MALTA & Gozo
HET EILAND VAN GELOOF
ONTDEK DE HEILIGE GESCHIEDENIS HEILIGDOM VAN ONZE LIEVE VROUW VAN MELLIEĦA, MALTA De Maltese eilanden zijn een prachtige plek om de heilige geschiedenis te ontdekken. Er zijn religieuze rijkdommen en een schat aan kunst. Bezoek wonderbaarlijke kathedralen en kleine kapellen om rustig na te denken. Malta en Gozo zijn eilanden waar prehistorische kolonisten tempels bouwden voor hun vruchtbaarheidsgodin, waar de apostel Paulus een dramatische schipbreuk overleefde om het christendom te introduceren, en waar de Hospitaalridders de hele hoofdstad Valletta bouwden, een versterkte stad met barokke paleizen, tuinen en kerken. De bevolking van Malta is merendeels katholiek en de eilanden zijn bezaaid met zo’n 365 kerken, één voor elke dag van het jaar. Sommige parochiekerken zijn imposante bouwwerken die de skyline van het dorp domineren en trots pronken met rood of zilver geschilderde koepels.
Pelgrims treden in de voetsporen van Sint-Paulus en hedendaagse pausen. Het is echter niet verwonderlijk dat een land met zo’n bewogen geschiedenis ook fascinerende sporen biedt van andere culturen en religies zoals anglicaans, joods, islamitisch en orthodox.
Mosta, Malta
Ħal Saflieni Hypogeum, Malta
PREHISTORISCH MALTA De vroegste kolonisten bouwden majestueuze tempels. Deze enorme decoratieve neolithische bouwwerken, met de cultusobjecten, getuigen van de ontwikkeling van de georganiseerde religie. Het bewijs suggereert dat de Moedergodin van de Vruchtbaarheid oppermachtig regeerde. Het is niet overdreven om te zeggen dat Malta in de oudheid de belangrijkste sterke promotor was van vrouwelijke macht, eerbied en mystiek. Een must voor elke bezoeker is het Ħal Saflieni Hypogeum, de enige prehistorische ondergrondse begraafplaats ter wereld. Het is meer dan 5.000 jaar geleden gebouwd en dateert van vóór de Egyptische piramiden. Het is een bijna perfect intact voorbeeld van prehistorische architectuur en geeft wat UNESCO omschreef als “een unieke getuigenis van een beschaving die verdwenen is”. Het bevat verschillende beeldjes, voornamelijk die van de slapende dame, een afbeelding van een vrouw met een overvloedige vorm die op haar zij op een bank ligt. Ook in de buurt zijn de Tarxientempels, die prachtige voorbeelden van prehistorische kunst tonen.
Het aantal bezoekers van het Hypogeum is beperkt, dus zorg ervoor dat je van tevoren tickets boekt om het werelderfgoed te zien. De neolithische tempels in Ħaġar Qim en Mnajdra, die een opvallende kustpositie innemen, zijn goed bewaard gebleven. Een tentachtige structuur beschermt het toch delicate tempelcomplex tegen de elementen. Ħaġar Qim heeft nog steeds delen van het oorspronkelijke dak op zijn plaats. Een van de schatten is de Venus van Malta, een beeldje waarvan men denkt dat het vruchtbaarheid vertegenwoordigt. Een bijzondere ervaring is de lentezonnewende op 21 maart. De tempel is plotseling gehuld in licht en de staande stenen muren krijgen een prachtige gloed terwijl iedereen vol ontzag toekijkt. De Ġgantija-tempels op Gozo, beschouwd als een van de belangrijkste archeologische vindplaatsen ter wereld, zijn een andere plaats van mysterie en prehistorische aanbidding. Neem de enorme afmetingen van de megalieten in je op en vraag je af hoe het leven was in 3.600 voor Christus.
ST PAUL’S GROTTO, RABAT, MALTA
KOMST VAN HET CHRISTENDOM Een schipbreuk deed zich voor in het jaar 60 en de gevolgen ervan weergalmen tot vandaag de dag. Het bracht de apostel Paulus naar het eiland. Tijdens zijn verblijf van drie maanden introduceerde hij het christendom bij de mensen van Malta en veranderde daarmee de loop van de geschiedenis. Er wordt aangenomen dat Paulus heeft geleefd en gepredikt vanuit een grot in Rabat die bekend staat als de Sint-Paulusgrot.
Valletta
KERK VAN SIN T PAULUS’ SCHIPB REUK Nu is dit een plaats van aanbidding en bedevaart, onder meer voor paus Johannes Paulus II en paus Benedictus XVI. Je bereikt de grot vanaf de collegiale kerk van St. Paul in Rabat. Vlakbij is het Wignacourt Museum, dat een schat aan religieuze kunst herbergt, en de catacomben gewijd aan de martelaar St Agatha. Deze catacomben zijn vooral belangrijk vanwege de opmerkelijke middeleeuwse fresco’s, waarvan sommige dateren uit de 12e eeuw.
DE ONTHOOFDING VAN JOHANNES DE DOPER, VALLETTA, MALTA
HET NALATENSCHAP VAN DE RIDDERS De Ridders van Sint-Jan van Jeruzalem, een militaire hospitaalorde, vestigden zich in 1530 in Malta. Na het afweren van de Ottomaanse troepen in het Grote Beleg van 1565, begonnen ze met de bouw van een nieuwe hoofdstad, Valletta. De ridders regeerden tot 1798 en lieten een glorieuze erfenis na van paleizen, kerken en kunst. Valletta, een ommuurde stad van adembenemende schoonheid, was in 2018 de Culturele Hoofdstad van Europa en staat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. De kroon op de stad is de spectaculaire Sint-Janscokathedraal, beschreven door de beroemde Schotse schrijver en historicus Sir Walter Scott, met het “meest opvallende interieur dat ik ooit heb gezien”. Het dateert uit 1577 en biedt barokke kunst, relikwieën en standbeelden in overvloed. Kijk omhoog naar de gewelfde plafonds, gedecoreerd door de Italiaanse kunstenaar Mattia Preti, en je zult versteld staan. Elk van de acht zijkapellen herbergt eigen rijkdommen, en zelfs de sierlijke marmeren vloer van de kerk, ingelegd met de grafstenen van de
hieronder begraven ridders, barst van de veelkleurige details. De weelderige decoratie is een indicatie van de status van de ridders als de rijkste, machtigste en prominente verdedigers van het katholicisme in de regio. Het is het perfecte huis voor Michelangelo Merisi da Caravaggio’s meesterwerk ‘De onthoofding van Johannes de Doper’ (1608). Dit is het grootste kunstwerk van Caravaggio en het enige met zijn handtekening. Tijdens de bouw van de Sint-Jan in 1574 werd de eerste inquisiteur door paus Gregorius XIII naar Malta gestuurd. De Inquisitie was bedoeld om de conflicten die vaak ontstonden tussen de Orde en de Kerk op Malta glad te strijken. Zijn aanwezigheid op het eiland veroorzaakte echter een constante machtsstrijd tussen de grootmeester, de bisschop en de inquisiteur. De Romeinse inquisitie duurde tijdens het hele verblijf van de ridders. Het Inquisiteurspaleis bevindt zich in Birgu en is open voor het publiek.
WIST JE DAT? Twee ingezeten inquisiteurs werden pausen - Alexander VII in 1655 en Innocentius XII in 1687.
ANDERE
VALLETTA parels De Hospitaalridders, bestaande uit edelen uit heel Europa, waren verdeeld in verschillende “langues”. Het waren er in totaal acht: Castille et Leon, Italie, Aragon, Angleterre, Baviere, Allemagne, Frankrijk, Auvergne en Provence. Vijf overleven tot op de dag van vandaag. Elke langue had zijn eigen Auberge en Kerk, waarvan sommige nog overeind staan. De Auberge
d’Italie herbergt MUŻA, het Malta National Community Art Museum. Aangrenzend is de kerk van St. Catharina van Alexandrië. De Grootmeester van de Orde had zijn eigen paleis. Het arsenaal en prachtige staatskamers bevatten veel van de schatten die door de ridders zijn vergaard. Tegenwoordig huisvest het gebouw in kwestie het kantoor van de president van Malta.
De wapenzaal
MALTA VALLETTA,
De ridders werden formeel opgericht in Jeruzalem en vestigden zich later in Akko, Cyprus en Rhodos, om uiteindelijk in 1530 naar Malta te komen. De pauselijke bul die door paus Paschalis II in 1113 werd uitgevaardigd ten gunste van de Orde veranderde een gemeenschap van vrome mannen in een instelling binnen de Kerk. De bul is te vinden in de nabijgelegen Nationale Bibliotheek, waar de archieven van de Orde zijn opgeslagen.
Ta’ Liesse-kerk, Valletta, Malta
PLAATSEN VAN AANBIDDING GENOEG Valletta heeft maar liefst negentien kerken binnen haar muren. Misschien vind je je eigen speciale gebedsplaats. Een bezoek aan de kerk van St. Paulus’ schipbreuk of de basiliek van St. Dominic is de moeite waard als je prachtige voorbeelden van barokke kunst en architectuur wilt bewonderen. De 42 meter hoge ovale koepel van de Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw van de Karmel domineert de skyline van Valletta. De oorspronkelijke kerk dateert uit 1570 en werd herbouwd na zware schade in de Tweede Wereldoorlog. Het bevat een schilderij van Onze-Lieve-Vrouw van de berg Karmel uit het begin van de 17e eeuw. Vlakbij is St Paul’s Anglicaanse Prokathedraal, die zijn eigen bijdrage aan de horizon biedt met een torenspits van 60 meter hoog. De kathedraal werd gebouwd in opdracht van koningin Adelaide tijdens een bezoek aan Malta in de 19e eeuw, toen ze ontdekte dat er geen plaats voor anglicaanse aanbidding op het eiland was. De koningin legde de eerste steen in maart 1839 en haar banier hangt boven de koorbanken.
St Paul’s Anglicaanse Pro-kathedraal, Valletta, Malta
MDINA BEZIENSWAARDIGHEDEN Een bezoek aan Mdina is alsof je de geschiedenis binnenstapt. In de smalle straatjes en pleinen van deze prachtige ommuurde stad vind je middeleeuwse en barokke architectuur. Het is een plaats van schoonheid en eenzaamheid, die haar bijnaam ‘de stille stad’ verdient. De 17e-eeuwse kathedraal, St Paul’s, heeft een opvallende stenen buitenkant. Het interieur maakt indruk met grote Korinthische zuilen en een prachtige koepel die schitterend is versierd door beroemde kunstenaars zoals Mattia Preti. De oorspronkelijke kathedraal, die dateert uit de 13e eeuw, werd bijna volledig verwoest tijdens de aardbeving van 1693. Het werd kort daarna opnieuw ontworpen en herbouwd, met de koepel ontworpen door de Maltese architect Lorenzo Gafa in 1701.
St Paul’s Kathedraal, Mdina, Malta
Vlakbij is de Karmelieten Priorij, die open is voor het publiek. Karmelietenbroeders delen hun levensstijl met bezoekers. Er isook een museum.
ROND MALTA Waar je ook heengaat op Malta, er zijn gebedshuizen om te verkennen en te bewonderen. De Annunciatiekapel in Ħal Millieri, in de buurt van Żurrieq, en de kapel van Santa Marija ta’ Birmiftuh, dicht bij de luchthaven, zijn beide middeleeuws en hebben prachtige fresco’s. De Mosta-dom is indrukwekkend met een enorme koepel, de op twee na grootste in de christelijke wereld. Tijdens de Tweede Wereldoorlog viel een bom door de koepel zonder te exploderen. Een replica van de bom is te zien in de kerk. De oorspronkelijke kapel van St. Lawrence in Birgu diende als de eerste kloosterkerk van de Orde bij de oprichting in Malta tussen 1530 en 1571. De huidige barokke kerk is tegenwoordig de collegiale kerk van Birgu.
St Mary Magdalene Kape l DING LI, MALT A
De parochiekerk St Gaetano in Ħamrun is vooral bekend om het standbeeld en de relikwie van Sint Ġorġ Preca, de eerste Maltese katholieke heilige. Toewijding aan de Heilige Moeder blijkt uit een aantal kerken die ter ere van haar zijn opgedragen. Het meest opvallend is het Heiligdom van Onze-Lieve-Vrouw in Mellieħa. Het altaarstuk van de kerk is een fresco in Byzantijnse stijl, mogelijk uit de 12e eeuw. Het feest van St. Mary, op 15 augustus, wordt gevierd in zeven verschillende parochies op Malta en Gozo.
TAL-MAQLUBA-KAPEL, QRENDI, MALTA
LEGENDEN San Dimitri, Għarb, Gozo Sommige oude kapellen worden geassocieerd met legendes. Een mysterieuze krater in de grond achter een kleine kapel gewijd aan St. Matthew, in Qrendi, heeft folklore gecreëerd. Het staat bekend als Tal-Maqluba (letterlijk vertaald als “ondersteboven gekeerd”). Het verhaal vertelt hoe de lokale bevolking zich van God had afgekeerd en hoe het zinkgat van de ene op de andere dag werd gecreëerd tijdens een angstaanjagende storm, toen engelen het dorp van zijn wortels rukten en in zee dumpten. Zo ontstond het eiland Filfla. De legende van San Dimitri op Gozo gaat over een vrouw die voor het schilderij van de heilige bad voor de terugkeer van haar zoon, meegenomen door Barbarijse
Tal-Ispera n Kapel za
MOST A, MA
LTA
zeerovers. Sint Demetrius hoorde haar smeekbede. Ze zag hem bewegen in het schilderij, van waaruit hij wegreed, galopperend over de golven, op zoek naar de piraten. Al snel kwam hij terug met de jongen in zijn armen. Toen ging hij opnieuw de fotolijst in, maar de hoefafdruk van het paard bleef in de rots gedrukt. Bij een inval door piraten in Wied taliSperanza (Vallei van Hoop) in Mosta, verstopte een jonge vrouw zich in een grot en bad tot de Maagd Maria om bescherming, zodat ze niet zou worden ontvoerd. Precies op de plek waar ze onderdak had gevonden, werd een kerk gebouwd.
CITADEL KATHEDRAAL De kathedraal van de Hemelvaart van de Heilige Maagd Maria, in de Citadel van Gozo, is een barokke schat uit het begin van de 18e eeuw. Er was weinig geld voor een koepel op het moment van de bouw. De Siciliaanse schilder Antonio Manuele kwam te hulp door een trompe l’oeil te schilderen, waardoor de illusie van een koepel werd gecreëerd.
DE BASILIEK VAN Sint Joris De huidige kerk werd gebouwd in de 17e eeuw, maar de geschiedenis is veel langer. De parochie is ontstaan in de Byzantijnse tijd. De basiliek is volledig bedekt met marmer en goud stucwerk, met de spiraalvormige zuilen van het indrukwekkende hoofdaltaar geïnspireerd op de Sint-Pietersbasiliek in het Vaticaan. Het religieuze feest van Sint-Joris in de zomer trekt een grote gemeente, waaronder veel Gozitaanse emigranten uit het buitenland die naar huis komen om samen met hun familieleden van het feest te genieten.
Er is een lange geschiedenis van rivaliteit tussen twee parochies op Gozo. Tot op de dag van vandaag promoten de twee kerkgemeenschappen hun liefde voor opera via twee operahuizen, Astra en Aurora, respectievelijk beheerd door San Ġorġ en de Citadel-kathedraal. Elk van hen voert jaarlijks een volwaardige opera uit, meestal in oktober. Dit is een opmerkelijke prestatie voor een eiland met slechts 30.000 inwoners. Astra en Aurora zijn ook het hoofdkwartier van de twee bandclubs die centraal staan in het gemeenschapsleven.
HET HEILIGDOM VAN TA’ PINU De basiliek van Ta’ Pinu op Gozo is fascinerend. Het is een bedevaarts- en gebedsoord, vooral voor mensen die ziek zijn. Het verhaal begint in 1883, toen een lokale vrouw, Carmela Grima, de stem van de Heilige Maagd hoorde in een kleine kapel. In de volgende jaren werden daden van genade gemanifesteerd. Men geloofde dat gebeden in de kapel Gozo redden van de plaag die Malta destijds trof. Er werd besloten om op de plaats een grotere kerk te bouwen ter ere van de Heilige Maagd. Het werd ingewijd in 1931 en het jaar daarop kreeg het de status van basiliek door paus Pius XI. De smalle kamers aan weerszijden van het altaar, die naar de oude kapel leiden, staan vol met ex-voto-offers, van vroege schilderijen van schepen op zee tot krukken, kinderkleding en foto’s, allemaal bewijs van het lokale geloof in de voorspraak van de Madonna Ta’ Pinu.
BEGRAAFPLAATSEN EN CRYPTEN Addolorata Begraafplaats, Paola, Malta
ypte r C e s n aa Dominic MALTA AT, RAB
Er zijn verschillende begraafplaatsen die het ontdekken waard zijn. De begraafplaats Santa Maria Addolorata is de grootste. Het is gebouwd in de 19e eeuw in neogotische stijl en heeft sierlijke poorten, uitgebreid metselwerk en prachtige waterspuwers. Het is een plek voor bezoekers om na te denken en innerlijke rust te vinden. Er zijn drie Commonwealth Graveyards. Ze zijn van bijzonder belang voor bezoekers uit het VK, Australië en Nieuw-Zeeland: Kalkara staat bekend om de prachtige stenen boog, Pietà is een ommuurde begraafplaats en Mtarfa ligt op een prachtige locatie, dicht bij Mdina.
Een indrukwekkende koepel De Rotunda-kerk in Xewkija is beroemd om zijn enorme koepel. Het wordt ondersteund door acht grote zuilen, bedekt met steen. De kerk is versierd met fijn beeldhouwwerk, marmer en moderne schilderijen.
HET KERKJAAR Voor katholieke gelovigen is de Goede Week een heel bijzondere tijd. Op Goede Vrijdag is er een plechtige processie van praal en re-enactment in de meeste dorpen en steden over de eilanden, met standbeelden die scènes uit de Passie van Jezus Christus uitbeelden. Op Paasdag zitten de kerken vol en luiden de klokken van gejuich. De drie steden Birgu, Bormla en L-Isla staan bekend om hun openbare vreugdevolle paasprocessies, waarbij mannen met het standbeeld van de verrezen Christus door de straten rennen die gevuld zijn met de trouwe en nieuwsgierige toeschouwers. In de zomer vieren kerken in het hele land hun patroonheiligen met lokale festa’s, die de mensen de straat op brengen voor processies en vieringen die dagen kunnen duren. Het festa is een van de belangrijkste evenementen van het jaar van elke Maltese gemeenschap. Het is een mengelmoes van heilig en profaan met straatversieringen,
bandoptochten en vuurwerk. Catherinewielen zijn gemonteerd op grote palen in de straat, terwijl andere raketten de lucht verlichten in grootschalige displays.
De hele gelegenheid is zeer kleurrijk en roept de essentie van de zomer in de Middellandse Zee op. Kerstmis is een speciale tijd, waarin de Maltezers de ramen van hun huizen met kribben aankleden om de geboorte van Jezus te vieren. Gewoon in het donker door de straten lopen is een genot, de lichten zien flikkeren van huizen en winkels die versierd zijn.
JOODS ERFGOED De joodse gemeenschap op Malta is klein, maar de geschiedenis is lang. Joodse wortels dateren uit de 4e eeuw tijdens de Romeinse periode, zoals blijkt uit de joodse catacomben met tekeningen die de Menora uitbeelden. Loop door de smalle kronkelende straatjes van de ommuurde stad Mdina en zie borden voor de ‘joodse Zijdemarkt’, een getuigenis van de tijd dat de joodse gemeenschap talrijk was. Het kleinste van de drie eilanden, Comino, is
waar de joodse mysticus Abraham Abulafia leefde van 1285 tot aan zijn dood in ongeveer 1291. Hij was een kabbalist uit Spanje met een droom om het jodendom te verenigen met het christendom en de islam. De reis die hij naar Rome maakte om te proberen paus Nicolaas III te bekeren, verliep niet goed; de paus beval dat hij op de brandstapel moest worden verbrand. De plotselinge dood van de paus redde zijn leven en hij bracht zijn laatste jaren door op Comino, waar hij zijn laatste en misschien wel meest begrijpelijke werk samenstelde, de meditatiehandleiding “Woorden van schoonheid”.
GRIEKSE KERKEN 5.000 Grieks-katholieke Rhodiërs kwamen in 1530 met de Hospitaalridders naar Malta en vestigden zich in Birgu. Tegen 1569 hadden ze de kerk van St. Nicholas gebouwd, algemeen bekend als de Church of Souls. Een andere Griekse kerk werd rond 1580 in Valletta gebouwd. In dit heiligdom hangt de wonderbaarlijke icoon van OnzeLieve-Vrouw van Damascus, die werd meegebracht uit Rhodos. Dit werd later de parochie van Grieks-katholieken in Malta. De kerk werd vernietigd door vijandelijke acties in de Tweede Wereldoorlog en kort daarna herbouwd tot wat we nu kennen.
Onze-Lieve-Vrouw van Damascus, Grieks-katholieke kerk, Valletta, Malta
De orthodoxe Grieken moeten in de negentiende eeuw nogal talrijk zijn geweest. Hun voormalige pand werd ook verwoest in de oorlog en ze ontmoeten elkaar nu voor hun religieuze dienst in Lower Merchants Street, Valletta.
ISLAMITISCHE ERFENIS Malta’s Turkse militaire begraafplaats in Marsa heeft een extravagante oriëntalistische stijl. Het werd gebouwd in de jaren 1870 en werd ontworpen door de vooraanstaande Maltese architect Emanuele Luigi Galizia. Het wordt als één van zijn mooiste werken beschouwd. Het project werd volledig gefinancierd door de Ottomaanse sultan Abdülaziz. De Mariam Al-Batool-moskee in Paola is iets nieuwer en opende haar deuren pas in 1982. De minaret is een herkenningspunt op zich en is zichtbaar over een groot gebied.
OTTOMAANSE BEGRAAFPLAATS, MARSA, MALTA