16 Spraakmaker
“Jobs kun je niet claimen, loopbanen wel.” Ans De Vos, AMS 46 Reportage
Scholen van de toekomst 54 Interview
Serge de Gheldere, Al Gore-ambassadeur
Een uitgave van Voka vzw | Jaargang 11 - juni 2017 |
Afgiftekantoor Gent X - Erkenningsnummer P708123
Q2/2017
“If you are not part of the solution, you are part of the problem.”
ZUURSTOF VOOR MORGEN Hoe gaan we om met de technologische, demografische en ecologische uitdagingen? PAGINA 3
Over opportuniteiten gesproken!
Minder uren tussen uw facturen, meer tijd voor wat echt telt
Ontdek ING Invoice Solutions en beheer uw facturen in enkele klikken Met ING Invoice Solutions maakt u uw facturen in een oogwenk en stuurt u ze onmiddellijk naar uw klanten. Uw betalingen opvolgen of het prefinancieren van uw facturen zijn maar enkele pluspunten van deze handige online facturatietool. Vraag uw gratis proefversie aan op ing.be/invoicesolutions
Het aanbod van ING Invoice Solutions is geldig onder voorbehoud van aanvaarding door ING België nv en mits wederzijds akkoord. De voorwaarden en modaliteiten van de diensten (algemene voorwaarden, tarieven en andere aanvullende informatie zijn verkrijgbaar in alle ING-kantoren of op ing.be. De diensten ‘ING Invoice Solutions worden geleverd door Basware nv (Vennootschapszetel: Ninovesteenweg 196, 9320 Erembodegem • Btw BE 0500.813.770 - IBAN BE62 36310600 3761 • BIC BBRU BE BB) en aangeboden door ING België nv (partner van Basware Belgium nv). De dienst financiering van facturen ‘ING Invoice Finance’ is geldig onder voorbehoud van aanvaarding door ING Commercial Finance en mits wederzijds akkoord. De voorwaarden en modaliteiten (algemene voorwaarden, tarieven en andere aanvullende informatie) zijn verkrijgbaar in alle ING-kantoren of op ing.be. De dienst ‘ING Invoice Finance’ wordt geleverd door ING Commercial Finance nv (Vennootschapszetel: Sint-Michielswarande 60, B-1040 Brussel • Btw: BE 0470 131 086 • IBAN : BE 95 3701 2391 4658 • BIC : BBRUBEBB) en aangeboden door ING België nv (kredietbemiddelaar voor financiering van facturen door ING Commercial Finance nv). ING België nv • Bank/Kredietgever • Marnixlaan 24, B-1000 Brussel • RPR Brussel • Btw: BE 0403.200.393 • BIC: BBRUBEBB • IBAN: BE45 3109 1560 2789. Verzekeringsmakelaar ingeschreven bij de FSMA onder het nummer 12381A • www.ing.be • Verantwoordelijke uitgever: Marie-Noëlle De Greef • Sint-Michielswarande 60, B-1040 Brussel.
BINNENKOMER OPEN ONDERNEMEN
VOKA.BE
#Vokacongres Op 14 juni onderzochten we tijdens het Vokacongres met tal van gerenommeerde sprekers hoe we als ondernemingen een antwoord kunnen bieden op de grote technologische, demograďŹ sche en ecologische uitdagingen die op ons afkomen. Open Ondernemen is de juiste economische en maatschappelijke keuze om samen te werken aan een duurzame toekomst vol zuurstof (O2).
Lees vanaf 15 juni het verslag op www.voka.be
JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 3
VOKA TRIBUNE
inhoud
Q2/2017
6 OPEN ONDERNEMEN
Interview met Voka-voorzitter Paul Kumpen EUROPEES GEMIDDELDE
10 ONDERZOEK
Onze transformatiescore
Open Ondernemen
34 OPEN INNOVATIE Interview met Matthieu De Beule, CEO van FEops
REGULARS 3 BINNENKOMER 10 INFOGRAFIEK: TRANSFORMATIE-INDEX 60 PROSIT 62 AGENDA
Zuurstof voor morgen Met dank aan onze partners
Voka Tribune is een magazine van Voka, Vlaams netwerk van ondernemingen Koningsstraat 154 – 158, 1000 Brussel Tel. 02 229 81 11, Fax 02 229 81 00, info@voka.be, www.voka.be | Redactiecoördinator Sandy Panis - Redactie Peter De Brabandere, Erik Durnez, Tom Demeyer | Verantwoordelijke uitgever Hans Maertens, i.o.v. Voka vzw Burgemeester Callewaertlaan 6, 8810 Lichtervelde | Advertenties Chris Lens Tel. 0475 856 232, chris.lens@voka.be | Concept en vormgeving Propaganda, Zaventem | Druk INNI group, Heule
4 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
VOKA.BE
DOSSIER OPEN ONDERNEMEN 16 OPEN OMGAAN MET TALENT
“Jobs kun je niet claimen, loopbanen wel.” Interview met professor Ans De Vos over de toekomst van jobs.
Ondernemers hebben krachtige instrumenten in handen om samen te groeien en antwoorden te bieden op maatschappelijke uitdagingen. Ze beschikken over een langetermijnvisie, los van de waan van de dag. Ze hebben de kennis om met technologische vernieuwing duurzame oplossingen te bieden. En vooral: ze kunnen een beroep doen op een onschatbare waarde aan talent. Open Ondernemen bundelt onze krachten: samen met medewerkers, met andere bedrijven, met kennisinstellingen, met de overheid.
30 OPEN INNOVATIE VOOR GROEI
Vier vragen over ondernemen, innovatie en kennis. Aan het woord: Lieven Danneels (Televic Group), Koen Dejonckheere (Gimv), Rik Van de Walle (UGent).
44 OPEN AANPAK MET DE OVERHEID
De overheid zoekt samen met private partners naar oplossingen voor maatschappelijke problemen. Wij bezochten een ‘school van de toekomst’ en een innovatief zorgproject.
Open Ondernemen is een missie. Het is de juiste economische en maatschappelijke keuze om samen te werken aan een duurzame toekomst vol zuurstof (O2).
54 OPEN VIZIER OP EEN DUURZAME TOEKOMST
Op 14 juni wijdde Voka zijn Congres aan Open Ondernemen. In deze Voka Tribune gaan we hier verder op in.
“If you are not part of the solution, you are part of the problem.” Interview met Al Gore-ambassadeur Serge de Gheldere over de grootste uitdaging van allemaal…
EN VERDER 26 FACTCHECK JOBS, JOBS, JOBS … 28 TOEKOMSTVISIE OVER ONDERWIJSVERNIEUWING EN DIGITALISERING 65 COLUMN HANS MAERTENS’ KIJK OP OPEN ONDERNEMEN
JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 5
VOKA TRIBUNE
interview met Paul Kumpen “We staan in ons land voor een reeks grote uitdagingen”, zegt Paul Kumpen, voorzitter van Voka, Vlaams netwerk van ondernemingen. “We worden geconfronteerd met een wereld die ons actieterrein wordt en met technologieën die razendsnel vernieuwen. En dat zet druk op verschillende fronten: op de manier waarop we omgaan met talent, op de nood aan innovatie, op de aanpak van de overheid, op de wijze waarop we onze planeet bejegenen. En ik zie maar één antwoord: we zullen dat samen moeten aanpakken, met een open geest. We moeten open ondernemen.” tekst: Tom Demeyer & Erik Durnez - fotografie: Chak López
OPEN ONDERNEMEN VOOR MEER WELVAART
PAUL KUMPEN, VOORZITTER VAN VOKA
6 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
VOKA.BE
D
e arbeidsmarkt verandert snel, de vergrijzing wordt voelbaar, de wereld is ons dorp. “Dat zijn uitdagingen die zowel de burgers als de ondernemingen aangaan. Precies daarom moeten we hier met open vizier naar kijken. Want als we dat niet doen, als we op een gesloten manier de toekomst tegemoet gaan, dan zetten we op termijn onze welvaart op het spel. We moeten het samen aanpakken, we moeten open ondernemen,” zegt Paul Kumpen. “Open omgaan met talent, open innoveren, open met de overheid, open met de planeet.”
Wat betekent dat voor u: open op de arbeidsmarkt? Paul Kumpen: “We doen het vandaag niet zo goed, wat dat betreft. Het Voka-kennis centrum heeft recent de transformatie-index ontwikkeld, een vergelijking van ons land met de 27 andere EU-lidstaten. En wat betreft de omgang met de transformatie staan we op de achtste plaats. We hadden het nog beter kunnen doen, ware het niet dat we voor het lemma ‘arbeidsmarkt’ pas op de 20ste plek van 28 komen. Dat is dus niet zo goed. We h ebben veel te veel mensen, zelfs veel te veel gezinnen met een te lage werkzaamheidsgraad. We hebben veel te veel ouderen en veel te veel laaggeschoolden die niet aan de arbeidsmarkt participeren.”
VIJF PUNTJES VOOR DE ARBEIDSMARKT MEER WETEN? Raadpleeg de volledige transformatieindex: http://vokatransformatie.be
• In West-Vlaanderen ligt de werkloosheid op amper 3-4 procent. Dertig kilometer verder, over de taalgrens, ligt dat cijfer op 12-13 procent. We moeten de regionale mobiliteit dus flink verhogen. • H et verloningssysteem moet a a n g epast wo rde n zo dat oudere mensen zich niet meer uit de markt prijzen.
“Ik zie daar drie grote uitdagingen. Eerst en vooral, de technologie zorgt voor functies die voortdurend veranderen. Dus moeten we erop toezien dat iedereen mee is met de nieuwe competenties die nodig zijn in de toekomst. Ten tweede, een aantal jobs uit het lagere en het
“ Ik zie maar één antwoord op de grote uitdagingen van vandaag: we zullen ze samen moeten aanpakken, met een open geest. We moeten open ondernemen.” middensegment zullen verdwijnen. We moeten dus dringend actie ondernemen rond mensen met lage scholing. En drie, door de vergrijzing en de uitstap van oudere werknemers zullen allicht heel wat knelpunten ontstaan. Uitdagingen genoeg, dus.”
• Een carrièreshift op latere leeftijd moet mogelijk zijn. • Herscholen en levenslang leren, mensen motiveren om zich aan te passen aan een systeem dat voortdurend wijzigt: dat is een positief verhaal. • En als we een bepaald talent niet hier vinden, moeten we over de grenzen kijken. We moeten dus zien wat we gaan doen met economische migratie.
En waarom moeten we open innoveren? “Om welvaart te creëren en om voldoende a rbeidsplaatsen te genereren, hebben we bedrijven nodig die de toenemende wereldwijde concurrentie aankunnen. Ook dat is een stevige opdracht. Want zelfs de groeilanden zetten m assaal in op onderzoek en o ntwikkeling. Als we met onze Vlaamse b edrijven aan de top willen komen en daar b lijven, zullen we dat moeten doen met producten en d iensten van wereldklasse, state of the art. Dat zal alleen lukken als we het talent en de topkennis die in de Vlaamse ondernemingen en in de kennisinstellingen aanwezig is, zoveel mogelijk delen. Samenwerken, samen innoveren: dat is dus de boodschap. In clusters die alle middelen van overheid en bedrijven voor O&O maximaal laten renderen.” JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 7
VOKA TRIBUNE
VOKA.BE
OPEN OMGAAN MET TALENT
Mensen maken het verschil, maar de juiste mensen vinden en houden, wordt steeds moeilijker.
OPEN INNOVATIE VOOR GROEI Als we focussen op innovatie en we bundelen onze krachten, dan winnen we allemaal.
OPEN AANPAK MET DE OVERHEID
Ondernemingen kunnen de overheid steeds meer en betere oplossingen bieden om samen het hoofd te bieden aan maatschappelijke uitdagingen.
OPEN VIZIER OP EEN DUURZAME TOEKOMST Ecologische en demografische ontwikkelingen vragen duurzame antwoorden. Dat is niet alleen een noodzaak, maar ook een opportuniteit.
In een open relatie met de overheid, zegt u. “Dat zal moeten, ja. We staan voor een gigantische vergrijzingsgolf die zwaar zal wegen op de overheidsfi nanciën. Als we straks de actieve bevolking en de ondernemingen niet helemaal kapot willen belasten, dan zal de overheid met minder middelen meer moeten presteren. Meer met minder, dat kan als de overheid haar opdracht wat meer ‘open’ aanpakt. Als
ze meer open staat voor innovatie, voor private partners, voor nieuwe concepten. Als overheid en bedrijven bereid zijn om op een andere manier, met nieuwe ideeën en nieuwe concepten, met elkaar om te gaan.”
En wat betekent ‘openheid tegenover de planeet’ voor u? “Dat is een bezorgdheid die in het verlengde van al die andere zorgen ligt: als we ook in de volgende decennia welvaart willen
“INNOVATIE WORDT STEEDS COMPLEXER” “Innovatie is geen doel op zich. Het komt er vooral op aan succesvolle producten en diensten te ontwikkelen, en daar heb je dus innovatie voor nodig”, zegt Paul Kumpen. Innovatie wordt echter steeds complexer. “Zo complex dat ondernemingen dat niet meer op hun eentje kunnen bolwerken. En dus moet onderzoek en innovatie steeds meer in samenwerking met andere ondernemingen en instellingen verlopen, vaak zelfs met buitenlandse partners.”
8 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
creëren, als we bedrijven op lange termijn willen laten overleven, als we mensen ook in de toekomst gezonde jobs willen geven, dan moet onze economie wereldwijd veel duurzamer worden. We moeten dus meer creëren met minder grondstoffen en met minder energie. We moeten dus allemaal open staan voor nieuwe, milieuvriendelijke technologieën en modellen. We moeten met andere woorden onze verantwoordelijkheid nemen. Want het zijn tenslotte de bedrijven die bij uitstek de actoren zijn om via innovatie en ondernemerschap de planeet leef baar te houden. Circulaire economie wordt een ‘must’.”
Het is niet omdat ik minder groot ben, dat ik minder aandacht verdien
Service op maat van jouw zaak
Orange kijkt niet naar de grootte van je bedrijf, maar checkt welke service het best past bij je behoeften en ambities. We stellen oplossingen op maat voor die je leven makkelijker maken zodat jij je kan focussen op de zaken die écht tellen. Onze experten vertellen je graag meer over: onze aangepaste tariefplannen, mobiele betalingssystemen of internet en tv voor je zaak.
Ontdek alles op orange.be/zelfstandigen of maak een afspraak in een van onze Business Centers via shops.orange.be JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 9
MACRO-ECONOMIE TRANSFORMATIE
onderzoek
WE TRANSFORMEREN, MAAR NIET SNEL GENOEG … Er verandert enorm veel wereldwijd: technologische, demografische en ecologische transformaties wisselen elkaar in sneltempo af. Om als maatschappij mee te kunnen moeten we ook zelf transformeren. Het Vokakenniscentrum ontwikkelde daarom een index om te meten hoe het met onze transformatiecapaciteit gesteld staat. Wat blijkt: heel slecht doen we het niet, maar het kan toch nog een pak beter willen we tot de beste van de klas behoren.
D
e wereld transformeert razendsnel. Technologie wordt krachtiger en neemt een steeds crucialere rol in het leven van burgers en bedrijven in. De babyboomgeneratie, geboren in de jaren 50, stopt nu ook massaal met werken waardoor de vergrijzing steeds voelbaarder wordt in de pensioenuitgaven en de arbeidsorganisatie. Daarnaast is er een hele schare aan milieuvriendelijke technologie beschikbaar waardoor bedrijven veel milieu- en grondstofvriendelijker kunnen werken. Die transformaties zijn het uitgangspunt van heel wat onderzoek binnen het kenniscentrum van Voka.
TOP 3
Deze wordt weinig verrassend ingenomen door de Scandinavische landen.
INTERNET
2e
Van Europa
De belangrijkste transitie in de komende decennia is de digitale transformatie. Een performante ICT-infrastructuur met snel datatransport en -gebruik is de eerste voorwaarde om dit in een succes te vertalen. ONZE AANBEVELINGEN
Pas onze ICT-infrastructuur aan voor de razendsnel veranderende technologie. Maak de juiste technologiekeuzes. Het is daarbij belangrijk een goed evenwicht te vinden tussen investeringen in state of the art ICT-technologie en betaalbare prijzen voor de consument. EUROPEES GEMIDDELDE
› BETAALBAARHEID In hoeverre is het internet betaalbaar voor gebruikers? Hoe meer betaalbaar, hoe meer gebruikers de toegang tot het internet zullen vinden.
18e
Van Europa
1. Zweden 2. Denemarken 3. Finland
EUROPEES GEMIDDELDE
› SNELHEID Hoe snel is het internet in een land? Een snelle bandbreedte zorgt voor een goede connectie met de wereld.
7e
Van Europa
10 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
+15,58%
EUROPEES GEMIDDELDE
Transformatie-index Om in kaart te brengen in hoeverre België klaar is voor die transformatie heeft het Voka-kenniscentrum de transformatie-index ontwikkeld. We meten daar in hoeverre we klaar zijn voor de transformatie. Dat doen we aan de hand van dertig indicatoren die we over de 28 EU-landen vergelijken.
+8,63%
› GEBRUIKERS
VAN EEN SNELLE INTERNETVERBINDING
Het aantal gebruikers dat toegang heeft tot een snelle internetverbinding.
1e
Van Europa
+55,27%
VOKA.BE
Die indicatoren zijn opgedeeld in zes deeldomeinen met elk vijf indicatoren. Die domeinen zijn de ICT-infrastructuur, de overheid, de arbeidsmarkt, het onderwijs, de ondernemingen en de circulaire economie. Het is belangrijk om te onderstrepen dat we meer meten dan louter de digitaliseringsgraad van het land. Transformatie gaat volgens ons ook over vergrijzing, inclusieve arbeidsmarkt, circulaire economie …
België
8
e
van 28 Europese landen op de transformatieindex
Uit onze analyse blijkt dat België op de achtste plaats van 28 landen staat. Goed, maar niet goed genoeg. De top-3 wordt weinig verrassend ingenomen door de Scandinavische landen. Maar ook Nederland doet het met een vierde plaats uitstekend. Het zou onze ambitie moeten zijn om het qua transformatie even goed te doen als onze noorderburen. Het goede nieuws is dat we in enkele domeinen al ver staan. De ICT-infrastructuur behoort tot de beste van Europa. Een goede ICT-infrastructuur is een basisvoorwaarde om het digitale tijdperk succesvol te betreden. En die hebben we. Ook onze bedrijven doen het vrij goed, er wordt veel geïnvesteerd in O&O, online verkopen en elektronische betalingen zijn sterk ingeburgerd. Alleen hebben we wel relatief weinig
ONDERWIJS
12e
Van Europa
In transformatie in een hoogtechnologische samenleving speelt onderwijs een cruciale rol. Dit gaat niet enkel over het opleiden van technologische profielen, maar ook over een cultuur van levenslang leren en het beperken van vervroegde schooluitval. ONZE AANBEVELINGEN
Trek de kaart van levenslang leren want daar doet België het zeer slecht. We moeten naar een leercultuur die niet langer stopt bij het beëindigen van de reguliere schooltijd. Geef STEM-richtingen een boost. De transformatie naar een hoog-technologische circulaire economie zal net meer behoefte hebben aan mensen met een STEM-profiel.
EUROPEES GEMIDDELDE
› DIGITALE
BASISVAARDIGHEDEN
In hoeverre zijn de leerlingen vertrouwd met digitale basisvaardigheden?
10e
Van Europa
+8,47%
EUROPEES GEMIDDELDE
› LEVENSLANG LEREN Hoe hoog is het percentage van de bevolking tussen 25 en 64 jaar dat deelneemt aan levenslang leren?
“Bedrijven staan centraal in de transitie. Het zijn zij die met oplossingen moeten komen.”
18e
Van Europa
-13,70%
EUROPEES GEMIDDELDE
venture capital die de vernieuwing moet helpen vormgeven en is het aandeel hightech goederen in de totale uitvoer laag. Waar we zwak scoren, is vooral in de arbeidsmarkt. De werkgelegenheidsgraad bij ouderen is veel te laag. In een vergrijzende samenleving is het broodnodig
› STEM-AFGESTUDEERDEN Hoeveel leerlingen studeren af in een STEM-richting? STEM staat voor Science – Technology – Engineering – Mathematics en bundelt een waaier aan technologische en exacte wetenschappen.
20e
Van Europa
-17,08%
JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 11
MACRO-ECONOMIE TRANSFORMATIE
ARBEIDSMARKT
20
e
Van Europa
Op de transformerende arbeidsmarkt moeten we er voor zorgen dat we knelpuntvacatures in eerder technische profielen kunnen oplossen en dat mensen langer aan het werk blijven. Om armoede te vermijden, moeten we ook zorgen dat er weinig mensen in gezinnen opgroeien waar niemand werkt. ONZE AANBEVELINGEN
Pak de mismatch op de arbeidsmarkt consequent aan. Er is een tekort aan technische en ICT-profielen, wat de transformatie kan bemoeilijken. Dus ook hier moeten we zorgen dat we meer technische mensen op de arbeidsmarkt krijgen, eventueel via gerichte migratie. Activeer de risicogroepen op de arbeidsmarkt. De werkgelegenheidsgraad bij ouderen is voor een vergrijzende samenleving veel te laag. Die moet hoger. Alleen werk zorgt voor echte opwaartse sociale mobiliteit.
EUROPEES GEMIDDELDE
› MENSEN DIE LEVEN IN EEN
GEZIN MET ZEER LAGE WERKZAAMHEID
Dit zijn mensen die opgroeien of leven in een gezin waar er amper gewerkt wordt.
25e
Van Europa
-24,71%
› TEWERKSTELLING VAN
OUDERE WERKNEMERS
22e
Van Europa
-18,34%
EUROPEES GEMIDDELDE
› TEWERKSTELLING VAN
LAAGGESCHOOLDEN
In hoeverre vinden laaggeschoolde medewerkers de weg naar de arbeidsmarkt?
12 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
21e
Van Europa
dat we langer aan het werk blijven. Ook is het aanbod aan ICTspecialisten beperkt. Bovendien MEER WETEN? is er een grote groep jongeren Raadpleeg die opgroeien in gezinnen waar de volledige niemand werkt. Wat een groot transformatierisico op (kans)armoede vormt. index: http://vokatrans- Ook op het gebied van onderwijs moeten we beter kunnen. formatie.be Er is bij ons geen cultuur van levenslang leren. In een snel wijzigende technologieomgeving wordt het cruciaal dat opleidingen niet stoppen bij het buitenstappen van de schoolpoort. Verder levert het onderwijs ook te weinig STEMstudenten af, het soort profielen dat we net meer nodig hebben in de transitie.
Werk aan de winkel
EUROPEES GEMIDDELDE
Hoe scoort een land bij de activering of het aan de slag houden van oudere werknemers?
“Veel innovatieve en revolutionaire technologieën zorgen voor heel wat meerwaarde maar niet noodzakelijk voor veel extra financiële transacties en dus meetbare groei."
-17,20%
Voor Voka is het belangrijk dat we aan de zwakke punten moeten werken. Als land met hoge lonen kunnen we het niet langer permitteren dat risicogroepen te lang aan de kant staan of dat bedrijven moeten afbouwen om de simpele reden dat ze hier niet het geschikte personeel vinden. Nog belangrijker is dat bedrijven centraal staan in deze transitie. Het zijn de bedrijven die met oplossingen moeten komen. Je kan geen inclusieve arbeidsmarkt hebben zonder sterke en innovatieve bedrijven. Je kan geen circulaire economie krijgen zonder bedrijven die op grote schaal met productie, grondstoffen en afval bezig zijn. En tot slot, je kan geen verzorgingsstaat hebben zonder innovatieve zorg- en gezondheidsbedrijven.
CHECK Beheer uw nationale en internationale betalingsverkeer altijd en overal met KBC Reach.
Is uw bedrijf internationaal actief? Bent u verantwoordelijk voor het financiële beheer? Dan hebt u met KBC Reach de ideale tool in handen. • Raadpleeg altijd en overal uw nationale en internationale rekeningen en onderteken betalingen met uw smartphone. • Schakel vlot tussen alle nationale en internationale betalingsformaten. • Geniet van waterdichte veiligheid, zonder complexiteit. • Stem uw volmachtenbeheer haarfijn af op uw organisatie. • Maak gebruik van de handige zoekfunctie, rapportering op maat voor meer inzicht en andere nuttige toepassingen. Check alle voordelen op kbccorporates.com/kbcreach. Of contacteer uw KBC-relatiebeheerder.
PUBLIREPORTAGE ALLIANZ GLOBAL ASSISTANCE
medewerkers wereldwijd ontzorgen
TALENT OP REIS VERDIENT BIJSTAND OP MAAT Bedrijven en hun medewerkers zijn internationaal mobiel. “Niets mag het professionele dwarsbomen. En daarom zijn wij er om medewerkers wereldwijd te ontzorgen”, zeggen Ilona Van Hemelrijk en Olivier Gemoets van bijstandsverlener Allianz Global Assistance.
A
“We zijn heel bewust bezig met de effecten van globalisering”, zegt Ilona van Hemelrijk, sales en marketing director. “We kijken richting internationaal actieve onderneming van hier. Wie professioneel naar het buitenland reist, ver of minder ver, wil die tijd professioneel invullen. Allianz Global Assistance heeft een nieuwe bijstandformule ontwikkeld, op maat van de internationaal actieve onderneming en medewerker. De productlijn wordt in september gelanceerd, maar Olivier Gemoets, business development manager corporate, licht een tip van de sluier. “De medewerker zal zorgeloos op reis kunnen gaan vanaf nog geen 1 euro per reisdag. Onze bijstand personen, voertuigen, medische kosten, de bagageverzekering en annuleringsverzekering, alles is volledig afgestemd op de professionele reiziger. Er is meer kapitaal voor professioneel reisgoed. De dekking na een ongeval is veel hoger. Stakingen en natuurrampen zijn meegenomen. En ook
14 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
© Frederik Herregods
llianz Global Assistance (AGA) maakt deel uit van de Allianz-groep. Het is de grootste reisverzekeraar en bijstandsverlener ter wereld, met 250 miljoen klanten. Heel recent werd in Brussel het Medical Global Competence Center geopend, de hub van waaruit de wereldwijde medische bijstand voor AGA-klanten uit West-Europa wordt verzorgd.
het terrorismerisico is verzekerd, omdat we nu eenmaal leven in de wereld van vandaag.”
enkel betaald wordt op basis van het werkelijke aantal reisdagen. We hoeven zelfs geen namen en data, gewoon het aantal dagen.”
“Ongemakken oplossen en mensen die hulp nodig hebben ontzorgen, dat is wat we doen, wereldwijd, en op maat.”
Bedrijven kunnen het bijstandspakket op maat vorm geven. Olivier Gemoets: “Je kunt één of enkele medewerkers verzekeren of meteen iedereen. Je kunt beperkt gaan en de medewerker en het professionele reizen verzekeren, of uitbreiden naar het privéleven en het gezin. Er is een variant voor bedrijven waar weinig gereisd wordt, waar finaal
“Met ons nieuwe corporate gamma willen we ons DNA en onze waarden nog sterker in de verf zetten, en dus nog meer het verschil maken voor onze klant”, zegt Ilona van Hemelrijk. “Het bedrijf dat over de muurtjes naar buiten kijkt, met weidse blik, is onze perfecte fit.”
Het nieuwe corporate programma reisverzekering en reisbijstand van Allianz Global Assistance wordt vanaf september gelanceerd. Interesse? Neem contact op met uw makelaar of bel rechtstreeks naar Olivier Gemoets op het nummer 0475-551.469.
DOSSIER Open ondernemen OPEN OMGAAN MET TALENT
38
Case Eurofiber
Data zijn het nieuwe goud
16
Spraakmaker
“Inzetbaarheid belangrijker dan diploma’s.” Interview met prof. Ans de Vos, AMS
40
Case Blue Gate
Innovatieve bedrijventerreinen die delen
20
OPEN AANPAK MET DE OVERHEID
Case Axa
Van jobs naar skills
44
24
Column
Case UgenTec
De zoektocht naar absolute toppers
Bedrijven en overheid werken samen aan oplossingen
46
26
Reportage
Factcheck
Enkele boutades over digitalisering en jobs rechtgezet
Scholen van de toekomst
51
Case Triamant
28
Innovatieve zorgoplossing voor ouderen
Interview
“Diversiteit is grootste disruptie in onderwijs” Pedro De Bruyckere, onderwijsvisionair OPEN INNOVATIE VOOR GROEI
30
Drie keer vier vragen
Drie bevoorrechte getuigen over open innovatie
34
OPEN VIZIER OP EEN DUURZAME TOEKOMST
54
Interview
“Je gaat toch ook niet blijven investeren in typmachines.” Serge de Gheldere, Futureproofed & Al Gore-ambassadeur
58
Case Servicemodel.be
Van producten naar diensten
Case FEops
In 3D naar je hartklep kijken
36
Case Zensor
Slimme sensoren, gezonde bruggen
JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 15
OPEN OMGAAN MET TALENT
spraakmaker
Volgens Ans De Vos, hoogleraar aan de Antwerp Management School, moeten we door alle uitdagingen die op ons afkomen met een hele andere bril naar loopbanen kijken. “Bedrijven kunnen veel moeilijker dan vroeger voorspellen waar ze morgen zullen staan. Tegelijk transformeren jobs door de digitalisering razend snel. Niemand kan nog zeker zijn van zijn job.”
JOBS tekst: Sandy Panis
KUN JE NIET CLAIMEN,
LOOPBANEN WEL © ID / Lieven Van Assche
16 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
“Het loopbaanbeleid is niet langer de zaak van de HR-afdeling alleen, het is een kritische succesfactor voor het hele bedrijf.”
Zes jaar geleden speelde ook het vergrijzingsvraagstuk veel minder mee dan vandaag. “Het was wel iets waarvan iedereen zich bewust was, maar je kon het nog in zekere mate negeren. Langer werken was nog niet aan de orde, en de babyboomers gingen nog niet massaal op pensioen. Vandaag is dat wel anders.”
Transformatie
A
ns De Vos is gefascineerd door loopbanen. Ze helpt mensen bij het sturen van hun eigen loopbaan zodat zij de verantwoordelijkheid kunnen nemen over hun professionele leven. Daarnaast onderzoekt ze hoe er een win-win tot stand kan komen tussen bedrijven en hun medewerkers in het licht van de grote maatschappelijke vraagstukken rond werk zoals digitalisering, globalisering en krapte op de arbeidsmarkt. In 2011 werd Ans De Vos bij de Antwerp Management School aangetrokken voor de SD Worx-leerstoel ‘Next Generation Work: Creating Sustainable Careers’ om te komen tot wetenschappelijk onderbouwde, innovatieve oplossingen. Vandaag stelt ze vast dat er op die zes jaar heel wat veranderd is in de manier waarop mensen naar loopbanen kijken: “Nog niet zo heel lang geleden was een loopbaanbeleid een retentie- en motiveringsbeleid. In de loopbaangesprekken werd vooral gekeken naar hoe iemand gegroeid was in zijn competenties en hoe dat zich kon vertalen in een hogere functie. Als je het organogram bekeek van een organisatie, dan kende je eigenlijk het loopbaanbeleid.” Voor bedrijven toen was alles nog veel meer voorspelbaar dan vandaag: “De meeste werknemers werkten voor het bedrijf tot aan hun pensioen. Bedrijven konden ook veel beter dan vandaag voorspellen hoe ze zouden groeien, wanneer wie met pensioen ging, en wanneer er dus ‘nieuw bloed’ nodig was: ofwel jongere werknemers die promotie maakten, ofwel externen. Vaak hadden ze gespecialiseerde ‘ladderexperten’ in dienst die zich hiermee bezig hielden.”
Plots kwam alles in een stroomversnelling terecht: “Vandaag vallen een aantal evoluties samen: het vergrijzingsvraagstuk dat nu een acute oplossing vraagt, het feit dat we langer moeten werken, de digitalisering, de globalisering en sinds kort ook de krapte op de arbeidsmarkt. Alles verandert enorm snel, waardoor de voorspelbaarheid voor bedrijven is afgenomen. Omdat bedrijven veel wendbaarder moeten zijn, zijn de hiërarchische structuren veel vlakker geworden. Door de digitalisering transformeren ook de jobs voortdurend. Daardoor zijn we in een totaal andere situatie gekomen als we kijken naar jobs en carrières. Niemand kan nog zeker zijn van zijn job. En werken tot je pensioen voor hetzelfde bedrijf is niet langer de norm.” De vraag is dan: zijn de ondernemingen voldoende bezig met deze transformatie? “De ene al wat meer dan de andere. Maar niemand kan er nog buiten dat er iets moet gebeuren, zeker met de krapte op de arbeidsmarkt waardoor het steeds belangrijker wordt om medewerkers te kunnen behouden, ook al verandert hun job. De belangrijkste verandering die ik zie is dat het loopbaanbeleid niet meer de zaak is van de HR-afdeling alleen, het is een kritische succesfactor geworden voor het hele bedrijf.” Ans De Vos verwijst als voorbeeld naar de oefening die ze gemaakt heeft in opdracht van Essenscia Vlaanderen. “We zijn daar voor een aantal functies die door de digitalisering fel veranderd zijn, zoals de procesoperatoren, gaan kijken welke nieuwe competenties hiervoor nodig zijn en waar er een mismatch is met de aanwezige competenties. Op basis daarvan konden we in kaart brengen welke bijkomende opleidingen nodig zijn en hoeveel nieuwe mensen aangetrokken moeten worden. Dat is een oefening die voor heel wat sectoren nuttig zou zijn.”
JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 17
OPEN OMGAAN MET TALENT
Gedeelde verantwoordelijkheid De veranderde context is niet enkel een zaak van de werkgever, maar ook van de werknemer. Ans De Vos: “Heel wat mensen worden vandaag geconfronteerd met onzekerheid in hun job. Die was vaak jaren dezelfde, maar nu moeten ze uit hun comfortzone komen omdat door de digitalisering alles verandert. Vooral de oudere generaties hebben het daar soms moeilijk mee. Hun diploma en jarenlange ervaring lijken plots veel minder relevant.” Ans De Vos ziet voor die laatste groep een dubbele uitdaging. “Vroeger kwam het erop neer zo lang mogelijk gemotiveerd aan het werk te blijven in je eigen job. Nu vraagt het van veel mensen dat ze uit hun comfortzone komen en meestappen in de digitalisering omdat hun job veranderd is.”
VOKA.BE
en hun inzetbaarheid verhogen door bijvoorbeeld opleiding te volgen. Anderzijds wil je ook niet dat ze dat te letterlijk nemen
“In plaats van de hoogte van de ladder zal de breedte van de inzetbaarheid een maatstaf zijn om te evolueren binnen een organisatie.” en nadien meteen vertrekken naar een ander bedrijf. Als vakbond zul je het niet langer oké kunnen vinden dat werknemers hun loopbaanbeleid, zoals vroeger vaak gebeurde, volledig delegeren naar het bedrijf. Want als er dan een reorganisatie
“Het komt erop neer dat je vandaag niet langer jobs kunt claimen. De focus moet veranderen naar je loopbaan, want die heb je wel zelf in de hand. Maar dat betekent dat je die ook zelf mee in handen moet nemen. Het impliceert dat je kritisch moet durven kijken naar je eigen competenties en dat je moet openstaan voor verandering.” Volgens Ans De Vos zal de inzetbaarheid van werknemers in een nieuw loopbaanbeleid cruciaal worden. En dat is een gedeelde verantwoordelijkheid van werknemer en werkgever. “Je zit daar vaak op een hele dunne lijn. Als organisatie vind je het goed dat werknemers hun loopbaan in eigen handen nemen 18 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
komt en er mensen moeten gaan, dan zitten zij met een aangeleerde hulpeloosheid.” Hoe kunnen organisaties ‘inzetbaarheid’ inbedden in hun strategie? Ans De Vos: “Door ‘inzetbaarheid’ structureel mee op te nemen in de loopbaan-
gesprekken. In plaats van de hoogte van de ladder, kan dan de breedte van de inzetbaarheid een maatstaf zijn om te evolueren binnen een organisatie. Deel van dat gesprek kan dan ook zijn hoe de organisatie zelf evolueert en wat dat betekent voor de inzetbaarheid van de werknemer. In welke mate neemt die daardoor toe of af? Ook het loonbeleid kan daarop afgestemd worden.”
Krapte Door de krapte op de arbeidsmarkt wordt het steeds belangrijker om nog goede mensen te vinden, zeker voor specifieke expertisefuncties. “Als je te weinig mensen vindt voor sleutelfuncties binnen het bedrijf, dan kan dat echt een probleem geven. We raden bedrijven aan om veel analytischer naar functies te kijken. Bijvoorbeeld: welke taken zijn voor een ingenieur echt essentieel, en welke kunnen overgenomen worden door anderen?” Als inzetbaarheid zo belangrijk wordt, is het nog maar de vraag of ‘anciënniteit’ nog zo’n prominente rol kan blijven spelen in het loonbeleid van ondernemingen. Ans De Vos: “Ik zie dat niet van vandaag op morgen veranderen. Dat hangt immers samen met hoe onze pensioenen berekend worden. Je kan moeilijk verwachten dat werkgevers en werknemers daar samen een oplossing vinden als het beleid erop gericht is het bestaande systeem in stand te houden.”
In 2016 bedroeg de gemiddelde uurloonkost van een Belgische werknemer 39,20 euro. Dit is 13,80 euro boven het Europees gemiddelde. (bron : Eurostat)
Wat als arbeid minder duur zou zijn? Er bestaan immers verschillende optimalisatiemogelijkheden die de loonkosten kunnen doen dalen. Jammer genoeg worden deze door bijna 9 op de 10 ondernemingen over het hoofd gezien. Fiabilis Consulting Group stelt haar expertise ter beschikking door bedrijven te helpen om te veel betaalde bedragen terug te vorderen en door hun payroll naar de toekomst toe te optimaliseren.
www.fiabilis.be JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 19
OPEN OMGAAN MET TALENT
interview ISABELLE SONNEVILLE, HR-MANAGER AXA
“DISRUPTIE… OOK IN DE VERWACHTINGEN VAN MEDEWERKERS”
“Natuurlijk verandert het”, zegt Isabelle Sonneville, HR-manager van verzekeringsgroep AXA België, die 4.000 medewerkers telt. “We zien dat jongere medewerkers heel andere verwachtingen hebben dan oudere.” tekst: Erik Durnez
ID / Lieven Van Assche
D
igitalisering heeft ook in de verzekeringssector de verwachtingen van de klanten veranderd. Die wensen vandaag vooral een efficiënte dienstverlening. Niet meer het traditionele verzekeringsbedrijf dat elk jaar vier sets van documenten stuurt, in een onbegrijpe lijke taal – zodat klanten ook na lectuur nog altijd niet weten waarvoor ze gedekt zijn en waarvoor niet. “De klant wil eenvoud, snelheid, en op maat”, beseft Isabelle Sonneville. “En dat is met de digitale revolutie 20 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
natuurlijk allemaal mogelijk. Maar het is een lange weg.” Ze is er echter gerust op. “Jonge mensen die bij ons starten, staan al heel ver in de digitalisering. Vaak schrikken ze toch een beetje, omdat ze dachten dat verzekeringsmaatschappijen al veel verder stonden. We zien vooral jonge mensen die dingen willen leren, die ondernemend zijn, die flexibel willen werken, met een maatschappelijk verantwoorde geest. Ze denken do orga a ns he lem a a l n ie t in h iëra rc h isc he ter men. Medewerkers die hier vier-vijf
PARADOX Het eenvoudig houden voor de klant met inachtname van de complexe regelgeving, dat is de paradox die we moeten beheren.
jaar zitten, praten veel minder over verticale evolutie. Ze willen vooral een interessant project, en daarna een ander, en dan nog een – liefst ook internationaal. En uiteraard mag het ook wat meer opbrengen qua verloning.” The new world of work … Hoe doen minder jonge medewerkers het daar? Isabelle Sonneville: “De oudere generatie ondervindt dat het effectief verandert. Wij zoeken dus voortdurend naar de beste manier om medewerkers te ontwikkelen en hun bestaande competenties uit
te breiden. De focus is: employability, inzetbaarheid. En daarom hebben we bij AXA een grondige analyse gemaakt van de persoonlijke vaardigheden van elke medewerker en nodigen wij hen uit om die te vergelijken met de vereisten van de openstaande vacatures.” Dat is niet per definitie een positief verhaal, of toch? Sonneville: “Data management, cloud computing, IT security, customer experience, social media management … Voor minder jonge mensen is dat soms een vreemde wereld. Het ‘oude AXA’ – zoals jonge medewerkers dat noemen – is zich daar soms onvoldoende van bewust. Sommige medewerkers dromen ervan hun oude job nog vele jaren te kunnen voortzetten, ook al bestaat die taak ondertussen bijna niet meer.” Hoe pak je dat probleem aan? Isabelle Sonneville: “We moeten die mensen vaak een push geven. Er is de angst voor het onbekende. Hoe krijg je ze daar voorbij? We hebben een aantal programma’s online ontwikkeld. Een tool voor online assessment, bijvoorbeeld, die duidelijk maakt waar de gap zit. En we hebben een carrièrecoach die op vraag van de medewerker mee de analyse maakt. We willen niemand in de steek laten, maar de medewerker zelf moet uiteraard ook een inspanning leveren. En we doen aan ‘reverse mentoring’: jongeren die aan minder jonge mensen de digitale wereld leren kennen.”
REVERSE MENTORING Jongeren leren aan minder jonge mensen de digitale wereld kennen: hoe omgaan met sociale media bijvoorbeeld.
Troon Belangrijk is vooral de ‘learning agility’, de capaciteit om bij te leren, zo meent Sonneville. “Dan hebben we het over het optimisme, de openheid naar verandering, de bereidheid om mee te gaan in de VUCAwereld – volatility, uncertainty,
“We hebben een carrièrecoach die op vraag van de medewerkers mee de analyse maakt van hun vaardigheden.” complexity, ambiguity. De voortdurende verandering, de versnelling van de innovaties, de noodzaak om meer autonoom te werken en dus minder te rekenen op zeer duidelijke instructies van de hiërarchie ... AXA heeft in december 2016 zijn sociaal plan afgesloten, dat voor heel wat medewerkers stevige veranderingen inhoudt. Het betekent soms het einde van de loopbaan bij AXA, of de start van een totale andere professionele uitdaging binnen het bedrijf.”
Gaat het nu sneller dan voorheen? Isabelle Sonneville: “Waarom versnelt het? Omdat het allemaal plots veel concreter wordt. De verzekeraar die binnen enkele jaren nog tonnen papier verstuurt, heeft een probleem. Nu proberen we de data van de klant te capteren en suggesties te doen. Volgende maand op reis? Denk daar en daar aan.” “Lopen we voorop? Ik denk dat er landen zijn die veel sneller gaan. Maar in ons land zitten we met een goede paradox: iedereen wil dat het eenvoudiger wordt, terecht. Tegelijk worden de voorschriften voor de bescherming van de consument en de eisen voor transparantie complexer. Ook terecht. Dat is de paradox die we moeten beheren: het eenvoudig houden voor de klant met inachtname van de complexe regelgeving.”
JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 21
DE WATERSNELWEG:
ELKE VRACHT WELKOM Onder de nieuwe vlag ‘De Vlaamse Waterweg nv’ bundelen Waterwegen en Zeekanaal NV en nv De Scheepvaart de krachten. Als uw betrouwbare partner voor een slim, veelzijdig en welvarend waterwegennetwerk gaan we volle vaart vooruit om transport via het water te stimuleren en het vrachtverkeer in Vlaanderen vlotter én voordeliger te laten verlopen. Ook uw vracht kan filevrij via de watersnelweg.
20%
Vlot transport voor elke vracht
CO2-reductie binnen handbereik ook voor uw bedrijf!
containers, bulk, palletten …
VOOR ELKE VRACHT De binnenvaart kan elke vracht aan, op elk traject. Groot of klein, met mogelijkheden die veel verder gaan dan containers of bulkladingen. Ook fragiele goederen, pallets, grote ondeelbare elementen en gekoelde producten kunnen veilig en snel worden vervoerd. Onvermoede ladingen ruilen de weg steeds vaker voor de binnenvaart: van afvoer van huishoudelijk afval en stadsdistributie tot alles wat in een container past.
“80% van de
Vlaamse bedrijven ligt op minder dan 10 km van een altijd filevrije waterweg. Profiteer ervan!”
JUST IN TIME
Ben Weyts, Vlaams minister van Mobiliteit
De binnenvaart biedt u just in time logistieke oplossingen waarmee u op maat én CO2-arm aan uw logistieke toekomst kan werken. Het Vlaamse waterwegennet van ruim 1.000 km met zijn 195 km kaaimuren biedt innovatieve overslagfaciliteiten en is nagenoeg ‘altijd en overal’ bereikbaar. Ver weg of vlakbij. Met nieuwe bedrijventerreinen langs het water maken we de binnenvaart nog toegankelijker voor ondernemingen.
OP UW MAAT We helpen u met advies op maat over de mogelijkheden van de binnenvaart voor uw transport. Ook wanneer uw bestemming niet langs een waterweg ligt. Contacteer ons en ontdek wat de binnenvaart voor uw onderneming kan betekenen. Logistiek op maat is hier geen loze belofte maar een missie. BINNENVAART : MINDSHIFT NAAR MODAL SHIFT!
Ontdek de troeven van de binnenvaart op www.vlaamsewaterweg.be
Voor meer informatie bel naar +32 (0)11 29 84 00 of mail info@vlaamsewaterweg.be
Een bruisende, dynamische sector tot uw dienst
OPEN OMGAAN MET TALENT
case UgenTec
GROEIBEDRIJF UGENTEC SCOORT MET OPEN BEDRIJFSCULTUUR “Bij ons zijn zowel gespecialiseerde softwareontwikkelaars als mensen met een biomedische achtergrond aan de slag, en in beide categorieën mikken we op de absolute toppers”, zegt UgenTec-oprichter Wouter Uten. Dergelijke profielen zijn doorgaans moeilijk te vinden, maar volgens Uten oefent de open bedrijfscultuur een bijzondere aantrekkingskracht uit. tekst: Filip Michiels
© ID / Lieven Van Assche
H
et mooie parcours dat de Limburgse start-up UgenTec de voorbije jaren af legde, oogt indrukwekkend: het bedrijf schoot in 2014 uit de startblokken, haalde intussen al ruim drie miljoen kapitaal op en telt vandaag 25 werknemers. “UgenTec ontwikkelt innovatieve software op basis van artificiële intelligentie, waardoor gespecialiseerde labo’s veel sneller en nauwkeuriger de resultaten van DNA-analyses in kaart kunnen brengen”, legt oprichter Wouter Uten uit. “Om je een idee te geven: dankzij onze software kunnen die labo’s vandaag hun analyses tot dertig keer sneller uitvoeren dan tot nog toe het geval was.” Door de snelle groei en de hoogtechnologische niche waarin het bedrijf actief is, ligt de lat voor nieuwe medewerkers bijzonder hoog. “Bij ons zijn zowel gespecialiseerde softwareontwikkelaars als mensen met een biomedische achtergrond aan de slag, en eigenlijk mikken we in 24 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
Gestart in
2014 3 MIILJOEN kapitaal opgehaald
25
werknemers
beide categorieën op de absolute toppers”, geeft Uten aan, zonder verpinken. “We zitten in een heel competitieve markt waarin we zo snel mogelijk marktaandeel moeten veroveren, de kwaliteit en de gedrevenheid van onze medewerkers maken daarbij echt het verschil.” Hoe krijg je dergelijke profielen, die vandaag opgejaagd wild zijn op de arbeidsmarkt, nu zo ver om voor een klein groeibedrijf te kiezen? “Ik denk dat onze open bedrijfscultuur daarin een cruciale factor is”, stelt Uten.
“De kwaliteit en de gedrevenheid van onze medewerkers maken echt het verschil.” WOUTER UTEN, UGENTEC
“Als CEO ben ik hier zowat de jongste van de hele bende, de gemiddelde leeftijd is 35 jaar en er zijn hier ook een aantal veertigers en zelfs vijftigers aan de slag. Stuk voor stuk mensen die het blijkbaar een beetje
gehad hebben met de vaak starre organisatie en de weinig f lexibele bedrijfscultuur bij grote bedrijven. Wij overtuigen hen met een heel vlakke organisatie, waarin iedereen veel inbreng heeft, veel vrijheid geniet en echt de kans krijgt om te scoren met eigen initiatieven. Om je een idee te geven: elk kwartaal zitten we hier met de hele ploeg samen om de doelstellingen en de aanpak voor het volgende kwartaal uit te stippelen.” “Tegelijk is werken voor een groeibedrijf je als het onze natuurlijk ook heel anders dan meedraaien in een groot, gevestigd bedrijf. Hier zit je elke dag opnieuw in een rollercoaster, en dat spreekt mensen met ambitie uiteraard aan. Wij bieden onze medewerkers een echte ondernemerscultuur. Ook het financiële aspect is een belangrijke trigger, maar we doen geen gekke dingen en we betalen onze medewerkers correct op hun niveau.”
ONDERNEMERS ZIJN ULTIEME ALLESKUNNERS
Met een beetje hulp van Telenet Business
Alleskunner Tim Zaakvoerder Antwerp Factory in Antwerpen Opportuniteiten zien, investeren, klanten zoeken én vinden, tegenslagen overwinnen,… u kan het allemaal. Maar zelfs wie alles kan, hoeft niet alles alléén te doen. Met een beetje hulp van Telenet Business kan u nu ook perfect uw zaak digitaal uitbouwen. Ontdek hoe we ook uw bedrijf kunnen verder helpen JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 25 op www.telenet.be/business
OPEN OMGAAN MET TALENT
factcheck
VIER
‘WIJSHEDEN’ HERBEKEKEN
In het kader van de digitalisering duiken er te pas en te onpas indianenverhalen op over het al dan niet verdwijnen van jobs. Voka Tribune verzamelde enkele van die uitspraken en zet de puntjes op de i.
“Technologie vernietigt jobs” KLOPT NIET, MAAR WEL: TECHNOLOGIE WIJZIGT JOBS Verschillende rapporten, waaronder ‘A future that works’ van McKinsey Global Institute, tonen aan dat er geen massale jobdestructie zal zijn. Integendeel zelfs, door nieuwe behoeftes en door de vergrijzing zal er meer nood zijn aan werkkrachten dan vandaag. Wel is het zo dat de aard van de jobs zal veranderen. Bijvoorbeeld: bankbedienden zullen we minder nodig hebben, terwijl de zorgsector steeds meer arbeidskrachten gaat zoeken.
FACTCHECKERS VAN DIENST zijn Sonja Teughels, senior adviseur arbeidsmark, en Stijn Decock, hoofdeconoom van het Vokakenniscentrum.
“Vooral laaggeschoolde jobs komen onder druk te staan” NIET NOODZAKELIJK In België werkten er eind 2016 4,68 miljoen mensen, een absoluut record. Bij die 4,7 miljoen zitten ook veel laaggeschoolde werknemers. Veel laaggeschoolde arbeid in de industrie of landbouw is al vervangen door automatisering. De volgende automatiseringsgolf gaat vooral de middengeschoolden in de dienstensector treffen. Tegelijkertijd is er een toenemende vraag naar persoonlijke diensten zoals poetshulp, die door laaggeschoolden kunnen uitgeoefend worden. Wel is het opletten geblazen dat zij niet weggeduwd worden door middengeschoolden die hun jobs innemen. 26 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
MEER WETEN? Download de McKinsey-studie op: www.mckinsey. com
A FUTURE THAT WORKS: AUTOMATION, EMPLOYMENT, AND PRODUCTIVITY JANUARY 2017
“Door automatisering kunnen we minder werken: op naar de 20-uren werkweek!” ONJUIST In de jaren ’80 werd al gesteld dat automatisering zou leiden tot minder werken. Toch is dit niet gebeurd. De technologie heeft geleid tot meer welvaart die zich vervolgens vertaalde in meer vraag naar werk. Minder uren zal dus de facto leiden tot minder welvaart en minder werkgelegenheid. Frankrijk is hiervan een mooie illustratie.
“Landen die technologisch voorop lopen, zien hun werkloosheid door automatisering toenemen” HET OMGEKEERDE IS WAAR Als we de technologische-adoptiegraad van IMD nemen, dan zien we dat de landen die technologisch voorlopen, zoals de VS of Denemarken, net de landen zijn met de laagste werkloosheidsgraden. Landen die technologisch achterlopen in het Westen hebben hoge werkloosheidscijfers. De verklaring is dat landen die sterk inzetten op technologie competitiever zijn. Daardoor stijgt de welvaart, en die stijgende welvaart creëert heel wat andere jobs.
Geef eens ervaring cadeau. Laat werkzoekenden ervaring opdoen in je bedrijf op vdab.be/werkplekleren.
Dat werkt.
OPEN OMGAAN MET TALENT
interview met Pedro De Bruyckere “De disruptie is helemaal anders dan de mensen denken”, meent Pedro De Bruyckere. “Ga maar eens kijken in de kleuterschool. Dààr zie je de toekomst. Jongeren zijn de transitie waar we voor staan. Digitale verandering? OK. Maar zijn we klaar voor de disruptie van de diversiteit? Ik denk dat dit de grootste uitdaging is.” tekst: Erik Durnez
“DIVERSITEIT IS DE GROOTSTE DISRUPTIE” P
edro De Bruyckere, pedagoog aan de Gentse Arteveldehogeschool, heeft er zijn vakgebied van gemaakt: jeugd en jongeren in relatie tot onderwijs. Hij schetst voor ons een beeld van hen. En dat is heel genuanceerd. “Eerst en vooral: ‘de’ jeugd bestaat niet. Dat is een fout die veel mensen maken. Als je ergens een beschrijving leest van ‘de’ jeugd, dan gaat het meestal over high potentials. Terwijl er nooit zoveel diversiteit is geweest als vandaag.” “Waar gaan jouw kinderen of jouw kleinkinderen naar school?” vraagt hij. “In de stad of daarbuiten? In Antwerpen praten de helft tot drie kwart van de jongste kinderen thuis geen Nederlands. In West-Vlaanderen liggen die cijfers helemaal anders. En dan krijg je dus een heel ander profiel: gigantische verschillen in mediagebruik, heel andere keuzes als het op studies aankomt.”
© Chak López
28 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
Dat is zijn advies. “Of je het leuk vindt of niet, daar gaat het niet over. Het is gewoon zo: de diversiteit is vandaag enorm, en daar zal je mee moeten omgaan, of je moet dat leren. Ook als onderneming. Ga maar eens kijken op de kleuterschool. Daar zie je de mensen met wie je over twintig jaar zal werken. Bereid je maar voor.”
Zekerheden En toch zijn er ook nog zekerheden, vertelt hij. Bijvoorbeeld: er zijn veel te weinig jongeren. “Jongeren worden een relatief schaars goed. Als onderneming zal je daar straks dus rekening mee moeten houden. Je gaat er nog meer voor moeten vechten dan vandaag.”
Lees de blogs van Pedro De Bruyckere
Maar zijn ze allemaal mee met de digitale disruptie? “Dat denken we soms, hé. Digitale vaardigheden: dat kennen die gasten dus allemaal. Ze tokkelen op hun tablet, ze gieren door Whatsapp en ze hangen uren aan hun smartphone met hun beste vrienden of vriendinnen. Maar het is niet omdat je die vaardigheden hebt, dat je een krak bent in zakelijke communicatie. Het is niet omdat je een grote Instagram-kenner bent, dat je jezelf als merk kan lanceren.”
“De vraag is niet of robots straks onze jobs gaan vernietigen. De vraag is of we straks genoeg robots gaan hebben om onze jobs over te nemen.” Zijn jonge mensen echt anders dan die wat oudere generatie? Pedro De Bruyckere twijfelt niet. “Net zoals die oudere generatie zelf, verandert iedereen, omdat de wereld waarin we leven, anders is dan die van vroeger. Het is een wereldwijde wereld geworden. En ze hebben ook dingen meegemaakt: het zijn bijvoorbeeld kinderen van de financiële crisis van tien jaar geleden. Ze hebben wellicht gehoord dat het niet goed ging met de wereld. Maar ze reageren daar heel divers op. Sommigen denken dat ze het wel zullen maken. Anderen zijn toch wat bang.” Ze spreken verschillende talen, zegt hij. “En dus: ja, wat we recent in de kranten lazen, is correct. Ons (hoger) onderwijs is nog zeer wit, met witte leraars, een witte omgeving. Terwijl de realiteit heel anders is.”
“De vraag is dus niet of robots straks onze jobs gaan vernietigen. De vraag is of we straks genoeg robots gaan hebben om onze jobs over te nemen”, zegt hij, een beetje provocerend.
Zijn we echt allemaal alleen nog verschillend, oud en jong, in welke taal dan ook? Pedro De Bruyckere: “De diversiteit maskeert dat er toch nog veel gemeenschappelijk is. Mensen willen graag samen zijn. Ze willen meestal hun leven delen met iemand anders. Ze gaan voor geluk, en ze weten dat tegenslag erbij hoort. Maar de invulling van dat verhaal verschilt.”
En toch zijn die jonge mensen allemaal nog altijd heel herkenbaar, denkt hij. “Ik zie jongeren die dromen van huisje-tuintjek inderen. K indjes v inden ze soms al belangrijker dan relaties – want een relatie, dat hebben ze geleerd, die blijft niet per se duren.” “Ze hebben gezien dat ouders uit elkaar kunnen gaan, dat er zoiets bestaat als een éénoudergezin, of een nieuw samengesteld gezin, of twee mama’s, of een kangoeroegezin. En ze ervaren dus ook dat levensfase belangrijker wordt dan leeftijd. Een 40-plusser die een nieuwe relatie aanknoopt en weer ouder
wordt, en die dus ’s nachts véél te weinig slaapt: je zult er als werkgever mee geconfronteerd worden, misschien is dat nu al het geval.”
Hij heeft nog een uitsmijter. “Ik vrees dat dit niet de disruptie is waarover jij het wou hebben. Maar het is wel de echte transitie.”
ZEKERHEID
Jongeren worden een relatief schaars goed. JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 29
OPEN INNOVATIE VOOR GROEI
4 vragen aan...
3
Over ondernemen, innovatie en kennis
Hoe gaat dat in zijn werk, ‘Open Ondernemen’? We leggen vier vragen rond dat thema voor aan drie bevoorrechte getuigen. Lieven Danneels (Televic) vertelt kort wat daarvan de implicaties zijn voor ondernemingen. Koen Dejonckheere (Gimv) legt in enkele woorden uit hoe een investeerder kijkt naar innovatie – en hoe die gestimuleerd kan worden. Rik Van de Walle (UGent) geeft beknopt zijn kijk op hoe de universiteit talent en onderzoek kan en moet ontwikkelen.
Koen Dejonckheere, Gimv
30 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
Lieven Danneels, Televic Group
Rik Van de Walle, UGent
“INNOVEREN KAN JE NIET MEER ALLEEN” “We moeten innoveren in ecosystemen. Open innovatie, want alleen kan je het niet meer”, zegt Lieven Danneels, CEO van Televic Group. Televic werkt voor zijn innovatie nauw samen met universiteiten en hogescholen, maar ook met andere partijen. Het heeft de groep geen windeieren gelegd.
2
WAT IS DAN DE OPLOSSING? “Je moet gaan innoveren in ruimere ecosystemen. Of noem het open innovatie. Je kan vandaag niet meer anders dan samenwerken. Met verschillende, uiteenlopende partners. Soms zijn dat onze klanten zelf, de fabrikanten van componenten, leveranciers, onderzoeksinstellingen, universiteiten. En de push komt nu eens vanuit de technologie, dan weer vanuit de markt. Dat is heel belangrijk.”
3 1
WAAROM IS OPEN INNOVATIE ZO BELANGRIJK? “Wat wij doen, is eigenlijk het ontwerpen en maken van communicatiesystemen. We maken geen afzonderlijke producten, het zijn oplossingen, met een toenemende mate van complexiteit. Omdat de klanten daar behoefte aan hebben. Die complexiteit heeft wel gevolgen: je kan het niet meer alleen, je hebt kennis van anderen nodig. Bovendien evolueert de technologie zo snel, dat je het op je eentje niet kan bijhouden.”
“JE MOET GAAN INNOVEREN IN RUIMERE ECOSYSTEMEN.” LIEVEN DANNEELS CEO TELEVIC GROUP
DOEN WE DAT GOED IN HET VLAAMSE LAND? “We hebben toch een aantal sterke clusters die sterk innoveren. En de Vlaamse overheid heeft ook begrepen hoe belangrijk het is om goede consortia te vormen, interdisciplinair, om samen onderzoek te doen. Met een correcte omkadering van de eigendomsrechten voor elk van de partijen in het ecosysteem. En er bestaan intussen toch een aantal sterke vraaggedreven onderzoeksinstellingen, genre imec en het daarmee gefusioneerde iMinds. Je hebt de juiste instrumenten nodig om de veelheid aan kennis die aan universiteiten en in onderzoeksinstellingen gecreëerd wordt, tot bij de ondernemingen te brengen. En omgekeerd, de knowhow en de kennis uit de markt terug tot bij de instellingen.”
4
ZIJN WE DUS TOP? “Vlaanderen heeft een groot voordeel: zijn kleinschaligheid. De regio is niet te groot, en we beschikken over een veelheid aan kleine en middelgrote ondernemingen. De toegang tot de middelen is daardoor ook veel laagdrempeliger.” “Maar dat betekent niet dat we per defi nitie de race gaan winnen. We hebben wel troeven, maar we zijn zeker geen koploper. We zullen op heel wat terreinen nog een tandje moeten bijsteken.” JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 31
OPEN INNOVATIE VOOR GROEI
“De universiteit heeft verschillende kerntaken: onderwijs, uiteraard, maar zeker ook onderzoek. En in beide opdrachten ondersteunen we innovatie”, zegt Rik Van de Walle, de rector (in spe) van de UGent.
“NATUURLIJK ONDERSTEUNEN WIJ INNOVATIE”
2
1
WAT BETEKENT DIE ONDERWIJSFUNCTIE DAN VOOR INNOVATIE? “De universiteit moet natuurlijk studenten afleveren die direct inzetbaar zijn. Maar ze moeten ook voldoende gewapend zijn om ook daarna mee te kunnen. Een universitaire opleiding moet dus voldoende breed zijn en mensen vormen, niet louter op basis van de actuele behoeften. Je ziet veel te vaak mensen met een technisch profiel uitvallen tussen 45 en 55 jaar. Het is dus belangrijk ze regelmatig terug te krijgen naar de universiteit, met programma’s die hun kennis up-to-date houden. Want een opleiding is nooit afgerond.”
“JE MOET JE ONDERZOEK ZOVEEL MOGELIJK VOEREN OVER DE GRENZEN VAN DE UNIVERSITEIT HEEN.” RIK VAN DE WALLE, RECTOR (IN SPE) UGENT 32 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
WAT IS DE ROL VAN UNIVERSITAIR ONDERZOEK? “Het is belangrijk om de drie types van onderzoek te behouden, de waarde daarvan te erkennen en ze te fi nancieren. Eerst en vooral is er het vraaggedreven onderzoek: een bedrijf komt met een probleem waarvoor het zo snel mogelijk een oplossing zoekt. Dat is dus bijna altijd werk op korte termijn. Aan de andere kant van het spectrum is er het fundamenteel onderzoek: een nieuwsgierige onderzoeker die zichzelf een uitdagende vraag stelt zonder te weten of het antwoord op die vraag überhaupt een (bruikbaar) resultaat zal opleveren. Het gaat hier over risicovol onderzoek, maar vaak ligt hier de basis voor latere innovaties. En dan is er strategisch onderzoek, dat gericht is op valorisatiemogelijk heden op middellange termijn.”
3
WAT MET INTERUNIVERSITAIR ONDERZOEK? “Je moet je onderzoek zoveel mogelijk voeren over de grenzen van de universiteit heen. Mede daarom zijn de Strategische OnderzoeksCentra (SOC) zo belangrijk, zoals imec, VIB, Flanders Make, VITO. Dat zijn instrumenten die onderzoeksinstellingen verplichten tot samenwerking. Misschien moeten we nadenken hoe we nog meer kunnen samenwerken met bedrijven. Of hoe we kunnen samenwerken rond grote maatschappelijke thema's zoals duurzame ontwikkeling, werkbaar werk ...”
4
RENDEERT ONDERZOEK? “De resultaten van door de overheid gefinancierde onderzoeken, zijn publiek. We creëren dus kennis, en we verspreiden kennis – ook die van anderen. En we leveren mensen af die gevormd zijn en die skills en attitudes hebben ontwikkeld met een duidelijke meerwaarde.”
“KENNIS OMZETTEN IN STRATEGIE” “Het mooie is als je kennis kan omzetten in strategie en die uitrollen. Zonder openheid in research lukt dat vandaag absoluut niet. Maar als je dat nu wel kan realiseren, dan haal je het diepste uit je onderneming”, zegt Koen Dejonckheere, CEO van de Vlaamse investeringsmaatschappij Gimv. Innovatie is vandaag per definitie een permanent interactief gebeuren, meent Koen Dejonckheere. “Het is dus open innovatie: samen met anderen zoeken naar vernieuwing, in functie van je klanten, met kennis uit het eigen huis en van daarbuiten.”
1
HOE SPOORT GIMV INNOVATIE OP? “We kijken naar verschillende partners. Eerst en vooral de kennisinstituten, want die zijn een onwaarschijnlijke bron van talent en R&D. We volgen ook de meer klassieke bedrijven die veel aandacht hebben voor innovatie, maar waar de D meer doorweegt dan de R. Dan spreken we over innovatie op de werkvloer. En we speuren natuurlijk voortdurend naar de jonge vernieuwers. Het is de combinatie: kennisinstellingen die vernieuwing ontwikkelen, en ondernemingen die dingen uitrollen tot op de werkvloer.”
“WE HEBBEN IN VLAANDEREN EEN DNA VAN ONDERNEMERSCHAP.” KOEN DEJONCKHEERE, CEO GIMV
2
HOE DOEN DIE DAT? “Er zijn zoveel voorbeelden. Ik geef er lukraak twee. Multiplicom is een bedrijfje met een nichestrategie in diagnostische oplossingen voor vrouwenkanker. Het startte met kennis uit de Universiteit Antwerpen, met een duw in de rug van VIB. Wij hebben mee geholpen in verschillende financieringsronden. Of ArpLas, een bedrijfje in Amersfoort met een nieuwe, milieuvriendelijke lastechniek. Dat heeft samengewerkt met UGent en met andere instellingen, én met klanten. Daar spelen we graag in mee: ondernemingen die op alle punten samenwerken met sterke, liefst de sterkste, partners.”
3
EN HOE DOET GIMV DAT? “Wij geven strategische fi nanciering aan mensen met een goed stappenplan en aan ondernemingen die in die filosofie werken. Dit is namelijk de enige strategie die ons in de toekomst vooruit kan helpen. Alleen als elke contribuant een gespecialiseerde kennis van topniveau heeft en daar ‘all the way’ voor gaat, zal het nog lukken.”
4
ZIJN ER GENOEG MIDDELEN? “Ik denk het wel. We hebben in Vlaanderen een DNA van ondernemerschap, we hebben de grijze cellen, we hebben mensen met ervaring – door succes en mislukking. De centen worden wel aangevuld, de financiering volgt. Misschien is het enige probleem: de clustering van financiële middelen. Daar moeten we nog iets aan doen.” JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 33
OPEN INNOVATIE VOOR GROEI
case FEops
© ID / Lieven Van Assche
IN OP SCHERM NAAR JE HARTKLEP KIJKEN
34 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
FEops, een scale-up van de Gentse universiteit, heeft een technologie ontwikkeld die het mogelijk maakt om op computerscherm driedimensionaal het hart en de hartklep van een individuele patiënt te bekijken. Die technologie maakt het mogelijk om betere cardiovasculaire implantaten (stents) te ontwikkelen, om de juiste implantaten te kiezen voor een ingreep, en de ingreep minutieus voor te bereiden. Matthieu De Beule, CEO van FEops, doet het verhaal. tekst: Erik Durnez
“Topartsen wereldwijd werken graag met ons samen, omdat ze weten dat we elke stap wetenschappelijk onderbouwen.” MATTHIEU DE BEULE, FEOPS
M
atthieu De Beule: “Ik ben bouwkundig ingenieur van vorming, maar ik ben door mijn vroegere baas, professor Rudy Van Impe, gemotiveerd om te doctoreren in een ander vakgebied: biomedische ingenieurswetenschappen. He t basiside e vo or m ijn doctoraat had ik geleend bij de autosector. Daar worden automodellen al een hele tijd op computer ontwikkeld en uitgebreid virtueel getest, voor er ooit een fysiek model wordt gebouwd. Konden we iets dergelijks ook doen voor cardiovasculaire implantaten? Dat was de vraag.” “We hebben dan van op de UGent samengewerkt met de grote multinationals die daarin actief zijn. Stap voor stap hebben we een simulatiemethode ontwikkeld, en daar bleek vanuit de industrie veel belangstelling voor te bestaan.” “Dus begon het te kriebelen. Samen met collega’s Peter Mortier en Benedict Verhegghe heb ik dan in 2009 FEops opgericht, een ondernemingsgedreven spin-off van de universiteit, met duidelijke afspraken met de UGent. Van business kenden we nog niet zo veel, gedrevenheid hadden we des te meer. We hebben zelf de leercurve moeten doorlopen. Onze start zat in consultancy, advies aan fabrikanten van implantaten, maar we zagen al gauw een enorme opportuniteit om met onze computersimulaties procedureplanning voor hartklepproblemen drastisch te vernieuwen.”
“Hartklepproblemen worden traditioneel geopereerd via een open hartoperatie, een erg invasieve ingreep. Maar sinds enkele jaren zijn er implantaten op de markt die via een minimaal invasieve ingreep kunnen worden ingebracht: via een snede in de lies, en dan gaan ze via de bloedvaten tot op de juiste plek.”
de markt te brengen. De enige manier om dat te doen, is geld ophalen en snelheid maken. Zo zijn in 2014 twee durfkapitaalbedrijven en een business angel met samen 1,3 miljoen euro ingestapt: Capricorn en PMV. Goede partners zijn dat, ze hebben ons geholpen om focus te behouden en te professionaliseren.”
“Ons idee was: we laden de scans van een patiënt in de computer, en we zorgen ervoor dat we in 3D kunnen zien wat er moet gebeuren en voorspellen hoe dat kan. Dat was een uitdaging, want patiëntspecifieke computersimulatie was tot dan nooit gezien. Maar het was ook een opportuniteit, want een implantaat kost al gauw 20.000 euro en de ingreep kost nog eens ruim zoveel. Konden wij dat proces helpen optimaliseren?”
“We hebben dus een soort gps ontwikkeld om implantaten te selecteren en te zetten. Voor FEops was dat een echte metamorfose, dat simulatieplatform. Maar we hebben ondertussen al meer dan 500 patiënten van over de hele wereld gesimuleerd, we hebben bewezen dat we het kunnen.”
“Maar stap voor stap hebben we dan een technologie opgebouwd die het mogelijk maakt om meer inzicht te verschaffen in potentiële complicaties bij patiënten en deze dus mogelijks te voorkomen. Het plan was om dat op punt te stellen en naar
“Nu zijn we bezig aan een tweede kapitaalronde met de bestaande partners, wellicht uitgebreid met internationale financiers.” “We merken dat topartsen wereldwijd heel graag met ons samenwerken. Omdat ze weten dat elke stap die we zetten, wetenschappelijk wordt onderbouwd en gevalideerd.”
ZES ADVIEZEN VAN MATTHIEU DE BEULE
1
2 3
“We hebben, als spin-off van de UGent, heel goed kunnen samenwerken met de universiteit, met dank aan professor Patrick Segers. We hebben van bij de start klare afspraken gemaakt over financiën en over het eigendom van de kennis.” “Cruciaal in een project als dit, is je te omringen door experten. We hebben nu een gedreven team met ongelooflijke expertise. Veertien mensen, van wie er acht aan de UGent hebben gedoctoreerd.” “We hebben wellicht wat tijd verloren bij de start. We hadden nóg sneller feedback moeten vragen vanuit de industrie. Dat hebben we moeten leren.”
4
5 6
“Financiering zoeken vraagt tijd. We zijn bezig aan een tweede ronde financiering met durfkapitaal. Daar doe je toch minstens negen maanden over. Want het gaat niet enkel over geld, het hele verhaal moet kloppen: markt, product, team, financiers …” “Ook geluk is belangrijk: op het juiste moment de juiste mensen tegenkomen.” “Cruciaal is het goede evenwicht tussen geld uitgeven en spaarzaam zijn. Iemand extra aanwerven is altijd een financieel risico, maar soms moet je gewoon de sprong maken.”
JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 35
OPEN INNOVATIE VOOR GROEI
case Zensor
GEZONDE BRUGGEN EN WEGEN DANKZIJ SLIMME SENSOREN
© Chak López
Onze wegen, tunnels en bruggen uitrusten met slimme sensoren die slijtage melden, kan tot twee derde op de onderhoudskosten besparen. Zensor, een spin-off van de VUB, heeft die sensoren in huis. “Enkel open innovatie tussen de techbedrijven, overheid en aannemers kan onze infrastructuur betaalbaar houden”, zegt CEO Yves Van Ingelgem. tekst: Hans Housen
D
e sensoren van Zensor meten continu alles wat met veroudering en slijtage van infrastructuur te maken heeft: trillingen, scheurvorming, corrosie, maar ook eenvoudige dingen zoals temperatuur en waterniveau. “Door al die parameters te combineren in een virtueel model, weten we perfect hoe gezond een weg, brug, talud, windmolen, sluis … is, waar en wanneer er precies onderhoud nodig is en waar dat niet hoeft”, zegt Yves Van Ingelgem. Zensor verpakt al die informatie in dashboards, op maat van de ingenieur of de budgetmanager. “Vergelijk dat dashboard met een gezondheidsapp”, zegt Yves Van Ingelgem. “Als je als overheid een groot beeld hebt van de gezondheid van je infrastructuur, kun je die infrastructuur en je budget veel slimmer
36 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
beheren. Of nog anders, in plaats van op betonrot en neervallende tunnelplafonds te stoten, word je vooraf gewaarschuwd waar er waterinsijpeling is en waar er betonrot kan ontstaan. Je kunt zo veel sneller en juister ingrijpen, en je verlengt niet enkel de levensduur van je infrastructuur, maar ook die van je portemonnee”. Hij haalt het voorbeeld aan van de Long Fellow Bridge in Boston, die helemaal is gerenoveerd. “Ik reis regelmatig naar MIT in Boston, vandaar dat ik het voorbeeld ken. De renovatie van de Long Fellow kostte 250 miljoen dollar. Wel, MIT heeft berekend dat het slim onderhoud vanaf brugjaar nul tot nu maar 81 miljoen dollar zou hebben gekost. En de brug zou er even picobello bijstaan. We hebben het dus over een derde van de langjarige kostprijs.”
Stap voor stap Yves Van Ingelgem heeft Zensor mee opgericht, in 2013. “In de beginfase was onze innovatie niet echt open. We keken toen toch vooral naar het beschermen van onze kennis, om daar voordeel uit te halen. Maar sindsdien zijn we sterk geëvolueerd. Innoveren is meer dan technologie alleen. Je moet ook klanten overtuigen.” Lukt dat goed? “Stap voor stap", zegt hij. “We zijn in de offshore windsector van start kunnen gaan. Met die eerste windmolens in zee gebeurden allerlei onverwachte dingen, wat ons een mooie kans bezorgde. Vandaag vind je geen windmolens meer zonder slimme sensoren. Maar voor wie al jaren in staal en beton denkt, zijn sensoren totaal nieuw, en dus vormen ze een risico. Er moet eerst vertrouwen groeien. In de praktijk merken we dat dit het beste kan via open innovatie, heel agile, zonder meteen veel te investeren.”
MEER WETEN?
www.zensor.be
“Had men in Brussel de waterinsijpeling in het tunnelbeton vroeg genoeg gedetecteerd, dan hadden de Brusselse tunnels nooit dicht gemoeten.” YVES VAN INGELGEM, ZENSOR
“Enkel slimme, open innovatie zal onze infrastructuur redden.” YVES VAN INGELGEM, ZENSOR
In Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Scandinavië worden ook wegen, bruggen en tunnels voorzien van slimme sensoren. In België is dat nog niet het geval. “De klassieke infrastructuurmarkt in ons land denkt nog altijd dat alles goed gaat”, zegt Yves Van Ingelgem. “Zelfs na het debacle met de Brusselse tunnels. Daar is het ons niet gelukt om onze oplossing voor te stellen …”
Steen verleggen Het is aan de overheid om open innovatie aan te moedigen, zegt Van Ingelgem. “In een aanbesteding draait het in België
vooral om de prijs bij de ingang. En dus bieden aannemers aan wat ze heel goed kennen, dus altijd hetzelfde. Niemand neemt risico. Als het op infrastructuur aankomt, spendeert men in België meer geld aan advocaten dan aan innovatieve oplossingen.” In Nederland begrijpt men wel al dat het implementeren van slimme technologie in wegen, bruggen en tunnels op lange termijn kostenbesparend is. “Als je in Nederland aantoont dat de extra investering in technologie grotere besparingen oplevert op langere termijn, krijg je een korting op je inzetbedrag. Je zet bijvoorbeeld in tegen 200 miljoen maar met die korting wordt dat dan fictief bijgesteld naar 175 miljoen. Dat maakt je interessanter dan een klassieke partij die bijvoorbeeld 180 miljoen offreert. Zo is er een incentive om als aannemer innovatieve technieken toe te passen.”
Paradigmashift In België moet het denken en doen nog omslaan, maar de paradigmashift is wel onvermijdelijk, meent Van Ingelgem. “We staan voor een totale revolutie in de manier waarop we met infrastructuur omgaan. De combinatie van open innovatie, total life cycle cost en slimme technologie vormt de enige manier om de levensduur van onze infrastructuur te optimaliseren en betaalbaar te houden. We gaan die weg al op, met de ‘Design, Build, Finance & Maintain’-contracten. Als je als aannemer die total life cycle cost en de slimme technologie niet omarmt, lig je er straks uit.”
JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 37
OPEN INNOVATIE VOOR GROEI
case Eurofiber
“BEDRIJVEN KUNNEN NIET LANGER
SOLOSLIM BLIJVEN SPELEN”
Almaar meer, almaar sneller: data zijn het nieuwe goud, datatransmissie is booming business. Een van de belangrijkste spelers op dat vlak in ons land is Eurofiber, een bedrijf dat hoogwaardige glasvezelnetwerken bouwt en verhuurt. “Wij zijn daarmee zowel een belangrijke leverancier van de grote telecomspelers als een rechtstreekse concurrent”, klinkt het bij CEO Hans Witdouck. “En dat komt door ons open model.” tekst: Filip Michiels
W
e bieden onze klanten glasvezelconnectiviteit aan in al zijn vormen, zodat zij daar desgewenst ook de eigen technologie op kunnen plaatsen. Andere bedrijven komen dan weer bij ons aankloppen omdat ze nood hebben aan heel veel bandbreedte op zo’n glasvezelnetwerk.” Even essentieel als vernieuwend in het model van Eurofiber is dat het om een open netwerk gaat. Serviceproviders kunnen via dat netwerk eigen diensten aanbieden aan hun eindklanten, maar tegelijk stelt Eurofiber het ook ter beschikking van hoogtechnologische en vaak zeer innovatieve bedrijven. “We geloven 38 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
heel sterk in dit open model,” geeft Witdouck aan. “Almaar meer bedrijven hebben vandaag zeer hoge en vaak ook bijzonder specifieke eisen rond die
“De toekomst is meer dan ooit aan bedrijven en overheden die zowel op het vlak van basisinfrastructuur als voor zeer ambitieuze projecten de handen in elkaar slaan.” HANS WITDOUCK, EUROFIBER
glasvezelverbindingen. De vrijheid om daarop de technologie of toepassingen te doen draaien die zij nodig hebben voor hun
business, krijgen ze bij ons. Neem bijvoorbeeld een groot ziekenhuis dat nood heeft aan heel specifieke bandbreedtes voor robotchirurgie op afstand. Het gaat dan over bijzonder gedetailleerde beelden die heel snel doorgestuurd moeten worden, waarvoor ook heel veel bandbreedte vereist is. Daarnaast werken we ook mee aan een aantal innovatieve toepassingen rond smart cities, of verzorgen we het netwerk waarop slimme sluizen in grote havens draaien. Bij dit soort projecten is het dan doorgaans de overheid die als partner fungeert.” Een ander voorbeeld van een vernieuwende technologie waarbij samenwerking tussen verschillende bedrijven en partners essentieel is, is de zogenaamde ‘connected car’, zeg maar de slimme auto. “Je zou ervan versteld staan hoeveel dit soort projecten vraagt van de mobiele netwerken én van de glasvezelnetwerken waarop die mobiele netwerken steunen”, klinkt het nog.
BOOST UW EXPORT ! WELK BEDRIJF IS EEN SUCCES IN MEER DAN ÉÉN BRUGGE ? Kom het te weten op woensdag 20 september tijdens de uitreiking van de Leeuw van de Export 2017. Schrijf nu in en kom netwerken met ons netwerk.
LEEUWVANDEEXPORT.BE Hoofdsponsor
Sponsor
Locatiesponsor WERK & ECONOMIE
OPEN INNOVATIE VOOR GROEI
reportage
Open innoveren gaat over slim samenwerken en grenzen weggommen. Ook als het over bedrijventerreinen gaat. “Met Blue Gate in Antwerpen willen we een nieuwe standaard zetten”, zegt Bart De Smedt, director consulting bij Quares. tekst: Hans Housen
BLUE GATE DEELECONOMIE IN HET BEDRIJVENPARK VAN DE TOEKOMST
WIL NIEUWE STANDAARD ZETTEN © Chak López
40 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
D
eeleconomie groeit niet enkel in het hoofd van de consument. Uiteindelijk gaat het erom om wat schaars en waardevol is, vollediger en duurzamer te benutten. Deeleconomie is een uitgepuurde economie. Het gaat om slimme efficiëntie. Tal van bedrijven delen al middelen. Datasets bijvoorbeeld, om inzicht te krijgen in het gedrag van de klant. Of IT-infrastructuur. Of oppervlakte die wordt opengesteld voor start-ups en durfallen. Dat collectieve delen kan ook van meet af aan ingebakken zitten in het grand design van een bedrijvenpark. Langs de Schelde in Antwerpen komt zo’n delend bedrijvenpark, op de oude industriële site van Petroleum Zuid. Blue Gate wordt 113 ha groot, alles inclusief. Het parkeren wordt er maximaal geclusterd, net als de groen- en waterbuffering. De groencorridor van 15 ha maakt de verbinding tussen de stad en het daarnaast liggende natuurgebied Hobokense polder. En er komen een collectief warmtenet, een centraal facility point, gedeelde grote vergaderruimtes, centrale catering, congresfaciliteiten, deelfietsen ... Blue Gate wordt ontwikkeld door het consortium met DEME en Bopro. Quares zal als vastgoedspecialist optreden voor het langetermijnbeheer van Blue Gate. “Het grote voordeel van dat collectiviseren is dat je veel efficiënter en effectiever met de beschikbare ruimte en middelen kunt omspringen”, zegt Bart De Smedt. “Door alles wat geen kernactiviteit is te collectiviseren, ga je als bedrijf kosten besparen en jezelf ontzorgen. Bovendien, je leert als bedrijf je buren beter kennen. Dat kan tot nieuwe projecten inspireren. En samen maak je van het bedrijventerrein ook een veel harmonieuzer en aangenamer geheel. Op die manier combineren we economische groei met ecologische en maatschappelijke meerwaarde. Kijk wat er in het verleden gebeurde als we bedrijven via de vergunning oplegden om 15 procent groen te voorzien op hun eigen kavel. Dit resulteerde na verloop van tijd alleen maar in een wildgroei van groen en de
bijhorende verrommeling. Een collectieve aanleg en beheer dringt zich dus op. Dat was van bij de start een leidend principe op Blue Gate.
Duidelijkheid Het collectiviseren van diensten creëert ook af hankelijkheden. “Ondernemers zijn graag in controle, ze willen zeker zijn”, zegt Bart De Smedt. “Wat collectief is, moet je daarom van meet af aan duidelijk neerschrijven in je inrichtingsplan, de akte ... Zodra het eerste bedrijf de deur opent, moeten mensen fatsoenlijk kunnen parkeren, moeten de collectieve diensten beschikbaar zijn. De ontwikkeling van wat collectief is, moet daarom maat houden met de uitbouw van je park. In het geval van Blue Gate gaat het over een project voor de komende twintig jaar en verder, ... Je moet daar ook onmiddellijk een beheerplan aan koppelen. Alles moet duidelijk becijferd en
“Voor Blue Gate hebben we het ambitieniveau van in het begin hoog gelegd. We willen enkel bedrijven aantrekken die mee zijn met die ambitie.” BART DE SMEDT, QUARES
vastgelegd zijn. Anders riskeer je frustratie en wantrouwen. En dan kiest de ondernemer voor zekerheid, en dus voor klassiek. Dat vergt dus flink wat planning, afstemming en contracten …” In Blue Gate worden deze elementen vervat in het charter Blue Gate en het parkreglement.
Weggommen Het achterliggende idee bij Blue Gate is slimmer en duurzamer met de beschikbare middelen omspringen. “We hebben het ambitieniveau van in het begin hoog gesteld”, zegt Bart De Smedt. “En we willen enkel bedrijven aantrekken die mee zijn met onze ambitie. Elk gebouw zal bijvoorbeeld JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 41
OPEN INNOVATIE VOOR GROEI
Langs de Schelde in Antwerpen, waar zich nu de restanten bevinden van het oude Petroleum Zuid (foto), komt Blue Gate, een industriepark van deze tijd. Het parkeren wordt er maximaal geclusterd, net als de groen- en waterbuffering. En komt een gedeeld warmtenet, een centraal facility point, gedeelde grote vergaderruimtes, centrale catering, congresfaciliteiten
en deelfietsen... Open innoveren betekent anders denken, slimmer benutten en herschikken. Ook als het over bedrijventerreinen gaat. “Gelukkig worden er nog maar zelden bedrijventerreinen ontwikkeld op de leest van de jaren zestig en zeventig”, zegt Bart De Smedt, director consulting bij vastgoedspecialist Quares.
© Wim Kempenaers
de very good standard van BREEAM moeten halen. Dat is een internationaal en integraal certificatietool rond duurzaamheid, die zowel kijkt naar de impact van het bouwen zelf, als naar het energiegebruik, de leefomgeving, het milieu en de mobiliteit. En als consortium leggen we ons dezelfde eisen op via BREEAM Communities. We willen het goede voorbeeld geven. Er is trouwens een enorme appetijt naar duurzame investeringen. Maar een aantal oude regels houden die innovatie tegen”, zegt hij. Volgens hem zijn collectieve parkings en groen vandaag een olympisch minimum. “Je kunt nog veel meer punten collectief aanpakken, zoals duurzame energie, uitwisseling van reststromen, ... En daar merk ik toch dat de bestaande modellen halsstarrig worden beschermd. Als wij als bedrijf bijvoorbeeld 42 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
hernieuwbare energie opwekken, dan mogen we die niet rechtstreeks over de perceelgrens of openbare weg met de buren
“Als je een parking of groenvoorziening deelt, hoef je daar als bedrijf zelf niet meer voor in te staan.” BART DE SMEDT, QUARES
delen. Die stroom moet eerst via het centrale net. We zouden die stromen veel flexibeler moeten kunnen uitwisselen binnen het bedrijvenpark zelf om werkelijk tot smart grids te komen.” Het oude denken hindert ook de beschikbaarheid van ruimte om te ondernemen, zegt De Smedt. “Ik doe veel screenings van bedrijventerreinen. Ruimte is schaars, maar vaak is er vooral een gebrekkige afstemming
van vraag en aanbod en zijn de gestelde voorwaarden achterhaald. In Limburg bijvoorbeeld heeft men ruimtes gereserveerd voor grootschalige bedrijvigheid. Maar in een aantal gemeenten is die vraag er niet, terwijl daar wel kmo’s zijn die geen aanbod vinden. Het reserveren van bedrijventerreinen voor bedrijven van een bepaalde schaal is totaal uit de tijd, het gaat om ecosystemen.” “De regel van 15 procent groen op elke kavel is ook nonsens. Probeer dat groen te combineren, zodat je waardevol groen krijgt, een echt bedrijvenpark, en benut tegelijk de kavels tot de limiet. Er is veel nood aan samenwerking, aan rationalisatie op bestaande bedrijventerreinen, aan constructies van grondenruil, grondbanken en f lexibele stedenbouwkundige voorschriften.”
© vicre.eu
Making innovation happen. Innovation is simple, but not easy – a simple enough concept, but a significant challenge to consistently deliver. Innovation is much more than the latest technology, unique new product or service, or smart marketing strategy. And it rarely happens by chance. Making innovation happen isn’t always a happy experience. It is often a grinding, uphill battle. ViCre knows what it takes to lift innovation to the next level. We help you unleash the full power of your organisation, and build the
right culture enabling your people to ad more value and deliver outstanding results. By working on both individual and organizational creativity mechanisms we can achieve the highest level of innovation performance. If you want to step up your efforts in innovation but do not know how this can be embedded in your business, we definitely should talk. Just email us at innovation@vicre.eu and we’ll plan a first discovery meeting.
innovation@vicre.eu | www.vicre.eu | +32 14 26 12 39
OPEN AANPAK MET DE OVERHEID
column © Chak López
OVER EEN OPEN AANPAK MET DE OVERHEID Meer doen met minder. Het is de uitdaging waar alle overheden in dit land mee geconfronteerd worden. ‘Minder’ omdat de belastingdruk al torenhoog is terwijl door de vergrijzing de overheidsuitgaven verder dreigen te stijgen. ‘Meer’ omdat je als overheid geen hoge belastingen kan heffen zonder dat daar ook een kwalitatief aanbod aan diensten tegenover staat. tekst: Stijn Decock
D
e oplossing hierbij is dat overheden op een inventieve manier meer waarde creëren aan een lagere kost. Dat kan alleen als de overheid haar taak op een inventieve manier opneemt en samen met de private sector naar oplossingen zoekt. Het tijdperk dat er een grote muur staat tussen de overheid en de private sector is voorbij. De private sector zal bij een moderne overheid veel meer mogen doen dan louter het leveren van goederen of het neerzetten van gebouwen.
DBFM Design Build Finance Maintenance
“Wie om meer openheid bij de overheid roept, krijgt van tegenstanders vaak een of andere Britse treinramp als tegenargument.” STIJN DECOCK, HOOFDECONOOM VOKA
Niet alleen ‘het meer doen met minder’ is hierbij een drijfveer. Ook de oprukkende technologie maakt dat bedrijven en overheden nauwer met elkaar moeten samenwerken. “Het tijdperk dat de klusjesman van vroeger in een school alles kon doen is voorbij”, zegt Kristien De Vries van
44 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
Jan De Nul nv in deze Voka Tribune. De eisen rond duurzaamheid, verluchting, elektronica … zijn in een gebouw zodanig toegenomen dat enkel gespecialiseerde werkkrachten die technieken kunnen onderhouden. Dus is een school verplicht heel wat onderhoudscontracten met gespecialiseerde bedrijven af te sluiten. De stap om het gehele gebouw via een DBFM-constructie (Design, Build, Finance, Maintenance) te laten bouwen wordt dan klein. Zoals het voorbeeld in Roeselare aantoont (pagina 46). Een domein waar de overheid ook nog veel meer ‘open’ kan handelen, is de zorg. De zorg in de toekomst zal enkel betaalbaar blijven als de zorgmarkt open gegooid wordt en er veel meer innovatie wordt toegelaten. Dat innovatie niet altijd synoniem is met meer technologie bewijst het voorbeeld van Triamant (pagina 51). Het vernieuwende hier is dat men voor een gezonde leeftijdsmix zorgt, zelfs enkele gezinnen met kinderen aantrekt die in ruil voor wat vrijwilligerswerk een goedkoop huurtarief krijgen zodat de zorgtaken beter kunnen aangepast worden aan de effectieve behoefte. Dit staat in contrast met de standaardaanpak in de klassieke bejaardentehuizen, waar er weinig differentiatie is in functie van wat een zorgbehoevende oudere wel of niet kan.
De overheid moet dus veel meer naar een transparant rugzakmodel gaan. Er wordt een bepaald subsidiebedrag voorzien voor een zorgbehoevende oudere, een zieke, een gevangene of de opvang van een vluchteling … en er wordt een duidelijk kwaliteitskader gezet aan welke eisen de zorg en opvang moeten dienen. Hierna laat men de markt spelen en gunt men het contract aan wie de beste kwaliteit-prijs verhouding biedt. Dat kan een semi-overheids bedrijf zijn, een vzw of een privaat bedrijf. Belangrijk is dat de kwaliteit op een transparante manier gemeten wordt.
wordt aangezien een deel van de (behoudsgezinde) goegemeente deze evolutie met veel argwaan bekijkt. Niet iedereen in Vlaanderen is dol op dit soort vernieuwende samenwerkingen, om een understatement te gebruiken. Wie om meer openheid bij de overheid roept, krijgt van tegenstanders vaak een of andere Britse treinramp als tegenargument. Ze roepen dan dat iedere ‘privatisering’ zal leiden tot de Britse toestanden van enkele decennia terug waarbij geprivatiseerde spoormaatschappijen te weinig investeerden in veiligheid, om zogezegd meer winst te maken.
Die beweging biedt mooie kansen voor veel bedrijven. Een belangrijke en grote markt komt dan vrij. De keerzijde is dat het kwaliteitsaspect een essentieel en zeer kritisch punt
Het is daarom belangrijk dat er geen scheve schaatsen worden gereden wanneer private bedrijven in de publieke sfeer opereren. De reputatieschade van één misstap zal de ganse sector
voelen omdat tegenstanders dat incident sterk zullen uitvergroten. Daarom moet een transparante kwaliteitsmeeting bij alle overheidstaken, zowel bij degene die publiek als privaat zijn, de norm zijn zodat innovatie volop kan spelen zodat de kosten dalen en de kwaliteit stijgt.
Lees het boek van Stijn Decock: ‘Groei of schaarste – De cruciale vraag in tijden van overvloed’
KLOSTER HEIDBERG SEMINARIE- EN EVENTCENTRUM
Op zoek naar een iets bijzondere locatie met slaapgelegenheid en goed bereikbaar voor uw volgend top seminarie of evenement? Aarzel dan niet contact op te nemen met ons voor verdere informatie of een offerte op maat!
KLOSTER HEIDBERG · Eupen · België · +32 / (0)87 39 22 50 · www.klosterheidberg.be JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 45
OPEN AANPAK MET DE OVERHEID
reportage
SCHOLEN VAN MORGEN
In de Vrije Middelbare School (VMS) in Roeselare genieten 580 leerlingen van hun nieuwe sporthal. En ’s avonds en in het weekend komt de buurt er sporten. “De school is een heel stuk vooruit”, zegt Luc Vanrobaeys, in tandem met Willy Phlypo directeur van de VMS. De nieuwe sporthal is een van de nieuwe schoolgebouwen in het PPS-programma ‘Scholen van Morgen’. tekst: Hans Housen
46 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
G
rote uitdagingen vragen nieuwe manieren van denken. De vernieuwing, de modernisering en de uitbreiding van de schoolinfrastructuur is zo’n uitdaging. Maar de gewone middelen zijn beperkt. Door samen te werken is versnelling mogelijk. In de zomer van 2015 kwam er op initiatief van Vlaams minister van
kunnen samen met de privé ontwikkeld en onderhouden worden. Scholen hoeven zelfs niet eeuwig school te blijven. Het gaat over de wendbaarheid van een investering. De dossierbehandeling bij AGION is vereenvoudigd, de BTW op scholenbouw is verlaagd (van 21 naar 6%) en er is de nieuwe PPS-formule, met de naam DBFM.
Luc Vanrobaeys (rechts), in tandem met Willy Phlypo directeur van de VMS
Onderwijs Hilde Crevits voor het eerst in de geschiedenis een geïntegreerd totaalplan rond scholenbouw. Dat masterplan scholenbouw bevat vijf strategische doelstellingen waaronder het bestaande onderwijspatrimonium aan de hand van objectieve criteria vernieuwen en de onderwijscapaciteit uitbreiden. Scholen zijn geen eilanden meer. Ze
© ID / Lieven Van Assche
Scholenbouw
20.000 Vlaanderen telt naar schatting zo'n 20.000 schoolgebouwen. Meer dan de helft daarvan is ouder dan een halve eeuw.
Dat letter woord staat voor Design, Build, Finance en Maintenance. Het ontwerp, de bouw, de financiering en het onderhoud van gebouw en aangelanden wordt voor dertig jaar toegekend aan een private partner. Het schoolbestuur betaalt gedurende die tijd een zogenaamde beschikbaarheidsvergoeding aan die private partner. De Vlaamse overheid voorziet daarbij in een DBFM-toelage aan het schoolbestuur. En na afloop van de dertig jaar wordt de school automatisch eigenaar van een goed onderhouden school. Vlaanderen telt naar schatting zo’n 20.000 schoolgebouwen. Meer dan de helft daarvan is ouder dan een halve eeuw. Ruim een kwart werd zelfs voor 1950 gebouwd, op zijn best dus net naoorlogs, en alleszins van voor de expo-era. Je kunt je inbeelden dat vorm en inrichting niet echt meer aan de kansen van de tijd en de noden van inspirerend onderwijs voldoen.
School In Roeselare hoopte men al tien jaar op de nieuwe sporthal. “De
bankencrisis tien jaar geleden heeft roet in het eten gegooid, denk ik”, zegt Luc Vanrobaeys. “Maar nu is alles heel snel gegaan, tussen bouwvergunning en oplevering zaten een jaar en vier maanden. De timing is heel strikt.” De sporthal met bijkomende accommodatie heeft een totale oppervlakte van tweeduizend vierkante meter en ze werd op 21 februari 2017 plechtig geopend. Er kwamen ook een open en deels overdekte speelplaats, groenaanleg en een aantal parkeerplaatsen bij. “Wat uniek is aan de DBFM-PPS,” zegt Vanrobaeys, “is dat de aannemer – Jan De Nul – pre-financiert en dertig jaar lang voor het onderhoud instaat. Als er iets scheelt aan het sanitair of er binnen vijftien jaar een nieuwe sportvloer nodig is, dan is het aan de aannemer. De formule is niet goedkoop, maar buiten misschien de muren eens schilderen, zijn we wel 30 jaar ontzorgd. Dat is heel positief.”
Aannemer Kristien De Vries coördineert bij Jan De Nul NV alle DBFMprojecten in de scholenbouw. “DBFM is een nieuwe markt voor ons binnen de gebouwenafdeling. Als je als aannemer in een breder pakket zit, heeft dat zijn voordelen, je kunt in een vroeg stadium het design nog bijsturen.” De techniciteit van een schoolgebouw is ook verzwaard, denk bijvoorbeeld aan een gebouwenbeheersysteem waarmee je verluchting en verwarming aanstuurt. “Dat zijn systemen die de klusjesman van vroeger niet meer de baas kan. JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 47
OPEN AANPAK MET DE OVERHEID
Om dat goed te kunnen, heb je technisch geschoold personeel nodig. Voor een school is dat quasi onhaalbaar. Wij hebben die kennis wel. Het onderhoud uitbesteden is vandaag dus ook heel logisch.” Kan de DBFM-aanpak nog beter? “De contractuele elementen zijn vrij zwaar bij DBFM. Dat zou nog eenvoudiger kunnen. De ‘D’ zou ook wat groter mogen… Als aannemer willen we altijd graag zo vroeg mogelijk in het bouwproces betrokken worden. De nieuwe schoolgebouwen zullen doorheen de tijd evolueren, veranderingen doormaken. En het is de vraag hoe de school daarmee zal omgaan. Als school is men immers geen eigenaar meer, eerder gebruiker. Je kunt dus niet meer aan de
“De aannemer staat dertig jaar lang in voor het onderhoud van onze nieuwe sporthal. Dat is heel positief.” LUC VANROBAEYS EN WILLY PHLYPO, VMS ROESELARE
ouders vragen om in het weekend ergens een lokaaltje bij te bouwen met wat gyproc-wandjes, dat zal niet goed komen. Die mentale switch moet men nog maken, denk ik.”
Hilde Crevits, Vlaams minister van Onderwijs
Voortzetting Het DBFM-programma ‘Scholen van Morgen’, waarvoor de Vlaamse overheid samenwerkt met AG Real Estate en BNP Paribas Fortis, vertegenwoordigt 1,5 miljard euro aan investeringen in scholenbouw. Het voorbije jaar werden twee nieuwe DBFM-schoolgebouwen per week in gebruik genomen. De 200 voorziene nieuwe schoolgebouwen worden gerealiseerd in 182 zogenaamde schoolbouwprojecten. Begin maart lanceerde Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits een volgende nieuwe DBFM-oproep, om de inspanningen te blijven verzekeren. “Het tweede projectspecifieke DBFM-programma zal naar schatting goed zijn voor de realisatie van 150.000 vierkante
meter gloednieuwe schoolbouwoppervlakte”, zegt Vlaams minister Crevits. “Af hankelijk van de grootte van de projecten kan het gaan om een 50-tal nieuwe scholen. De oproep die we dit voorjaar lanceerden, moet schoolbesturen ertoe aanzetten om kwalitatieve voorstellen in te dienen in het belang van de leerlingen en het personeel, maar ook voor de hele gemeenschap van een stad of een gemeente. Daarom zorgen we ervoor dat de schoolbesturen sterker betrokken worden en een grotere verantwoordelijkheid krijgen bij de realisatie van deze nieuwe reeks DBFM-scholen.”
Voor de buurt Eén van de accenten in het scholenbouwbeleid is het multifunctionele gebruik van de nieuwe en vernieuwde schoolgebouwen, zodat de infrastructuur ook na de schooluren en in de vakanties kan benut worden. Nieuwe scholen zijn letterlijk open scholen, die hun infrastructuur delen met de omgeving. Ook in Roeselare staat de sporthal na schooltijd open voor de buurt. “Dat lukt vrij aardig”, zegt Luc Vanrobaeys. “We staan open voor alle initiatieven. We willen jeugd aanzetten tot sporten.”
SCHOLENBOUWBELEID IN ENKELE CIJFERS
362
MIILJOEN EURO reguliere jaarlijkse middelen scholenbouw
HUIDIGE DBFM-PROGRAMMA ‘SCHOLEN VAN MORGEN’ (PPS)
TWEEDE NIEUW PROJECTSPECIFIEK DBFM-PROGRAMMA
1,5
300
MILJARD EURO investeringsvolume
48 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
>200
GLOEDNIEUWE SCHOOLGEBOUWEN
MILJOEN EURO toekomstig investeringsvolume
24
MILJOEN EURO klimaatmiddelen in 2017
Y
GERMAN
In time for business. 6 times a day.
ICE – the white high-speed train to Germany.
Book via SNCB Europe or your travel agent. For more information about the ICE Corporate Programme please contact corporate@b-rail.be
Uw ideale adviseur begrijpt uw business. En loopt liefst twee stappen voor op uw vragen. Identificeert bedreigingen en kansen en heeft al antwoorden voordat u ernaar vraagt. De wereld is een dorp. En u heeft behoefte aan een optimale interactie tussen wereldwijde visie en lokale kennis. Een partner die anticipeert in plaats van reageert.
RSM, the power of being understood.
www.rsmbelgium.be
Kantoren in Aalst, Antwerpen, Brussel, Charleroi, Bergen & Zaventem Antwerpen : T +32 (0)3 449 57 51 - Aalst : T +32(0)53 75 12 20 www.rsmbelgium.be THE POWER OF BEING UNDERSTOOD AUDIT | TAX | CONSULTING RSM Belgium is a member of the RSM network and trades as RSM. RSM is the trading name used by the members of the RSM network. Each member of the RSM network is an independent accounting and consulting firm each of which practices in its own right. The RSM network is not itself a separate legal entity of any description in any jurisdiction. The RSM network is administered by RSM International Limited, a company registered in England and Wales (company number 4040598) whose registered office is at 50 Cannon Street, London, EC4N 6JJ. The brand and trademark RSM and other intellectual property rights used by members of the network are owned by RSM International Association, an association governed by article 60 et seq of the Civil Code of Switzerland whose seat is in Zug.
1712567
What makes our candidates outstanding is not their CV, but what they make of it.
Finding the executive who exceeds your expectations Altior is a leading executive search firm that specialises in recruiting and assessing candidates for executive positions. We recruit outstanding talent that lifts our clients’ performance to a higher (“altior” in Latin) level. We combine in-depth knowledge of our clients’ business with extended labour market expertise. This combination leads us to unique leaders who can apply their leadership skills in our clients’ business immediately. After all, it is not the CV that makes candidates outstanding, but what candidates make of it. For more information, visit our website www.altior.be.
Business Powered by People
OPEN AANPAK MET DE OVERHEID
case Triamant Decennialang had de overheid niet enkel een monopolie op de ouderenzorg, ze dicteerde ook de visie op de invulling ervan. Met het innovatieve woonzorgconcept Triamant schudt ondernemer Jo Robrechts stevig aan die boom. “De ouderenzorg van de toekomst mag niet gebaseerd zijn op concepten van het verleden.”
© ID / Lieven Van Assche
tekst: Filip Michiels
TRIAMANT BOUWT AAN
NIEUW ZORGMODEL Z
ijn missie? “We willen onze bewoners zo lang mogelijk, zo gezond mogelijk en dus ook zo gelukkig mogelijk laten leven.” Dit mag dan al klinken als een geactualiseerde versie van de Bond Zonder Naam-filosofie, het is oprichter en CEO Jo Robrechts wel degelijk menens met zijn innovatieve aanpak van de vergrijzing. “Triamant is met geen enkel ander bestaand woonconcept vergelijkbaar”, vindt hij. “Ook niet met de assistentiewoningen, die vandaag overal als paddenstoelen uit de grond
rijzen. Onze sites leven echt, ze hebben een ziel, met dank aan de mix van generaties en de verregaande integratie in de steden of dorpen waar we ons vestigen. Het is ook een misvatting dat wij enkel met vergrijzing bezig zijn: de Triamant-buur ten mikken op bewoners tussen 0 en 100 jaar en onze infrastructuur wordt ook in functie daarvan uitgebouwd.” Robrechts timmert intussen al tien jaar aan de weg, een traject dat zich vandaag al vertaalt in t wee operationele sites
0-100 Triamantbuurten mikken op bewoners tussen 0 en 100 jaar.
– Wervik en Sint-Truiden – en in twee nieuwe sites in Ronse en Zottegem die binnenkort de deuren openen. Ook in Bree liggen er intussen concrete plannen op tafel. Alles samen goed voor 950 wooneenheden, waarvan er vandaag al zowat een derde operationeel is. De nieuwe en behoorlijk luxueus ogende wooncomplexen worden zoveel mogelijke ingebed in de omgeving, zodat het geen kunstmatige eilanden worden die totaal los staan van de buurt en de buurtbewoners. JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 51
OPEN AANPAK MET DE OVERHEID
“We moeten realistisch zijn”, vindt Robrechts. “De senioren van morgen staan allerminst te springen om hun oude dag door te brengen in een klassiek rusthuis zoals we dat vandaag kennen. Daar willen wij met Triamant op inspelen: senioren, maar net zo goed gezinnen met kinderen of alleenstaanden van middelbare leeftijd, komen er terecht in een woonomgeving die een ontmoetingspunt moet zijn voor de hele buurt.” Er is zorg, poetshulp of thuisverpleging à la carte indien nodig, maar net zo goed een eigen brasserie of zwembad waar iedereen uit de wijde omgeving welkom is. Dat wordt aangevuld met allerlei diensten die de bewoners moeten aanmoedigen en helpen om zo lang mogelijk gezond en vitaal te blijven. “Heel belangrijk daarbij is de sociale mix die wij nastreven: onze doelstelling per site is één op zes bewoners tussen 20 en 55 jaar. Dat proberen we te stimuleren door mensen uit die doelgroep een korting aan te bieden op de huurprijs, in ruil voor een aantal uren vrijwilligerswerk per maand. Daarbij mikken we ook resoluut op jonge gezinnen met kinderen. Op termijn willen 52 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
1 OP 6 De doelstelling per site is één op zes bewoners tussen 20 en 55 jaar.
we er gewoon voor zorgen dat op al onze sites het gevoel van een gediversifieerde samenleving heerst, het mogen geen zorgeilanden voor senioren worden.”
Overheid Het concept dat Robrechts vandaag in Vlaanderen introduceert, viel intussen ook al in de prijzen: de Voka Health Community verkoos Triamant tot allereerste CASMA-ambassadeur (Community Assisted Selfmanagement). “We kunnen er niet omheen: in een aantal
“In onze nieuwe aanpak valt of staat zowat alles met de actieve steun van de lokale overheid.” maatschappelijke domeinen zet de overheid vandaag een stap terug, onder meer in de ouderenzorg”, geeft Jo Robrechts aan. “Maar tegelijk valt of staat zowat alles in onze aanpak ook met de heel actieve steun van de lokale overheid. Wij gaan enkel van start met een nieuw project als het schepencollege in die gemeente ook honderd procent achter onze plannen staat. De samenwerking nadien, op vele terreinen, is immers
cruciaal. Op termijn moeten onze sites overal uitgroeien tot een soort uitvalsbasis voor tal van diensten voor de hele buurt. Bijvoorbeeld met een interdisciplinair gezondheidscentrum dat enerzijds werkt rond brede gezondheidsthema’s en -preventie, maar anderzijds ook geïntegreerde zorg aanbiedt voor mensen die echt zorgbehoevend worden.” Wat niet belet dat Robrechts ook een aantal vragen heeft bij het huidige beleid. “De overheid zou haar rol in de aanpak van de vergrijzing anders kunnen invullen dan nu nog vaak het geval is. Geen blinde financiering meer van extra bedden bijvoorbeeld, wel een nieuwe regelgeving die eerder stimuleert dan afremt. Een belangrijke stap in de goede richting was wel de totstandkoming van ‘het rugzakje’, de persoonsvolgende f inanciering voor personen met een handicap. Wat wij hier nu proberen te doen, is een brede visie ontwikkelen op waar onze samenleving naartoe gaat. Het is die visie die we als ondernemers vertalen in een nieuw concept.”
UW BEDRIJF OP DE FIETS ZONDER ZORGEN Alle topmerken
Altijd mobiel
Duidelijk advies
• Als marktleider zijn we premium dealer van alle topmerken
• Reparatie & onderhoud in onze winkels, op uw bedrijf of bij uw medewerker thuis
We hebben ervaring in zakelijke fietsoplossingen en kunnen u helpen waar nodig met:
• Kwaliteitsvol aanbod aan modellen (stads-, vouw-, sport- en elektrische fietsen)
• Pechhulp onderweg
• Fiets-policy
• Mogelijkheid tot vervangfiets
• Fiscale regelgeving
• Uitgebreid en groeiend netwerk van 15 winkels, servicepunten en webshop
• Fietsenstallingen • Transparant Fleet Management
Formules op uw maat • Quick start groepsaankoop: U wil een boost geven aan uw team? Wij bieden u en uw medewerkers aantrekkelijke voorwaarden op onze webshop en in onze winkels. • Quick start leasing: Kies voor een operationele leasing en totale ontzorging. Als onderneming geniet u van de fiscale voordelen en stuurt u een krachtig signaal m.b.t. maatschappelijk verantwoord ondernemen uit. • Bedrijfsfietsenplan: U trekt voluit de kaart van woon-werkverkeer op de fiets. Wij helpen u bij het uitwerken van een fietsbudget voor uw werknemers, al dan niet geïntegreerd in een cafetariaplan.
Contacteer ons vrijblijvend voor een offerte op maat B2B team 09/394.13.90 B2B@fiets.be www.fiets.be
OPEN VIZIER OP EEN DUURZAME TOEKOMST
spraakmaker
WE STAAN VOOR DE
GROOTSTE TRANSITIE OOIT 54 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
Toen Serge de Gheldere begin jaren 2000 een webcast van Al Gore zag, veranderde plots alles voor hem. “Ik wist dat we een probleem hadden met klimaatopwarming, maar dat het zo acuut was, had ik nooit gedacht. Toen ik op een grafiek zag hoe de CO2-uitstoot op honderdvijftig jaar tijd exponentieel gestegen is, terwijl die daarvoor 800.000 jaar lang vrijwel stabiel bleef, wist ik hoe laat het was.” Vandaag wil hij bedrijven en overheden overtuigen dat de transitie naar een duurzame samenleving heel wat economische kansen biedt. tekst: Sandy Panis - fotografie: Chak López
V
oor Serge de Gheldere is duu rzaam heid altijd al een belangrijk thema geweest. “Ik denk dat ik een van de eerste industrieel ingenieurs was die zijn eindverhandeling afleverde op gerecycleerd papier. Vooraan stond: ‘If you are not part of the solution, you are part of the problem’.” Later stichtte hij zijn bedrijf Futureproofed. “Ik geloofde dat je duurzame producten op de markt kon brengen zonder dat daar een donkergroen label aan plakt. Toen ik voor mijn vorige job in Chicago woonde, was ik geïntrigeerd door de supermarktketen Whole Foods Market, een hippe ‘biowinkel’ die een breed publiek aantrok. Ik wilde andere bedrijven daarbij helpen.” Toen hij hoorde dat Al Gore ambassadeurs zocht om zijn boodschap te verkondigen, wist Serge de Gheldere meteen wat gedaan. Al gauw kreeg hij een uitnodiging om een driedaagse
opleiding bij Al Gore te volgen. “Dat was cool. Overdag leerden we presentatietechnieken en gingen we slide per slide door de inhoud. ’s Avonds hingen we rond in de bluesclubs van Nashville, met Al Gore.” Sindsdien geeft Serge regelmatig lezingen om mensen te overtuigen van de ernst van de klimaatproblematiek. Tegelijk verlegde hij ook de focus van zijn bedrijf: “We helpen bedrijven en overheden om waarde te creëren door de transitie naar een fossielvrije samenleving te versnellen.” Volgens Serge de Gheldere staan we voor de grootste transitie ooit: “150 jaar hebben we steeds meer fossiele brandstoffen gebruikt en dat heeft ervoor gezorgd dat we de ontwikkeling en de welvaart hebben die we nu kennen. Nu moeten we dat op een paar decennia tijd af bouwen. We moeten alles herdenken.”
De Gheldere wil mensen bewust maken van de problematiek, maar aan de andere kant ook een positieve boodschap brengen:
“We moeten zien dat we de concurrentie voorblijven.”
“Om de transitie tot een goed einde te brengen is de steun van de overheid nodig. Maar die durft te weinig fundamentele keuzes maken.”
“Dit biedt ons als ondernemers, en als maatschappij enorme kansen: op het vlak van vervoer, wonen, voeding, design, infrastructuur … We moeten zien dat we de concurrentie voorblijven.” Hij verwijst naar Amerika, waar Donald Trump nadat hij aangekondigd had zich te willen terugtrekken uit het klimaatakkoord van Parijs, in een open brief werd teruggefloten door meer dan 600 Amerikaanse bedrijven waaronder Johnson & Johnson, eBay, IKEA, Dupont, HP en Unilever. Zij waarschuwden hem dat de Amerikaanse welvaart daardoor in het gedrang zou komen. Zelfs Shell en Exxon drongen aan terug te komen op zijn beslissing. JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 55
OPEN VIZIER OP EEN DUURZAME TOEKOMST
Om de transitie tot een goed einde te brengen is de steun van de overheid nodig. Maar die durft te weinig fundamentele keuzes maken. “In Nederland hebben Urgenda en 900 medeeisers, burgers en ondernemers, de overheid daarvoor in gebreke gesteld. De rechter heef t hen gelijk gegeven. In België doen we nu hetzelfde met de Belgische overheden. Ondertussen zijn meer dan 31.000 mensen mede-eisers. Het is de grootste rechtszaak ooit in België.” “Dat duwtje in de rug van de overheid helpt. Kijk naar Stockholm. Daar heeft de overheid een referendum gehouden om rekeningrijden in te voeren. 70% van de bevolking was tegen. Bij wijze van experiment hebben ze het dan toch een paar maanden ingevoerd. Vanaf dag één was er een merkbaar verschil in de files. Toen ze het nadien weer afschaften dikten de fi les meteen weer aan. Na een nieuw referendum was plots 70% voor rekeningrijden. Vandaag is Stockholm een aangename stad met enorme creatieve mobiliteitsoplossingen: elektrische busjes, autodelen …” “Als maatschappij kunnen we twee zaken doen: ofwel zien we gewoon dat we in orde zijn met de richtlijnen van Europa, ofwel ontwikkelen we hier een visie rond en grijpen we dit momentum aan als een economisch opportuniteit. We staan immers voor een nieuwe industriële revolutie. Die trein mogen we toch niet missen?”
56 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
“We staan voor een nieuwe industriële revolutie. Die trein mogen we toch niet missen?”
RETURN ON INVESTMENT Voor de ondernemers heeft Serge de Gheldere een duidelijke boodschap: “Nu is het moment aangebroken om te kijken wat de transitie naar een duurzame samenleving betekent voor jouw bedrijf.” Ten eerste: kosten besparen Als je energie-efficiënter werkt, druk je de energiefactuur. En dat kan soms ver gaan. Serge de Gheldere verwijst naar tapijttegelfabrikant Interface die door de volledige herinrichting en redesign van zijn fabrieken de energiefactuur met meer dan 90 procent kon drukken. Ten tweede: risico’s vermijden “Wat als er morgen vanuit Europa een CO2taks wordt opgelegd? Wat als meer en meer steden lage emissiezones gaan invoeren? Wat als de prijs van fossiele brandstoffen fel de hoogte ingaat? Ben je hierop voorbereid? Mark Carney, de gouverneur van de Britse Centrale Bank waarschuwde in 2015 beleggers al op het financiële risico dat om de gevolgen van de klimaatopwarming tegen te gaan heel wat olie-, gas- en kolenreserves ‘onbruikbaar’ zullen worden.” Serge de Gheldere verwijst naar het risico op ‘stranded assets’ - gestrande activa, die op dat moment niet bruikbaar meer zullen zijn. Dat zijn niet enkel pijpleidingen, raffinaderijen en boorplatformen, maar ook
activa zoals bedrijfsvoertuigen, klassieke garages, gasdistributienetwerken, verwarmingsinstallaties, niet aangepaste productieprocessen … “Overigens zijn het de verzekeraars, nog voor Al Gore dat deed, die als eersten waarschuwden voor de gevolgen van de klimaatopwarming. Want zij zagen de kosten van de gevolgen ervan – mislukte oogsten, extreme droogte … – door de jaren heen enorm stijgen.”
Ten derde: nieuwe producten en diensten op de markt brengen “Elke bedrijf kan duurzame oplossingen aan zijn klanten bieden. Die verwachten dat ook meer en meer, en dat geldt voor elke sector en elke niche. Het is belangrijk om de concurrentie voor te blijven. Kijk naar Tesla: 400.000 mensen hebben ondertussen een voorschot gegeven voor een elektrische wagen die nog niet eens op de markt is. Recent besliste Volvo om geen dieselmotoren meer te ontwikkelen en volop in te zetten op elektrische voertuigen.” Tot slot: reputatiemanagement “Dat klinkt vrij defensief – beter zou zijn ‘inspiratiemanagement’. Als bedrijf kan je een gidsbedrijf worden voor anderen. Storytelling spreekt mensen aan. Voorwaarde is wel dat je deze duurzame filosofie in je hele bedrijfsvoering doortrekt. Want anders wordt de bubbel snel doorprikt.”
Laat u nu inspireren door Elon Musk. Ooit laat Elon Musk zich inspireren door u. De Tijd Weekend. De weekendkrant met de interessantste lezers. Ambitieus als u bent, leest u ons niet alleen om te weten, maar vooral om te weten wat uw volgende stap wordt. En zo komt u zelf vroeg of laat in De Tijd. Uw eerstvolgende stap is alvast een meesterlijke zet: een abonnement nemen op De Tijd.
Neem nu een abonnement op De Tijd. Surf naar tijd.be/abonnement
Neem voorsprong.
OPEN VIZIER OP EEN DUURZAME TOEKOMST
circulaire economie
NIEUWE MARKT DIE WAARDE BEHOUDT Circulair denken is in, uit respect voor profit, people én planet. Maar ook uit respect voor de waarde die je als bedrijf creëert. “De bedoeling is om de waarde die je in je product stopt zoveel mogelijk levens mee te geven”, zegt Dirk Desmet, zaakvoerder van Servicemodel.be. Hij adviseert bedrijven bij hun strategische groei en in hun service-innovatie. tekst: Hans Housen
© ID / Lieven Van Assche
58 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
N
og te veel ondernemingen denken in een lineair model”, zegt Dirk Desmet. “Ze focussen op de verkoop van het product, op het afzetten van waarde, maar niet op het behoud ervan. Concreet worden grondstoffen omgezet in een product. Daarbij wordt in het design en de productie waarde gecreëerd. En na gebruik belandt al die waarde op de schroothoop of wordt die letterlijk vermalen. We laten hier veel kansen liggen. Altijd de levensduur van een product verlengen, dat is niet realistisch, maar we kunnen de waarde die ooit is toegevoegd misschien een derde, vierde, vijfde … leven geven en het vermalen ervan zo lang mogelijk uitstellen.” Matrassenmerk Auping dat een servicecontract afsluit met hotelketens om moegeslapen matrassen terug te nemen. Ikea dat een kartonverwerkingsfabriek koopt en eigen afval verwerkt. Tesla dat de aandrijf lijn van zijn auto een miljoen mijl wil laten meegaan … Wil je straks een nieuwe auto, dan vervang je gewoon het koetswerk. Apple dat een programma voor hergebruik en recycling voert ... “Voor jou als producent is je product het meeste waard, veel meer dan voor iemand die het verschroot, vermits jij het ontwikkeld hebt en de componenten ervan kent”, zegt Dirk Desmet.
Hergebruik maximaliseren In een circulair model blijft de producent een centrale rol vervullen. “Na de eerste gebruikscyclus komt het product terug naar de producent”, zegt Dirk Desmet. “Die beslist dan of het
product klaar wordt gemaakt voor de tweedehandsmarkt, na herstelling, onderhoud of een upgrade, dan wel of het toch wordt ontmanteld om de grondstoffen op een zo hoog mogelijk waardeniveau te hergebruiken.” “Er bestaan al businessmodellen waar een onderhoudscontract aan toegevoegd is, bijvoorbeeld in de autosector. Maar in een circulair servicemodel voorzie je dat de tussentijdse dienstverlening ook al op het latere hergebruik is afgestemd.” Met andere woorden, in een circulair
MEER WETEN? Download de Voka Groeipaper over Circulaire economie www.voka.be/ publicaties
“Wil je straks een nieuwe auto, dan vervang je gewoon het koetswerk.” servicemodel ga je gedurende de volledige gebruiksperiode je product topfit houden. Je gaat er alles aan doen om de kansen op hergebruik te maximaliseren.” Het beste is om het hergebruik al vanaf de ontwikkelingsfase in het product te designen. “In de conceptfase ga je al nadenken over hoe je het product kunt afvoeren zonder afval achter te laten. Als onderdelen worden verlijmd, kun je ze bijvoorbeeld moeilijk losmaken. Dus ga je proberen dat te vermijden.” Dirk Desmet geeft het voorbeeld van de bouwsector waar het concept ‘building as material banks’ wordt uitgewerkt. De idee is dat een gebouw ooit een herbestemming krijgt of wordt afgebroken. “Materiaal wordt voor een duur uitgeleend, net als geld bij een bank. Voor elk gebouw ga je inventariseren welke materialen zijn gebruikt. En als het gebouw
een andere bestemming krijgt of wordt afgebroken, gaat het ongebruikte materiaal terug naar het depot. Het gaat over een proces van uitlenen en ontlenen van goederen.”
Verdienmodel Milieuzorg hoeft niet de belangrijkste drijfveer te zijn om circulaire servicemodellen op te zetten. Het is vooral een economische kans. “Het sluiten van de keten geeft je meer controle over de beschikbaarheid van grondstoffen”, zegt Dirk Desmet. “Als je je product dichtbij houdt, hou je ook de klant dichtbij. Je gaat een veel diepere relatie aan met de klant, met leveranciers, in de hele waardenketen. Er zit ook een sociale dimensie aan, omdat je heel zinvolle jobs terug naar hier brengt. We gaan meer aan upgrades werken, meer re-engineeren ...”
Het verdienmodel in zo’n doorgedreven circulair servicemodel is wel anders dan bij een klassieke verkoop. “Bij een circulair model blijft alles op je balans staan. Je moet elk jaar opnieuw een stuk investering vragen”, zegt Dirk Desmet. “De inkomstenstroom is dus totaal anders dan in een verkoopmodel. Hoe meer klanten in het servicemodel, hoe meer financiering je als bedrijf nodig hebt. Op het einde van de rit heeft de klant ongeveer dezelfde prijs betaald, maar hij is die hele periode wel ontzorgd. Hij staat immers zelf niet in voor onderhoud of herstel. De klant betaalt wel een soort ‘care free’-premie. Ons Servicemodel.be gaat ervan MEER WETEN? uit dat de klant bereid is om die Leer meer over service-innovatie: (kleine meerprijs) te betalen. www.servicemodel.be JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 59
VOKA TRIBUNE
prosit
TIEN JONGE CEO’S OP STAGE IN HET VLAAMS PARLEMENT Elk jaar organiseert Voka stages in het Vlaams parlement. Op dinsdag 14 en woensdag 22 maart ontdekten tien jonge CEO’s het leven in het parlement vanop de eerste rij, achter de schermen. Om de werking van het parlement beter te leren kennen, kregen zij elk een Vlaams volksvertegenwoordiger als meter of peter toegewezen. Met dit initiatief willen Voka en het Vlaams parlement de bruggen tussen ondernemerschap en politiek versterken. tekst: Tom Demeyer - fotografie: Frederik Herregods
60 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
VOKA.BE
2
3
1. Martine Goossens, griffier Vlaams parlement, ontvangt de CEO’s. 1
D
e tien CEO’s werden op de eerste dag van de stage ontvangen door griffier Martine Goossens die toelichting gaf over de werking van het Vlaams parlement. Ze vertelde daarbij vooral over wat er allemaal achter de schermen gebeurt. Na deze inleiding werden de stagiairs, samen met hun meter of peter, verwacht op de fractievergaderingen van de verschillende politieke partijen. Deze vergaderingen zijn normaal gezien hoogst confidentieel. De strategie van de partijen wordt er immers bepaald voor de komende politieke week. Voor de CEO’s werd echter een uitzondering gemaakt en zo kregen ze een echte indruk van politiek achter de schermen. De tweede dag werd afgesloten met enkele commissievergaderingen. Tijdens de tweede dag van de stage werd ook een debat georganiseerd tussen alle parlementsleden en de CEO’s. Waar zijn er raakvlakken tussen de bedrijfswereld en de politiek? Wat kunnen we leren van elkaar? Het kwam allemaal aan bod. De twee stagedagen eindigden in de plenaire vergadering van het Vlaams parlement.
2. Bert De Brabandere (links), voorzitter Jong Voka, neemt het woord op de eerste stagedag.
4
3. Ann-Minne Soete (N-VA) op de N-VA fractievergadering met Steffen Brans (Appwise).
“Met dit initiatief willen Voka en het Vlaams parlement de bruggen tussen ondernemerschap en politiek versterken.”
4. Hans Maertens (Voka) sluit aan voor de lunch, hier met Annick De Ridder (N-VA) en Ruben Peumans (ASAP). 5. Peter Van Rompuy (CD&V) en Koen Daniëls (N-VA) tijdens het plenaire debat.
5
6
6. Stephan Bral (The Startup Coffee Company) aan het woord tijdens het debat. 7. De stagiairs sluiten de stage af tijdens de plenaire vergadering.
7
JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 61
VOKA TRIBUNE
agenda www.voka.be/antwerpen-waasland
www.voka.be/Limburg
Tuinfeest 23/06, 19u00 | ZOO Antwerpen JongerenKamer: Zomers netwerken 29/08, 19u00 | Avantgarden (Wijnegem) Galerij der Prominenten 06/09, 19u00 | Voka (Antwerpen) Antwerpen verwelkomt het Arbitragehof van ICC 13/09, 18u00 | Voka (Antwerpen) Global Dialogue@Voka: Nigeria 19/09, 17u00 | Voka (Antwerpen) JongerenKamer: Verkiezingen & in gesprek met Alexander Saverys, CMB 26/09, 18u30 | Voka (Antwerpen) Global Dialogue@Voka: India 10/10, 17u00 | Voka (Antwerpen) Antwerp Real Estate 11/10, 14u30 | KBC (Antwerpen) Crowdfundingcongres 19/10, 08u30 | BluePoint (Berchem) Excellente ondernemingen 25/10, 18u00 | KBC (Antwerpen)
Voka Update: Hoe kunt u internationaal aanwerven? 1 4/06, 9u30 | Voka (Limburg) Toppolitici ontmoeten Ondernemers met Bart Tommelein 15/06, 19u00 | Voka (Limburg) Netwerkmissie Wereldtentoonstelling 2017 21/06 | Astana (Kazachstan) Lunch & Learn Australië/Nieuw-Zeeland, Vietnam en Singapore 26/06 | Voka (Limburg) PLATO Summerdrink 28/06, 18u30 | KAAI16 (Hasselt) Zomerkasteelfeest: Kasteel van Ordingen 23/08, 18u30 | Kasteel van Ordingen (Sint-Truiden) Best of 20 years Chambers Trophy 08/09 | Bokrijk (Genk) Onder Ondernemers 2017: MTS vs. Restaurant Danny 16/10, 17u30 | MTS (Brustem) Infosessie MBA Highlights 2018 18/10, 19u00 | Voka (Limburg) Internationaal debiteurenbeheer 2 4/10, 13u00 | Voka (Limburg)
www.voka.be/kempen
www.voka.be/mechelen
Inspiratiesessie Lean Innovatie 1 4/06, 09u00 | Voka (Geel) Jaardiner & Uitreiking Prijs Ondernemen 16/06, 18u00 | Innovatiecampus (Geel) Zitdagen steunmaatregel Ontwrichte Zone 06/09, 10u00 | Voka (Geel) Nazomerevent Voka Kempen Noord 12/09, 18u00 | Groep Van Roey (Rijkevorsel) Forum Energie 10/10, 16u00 | Olmse Zoo (Olmen) Voka Chic 13/10, 18u00 | locatie nog te bepalen Réveillon 07/12, 18u00 | Adams Polendam (Beerse)
Summer@Voka 15/06, 17u30 | Kasteel Tivoli (Mechelen) Juridische vraagstukken rond de nieuwe Europese privacywetgeving 15/06, 09u00 | Voka (Mechelen) Plato inspiratie- & infosessie bij Capsugel Belgium 21/06, 18u30 | Capsugel (Bornem) Opleiding documentenflow 22/6, 09u00 | Voka (Mechelen) Ontmoetingsmoment gemeente Nijlen 22/06, 19u30 | Nijlen (Gemeentehuis) VokaAfterwork@Maanrock 25/08, 18u00 | Maanrock (Mechelen) Kick-off lerend netwerk international finance 05/09, 16u00 | Voka (Mechelen) Symposium ‘The future trends of global business in a digital world’ 28/09, 19u00 | Voka (Mechelen) Global Dialogue@Voka - speeddating met experten op Panama 04/10, 18u00 | Voka (Mechelen) B2B-reis naar Chinese regio’s Chongqing, Shenzhen en Macau 1 4-21/10
Kennissessie
Digitalisering in de zorg 19/06/2017 – Odisee (Brussel) Schrijf u nu in!
62 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
www.healthcommunity.be
VOKA.BE
www.voka.be/oost-vlaanderen
www.voka.be/brusselse-metropool
Statuut toegelaten exporteur en geregistreerd exporteur (REX) 19/06, 9u00 | Voka (Gent) Smart Digitized Supply Chain 20/06, 14u00 | Voka (Gent) Born Global: uw eerste stappen naar internationalisering 20/06, 14u00 | Voka (Gent) Een dag in 2030 - Uitreiking Milieucharter en Charter Duurzaam Ondernemen cyclus 2016 21/06 | Voka (Gent) Nooit meer koude prospectie 22/06, 09u00 | Voka (Gent) Zomerfeest Regio Aalst 29/06 | Van Marreyt Classics (Aalst) Zomerfeest Regio Vlaamse Ardennen 03/07 | Kruidenboerderij Claus (Kruishoutem) Zomerfeest Regio Gent & Zeehaven 05/07 | De Krook & de Boekentoren (Gent) Zomerfeest Regio Meetjesland & Leiestreek 07/07 | Vlieghaven Ursel (Knesselare) Big Refresh (grote najaarsupdate) 19/09 | Voka (Gent)
Metropolitan Cultural Night: Achter de schermen van De Munt 06/09, 17u30 | Muntschouwburg (Brussel) Najaarslunch, met Sophie Dutordoir (NMBS) 04/10, 12u00 | Hotel Le Plaza (Brussel)
www.voka.be/vlaams-brabant
www.voka.be/west-Vlaanderen
Uw bedrijf doen groeien met sterke salesvaardigheden 16/06, 09u30 | Voka (Vilvoorde) Vastgoedclub: Herman Teirlinckgebouw 19/06, 16u30 | Hötel de la Poste (Brussel) Vrouwelijk leiderschap 20/06, 09u30 | Voka (Leuven) Optimaliseer uw algemene voorwaarden 20/06, 13u30 | Voka (Vilvoorde) Zomerse Barbecue met LAN Zennevallei 21/06, 18u30 | Kasteel Gravenhof (Dworp) 10 jaar antidiscriminatiewetten 22/06, 10u00 | Voka (Vilvoorde) Sport & Ondernemen met Jong Voka Zenne-Pajot 22/06, 18u00 | Waer Waters (Groot-Bijgaarden) Duurzame stadsdistributie: op bezoek bij CityDepot 29/06, 13u00 | CityDepot (Wilsele) PLATO Roadshow: bedrijfsbezoek X-treme NV 14/09, 20u00 | X-treme NV (Zaventem) Beyond the hype: inspiratiemissie naar Boston en New York Vanaf 15/10 | Vertrek op Brussels Airport (Zaventem)
Voka Ladies: Tania Poppe - Onder druk 21/06, 18u30 | Velotel (Brugge) Uitreiking jaarcertificaten Charter Duurzaam Ondernemen 22/06, 18u00 | Voka (Kortrijk) Grensoverschrijdend golftornooi 23/06, 22u00 | Saint-Omer Golf Club (Lumbres) Plato Summerevent 24/08, 18u00 | Locatie te bepalen In-zicht: De fiscaliteit van de toekomst 06/09, 18u00 | Locatie te bepalen The future is (y)ours to change 20/09, 14u00 | Kortrijk Xpo (Kortrijk) Voka Open Bedrijvendag 01/10, 09u00 | Voka (Kortrijk) Voka Ladies bezoekt Lingerie Van de Velde 12/10, 09u00 | Lingerie Van de Velde (Schellebelle) Family Business Happening 26/10, 16u00 | Locatie te bepalen Bedrijvencontactdagen 2017 06 en 07/12, 12u00 | Kortrijk Xpo (Kortrijk)
Veerle, jij bent onze team leader, waarom spring jij niet als eerste?
Ben je een groeiend bedrijf en heb je de ambitie om in de komende jaren die groei te versnellen? Het Accelero-traject van Voka boost de groei van je bedrijf!
Via individuele coaching ondersteund door maandelijkse bijeenkomsten met andere snellegroeibedrijven maken we je bedrijf groei-klaar. We bepalen wat je prioritaire groei-opportuniteiten zijn en maken je klaar om duurzaam snel te groeien. Meer informatie: www.voka.be/accelero
ACCELERO-DEELNEMER
Olivier Saverys MaisonRouge
JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 63
WIJ MAKEN DE VLAAMSE KMO’S MET VERTICALE INTEGRATIE SUCCESVOLLER EN WINSTGEVENDER.
ENKELE VAN ONZE DIENSTEN
INCONEL CONSULTING KMO CONSULTANCY GROEITRAJECT WIJ
BEGELEIDEN U IN HET FORMULEREN EN IMPLEMENTEREN VAN EEN WINNENDE BUSINESS STRATEGIE.
VERBETERTRAJECT
ORGANISATIE & STRUCTUUR
SAMEN MET U ANALYSEREN EN OBSERVEREN WE DE BESTAANDE SITUATIE OM DE JUISTE ACTIES TE ONTWIKKELEN.
WIJ HELPEN U DE JUISTE STRUCTUUR IN UW ORGANISATIE OP TE ZETTEN IN FUNCTIE VAN HET GEKOZEN OPERATIONEEL MODEL.
TEL: +32 476 800 637 EMAIL: MICHEL@INCONEL-CONSULTING.BE PREDIKHERENHOEVESTRAAT 23 2840 REET (RUMST) BELGIË
WWW.INCONEL-CONSULTING.BE
FIL
CO
SE
MI
ME
M
DY
NA
RIE
TE BU AM ILD ING
ONZE ZALEN ZIJN ONTWORPEN VOOR FILM. WAT ZE PERFECT MAAKT VOOR VEEL MEER DAN FILM. NOG IETS DAT U MISSCHIEN NIET WIST OVER ONS.
KO
OK
CO
Hoogstaande technologie. Comfortabele zetels. Efficiënte organisatie. Allemaal troeven die niet alleen van film kijken bij Kinepolis een unieke ervaring maken. Ook seminaries, events, cultuur, congressen (en nog veel meer) zijn perfect op hun plaats bij ons.
PU
NT
NG
RE
S
Meer info? Check business.kinepolis.be of bel Stéphanie Verhelst op 09 241 01 61.
Meer dan alleen cinema.
Kinepolis_JamesBond_VOKA-164x122.indd 1
09/05/2017 15:12
VOKA TRIBUNE
VOKA.BE
uitsmijter | Hans Maertens Hans Maertens heeft geretweet Voka @vokavzw 19 mei @VOKA_HMaertens op bootcamp bij @LidlBelgium samen met @FonsLeroyVDAB benieuwd naar het resultaat? Ontdek het op http://www.voka.be/ vokacongres Hans Maertens @VOKA_Maertens · 3 mei Ons land is net goed genoeg bezig in transformatie: plaats 8. Arbeidsmarkt en onderwijs blijven pijnpunten. #transformatie-index
wisselt. Er zijn natuurlijk introverte en extraverte persoonlijkheden, maar elk van ons heeft een grote openheid in zich. En die openheid neemt steeds maar toe.
© Chak López
De openheid kent vandaag geen grenzen meer. Door de klassieke media uit de vorige eeuw en vooral door de nieuwe media van deze eeuw weten we ongeveer alles wat er gebeurt: ver weg in de wereld, maar ook dichtbij, bij onze fam i lie, vrienden, buren en kennissen. Of we dénken toch dat we het weten. Want de grenzeloze openheid van het web, Twitter en Facebook leidt evenwel ook tot onwetende naïviteit of voyeurisme. Maar los daarvan gaat de wereld toch voor iedereen open: voor de ene als toerist of Erasmusstudent,
4.820.000.000 W
anneer je het woord ‘open’ googelt, dan geeft de zoekmachine in 0,78 seconden maar liefst 4,82 miljard hits aan. Duizelingwekkend is de snelheid waarmee dit gebeurt, maar nog veel meer wat je allemaal terug vindt onder het woord open. Van openingsuren tot open huizen, van open lessen tot open bedrijven, van open tenniskampioenschappen tot open golfdagen, van open source tot Open VLD … En dan vraag je je misschien af hoeveel keer het woord ‘gesloten’ scoort op Google: slechts 31.300.000 resultaten in 0,52 seconden. Voor de wetenschappelijkheid van dit onderzoek :-) heb ik ook het woord ‘closed’ opgezocht: 1,12 miljard resultaten. Nog altijd een pak minder dan ‘open’. Blijkbaar gebruiken we het woord ‘open’ veel meer dan het woord ‘gesloten’. Hoe zou dat komen? Wellicht omdat de mens een sociaal wezen is dat steeds op anderen aangewezen is. Omdat de mens van nature steeds nieuwe horizonten verkent. En omdat de mens graag communiceert, informatie doorgeeft en van gedachten
“Ondernemingen beseffen dat zij een deel van de oplossing kunnen zijn voor heel wat maatschappelijke en ecologische problemen.” voor de andere als ondernemer of medewerker in het buitenland. We brengen culinaire specialiteiten van over heel de wereld tot bij ons en de multiculturaliteit tussen bevolkingsgroepen neemt overal toe. Ook het ondernemerschap is open geworden. Vroeger werden vele ondernemingen geleid vanuit de traditionele waarden, en die waren vaak nogal
JUNI 2017 VOKA TRIBUNE 65
VOKA TRIBUNE
moeite. Alleen zij die open innoveren met andere bedrijven, wetenschappelijke instellingen en universiteiten zullen overleven. We zullen ook open moeten omgaan met onze planeet. Ecologische én demografische ontwikkelingen vragen open en duurzame antwoorden. Heel wat maatschappelijke problemen zullen ook een antwoord vinden door een goede samenwerking en open relatie tussen de overheid en onze bedrijven. PPS maar dan veel breder en dieper dan vandaag. gesloten: “pour vivre heureux, vivons cachés”. En dat gold zowel voor de medewerkers, de media, de omgeving, de overheid, als de klanten en de leveranciers. Vele bedrijven sloten zich af achter de inrijpoort van het fabrieksgebouw en duldden geen pottenkijkers. De lokale markt was het speelterrein waar op leven en dood geconcurreerd werd. Gelukkig zijn de tijden veranderd en zijn onze ondernemingen ‘Open Ondernemingen’ geworden. Open Ondernemingen beseffen dat ze een grote maatschappelijke verantwoordelijkheid dragen. “Ondernemers ondernemen voor iedereen”, zoals een nieuwe sensibiliseringscampagne van Flanders DC het kernachtig samenvat. Ondernemingen zetten vandaag heel hard in op duurzaam ondernemen en corporate social responsability. En ze doen dat niet enkel voor hun reputatie. Ondernemers en ondernemingen beseffen dat zij in de 21ste eeuw een deel van de oplossing kunnen zijn voor heel wat maatschappelijke, economische en ecologische problemen. Wie vroeger de wereld wilde veranderen, werd pastoor, leraar, journalist, kunstenaar, politicus … Of missionaris, professor, schrijver, artiest, minister … Ik laat aan elk van u de keuze. Vandaag zien we ondernemers rechtstaan in de overtuiging dat ze een steen in de rivier kunnen verleggen. Ze worden Open Ondernemers. Daarom congresseert Voka in 2017 over Open Ondernemen. Hoe kunnen bedrijven op een open manier omgaan met hun medewerkers? Mensen maken het verschil maar de juiste mensen vinden en houden, kan alleen maar met een open aanpak. Bedrijven die in een gesloten kamertje of labo aan onderzoek doen, zullen er aan zijn voor de
66 VOKA TRIBUNE JUNI 2017
Open Ondernemen betekent ook de grenzen verleggen. Vlamingen zijn eeuwen lang onderdrukt geweest door Romeinen, Fransen, Oostenrijkers, Spanjaarden, Duitsers, Nederlanders … Dit heeft van ons altijd eerder een gesloten volk gemaakt, maar de laatste decennia zijn we gelukkig losgekomen. Onze Vlaamse ondernemers durven te ondernemen: ze vernieuwen en innoveren; ze veroveren de wereld met topproducten en
“Vandaag zien we ondernemers rechtstaan om een steen in de rivier te verleggen. Ze worden Open Ondernemers.” diensten. Onze (jongere) medewerkers worden geprezen voor hun brede visie en talenkennis. We zijn echt ‘open’ aan het bloeien en zijn ‘open’ aan het ondernemen. Voka is een open netwerk van 18.000 Vlaamse bedrijven dat het voortouw wil nemen om iedereen te overtuigen dat Open Ondernemen onze wereld (een beetje) kan redden. Wij nodigen ook iedereen uit om hieraan mee te werken. Wedden dat we over 5 jaar bij het googelen van het woord ‘open’ 9,64 miljard hits halen! Hans Maertens, Gedelegeerd bestuurder Voka – Vlaams netwerk van ondernemingen
Kia.com
Let’s do business.
De nieuwe Kia Optima Sportswagon. Doe het beter. Doe het met flair. Hebt u ooit al eens een tweede kans gekregen op een eerste indruk? De nieuwe Kia Optima Sportswagon is gelukkig zo indrukwekkend dat u daar geen nood aan zal hebben. Zijn design is subtiel met vloeiende lijnen en hij is volgeladen met een ruim aanbod aan slimme technologie, zoals de 360° camera en een draadloze telefoonoplader. En dan nog is hij ruim genoeg om hem vol te laden met wat u maar wilt. Kortom, met de Optima Sportswagon doet u een goede zaak.
(1) 7 jaar garantie of 150.000 km (wat het eerst wordt bereikt, zonder kilometerbeperking gedurende de eerste 3 jaar). (2) Het 7 Year Map Update programma gerechtigt de koper van een Kia-wagen verkocht vanaf 01.03.2013 door Kia Motors Belgium via een erkende Kia-verdeler in België of het Groothertogdom Luxemburg en uitgerust met een origineel fabrieksgemonteerd LG-navigatiesysteem, gedurende een periode van 7 jaar vanaf de aflevering van de wagen, tot het bekomen van een jaarlijkse navigatiekaart-actualisatie (maximaal om de twaalf maanden) bij elke erkende Kia-dealer of Kia-hersteller in de Europese Unie (enkel na afspraak).
4,4 - 8,2 l/100 km
113 - 191 g/km
Volatiele prestaties op korte termijn of duurzame in de tijd? Ik heb al gekozen.
U. Uw ideeĂŤn. Uw waarden. Uw ambities. Wij. Onze ervaring. Onze vakkennis. Onze visie. Een totaalbenadering op maat, gericht op duurzame prestaties in de tijd. En altijd actief zorg dragen voor uw vermogen. Zo zien wij vermogensbeheer bij Bank Degroof Petercam. Kies voor zekerheid: neem de toekomst in handen! Benieuwd naar onze prestaties? Ga naar www.neemdetoekomstinhanden.be