vws# Diagonaal 3 3019

personeelsmagazine | 34ste jaargang | september 2019

Pijn

vws# 4 | J os Vermeulen: 'pijn verdelen'

18 | A quatraining Brand­ wondencentrum

21 | T weegesprek: burnout jonge medewerkers

Pijn Natuurlijk, ik heb VWS met pijn in ‘t hart verlaten.

Wie mijn afscheidsinterview (op VWSnet) nog niet heeft gezien: het waren 17 fantastische jaren! Op één hoofdpijndossier na dan…

Míjn enige fysieke pijn was een sleutelbeenbreuk. Als gevolg van een heroïsche daad! Ik liep met mijn dochter – toen ongeveer 2 jaar – op mijn arm en struikelde. Om haar te beschermen, ving ik ons op op m’n arm. Met zo’n breuk merk je meteen hoe beperkt je dan bent. Liggen in bed of een overhemd aantrekken: steeds word je eraan “herinnerd”. Moet je nagaan als je écht wat hebt!

Beleidsmatig komt het dossier palliatieve zorg het meest in de buurt van ‘pijn’. Dat dossier heb ik omarmd. Als dié zorg goed geregeld is, is dat een voorbeeld voor alle andere zorg: naast het fysieke en sociale krijgt ook het spirituele daar de aandacht die het hoort te krijgen. Ik heb het bij mijn eigen ouders gezien. Op een pijnloze manier sterven is heel belangrijk. Pijnbestrijding zou een facet in meerdere beleidsonderwerpen van VWS moeten zijn, van sport tot en met zielenpijn. Omdat het bijdraagt aan ons centrale doel: de kwaliteit van leven.

En wat dat hoofdpijndossier betreft, dat was – inderdaad – het trekkingsrecht PGB. We hadden destijds ons onderbuikgevoel moeten laten spreken. Maar de “ratio” won van de emotie.

Dramatisch was dat. En pijnlijk ook.

Kees van der Burg voormalig directeur-generaal Langdurige Zorg

2 vws#Diagonaal september 2019

Thema:

Pijn

34ste jaargang | september 2019

10

8

16

18 Pascal van Velzen Pijnlijk 8

Sytze van der Zee Pijnbestrijding is stiefkindje 10 Waar zit de pijn? Pijntje hier, pijntje daar 12 WVTTK Ernst van Koesveld 16 Dia

Kijk op vwsdia.nl

Reportage Hier voel ik me weer mens 18

ILLUSTRATIE OP DE COVER: Sjoerd van Leeuwen COLOFON Diagonaal en vws#Dia zijn de crossmediale personeelsmagazines van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Hoofdredactie Rob Langeveld Eindredactie Douwe Anne Verbrugge Redactie Adriaan Duivesteijn, Sabina van Gils, Hester Vos, Loraine Nurmohamed en Tamar Klijsen Klankbordgroep Ga naar VWSNet en meld je aan bij de Klankbordgroep Interne Communicatie. Vragen, opmerkingen, ­ingezonden brieven? Redactie, postbus 20350, 2500 EJ Den Haag, telefoon: (070) 340 69 56, e-mail: diagonaal@minvws.nl Secretariaat telefoon (070) 340 60 00. Overname van tekst is mogelijk na overleg met de redactie Vormgeving Kris Kras context, content and design Druk Xerox/OBT Pensioen of uit dienst en de Diagonaal blijven ontvangen? Geef het door: diagonaal@minvws.nl

3

Kleine bijdrage

Tekst: Hester Vos Foto’s: René Verleg

Hoofdpijn­ dossiers

Je hebt zo van die dagen… Dat je werk in beslag wordt genomen door een (hoofd-) pijndossier. Dat overkomt ook VWS’ers!

Lees ook de vws#Dia

WIST JE DAT:

» Bijna 20% van de Nederlandse bevolking last heeft van chronische pijn? De gevolgen hiervan zijn jaarlijks groter dan die van kanker, hartziekten en diabetes bij elkaar. Dat zeggen onderzoekers van de Radboud Universiteit Nijmegen. » In een nieuw simulatiecentrum bij het Limburgse VieCuri arts-assistenten en co-assistenten trainen met hightech-

4 vws#Diagonaal september 2019

poppen die kunnen ademen, blauw aanlopen en kreunen van de pijn? Op die manier leren ze op een reële manier omgaan met levensbedreigende situaties.

» René Quintus een nieuwe methode ontwikkelde om pijn tegen te gaan? Het heet Avo.care. Deze ‘dynamische neuromodulator’ bestrijdt niet de symptomen, maar de oorzaak van pijn.

Werkplekkentekort

Begroting Maarten van der Hoeven (41) senior adviseur budgettaire zaken, directie FEZ

Jos Vermeulen (59), senior adviseur bedrijfsvoering directie OBP “Voor de organisatie is het tekort aan werkplekken absoluut een hoofdpijndossier. Maar ik moet eerlijk zeggen: ik doe dit werk met veel plezier! Met mijn collega Rutger Heemskerk puzzelen we naar de beste verdeling.

De Resident telt 1.166 werkplekken en het is onmogelijk om er plekken bij te creëren. Eind juli zijn 103 collega’s van Dus-I naar de Hoftoren verhuisd. De opengevallen plekken worden gelijkmatig over de directies verdeeld. Maar in 2020 verwachten we nog steeds een tekort van 200 werkplekken. Op een goede manier met de beperkte werkplekken omgaan helpt echt. Graham Dusseldorp (OBP) geeft hierover meer inzicht. Nodig hem een keer uit, is mijn advies!”

» Amerikaanse immunologen ontdekt hebben dat pijn helpt bij het bestrijden van infecties? Pijnreceptoren zetten het afweersysteem in gang. Dat doen ze niet alleen op de plaats van de infectie, maar preventief in de omringende huid.

» Voor patiënten die opzien tegen een behandeling vanwege de pijn, een speciale VR-bril is ontwikkeld? De bril zorgt voor afleiding waar-

Burgervragen Els Taverne (64) beleidsondersteuner directie GMT “Ik beantwoord bij GMT burgerbrieven en e-mails. Die gaan vaak over extreem dure medicijnen. Maar bijvoorbeeld ook over de zware pijnstiller Oxycodon, die de laatste tijd veel in het nieuws is. De antwoorden op de vragen haal ik bij collega’s. Maar ik weet zelf ook veel want ik vind het belangrijk en boeiend om alle ontwikkelingen bij te houden.

Zelf gebruik ik haast nooit medicijnen, maar afgelopen zomer was een uitzondering. Mijn been bleef pijn doen en zowel met lopen als met zitten had ik veel last. Met fysiotherapie hoopte ik er vanaf te komen, maar het duurde steeds langer. Omdat ik een busreis had geboekt, heeft de huisarts mij pijnstillers voorgeschreven. Ik weet niet of het echt dankzij de pillen kwam of omdat ik erin geloofde, maar de pijn was een stuk minder en ik heb van mijn vakantie genoten.”

“Hoofdpijn vanwege het opstellen van de VWS-begroting? Nee, dat niet. Ik ben nu voor het zesde jaar erbij betrokken en alles loopt naar wens. De eindsprint moet nog komen: de berichten die we samen met de directie Communicatie schrijven. De begroting telt ruim 300 pagina’s en vele voetnoten. Onze communicatiecollega’s vatten dit heel kort en bondig samen en dan gaan we ‘in gevecht’ met hen. Er zit altijd een spanningsveld, maar natuurlijk komen we er samen uit. Een persbericht vinden wij bij FEZ vaak al heel summier, dus laat staan een korte tweet van de minister.

Los daarvan: dit is de leukste periode van het jaar. Bij FEZ zijn we al het hele jaar bezig met de begroting. Op Prinsjesdag verschijnt eindelijk het resultaat van al die maanden werk!”

door patiënten minder angst en pijn ervaren.

» Volgens specialist Paul Christo clusterhoofdpijn de ergste pijn is die je je kunt voorstellen? Deze vorm van hoofpijn concentreert zich rond de ogen aan beide kanten van het hoofd en duurt drie uur of langer. » Psycholoog Beth Darnall stelt dat pijn bij vrouwen erger is dan bij mannen? Mannen

ervaren pijn namelijk minder intens volgens haar. Opvallend is sommige vrouwen in haar onderzoek aangeven dat nierstenen erger zijn dan bevallen.

» Er een landelijke organisatie bestaat voor mensen met chronische pijn? Deze heet Pijn - Hoop. De stichting maakt zich onder andere hard voor de erkenning van chronische pijn als zelfstandige aandoening of handicap.

5

Blikveld

Interview met Frank Wille

De pijndokter die patiënt werd Anesthesioloog Frank Wille was in de veronderstelling dat hij zijn patiënten goed behandelde. Tot in 2016 het noodlot toesloeg: door een meningokokkeninfectie verloor hij beide voeten en acht vingers. Hij werd zelf patiënt. En dat veranderde zijn visie op de zorg radicaal. “Mijn ziekte was een eyeopener.”

Wille was anesthesioloog in het AMC in Amsterdam en boog zich vooral over complexe behandelingen van chronische pijn. In december 2016 kreeg hij

6 vws#Diagonaal september 2019

‘een kerstcadeautje’, zoals hij het cynisch noemt. Halverwege een werkdag vertrok hij met koorts richting huis. Hij nam twee paracetamolletjes en ging

naar bed. ’s Avond zag zijn vrouw, ook arts, dat hij huiduitslag kreeg die paste bij de symptomen van meningokokken.

Ze belde 112 en al snel lag Wille op de ic van zijn eigen ziekenhuis aan de beademing.

Zwarte vingers en voeten Hij werd zes weken kunstmatig in slaap

Tekst: Sabina van Gils Foto's: Kick Smeets

Frank Wille werkt als anesthesioloog en pijnspecialist in het AMC. Hij is vice-voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie.

Olivier van der Zee is filmmaker en maakte in samenwerking met Frank Wille de documentaire ‘Helse pijn’.

gehouden. “Toen ik wakker werd, zag ik dat mijn vingers en voeten zwart waren. Dat kon maar één ding betekenen: afgestorven. De meningokokkenbacterie valt je armen en benen aan.” Wille verloor uiteindelijk acht vingers en beide voeten. Een gebeurtenis die zijn leven uiteraard ingrijpend veranderde: hij moest stoppen met zijn anesthesiologie-praktijk in het Diakonessenhuis in Utrecht. Sinds kort is hij weer actief in het Amsterdam UMC. Daar begeleidt hij spreekuren, samen met artsen in opleiding. “Ik werk dertig jaar in de zorg, maar de ziekte was een eyeopener. Als je het zelf meemaakt, kun je je beter inleven.”

kenheid en bevlogenheid bij zorgverleners. “Als je arts niet geïnteresseerd is, prik je daar als patiënt in een halve seconde doorheen. Dat had ik me nooit gerealiseerd. Ik dacht altijd dat ik mijn patiënten goed behandelde, maar nu krab ik mezelf soms even achter mijn oren: was dat wel zo?”

Radicaler Door zijn ervaring als patiënt is Wille naar eigen zeggen radicaler gaan denken over de zorg. “Niet de patiënt, maar de zorgverleners staan centraal, zie ik nu. Waarom kunnen patiënten bijvoorbeeld niet hun eigen anesthesioloog kiezen? Dat is toch veel logischer?

Iemand die jouw lichaam kent, en precies weet wat ermee gebeurt als je iets inspuit. Het zijn dingen die ik nu bespreek met mijn collega’s, die daar niet altijd positief op reageren. ‘Een patiënt die zijn eigen specialist kiest?

Onmogelijk!’, zeggen ze dan. Maar dat is echt onzin.”

Regeltjes Die desinteresse heeft volgens Wille wel een oorzaak. “Het ziekenhuisbestuur, maar ook Den Haag, voert soms regels in waar zowel de patiënt als de zorgverlener niet zo veel mee kan. Sterker nog: ze leiden vaak tot meer administratieve lasten, en niet tot betere zorg.” Ook de 'evidence based medicine' doet een duit in het zakje, denkt hij. “Als je vergoedingen voor een medicijn laat afhangen van voldoende bewijs, regel je alles dicht. Je geeft arts en patiënt hiermee geen enkele gelegenheid om buiten de gebaande paden te werken.

Met een gedemotiveerde houding als gevolg.” Ook de zorgverleners zelf moeten aan de bak: “De dokters moeten goed nadenken over wat ze de jongere generatie leren.”

Bevlogenheid Een ander probleem dat Wille in de zorg heeft ontdekt, is het gebrek aan betrok-

Desinteresse is funest voor een goede relatie tussen patiënt en zorgverlener, meent Wille. Hij roept VWS dan ook op hier rekening mee te houden. “Het is ontzettend belangrijk om niet alleen voldoende zorgverleners te vinden, maar vooral voldoende gemotiveerde zorgverleners.”

Pijn als ziekte Terug naar de pijn: onderzoek toont aan dat mensen met chronische pijn hun kwaliteit van leven extreem laag waarderen. “Lager bijvoorbeeld dan mensen met uitgezaaide kanker. Dat zit ‘m vooral in de erkenning: waar mensen met kanker – terecht – serieuze aandacht krijgen, worden mensen met chronische pijn vaak weggezet als simulanten. Aanstellers die iets verzinnen om niet te hoeven werken.”

Waar hij kan, zoals onlangs bij de VWS University, houdt Wille een warm pleidooi om chronische pijn niet te benaderen als symptoom, maar als ziekte: “Alleen die erkenning maakt de onzichtbare patiënt zichtbaar.”

Lees ook de vws#Dia over het thema 'Pijn'.

7

VWS’ers lijden…

Bekijk het filmpje op vws#Dia waarin VWS'ers vertellen wat voor hen pijnlijk is of was.

Een ongeluk zit vaak in een klein hoekje, maar kan best verstrekkende gevolgen hebben. Zo is sporten voor sommige VWS’ers moeilijk geworden.

Bakens moeten worden verzet.

Pijnlijk Pascal van Velzen (47), adviseur directie Financieel Economische Zaken

‘Blessure vraagt ook mentaal veel van je’ “In de kerstvakantie ging ik met mijn neefje naar het Archeon. Hij wilde dolgraag op de mini-schaatsbaan en smeekte of ik met hem meeging. Hij kon niet schaatsen en krabbelde over het ijs, zich vasthoudend aan een minipinguïn. Ik draaide me even om, maakte een verkeerde draai en klapte op het ijs. Ik viel keihard op de kop van mijn dijbeen en had direct door dat het echt foute boel was. Zelden heb ik zoveel pijn gehad.

Tekst: Hester Vos Foto's: Phil Nijhuis

8 vws#Diagonaal september 2019

De breuk was niet te opereren. Thuis legde mijn vriendin een matras beneden in de woonkamer.

Naast de tafel zodat ik me daar een beetje aan kon optrekken. Zo lag ik hulpeloos op mijn rug en verging ik van de pijn.

Ik zou per 1 januari aan de slag gaan bij VWS. Mijn nieuwe collega’s bij FEZ zaten op mij te wachten, maar al op mijn eerste dag moest ik verstek laten gaan. Pas twee weken na mijn val lukte het me om naar mijn werk te gaan en ben ik halve dagen begonnen. Op krukken.

Ik heb nu nog steeds veel pijn en er is me verteld dat het herstel wel een jaar kan duren.

Iets optillen doet pijn en ik kan me alleen zittend op bed aankleden. Ik racefietste altijd fanatiek en mis dat ontzettend. Ik merk inmiddels dat een blessure als deze ook mentaal veel van je vraagt.”

Jacqueline Hoogendam (60), coördinator dementiebeleid directie Langdurige Zorg

‘Ik weet mijn grenzen te verleggen’ “Bij het sportklimmen ontwrichtte ik mijn knieschijf. Een wat lullige blessure die na 6 tot 8 weken genezen zou moeten zijn. Maar nu, twintig jaar later, heb ik er nog steeds last van, 24 uur per dag, 7 dagen in de week. De pijn zit nu vooral in mijn onderbeen. Na de ontwrichting van mijn knieschijf trad er posttraumatische dystrofie op. Spierweefsel werd afgebroken in plaats van hersteld. Ik had altijd een sportief leven en deed aan triatlons, maar opeens kon ik een krant op mijn schoot niet meer verdragen. Zo’n pijn deed dat.

Tekst: Douwe Anne Verbrugge Foto's: René Verleg

Natuurlijk heb ik donkere perioden doorgemaakt. Ik overwoog zelfs een keer om mijn been te laten amputeren. Toch ben ik nooit bij

de pakken neer gaan zitten. In plaats daarvan ben ik nieuwe wegen ingeslagen. Vanuit het ministerie van JenV kon ik aan de slag bij VWS. Mijn werk vind ik fantastisch leuk en afwisselend. En dat ik ervaringsdeskundig ben, komt goed van pas.

Omdat langer dan een uurtje wandelen niet lukt, heb ik mij toegelegd op het textielkunstenaarschap. Ik maak vooral wandkleden waarmee ik exposeer. Ook doe ik sinds kort aan langlaufen. Mijn man heeft me gewoon op zijn ski’s gezet. En dat ging wonderwel goed. Het voelde als een overwinning; ik weet waar mijn grenzen liggen, maar ik weet ook dat ik ze kan verleggen.”

9

Interview

Sytze van der Zee

‘Pijnbestrijding is stiefkindje’ Toen journalist/auteur Sytze van der Zee ontdekte dat hij een hoge pijntolerantie heeft, besloot hij zich te verdiepen in het fenomeen pijn. Dat leverde het boek 'Pijn, een biografie' op. Een dikke 'pil', die bulkt van informatie en interviews over uiteenlopende aspecten van pijn.

"Vijftien jaar geleden was het kantjeboord", vertelt Van der Zee (79) in zijn werkkamer in Amstelveen. "Ik was geopereerd aan een maagperforatie. De chirurg zei: “als u een paar uur later was gekomen, was het goed mis geweest”. Ik had nauwelijks een pijnwaarschuwing gehad. In mijn jeugd was ik al eens, weliswaar kort, doorgelopen met gescheurde kruisbanden." Van der Zee schrijft vooral boeken over de Tweede Wereldoorlog, maar dit was de trigger om op zoek te gaan naar de achtergronden van pijn. "Met als voordeel dat ik, toen nog, helemaal geen medische kennis had. Ik keek blanco tegen het onderwerp aan."

10 vws#Diagonaal september 2019

Weinig benul Na een lange zoektocht trok Van der Zee als voornaamste conclusie: "Medici hebben weinig benul van pijnbestrijding. Ze weten er de ballen van en hebben er nauwelijks belangstelling voor. Pijnbestrijding is een stiefkindje. De geschiedenis ervan is ook nog jong. Tuurlijk, in de 19e eeuw werden ether en chloroform gebruikt.

Of je kreeg, nog eerder, een klap op je kop, met een hamer. Niet om de patiënt geen pijn te laten lijden. Maar alleen om 'm in bedwang te houden tijdens de ingreep. Pijnbestrijding staat gewoon laag op de medische ladder. Al heel lang."

Volgens Van der Zee wordt in medische opleidingen nauwelijks aandacht besteed aan pijnbestrijding. Zijn pleidooi aan het adres van VWS is dan ook: "Zorg dat pijn veel serieuzer wordt genomen. Maak artsen bewust en laat ze gedegen cursussen volgen. Vooral oudere artsen zouden bijscholing moeten krijgen. Zij verwijzen patiënten met chronische pijn al gauw naar een psychiater. Mensen met pijnklachten worden in een hoekje van aanstellerij geduwd. Op mijn boek kreeg ik ook kritiek. Een huisarts verweet me 'door uw boek gaan steeds meer mensen pijn ervaren'. Maar het is echt een misvatting dat veel mensen pijn inbeelden, of doen alsof. Het gros heeft écht pijn. Meer dan twee miljoen Nederlanders hebben chronische pijn. 600.000 tot 800.000 van hen hebben onverklaarbare pijn. Zij vinden onvoldoende gehoor bij hun

Tekst: Rob Langeveld Foto’s: Kick Smeets

Loopbaan Sytze van der Zee: - Redacteur Nieuw Utrechts Dagblad en Haagsche Courant - Correspondent NRC Handelsblad (Bonn, Brussel, Washington) - Adjunct hoofdredacteur Elsevier - Hoofdredacteur Het Parool (tot 1996) - Auteur 15-tal boeken, o.a. Potgierlaan 7 Pijn, een biografie Uitgever: De Bezige Bij | ISBN: 9789023457640

arts. Tja, dan belanden ze bij kwakzalvers. Zo radeloos zijn ze.” Van het 'baathet-niet-dan-schaadt-het-niet-argument' wil Van der Zee niet weten: "Je geeft hoop waar geen hoop is. Kwakzalvers verdienen er aan; ik vergelijk ze met waarzeggers. Gelukkig zijn we in Nederland vrij streng."

Mannen/vrouwen Van der Zee stelt ook de vraag of hoeverre mannen een grotere pijn­ tolerantie hebben dan vrouwen.

"Het is wetenschappelijk bewezen: mannen kunnen iets beter tegen pijn dan vrouwen. Maar het ontloopt elkaar minder dan weleens wordt beweerd.

Bij mannen hoort pijn al duizenden jaren bij het leven. Zware verwondingen bij de jacht, oorlogen en noem maar op. Het gros van de chronische pijnpatiënten is vrouw. Hoe komt dat?

Misschien is het een hormonale kwestie, maar dat is niet bewezen."

En het argument dat mannen bevallingspijn niet aan zouden kunnen?

"Nu krijgen vrouwen een of twee kinderen. Vroeger waren dat er tien, soms twaalf. Maar sommigen vrouwen vinden bevallen juist heerlijk, omdat ze dan een gi-gan-tisch orgasme krijgen. Zoals ze het nooit eerder hebben gehad." (Reageren? Mail naar diagonaal@minvws.nl ) Pijn is fijn, dus? "Voor sommigen wel", weet Van der Zee. "Ik heb me ook

verdiept in het onderwerp SM. Een eyeopener! Je hebt de 'top' en de 'bottom', de meester en de slaaf. Mensen raken, via verschillende fases, volledig in trance. Dat zie je trouwens ook bij een aantal geloven. Zoals bij sommige sjiieten, die zichzelf op hun rug slaan.

Ieder z'n meug."

Pijnstillers De voormalig hoofdredacteur van Het Parool schrijft verder onder meer over pijnpoli's ("veel te weinig en veel te lange wachtlijsten"), fantoompijn ("nog steeds in onderzoek"), accupunctuur ("onzin, als een Chinees echt goed ziek is, gaat ie naar een ziekenhuis"), dryneelding ("ernstige twijfels") en bloementherapie ("jouw pijn is mijn goud-

mijn"). En natuurlijk over pijnstillers.

"Er wordt gezegd dat heroïne de allerbeste pijnstiller is. Maar wel verslavend.

Er bestaat helaas geen 'golden bullet'.

Maar paracetamol is een goed middel.

Kankerpatiënten hebben baat bij marihuana. En wietolie is wel serieus." Over de actuele (politieke) discussie zegt Van der Zee: "Ik vind dat je niet ver genoeg kunt gaan bij pijnverlichting voor chronische pijnpatiënten. Dus als je morfine, fentanyl en andere opioïden gebruikt, waarom dan ook niet een relatief onschuldig middel als medicinale wietolie? De overheid zou hierbij vooral een rol als voorlichter moeten spelen.

Geef informatie over de voor- en nadelen."

Moeder Zelf is Sytze van de Zee niet van de 'PHPD' (Pijntje Hier Pijntje Daar), maar zijn moeder kon er wel wat van… "Zij was altijd bezig met pijn. Dan dachten wij: klaag toch niet zo. Maar achteraf besef ik dat ze wel degelijk veel pijn heeft geleden. Ze had reuma, waar we veel te lichtzinnig hebben gedacht." En z'n eigen pijn? "Ook met een hoge pijntolerantie, kun je pijn lijden. Mijn ergste pijn ooit was een paar weken geleden. Na een ingegroeide teennagel moest ik naar een medisch pedicure. Zó pijnlijk! Ze hebben drie kwartier met haakjes en tangetjes zitten wroeten. De stagiaire heeft me troostend bij m'n arm gepakt."

11

Tekst: Femke Sleegers en Douwe Anne Verbrugge Illustratie: Sjoerd van Leeuwen

Topic

Waar zit de pijn?

Bij de meeste VWS (beleids-)directies zit wel een beetje ‘pijn’. Dokter Diagonaal diagnosticeert PHPD: Pijntje Hier, Pijntje Daar. ‘Pijn’ zit ‘overal en nergens’ bij VWS, het is van niemand en tegelijkertijd van iedereen…

Programma tegen scheidingspijn

Gaston van Bokhoven

'Een kind heeft recht op beide ouders' 12 vws#Diagonaal september 2019

“Een kind heeft altijd pijn van een scheiding. Altijd”, benadrukt Gaston van Bokhoven van directie Jeugd. “Ook als de scheiding in zekere harmonie verloopt. En zelfs als scheiden beter is voor het kind dan elke dag getuige zijn van een slecht huwelijk.” Het leven zoals het kind dat kende, verandert. Zijn vertrouwde omgeving is weg. Bovendien worstelt een kind met zijn loyaliteit.

“Pijn bij een scheiding is niet te voorkomen”, vertelt Gaston, “maar soms wel te beperken.” En dat is waar ook VWS op inzet. Want als pijn bij een kind te lang duurt, kan pijn een trauma worden. En dat geldt al helemaal bij een conflictscheiding. “Wat ouders wel eens vergeten in het heetst van de strijd: een kind heeft recht op beide ouders.” Het is dan ook een slecht lopende omgangsregeling met ruziënde ouders, waarvan kinderen het meeste last hebben.

Met het programma ‘Scheiden zonder Schade’ geven VWS, JenV en VNG gemeenten, zorgverleners en juristen, handvatten om de pijn voor het kind te beperken. Gemeenten krijgen bijvoorbeeld meer tools om een ‘scheidingsloket’ in te richten. Hulpverleners krijgen tips hoe ze ouders beter kunnen verwijzen en overtuigen om hulp te zoeken. Voor scheidingsadvocaten is er een nieuwe juridische procedure om samen te werken, in plaats van olie op het vuur te gooien. Gaston weet waarover hij praat. Als 5-jarige was hij getuige van de vechtscheiding van zijn ouders. Hij is blij dat hij vanuit VWS een bijdrage heeft geleverd om pijn bij kinderen te beperken en wellicht trauma te voorkomen.

Praten over levenspijn Waarom ik? Hoe moet ik verder na dit grote verlies? Wat is mijn rol als moeder, nu mijn tieners mij moeten verzorgen?

“Dit zijn typisch vragen voor een geestelijk verzorger”, vertelt Minette Kits Nieuwenkamp. In haar werk voor de directie Langdurige Zorg zet ze zich in voor de geestelijke verzorging.

Geestelijk verzorgers helpen mensen met zingevingsvragen, bijvoorbeeld bij naderend levenseinde en chronische ziekte. Kortom, levenspijn waar je niet even een pleister op plakt. Minette: “Binnen VWS ligt de nadruk op het oplossen en voorkomen van pijn, denk ik. De geestelijke verzorging kan helpen pijn te verdragen.”

“In ziekenhuizen, verpleeghuizen en revalidatieklinieken is altijd geestelijke verzor-

ging aanwezig”, vertelt Minette. “Dat is bij wet geregeld. Maar nu steeds meer mensen thuis zorg krijgen, heeft VWS een regeling voor geestelijke zorg thuis.”

Iedereen van 50 jaar en ouder komt in aanmerking voor een serie gesprekken, of je nu kerngezond bent of niet. En wat je levensovertuiging ook is. Verder is de regeling bedoeld voor kinderen die niet lang meer te leven hebben.

doorverwijzen naar de geestelijke verzorging.

“Pijn en kwetsbaarheid horen bij het leven”, zegt Minette, “net als de dood.

Het is belangrijk om daar ruimte aan te geven.”

Minette Kits Nieuwenkamp

Om geestelijke verzorging in de eerste lijn bekendheid te geven, stimuleert VWS trainingen voor huisartsen, thuiszorgmedewerkers en verpleegkundigen. Ze leren bijvoorbeeld hoe ze existentiële vragen en ethische dilemma’s bij hun patiënten en cliënten kunnen herkennen, ook als die zich uiten in lichamelijke klachten. Ze kunnen dan zelf het gesprek aangaan of

13

Pijnonderzoek in Oeganda “Ongeveer tachtig procent van de wereld heeft geen toegang tot pijnbestrijdingsmedicatie. Dat vind ik shocking!” Sinds een maand werkt Marie Elske Gispen als beleidsmedewerker bij de directie VGP. Ze heeft in haar beleidsdossiers niet met pijn te maken, ook niet in de vorm van ‘hoofdpijndossiers’, grapt ze. Maar pijn gaat haar wel aan het hart.

Pijnbestrijding is een mensenrecht, het valt onder het recht op gezondheid en een menswaardig bestaan. Maar toepassing van internationale regelgeving staat goede zorg soms in de weg, ontdekte Marie Elske in haar promotieonderzoek naar pijnbestrijding onder mensenrechten en internationaal drugscontrolerecht. “Morfine is bijvoorbeeld een medicijn met twee gezichten. Het staat op de lijst van essentiële geneesmiddelen van de Wereldgezondheidsorganisatie én wordt gereguleerd onder het internationaal drugscontrole-recht.” Dat leidt er

bijvoorbeeld toe dat artsen in sommige landen morfine liever niet voorschrijven.

Uit angst voor problemen door strikte regelgeving.”

Voor haar onderzoek liep Marie Elske mee in een hospice in Oeganda. Dat greep haar diep aan. “In Oeganda mogen behalve artsen ook verpleegkundigen morfine toedienen. Het blijft behelpen - de morfine zit aangelengd met gefilterd kraanwater in gerecyclede waterflesjes - maar morfine kan voor pijnbestrijding ook buiten de zorginstelling geleverd worden, en is daardoor voor meer mensen beschikbaar.” Marie Elske ging met een verpleegkundige mee de wijk in. “De verpleegster vertelde een vrouw met kanker dat ze niets meer voor haar konden doen, behalve pijnbestrijding. Dat was heftig.

Het was een heel intiem en waardevol moment, zowel voor mij persoonlijk als voor mijn onderzoek.”

Marie Elske Gispen

'De morfine zit aangelengd met kraanwater in gerecyclede waterflesjes'

Cannabis als pijnstiller

Margreet Scheurs

Lees in de vws#Dia een artikel over de pijnstiller Oxycodon: de hillbilly-heroïne.

14 vws#Diagonaal september 2019

Medicinale cannabis is op recept verkrijgbaar bij de apotheek. “Meestal wordt het door een specialist voorgeschreven”, weet Margreet Scheurs. Zij is bij de directie GMT dossierhouder op dit onderwerp. “Vooral mensen met chronische pijn of neuropathische pijn als MS, gebruiken de cannabis als pijnstiller.

Maar ook in de palliatieve zorg en bij mensen die worden behandeld tegen kanker wordt medicinale cannabis ingezet. Zo helpt het onder andere goed tegen misselijkheid.” Margreet legt uit dat de meeste mensen de cannabis in de thee doen, of inhaleren in vernevelde vorm. “De cannabis roken zoals met een jointje, komt niet veel voor. Kinderen met epilepsie krijgen de medicinale cannabis meestal in de vorm van olie toegediend.

Dat is nog beter te doseren en voor

kinderen makkelijker toe te dienen.”

De medicinale cannabis is – uiteraard – legaal. Maar een wetenschappelijk onderbouwde basis voor de werkzame stoffen in de cannabis is er nog steeds niet. “Dat gaat nog wel een aantal jaren duren. Daarom vergoeden de meeste zorgverzekeraars het niet. Slechts bij een klein aantal verzekeraars kun je het opnemen in de aanvullende verzekering.

Iemand die medicinale cannabis gebruikt, heeft 750 milligram per dag nodig. En 5 gram medicinale cannabis kost 29 euro.

Best prijzig.” Zelf je wiet gaan kweken is volgens Schreurs niet aan te bevelen.

“Alle geteelde medicinale cannabis wordt onderzocht in een laboratorium. Zo kan de apotheker precies de hoeveelheid werkzame stof van de cannabis doseren.

Dat is uiterst belangrijk.”

Pijn blijven delen

Marlieke Dam

“We hebben de zorg voor oorlogs­ getroffenen”,meldt Marlieke Dam, beleidsmedewerker bij het team OHW (Oorlogsgetroffenen en Herinnering WO II van de directie Maatschappelijke Ondersteuning). De groep van oorlogsgetroffenen is heel breed. “Mensen kunnen fysiek letsel of een trauma hebben opgelopen van een bombardement, door opsluiting in een kamp, door ondervoeding of nog steeds angsten hebben omdat ze ooit ondergedoken hebben gezeten. Het helpt deze mensen als we de oorlog herdenken om de pijn blijvend te kunnen delen.” Klaske van der Meulen, die ook voor het team OHW werkt, is blij verrast dat de aandacht voor het her- en gedenken van de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog niet afneemt. “Het neemt zelfs toe.

latente angst voor nieuwe pijn achter.

In ieder geval heeft de pijn van toen, nog steeds zijn uitwerking.”

De ruim 23.000 mensen die in Nederland als ‘oorlogsgetroffene’ worden aangemerkt, ontvangen een uitkering van de rijksoverheid.

Marlieke: “Daarnaast subsidieert VWS maatschappelijk werk voor hen en organiseren we lotgenotencontact.”

Klaske vult aan: “Wat we niet moeten vergeten is de pijn van de NederlandsIndische gemeenschap. Hun ontvangst, en later ook die van mensen van de Molukken, was ronduit kil. We hebben daarom het Programma Collectieve Erkenning opgezet. Daar is onder andere het museum ‘Sophiahof – van Indië tot nu’ uit voortgekomen. Het verzacht de pijn als je je verhaal kunt vertellen.”

Het Anne Frank Huis ontvangt per dag 4000 bezoekers. Misschien zit hier een Klaske van der Meulen

Pijnbestrijding vanuit de zorgverzekering “Pijn is een ingewikkeld onderwerp”, stelt Liset Verra. Vanuit directie Z (Zorgverzekeringen) houdt ze zich, indirect, bezig met de vraag of pijnbestrijding vanuit de zorgverzekering kan worden vergoed. “In alle fases van het leven kan iemand met pijn te maken krijgen. Denk aan de paracetamol die wordt gebruikt bij hoofdpijn, een ruggenprik bij een geboorte of palliatief terminale zorg in de laatste levensfase. En alles wat daar tussen zit. Naast deze fysieke pijn, kan ook sprake zijn van emotionele pijn. Ook deze pijn kan van invloed kan zijn op je dagelijks functioneren en waar een verzekerde mogelijk behandeling voor nodig heeft.”

Liset vervolgt: “Het onderwerp pijn is vaak een onderdeel van een bepaalde behandeling. Soms komt pijn toch als

meer specifiek onderwerp op. Zoals tijdens het Algemeen Overleg ‘Pakket beheer’ in de Tweede Kamer, waarbij neuromodulatie bij chronische pijn aan de orde kwam. Neuromodulatie is een verzamelnaam voor een behandeling met elektrische prikkels of medicatie om de werking van het zenuwstelsel te beïnvloeden. Dit wordt toegepast bij verschillende patiëntengroepen met chronische pijn. In de praktijk is het onduidelijk of de effectiviteit van neuromodulatie voldoende vaststaat voor alle indicaties waarin het wordt toegepast. Het Zorginstituut heeft, op grond van z’n wettelijke taak als pakketbeheerder, besloten om hierover een standpunt uit te brengen. Dit standpunt wordt in de loop van september bekend gemaakt.”

Liset Verra

15

WVTTK

Tekst: Rob Langeveld Foto: Kick Smeets

5 vragen aan

Ernst van Koesveld (48) sinds 1 september waarnemend dg Langdurige Zorg

In 2017 vertelde Ernst, toen als directeur Zorgverzekeringen, in de rubriek Place to Be in vws#Dia over zijn passie voor de zee. Ga naar www. vwsdia.nl en tik bij ‘zoek’ (rechts bovenin) ‘Koesveld’ in.

Waar was ‘de dg van de zee’ afgelopen zomer?

“Met mijn vrouw en twee zoons in, op en langs de zeeën rond Maleisië. Het water is daar heerlijk warm.

En iets zouter dan bij ons. Met de rugzak hebben we een grote rondreis gemaakt, met ook veel natuur en cultuur. Heerlijk!”

levensfase. Daarbij gaat het om meer dan alleen lichamelijke pijn. En dan heb je nog ambtelijke pijn.

Als je een goed voorstel hebt, dat het uiteindelijk toch niet haalt... Voor intimi: de kerstcrisis met minister Edith Schippers over contractering in de zorg bijvoorbeeld.”

Maar geen vakantie zonder zwembril?

“Klopt. Maar deze bril draag ik ook als ik m’n baantjes trek in ons zwembad in Bergschenhoek. Of in de Dobbeplas bij Nootdorp. In het begin moet je daar even door de prikkende plantjes heen, daarna kom je in een heerlijke flow en glijdt letterlijk en figuurlijk alles van je af.”

Was waarnemend dg vroeger al je droombaan?

“Als jonge middelbare scholier leek Kremlin-watcher of Egyptoloog me wel wat. Vanwege de geheimzinnig-heid en de spanning, denk ik, daar was wat te beleven! Je zou kunnen zeggen dat het leven het verzamelen van bijzondere belevenissen is, die passen bij je talenten. En dat geldt ook voor mijn huidige werk. Dromen doe ik over andere dingen.

Die ik me achteraf meestal niet kan herinneren.”

Ook even een vraagje over pijn. Heb je daar ervaring mee?

“Lichamelijk niet echt. Anderen zien lijden doet vaak méér pijn. Zoals toen mijn zoon een blindedarmoperatie moest ondergaan tijdens een vakantie in Zwitserland. Dat is echt méde-lijden. In ons beleid en in de praktijk is er gelukkig steeds meer aandacht voor pijnbestrijding, juist ook in de laatste

16 vws#Diagonaal september 2019

Wat ga je rigoureus veranderen in jouw beleidskolom?

“We willen dat zorgpartijen in het veld goed samenwerken. Ik ga er extra op letten dat we dat ook in huis doen. Een linkje naar het water: ik ga daar met een frisse blik naar kijken!”

Barbara Kuethe

1973

Barbara Kuethe (1973) is adviseur communicatie-onderzoek bij de directie Communicatie. Maar bovenal was zij meer dan vijf jaar de vaste scribent van deze rubriek. Daar stopt ze mee. Hoog tijd om Barbara zelf eens te laten bladeren door haar fotoalbums.

1982

1973 Ik ben geboren in Genève, als jongste van drie meisjes. Ik zie het zelf niet, maar op deze foto schijn ik toch wel op mijn moeder te lijken. We zijn een hechte familie, mijn ouders, mijn stiefvader en mijn zussen. Daar ben ik dankbaar voor.

1982 Na Genève, verhuisden we naar Madrid, Brussel en vervolgens naar Colombo in Sri Lanka. Mijn vader was diplomaat. Hoe heerlijk was het leven hier! Iedere dag zwemmen, kokosnoten en vuurvliegjes. Een tropenrooster op de Franse school, hier zie je mij te midden van mijn klasgenootjes. Ik ben een paar keer terug geweest.

Sri Lanka voelt voor mij nog steeds als een ‘thuis’. Het leven was er zo ontspannen.

1995

1995 Zussen, Zonnebloemen, Zeeland. Al het goede komt in drieën is het toch? Mijn zussen en ik hebben een hele sterke band.

Dat is altijd zo geweest en zal altijd zo blijven. Zonnebloemen omdat ik er vrolijk van word en Zeeland vanwege de sfeer, de zee en de ruimte.

2003

2003 Terug in Nederland – ik was een beginnende puber – zijn we in Den Haag gaan wonen. Het Lange Voorhout is mijn favoriete plek, ik woon er vlak in de buurt. Ieder jaargetijde is het er mooi en het verveelt nooit. Bart en ik hebben onze trouwfoto’s ook op het Voorhout en aan de Hofvijver gemaakt. Of ik altijd in Den Haag blijf wonen? Hmmmm…. Een huisje aan Zeeuwse strand lijkt mij ook leuk. Voor later dan. En dan van die vrolijke stokrozen voor het raam. Misschien toch iets eerder ‘dan voor later’.

2005 Vliegen in een Cessna. Zelf achter de stuurknuppel. Wel een piloot naast me, maar toch. Ik voelde me zo machtig en vrij. Waanzinnig, wat een kick gaf me dit. In een volgend leven word ik piloot.

Of dierenarts.

2005

Barbara stopt met het schrijven van deze rubriek en draagt het stokje over. "Ik heb het

2018 Bart & ik. We zijn heel gelukkig samen. Hier zijn we op Sardinië, Italië is zo heerlijk veelzijdig. Daar krijg ik nooit genoeg van. Net als van Bart hahaha.

jarenlang met veel plezier gedaan. Binnen een half uur zoveel te weten komen over mensen die je niet kent, vind ik inspirerend en bijzonder. Bedankt allemaal!"

2018

17

Reportage

‘Hier voel ik me weer mens’ Tekst: Rob Langeveld | Foto’s: Phil Nijhuis

Bekijk in de vws#Dia een kort filmpje met fysio­ therapeut Saskia Sizoo.

Elektrotechnicus Lowie de Groot (51) uit het Brabantse Empel liep in juni 2e- en 3e-graads brandwonden op door een steekvlam in een meterkast. Hij lag ruim drie weken in het Brandwondencentrum in het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam. Sinds kort volgt hij daar aquatraining.

Donateurs Op de website van Brandwondenzorg Nederland staat: ‘Dankzij steun van donateurs van de Nederlandse Brand­ wonden Stichting is aquatraining gestart in het Brand­ wonden­centrum Rotterdam. Het zou geweldig zijn als de andere brandwonden-patiënten ook op deze manier kunnen revalideren. Daarom doen we er alles aan om ook in de brand-wondencentra in Beverwijk en Groningen met het revalidatieproject aquatraining te beginnen.’

Meer informatie op www.brandwondenzorg.nl

18 vws#Diagonaal september 2019

“Ik heb brandwonden aan armen, gezicht en m’n halve torso. Er is huid getransplanteerd vanaf m’n bovenbeen.

Samen met mijn vrouw kom ik tweemaal per week naar Rotterdam voor wondverzorging. Dat is best pijnlijk. En eens per week mag ik hier het zwembad in. In het water kun je veel soepeler en lichter bewegen. Daardoor voel ik me weer meer mens. Ik vertrouw erop dat alles weer goed gaat functioneren.”

Lowie wordt begeleid door fysiotherapeut

Saskia Sizoo. “Na goedkeuring van de arts en de afdeling Infectiepreventie gaan we zo snel als mogelijk het zwembad in met onze patiënten. Daarbij het gaat om patiënten met praktisch volledig genezende brandwonden die problemen hebben met bewegen. Zo proberen we eventuele bewegingsbeperkingen zo minimaal mogelijk te houden en/of te voorkomen.” Dat helpt, ervaart Lowie ook. “Op één na zijn al mijn wonden nu dicht. Voordat ik het water in ga, doen ze er doorzichtig plastic folie omheen. Ter

bescherming. En het verband kan, als het nat is geworden, makkelijker worden verwijderd van de wond.”

Het zwembad heeft een beweegbare vloer, om het in- en uitstappen te vergemakkelijken. De temperatuur is hetzelfde als in andere zwembaden.

“Gewoon lekker”, aldus Lowie. Hij is vol lof: “Vanaf dag één ben ik zéér tevreden over de aandacht en de behandeling hier.

Een groot compliment, ze verdienen een rapportcijfer 11.”

Ziekenhuiszwembad Fysiotherapeut Saskia Sizoo is in dienst bij de afdeling revalidatie van het Maasstad Ziekenhuis en werkt in het Brandwondencentrum daar. Ze is trots: “De behandeling van brandwonden in water is zo oud als de weg naar Rome. Maar wij zijn de enigen in Nederland die gebruik kunnen maken van een ziekenhuiszwembad. Patiënten zouden enorm geholpen zijn als zij zelf ook gebruik maken van lokale zwembaden. Sommige stellen hun deuren wel open voor brandwondenslachtoffers, maar patiënten vinden zelf de drempel nog te hoog. Vanwege hun zichtbare littekens. Patiënten van de andere twee brandwondencentra, Groningen en Beverwijk, zouden erbij gebaat zijn als daar ook deze zwemmogelijkheid geboden kan worden.”

19

Tekst: Femke Sleegers Foto’s: Phil Nijhuis

Tweegesprek

'Jonge medewerkers moeten en willen te veel' De landelijke ziekteverzuimcijfers zijn het afgelopen jaar licht gestegen.

VWS-Breed blijft onder het landelijk gemiddelde, maar bij VWS-Kern liepen de verzuimcijfers ietsjes sneller omhoog dan de landelijke trend. Waar zit de pijn? Ingrid von Winckelmann (bedrijfsmaatschappelijk werk) en Esther Dukker (preventiemedewerker) ontdekken samen een rode draad.

VWS heeft een naam hoog te houden als het gaat over gezondheid en welzijn…

Esther: “Dat kun je wel zeggen ja. Het ís hier ook goed geregeld. We hebben een complete menukaart met preventieprogramma’s als Tijd voor Pauze, Zinvolle Zomer en Regie op je Energie. Andere

overheden kijken met bewondering naar ons aanbod én naar de actieve steun die we krijgen van onze sg en de Bestuursraad. De top heeft zelf ook het programma Regie op je Energie gevolgd.

Maar hoe mooi ons preventie-aanbod ook is, helaas kunnen we niet alles voorkomen. Het ziekteverzuim bij VWS Kern is afgelopen maanden zelfs wat harder gestegen dan de landelijke trend. Dit blijkt als we onze eigen cijfers uit P-Direkt afzetten tegen die van het CBS. Bij VWS Kern ligt het ziekteverzuimpercentage op 5,2% (van de duizend te werken dagen zijn er 52 verzuimd wegens ziekte, red.) terwijl landelijk het percentage dit eerste jaarkwartaal op 4,7% ligt. VWS-Breed – dus inclusief alle concernpartners – ligt het ziekteverzuim op 4,4%.”

Ingrid: “Misschien zagen wij dat wel als

ESTHER

eerste aankomen. Bedrijfsmaatschappelijk werkers zijn de voelsprieten van VWS. Mensen melden zich dan bij ons met klachten als uitputting en overbelasting.”

Is er een verklaring voor het stijgende ziekteverzuim bij VWS? Esther: “De werkdruk is hoog. VWS heeft een grote maatschappelijke

'Veel jonge vrouwen willen alles goed doen: thuis, op het werk, op de sportclub, met vrienden'

Dukker (42) werkt bij directie Organisatie, Bedrijfsvoering en Personeel aan betere arbeidsomstandigheden bij VWS Kern. Ze adviseert over veiligheid, gezondheid en welzijn voor VWS Kern en het gebouw De Resident. Ze is trots op de mooie ‘menukaart’ voor VWS’ers die aan hun gezondheid willen werken. Maar tevreden is ze nog niet: “Leidinggevenden zouden meer kunnen investeren in het contact met hun medewerkers”.

20 vws#Diagonaal september 2019

'Door het Nieuwe Werken is er minder contact tussen leidinggevende en medewerker'

opgave. Leidinggevenden, vooral midden-managers, voelen deze druk.

Daardoor komt de aandacht voor ‘de mens achter de medewerker’ wel eens in de knel. Op hun beurt weten medewerkers niet altijd hoe ze hun behoeften en belemmeringen ter sprake kunnen brengen bij hun leidinggevende.”

Ingrid: “Het is ook niet altijd makkelijk om iets persoonlijks tegen je baas te zeggen. Als jonge, nieuwe medewerker wil je niet graag als stresskip te boek staan. Dan is het goed om te weten dat je altijd bij ons terecht kunt of bij een vertrouwenspersoon. Zo’n veilige plek is belangrijk in een grote organisatie als VWS. Vooral nu de sociale banden losser zijn geworden door Het Nieuwe Werken.”

Esther: “In principe zouden medewerkers zich ook veilig moeten voelen bij hun leidinggevende. Maar Het Nieuwe Werken helpt daarbij niet: er is minder

contact tussen leidinggevende en medewerker.”

Ingrid: “Mensen hebben ook last van het gebrek aan werkplekken. Op de klassieke vergaderdagen is het veel te krap.

Dat is vooral lastig voor mensen die een tijdje uit de running zijn geweest. Ze missen rustige werkplekken en ook de regelmaat in het contact met collega’s.”

Esther: “Overigens heeft Het Nieuwe Werken ook voordelen. Door thuiswerken, meer autonomie en minder reizen kunnen mensen werk en privé beter combineren.”

Zijn er VWS’ers over wie jullie je speciaal zorgen maken?

Esther: “Zeker. Jongere medewerkers bijvoorbeeld. Het gemiddelde ziekteverzuim van die groep zit op 2,2 procent.

Maar vrouwen tussen 25 en 35 zitten op 4,1 procent. Dat is een groot verschil.”

Ingrid: “Ik spreek inderdaad veel jonge vrouwen die een jong gezin combineren met werken. Ze komen net van hun opleiding, zijn perfectionistisch en barsten van de ambitie. Ze willen alles goed doen, thuis, op het werk, op de sportclub, met vrienden.”

Esther: “Het leven van jongeren tussen de 19 en 35 wordt getekend door een grote druk om te presteren. Dat hebben ze al vroeg in hun jeugd van hun ouders meegekregen en de prestatiedruk wordt nog eens versterkt door social media, waar het lijkt alsof iedereen een fantastisch leven heeft. Overigens is ook de

overheid schuldig aan de prestatiedruk door de periode voor de studiebeurs in te korten. Veel jongeren leggen in hun studie al de basis voor de burn-out die ze krijgen tijdens hun eerste baan.”

Ingrid: “De overgang tussen universiteit en werk is groot. Behalve kennis en analytisch vermogen heb je op de werkvloer ook assertieve en sociale vaardigheden nodig. Je moet weten waar je grenzen liggen: dit is me te veel, dit kan ik nog niet, hier heb ik hulp bij nodig.

In plaats daarvan geven ze alles.”

Wat kan VWS doen voor jongere medewerkers?

Ingrid: “Ik heb lang zitten puzzelen hoe je jonge mensen kunt behoeden voor een burn-out. Maar mensen in de kracht van hun leven die popelen om zich te bewijzen, staan niet altijd open voor een waarschuwing.”

Esther: “Wij willen jonge medewerkers graag helpen om hun balans te vinden.

Dat ligt bij henzelf en ook bij hun leidinggevenden. Die moeten investeren in een regelmatig en goed contact met deze generatie. Juist nu contact door Het Nieuwe Werken minder vanzelfsprekend is. Als iemand niet lekker in z’n vel zit, kunnen ze snel ingrijpen en doorverwijzen naar onze preventieprogramma’s, bedrijfsmaatschappelijk werk of de bedrijfsarts.”

Ingrid: “Als dat zou lukken, is er heel veel winst te behalen! Ook in het ziekteverzuim.”

INGRID von Winckelmann (60) is vanuit BZK gedetacheerd als

bedrijfsmaatschappelijk werker bij VWS Kern. Elk jaar kloppen een paar honderd VWS’ers aan bij bedrijfsmaatschappelijk werk en de bedrijfsarts.

Ingrid maakt zich vooral zorgen om jonge vrouwen van 25 tot 35 jaar met torenhoge ambities, zowel werk als privé. “Zij lopen massaal tegen hun grenzen op en maken lelijke smakkerds.”

21

Ook VWS

CIZ

ZonMw

Klijn nieuwe bestuurder

Subsidie onderzoek knobbelvoeten

Christa Klijn is per 1 juli benoemd tot lid Raad van Bestuur van het CIZ. Zij neemt plaats naast de voorzitter van de Raad van Bestuur, Hans Ouwehand. Christa Klijn is sinds januari 2017 werkzaam bij het CIZ als Chief Operating Officer (COO).

ZonMw verstrekt subsidie voor onderzoek onder mensen met de ziekte van Ledderhose. Deze mensen hebben pijnlijke knobbels onder hun voeten. Er is hiervoor nog geen effectieve behandeling maar radiotherapie (bestraling) lijkt effectief te zijn. Patiënten die meedoen aan de radiotherapie worden na verloop van tijd getest op loopsnelheid, kwaliteit van leven, knobbel grootte (middels echografie en MRI) en de mogelijke bijwerkingen. Ook de kosteneffectiviteit wordt geëvalueerd.

RIVM

ZonMw

Forse toename aantal mensen met huidkanker

Timmerhuis nieuwe directeur

Jaarlijks krijgen meer dan 51.000 mensen te horen dat ze huidkanker hebben, en overlijden ruim 900 mensen aan de gevolgen ervan. Het jaarlijks aantal nieuwe gevallen van huidkanker is sterk gestegen, veel sterker dan verwacht. In de periode tussen 1990 en 2015 is dit aantal vier keer zo groot geworden.

Voor de gevaarlijkste vorm van huidkanker (melanoom) behoort Nederland tot de koplopers in Europa. Het RIVM verwacht een verdere toename van het aantal mensen met huidkanker.

Bescherming tegen UV-straling kan de toekomstige risico’s beperken.

Véronique Timmerhuis start per 1 november als nieuwe directeur van ZonMw. Zij volgt Henk Smid op die na 1 januari 2020 een parttime adviseursrol bij ZonMw gaat vervullen. Véronique Timmerhuis is sinds 2007 algemeen secretaris/ directeur van de Sociaal-Economische Raad (SER).

22 vws#Diagonaal september 2019

Cartoon: Tom Janssen

Beeld en Geluid

Tom Janssen heeft 9000 van zijn originele cartoons (uit de periode 1976 – 2000) in bruikleen gegeven aan het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum. Ook schonk hij zo’n 6000 digitale tekeningen (2000 t/m 2018). De collectie bestaat uit politieke prenten, karikaturen en ook cartoons uit Diagonaal

Beslommeringen

Floris en de kapotte voortand

VWS’ers Linda Hilhorst - Miedema en Vincent Theunissen schrijven om en om over hun beslommeringen bij het ministerie

Ik heb blijkbaar nog een lange omweg in het leven nodig om, als in een middeleeuwse moraliteit, echte pijn te ontmoeten. Natuurlijk waren er hobbels, zorgen, verdriet. Kleinere en iets minder kleine littekens die samenhingen met het wegvallen van familie. Of liefdes waarvan je het noorden kon kwijtraken. Maar alles overstijgende pijn die het leven overhoop gooit, is tot nu van mijn pad gebleven.

Ongelofelijk veel geluk heet dat. Zeker.

Wellicht heb ik als twijfelaar het zwartere ongeluk op de kruisingen van het leven soms ook nog op het verkeerde been gezet en voor even weten af te schudden.

Zoals de ridder in de filmklassieker Het Zevende Zegel van de Zweedse regisseur Ingmar Bergman. Hij schaakt met de Dood en weet zo zijn leven in het ondermaanse nog enige tijd te rekken.

Met pijn, littekens, ridders en de dood kom ik ook bij de hoekpunten voor deze Beslommeringen. Want het recente overlijden van Rutger Hauer, voor veel mensen nog steeds synoniem met ridderheld Floris uit de gelijknamige tv-serie, herinnerde me aan mijn eigen jeugdleed. Veroorzaakt door het naspelen van scènes uit deze legendarische reeks, samen met een

vriendje. Een plastic buis deed in ons spel dienst als kanon. En zorgde er voor dat ik met een flinke jaap in m’n neus voor hechtingen bij de dokter belandde. In een volgende aflevering sloeg het vriendje met z’n houten zwaard een voortand uit mijn mond. Het zeer dat ik toen als kind moest ervaren, met bijbehorende echte tranen, staan waarschijnlijk in schril contrast met het karikaturale ach en wee waarmee de acteurs in de tv-serie alle klappen opvingen. En vervolgens even later weer vrolijk verder gingen. Zoals je iedereen eigenlijk zou toewensen die pijn op zijn of haar levensweg tegenkomt.

23

SiuSan Oei - anesthesioloog en pijnspecialist HagaZiekenhuis in Den Haag

“Deze patiënt heeft pijn door een hernia in de onderrug. Via een naald krijgt hij een elektrische behandeling van de zenuwwortel. Ook dien ik een verdovingsmiddel en een ontstekingsremmer toe, rondom de zenuwwortel. Mijn collega pijnverpleegkundige bedient de stroom die op de naald staat. Door het geven van een stroomimpuls aan de zenuw hopen we de pijn te verminderen.

Er bestaan veel verschillende soorten pijn. Van een hernia tot lage rugpijn, en van zenuwpijn en aangezichtspijn tot pijn bij kanker. Onze wachtkamer zit altijd vol. Bij het opstellen van een behandelplan zijn uitleg over chronische pijn en verwachtingsmanagement heel belangrijk. Want nee, we kunnen geen pijnloos leven garanderen.

Maar we proberen altijd samen met de patiënt de kwaliteit van leven te verbeteren.”

Foto: Phil Nijhuis