periode is het schrijven van zijn Jozef en zijn broers een rustpunt in zijn leven: Mann werkt van 1922 tot 1943 aan deze omvangrijke romantetralogie. De eerste twee delen, De verhalen van Jaäkob (1933) en De jonge Jozef (1934), verschijnen nog in Duitsland; het derde, Jozef in Egypte (1936), en het vierde, Jozef de Voorziener (1943), komen achtereenvolgens in Wenen en in Stockholm van de pers. Het was het werken aan dit magnum opus dat Mann tijdens de Tweede Wereldoorlog moreel op de been hield.
a
11
12 De familie Mann in de tuin van hun huis in M端nchen, 1925. Van links naar rechts: Katja Mann, Michael, Golo, Thomas Mann met Elisabeth. Daarachter staat Monika.
e e n l e v e n in j aa rta l l en
Thomas Mann wordt op 6 juni in Lübeck geboren als tweede zoon van senator en handelsman Johann Heinrich Mann en Julia da Silva-Bruhns 1891 Dood van zijn vader 1893 Verlaat de 7de klas van het gymnasium. Verhuist naar München 1895-’96 Studie aan de Technische Hochschule München. Bijdrage aan het tijdschrift ‘Das zwanzigste Jahrhundert, Blätter für deutsche Art und Wohlfahrt’, uitgegeven door Heinrich Mann 1901 Publicatie van De Buddenbrooks. Verval van een familie (2 delen) 1903 Publicatie van Tristan, sechs Novellen, met daarin Tonio Kröger 1905 Treedt in het huwelijk met Katharina (Katie) Pringsheim. Geboorte van dochter Erika 1906 Verhuist naar Florence. Geboorte van zoon Klaus 1909 Publicatie van Koninklijke Hoogheid. Geboorte van zoon Golo 1910 Voorbereidingen voor Ontboezemingen van de oplichter Felix Krull. Geboorte van dochter Monika. Zijn zus Carla (geboren in 1881) pleegt zelfmoord 1912 Publicatie van Dood in Venetië. Begint te schrijven aan De toverberg 1918 Publicatie van Betrachtungen eines Unpolitischen. Geboorte van dochter Elisabeth 1919 Geboorte van zoon Michael 1923 Dood van zijn moeder 1924 Publicatie van De toverberg 1927 Zijn zus Julia (geboren in 1877) pleegt zelfmoord 1929 Ontvangt de Nobelprijs voor Literatuur 1875
Reist naar Egypte en Palestina Publicatie van Jozef en zijn broers, deel 1: De verhalen van Jaäkob. Emigreert naar Sanarysur-Mer in Frankrijk. Verhuist later naar Küsnacht bij Zürich in Zwitserland. Blijft daar tot 1938 1934 Publicatie van Jozef en zijn broers, deel 2: De jonge Jozef. Eerste reis naar de Verenigde Staten van Amerika 1936 Publicatie van Jozef en zijn broers, deel 3: Jozef in Egypte. De Duitse nationaliteit wordt hem ontnomen; Mann krijgt de Tsjechische nationaliteit. 1938 Verhuist naar de Verenigde Staten, wordt gasthoogleraar (‘lecturer in the humanities’) aan de Universiteit van Princeton 1939 Publicatie van Lotte in Weimar 1940 Verhuist naar Californië 1940-’45 Werkt mee aan ‘Deutsche Hörer!’, maandelijkse radiolezingen voor Duitsland verzorgd door de bbc 1942-’49 Wordt consultant en fellow in de Germaanse taal- en letterkunde van de Library of Congress, Washington 1943 Publicatie van Jozef en zijn broers, deel 4: Jozef de Voorziener 1944 Neemt de Amerikaanse nationaliteit aan 1947 Publicatie van Doktor Faustus. Bezoekt Europa voor het eerst na de oorlog 1950 Dood van zijn broer Heinrich (geboren in 1871) 1952 Keert terug naar Europa, vestigt zich in Zwitserland. Bezoekt Duitsland sindsdien jaarlijks 1955 Thomas Mann sterft op 12 augustus in een ziekenhuis in Zürich
1930 1933
13
i n te k e n for mu l ier
Betaal slechts s 99 in plaats van s 125! uitvoering: 4 romans, gebonden in één band, met leeslint en stofomslag, 1344 pagina’s formaat: 13,50 x 21,50 cm nur: 302 isbn: 978 90 284 2400 5 vormgeving en typografie: Jan Martin Wilschut bno
Lever dit intekenformulier uiterlijk op 30 september in bij uw boekhandelaar. Dan eindigt de periode dat u kunt intekenen op Thomas Manns Jozef en zijn broers, dat verschijnt vanaf vrijdag 17 oktober 2014. Voorintekenprijs: s 99. Vanaf de dag van verschijnen: s 125. Alleen wanneer u hebt ingetekend tussen 1 juli en 30 september betaalt u slechts s 99! Ondergetekende tekent hierbij in op Jozef en zijn broers van Thomas Mann tegen de intekenprijs van s 99. naam:
adres:
postcode en woonplaats:
telefoon:
e-mail:
datum en handtekening:
Als intekenaar hebt u bovendien gratis toegang tot de boekpresentatie in de Singelkerk te Amsterdam op 22 oktober van 16 tot 19 uur!
a
15
✁
Uitgeverij Wereldbibliotheek b.v. Johannes Vermeerstraat 63 1071 dn Amsterdam www.wereldbibliotheek.nl t 020 5706 100 f 020 5706 199 e info@wereldbibliotheek.nl Handelsregister Amsterdam nr 331912278 promotie en publiciteit Machteld de Vos t 020 5706 147 e publiciteit@wereldbibliotheek.nl verkoop nederland Anne Rasmussen t 020 5706 128 e arasmussen@nieuwamsterdam.nl vertegenwoordiging Patrick Boone t 06 44 217 999 e pboone@nieuwamsterdam.nl verkoop binnendienst Maroos Hendrickx t 020 5706 130 e mhendrickx@nieuwamsterdam.nl Claudia Leenen t 020 5706 138 e cleenen@nieuwamsterdam.nl digitale verkoop Anne Hoogeveen t 020 5706 138 e ahoogeveen@nieuwamsterdam.nl vertegenwoordiging belgi Elkedag Boeken Jodenstraat 16 2000 Antwerpen t 03 345 60 40 e info@elkedagboeken.be verkoop en vertegenwoordiging Pieter Boschmans e pieter@elkedagboeken.be promotie en publiciteit Toon Van Mierlo e toon@elkedagboeken.be Schrijf je in voor de nieuwsbrief op www.wereldbibliotheek.nl en volg ons op facebook.com/wereldbibliotheek en @wereldbiebtweet. Prijzen inclusief btw; wijzigingen voorbehouden.