V&D 2007 by VietDoc Na Uy

Vie't & D<_>c D~c

San 2007

mue lue • • www .vietdoc.no

Tht.rc hi~n Dinh Ng9c Can, Dlfong Kim, Thanh Hiep, D~ng Bån, Ph<;~m Gia L<)c, Mai Thåo.

gap bai Hoai My, Tam Thanh, Khanh Ha, C6 Nglf, D11ng Trlnh, Cung Vlnh Vi~n, Dlfong Kim, M<;~ch Nha, Doan Mai Tam, Thi H<;~nh, Ph<;~m Tfn An Ninh, Le Nguyen, Nguy~n V11n Tha, Ph<;~m Dong Ng<;~c, Nguy~n Ph<;~m Thi Håo, Vo Thanh, Thieu Nguyet, MQ, Tran Thvy Minh, Nguy~n Thuy Nam.

Bia: Xuan Que HlfcJng Huynh Tr9ng Kim

lien l~c post@vietdoc.no konto: 0539.5049463

ho~c

Dinh Ng9c can Utholtvn 46E l 053 Oslo, Norway

O~ c

San Vil!t & Dqc khi'>ng phåi l~ til!ng n6i c{•a do~n thl! hay b:lt ky t6 chUc niio. Mqi chi phf an loåt do Slf d6ng g6p cua CåC than hliu va b~n dqc.

Ngo Van chuong dån gi an n6i vS ... heo Xuån l~nh Nhfrng dan chim thien di Chi~u mua Ni~m vui tren du<'mg Dem tru<'mg d6 ruqu -V~ thåm ch6n dqi Mai sau ki~p khac Xem tu6i cua b~ Y _nghia 12 con giap theo d6ng phuong Tet xua Ngåy såp qua V~ mot b~n s6ng. Xuån vån con Ch6 HQc ti~ng Na-uy bå.ng tha Coi rieng Chi~u , tranh Le Van Tåi va mua

Dong Tåy g(lp nhau trong khoa h9c huy€n bi Cai ch~t oan khuåt ctJa nh~c si Minh Ky V~t tich b~o tan Tim Nhjp Kjære bønn/Kinh thån m~n Hot cam tren chi~u Cåm an deri C6 mot dong s6ng Nhfrng eau hoi mtta mua Sai Gan, dem hoa ho~ Nguai con gai cua qu6c- måu Gi6'i thi~u sach Lå thu Na-uy Cånh tuy~t

Ban thvc hi~n HoaiMy C6Ngu Ph~ Tin An Ninh Nguy~n Ph~ Thi Håo Duong Kim (djch) Cung Vinh Vi~n Tam Thanh Le Nguyen (Suu tfun) Le Nguyen (Suu tårn) Ph~m D6ng Ng~c Nguy~n Ph~ Thi Hao Khånh Hå M~ch Nha ThiH~

Doan Mai Tam Nguy~n Thuy Nam

Le Nguyen (Suu tårn) Ph~

Tin An Ninh Dang Trinh M~ch Nha Gunnar W æmess V6 Thanh (djch) MQ Thi~u Nguy~t Nguy~n Thuy Nam c6Ngu C6Ngu Nguy~n Van Thå Ban th~rc hi~n Le Nguyen

3 4 5 6 9 10 12

13 19 20 22 23 24 25 26 28 30 31 32 35 37 38 40 45 46 50 57 62 70 74

ThaThiH~

Nh~c Trån Tht,~y Minh

Ban than men • Gk ch\lc nam qua, ViSt&DQc da d~u d~n låm c6ng vi~c g6p nh~t nhfrng sang tac råi råe trong nåm cua ngw)i Vi~t hi~n dang s6ng a Na-uy d€ gai d~n qui bC;ln dQc, nhfrng nguoi nghi~n tiSng M(f c6 tiSng M(f d€ dQc, c6 hinh ånh que huang d€ åp u trong nhfrng ngåy dåu nåm mai . C ho dSn nay, ViSt&DQc duqc bC;lll dQc d6n nh~n nhu m(>t nguoi bC;lll thån thiSt, thuy chung; nguoi ViSt nghi~p du dang t~p tånh ti~ng M(f kh6ng cåm thåy ngC;li ngung; nguoi viSt chuyen nghi~p thi bao gio eling dånh nhfrng bai viSt d~c såc nhåt cho ViSt&DQc, uu tien dånh cho bC;lll dQc chung mi~n dinh cu v&i minh tm&c khi chuy€n cho cac bao a ben ngoåi. C ung v&i nhfrng dåu hi~u dåy l<;le quan d6, Ban Thvc Hi~n se c ho rna lC;li trang nhå tC;li dia chi www.vietdoc.no . O d6, qui bC;lll se tim duqc kh6ng chi nhfrng bai vira c~p nh~t må con cåc s6 Tuy€n T~p cua cåc nåm tm&c cung cac bai da dang tren trang nhå ViSt&DQc tir 1998 cho d~n nay. Hån h;;tnh mai qui b;;tn ghe tham eling gai sang tac cua minh cho mQi nguoi eling thu&ng thuc. Rieng D~c San Vi~t&DQc Xuån Dinh Hqi dang tren tay bC;lll bao g6m: nhfrng bai viSt råt lå TSt nhu Van chuong dan gian n6i vJ heo cua Hoåi My, Tit xua cua PhC;liD D6ng Ng;;tc, Xuan lr;mh cua C6 Ngu .... ; tri~n mien c6 d(>c nhu Dem truong aJ ru(JU cua Cung VInh Vi~n; n6i dau tren nhfrng dåu vSt cua t(>i ac nhu Vit tich br;w tån cua Dång Trinh ... Trong m\}c gi&i thi~u cac tac ph~m vira phat hånh trong nam cua cac tac giå hi~n dang a Na-uy c6 thi t~p Ht;mh phuc don sa cua Thi H;;tnh, va bån Vi~t Ngfr kjch tho Per Gynt cita Henrik Ibsen do Tam Thanh & Khanh Hå chuy€n ngfr va chu thich råt c6ng phu nhån ky ni~m 175 nam ngåy sinh cua tac giå. D~c San con nhi~u bai khac nfra xin d€ lC;li d6 cho Sl,T kham pha CUa rieng bC;ln.

Tru&c khi våo D~c San, nai g~p ga chung, chling t6i xin chan thånh cåm

an qui bC;ln Vi~t, bC;lll DQc eling cåc van thi si xa gk da ung h(> cå tinh thk lån v~t chåt cho chling t6i ca h(>i duy tri Vi~t&DQc.

M~n chuc cac bC;ln Mua Xuan Dinh Hqi 2007 an khang, thinh vuqng.

Ban Thrrc Hien • •

ViSt&DQc D~c San 2007

Van chu<Yng dan gian noi ve' ... heo Hoai

Ctr våo moi dip cu6i nåm, dtrc Ph~t tlmcmg cho gQi cå 12 con giap l:;ti d€ giång d:;ty. Ngåi khuyen nhU chung t6i luQt con nåo cai quån trån th€ thi hay c6 gång sao dS thien h:;t duuc boa binh, nhan gian hanh phuc. Bao gia cu~g v~y, khi nhanh nlwn ;1håt, nhåy t6t len ng6i tren lang du·c Ph~t; ch6 nåm d~·Q-i chan, r6ng bay luqn låm håo quang tren dau Ngåi .. . M9t lån kia, sau khi dåo måt hi~n ttr nhin cåc con v~t åy, du·c Ph~t chQt hoi: , " Duo·ng nhu· cac con hi~n di~n khong day du?" Trong khi cåc con giap khåc ngu ngac ng6 nhau thi chU khi 19 ve nguqng ng~p; m~t va dit eling d6 len nhu th€ ... xåu h6 låm. Phut sau khi ta dånh thU nh~n: "Thua Ngåi , heo n6 ... hoi va bån kinh khung ... Con SQ" n6 låm du ao Ngåi nen con ... Du·c Ph~t låc dåu, nghiem giQng: "Gia tri cua chung sinh khong phåi 6· hinh thU·c ben ngoåi må t:;ti Tam . Cac con ha chu·a nghe eau "dpc tu kY than, tien chånh kY tam" sao? Mu6n tu than thi m6i ca nhan phåi su·a Tam minh cho chan chinh ... Heo dau , !:;ti day, con! " Heo dang nåp sau m9t g6c cay, nghe ti€ng d~·c Ph~t, v9i vang vti·a ch:;ty våo vti·a un in ra chieu cåm d9ng. Va cung tu· ngåy åy khi m6i chiu k€t b:;tn v6i heo. Tuy nhien vi bån tfnh nghich ngqm !au thinh thoång khi vån chQc pha heo. Nguqc l:;ti, v6n tam ly dS da\ heo chi. .. h9c h9c, cu·o·i xoa. DQc truy~n Tau nhi~u ky Tay Du k}', thåy nhu·ng gi diSn ra giu·a Ton Ng9 Khong va Clm Båt Gi6i , nguai ta åt hi€u nguyen nhan.

ca,

Nguai mi~n Nam minh thuang keu lå heo, trong khi mi~n Båe hay gQi lå lqn . Cå hai danh ttr nåy d~u chi gi6ng gia cåm nuoi

Danh tinh:

ViSt&DQc D~c San 2007

d€ an thit m6m dåi , tai 16-n, bpng to, låm mo·, m6ng cl~e·, nhi~u vu va de sai. Tuy nhien n€u mu6n di~u ngh~, t6 ra rånh ngh~ thi phåi dung ten sao cho dung danh chinh ng6n thu~n må chi con heo, con lqn nåy dang a våo thai ky nåo cua cu9c dai n6. Chimg h:;tn: "Heo con" hay "heo sfra" lå heo con con bu. "Heo choai" hay "heo !tra" lå heo m6i dut su·a. " Heo dai" hay " heo h:;tch" lå heo dp·c tø chua thi€n (ho:;tn). "Heo nQC" ]å heo d1,rc nuoi låy gi6ng, d6i nghjch vQ-i "heo thi€n", d€n gån thai ky d9ng co·n thi (bi) cåt b6 b9 ph~n sinh dpc r6i nuoi cho m~p u d€ bån. "Heo nai" hay "!911 s~" lå heo cai da de con nhi~u lån ... Nhung n€u nghe gQi " heo g:;to", ta nen hiSu do la Io:;ti heo b~nh, co 6 san trong thit nhu h9t g:;to. Danh tu· nåy con c6 nghi'a b6ng: "Giåy b:;tc giå" . Va, "Heo Jan ch~i", lo:;ti heo rung, nanh dåi, dam cp· v6i CQp. Tieng 16ng cua ttr ngu· nåy am chi cåu thu can dåm , chui h€t minh, chi€n dåu hSt lang. Con nhu "IQ·n loi" tu·c "heo ru·ng", thu· dåu to, m6m dåi, chan cao, dit thon, r~m long, s6ng tren rtrng, ngoåi vang "gia d:;to" nhung l:;ti hay 1110 V~ pha ho:;ti hoa måu CUa nong dan. V.v ... Khi t6·i phien heo l:;ti ng~r tri trån gian, nguo·i ta khong dung ten cung wm cua n6 dS gQi, nhung dung m9t danh tu· m6i: HQ·i -mang ve van hoa va thanh tao. DS ghi nh6 con cai minh sinh nhåm nam nåo, nguai Vi~t c6 th6i quen Jåy ten cua con giap åy dS d~t ten cho con minh. Nåo cp Su·u, ba Thin, ong Mao, chi Ti, nåo anh Tuåt, co Ti, chu NgQ, thfm D~u , nåo c~u Dån , mg Mui, o Hqi ... D~c bi~t ten cua båt cu· con giap nåo cung thfch hgp cho cå nam lån nfr, nhu Dån, con cQp, v~y må khong thiSu co/ ba mang ten Dån. Nguai nghe !:;ti r6i rit khen lå "my danh " ! Mao chi con meo ySu di~u , ySu 6t nhung cung låm dång måy rau duqc b6 my khai

tra

sinh lå Mao. Vån oai nhu thu(mg! Heo thu()c lo~i t~p tht,rc, nghTa lå an b~t ctr rau co gl, tuy nhien "th\.fC dan" hang ngåy cua heo thucmg g6m beo n~u v&i cåm; doi khi duge bfra ba mgu (hem) k~ nhu th(r "cao luang my vj", heo d&p thllng b~t tri thinh. Bo·i v~y th~y ai an u6ng ngu6m ngoåm, thien h~ thucmg mia mai lå "an nhu heo". Heo c6 th~ s6ng tha th&i hån hoan nhfrng nai hoån toån thi@u v~ sinh, cå ngåy lan l()n tren phan hay tråm minh du&i bun. Do d6 nguai nåo da thuang bj che lå "bån nhu heo!". Phåi chang vi di;ic di~m s6ng da day cua heo må nguai Vi~t van minh sau nåy da gQi lo~i phim porno lå " phim con heo"? Nhung xet V~ khia c~nh khå nang dåm d~t thl heo eling "thuang thuang b~c trung" thoi n@u so sanh v6·i cac con v~t khåc. Åy nhu t6 chtrc Play Boy da chftng ton vinh loåi tho lå "Idol" eua minh lå gi! Tuy nhien, "du ai n6i ngå n6i nghieng", nhung thu hoi da c6 sinh v~t nåo duge vinh h~nh nguai binh dan Vi~t Nam l~y phan eua n6 må di;it ten eho m()t loåi hoa eima? Thua kh6ng, chi duy nh~t c6 heo må th6i: Hoa Clrt lgn - loåi hoa khong huang, kem sile nhung vån mi;in må nhu thL. giai nhan . Sau nfra, theo niSm tin dån gian, nhiing ai sinh nam Hgi vån duge danh gia lå e6 s6 phån sung su&ng, nhån h~ ... mi;ic dåu khong thu()e lo~i giåu nlrt vaeh d6 tucmg, khong sang trQng, qui phai, nlmng luon duge eam bung nu&c r6t t&i t~n mi~ng. Nguai tu6i Hgi thu(mg e6 tinh tinh xus xoa, vui ve, d~ kSt thån, d~ s6ng, sao eling duge, gån nhu ba phåi: "Muai råm eling u- muai tu eling g~t". Åy v~y: "Mi;ic nguo·i tu6i NgQ, tu6i Thin ... Ch6ng em tu6i Hgi, tho~t nhln ... da thuang!" Hay: "Nguai ta tu6i Hgi, tu6i Mui, Con em thi ehju bui ngui tu6i Thån!" .. Ngoåi ra van ehuang dån gian con truySn tvng t6i doan m()ng cua nguai xua nhfrng khi chiem bao th~y heo. Theo d6, ngu·o·i nåo dem nåm rna th~y lgn keu, lit hom sau se c6 khach t&i bi@u d6 lin, th(re u6ng hoi;ie mai dl,f ti~e - va nSu dem sau l~i ma th~y lgn keu nli·a, chlie chlln sang ra se c6 nguai dSn nhå ti;ing khong våi v6c thi eling ao quån - nhung dem th(r ba må vån rna lgn keu thl hay eoi ehu·ng, hom sau ch& di dau keo bi ke khac gåy sv·, danh d~p ... R6i c6 nhan giåi thich luon : Khi nghe IQ·n keu, ehu nhan nghT rång n6 d6i, phåi cho n6 lin; da dåy bvng r6i , n6 con keu, nghT n6 ret, thl eho n6 ~m. Ån da no, da ~m må lgn ~y vån keu, nguai ehU hån cho lå n6 qu~y råy minh, tåt phåi d~p, phåi dånh cho n6 chu·a keu di. Åy, ly giåi dan giån v~y må chi ly thay!

GidMN&mn Giao thil:a, Bang bang xe, Du&ng dai vcmg vo, Tuyif mu, Cimh adng lang tra g6c rr;~, Da fra mr;it au&ng, T6i fra hdn. B6c chiic banh chung, TZf&ng bay loang mua xulin la mr;~ fdm mui nep mai, Coi huang cii tham !ung linh. Lu chim di v€ dau tr6n lr;~nh? Gidc ma cung aanh xip canh, Dem khep mtlf, Nam dimh rai khocmh khtic cu6i cung. Phao n6 dung trang kj u'C!

CåNgu·

\ '

ViSt&E>Qc E>i;ic San 2007

ph?mtfnanninh

Cå hai tuå.n nay, m~y quan chuc så "båo v~ suc v~t" thånh ph6 thucmg xuyen d€n tham gia dinh toi, dS tim hiSu ly do vi sao, truoc mua dong nam nay nhfrng dan chim trane khong con trå V~ vung nay nfra. HQ da cho ngueri dQn d~p l~i khu ber song, cham s6c canh dflng co ~a tr6ng them m~y hang thong phia ben kia de d6n nhfrng dan chim, nhung cha mai må chång th~y bong dang m<)t con trane nao trå l~i. Trane la m<)t loai chim s6ng thanh dan, mau nau den, c6 dang nhu con h~c å que nha. La m<)t gi6ng chim khong chiu l~nh, nen hang nam, cu treri såp sang dong la t\1 t~p tung dan å m<)t nai nao d6 r6i chia nhau bay tim nhfrng xu n6ng phuang nam. d Båe Åu c6 nhi~u l~ai chi!ll tr6n l~nh, nhung lo~i trane nay nhieu nhat, c6 t6 chuc kha qui cu, va khi bay di chung bay thånh tirng nh6m theo hinh nhfrng mlii ten, c6 khoång cåch d~u nhau, r~t d~p. Dinh cu å Na-uy han ba nam. Lue kinh t€ gia d!nh Va Vi~c hQC hanh cua m~y dua con t~m On dinh, eling ]a lue V(/ chflng toi båt då.u c6 theri gian dS hfli tuång v~ qua khu, va nho que huang. Chung toi quy€t dinh mua m<)t ngoi nha, duoi thung lling nho, ben ber song Nitelva yen tinh, ben kia la canh dflng co menh mong ti€p giap voi nui nxng. Cai khung cånh c6 mang m<)t chut hinh dang va mau såc que nhå giup tam hfln toi yen å han m?i khi th~y long tran trå, nhung nha m9t die u gi .

ViSt&DQc D~c San 2007

Nhfrng lue bu6n, toi ngoi hång gier trong bao lan nhin r,-a phia canh dflng va rung nui phia xa xa, de nga la que huang minh nhu dang å phia ben kia tri~n nui d6. Khong nhfrng vq chflng toi må m~y dua con d~u t~ch !hu ngoi nhå nay, vi n6 kha r<)ng rai du d~ mo} dua c6 m<)t phong rieng, trang tri, sap xep theo så thich cua minh. Trong thung Iling nho nay, ngoai chung toi, chi c6 ba , gi a dinh lang gi~ng, m<)t d€n tir Th\IY Bien, m9t d€n tir Tay Due, chi c6 m<)t gia dinh lå dan bån xu chinh tong. C6 le s6ng trong m<)t khu "hqp chung qu6c" be nho nh~t tren ]l,lC dia nay, nen chung toi SOm gcln gili, than tinh. DQn d€n cu6i mua xuan, nen su6t he nam ~y, chung toi lån luqt la khach mai cua m~y ngueri b~n lang gi~ng. Ong ba ngueri Th\IY BiSn c6 chi€c du thuy~n lan voi då.y du ti~n nghi. Cå nha chung toi duqc eling hQ xuoi nguqc cå m<)t tuå.n tren con song Nitelva chåy dai qua nhfrng rung th6ng, dflng co va m<)t vai vung que, yen tinh va lang m~n . Nhfrng ngay con l~i, cung voi gia dinh ong ba ngueri Due vao rung cåm trai . ' di san ' rfli cung voi gia dinh 6ng ba Na-uy di cåm l~u ben kia ber sang, vua eau ca vua ngåm nhfrng c?p thien nga tung tang bai l<)i. Kh} nhfrng chi€c lå vang cu6i eting rai xu?ng, treri d<)t nhien trå l~nh, bao hi~u såp cham dm mua thu Båe Åu tha m<)ng, eling la lue chung toi båt då.u chuån bi mQi thu cho m<)t mua d6ng bang gia keo dai cå nam, sau thang.

M9t bu6i t6i, khi ng6i a phong khach dQC måy ta bao, toi nghe ti~ng chim keu, m6i lue m9t nhi~u, vang d9ng cå m9t vimg xua nay tinh mich. Ti~ng chim c6 cai åm såc nhu dang tim nhau, gQi nhau, ml.mg ra. Horn sau, hoi ong lang gi~ng nguai E>uc, toi mai bi~t lå chinh ngå ba song ngay truac nha toi, tir bao nhieu nam nay, la nai nhi~u dån chim trane di xu ch9n lam dia di~m t?p trung d~ bay V~ phuang nam truac khi mua dong d~n. Cå måy dem li~n sau d6, Clr vao khoång chin gia t6i, nhfrng dan chim tir m9i nai båt dåu keo V~ t\} t?p a ba song va canh df>ng CO ben kia, keu gQi nhau cå dem. E>~n rna sang, chia nhau tung nh6m chirng hai muai con, n6i ti~p bay di, theo hinh nhfrng mui ten, ve len n~n trai rna hai suang m9t bue tranh tuy~t d~p.

Nhi~u dem, toi l~ng le ra ba song, ng6i cå måy ti~ng d6ng h6, nhin chim tUng dan bay tai, cå tram, r6i hang v(;ln con. Chling d6n nhau g9i nhau liu lo ml.mg ra. Ti~c la loai nguai da khong hi~u duge ngon ngfr cua loai chim, d~ nghe n6 chåo nhau, n6i vai nhau nhfrng lai tinh tv, va ban nhau phan cong, t6 chuc, såp x~p tung dan lån luqt bay di trong tr?t 1\f. Toi mien man h6i tuang thai gian han muai nam trong linh. R6i båt nga nåy ra m9t y tuang so sanh l<;1 ky: Nhfrng "d9i quån" chim trane nay c6 tinh thån ky lu?t va tinh d6ng d9i. Cac "vi chi huy" cua n6 con tai gioi han nhi~u ong quan chi huy cua b9n toi ngay truac. Con chim dån dåu trong m9t d9i hinh mtli ten chåc chån phåi la con chim chi huy cåp nho nhåt, nh6m truang. Con chim "t6ng tu l~nh" phåi lå con chim bay len a nh6m cu6i eling. Phåi nhu th~ mai CO duge ffiQt CUQC "hanh quan tri~t thoai" di~n ra trong tr?t 1\f va d~p de nhu to i vira chung ki~n.. Cai rnay må.n la chung c6 ca m9t khong gian yen binh d~ såp x~p nhfrng chuy~n ra di, khac vai nhfrng nguai linh chung toi vao nhfrng ngay cu6i thang tu, vai bom d<;1n xe phao day d~c cua cå m9t kh6i lien minh d6i phuang keo tir phuang Båe. Trong lue chung toi bi nguai b(;ln d6ng minh b9i phån, va di~u dang bu6n han, da c6 nhi~u cåp chi huy hen m(;lt, xa ch(;ly cao bay trong khi chung toi vån con

kien cuang chi~n dåu. Nhfrng nam sau d6, nam nao ctlng th~, khi trai chi mai vao thu lå toi da båt dåu ng6ng cha nhfrng con chim trane tro l<;1i. Toi cha chling nhu da tl.mg cha nhfrng chi~n hiiu cua minh. Toi thåy nhu minh tre l<;1i, long r9n ra ni~m vui. Cho du cu m6i lån dan chim tv t?p v~ day la toi c6 nhi~u dem måt ngu, tran tro nghi suy v~ que huang va s6 ph?n cua minh eling nhfrng b<;lll be xua. Håu h~t b<;1n be toi, n~u con s6ng s6t sau cu9c chi~n tang thuang d6, ke da phåi ra di trong lo(;ln l(;lc, ly tan, nguai thi duge ong b<;1n d6ng minh phån b9i nam xua, can thi~p vai ke qru thu cho "ra di trong vong tr?t tv" sau nhi~u nam bi day d9a ngvc tu, vg con nheo nh6c, d~ gia nay m6i nguai troi gi(;lt m9t phuang, mang theo nhfrng v~t thuang khong lanh duge trong long. Bi~t d~n khi nao chung toi mai duge nhu nhfrng con chim trane dang 1l,l t?p ca h6t liu lo ngoai kia, truac gia bay xu6ng phuang nam ? C6 m9t lån, duang nhu vao mua dong thu nam, khac vai mQi nam, khi trai da sang hån r6i må dan chim cu6i eling vån chua rai khoi dia di~m t?p trung, keu len nhfrng ti~ng keu l<;i, bu6n va khåc khoåi. Toi to mo ch<;1y ra xem. Lue åy nhfrng con chim v9i vang tung canh bay len r6i lån luqt x~p l<;ii thånh d9i hinh mtli ten, nhung vån bay vong l<;ii måy lån va ti~p t\}C nhfrng ti~ng keu buf>n khong dm. Toi dtrng nhin theo, long lång xu6ng nhu mu6n nhå.n gai theo timg canh chim m9t it n6i ni~m . Nghe c6 ti~ng s9t so(;lt trong m9t h6c da, toi ch<;1y l<;1i tim. M9t chu chim, chång hi~u vi sao bi gåy doi chån, nåm sau trong d6, ben C(;lnh CO kha nhi~U h(;lt lua mi, thuc an dånh cho n6. Toi b~ con chim vao nha. N6 nhin toi nhu van lan, doi måt cua n6 u6t nhe. Toi c6 cam tuang la n6 dang kh6c. Toi l<;1i chqt nha tai nhfrng d6ng d9i båt h<;inh, bi trQng thuang trong nhfrng ngay cu6i cu9c chi~n, dau d6n, co dan, r6i lang thang sau khi bi du6i ra khoi cac quån y vi~n. Måt toi bbng nhoe di khi nghl d~n måy vi tu6ng oai hung, eling a l<;1i s6ng ch~t vai anh em r6i tuån ti~t truac gia thu hai muai lam. Vi~t&DQc D~c San 2007

Tir ngåy c6 con chim trane thucmg tich, nhå t6i l<;ti vui hem, nhåt lå hai co con gai nh6 cua t6i, tha h6 nang niu, cham s6c vå k~ ca tam tinh vai n6. Co be thich sau nåy låm ngh~ y ta, thi mang n6 ra phong bac si thu y kham, mua thu6c bang b6 cho n6. Rieng t6i, m6i lån cham lo cho n6, t6i c6 cåm giac nhu dang lo cho m9t d6ng d9i bi thucmg tich cua minh. Hem hai thang sau, khi d6i chan cua n6 lånh hån, eling lå lue tuy~t dang rai trång ca khung trai. Duqc thå ra kh6i 16ng, nhung n6 chi quanh quån trong nhå. Su6t gån m9t nam n6 la m9t thanh vien d~c bi~t trong gia dinh t6i va la b<;tn than cua hai co con gai nh6. Khi mua thu tro l<;ti, t6i ban b<;tc, khuyen måy dua con chuån bi trå n6 l<;ti vai dan, khi nhfrng con chim thien di dåu tien tro l<;ti. Giåi thich va nan ni mai måy co mai chiu. Horn trå n6 l<;ti sum hQp vai dan, hai co con gai nang niu, au y~m tam tinh r6i chia tay n6. Kh6ng khi cåm d()ng kh6ng thua gi nhfrng cu()c chia ly tren th~ gian nåy. M9t di~u lam cå nha t6i ng<;tc nhien va xuc d()ng. Cu6i mua thu nam sau, khi nhfrng dan chim bitt dåu tro l<;ti, m9t bu6i t6i khi sua so<;tn di ngu, måy co con gai cua toi båt nga thåy con chim trane d~u ngoai cua s6. Khi cua s6 vl.ra rna, n6 bay vao trong phong, keu len r()n ra. Nha v~t thucmg cli con in dåu tren doi chan cua n6, måy co con gai mai bi~t chitc, n6 chinh la con chim nam tmac. Tir d6, c6 th~ t6i con bi~t V~ loai chim trane nay nhi~u han nhfrng nha nghien cuu chim mu6ng: trung thanh va c6 tri nha. Kh6ng nga, nhfrng con chim trane l<;ti la nhfrng ni~m vui, n6i nha cho gia dinh t6i trong nhfrng ngåy luu l<;tc a m()t vung Bite Åu xa l<;t. Bay gia måy co con gai cua t6i da thanh nguai l6n. Tåt cå da di hQc ben My, ben Anh r6i a l<;ti lam vi~c lu6n ben åy, nhm1g CU gcln tai cuf>i mua thu d~U gQi V~ nha hoi tham dan chim trane c6 con tv t~p tm6c nha, va con chim bi thuang ngåy tmac c6 COn bay V~ d~U tren khung Clra sf>. Su6t mua thu vl.ra r6i, toi trang cha nhung 8

Vi~t&DQc D~c San 2007

dån chim kh6ng tro l<;ti. T6i thåy nha ti~c nhfrng dem nghe ti~ng chim keu, va nhfrng bu6i sang tinh rna nhin tung nh6m l~g le bay theo hinh nhfrng mlii ten huang v~ phucmg nam, hung vi nhu m9t binh doan vuqt tuy~n xuåt phat, bitt dåu m9t cu()c hanh quan qui mo dai h<;tn. Nhi~u lue t6i da tung uac rna c6 them d6i canh, d~ eling duqc bay len vai chung. Ca quan båo V~ suc v~t va sa y t~ & V~ sinh thanh ph6, eling da d~n day tir dåu mua thu, xit thu6c sat trung va dQn d~p ba s6ng, d6ng c6, d~ d6n nhfrng dån chim trane tro l<;ti. Nam nay, hQ lam vi~c nhi~u hem, chuån bi mQi di~u chu dao hem, vi c6 tin b~nh "cum gia cclm" a m()t vai xu n6ng phia nam. HQ lo litng nhfrng con chim trane bi lay nhi~m vi khuån H5N l. Lo <;ti vi khuån må cå th~ giai dang ban tan v~ nguy ca m9t ccm d<;ti dich. H9i D6ng thanh ph6 hQp lien mien, ban b<;tc v~ khå nang nhfrng con chim trane, c6 th~ se bi gi~t ch~t tren m9t xu n6ng nao d6, d~ ngan ngl.ra mang b~nh våo. HQ lien l<;tc vai ca quan y t~ Lien Hi~p Qu6c, gai thu cho chinh phu cua m9t s6 nuac nhi~t dai phia nam, nhfun båo v~ cho nhfrng dan chim trane bay sang tr6n l<;tnh. HQ chuån bi, l~ litng d~ don nhfrng dån chim cua hQ quay ve. Trai da vao d6ng, ngoai kia, båu trai da d6i sang mau tritng dvc, tren dong s6ng Nitelva dåy d~c suang mu, bao hi~u nhfrng h<;tt tuy~t dåu mua sitp rai. Ba Anne-Marie, tmang Sa båo v~ suc v~t thanh ph6, eling m9t s6 nhan vien d~n nha t6i tir chi~u nay. HQ kien nh~n ng6i cha d~ hy vQng duqc don nhfrng dan chim trane c6 th~ tra l<;ti mu9n mang. HQ eling vq ch6ng t6i u6ng h~t måy binh trå, r6i chia tay lue nfra dem. Tuy~t bitt dåu rai. Chile chitn gia nay nhfrng con chim trane kh6ng con d~n nfra. Khi dung len chia tay, nhin hQ thoang bu6n nhung kh6ng tuy~t VQng. M6i nguai d~u nåm ch~t tay t6i va n6i lai cåu nguy~n bång an cho nhfrng con chim trane di xu, du n6 dang tr6i d<;tt nai dau eling mong cu6i mua thu nam sau se keo nhau tro l<;ti nai nåy.

Su6t cå dem t6i kh6ng h~ chqp mitt. Kh6ng phåi t6i nghi d~n nhfrng con chim trane, må nghi d~n than ph~n cua chinh minh va

nhilng nguoi dbng hmmg dang luu l<;tc khåp nam c hau. N guqc l<;ti v6i lo ai chim trane thien di, bay v€ nam tim nång fun, ch(mg toi da phåi bo que huong b6n mua nång eim et€ di tim tv do va tinh nguoi 6 nhilng vung bang tuy€t xa xam. Nhfrng mua dong keo dai, trong cai l<;tnh H~o. m6i thåy thåm thia t~n eling n6i co dem xa xu. Tv dung, toi nghi d€n mot di€u: Bi€t d€n khi nao chinh quy€n å que nhå khong con n6i nhfrng loi d6i trå, rna th~t lang xem nhilng nguoi ra di la "khuc ruot ngan d~m" , la "mot bo ph~n khong th€ tach roi et€ bi€t yeu thuang lo lång va mong u6c d6n ti€p hQ trå v€, nhu chinh quy€n cua cai thanh ph6 nho 6 Xlr Båe Åu xa xoi nay - nai tling cuu mang gia dinh toi - da lo lång mong cho nhfrng con chim trane di xu ? Di€u d~c bi~t han, la nhilng nguoi Vi~t tha phuong se mang v€ cho que huong bi€t bao nhieu tai nang, tri tu~ va b<;tc ti€n, con nhilng con chim trane kia c6 th€ se mang v€ cho h9 nhilng con vi khuk ch€t nguoi. 11

Toi dåp kin chan nhung vån thåy l<;tnh toat, rna hb nhu tuy€t dang phu dåy nguoi. v€t thuong cu trong lang duong nhu vira m6i nh6i dau trå l<;ti.

phtJmtinanninh Bile Au, cu6i thu 2006

Bu6i chi€u sau gio tan så Ra v€ eling nhfrng h<;tt mua. Banh xe lan d€u tren soi Khong gian l~ng ngåt nhu to. Ti€ng nh<;tc reo vui ron ra Cua chi€c xe vira ch<;ty qua. Sqi nu6c lan tan tren kinh M9i v~t chim trong mua nhoa. Con duang tråi dai, song suqt Nghe båy chim se ngay ngo Trf>n trong hun cay riu rit. Mua da ngirng mi bao gio Nhfrng cånh hoa hbng dåm u6t L~ng lo r\lflg dåy tren san. Va kia! Nhilng chum cuc tim Tung bling hoa nå dåy cånh. Mua thu da v€ r6i d6 ! Cay phong måt do bubn thiu. Nhilng chi€c la vang 6ng å Thån tho d6n ng9n gi6 chi€u. Mot ngay qua di råt voi Tren con ph6 nho diu hiu. Quanh ta p hu då y bong t6i! B6ng nghe måt mat it nhi€u.

,.. .. '

'.~ .-.~. . ~-"' : .~~.·

:...:, ' '

Nguyin PhtJm Thi Håo Nøtterøy mua thu 2005.

ViSt&D9c D~c San 2007

Nrtem vui ~rOO dtmg Jubelen Over Å Være Underveis

Nguyen biin: Sissel Lie Biin Vi~t ngir: Duong Kim Mdy S()'i gai chgy dai tir ga' qua khung d?t QU'()'C sang chi m(Jt cach chinh xac, qua cai thai', d?t trang S()'i våi aang GU'()'C d?t, våi hoa v&i mdy bong himg lang bq,ch tren nin trlmg Gl:lC, m(Jt lagi hinh bdn a6i khi co imh sång chdu vao khung dri. Tit m(Jt goc cq,nh aijc bi?t, mdy b6ng haa dy tr& thanh khu6n mqt co nhung hJ milt lon, tl,l'a nhu mijt ng, våi d?t xong t&i dau, au()'c cu(Jn len tr1:1c cu6n t&i ady, vdn tga ra nhii u b(J mqt gifta nhfing b6ng h6ng. Lue toi con nM, våo mua he, chUng toi o· nong tr:;ti cua ong chu Kristoffer, ngu·ai chu Ctla må toi. Våi lån t6i duge våo phOng khach d~ nhin con bUp be ng6i trong goc phong. Phia tren bUp be, treo tårn hinh dam cu6'i cua ong chtl Kristoffer v6'i ba thim, ong chU, cåi dåu guqng g:;to khong quen tren cf> ao SO' mi , ba thim thi trong b() d6 den t1,ra nhu chua chi bå da uu såu r6i. Khung hinh båu di,IC lang måu nau , thu·o·ng quySn ru toi dua tay ro· quanh, ntmng toi khong ro·, ba thim va co con gai ba da chSt vi b~nh tao, tåt cå d6 dl;lC trong goc phong ben con bUp be m;:tc ao den nåy co th~ bi lay b~nh . Con bup be ng6i tren m()t chiSc ghS du dua måu den va ai eling nghi khong nen våo. Con bup be nhin toi chåm ch;:ip bång doi måt tht1y tinh nau, mi~ng he mo· vo·i måy chiSc rang nho va toe thi~t dåi xu6ng tung, mai toe do toi nhin qua tårn kiSng sau chiSc ghS du dua, tårn ki Sng åy con eling phån chiSu hinh toi. Toi mong du·qc bUp be åy, tay no bång sånh, hoån toån båt d()ng, no xanh xao qua. Doi ung co day thåt, hai 19 ra du·ai chiSc vay. Toi khong bao gio· biSt duge bup be co gi phia du6'i , hQ con s6ng nu·a dau må k~ cho toi biSt du·qc ca chu·.

Theo thoi quen , toi cu· du·ng dåy cho dSn khi co nguo·i ttr trong bSp gQi toi , vi mu6n biSt toi dang låm gi. Con nhi~u bup be tren tu va trong goc ghS so pha3 nlmng khong phåi dånh cho con nit, co våi con con nåm trong giåy kiSng xen-luy-16, go·i t.:r My, nhung con bup be ng6i trong ghS du dua, da tu·ng lå cua co gai choi bup be, nay khong ai duge d1,1ng våo. Co da måt hSt mQi thu·. Gac tren cung sat mai nhå eling co d6 dinh b~nh dS lay, noi do toi khong duQ·c våo, nlmng ma toi khong can toi våo coi con bUp be, ang chU Kristoffer eling låy låm l:;t. Toi mu6n om con bu p be, nlmng eima bao gia to i d1,1ng t6'i no .

10 ViSt&DQc D;:ic San 2007

Lue nåo toi eling thich måy cai nghTa dia, noi do yen tinh, båy ra cånh chSt choc du6'i anh m;:it trai chan hoa. Nghia dia nåm tren m()t con d6c hu6'ng v~ h6 nu6'c, tren våi ngoi m() co dau d:;ti mQc. Day lå m()t nghia dia v6'i nhu·ng hinh ve tren måy tårn bia, b6 eau, thien thån va ChUa. Tren måy tårn bia åy, ngu·ai ta co th~ dQc duge ti~u su· cua nhi~u nguai , khi nåo hQ sanh ra, bao nhieu d(ra con con s6ng, bao nhieu du·a con da nåm xu6ng dåy vo·i hQ. M()t thien thån 16'n bång da dm th:;tch dang råi ra måy bong b6ng b:;tch tren tårn bia cua minh, va trong ch6c låt toi tl,l' Mi sao chång co ai cho toi hoa h6ng? M()t lån, trong bu6 i tårn li~m trong phong khach co con bUp be ao den. Co le bå quån gia chSt, ba ta chång bao gi<'>' thich con nit, to i khong thuong

nh& ba. Nlmng thi~t la måc ca khi nhin th&y m&y nguai 16-n chång ai bu6n, sau khi chiSc hOrn da d~t xu6ng huy~t. Toi ng6i cung v&i m(>t con ch6 Båe Kinh, dS y nhin m&y chiSc giåy b6ng va bu6n vi nhung ti€ng cuai dang r6ng ten a phfa ben kia con bUp be. Th~t dang x&u h6. M(>t chiSc m~t n~ nlm m(>t tiSng thet vo h~i , m(>t tiSng thet v&i nhfrng h6 måt trong khung ct1i. Tt1 m(>t g6c qnh d~c bi~t, nhfrng bong hoa åy tra thånh khuon m~t binh thån. Ngfli du·&i g6c cay do va ngu du&i tuySt trong rt1ng m9t minh, t6i. Co thS lau låm, vao m9t ngay nao d6, nguai ta se tim th&y minh du6"i m(>, ben tren c6 tråi nhfrng bong hflng trång. V a nhG·ng bong hflng cåm th~ch du9·c thien thån råe ra vai n1,1 cuai dS tlmcmg, m~c du nguai chSt lue &y th~t S\J" khong phåi ta toi.

M6i thu Nåm, toi duge ngfli xe theo ong chu cua må dSn nghia dia. Trang du tieu c6 treo t&m da gåu va m(>t t&m da dåp, chung toi khong bao gia dung da g&u, nlmng khi trai mua l&t ph&t, chung toi d~t t&m da dåp n~ng len dui, t~o ra m(>t thu nha nh6 må chllng toi c6 thS ng6i vao trong. G~p ngay mua nhiSu, toi khong duge di dau cå, phåi dgi cå tuån m6"i t&i ky sau. Con ng\fa gia mau nau do, toi biSt ro con ng\fa nay låm. Khi chung toi cha co kho, thinh thoång toi duge ngfli tren tung ng~,~·a. Toi biSt, bång chfnh hai tha hfli h(>p cua minh, con ng\J"a len nhCi"ng triSn d6c n~ng nS, khi g~p duang thång, ngt,ra ch~y, gi6 lu6t hai tha ra khoi mi~ng toi. Toi mu6n keu len, nlmng di nhien lå khong duge, day lå m(>t cu(>c du hånh dSn v&i nhu·ng nguai chSt.Thi~t lå vo nghia khi phåi dåo d&t tr6ng hoa tren nhfrng m(> nguai m&t da lau, tt1 tru&c khi toi ra dai , nlmng cu(>c du hanh dSn nghia dia, dåy nhu·ng y nghi, mui co kho, mui da nut ne, xe x6c qua nhfrng hon da tren duang. PhOng kho du6·i anh den ne-ong. Khong ai & d&y, phong mat me, yen tinh. Nåm tren giucmg trång c6 banh xe. M6"i dåu nhin th&y m(>t nu·a khung ct1a, r6i nguyen cå khung ct1a. Canh ct1a xam, lu rna. Ct1a da d6ng. Y h~t toi da chSt r6i.

da hoa, dang mim cum , råe nhu·ng bong hoa tren ngoi IDQ cua minh, va toi thucmg di dSn d&y. Dåo d&t, tr6ng cay m&t thai gia khong thS tå duge, toi di btr&c ngån, nh~ va th& dai, l~i m(>t lån nfra toi di dSn v&i cåc thien thån, nhung khong bao gia dam phån nan, vi e lue d6 toi se khong duge di theo nfra. Hai nguai di dSn m(>t nai th~t xa. M(>t ngu·ai m~c ao long chim do, dai, c6 m~t n~ trång v&i hai h6 måt to måu den, mi~ng ha ra. Nguai kia m~c b(> d6 den, m~t n~ den, nhåm lm&ng h9 se t&i. HQ ngoai l~i. Sau nhfrng m~it n~ d6, h9 c6 thS kinh hai nhfrng gi h9 bo l~i phfa sau, ho~c m(>t niSm vui bi ån, tren duang h9 dang di t&i. Toi khong nh& chung toi da n6i chuy~n v&i nhau, toi eling to ra nghiem chinh nhu ong chu, dS khong pha r6i nhu·ng y nghi qua khac thuang cua ong våo nhG·ng ngay thu Nåm. Con nhG·ng ngåy khac, ong chll cu chQc gh~o, dQa nh~n nu&c con meo mun nh6 cua toi . Ong gia con meo len tren thung ntr&c l&n, dtr&i voi nu&c, r6i cuai ng~o tru&c nhfrng lai phån dfli cua toi. Hay ong giåi thfch vS S\f quan trQng vi~c tr6ng h~t ca r6t dung duang cach, dS cay ca r6t xanh hu&ng vS m~t trai ra sao. Nhung våo nhfrng ngay thu Nåm, l~i khong thS, lue d6 ong im l~ng, nghiem khåc, nghi dSn n6 i dau kh6 va S\J" chSt. R6i toi danh xe ng\J"a xå hSt t6c t~,~·c t&i nghia dia, c6 gång gi&u di niSm vui tren duang.

(l) go: d6 dung hinh cai lugc trang khung cu·i dS lu6n sgi dQc. (2) thoi: v~t dung dS dua sgi ngang qua sgi dQc khi d~t, phinh gifra, thon & hai dåu, gifra r6ng va cåm m(>t cai su6t c6 qu&n chi. (3) sofa= ghS bånh dåi, so-pha, truang ky -

"Jubelen over å være underveis" cua Sissel Lie l&y tlr Tigersmil. Trang 137-141. Gyldendal Norsk Forlag . Oslo 1986 l. utgave 1986 2. utgave 1990

6 nghTa dia, chan toi thuang bi u6t vi suang tren co. Hay mu·a b1,1i låm co c6 dåy nhfrng giQt nu&c? Khi toi di tren da s~n gifra cac ngoi m(>, dS l~i d&u chan, nen ong chu Kristoffer phåi dm cai cåo theo toi. Day lå m(>t nghia trang yen tinh, thoåi mai va thånh thai, nåm vs hu&ng biSn. C6 le thinh thoång cåy hoa h6ng toa huang thom, thå nhfrn~ canh hflng trå,ng t;en nhG·ng ngoi m(> c~nh day. M(>t thien thån bang ViSt&D9c D~c San 2007

... :.~ . . . l

·,_;

1"-:-, _

.: .....· .·

·-·.

Tha Cung

Jlinh Viln

·,,

}~~~: - - ~~ ...

··. :(j, -, -.:-

,.....

,•

. .··· '''

.·t . . ,·~.. .

Dem truimg do ru(fu

·..~r-. ~ ;~·. . -

. ·._ .

.. -

Run tay ta rot triw ly rU(JU ma nga truang giang d9,y ~ong tran bao niim tr6i d9t con thuyen m(mg sao vdn chua v€ vai hin tam? Ma giam thiin mG.i aai lifU xu rot chen hoai huong luong ng9m ngui rot ly tao ng<) beo phieu b(l.t , rot chen tuong phimg may no i tro i. Rot dau mot chen mirng than thi aii ro tren adu toe b(I.C pha rot tteu hiw khi vao hung phi cdm bdng quen hit chuy?n han thua. fJern r<)ng /(mg kh6ng ca b6n b€ rot vao chen m<)ng li5' lang kia bao nhieu han titi bao thuong nh6 thyn voi Than Bång h6 voi Que.

. ·'

Ve thiim chon ilui o

Anh v€ thiim chJ dai xua cay c<)t den cu hinh nhu nha !i€n chi cha anh ddu khiic ten bu6i chi€u ham dy nha di en nha cu6ng c<)t den ciing d<)ng lang thuang ai cha anh g(l.ch nhiing duang dan dau ki tir d9o dy v€ sau , nguai ta chiic it d(Ji nhau dau duang kh6ng ai aung dl!a c<)t den cha nen vit khiic ten em ro rang ng6i nha co c<)i mai vang nguåi ta dii a6n rna hang ca phe phai chi quan mo tir xua ' ai anh tr6n niing tranh mua ng6i cha nhung rna ai don ai dua rna thuang mai toe gi o dua nh? bay. .. Anh v€ thiim ch6n d(Ji nay t~r dung do i miit cay cay ng9m ngui.

12 YiSt&DQc D~c San 2007

;fiAl SAII

/llip JJuie (*) <•J Tua ad muan tit mot bai tha cua Trdn Vd~ L?, kh6~g cung. n9i dung

Tam Thanh Toi deo gang tay, nh6n tung cai q~ån, cai ao cua Kham, bo vao may gi~t. M~c du rat ghe t6'!n quån ao cua ch6ng, toi khong dam deo khau trang khi lam cong vi~c nay. Du sao, toi eling con SQ' lam chf>ng dau lang. Nhung toi nfn th6' d~ d6n cho nhanh me gi~t, v~n nhi~t d9 90·, va båm nut cho may ch<;1y. Toi ga gang tay ,bo vao thUng råe, rua tay bång xa-bong va con kh~ trung truo·c khi lam go_i an trua cho ,cac con. Hat du·a con gai dang ue oåi xuc com tron si:i'a nhung måt vån theo doi CU dong CUa ffiy. "T<;1i sao må phåi deo gang?" Phiu, con em nam tu6i hoi. , "Må sq vi trung cua ba," con chi båy tuoi ruai , trå lai thay. "Du·ng noi b~y, Pht,mg! " toi noi nho. Dung lue do, co tiSng ho cu~ ba c,hung trong phong. Toi n6i to "Tt,~i con uong dau ca chua, Pht,mg Phi u?" ."D<;i r6i! " chi em Pht,~ng, Phiu mau mån trå lai. Thåy hai to sfra c6m da vai han pha~ mi~, toi cho la hai con da an sang t~un du, toi tuon het phån con l<;ii vao bt,~ng minh, r6i gia hai cai to nhån len. "D6 ych må t1,1i con nhai nu·a gia eima xong !" toi n6i. "Magi o i! " con Phi u n6i . , " Må eima u6ng dåu ca!" con Pht,~ng nhac. Toi viSt tren miSng giåy con rna u vang 'Anh p hai quån ao trong tu såy'. To i u6ng thia då,u ca, hap mot ng1,1m nuac cam tnrac CO_!l mat thanh tra cua hai dua tre. Xong, toi rna siin cu·a nhå, n6i: "ChUng ta di!"

"Thua ba con di vuan tre," Phiu n6i . "Thua ba con di h<;>c," Plwng n6i. Khåm khong dåp l<;1i, nhung chåc c6 nghe. Toi khep cua nha, dåy hai con vao thc:.ng rna~. Con Phiu nhån nut xu6ng ga-ra. Toi bong nuoi tiSc bu6i sang horn åy cå nha 6n ~o mot minh mot coi thang may, con Pht,~ng kiem soåt xem ba. n6 co keo phyc-ma-~ya ,quån khong, ~on Phiu nao nuc v&i tr~n tuyet dau mua, vq chong len' nhau tren dåu hai dtra tre... vo to i. Chin gia m~t trai m&i m<;>c, nhu·ng toi cåm thåy lang chan hOa anh sang. Con nh& cåm giac horn d6 y~ mot gia dinh b~n vfrng, con toi se l&n khon , xinh .dyp, ch6ng toi se tiSp t1,1c mi toi trong thang may. Tr~n tuySt dåu mua nåm nay, trong thm;g may chi c6 ba nguo'i. May må toi lo xa,, tuan tru&c m&i thåy suang d6ng trång cånh soi, da mang xe ra cay xang cho nguai ta, thay banh dinh. Vi~c nay m<;>i nåm Kham lam lay cå. Cung con nh& lai anh thuang khoe "Hai muai hai ph ut, dtmg. " V a to i tl1U·ang 'tu·o·ng thu6'ng' anh mot tach ca-phe n6ng. Bay gia anh lui nhui nhu co~ nhim, cha vq con di , m6·i ra khOi phong, di kiSm d6 an. Anh se lau m~t bång cåi khan rieng - nSu anh biSt di~u gifr gin cho vq con. "Ma!" Phi u g<;> i. "Gi con?" "T<;1i sao må mang gang lue gi~t d6 cho ba?" "D~ ... d~ xa-b6ng khong an tay." "Ta i sao må rua tay bång ... bång ca i gi ... " "Cf>n sat trung," Pht,~ng nhåc em. "Tai sao må rua tay bång ... vi trimg tru6'c khi la~ matpakke(!) cho con?" "Sat tritng ... " Pht,~ng su·a. To i cha cho con

'mi

ViSt&D<;>c D~c San 2007

ch! giång giåi them d~ toi khoi phåi trå lai con em. Nhung Pht,mg khong n6i gi them nu·a. Nhin våo guO'ng chi€u h~u, toi thåy n6, nguqc l~i , cung dang cha dQ·i eau trå lai cua toi. Tuy€t bong to bay lo~n trang anh den. "D~ nhu·ng con vi trung trang tay må khong dinh våo g6i an cua tl,.li con," toi dåp. "Vi trung ct:1a ba, hå må?" con Phju khong chju tha. "6 dau eling c6 th~ c6 vi trung . . .Th6i , xu6ng di , con! " to i dLmg xe tm6'c c6ng vuan tre, thao day an toån cho Phju, dåt n6 xu6ng. M()t co giao dang xuc tuy€t tren 16i våo, dLmg tay, d6n con Phju: "Hi Vivi!" Vivi lå ten tMt cL1a con Phju. "Hi Nina!" con Phju chåo co giao, r6i quay l~i viin tay, "Ha det mamma! Ha det chj

Ph1,mg!" (Z) Ph!u quay di, toi viin du·ng t~n ng~n nhin nhfrng hoa tuy€t mi tren ngucYi con be bu6'c di dung dinh. Toi c6 cåm giac sq n6 tan thea nhU·ng CQng tuy€t. G~n bu6'c len tam dp, n6 quay l~i, thåy toi con du·ng & c6ng, n6 ch~y ra, giang tay cho toi om h6n. c.:r chi bjn r!n khac thuang cua con khi€n toi b6n ch6n trang lang. .Toi lui xe, xu)'t qu~t phåi my con m()t bå vti·a xuong xe. "Må!" Ph1,1ng gQi. "Gi con?" "Må cho con ng6i gh€ tm6'c, di må!" "Con nit phåi ng6i gh€ sau." "Con 151 cm r6i! Du'Q'c phep ng6i gh€ tm6·c, må." "Con hQc lu~t l~ d6 & dau v~y?" "D~, trang tmang," n6 trå lai . Toi thåy & xa hQi nåy 'an hi€p ' con nit khong phåi chuy~n d@. Toi trå lai "Con coi tuy€t nhu th€ kia, chui ra chui vo måt cong låm. Khi khac må cho con ng6i gh€ tm6'c. Må con 151 cm th~t å? Con coi dång sau c6 nguo·i khong!" "Khong, må, nhung c6 cai xe dang lui ra." "Å, con do h6i nåo?'' "Ngåy nåo con eling do." "Chi v~y?" "Con mu6n 16·n mau d~ flytte ut. n(J) Toi di€ng ngLrai. Khong bi€t n6i gi v6·i con. Ngay tre con Na-uy eling phåi muai b6n muai lam m6'i nghT t6'i chuy~n 'ra rieng' vå cha tron 18 m6·i dQn ra th~t. Dång nåy con toi m6'i båy tu6i mo·i .. . Du n6 n6i thea tråa lu·u hay n6 lå ... th~n d6ng, toi eling vån råt dau lang. G~n t6'i tmang hQc ct:1a con, toi m6'i len ti€ng du·qc: "Å, con vll'a n6i con thich mau ra & rieng. Con khong thich & v6'i ba må sao?" "Con thich & v6'i må. Nlmng ba kh6ng thich 14 Vi€t&DQc D~c San 2007

con ... " Ph1,1ng n6i. "T~i sao con n6i v~y?" "Ba vb Vi~t Nam ki€m con trai ." Thi ra eling lå chuy~n nåy. Toi ngu·ng xe tm6'c c6ng tmang, ghi con våo lang, h6n rui b1,1i tren m~t n6. "Con lå tåt cå cua må. Må khong cån ki€m cai gi khac," toi n6i. "Con thu·O'ng må," n6 n6i. N6 di lån våo dam tre trang san truang r6i, toi m6'i quay xe ra, mi~ng låm båm: "Khiim O'i! Anh dang t&m hO'n nu·a vi da xuc ph~m t6'i cac con." Toi mu6n bam våm anh ra cho hå gi~n. Di tim vui thU rieng må Jåy c6' n6i doi tong duang! Chinh cåi c6' d6 da l~c h~u , må m()t nguai dån ong o· th€ ky 21, sinh tm&ng o· Na-uy, l~i c6 th~ dua ra låm chieu bai du'Q'C. Th~t lå h6n me am clm6'ng. Gia anh cu· ti€p t1,1c con duo·ng me mu()i d6 thi toi c6 th~ coi anh lå m()t lang vo luO'ng tam; dång nåy anh vac cai thay b~nh ho~n vb nhå, toi chi c6 th~ gQi anh lå vo hem si. T6'i m()t khuc quanh cai xe, nhu con ng1,1·a båt kham, xam xam lao thång xu6ng h6, båt k~ toi be lai tay phåi hay tay trai. Toi hoång h6t d~p thång, toi thåy trai dåt xoay vang vang. Toi chO· ch~t. Toi hinh dung hai du·a con om xac toi kh6c thåm thi~t du6'i tra·i tuy€t. Sau d6, ai se nuoi chUng? Nhåt djnh nguai cha vo tich s1,1· khong c6 khå nang, khong c6 tU' cach gin giu· hai kho tang vo giå cua toi. Toi cha dqi m()t d1,1ng ch~m kinh h6n, tåch linh h6n toi ra khoi xac ... T~i sao toi ra nong n6i nåy! Ph1,1ng O'i! Phju O'i! Cåc con cu·u må! Chua O'i! Xin hay ra tay cu·u con!

Toi tinh d~y trang b~nh vi~n, ngO' ngåc. Toi Jåy tay phåi sa tay trai, r6i sa hai chan - con nguyen. Toi hit våo tMt sau - tim ph6i eima vang ra ngoåi. Toi sa d~u - khong bang b6 chi cå. Toi con lånh l~n. Nguai d~u tien t6'i tham toi lå my ch6ng, nguai sau eting toi cha dqi. Nguo·i da phån d6i cu()c hon nhan cua chung toi , vi~n c6· toi khong chju thea D~o (hi~u lå Cong giao). Nguai da ng~m tan d6ng vi~c du·a con trai Cong giao cua bå vb Yi~t Nam låy vq be. Du v~y, toi dang mu·ng vi thoat ch€t, nen khong ngoånh m~t di. Toi n6i, giQng than thi~n: "Sao rna bi€t con nåm diiy?" "Thång Khiim bao," bå n6i , trao cho toi b6 hoa. "Gie-su, ChUa da cu·u con dåy!" "Cam O'n må, må cu d~ d6 gium con." "D~ må di tim cai binh," bå n6i våra ngoåi . Toi nghe ti€ng Na-uy nhåt gu·ng cua bå oang oang ngoåi hånh lang, chåc bå n6i v6'i cåc co y ta, r6i thåy bå mang våo m()t cåi binh hoa bång

thi~c, xum xoe dm hoa. C6 y tå rna ctia nhin t6i, mim woi, nhåy måt m()t cai r6i khep ctia !;;ti. Nhin nhii'ng ngon tay mong tfm rim cua ba m~ ch6ng va nhU·ng bong hoa dm clm&ng do, loåi hoa t6i it co thi~n cåm nhåt, t6i ti,J' hoi khong hiSu ba dang 'nmu d6' gi. "Må di don cåc chåu gium con, dU'gc kh6ng?" t6i noi khi bå cåm hoa xong. "DU'gc ch&. NhU'ng båy gio con s&m, eima tan hQc." T6i nhin d6ng h6 - m()t gio han. Tai n;;tn xåy ra cåch day gån b6n ti~ng. Kh6ng dåy b6n tiSng d6ng h6, xu.Yt nii'a t6i da thånh ngll'oi thien c6. "Con noi tm&c nlm v~y, dS må d~ thu xSp." "Con c(r yen tam trnh dU'O'ng. Må se lo cho xåp nho," ba noi råt ngQt, khiSn t6i phåt lo han la yen tam. Ba bi~t vi~c t6t nhåt ba co thS låm cho t6i bay gio la gi kh6ng? Do lå ba m&c ngll'oi con trai yeu qui cua ba v~ nhå, hai m~ con hu hi v&i nhau, dS t6i m9t minh. T6i dang råt cån a m()t minh yen tlnh, cån ghe g&m, nlm m()t nguoi bi ch1,1p thu6c me bu6n ngu. T6i thåm nghT, va nhåm måt l;;ti, tha dåi. Ba hiSt t6i dn nghi ngai, l~ng le bo ra. T6i nghe tiSng oang oang cua ba ngoåi hånh lang. Khi ti~ng ba nh6 dån , t6i mo måt ra, nhU' tu6ng thu6c me hSt tåc dl,lng. TuySt v~n l~ng le rai ngoåi cu·a s6, tti dem qua t&i gio kh6ng ngot. L~ng le va dai dÅng. TuySt diu dång phU kfn m~t dåt va nhå ctia. Co khi nåo dang båt dåu m()t can h6ng thuy trång nh~n chim thS gian m9t cach em ai chang? Giå nhU' c6 m()t can h6ng thuy m&i , t6i lå ngll'oi dåu tien binh thån don nh~n . Cåi cåm giåc h6t hoång khi xe t6i såp lao xu6ng h6, råt ngån ngui ; sau d6 va bay gio lå tam tr;;tng ph6 m~c . T6i thå h6n toi rai trong chån kh6ng giåi thoåt. Giåi thoåt khoi CUQC doi VO vi nåy. Vang, giåi thoåt khoi CUQC do·i khOng m~n khOng nh;;tt, kh6ng eima khOng ngQt nåy, khong gi cå, tru m()t chut vo tinh ... Giåi thoåt khoi thS gi&i khong måu sile åy, phåi lå m()t can h6ng thuy trång. T6i nhåm måt I::J.i. "Co co thS v~ nhå r6i ," c6 y tå noi khi toi thU·c giåc. "Co mu6n gQi ngu·oi nhå don, hay toi keu taxi?" "C6 lam an keu taxi gium toi, cåm an."

Thåy hai du·a be d(rng å tr;;tm xe bu,Yt, t6i noi ong tåi xS ch::J.y våo tr::J.m. Quå lå con Ph1,1ng con Phiu. Hai du·a nhåy len xe, ng6i hai ben. Toi phui nhu·ng bong tuySt tren ngU'o·i hai d(ra. "T1,1i con tfnh di tham må," con Phiu noi . T6i h6n hai con, låc vai con Phiu, noi: "T1,1i con th~t lå li~u , dåm di m()t minh! " "Dau co m()t minh, må! Con di v6'i chi Phvng, må," Phiu n6i. "Thi må noi lå hai d(ra con con quå nh6 dS di

tren dU'ong l;;t!" t6i n6i. "Lån sau ph å i co ngll'oi lo·n d~n, nghe khong?" "D;;t ... Må co dau khOng, rna?" Ph1,1ng hoi. "Må khong sao cå, nen båe sT m6'i cho v~ ngay." "Con kh6ng thfch må v~ ngay," Phvng n6i. "Ua, sao l;;t v~y?" "Con mu6n våo b~nh vi~n tham må. " "Con cung v~y, " Phiu noi. "R6i dU'a må v~," Ph1,1ng ti~p, "v~y m&i sang." "Våy dS lån sau " toi cU'o·i n6i " må dau nu·a . ' ' nhe?" Da t&i nha. "Sao må khong trå ti~n taxi?" Ph1,1ng hoi khi thåy toi chi dU'a cho 6ng tåi xS m()t to giåy. "B~nh vi~n cho giåy tmng dt,mg," toi dåp. "Giåy tmng dt,mg lå gi?" "Lå rekvisisjon, lå to giåy b~nh vi~n nho taxi cha må v~ nhå, 6ng taxi cha xong thi n::J.p to giåy cho nhå nU'&c låy ti~n ." "Cåm an 6ng," t6i noi v&i 6ng tai xS, va xu6ng xe. Phvng v~n con thåc måc v~ vv tmng d1,1ng, hoi 6ng tåi xS: "Ong ai! NSu ba chå må, ba c6 dU'Q'C tiSn kh6ng?" Ong tåi xS woi, giQng ngo::J.i qu6c: "Hm, må chåu trå ba chåu bång cai khac, hS he ... " M6'i c6 tam tiSng d6ng h6 må quang cånh khu chung CU' xa l;;t nhU' di xa råt låu vS nhå. TuySt tren 16i våo da dU'gc ui thånh hai bu·c tll'<rng ngang hong ngll'oi ; m()t l&p m&i trång bong da tråi len. Nhii'ng cai bang chung toi ng6i phai nång mua he trå thånh nhu·ng con gåu tuy~t nåm phu ph1,1c båt d()ng. V~n ngll'oi toi ft cho· dgi nhåt tren thS gian dang lu lu hi~n di~n trong nhå t6i. Lue t6i må ctia våo, ba dang ng6i trong phong khåch, tay con dm cai båm t ivi. Nhå toi kh6ng c6 dåi Vi~t Nam, nen bå mi~n w5'ng coi phim Hån. Chåc anh con trai tr6n våo phOng khi nghe tiSng mo· c lia. " Må tuo·ng con con å trong nhå thu'O'ng lau, må vS coi måy nho," ba n6i. "Cåm an må . . . May bay gio con da v~ r6i. Con ti,J' coi chung n6 dU'gc må." Ba kh6ng hiSu, hay låm b9 khong hiSu rång minh kh6ng dU'Q'C hoan nghenh, vui ve noi: "Coi sao xuS! Con m6·i xuåt vi~n , ngll'oi coi v~y ch& kh6ng khoe dau, chU'a kh6e hÅn." T6i cui xu6ng hoi cåc con, v~n dang nåm ch~t tay to i: "Tvi con an u6ng gi chu·a?" "D;;t chua," ha i dtra cung n6i. "H6i nay ba n()i båo an cai gi r6i hång di, Clr

ViSt&DQc D~c San 2007

nång n~c doi di ngay," ba n6i. "D~ tao di nfiu co·m." "Khong dn dau, må," toi n6i. "T1,1i con di låm bai di. Låm båi xong thi c6 cam an." Con Ph1,1ng d~ m9t tiSng, di våo phong. Con Phiu n6i: "Con tiSp rna låm bSp." Khåm ra hOi: "Em khong sao ch6?" "KhOng sao," toi dåp, khong nhin len. Anh ta rut våo phOng. Ba my n6i: "Må låm gi tiSp con duqc?" "Må c(r len con phim, bao gio· cam xong, chåu len mai," toi trå lo'i. "Phim Hån chån chSt. .. " ba tha dåi. "Con con gi~n må å?" "Con c6 gi~n ai h6i nåo dau?" "Må xin J6i con." "ChSt! Vi~c gi må phåi xin 16i con v~y?" Toi db rb rau våo chåo n6ng. Xeo! "Chuy~n gl, con hiSt d.iy," ba n6i. "D~ khong, con khong biSt." "Con hiSt." "KhOng, con khong hiSt. Må c(r n6i thllng ra di!" to i n6i. To i nghT nSu ba bi St t1,1· n6i ra m9t lai, may ra toi c6 th~ tha thu cho. Nhung ba l~i n6i: "Må se trå l~i cong d~o cho con." Toi xu)'t b~t cuai thånh tiSng. Toi db chåo rau xåo våo cåi dTa to, trong d~u nghT nen an trong bSp hay ngoåi phOng an. KhOng hiSt horn nay anh ta c6 ra an com v6i my anh ta khong? Ba n6i tiSp: "Må mu6n v~ day a." "Them !l19t cua nq?! " Toi nghT va buong dTa rau xåo xuong sån. Dem. Nhin den duo·ng tOi biSt tuySt da ngll'ng rai. Can h6ng thuy trång dång nll'a vai r6i ngung l~i , vtra ng~p cai v~ch do tren nhi:i·ng cay CQC må mua dong thi Xa cho cåm dQC du·ang. Chåc Thuqng DS con nghT l~i, dung tlnh cho loåi ngu·o·i. Loåi ngu·ai eima dång chSt. Hay khong dang vl!i trong tuySt trång. Nhung toi u.it (re. My con hQ tu·o·ng t6i lå cai gl? - M9t con giun d~ dåy xeo? M9t con khung dS lu·a g~t? T6i mu6n nbi can thinh n(l, t6ng cb nguai dån båra khoi nhå toi, nSu dn dung ll,l'c thi toi con tre va khoe han ba, nSu dn dung ly thi toi lå cM can nhå nåy, nSu dung tinh thi chinh ba tu· d~u aa khu6c ttr tinh cåm cua t6i, chinh ba da tim mQi cach ngan cån khOng cho con trai ba w6i toi, dSn khi toi toi c6 hai m~t con r6i , bå vån gieo råe bao nhieu Jo·i d(lc dia ... T6i c6 th~ nh<ic di~n tho~i keu cånh sat. .. Kham se can thi~p? Bång cåch nåo? Anh se dem cai m~ng cui ra dQ v6i 16 ViSt&DQc D~c San 2007

toi? Di~u nåy eling dang sq th~t, nhung t6i c6 th~ dung cay !au nhå, å! c6 cå cai blnh chfra lua nfra, xit m(lt cai lå anh co rum nguai l~i , nhu cai ken trong n6i nu6c s6i. T6i se d6n anh vå.o con duang cung phåi ll,l'a chQn - m9t lå våo b~nh nåm d~ nhå cll'a du'Q'c s~ch se, hai lå ra khoi nhå nå y nhtr con ch6 ghe ... T6m l~ i t6i lå ke chiSn thång, m<;>i m~t. Tam tri t6i bay ph6ng tung trong m9t b~u trai den , tre con, nho m<;>n. T6i bist do la nh6 mQn , nhung d~ bu !~i g~n muai nam trai nhån nh1,1c, tuong kh6ng c6 gi lå qua dang. HQ lu6n lu6n lå. hai ke dang khinh hun dang thuung. C6 lue t6i cåm th<iy bi våy ham bai s1,1· li IQm cua my con hQ. Kham bo vq con theo gai, t6i thån tan rna d~i må dam vac m~t v~; ba my nhan danh m(lt thu· t6n giao c6ng bång båe ai phu nh~n t6i , con trai låm di~u v6 luan, khong nu·a lai ngan cån, bay gia l~i doi V~ a chung. Th~t lå khong hiSt nguqng. Tll' trong bong dem, m(lt khu6n m~t than quen hi~n dSn ben giuang. N1,1 wai ba ph~n trach m6c båy ph~n thuang h~i. Quang! Quang, ng6i xu6ng ben giuo·ng vu6t t6c t6i . Anh n6i: "Em ui, minh båt d~u l~i vån eima mu(ln ... " My ch6ng, thu·c d~y tll' s6m, chien tru·ng gå, pha cå-phe thum lll'ng trong bSp, th<iy t6i tll' nhå tårn di ra, don då: "Con an sang d~ chuftn bi di låm. D~ cho chUng n6 ngu them muai phut nu·a hång danh thu·c ... " Gific mo· trong dem khiSn toi c6 m~c cåm t9i 16i. Toi b6t cang thång v6i my ch6ng. V6i Khåm, t6i sanh chut thu·ung h~i. "Må kh6ng cån mfit c6ng nhu v~y," t6i n6i va ng6i xu6ng, u6ng m9t h6p nu·6c cam tuui. "Con!" "D~, rna n6i chi?" "Con ... ly V~ vi?c cua må horn qua thS nå o?'' Tlr ngåy ch~y duqc h6 sa huu tan phS, ba khong låm vi~c gi khac ngoåi co i VTV 4. Da nMp tam. T6i hOi l~i: "V~ vi~c rna V~ dåy, phåi khong ~?" "Dung v~y. Con th<iy sao?" Th~t ra, nhå vån con m(lt phong tr6ng, ch6 kh6ng thånh vfin d~, nhung t6i cåm thfiy b.it an khi s6ng chung v6i m(lt nguai dån ba nhu ba c6 d~o må. thiSu due. T6i n6i : "Må dang a tren d6 thånh thai m(lt minh m(lt nhå. Må khong th<iy xu6ng day ch~t ch9i sao?" "Thi t~m tho·i trong tu~n IS con kh6ng c6 6t6, c hu ySu lå. rna dua d6n hai dua di hQc ... " Toi quen khong nghT t6i di~u nåy. Toi g~t d~u :

"D1.1, eling dlfC;rc, trong tuån nå y ... " Y to i lå chi chfip thu~n cho ba ' t1.1m tru' m9t tuån thoi; co gia h1.1n hay khong thi Mu xet. it nhåt toi duge m()t tuån IS khOng phåi håu h1.1 com nu&c va d1,mg clwm t&i quån ao da cua Kham. Sissel, tnrang dl! an va b1.1n than nhåt cua toi trong sa, khuyen toi nen di båe sT tam thån. Trong CUQC h<;>p nh6m, no khong giao cong tac m&i cho toi, båo coi l1.1i vi~c cu. Ai eling thong cåm toi dang g~p chuy~n bu6n trong gia dinh, d1,mg xe chi lå m9t h~u quå trang thåy. H<;>p xong, Sissel våo van phOng toi, noi ti6p: "Bi ap II,TC nhu v~y se thånh b~nh ," no noi. "Tao chiu di,Tng duge," toi nhin no bi6t O"n, nhung n6i cu·ng. Tlwc ra, trong l(mg, toi khong bi6t toi chiu di,Tng duge bao lau. Nhin m~t Sissel va mfiy dua con gai låm chung, toi bi6t chung dang che toi kh.a d1.1i, phåi n~u chung n6, chung n6 da da dit thiing chong mac toi ra ngoåi ciia. Con to i chi bi6t ... chiu di,Tng. "Chiu d1,mg! ," n6 wo·i khåy, "C6 phåi d6 lå truy~n th6ng cua nguai dån ba Vi~t Nam khong?" "Tao måy phån lå Vi~t Nam, måy phån Nauy, måy bi6t. Tao chiu d1,mg, kh6ng phåi vi tao lå dån ba Vi~t Nam, nhi~u dån ba Vi~t Nam d6t ch6ng, dtt cu, ch& kh6ng phåi gion, nhung tao eima bi6t nen lam th€ nao dS khong phåi h6i h~n , dS kh6ng ånh huang t&i cac con tao." "N6u v~y, måy c6 thS di g~p c6 vån gia dinh. HQ c6 nhu·ng lai khuyen chuyen mon, th€ nåo lå t6t nhåt cho cac con, cai gi låm må kh6ng phåi Å. l ~ hOI wn ... " "DS tao coi." "N6i chuy~n v&i måy nhu nu&c d6 dåu vit. Th6i, tao v~ phong tao day. Tuån nåy måy mu6n d6n gia nåo thi d6n, v~ gia nåo thi v~. Nhung m6i ngåy phåi t&i sa trinh di~n tao. Kh6ng duge ... W tii." Sissel n6i dua. Nhung bi6t dau t1,1· tii chång lå m()t gi å i ph ap hay .. . Hinh nhu cham ng6n Trung Hoa c6 eau d1.1i khai n6i m()t v1.1n bu6·c phåi c6 m()t bu&c dåu. Cai bu&c dåu dO"n giån nhåt dS t6i rna ciia cho Kham lå anh di k:ham b~nh va chfra b~nh. Nlmng anh cu tr6n chui tr6n nhui trong phong nlm con gian. Kh6ng bi6t anh b~nh gi, nguy hiSm t&i dau? Thai d9 cua anh c6 nghTa lå gi? Dåu hang b~nh t~t va CUQC deri? H6 th~n v&i vg con va xa hQi? Ån h~n? Tuy~t v<;>ng? Ån Vl.l? Mu6n cho t6i c6 thS u·ng xii thoa dang, it ra anh phåi ma duang cho t6i . Dång nåy, anh kh6ng h~ n6i trang tnrang hgp nåo bi b~nh , da k:ham b~nh o· Vi~t Nam chua, båe sT hay ang lang, thåy phåp a ben d6 n6i gi. Anh chua rna mi~ng long

tr<;>ng xin 16i . Anh chua minh nhien n6i xin duge Anh la ngu(Ji d<;>c Kinh Thanh, it nhåt anh phåi bi6t 'Nguiri con hoang dimg ' n6i gi khi quay vd - 'Thua Cha, con da phr,zm t9i a6i v&i Cha va a6i v&i Thu(Yflg Di Con kh6ng xung dang lam con cua Cha nu:a '. M~ anh co i v~y må khå hO"n, c6 le kinh nghi~m deri gi up ba m()t thai d(), khi cån, c6 thS khi6n nguai ta dS tha thu cho hO"n.

tra v~.

Toi di låm v~, trS hai ti6ng, thåy con cai da an u6ng dång hoång, con Ph1,1ng da låm xong bai, dang ng6i ben con Phiu cha chuO"ng trinh tivi tre em. T6i v~ trS vi ng6i tren xe di~n håm Sognsvann, di qua nhå Quang, t6·i tr1.1m ch6t, nO"i chung t6i nam xua thuang xu6ng dS våo ru·ng chO"i. Horn nay t6i di m()t minh bång d6i chan bu6n ba, v6 h6n, kh6ng ta y. Dåu 6c t6i tr6ng r6ng, tai chi nghe ti6ng slit lan r~n , thinh thoång rit len a m(>t khuc quanh, dau d&n. C6 lue t6i chåy nu&c måt må cu tuang tuy6t tii khe ciia s6 tl.lt vao. "Di xe bu)tt våt vå th€ d6. Bao gia cai xe xong, con?" m~ ch6ng ng6i gh€ ben banan hoi . "D1.1, hQ n6i m()t tufrn ... Må Iåy g1.1o a cai bao nao v~y- bao nhi~u hay bao it?" "Kh6ng nhi~u, kh6ng it. Må mua g1.1o m&i, g1.1o m6·i nam nay. Con thåy an du·gc kh6ng?" "Con thfiy kh6ng ngon nen m&i hoi ." "V~y mai må se dem d6i." "Kh6ng cån, må, dS an eling duge." T6i kh6ng bi6t ba be bao g1.1o 45 pounds tu· ph6 V~ bång cåch nao, toi thuO"ng h1.1i, nhung kh6ng hoi. Tl! cåm thåy minh hO"i ac. T6i danh r6t m()t chi6c dua, ba låy chiSc khac cho t6i . Tnr&c day khi thåy t6i lam nlm thS, ba da che bai lå t6i Sl.lCh ram, båt chu&c Tay. Ba båt l1.1i eau chuy~n xe c(): "Con båo hånh måy chi~u?" "D1.1 hai chi~u." "V~y le ra hQ phåi cho con mu·gn 6-to miSn phi. " "Con bi6t, nhung con mu6n di xe bu)tt cho thånh thai." "M()t nguai nhu con, cai gi eling xoay xo· duge tren deri," ba om bång hai tay bån tay t6i dang d~t tren dui. "Nhung thång Kham, n6u con khOng tlmO"ng tinh, n6 kh6ng s6ng duge. Con rna, n6u n6 chSt, må eling kh6ng thi6t s6ng nu·a." "Con thli'O"ng anh åy eling v6 fch , n6u chinh ånh kh6ng biSt thuO"ng minh. Må khuyen anh åy phåi di khåm b~nh. D6 lå di~u tien quy6t dS giåi quy6t vi~c nay." "Nhung sau d6, con kh6ng bo n6 ch&?" T6i im l~ng dtrng len, x6p chen dia våo may. Chinh t6i kh6ng biSt nSu Kham khoi b~nh , t6i ViSt&D<;>c D~c San 2007

se phåi låm gi ti~p theo. Cac b~c khon ngoan d<;1y toi phåi s6ng giay phUt hi~n t<;1i. Nlmng phen nåy toi bi k~t c(rng, toi khong th~ dt ngåy hOrn qua ra kh6i horn nay, horn nay ra kh6i ngåy mai. Qua kh(r, hi~n t<;1i, tuang l<;1i lå m(>t chu6i lien t1,1c khong tach lia nhau. Cai horn qua don d(>c se chi c6 m(>t Kham n6ng nån d~n bong chay. Cai horn kia rieng re se chi c6 m(>t Quang tha m(>ng d~n d<;1i kha. Khong c6 Kham, dau c6 cåi hi~n t<;1i quån qu(;li nåy! Kh6ng c6 Quang låm d6i tn;mg, toi dau c6 can nhåc vå nghieng can can vS Kham! K~t quå lå hai d(ra con, må n~u khong c6 ngåy mai cua ch(mg, ngay bay gia toi c6 th~ t6ng våo m6m tron chai thu6c ngu v6·i m(>t ly nuac l<;1nh. Kh6ng gi dan giån han m(>t hi~n t<;1i rieng re. Toi trån trQC mai tai khi m(>t nguo·i dån ong c6 mui nhl,l'a thong cua rll'ng Sognsvann hi~n d~n nhin toi bång doi måt d~p ba phån trach m6c, båy phån x6t thuang. Khuon m~t nhu may ngån nam h<;1 dinh non . "Em phåi s6ng. Minh se chftp n6i l<;1i tinh xua," Quang n6i trong ma. Ba mai chiSu, trai da t6i. Toi dm mobil tren tay ]au låm, phan van c6 nen gQi cho Quang khong, tåt nhien chi d~ n6i chuy~n cho khuay kh6a thoi. Cai may reng, toi gi~t minh nhu ke tr(>m bi ngu·ai båo v~ d(rng sau v6 vai. , "Th~ng Kham ch~t r6i! " ti~ng m~ ch6ng, vå tieng nac. Kham da cha lue m~ xu6ng ph6 d6i g<;1o, våo phong toi Jåy chai thu6c ngu. Vi cai ch~t båt binh thuong, b~nh vi~n phåi giåo nghi~m. HQ xac nh~n Kham W vån bång thu6c ngu. Ta trinh, ngoåi ra, eling cho bi~t anh bi b~nh 'psoriasis', hinh nhu· ti~ng Vi~t gQi lå b~nh våy n~n , m(>t b~nh c6 th~ di truySn, nlmng khong Jay nhiSm . B~nh d6 xuåt hi~n a Båe Åu vå My nhiSu han Vi~t Nam, c6 nghTa lå chu·a chåc anh lay b~nh tu· co gai kia. Nhung chåc c hån 'rn6i tinh chat' da hU y ho<;1i tinh thån lån th~ xac anh tai cung c~,~·c. Cu(>c di hoang da d~ l<;1i trong tam h6n anh nhfrng v~t tlmang ch~t ch6c, dam rS våo th~ xac s~n hao mon. Anh chui rue trong bong t6i vi h6 th~n v6·i toi vå cåc con. Anh con bi~t dau dan, tui nlwc, chung qui eling vi anh con luang tam. NghT d~n diSu nåy toi b~t kh6c. Toi an h~n vi nhli·ng y nghT ac d(>c trong dåu minh . May må chua bao gia toi th6t ra. Nlmng Sl,l' l<;1nh nh<;1t, tranh sao anh khong thåy. M~ ch6ng låy khan cho toi ch~m nuac måt, nhU·ng giQt nu·ac måt må toi bi~t dang låm bå nh~ long vå bi~t an. Kham tinh toan råt kheo, gai m(>t di~n thu 18 Vi~t&Dqc D~c San 2007

våo h(>p thtr cua toi våo 11 gia dem th(r sau, tmac ngåy mai tang. Thu vi~t: "Emyeu, EJa ddn lue chfnh anh kh6ng con chiu dl:lng du(Jc rninh nua ... Cu(Jc ldn trimh da t&i du·ang cung. Anh kh6ng con mi;it miii nhin em, nhin cac con. Carn on Em vJ mu&i narn yeu thuong, rna khi anh bdt tran qui ciing la lue vinh viln mdt di. Cam on Em vi da chua chdp anh, chiu d~g trang hon m(Jt thang tr&i qua. N(J tinh con d6, kdp sau anh xin dJn trå Ndu kh6ng c6 kdp sau, rna chi c6 dia ngl:lc dang ch& anh, anh vdn yeu Em trang dia ng7:lc. Anh bid/ cai chdt anh lJ! Ch9n chi chdm dm du(JC cam giac dau dan va lang an h(m, kh6ng mong rim sr;zch t(Ji l6i. Anh van xin Em va cac con lang tha thU, nhu m(Jt an hu? cu6i cung. Anh bidt Em ban tinh nhdn h(lu se tha thu· cho anh. Nhung ciing chinh vi bidt Em nhan h(lu rna anh cang kh6 Il! tha thL'r cho minh. Anh vidt nhiing giong nay rna mu&i ng6n tay run råy vi S(J hai. Xin tha thu· c ho dtra con bdt hdu. Tdt cå chi vi m(Jt phut /(j ldm. Nh!in vai nhiing br;zn be quen bidt: dimg bao gi& lim b!it åo anh! Vinh bi?t m9i ngu&i. Kham"

Toi c6 gifr ve u såu kin dao tmac m~t mQi nguai. Nhung khi moi nguai ra vS, toi a l<;1i d(rng ben huy~t m(>, dåt nau tr(>n vai tuy~t trång. "Em da s~n sang tha th(r cho anh tu· lau r6i. Sao anh ng6 lai trS nlm v~y?" N6i du·qc hai eau åy xong toi b~t kh6c. Toi cång kh6c cång dau dan . N6i tlmang x6t anh thi chic anh dang chung giam, hai con dung dång sau vai bå n(>i dang nhin vai toi rung, nhung chåt cay dång trong mrac måt chi minh toi n~m duve - cay dång cua oan h~n . Anh da phå ho<;1i tinh yeu ct:1a chung ta, l<;1i khong du khiem t6n tr6i d~y, khong du can dåm xay d1,1·ng l<;1i. Anh lå v~y, tinh yeu thu·a dam me må thi~u sau xa, anh eima hi~u long m(>t ngu·ai dan bå nhu toi. M(>t giong thu·ang x6t vai m(>t giong dång cay cu thi nhau tuon ra, m(>t than toi khon dm. Tam Thanh

ChU thich l. matpakke: g6i an tma 2. ha det bra: t(;lm bi~t 3. flytte ut: ra a ri eng

Nhan dip nåm Canh Tu&t såp tan, bu&c våo nam Dinh Hqi chung toi mai cac b~n sinh våo cac nam nåy xem tu6i cua minh.

Tuoi Tuat (con Cho)

C6 phai con ch6 lå b~m trung thanh nh~t cua con nguai chang? C6 th~ I~m. Trung thånh , trung tin , trung trt,rc. Tu6i Ch6 c6 m9t dtrc h<;tnh vfrng vang trong cach s6ng va dang duge trang c~y trong nhfrng lue kh6 khan. Ngoai ra tu6i nay r~t kin mi~ng , nghe chuy~n nguai khong bao gia dS 19. Tu6i Ch6 tinh y nh~n ra diSu sai diSu phåi va giu· vu·ng trach nhi~m, låm trQn b6n ph~n cho t6·i cung. Tu6i nay c6 m9t tri~t ly d~ s6ng: S6ng phåi d~o, gi up do· nguai co th~ va ch6ng l~i b~t cong bång mQi cach. Nha rång tu6i Ch6 m9t khi quy~t dinh chuy~n chi la quan trQng cho hQ. Tu6i nay theo du6i chuy~n d6 t&i cung. Tu6i nay khong thich truy~n tro rubi bu, chi chu tam vao m~u ch6t cua SIJ v i~c må thOi. Tu6i nay eling vui bu6n b~t chQt khong luong tn.r&c duge, vf nhu m9t con ch6 ph6ng ra g(lp b~n khong bi~! ch~c lå n6 se li~m chan mt:rn~ ho(lc cån bUt gio b.~n. , , , , Tuoi Ch6 eling c6 lue lam vi~c lieu m~ng khi cåm thay lo au bon chon vo c&. Can c6 tho·i gian gan gui d~ tlm hi~u, Tu6i nay m6·i ttr ttr tin tuå'ng nguai d6i di~n duge . Thi~u st,r tin c~y nay, tu6i Ch6 dam ra xet doan phi~n di~n, chi trich va thO 16 v&i nguo·i khac. Han th~ nfra, Tu6i nay c6 chllt dinh b~t thucmg v€ phuung di~n tinh ai, lue thuung lue ghet kh6 luang, må khi da khong thich ai r6i thi c6 th~ ghet nguai ~Y t~n m~ng. Tu6i Ch6 c6 di~m hay la lam thuung m~i gioi, Iuvm db vt,m v(lt eling lam nen tai san b~c tri~u nhu chui. N6i vS duang tinh duyen thi oi sao l~n d~n, tim hoai eling chång th~y y trung nhan . Tu6i nay c6 tanh d9c tai v€ m(lt tinh cam, thuung yeu ai thi yeu cho bång duge va eling b~t bu9c nguai tinh dåp l~i t6i da! DiSu khuyen cho tu6i Ch6 la hay dyp bo nhfrng n6i lo au vo ly va nhfrng doi Mi xa vai thi~u tht,rc t~, chi lam cho nguai minh thuung tranh ne m9t cach dang ti~c .

Tam H(}'p: Tu6i Ch6 hQ·p v&i tu6i Dån (con CQp) va tu6i NgQ (con Ngt,ra). Tt1 X ung: Tu6i Ch6 kh~c/ky, tu6i Stru (con Trau), tu6i Thin (con Rbng) va tu6i Mui (con De) .

Tuoi Hqi ( con He o) Chåc ch~n la nguai tu6i con Heo s6ng trong mau hbng! Sang va trQng. Tu6i nay dS thll" tha va c6 cung cåch hoan chinh va tai thuang ngo~n c6 m9t khong hai . Tu6i Heo hoan chinh cho d~n n6i nguai khac nhin våo tuå'ng hQ lå ke ttJ ph1,1. Nhfrng nguai d6 da låm to. Tu6i Heo vi tha va khong hS nghi minh la tren tru6-c nguai khåc. Tu6i nåy dum bQc b~n be va gia tQC, va chiu kh6 nhQC d~ cho nguai khac dUQ'C h~nh phuc. Giup nguo·i lå h~mh phuc tht,rc st,r cua tu6i Heo, nhin th~y nguai ta vui thi tu6i nåy mai vui. Nhung tht,rc t~ ph li phang cho tu6i Heo lå khong ai biSt dSn va tan thuo·ng vi~c nay. Tu6i Heo qua tu tS va r9ng lugng nhu mot vi thanh hiSn nen dS bi ke x~u låm h~i ho(lc lgi dt,mg! Tu6i Heo biSt trQng nguai nen låm b~n v&i Tu6i nåy lå huå'ng trQn dtrc tfnh n6i b~t d6 cua tu6i Heo. M(lc du vui ve nhu da n6i , tu6i Heo eling c6 lue eau c6 nSu c6 ai bao lå hQ dang c6 m9t diSu gi d6 tr~t. Nhung eling la dung cho Tu6i nåy thOi! Tu6i Heo khong u·a m~y ke låm tåi lanh d~y khan minh må chi thich låm nhi:i·ng gi minh th~y phai låm. NSu b~n giG" sao cho du·ng chi trich tu6i Heo, Tu6i nåy phåi phai la nhi:i·ng nguai b~n chan tinh va trung thånh nh~t trong thS gian. Da c6 tiSng tam , tu6i Heo l~i thong minh CIJC d9. Tu6i nay Ytra hQC Ytra chai, vu·a tim toi dS b6 sung kiSn thu·c. ViSt&DQc D(lc San 2007

Tu6i nåy ci1ng me an me u6ng khiSn cho ngu·o·i ta treu lå Tu6i me an trang mu<'ri hai con giap ! Thtrc an thtrc u6ng phåi lå thuvng h?ng. Vi c6 tårn lang vang, Tu6i nåy lå ngu·o·i b?n deri tuy~t vo·i cua b?n. Tuy v~y, tu6i Heo c6 tinh phan bi~n trang d6i xu·, ai thich hQ thi hQ dap (mg l?i v6 van ' nguoi kh6ng thich hQ thi hQ gi å la kh6ng n6i t6·i! DiSu khuyen cho tu6i Heo lå nen rna r()ng cu()c s6ng ho?t d()ng ra han ni:i'a. Cång dem bån than minh hQi nh~p våo dong ngu<'ri muon d?ng thi tu6i Heo l?i cång n6i han . Tam Hcrp: Tu6i Heo hqp v6'i tu6i Mao (con Meo) va tu6i Mui (con De).

Tii· Xung: Tu6i Heo khåc/ky tu6i Dån (con CQp), tu6i Than (con Khi) va tu6i Ty, (con Rån).

Le Nguyen stru t&m

YNGHiA 12 CON GIÅP THEO DONG PHUONG T?i Vi~t Nam, ljch duve l~p theo cac chu k)' thay d6i dSu d~n cua m~t trang. Vi sti dt,mg theo ljch am nen cac ngåy chinh xac cua m()t nam mai luon thay d6i theo ttrng nam . M6i nam dSu duqc "h9 tri" bai m()t trang s6 mu<'ri hai con v~t. Theo cung Hoång d?o cua ngu<'ri Vi~t, con dåu tien lå chu()t (Ti), sau d6 lå trau (Stiu) va tiSp dSn theo tht:r t~ lå h6 (Dån), meo (Mao), r6ng (Thin), rån (Ty,), ngt,ra (NgQ), de (Mui), khi (Than), gå (D~u), ch6 (Tuåt) va cu6i cung lå lQ·n (HQ'i). Trang s6 cac con giap nåy thi Thin (con r6ng) lå con v~t th:in tho?i vå Ti, Dån, Ty, va Thi'm lå nhu·ng con v~t s6ng hoang da va thuong tranh g~p con nguoi . Bay con con l?i lå nhCi·ng v~t nuoi trang nhå. Ct:r m6i chu ky 12 nam thi l?i mang ten con v~t cCi. Ngoåi ra, nguo·i Vi~t con tinh theo chu k)' 60 nåm. Chu ky nay duve l~p theo s~ kSt hqp cua mu·o·i hai con v~t lå cac bi Su tuvng Cl,l thS theo c ung hoång d?O cua ngu<'ri Vi~t va l o då u hi~u cua b:iu troi. Ljch cua nguo·i chau A duve l~p thea chu kY 60 nam tuang duang vai eim ky m9t ths ky 1oo nam cua ngueri chau Åu. M6i nam ånh hu·o·ng d6i v6'i con ngu<'ri tuy theo nhU·ng biSu tuQ·ng cua hQ lå hQi t1,1 hay phan k)'. Sau day lå 12 con v~t d?i di~n 2 gio d6ng hb trong m()t ngåy 24 tiSng.

y-> ~

Nåm Ti duve cho lå nam c6 nhiSu h6n lo?n . Ngu<'ri mang tu6i nåy råt duyen dang va håp d&n ngu·o·i khac phai . Tuy nhien, hQ råt sQ' anh ~ang va tiSng d()ng. Nguoi mang tu6i, nåy råt tich c~,~·c va nång d()ng nhung hQ eling thu<'rng g~p lam chuy~n v~t vanh. Nguo·i mang tuoi Ti eling c6 m~t m?nh vi nSu chu()t xuåt hi~n c6 nghTa lå phåi c6 lua trong b6. Vi chu()t lå con v~t s6ng vS dem nen gio Ti båt dåu ttr 11 gio· dem dSn l gi<'r sang

Trau tU'Q'ng tmng cho Sl,l' sieng nang va lang leien nh&n. Nåm nåy c6 tiSn triSn vli·ng vang nhung ch~m va m()t su·c m?nh bS1~ bi. Nguoi mang tu6i Su·u thu<'rng c6 tinh c~ch t~ich hqp dS tra thånh m()t nhå khoa hQC . Trau bieu tU'Q'ng cho mua xuan va nong nghi~p vi gan lien v6'i cai cåy va thich dåm mlnh trang bun. Nguo·i mang tu6i nåy tlm<'rng diSm tTnh va råt kien dinh nhung råt buang binh. Gia Su·u båt dåu tu l gio dSn 3 gi<'r sang.

. ."Y

frlf'

1!. •

Nhu·ng ngu·ai mang tu6i cQp thu<'rng råt d~ n6i gi~n, thiSu l~p tm<'rng nhung ho c6 thS råt mSm n;ong ~a xoay chuySn ca tinh cho thich n!?hi v6'i hoån cånh. Cop lå chlla, tS r~·ng,xanh, thu·o·n~ sang ve dem va gQ'i len nhli·ng hinh ånh ve bong den va giong to. Gi<'r Dan bat dau tu 3 gio· den 5

20 ViSt&DQc D~c San 2007

gia sang khi CQP tra vS hang sau khi di rinh mo trong dem. Meo tuqng tmng cho nhfrng nguai an n6i nh~ nhång, nhiSu tåi nang, nhi~u tham vQng vå se thånh cong tren con duang hQc vAn. HQ rAt xung khitc vai nguai tu6i Tf. Nguai tu6i Mao c6 tinh .......,._ _ thån mSm deo, tfnh kien nhån vå bi~t cha thai ca tmac khi hånh d(lng. Gia Mao bitt dåu ttr 5 gia d~n 7 gia sang khi meo bitt dåu di ki~m an . Con r6ng trong huySn tho~i cua nguai phuang Dong lå tfnh Duang cua vu tr1,1 , biSu tuqng uy quySn hoång gia. Theo d6, r6ng hi~n di~n a khitp mQi nai, du&i nu&c, tren m~t dAt vå khong trung. R6ng lå biSu tuqng cua nu&c våla dAu hi~u thu~n lqi cho nong nghi~p. Nguai tu6i R6ng rAt trung thi,Ic, nang n6 nhung råt n6ng tfnh vå bu&ng binh. HQ lå biSu tuqng cua quy~n li,Ic, Sl! giåu c6, thinh vuqng vå cua hoång t(lc. C6 m(lt eau t1,1c ngfr n6i rång "våo nam Thin, mQi n~l!a} phåi dl! trfr ll!ang thtJc cha minh". Vi våo nhfrng nåm Thin n~n d6i kem thl!ang xåy ra. Gia Thin bat dau tu 7 gia d~n 9 gia sang .

.AAa. Nguai tu?i ritn n6i ft nlmng råt ~hong thai. H? thfch hqp v&i vtmg dAt ~m ~·6t. Ritn ~uqng trung __,. UVV cho Sl,l' tien h6a vinh CU'U cua tuoi tac vå SIJ ke vi, SIJ phån huy vå Sl,l' no i tiep cåc the h~ cua nhån

lo~i . Ngl!ai tu6i ritn råt diSm tinh, hiSn lånh, sau sitc va cåm thong nhung thinh thoång cung hay n6i gi~n dien cu6ng. HQ råt kien quy~t vå c6 chAp. Gia TY. bitt dåu tu 9 gia d~n Il gia sang.

4i\

Nguai tu6i NgQ thuang an n6i diu dång, thoåi mai vå r(lng ll!qng. Do d6, hQ d@ duqc nhi~u nguai m~n cl~u(lng nhl!ng hQ ft khi nghe lai khuyen can. Ng~ai tu6i nåy thl!?'ng c6 t!nh khf råt n6ng , . nåy. Toe d(l ch~y ct:1a ngi,Ia låm ngl!ai ta lien tuang den m~t trai rQi den trai dat hang ngåy. Trong thån tho~i, m~t trai duqc cho lå lien quan d~n nhfrng con ngi,Ia dang n6i can cu6ng n(l. Tu6i nåy thuang duqc cho lå c6 tinh thanh s~ch, cao quy vå thong thai. Nguai tu6i nåy tlmo·ng duqc quy trQng do thong minh, m~nh me vå dåy thån ai tinh nguai. Gia NgQ bitt dåu lue gi fra trua khi m~t tro·i len cao nhAt (ru Il gi trua d~n l gi chiSu).

~ Nguai mang tu6i Mui thuang rAt diSm tinh nhung nhut nhat, råt khiem t6n vå khong c6 l~p ~r,.-1'- tmang. HQ an n6i råt vt,~ng vS, vi th~ hQ khong thS lå ngl!ai ban.hång gioi. nlmng hQ cåm tlmang ngl!ai ho~n n~n vå hay gi up da mQi ngl!ai. HQ tlmang c6 lqi the vi tinh tot bt,~ng vå nhut nMt ttJ nhien cua hQ. Gia Mui lå tu l gia d~n 3 gia chi~u. Nguai tu6i Thån tl~uang lå m(lt nha.n tåi c6 tinh cash thAt thuang. HQ råt tåi ba va ~heo leo tr<;mg cac Vt,J giao dich tien b~c. Nguai tuoi nåy thuang råt vui ve, kheo tay, to mo vå nhieu sang kien, nlmng hQ l~i n6i qua nhiSu nen d@ bi ngl!ai khåc xem tlmang vå khinh ghet. Khuy~t diSm cua hQ nåm trong tfnh khf thAt thl!ang vå khong nhåt quån. Gia Thån bitt dåu ru 3 gia d~n 5 gia chiSu. Nam D~u. tuQ;ng trung cho m(lt giai do~n,ho~t d(lng lao d(lng dn cu sieng nang vi gå phåi b~n r(ln tu sang den toi. Cåi mao cua n6 lå m(lt dau hi~u cua s~r CIJC k)r thong minh vå m(lt tri tu~ båe hQc. Nguo·i sinh våo nam D~u du·qc xem lå ngl!ai c6 ru duy sau sitc. D6ng thai , Gå dl!qc coi lå Sl! båo v~ ch6ng l~i lua. Nguai sinh våo nam D~u thl!ang ki~m s6ng nho· kinh doanh nh6, låm an dn cu nhl! "m(lt ch(• gå buai dAt tim sau". Gi a D~u bitt då u tu· 5 gi a d~n 7 gi a t6i.

-~ Nam Tuåt cho bi~t m()t tuang lai thinh vuqng. Tren khitp th~ gi&i, ch6 du·Q·c dung dS gi fr nhå

ch6ng l~! nhfrng ke xåm nh~p. Nhfrng c~p ch6 ,då ~hu~ng dl!qc d~t ,hai ben c6ng lang dS båo v~. Nam Tuåt duqc tin lå nam råt an toån. Gi a Tuåt bat dau tu 7 gi a den 9 gi a dem, lue nå y nhfrng nguai dån vung nong thOn Vi~t Nam thl!o·ng di ngu vå giao nhå cua l~i cho nhu·ng chu ch6 trong co i.

Lqn tuqng tmng cho Sl! giåu c6 vi loåi lqn ru·ng thl!ang låm hang trong nhfrng khu rung .

.[_\ri, )' Nguai tu6i Hqi råt håo hi~p, ga-lang, _t6t bvng vå dung cål}l n~l!ng thl!ang_rAt bu&ng binh, Ill 'l

n6ng tfnh nlmng sieng nang va chiu lang nghe.

Gia Hqi bat dau tu 9 gia den

gia dem.

Le Nguyen su·u tfzm

Vi~t&DQc D~c San 2007

Ph(lm Dong Ng(lc

Mfli dip tSt dSn, toi thU<'rng nha vS nhfrng ngay thø åu dinh diSn Thi Tinh. C6 m<)t tSt nQ, m~ di chg qu~n Tri Tam mua cho ba anh em, mfli dtra m9t b9 qu&n ao mai ds di chllc tst quy th&y giio.Hai anh toi thi m~ cho m~c sam vi nhå thåy cua hai anh o· xa, rieng toi, mai dSn hai gia chiSu eie b;;tn mai dSn , chi khi åy m~ mai cho toi m~c, c6 le sg toi m~c sam se lam låm chang. Nlmng khi m~c qu&n , toi thåy da bi sut chi, m~ di kiSm kim va chi h6i tau v~n khong thåy bt:m n6i eie b:;m t6i cu· di tmac, toi cu6ng len, båo chllng di ch~m cha toi vai ... R6i m~ eling tim thåy kim va chi, ba ng6i ch~m rai khau lam toi n6ng ru<)t qui, cu· ch;;ty ra tmac san ng6 chl.rng xem eie b;;tn da di bao xa. Khi m~ vua khau xong, t6i v<)i ch<)p Jåy r6i ch;;ty theo dim b;;tn, toi ch;;ty th~t nhanh, VU'Qi qua dam b;;tn m<)t dfli mai dung l;;ti m~c quån. Chung toi theo con du·o·ng dåt h6i tau mai dSn nha th&y giio Ki~t, nha th&y c6 ba gian, gian chinh gifra khi r<)ng th&y dung lam hai !ap hQc,chi c6 mfli minh thåy d;;ty cå hai tap, khi d;;ty thåy chi dm m<)t cay roi may chu· khong c6 sich va gi ... dSn c6ng, chung toi dang ngån ng;;ti , dtra nQ xo du·a kia våo tmac thi thåy buac ra, r;;tng ro vui tu·o·i chu· khong nghiem nghi nhu thu·o·ng ngay, r6i on t6n n6i : Cic em våo cå trong nay di ... Chllng toi chåo thåy r6i vao !ap, hom nay, eie ban hQc duøc såp theo hinh chfr U, tren c6 binh mut va k~o g6i bång giåy kiSng ra ding ngay tSt tåm ... Thång Thi~n lam gan du·ng len khoanh tay !;;ti: -Tlma thåy, hom nay ngay tSt ch(mg em dSn mu·ng tu6i thåy, kfnh chuc thåy khoe m;;tnh ... n6i du·Q·c c6 chl.rng d6 nhung eling da khiSn thåy cam d<)ng, thåy n6i: -Cam øn eie em, thåy eling chuc eie em nåm m6'i hQc gi6i høn nåm cli cho ba m~ eie em vui long, thOi eie em ng6i xu6ng an k~o, u6ng nu6'c nhe, thåy vl.ra n6i xong thi thång Khanh em thåy kh~ n~ khieng ra m<)t ket nu6'c ngQt con nai r6i lui vao trong. Khanh hQC gi6i, tlmo·ng du·ng nhåt 16'p nhung hay bi thåy dinh, nhiSu khi thåy

22 ViSt&DQc D~c San 2007

dinh, n6 dua tay do, th&y l;;ti quåt cå vao tay khiSn tay n6 bi n6i vån. Chung toi thåy Khanh bi dinh dau nhu v~y eling thåy x6t xa må sao thåy Ki~t du·ng dung qui, hay trong long thåy c6 nhU·ng xio tr<)n må chinh thåy khOng kSm ham duve va chllng toi thi con be qua chua his u n6i? M~t tr~n giai ph6ng miSn nam (MTGPMN) du·gc thanh hinh m6'i måy nam må da anh huang dSn khu dinh diSn, du·o·ng xi thuang xuyen bi dåp 1,1 , giao thong bi can tra, sinh ho;;tt bi xio tr<)n. M<)t chiSu nåm mai , c6 måy anh chi du kich dSn nha xin ba m~ cho chung toi di xem van ngh~, ba m~ chung toi båt dåc di phai nh~n lai. Chung toi theo måy anh chi di tl.r chiSu dSn såm t6i mai dSn nøi . D6 la m<)t cii r;;tp d1,1·ng khi cong phu, den du6c sang choang du6'i nhfrng tan cay r~m gifra rl.mg sau, chung quanh duøc phit quang dS khan giå c6 ch6 du·ng. Sau phån chao va vai bån nh;;tc thi dSn va kich m9t anh linh My xam lugc bi quan dan båt duge, tl.r trong h~u tmang, m<)t ding ngu·o·i cao 16'n bi tr6i thuc ke di ra gifra hai co du kfch , toi gi~t th6t mlnh , tro·i øi, thåy Ki~t, khong thS nao låm duøc, thåy giå lam nguo·i My, nlmng c6 t~p n6i tiSng Vi~t, rång thåy la ten lfnh xam luve ic on, t<)i ding chSt, bay gia xin nhan dan VN anh hung khoan hOng, (dung ra la khoan h6ng, nhung ngu·o·i My nay chua n6i duQ·c dåu huySn ), khan giå v6 tay rån rån , r6i c6 m<)t bie nong dan len, d;;ti di~n cho toan thS nhan dan VN tha t<)i cho anh linh xam tugc, thS ta anh xin tinh nguy~n I;;ti ds chiSn dau v6'i nhan dan VN ... Thing 6-197 5 to i p hå i di t~p trung hQc t~p m<)t thing tru·o·ng Luøng Van Can, trong s6 can b<) giang d;;ty, toi !;;ti g~p thåy Ki~t, thåy tuy chua gia låm nhung toe da b;;tc nhiSu, duy c6 doi måt lue nao eling sang quåc, thåy giång hang låm, nhiSu khi dSn gia giåi lao, phåi c6 nguai nhåc, thåy mai ngu·ng Toi b6 nuac di nåm 1981 , høn l O nam sau m6'i vS, m<)t ngåy xuan theo nguai nhå di an sang chg Thii Binh, toi chU y dSn m<)t tu si cao tan

tra a

m~c ao vang, dung l~ng yen khåt tlwc phfa ben kia chq, mot diSu gl trong lcmg gi1,1c toi dtrng d~y va di vs phia vi tu sl do, dSn gån, toi buot mi~ng: Troi ai, thåy Ki~t, khong th€ låm duge, toi Mi: - Xin J6i thåy, phåi thå.y la thå.y Ki~t khong ~? Thåy ngfrng len nhln toi, khe g~t dau, r6i hoi: - Em la ai må bi St to i ? Toi trå lai lå hQC tro ti€u hQC cua thå.y a Thi Tinh, sau d6 l~i gap thåy truang Luang Van Can, nlmng khong dam nhin. Thå.y khe mim cuo·i, g~t g~t dåu: Thå.y nh& r6i Toi mo·i thå.y våo quan nhung thåy cho dia chi va n6i: Horn nåo rånh dSn thå.y vao bu6i chiSu, r6i thå.y khoan thai om binh båt di ... Ngoi chUa nhO nåm nep minh ben con hem kha sau, mot cht:• tiSu dang tu&i cay tru&c san, toi vua tåt may xe dinh hoi tham thl thå.y bu&c ra vui ve: - A, em, va o dåy ... long to i b6ng xao xuySn va bu6n rå.u nh& tSt nam nao o· nha thå.y Toi theo thåy våo trong, ngoi chua dun sa qua, gian gifra nhin len la tuqng Ph~t ng6i khep måt, net hiSn tu· bao dung kh6 ta Chllng toi eling ng6i , thåy r6t tach trå dåy vS phia toi r6i n6i , - TSt nhåt måy ong kia vS que hSt, chua con c6 hai thåy tro, dung la thå.y tro minh c6 duyen nen l~i g~p nhau Toi n6i: - G~p thåy em vui qua, må thå.y thi thay dfli nhiSu qua Thåy g~t dåu, CO" h6 hiSu y toi , tråm ngam mot chllt r6i n6i - Thå.y theo M~t Tr~n Giåi Ph6ng tir nam 1962, måy nam sau våo bung, c6 ra Båe nhung l~i tro vS, thåy s6ng ly tuo·ng, du gian kh6 nhiSu khi qua SlrC chiu dl,l"ng, cho dSn nhfrng nam låm can bo giång d~y, thå.y vån hang say v&i ly tucrng, nhung dån da, nhu·ng thå.n tuqng , s6ng eling nhu chSt, s1,1p d6 trong long thå.y, thi thåy quySt dinh bo l~i sau lung tåt ca dS xin låm mot tu sl khåt th1,1·c, ngay an mot bfra ... Thåy nhåp mot ngl,lm trå r6i n6i tiSp: Tam con nguoi th~t la cao quy va do luqng, thåy da phung phi n6 hun 30 nam, bay gio tro l~i , n6 vån mim wai v&i thå.y, em c6 hi€u rång thåy dang man nguy~n biSt chung nao khong? Toi nhin nhfrng giQt nång chiSu vuung våi tren hang cay tru&c san, long ng~m ngui tlmung vi thå.y hoc eG, måt nhu·ng nam thang tu·ui d~p nhåt cua cuoc doi cho ly tucrng, må ly tucrng ca h6 khong c6 th~rc, bay gio nhin net m~t man nguy~n cua thåy, toi thåm chuc thåy tht,JC Sl,l" tim duac bSn d6 cho tam h6n.

Bu6i chi~u sang nhe nh? Mi}t ngay seip qua di ! Ccit tidng hat khe khe Ch(Yt nghe uac a o gi? Mi}t vung trai xanh trang, Mui hoang !an tham n6ng Keo ta vao can mi}ng Hfm thea may b~nh b6ng. Nghe nhu limg xao xuydn! Nghe com tim b6i h6i! Qu!m ca phe viing khach Ben giong sang mua bay. Khang gian chao di}ng qua! Gi6 luat thuåt th6i qua. Lung linh qua ke la Duang nhu trang dang len. Anh vang a(lu len cio, Au yi m van tren mai. Cai len ba t6c r6i Gi9t suong ha hfmg rai ! Nguyln Plu;m Thy Håo Nøtterøy

ViSt&Doc D~c San 2007

Xuyen qua khung cua hyp ung m<)t tia nitng vang gio khua b~u treri r<)ng em ai, xuan m&i sang

Em gifr nhe m<)t minh trong ky uc Bai kh6ng con ai nfra d~ se chia Nhfrng vui bu6n lau litm tv theri xua Nai que eG chi con trong tam tuang Nhfrng chuy~n bay cha ngueri di tram hu&ng Nhung kh6ng v~ d~n b~n m<)t dong s6ng Bai ber xa khi con nu&c da rong Chi~c d.u nhui du&i me s6ng da ffi\}C Bong dång my da deri deri xa khuftt Bao nhieu llln my dung do nhin theo Chi~c do khuya h~o kyt ti~ng mai cheo Do di khuftt my vån con dtrng do Gio chao chao ngQn den chong mer to Ti~ng ru-va VQng l(;li gifra am u Neo V~ xua, xa tham thåm bi~t mu H6n cay co co con nguyen thua tru&c Cay dua lao de minh ra me nu&c Nhfrng tau dua chåi gio su6t dem trang Bu6i blnh minh lG chim choc lang xang Chia v6i Jiu lo, cuang keu lånh lot Cay trtrng cå rqp tan tren siin tru&c Trao tråo keo V~ rna h<)i r<)n rang Trua viing dua ti~ng ga gay rna mang Long tha d<;1i b6ng nghe bu6n v6 c& B~n s6ng xua da mfty lån b6i la Long ngueri xa que tran tra mfty l~n Cu6i duang dai, ngoånh l<;1i bang khuang - Da låu Iitm må sao minh vån nh&?

24 ViSt&DQc f)~c San 2007

Canh th6ng ru åo tuy~t dtrng xanh m<)t goc vuan con mau xanh ng?yen thuy qua v(;ln mua tuyet suang Tu can nha eG ky bao l~n nhln mua xuan theri gian nhu gio thoång xuan di, xufm vån con Cay dao gia tru&c ngo n\1 hoa da na chua tren canh xufm vua he thoång bong hoa dao xua

Ga chi~u hiu hitt. Khach cha tau l~g le nhu ph6ng da. C6 nhfrng horn nhu th~, tuy~t nhien khong ffiQt SlJ ki~n. Khf>c li~t va ngåy cång gia tang nhu n(;ln gieo minh xu6ng duang ray ch~t cho tan xuong nåt thit mai hå: khong c6. Phi~n toai nhu cac Vl,l dinh cong cua cong nhan vien ngånh hoa xa: khong c6. Ll;lnh d~n kho da nm thit: khong. N6ng d~n b6c hai chåy rna: khong. Tåt cå d~u tårn tårn. Tuy~t d6i binh thuang.

chua hai ch6 hai ben lå c6 y mai gQi nguai khåc d~n ng6i chung. M9t hi~p sy. Ba V a y B6 g1,1c g~c : Anh ta h6n nhien, phuc l&n dåy. Chi Litm Gio lite dftu: Toi må nhu anh ta thi toi ng6i gh~ bia. Må bia phåi ca. Nguyen tite vfin th~. nai cong c9ng phåi gifr tuy~n ben phåi va chua cac khoång khong gian con ll;li cho nguai khac.

Ong Be Re dmg hitng: Nguai dau vo y! Khong bi~t an coi n6i, ng6i coi hu&ng! Di dung phåi khiem cung chu! C6 dau ll;li thuqng ngang gifra dång nhu th~!

Nhao nhåo våi eau th~ må eling gi~t gQn thai gian. Hung h6n hirng hb tuang d~n b6p c6 nhau duge, len tau r6i ai nåy vo tu ngay. Nguai ngOyO c6 ngu kho, ke gia bao dQC tin. Chå ai hai dau b~n tam chuy~n vua xao nåu. Anh, cai thia khuåy te cho quftn chung, chilng hay bi~t gi. Nghe thåy nhfrng inh cheo qua ll;li åy, anh dS phi cuai! Anh chQn ch6 gifra cua bang gh~ ba ch6 chång qua vi nhin thåy du&i chan hai gh~ ben nhfrng bai nu&c bQt ai nh6 b~y con tuai sanh ra dåy Gh~ giua thi kho, s(;lch.

Anh Dftu Bim ngua mi~ng : Ong nhårn! D6 lå nguai thich hqp quftn. Anh ta ng6i gifra,

MgchNha

Chqt: anh d~n. Cåch anh chQn ch6 ng6i låm nen SlJ ki~n. C6 chuy~n r6i! Dai s6ng quan tn;mg a ch6 d6. Phåi c6 chuy~n. Båt k~ tinh chåt va kh6 ca. Bu6n ciing duge, vui eling duge, dS gi~n ciing duge, dS n~ eling duge. Gi eling duge, miSn lå c6 chuy~n.

Moi b?n ghe våo tham trang nhå mai cua nh6m ViSt&D9c:

www. vietdoc .no Vi~t&D9c D~c San 2007

HQc ti eng N a-uy ' bangthO' FLAT bång, LA V thåp, HØY cao HER day, DER d6, nai nao HVOR DA? PAPP A c6 nghTa lå cha MAMMA låmt;:, DEPPA bu6n råu SETNING c6 nghTa lå eau LEKSER båi hQc, REGNBUE du v6ng MANN la ti~ng gQi dan ang KONE lå vQ·, chuc mung GRATULERER X in nu·a KAN JEG FÅ MER Cam an laT AKK, di v~ GÅR HJEM Åp rna ti~ng gQi KLEM m()t EN , sau SEKS, nam FEM, TI muai LAT mang y nghTa lå ltrai GRÅ TE kh6c, LE cuai, gi~n SUR Lanh It;: c6 th~ dung LUR GUL V lå sån g6, con MUR vach tuo·ng VANLIG y nghTa binh thuo·ng HATE lå Mn, yeu thu'O'ng ELSKE FLAGG lå cåi la co· ThOng minh KLOK, kha kha lå DUM VERDENSROM coi khong trung NYTT ÅR nam m&i , chåo mt:rng VELKOMMEN! DRØM y nghTa m()ng ma VERDEN th~ gi&i, cai h6 INNSJØ T~m bi~t dung tiSng ADJØ MORGEN bufli sang, dem v~ NATTEN Tmo·ng hQc lå SKOLEN LÆRER thåy giao, m6·i toanh HELT NY STA y nghTa lå Il LYDDIG ngoan ngoan, bånh ml BRØD Må u do ta dung c hu· RØD LIVET s1,1· sflng, ch~t DØD, SJEL h6n RYKTE am chi ti~ng d6n KROPPEN than th~, sinh t6n LEVE SKITTEN y nghTa lå da SV ART den, REN s~ch, bi ngcr MISTENKT HUD da, HÅR t6c, TANN rang ØYE con måt, cåi cåm HAKE NYNNE lå håt åu u SANG lå båi hat, bao gio· NÅR DA ? MENNESKER la nguo·i ta DYR lå muon thU, g6i qua GA VE C6 th~ lå chu· KANSKJE Måu trång lå HVIT, xanh le GRØNN Th& than lå ti~ng STØNN BRØNN lå cai giSng, dt:rng chan IKKE GÅ ! STOR y nghTa lå to LITEN lå nhO, nåm co LIGGE ... 26 ViSt&D9c D~c San 2007

Nha B~p - KJØKKEN Cai mu6ng ta gQi lå SKJE PINNE lå dua, ba chia GAFFEL RIS lå g~o , cung la cam VANN la nu&c Hi, con du·ang SUKKER SMØR y nghTa la ba PhO mai lå OST, d6ng h6 KLOKKE BOLLE ti~ng gQi cai to TALLERKEN dTa, cåi xo BØTTE Kho, chien d~u gQi STEKE GRILLE nu&ng, KOKE nåu, håm ING EF ÆR lå c ugung SITRONGRESS xå, thu rt:rng SKOGDYR GRIS heo, FISK ca, ØL bia Nu&c ngQt lå BRUS, con chia DELE Quå tao ta gQi EPLE LITCHI trai våi, OLJE lå dåu SOYAS AUS lå xi dåu FISKESAUS tm&c måm, cåi dåu HODE Gå giå ta gQi HØNE Nu&c leo lå KRAFT, KRYDRE lå nem SPIS MER! lå hiiy an them METT lå no b~mg, xem cht:rng PASS P Å! Cai gl s6ng gQi lå RÅ SULTEN d6i b1,1ng, con cua KRABBE Cai n6i ta gQi GRYTE Nåp, vung lå LOKK, SÅPE xå phOng HONNING tiSng g9i m~t ong C am an lå TAKK, hai long FORNØYD . . .

Hqc I>U'img LE GANG

SKO-

Chfr NAVN y ngh'ia la ten SKOLEN tru(mg hoc, BL Y ANT vi~t chi KONVULUTT ngh'ia phong bi KLINKEKULER nhfrng vien bi tron tron VET DU HV A? bi~t gi kh6ng? LÆRER thåy giao, van phong KONTOR DUMMING y ngh'ia d6 ngu FENGSEL la chfr nha tu, kh6ng sai GENI la b~c ky tai STREVSOM cham chi, du(mg dai LANG VEI Kh6ng thi ta phåi n6i NEI SKRNER vi~t, doc bai LESER Lich su HISTORIE FRIMINUTT ngh'ia la gi a ra chai SOVER ngli, LAT lå luai EN m(>t, SJU båy, TI muai, nam FEM B~ be ta goi la VENN LYS la ånh sang, bong den LYSPÆRER DIKTER ta vi~t bai tha Ki€m trala chfr PRØVER, dung r6i VANSKELIG kh6 qua ai LETT la råt dS, båu trai HIMMEL EN STIL bai vi~t lu~n van FAG la mon hoc, m6i nam HVERT ÅR T6c dai la chfr LANGT HÅR JENTER con gai, GUTTER con trai UNGDOM la tu6i choai choai TØFF mang y ngh'ia la o ai qua trai LNET la chfr CUQC dai STOP la ngimg l~i, hi~n thai la NÅ Ha y c ho t6i, KAN JEG FÅ? NAN la chfr ngay ng6, d~i kha PLUTSELIG råt tinh ca BARN la con nit, hoc tro ELEV

ThiH{lnh

Vi~t&DQc D~c San 2007

eil ~lill(/ Doan Mai Tiim

Cac con !~p gia dinh lån luQt dQn ra rieng, trong nh~ con tra ra, hai vg ch6ng gi a. Mai dåu hai vg chOng eling riit b~n r9n vi phåi lo cho hSt d(ra nay r6i dSn dua khac 6n dinh nai an ch6n a. Nhung vai thai gian hQ lång dån vao cai thS gi ai cua rieng hQ - trong d6 c6 nhu·ng gi chång ai biSt. Cai thS gi6"i em dSm åy m9t horn bi xao d9ng bai m9t cun b~nh ng~U ngheo cua nguai vg va chång bao lau sau m9t cu9c chia tay vinh vi~n vai nguai ch6ng da xay dSn.

Tmac måt cac con, cai coi rieng cua b6 m~ minh th~t ngheo nan, chi vai m9t cåi radio b6 dung dS nghe cac gia phat thanh tiSng Vi~t må co le tiSng ro re con to han ca tiSng nguo·i xuang ngon. Va ben qmh lå sach båo du lo~i ch6ng chåt tt:r nam nQ dSn nåm kia - hSt s6 cu r6i l~i s6 m6i Vi thS, chung ban nhau dua b6 vS nha chung, nhung ong n~i du m 9 i l.Y do dS

28 ViSt&DQc Di;ic San 2007

barn vao cai thS giai rieng tu cua minh. Cac con dånh t~m tho·i nlmgng b9 b6, nhung chung nhåt quySt thay cai radio va ch6ng sach bao cu bång cåi computer. Cai computer vao lo~i kha da du·gc cac con rap va di;it vao ch6 thu~n ti~n nhfrt, nhung bi'J vfrn Clr ti~n tay m6 vao cåi radio va nhG·ng bao cu . Cac con liSn chia phien nhau kSm b6 bång cach cåm låy ban tay b6 de len con chu9t gi6ng nhu thåy giao cåm tay c~u hQc tro nh6 t~p viSt. Nha V~y, bi'J då VU"Qt qua duge cai giai do~n kh6 khan lue ban dåu, låm quen duge vai cai phuong ti~n truySn thong t6i tan hi~n d~i.

Thåy v~y, cac con cua ong tuang rång cåi phuang ti~n t6i tan nay se giup b6 nhin thåy duge nhiSu nai , tiSp xuc vai nhiSu ngu6n thong tin nhanh ch6ng, mai l~ Se cho bi'J CUQC si'Jng

tuai vui han. Nhung chung kh6ng th@ nga duge chinh cai computer l~i dbng loa låm cho cai t~t tdm ngam im lim cua b6 trer nen tråm trQng han, d~n d9 b6 s6ng v&i dai s6ng åo trang may computer han v&i dai s6ng th~t a ben ngoåi. Vi th~, cåc con cua 6ng l~i hQp khån cåp dS tim cach keo b6 ra khoi CUQC sf>ng åo. B i~ n

phap cåc con 6ng dua ra lå thuang xuyen tim cach don b6 di chai, vå n~u 6ng kh6ng mu6n di, chung se vay quanh dS båt ong phai s6ng v&i cu<)c s6ng th~t - th~m chi con c6 dua dS nghi dua b6 d~n båe si tam ly. M9t h6m, vg cua m~y du·a con trai 6ng dang chuån bi cho bfra an cu6i tuån trang b~p, 6ng ngbi canh gifr båy chåu, thång con trai l&n cua 6ng våo såp x~p vå dQn råe trang dåu may computer cho b6. Trang lue xem qua cac tåi li~u tnr&c khi såp x~p theo lo~i ho~C xoa bo, anh da tinh CO dQC duge m<)t våi do~n van rai cua b6.

Trang d6 c6 do~n b6 nhåc d~n m~:; cua minh lue hai nguai ci1U'a w&i nhau - bång danh xung d~i danh tu em vi~t hoa nhu th~ nåy : "Chidu hai

muO'i ba thcmg sau båy nhiim, m9t ngay tru&c khi vao trr;~i tc}p trung, /inh tinh bao cho Em bdt co chuy?n chång lanh trang cu9c chia tay hOrn dy. Em båo toi la h9P tht'cc hoa truang hQ'p cua Em v&i gia dinh truo·c khi toi di ad co chuy?n gi Em di xoay x& trang lue to i viing nha. V&i bao nhieu vi?c dim dc}p trang m9t thiri gian quå ngån, toi kh6ng kjp lam theo y Em, rna thiri gian toi ir trong trr;~i cu keo dai miii ra kh6ng bdt din chung new chdm dtlt. Thiri gian aiing a&ng cimg v&i Sl,l" fy gfan if9c ifja CUa ke chfin thcing din nJi tinh nghTa V9' ch6ng cua bao gia ifinf! vc?:i li ~iao va phong tl:IC 13ang if(j ifii ai ain ch6 gay do. Con Em, Em van chir toi! Trang nhiing lUe gian nan nhdt, toi vdn con co Em. " Do~n khac, b6 n6i d~n ngåy t~t trang cånh bi giam ham:"Chidu giap dt, cai tit adu tien sau ngay "giåi p hong " va la cili tit adu tien trong trr;~i tqp trung K4 . Toi dung nhin xuyen qua nhidu vang rao kem gai ra qu6c 19 l ad dim tUng chuyin xe chr;~y ngang qua. Nhiing chuyin xe v9i vang, duang nhu h9 S\Y hit nam rna kh6ng vd kip din nha. Con toi, toi cu bi c9t dng miii ir day kh6ng thd lit gdn din nha duQ'c !dy m9t bu&c " V å da y lå hinh ånh m9t ngu·ai b~n cua b6 trang lue kh6n kh6 : "Chidu nao ciing vqy, tie khu lao

c6 GU\)'C cai cåm giac no. Thi rna bua nao Håi cung sot phdn an cua minh sang c ho to i. Cu6i thdng muiri nam båy nham, thinh linh chung toi duQ'c l?nh tc}p trung. Håi thu9c vd nhom nguåi duQ'c g9i ten ait-ng rieng ra m9t chJ co c6ng an vo trang canh phong cdn mc}t. Khi nh6m cua Håi duQ'c chuydn ra khåi trr;~i, nhiing nguiri con lr;~i nhu toi m&i GU\)'C l?nh trå' vd trr;~i. Vd din nO'i, toi thdy Håi ad lr;~i tren chJ toi niim: thu6c trj b?nh, a6 an kh6 va m9t cai ao len. Toi cåm d9ng qua din bui ng.Ui, vi thi toi coi nhung a6 Håi ad lr;~i khong chi la a6 an a6 dung rna con IQ kj vqt qui bau. Va su6t nhiing nam trang trr;~i tc}p trung sau do, toi cu· miii tran trå', kh6ng bdt Håi bi chuyin di mai dau va tr;~i sao Håi lo cho toi hO'n cå lo cho chinh minh nhu wjy! Nam nam sau, toi duQ'c thå ra nhdn ngay qu6c khcmh hai thdng chin niim tam muO'i. Vi?c adu tien toi ai tim nha gia ainh Håi. Ldn mo GU\)'C ain nO'i, toi bdt GU9"C m9t tin rdt dau bu6n la Håi dii chh ret trong trc}n ret hiii hung chua titng co mua Giang Sinh niim båy muO'i sau tr;~i trr;~i Ha Nam Ninh trang lue å' duå'i ao vå't beo cho heo. Tr;~i gia tfinh Håi, toi GU\)'C nhin hinh cua Håi va ben cr;~nh co m9t bue hinh nu·a rna håi ra toi må'i bdt d6 la em cua Håi. Nguiri em nay c6 net rdt gidng toi, lam cho toi nhå' c6 ldn Håi dii n6i vå'i toi vd nguiri em nay. Toi !dy ngay tie trqn trtl: di ngay sinh duQ'c ghi du&i hinh, nguåi em nay vica bii.ng tu6i cua toi lue å' trr;~i chung vå'i Håi.

HO'n ba muO'i niim qua hinh bong cua Håi lue nao cung rt,tc sang trang tam h6n toi. Li Giang Sinh 2006 niim nay toi kj ni?m ldn giJ thu· ba muO'i. " ... Anh ta cu· mai me dQC, dQC di dQC (~i nhi:i"ng do~n van rai b6 dang vi~t trang may. Cho d~n khi c6 ti~ng vg ttr trang b~p goi vao an com, anh m&i nh& lå minh chua såp xSp don d~:;p duge ti nåo cå. Nhfrng ngåy sau d6, anh ta cu suy nghi mai vS cac do~n van anh Ytra tinh co· doc duge. N6 n11U' nhfrng khe ha må qua d6 anh nhin duge våo cai coi rieng cua b6, cai coi må cåc em cua anh c6 lue cho rång d6 chi lå m9t cu<)c s6ng åo!

if9ng vd, Håi ciing dua phdn iin cua minh ain adu day nha ng6i ifQ'i toi ain cimg iin. Phdn iin trang trr;~i tqp trung it åi din nJi chång bao glO' ViSt&Doc D~c San 2007

Ng6t sau muai b(rc tranh Nho - to - dåi - r<)ng Ng6t sau muai btrc tranh ch6m t6·i cung m<)t lån va h6i: Sao ngu·ai di m<)t minh? Sao må di m<)t minh? C6 nhfrng tiSng cuo·i c u rue C6 nhfrng tia nhin l~nh lea r~n va thuy tinh ... V~y må toi nghe toi th6' dåi tråm bu6n n6t nh~c: Oi! ChiSu c6 dan! Oi! Minh co dan!

Toi cai chiSc ao mua - tu·ng giQt nu6·c thanh th6t va tan, eling bu6n nhu m<)t chut tinh xua dåm dia k)' ni~m. Toi d6t m<)t diSu thu6c vå nhin bu·c tranh th(r nhåt: "Dung nhan bu6n " : Nguai dån bå lieu trai må ngon ngfr chSt cu·ng tren nui d6i than th€, ba moi tfm ru6'n cong nlm m<)t cung dån .. . Phåi chang, ttr d6 toi da ra di? va eling tu· d6 t6i se tro· vS? Ch<;rt thåy hai bån tay minh dll' thu·ado i chfm vo tri vå nt,~ cuai p hån u·ng ... Con tim tu lau da d~p am thåm nhu m<)t th6i quen må h6n dam me chQt ngong cu6ng ch6m d~y : "- Toi con s6ng day- Toi con th6' day! " Bu·c tranh th(r muo·i - diSu thu6c tren tay da Ult "St! thinh l~ng tren giåc ngu" Mai t6c hoang vu vå måt nhin chan chU·a m<)t mua dong mua dong bu6n tenh ... nlm ngu·ai dån bå khoa than trang bu·c tranh cui m~t bu6n tenh!

"Nhu·ng kiSp ngt,~·a hoang "B(rc tranh muo·i tam: chQt x6t tlmang ai: såi v6 thenh thang cha dai du mt,~c, qua vting dåt Cain dS nghe lai quySn ru cua mua ... Nh6' chiSu nåo ta da g~p ta xu·a cuai th~t bu6n cung niu tay nhau qua ba m<)ng mi! Bay gib' "Dong plmang cui dåu bu6n": bu·c tranh hai mu·ai tam Toi b6ng tai te - toi con them ch6ng m~t thåy h6n minh nhu· va oa thea nu·6'c måtnhU·ng tu·Q·ng da nåo ng6i om m~t ni non! Nhu·ng doi måt trang sau mu·ai bu·c tranh må' to- ch6m t6'i va hoi: Sao nguai co dan? Sao må c6 dan? Toi cui m~t SlJ'Q'ng sting chi biSt l~ng cam, Ch<;rt nh6' chQt quen vS m<)t vang tay åm c6 nt,~ hon mSm nhu nång lt,~a chiSu thu. Can mua sau cung hinh nhu nho h~t "Lai cu·u r6i ch6i tu·" vQng nao nS tu· m<)t bu·c tranh. Toi nghe sau lung minh canh cu·a nlm vu·a d6ng l~i vå råt ma h6 tiSng bua d6ng dinh våo g6, tiSng chia tra vao 6 khoa ... va bay gia ta bong t6i menh mong! Hinh nhll' bu6i chiSu trai th~t da ngung mua? Sao h6n toi con l~nh mai giQt bu6n?

* 30 ViSt&DQc D~c San 2007

Thånh kinh bu6n- "The Sad Bible " - Oi hai! Thanh kinh bu6n: Bu&c chan di nhu troi gi~t ra ngoåi, dong dai kho heo. Bu6i chiSu tai te vå can mua l~nh leo Uu tu Le Van Tåi niim dau d6 trong cac bue tranh vå trong ai m9t n6i niSm dåu m~t! Ng6t sau muai bue tranh l~ng le cui dåu chåo Nguai dån bå khoa than bue tranh bu&c ra låm dåu vinh bi~t! nhung toi hiSu riing: tinh si bay gia cho toi su6t m9t dai dn thiSt nhu giong song kia em dSm ru sang mai vs xuoi ... Toi bu&c di gili'a can mua con l~nh tim trai Canh cua sau lung bay gia th~t lå d6ng l~i nh6t nhli'ng tiSng cuai .. . nhli'ng tia nhin ai ng~i .. . vå nhli'ng bue tranh thånh m9t di~p khuc bu6n ...

* M9t diSu thu6c d6t len. Giu·a ph6 chiSu nh~t nhoe nhu phu hai suang, Can mua cu th~t em dSm - minh bu&c th~t em dSm ... nhli'ng giQt mua bay bay xu6ng tren cao vå tren cao l~ng yen! ...

Nguyin Thity Nam

Dong Tiiy G9;p Nhau ' Trong Khoa H(Jc Huyen Bi Le Nguyen suu tam Mon khoa hQc huySn bi Tay plmang gQi lå Thdn S6 (Numerology) di,Ta theo nhan sinh quan cua Thån Tam Giac (Divine Triangle). Nha Thån S6 må ngu·ai ta doan dtrQ'C nhan cach, tinh tinh, cong vi~c, nang khiSu, tinh duyen v.v ... cua m<)t dai nguai. Mon khoa hQc huySn bi da phåt xuåt 600 nam tru·6'c Thien ChUa giang sinh vå do nhå toan hQc Pythagorax l~p ra. Pythagorax dung phuang trinh C2-A2-B2 cua hinh tam giac (pythagorean theorem) dS giai doan djnh m~nh nen cac nhå sieu hinh hQc Hy L~p cho lå "God geometrizes". Mon sieu hinh hQc nå y g6m c6 tåt ca 9 s6. Hay di,Ta våo bang sau dS tinh ra con s6 dinh m~nh cua b~n: l

A, J, S

B,K,T

C, L, U

D,M,V

E,N,W

F,O,X

G,P, Y

H,Q,Z

I, R

Vi du : Trån Van Hai = 2+9+ l +5+4+ l +5+8+ l +9 = 45 = 9 . Con s6 djnh m~nh cua minh lå s6 9 B~n hay d6i chiSu xem kSt qua du6'i day:

SBl Tuqng tmng cho SIJ hung m~nh, SIJ d(>c l~p, SIJ lanh d~o. L~p tmo·ng vli'ng chåc, it thay d6i. s6 l con tieu biSu cho SIJ thong minh, sang t~o, m9t y chi såc ben, cung, m~nh , tuqng trung cho nguyen ly din ban cua dai s6ng. S6 1 tuung duung v6'i vien Phån Quan (The Magiaan) bai b6i Tarot. S6 l dflng h6a v6'i Thai Duo11g Tinh, ngu6n g6c cua m<;>i niing luqng. George Washington, Karl Marx, vå Napoleon Bonaparte thu(>c lo~i nguai mang s6 l .

( ti€p theo trang 69)

ViSt&D9c D~c San 2007

CÅI CHET OAN KHUÅT CUA NHAC Si MINH-KY • ph{lmtinanninh " Nha Trang la mi~n que huong eat trdng C6 nhfmg dem nghe w)ng lc;zi, dm dm tiing s6ng xa aua Nha Trang cimh aJng bao la bat ngat Huong que dcmg len ngao ngc;zt, hoa cung su·c s6ng yen vui "

Ai da sinh ra va Jan len Nha Trang, ho~c da tLrng ghe !~i day do i lån, d~u khong quen bai hat d~ thuang nåy, må cå m9t thai gian gån hai th~p nien, dåi phat thanh Nha Trang da dung låm nh~c hi~u dåu cho nhfrng bu6i phåt thanh . Cu6i thang 3/75, Nha Trang bi nh~n chim trang lån s6ng do. Ngu·ai Nha Trang da cung chiu chung s6 ph~n. Ke bi giSt, nguai bi ru dåy, gia dinh, be b~n , thåy tro, chia ly tan tac. s6 ph~n cua nh~c sl Minh Ky, tac giå bai hat nåy (cung nhi~u bån nh~c v~ Nha Trang khac ni1'a) eling da gån li~n v&i dinh m~nh dau thuang Clla thånh ph6 må ang da duQ'c sinh ra, hSt long yeu thu'O'ng va da gai trQn long minh qua nhU·ng dong nh~c thiSt tha triu mSn d6. Ong da bi giSt. Cai chSt the thåm va oan khuåt cua ang c6 le duQ·c it ngu·ai Nha Trang, - nhii:ng ngu&i du con

(J lc;zi tren que nha, hay tha phucmg khiip ch6n, nhung win mang thea du am nhung bai hat Nha Trang cua 6ng - biSt dSn Ngu·o·i viSt bai nåy, c6 cåi ca duyen du·Q'c a chung cung m()t tr~i tU v&i ang, va cilng da du'Q'C tam Sl/ cung ang mQt våi ngåy trli'OC khi ang chst

32 ViSt&D9c D~c San 2007

Dåu thang 3/75, sau khi Ban Me Thu<)t måt, nhli·ng dan vi tu·ng s6ng chSt v&i Cao Nguyen c6 l~nh tri~t thoai. Toi theo dan vi, chi con m9t phån tu quan s6, lån luQ't " di tan chiSn thu~t" våo Cam Ranh, r6i Yling Tau dS tai t6 ch(rc, truac khi tham dt,r nhu·ng tr~n danh cu6i cung "co dan va bu6n te" a nhfrng dia danh xa 1~: Cån Giu<)c, BSn Urc, thu<)c tinh Long An , ngan bU'OC chan dich quan dang 6 ~t keo V~ vay ham Såi Gon. Ngåy 28/4/75, toi va ca vQ' con cung anh tåi xS (v6n lå nguai b~n cung que), theo lai h~n cua nguai b~n chi than , lå SQ Hai Quan gifr m9t chuc Yl,! trang B9 Tu L~nh Hånh Quan BiSn, c6 m~t t~i BSn B~ch Dång. Nhung dSn gia ch6t, trli'OC Sl,!' nga ngång va t(rc gi~n cua nguo·i b~n c6 long, toi quySt dinh khong cung VQ' ch6ng anh åy xu6ng tau di tån. C6 le anh kh6ng hiSu duQ'c lå to i eling da kh6 tam biSt du·ang nåo dS co cai quyst dinh "s6ng chSt" åy, m~c du toi bist tmac lå vai cai quyst dinh do, it nhi~u gl r6i toi eling phåi trå m9t cåi gia, chåc khong nh6. Ly do chinh trang nhi~u ly do dS toi 6· l~i : d6 lå Cha toi , ngtrai cha da låm gå tr6ng nuo i

con tu lue toi mai len ba tu6i , må toi duqc tin lå ong da bi båt va dang bi giam gifr dau do ngoåi Nha Trang, va toi khong dånh bO ong trang hoån cånh kh6n eling nåy. Di~u dång an Mn nhåt lå, du l~i dS chåp nh~n mQi di~u, nhung toi eling khong bao gia co ca hQi g~p l~i cha toi . 6ng da ch~t trang tr~i cåi t~o Då Bån, cu6i thång 6176, va dung ngay våo cåi dem toi bi cha bång xe " bit bung" tu· tr~i tu An Duong Bien Hoa ra b~n Tan Cång dS xu6ng tau Song Huang ra Båe. Mai g~n nam nam sau toi mai nh?n duqc tin bu6n. Tr~i tu An Duang Bien Hoa, eling chinh lå nai toi da g~p nh~c Sl Minh Ky, va da tam tinh cung ong m(>t ngåy truac khi ong ch~t. Toi trinh di~n t~i Truang D~i HQc Ki~n True, duqc dua len nh6t t~i tr~i tu binh Tam Hi~p. M(>t thång sau duqc chuySn d~n tr~i tu An Du·ang Bien Hoa, nåm ben c~nh phi truang quan st,r Bien Hoa. Tr~i An Du611g nåy , truac lå m(>t khu quan st,r, v~ sau duqc chinh trang l~i dS ti~p nh~n nhli·ng quan nhan tu binh cua ta duqc mi~n Båe trao trå thea hi~p dinh Paris. HQ duqc nghi ngai , b6i duang cå SlrC khoe Jån tinh th~n a tr~i An Duang nåy truac khi traV~ dan vi cli va gia dinh. D~n tr~i nåy, toi g~p m(>t s6 anh em mai trinh di~n sau , ho~c duQ·c chuySn tu cåc tr~i khåc tai. G6m du cåc quan binh chung, kS cå nhli·ng sl quan bi~t phåi V~ cåc B(>, va Cånh Sat. Trang s6 nåy co nh~c sl Minh Ky. Toi o· Nhå l , con anh Minh Ky o· Nhå 3, cåch nhau khu nhå b~p ( gQi lå h~u cån). Cling nhu nhfrng nguai Nha Trang khåc, Jan len våo nhi:i·ng nam gifra th~p nien 50, d~u th~p nien 60, toi thu(>c long nhfrng bai håt Nha Trang cua nh~c sl Minh Ky, nhung eima h~ bi~t ten th~t va eling chua h~ quen bi~t 6ng. Trang Nhå Tu l , t6i nåm ben c~nh anh Tieu ThQai Minh va Ph~m Quang Nhi~p. Cå hai d~u Jan tu6i han t6i. Anh Minh g6c Hoa va nguyen lå truang ban phien dich Roa ngfr cua Truang Chi Huy Tham Muu (hay Cao Dång Qu6c Phong ?), anh Nhi~p låm a Nha Quan Phåp, va thea lai anh kS, anh eling lå lu~t su rieng cha 6ng " vua kem gai" Hoång KimQui. Hai anh nåy råt t6t b1,1ng, vui tfnh va co quen bi~t nh~c sl Minh Ky. Bi~t t6i lå dan Nha Trang, nen c6 l~n anh da giai thi~u t6i vai anh Minh Ky . Nh~c sl Minh Ky 16-n tu6i han t6i nhi~u, nen t6i gQi 6ng bång anh va xung em . Co le bån tinh cua anh v6n th~m l~ng, it n6i , va d~c bi~t trang hoån cånh nhu vu·a tråi qua can åc m(>ng, eima bi~t ngåy mai se ra sao nåy, anh l~i cång it n6i ha-n. G~p anh våi ba l~n , t6i chi noi len long ham m(> cua t6i v~ nhfrng bai håt Nha Trang må

vai toi bay gia n6 l~i lå nhfrng ky ni~m v6 giå. Anh tlnrang chi trå lai t6i bång m(>t n1,1 cuai bu6n. M(>t dem, cu6i thång 8175 (31108175?), våo khoång 2 gia sang, cå tr~i tU dang chlm trang bong dem vai cå ngån nguai tU ch~p cho·n trang giåc ngu, bai tam tlr con n~ng trTu lo au, dang cha dqi nhfrng di~u båt tråe nåo se d~n v6i s6 ph~n mlnh, b6ng m(>t ti~ng n6 lang trai kem thea nhfrng ti~ng la thåt thanh, va r6i ti~ng coi båo d(>ng, ti~ng chåt chua tren loa ph6ng thanh, l~nh cha tåt cå "cåi t~o vien" nåm yen t~i vi tri, ke nåo bu6c ra khoi nhå se bi bån t~i ch6. Khi dåm tu chung toi chua h~t hoang mang, thi ti~ng xich sit xe tang T 54 tran våo tr~i rft len ttrng ch~p , chia nhau bao vay tu·ng can nhå. Hång IQat b(> d(>i , sung gån luai le, m~t ten nåo eling dång dång sat khi tua våo iling nhå, keo ca båm len d~n , quåt thåo chung toi du·ng d~y ngay t~i ch6, hai tay dS tren d~u . T6i c6 cåm giåc lå chUng toi såp bi xu tu .. ChUng t6i dung båt d(>ng nlm v~y cho d~n g~n 12 gia trua . Nhin qua khe cu·a, t6i thåy måy chiSc xe cha m(>t s6 quan tåi (måu g6 trång, chua kip san do), bo xu6ng ben kia khu nhå bSp, tmac Nhå 3. Cå hai ngåy sau, tåt cå tU d~u kh6ng duqc ra khoi nhå, ngQai tru di ra cåu tieu va d6 eling c6 d~y linh gåc. Sau d6, tåt cå chung t6i duqc dua len h(>i truang. Ng6i ch€m ch~ tren day bån truac m~t chung t6i lå nhfrng "thu truo·ng" khong mang quan håm, nen chUng t6i eling chång biSt hQ lå ai. ChUng t6i bi " nghiem khåc" cånh cåo lå "c6 bQn phån d(>ng trang cåc anh da giåu gi~m vli kh i, mang ll,l'u d~n My våo dS nhåm phå hQai thånh quå kåch m~nh"(!) , Sau d6 chUng t6i låm "bån tv khai t9i åc" va båt d~u bai hQc s6 l , "Di Qu6c My la ke thu cua nhcm dan ta" . Khi åy chung t6i m6i biSt tiSng n6 t6i horn åy da xåy ra t~i Nhå 3, låm chSt va bi tlmo-ng khå nhi~u , va toån b(> tu binh con s6ng sot trang nhå nåy eling da duqc " bien chS" sang cåc tr~i tu nåo d6 ngay trang dem h6m åy. MQi dåu tich da duqc thu dQn s~ch se, nlm eima h~ co vi~c gi xåy ra. Co di~u cåi " sl! c6" thåm kh6c åy khong phåi nhu lai "len lap" hu dQa cua måy 6ng thu truong, bo·i m(>t di~u råt d€ hiSu lå ngay tu lue våo tr~i cha dSn bay gia, da qua hång tram l~n kiSm soåt, vå l~i hånh trang mang thea cua m6i nguai tU dau c6 cåi gi , ngoåi hai b(> åo qu~n , cåi khan lau m~t va bån chåi dånh rang. Ti~n b~c va tu trang khåc da duqc "kåch m~ng" gii:i' h(> ngay sau khi nh~p tr~i. V~y thi m(>t tråi h,ru d~n c6 phep måu nåo lQt våo trang tr~i. Di~u quan trQng han, lå nSu nguai tU nåo dåm li~u m~ng

ViSt&DQc D~c San 2007

mang duqc ll,ru d?n våo tr?i thi eling chi nhåm mvc dich gi~t ke thu ch(r sao l?i gi~t ch~t bao nhieu be b?n cua minh ? Nhli·ng eau hoi d6 da c6 sv· trå lc,.i chinh xac ngay sau d6 : M(lt s6 b?n ru a Nhå 2 vå Nhå 4, nåm ben C?nh Nhå 3 (nO'i xåy ra s~r vi~c) thao th(rc chua ngu trong dem hOrn åy, k~ ro cac s~ ki~n nghe duqc sau day : Nhå 3 (ch(ra khoang 80 ru nhån) nåm d6i di~n ngay truac Khu Tr~c Ban vå Nhå V~ Binh cua Tr?i, chi cach nhau cht!ng l O met vå m(lt hang råo kem gai. Truac khi phat ra ti~ng n6, vi trong dem khuya thanh viing, hQ nghe ro ti~ng kich hOa tu· khu nhå v~ binh nåy, vå nghe cå ti~ng d?n di r6i ch?m våo vach t6n phat n6. Nhi~u nguo·i trong ngånh d?n duQ·c c6 kinh nghi~m v~ cåc lQai d?n cua ve cho bi~t ti~ng n6 åy lå ti~ng n6 cua d?n B40 hay B41 , ch(r dut khoat kh6ng phåi lå Iv·u d?n. Vå eling sau ngåy åy, chung t6i phåi ch!u m(lt tro chO'i trå thu ac d(lc tt! phia nhfrng nguai chi~n thång. M6i ngåy chia nhau di ga cac bai min trong hang råo phi truo·ng quan sv· Bien Ho a. HQ da båy ra cai tro gi~t nguai giåu tay Nhå 3, d~ r6i l?i Iåy d6 låm ly do gi~t ti~p nhfrng nguai con l?i bång cai tro chO'i dåm mau "ga min" nå y. Nhli·ng bai min nåy do C6ng Binh cua ta thi~t l~p chång chit dQc theo h~ th6ng phong thU phi tru·ang. Bay gio·, kh6ng c6 sO' d6 nhu·ng bai min, chUng t6i l?i lå nhfrng nguo·i kh6ng chuyen mon v~ min båy, c6 nhi~u anh em gili· cåc chuc vv tham muu, hay duQ·c bi~t phai v~ cac b(l khåc, eima h~ thåy l?i quå min sau ngåy rai khoi quan tru·ang. V~y må bay gia phåi tham d~r cai tro chO'i båt nhan nåy. Ngåy nåo eling c6 min phåt n6, våi nguo·i ch~t, våi nguai måt tay, måt chan, nhung vån kh6ng låm dao d(lng du·qc tåm long cua nhu·ng nguai "sinh Båe tu· Nam". Vå eling chinh nha duqc cåt c(r di dåo huy~t ch6n nhfrng ngu·ai b?n ru ch~t min, sam trå "nq mau" sau ngåy rni~n Nam "giåi ph6ng" nåy, dåm chung t6i mai phat hi~n du·qc tam ng6i m(l mai da nåm sån t?i " nghla trang" v6 danh trong m(lt canh rlrng hoang. Truac m6i ng6i m(l duqc dåp dåt SO' såi d6 c6 cai bia låm bång m(lt månh g6 nho. BQn chung t6i len dQc ten tren tung tåm bia vi~t bång sO'n do, trong d6 c6 ten Vlnh My . D6 chinh lå ten trong khai sinh cua nh?c sl Minh Ky (NguySn Phuc Vlnh My). Duai sv· canh gåc nghiem ng~it cua dam v~ binh, t6i chång bi~t låm gi khac hO'n lå khi di ngang truac m(l anh d~ tro· v~ tr?i , chåp hai tay tru6·c ngv·c vå cui dåu tuang ni~m anh cung vai nhli·ng b?n be xåu s6 da ch~t tu·c tu·o·i cung anh. Long t6i nh6i len dau dan nhu vt!a bi m(lt nhat

34 Vi~t&DQc f)~c San 2007

chem hu v6 nåo d6. Trong t6i vu·a m6·i mat them m(lt di~u gi, må vai t6i n6 tra thånh thieng lieng hO'n lå ky ni~m. Su6t cå m(lt tuån sau d6 t6i trån trQc cå dem kh6ng ngu, tam tu lue nåo eling mO' mang d~n thånh ph6 Nha Trang, d~n ng6i truo·ng Va Tanh, nha da di~t nhfrng ky ni~m åu thO' cua nhli·ng ngåy di hQc, vå hinh dung d~n tu·ng khu6n m~t be b?n than quen. Cling mai day th6i , må båy gia tu<'mg chU·ng nhu da lå m(lt qua khu· th~t xa x6i, mO' h6 nhu ki~p truac. Di~u d~c bi~t hO'n , du am nhfrng bai hat Nha Trang cua anh lue nåo eling vang viing ben tai toi. Ba muO'i nam chi~n tranh tren que htrO'ng da dem l?i bi~t bao nhieu di~u bi thåm. Kh6ng nga sau khi chi~n tranh chåm dut, l?i con nhi~u bi thåm hO'n. Cai ch~t cua nh?c sl Minh Ky eling chi lå m(lt trong hang v?n, hang tri~u di~u oan khien bi thåm d6. Nhung chung ta x6t xa vå nha d~n nh?c sl Minh Ky, bai chinh vi 6ng lå m(lt ngh~ sl, m(lt nguai da s6ng vå c6ng hi~n cho do·i bång chinh trai tim minh, D~c bi~t nhfrng nguai Nha Trang vå nhli·ng ngu·ai yeu Nha Trang da mang O'n ong vi 6ng da cho chUng ta nhG·ng dong nh?C bi~u tu·qng cua que huO'ng Nha Trang må chUng ta se mang theo du am ti~ng hat c ho d~n su6t c u(le da i. Vai t6i, nhli·ng dau dan nåy cu· tuang chi ch6n cMt trong long, kh6ng nga sau khi xem chuO'ng trinh nh?c Le-Dinh tren ThUy Nga Paris truac day, trong d6 nh?c sl Le-Dinh c6 nhåc tai cai ch~t cua nh?c sl Minh Ky, vå mai day lå clmO'ng trlnh Huy~n ThQai Le Minh Bång tren Asia, da låm toi nha th~t nhi~u d~n cai ch~t cua ong vå ng6i xu6ng vi~t l?i nhfrng dong nåy. Xin dli'Q'C thay m(lt nen huo·ng long d6t len cho m(lt nguai d6ng huO'ng, d6ng tu, bO b?n be ra di bång m(lt cåi ch~t thåm thuO'ng, oan khuåt .. Cling d~ duqc n6i len long ti~c thu'O'ng m(lt nh?c sl tå i hoa da låm Nha Trang s6ng mai trong long nguai. Vå n~u duqc phep, xin gai m(lt Io·i chia bu6n th~t mu(ln mang nhung vai trQn tåm long d~n gia dinh 6ng.

Biic Au, m9t ngay kitling co m(it trO'i ph(tmtinanninh

Thång mm)i nam hai ngan le sau, mua mai thu V~ lanh l~ trai Ba-lan, vai qun cay låc dåc lå vang ... T6i theo khåch lang du ghe vao day xem ch6n ng1,1c Auschwitz sung sfrng nai nay, quanh quån dau day bao h6n o an khuåt. ..

ru:

Tuang g~ch thfun m<)t mau do ua, vQng gåc ngv tren cao hang kem gai eau di~n con chua ri set, nhfrng bu&c chån hang tri~u luqt nguai bu&c mon b~ då.

Day phong hai ng~t, kia nha thieu xåc ran rQTI nhfrng con duang, I6i di l~ ngåt.

ViSt&DQc D~c San 2007

Toi da nhin sung sa t~n måt nhfrng bup be, nhfrng ao quån em be, nhfrng chiSc m;mg, nhfrng dep giay du ki~u, nhfrng l<;m toe nåu, t6c do, t6c vang ... V~t tich b~o tan nåm im nin tha, da qua r6i , di vang tuang nhu quen nhung ljch su vån con thao thuc mai . Bao gi a ta v~ que nha I~i c6 duqc di tham nhfrng tr~i tu nam ctl, eling mo hinh Auschwitz t~p trung, eling dQa day, nhung gi~t ch6c tinh vi? N guai ch~t tren rl!ng, nguai di ch~t bi~n h6n vån khong yen, bia tuang ni~m thuy~n nhån eling ph a tan mai th6a ... HQ mu6n x6a s~ch di nhfrng vSt tich b~o tan . Hai phuang ac Dång, r6i lich su sang trang!

Diing Trinh

36 Vi~t&DQc D~c San 2007

Ngay xua ngay xua, nai kia nai kia, c6 mot chang trai thong minh dTnh ngo, hQc rong hi~u nhi~u, ng(lt cai gan båt sach. DSn tu6i d~,~·ng vq ga ch6ng, cha m~ quan ng~i , tro hSt dam nay dSn dam khåc, phen nao cung xoi hong bong khong. Duung Sl! ho(lc Ille d~u ho(lc U d~u , con hai Cl,! thi fll"C d~u va om d~u dai da i. s6 la m6i b~n xem milt, tho~t vao, hai ben d~u non nå. Ding gai nghe t6 tang anh dt:rc do, m~ cha anh sang giau, thfm thS anh del d~t, giap m(lt thåy nguai khoi tu, lfry låm hoan hi va cung. Chång de, che nu6·c, tham hoi dåu vao dåy xong, m6i mai båt d~u dQn giQng dua lo·i thi anh ta belng dung ch6m (en, dui d~U VaO khu Vl,fC long t1U'ung khiSn y trung nhån hSt via, khong lan dung ra chSt giåc eling xo dåy tung t6e tr~u eau. Tram l~n nhu mot, quy tu lanh hfrt, lanh d~p, ph~,~ måu hu·ng tro, hu·ng tråu . .E ch~ kh6 Cha m~ anh b~m gan tfm ruot, nhung qua thuang mong nen khOng nån lang. Nam l~n båy IUQt di dai nai an ch6n ad~ tranh tai tiSng, tiSp t1,1c hy vQng con trai tu tåm du·o·ng tanh. Kh6n thay, d6 va, dai d6i va kiSm tim chi khiSn nguai con them s6t lo~n. Anh ta ch6m ap vung d6i chiSn thu~t ngay m9t quy~t li~t han. L~n cu6i cung, g(lp phåi co gai c6 ngh~, chan tay phån ung quySt li~t qua, anh nga !an cu, chång may d~u d~p phåi da, l~ p tu·c lia. tr~n. Ph~n dau dan vi måt con, phan tui ho vai th~p

sa.

phuang thien h~, ph~n uåt tre khOng hi~u ~i sao con minh tu chåt han nguai må !~i mac cai chung quai ga nhu thS bi ma am dSn n6i mac hQa vao thfm, chSt dot chSt thåm, cha m~ anh keu kh6c kinh thien dong dia. Nguai con, vong h6n t1,1 dQng, dem thU· b6n muai chfn chui vao m()ng m~, th6 19 di~u khong n6i lue sinh thai. Anh ta tin riing chi nhfrng trai tim d~p cung m9t nhip thi thuang yeu mai sau xa d~m da nen m6i khi ken vq, nhfrt dinh nghe cho bang duqc nhip tim co gåi, giu·a thanh thien b~ch nh~t, khong bao tmac. Cha m~ khi hi~u ra y con thi Sl,!' da muon . Ong bå chi con biSt tim dSn D~n Lang thllp huang, khån du Ba linh thieng giåi h6a va dån dllt h6n con di d~u thai kiSp khåc sao cho to~i nguy~n. Mot ngay duyen dinh cach dåy dung mot tram chfn muai nam, chiSc 6ng nghe m~ch ra dai. Khong ai hay dem ham tmac, båe sy Rene Laennec, nguai phat minh ra y Cl,! chån b~nh Cl,l"C ry hfru fch nay da mong thfry thanh nfr tay dilt mot nguai dan ang m6m mi~ng sung v~u , hQp sQ b~ nåt må d~u thi cu chui nhao nhao vao !6ng ngl,fc ba trang su6t, ben trong d~p ro tung nhip tim.

Ml}chNha 2006 ViSt&DQc D(lc San 2007

av Gunnar Wærness

(Duve chdm h'l 'Bai thO' hay nhdt nam 2006' do chtwng trinh Ordfront, NKR P2) Kjære bønn jeg ber deg måtte det komme ikke bare ord og bilder men et menneske gjennom dine ord et menneske som finnes som kaller meg og finner meg kjære bokstaver reis dere og be stav meg et navn et jeg ikke kan som navngir det jeg vet jeg vil ha en rot en tro som vet at ordene fra i går ikke kan hete det samme som i går og spør hvem er du og svarer for meg jeg kan ikke hete det jeg kalte meg i går jeg kan ikke tenke mens jeg ber mens jeg skriver når tungen løsner er den nærmere bønnen enn munnen er det derfor jeg slutter å skrive og bønnen ser på meg at jeg ikke vil si mer ikke vil høre er det derfor jeg begynner å skrive igjen hør her suser et tre det kan ikke kalles han hun eller det når treet blir grønt er ordene mine løv på det treet når treet blir døpt er ordene mine navn på det treet når treet blir felt er ordene mine fugler som letter fra treet kjære hånd du skal få hvile jeg sier ordene høyt i stedet kjære bønn reis deg og stå gå dit ingen ord kan kalles mine men vi er faktisk dine og vet hva du gjør ja jeg hører ordene bli til men vi er ordene vi er alle like viktige når vi blir til helt til noen av oss likner deg mer enn andre ordet menneske likner deg mest av alle men du vil kalle deg andre ord som kan likne deg like mye men lyse for deg om natten hvem er dere vi er de uhørlige ordene du hørte da du kalte oss uhørlige og hvordan kunne du vite at vi var mange hva vil dere meg vi vil at alt skal bli som før jeg kan slutte å snakke du kan ikke skrive at ordene og hånden er like store når de blir for store jeg skalla dere være jeg skal aldri skrive mer (fra diktsamlingen "Hverandres" Oktober Lyrikk 2006)

38 Vi~t&DQc f)~c San 2007

Vo Thanh p/u)ng djch Kinh than m~n u&c gi em dung dQc chi toån lai va ånh må m9t con ngtrcJi qua l(Ji em hi~n s6ng m9t con ngu·ai dang gQi toi tim to i cåc em chfr cåi than m~n hay dll'ng d~y må du nguy~n hay dånh vån gium toi m9t cåi ten m<)t ten l~ d~ gQi cåi quen toi mu6n c6 m9t g6c r~ , m9t ni@m tin hay hi~u rång ti~ng n6i tu horn qua khong the gQi h~t nhtr horn qua hay hOi anh la ai rbi trå lai gium toi toi khong th~ gQi bång cåi ten gQi horn qua toi khong th~ suy nghi trang khi du nguy~n trang khi vi~t khi ltrO'i rna lai lå lue da gån kinh han gån mi~ng nen toi ngung vi~t va kinh nhin toi bai toi khong mu6n n6i gi nu·a khong mu6n nghe nen toi vi~t ti~p hay nghe cay kia dang thåm thi khong th~ gQi bång con thång hay n6 khi cay trer måu xanh lå lue lai toi thånh lå vang tren cay khi ca.y rua t9i lai toi thånh ten cay khi cay bi d6n lia cay lai toi lå chim d.t cånh bån tay O'i ngtrO'i se nghi ngO'i d~ toi n6i thay I6·n ti~ng kinh than m~n xin hay tr6i d~y di t&i nO'i khong )(yi nåo c6 th~ gQi lå cua toi nhung chung toi dung lå cua em bi~t em låm gi vang toi nghe lai len ti~ng nhung chung toi lå lai tåt ca chung toi quan trQng bång nhau khi len ti~ng cho t&i khi c6 ngtrcYi trer nen g16ng em hO'n nguai khåc chU· ngu&i (•) gi6ng em hO'n h~t thåy nlmng em l~i mu6n gQi minh bång chfr khåc cung gi6ng em chi khåc n6 soi sang em v@ dem cåc anh lå ai ch(mg toi lå nhu·ng lai vo thanh em da nghe khi em g9i chung toi lå vo thanh em nåo bi~t chung toi råt dong cåc anh mu6n em låm sao chUng toi mu6n mQi SlJ nhtr xtra toi c6 th~ ngung n6i em khong th~ vi~t rång lai va tay se l&n bång nhau khi 16'n len em se m~c k~ cåc anh toi se khong bao gia viSt nfra

(*) nguai dich viSt nghieng.

V iSt&DQc D~c San 2007

M.Q ..

Trong tit cå nhiing chuy~n "kS kh6" vS dO'i s6ng trong cac tr~i t~p trung cua Vi~t e()ng må dU'Q'C ch(mg CU'O'ng ep cho cai danh ttr "my miSu" (my tlJ) lå Tr~i eai T~o sau ngay 30 thang Tu den ngom nhLr mom ch6 mlJc BAy Nham ds tom gQn cac quan, dan, can chinh cua thS chS e()ng Hoa MiSn Nam nh6t vao d6 håu d~ bs kiSm soåt va tieu di~t tån mon cac ru nhan bång ban-tay-såt-bQc-nhung thi ttr tm&c dSn nay quy vi d9c giå da tung dQc qua trong nhiing cu6n sach cua cac tac giå q.ru ru ve viSt ra va da ph6 biSn tren khåp cac mr&c t~,~· do dan chu cå r6i , tuy nhien , m9t trong nhu·ng cai " kh6" må CaC tu nhan dU'Q'C Ve U'U ai gQi la cåi t~O vien d6 , cai d6i triSn mien kht:mg khiSp da d6n nga biSt bao kiSp ngu·O'i bi chung dåy dQa l~i it c6 vi tac giå nao "dao sau", "khai thåc" dSn tri~t ds håu t~o cåm giac cho ngu·O'i dQc thiy cai d6i 40 ViSt&DQc D~c San 2007

eling chllng khac gi cåi d6i da låm tieu m~ng hun 2 tri~u n~n nhan MiSn Båe h6i nam Åt D~u 45 du&i ach th6ng tri cua phat-xit Dz~t Pun reo råe tren ban dao Dong Duung sau khi håt cång th~,~·c dan Phap. eung vi cai d6i nen phuung cham d9c-nhåt-v6nhi cua håu hSt cac ru nhi'm ve chUng toi khong m9t ai khong biSt - "con gi nhUc nhich lå ta chQp liSn" , di nhien lå cac sinh v~t ngQ ngu~y do tu con chau chåu cao cao mai n<'r nhAy soi s6i tren cac bai phån trau bO chi dSn cac chu chu9t nhåt bång ng6n tay ut - xuåt hånh kh6i hang 6 khong nhåm giO' Hoång D~o - c6 le chung quen khong dSn " xu que" tham khåo y kiSn cua Thåy Huynh Lien - nen 16' sa vao tay bQn tu ngåp ngoai vi d6i chUng toi ch9p gQn cho vao lon go (lon Guigoz) dang nåu nuac soi dinh

d~ pha trå d~ lot lang r6i " phanh thåy xe thit" cac chu ra sai tai ... Phåi k~ them dSn cac chu rim hoa co kh6ng-m~y-t6t-s6 bi cac anh em cMng toi v& duve khi cac chu con dang say sLra trong gi~c di~p Nam Kha (lol;li rån tlmemg hay ngu ban ngay , ban dem m&i bo di kiSm an) trong cac bt,li co , th€ la ... a-le-h~p ! l~p tu·c cac chu bi quang vao dam lua cui rna tl,li linh canh gac cMng toi lao dong cho chung toi d6t len d~ suai ~m gifra nai dflng khong mang qul;lnh cho b&t phån ll;lnh c6ng vao lue gia nghi tay xå hai ... ho~c an u6ng. Chi sau vai cåi quån qul;li thån minh tren dam lua hflng phung phung chay do rt:rng n,rc , chu rån nåm cong queo , ngay da can cu6c , b6c mui thit nu&ng tham phu·c , sa-hCi·uchU - nguo·i båt duqc chu rån d6 - l~y que cui khSu chu ra , vu6t Sl;lch da våy chay den thui tren thån chu va xe thit r6i chia cho m~y bl;ln cung lam chung toan lue d6 "xai l~y thåo", du khong no long thi eling måt ruot v~y mer! Chua hSt, d~ " khåc ph1,1c" cai d6i quai ac lue nao cung hanh hl;l cai bao tu tlmang xuyen r6ng tuSch cua anh em chung toi , co bl;ln con l~p thanh tich "Guinness" vS vi~c tr~n an bao bång cach xai mot ngay hSt han 200 con nh&t mot lol;li sen khong c6 VO - bång cach xåo n~u hay nu6·ng tren than cui lien t1,1c dSu d~n ngåy nåo nhu ngay n~y trong vong cå thang khi anh ta v~n dSn låm a khu VI,I"C " beo ba" d6 . AY ! cai d6 thi hbng c6 tui r6i nha ! Nlmng ll;li c6 nhfrng bl;ln khong may, an nhåm phåi lol;li trai cåy rung doc, hinh thu nhu trai na vo vang ' eling c6 mui tham khi chfn, da bi thi~t ml;lng khiSn bQn can bo phåi ra thong tri cho khåp cac Trl;li thuoc Lien Trl;li 2 råi råe trong khu v1,1·c Hoång Lien So·n , dm nhan våo rung l~y låm sån khong duve luqm an nhu·ng trai cåy doc d6 rai r1,1ng tu· tren vom cånh la xum xue xu6ng du&i m~t d~t chung quanh g6c lol;li cåy rung cao vut nåy .

Go may t&i dåy b6ng nhien chQt thoang nh& ll;li hinh ånh anh Trung Ta Thucrng, tru&c khi tan hang c6 gång Ngay 30 Thang Tu Den Båy Muai Nham , ph1,1c V1,1 tl;li Bo TTM/QL VNCH , mot sT quan cåp Ta c6 than hinh cao to, dzSnh dzang nhtr tay khi dot båo v~ ySu nhan cao cåp nh~t trong Chfnh QuySn , da bi cåi d6i tMc gi1,1c anh them lin , khong sao tiSt chS dLrqc , phåi bo ml;lng vi bi kiSt ly , tieu ra mau rna thac oan. Nguyen do våo dipTSt nam 76, khi tu nhan chllng toi con bi giam gifr Trl;li Su6i Mau Tam Hi~p Bien Hoa, duve nuoi an trong 3 ngåy TSt theo chS do "vuQt tieu chuån", c6 m6n thit heo rna mang r~t " quySn ru " khu·u giac va vi giac cac anh em tu nhan cMng toi. Th~y anh

ThLrang bi b~nh tieu chåy va kiSt ly tieu ra mau , nguai vist cung bi b~nh tieu hoa khong 6n nhu anh, tui khuyen anh nen xin an chåo trång nhu tui d~ kieng khem cho t6t nhung cho dSn bay gia , ng6i ban may di~n toan d~ go bai hfli kY HCTC nåy, trong 6c tui con vang viing giQng n6i d~c s~t HuS cua anh hfli d6 " Anh Q ai , them thit qua, chSt toi eling c.:r an, nhin khong duqc dau anh Q. !"

Hai oi, thS lå chi vi "them thit qua" nen hOrn sau, g~p anh cung ra ngoåi cåu tieu , tui th~y anh da di dung c6 phån sieu sieu v~o v~o, låo dåo nhu ngu·ai say mqu chSnh choang hai men , lue ra khoi cåu , anh h6n h~n n6i v&i tui "M~t qua anh Q . ai ! toi tieu ra mau nlm thao c6ng, chåc kh6 s6ng qu a .. . " va trong dem hOrn d6 anh da "gia ru cai d6i", am thåm ra di khong ken khong tr6ng vS miSn mien vi~n d~ r6i ra khong con bi cai d6i hånh hl;l nhu anh em chung tui nfra ... Sau d6, ngay 15 thång 5 nam 76, tu nhan tu Trl;li Su6i Mau Bien Hoa du·qc chuy~n ra miSn Båe giam gifr trong s6 d6 tui c6 nhfrng anh bl;ln vanngh~-sT Quån Do i nhtr TT , VQ , HNL ... va Ba Chi Cå DQi eling khan g6i quå su su (vi quå mu&p e c6ng kSnh vLr&ng vft, Bå h6ng mang) theo anh em chung tui luon! D6i! D6i! D6i! Gam sao cai nhå Ba Cå DQi nåy ct1 qu~n quit l~y anh em nhan chUng tui kY dz~y h6ng biSt!!! Cung chi vi Ba rna anh bl;ln Dan trong Trl;li 4 cung trong T6 cua xe mf toi da nMn duqc l~nh thuyen chuy~n vS Quan Khu 9 (Su6i) a cai tu6i chua dåy 5 b6. s6 lå h6i d6, våo nåm 1978, chUng tOi bi giam gifr tl;l.i day duqc ve nuoi cho s6ng lay l~t bång 2 chen !ung cam trång, sau khi da duqc Trl;li nh6i nhet tm&c d6 lien ti,IC 6 thang vao cai bao tu con chau Ba Cå ngåy 2 bfra khoai mi khoai lang m6i bfra dam ba cu ... xai l~y thåo . .. Vi cai chen cam sau khi duqc chia dSu ra tlrng nh6m, tung T6 do mot anh bl;ln b&i ra trong chiSc ch~u nhuom duqc eima dåy mi~ng chen cho m6i nguai - eling na n~ nhu ki~u båt cam cun~ trong nh,frng ngåy gj6 Tet minh dam len cung Ong Ba To Tien - neu g~p ngucri phåm lin, chi lua hai dua våo rni~ng lå Sl;lch ll,li, eling vi thS rna anh Dan, nguoi cao leu ngheu nhtr cay tre mi~u , ft ra eling tren thu6·c tam , da danh lua bao tu anh bång cach an låm nhiSu lån trong ngåy, m6i lån khong qua 3 lån va cmn vo mi~ng, va nhai nhuy~n tung hQt cam mot thånh nu&c chao r6i m&i nu6t xu6ng d~1 dåy. Dem dem, anh em nåm gån anh con nghe tiSng nh6p nhep anh nhai trong tu thS "ng6i ThiSn". St1c dåi vai rong ca nhtr t~m than

ViSt&DQc D~c San 2007

Tlr Hai etla anh må chi nh€u, chi d(r cho cai bao ttr lep k(fp m6i tlin "chuc chuc" thi låm sao c6 th€ duy tri duge cho "n6" du·ng viing tren dån CU'a xe n6i day?! 6 thang tru6'c du9·c Tr~i phat cho khoai lang, khoai mi (sån) eling v~y, anh chia ra låm nhi~u Jån trang ngåy d€ an va anh CU' ti~p tvc "thl,J'C thi" cai tåc-tich nuoi s6ng than anh bång cachchia-d€-tri Ba Ca D9i nhu v~y! Åy th~ lå Mu quå b§t bi~n se phåi d~n v6'i anh sau d6 khong dfiy l nåm, mot bu6i sang n9, khi anh em theo ti~ng keng bao thu·c cua Tr~i n6i len d€ d~y låm V~ Sinh Ca nhan, lanh phfin an Sang r6i chufin bi ra sfm t~p h9p rieng ttmg D()i cha linh VC ap giåi di lao d()ng ngoåi Tr~i hay cac noi Tr~i phån b6 nhu thucmg l~ thi m9i ngu·ai trang lån v6'i anh thåy man anh vfrn eima duge thao ra va anh vfrn im lim nåm ben trang khong thåy d()ng tTnh gi cå .Sau khi l~i glin ch6 anh nåm g9i anh måy Ifin, anh D()i Tru<'mg ven tung man len thi thåy anh vfrn con trang dang ngu say sua khong h~ nhuc nhich khi~n anh D()i Tru6'ng phåi låm bfrm " B9 cha nåy dinh " tan cong" låm reo khong d~y di lao d()ng hay sao day ca?", r6i anh ta lay lay våo thån minh anh Dan dinh danh th(rc anh d~y thi th§y anh chi con la cai xac khong h6n c(rng do nåm d6 thoi. Anh Dan da am thfim nh~n l~nh thuyen chuySn v~ QK9 ra di thanh thån tll' h6i nåo trang dem måt tieu r6i con dau , sang d6 c(lp "bai trung" wa xe "Dan-MQ" hång ngåy nay chi con le loi c6 nguai vi~t nåy, sau d6 anh D()i Tru·6'ng l~i phåi cho " båt c(lp" v6'i m()t b~n ru khac trang D()i d€ ti~p tl,Jc "sv nghi~p bi dai" cua Cha Gia Dan H()c . .. Xi Dfiu vi lao d()ng vinh quang . ..

L~i m()t Vl,J "ch~t no" vi qua d6i da xfry ra t~i Tr~i K2 (Tan L~p Vinh Phu) nila cån phåi "mieu toa" ra day dS chu li~t vi d()c giå "tieu thvc" trang måy ngåy dfiu Xuan Dinh Hgi nåy keo n(lng bl,lng åm ach kh6 chiu måt dzui. Nguyen do lå c6 m()t ong b~n ru cung bi giam

cimg Trqi Kl Tan L(lp v6'i nguai vidt nhung theo l~nh Ban Chi Huy Tr~i etla Lien Tr~i 2 ben KS , m()t s6 ru nhan tll' Tr~i Kl chuy€n sang K2 (cach khoång bon l cay s6) våo dip T~t nåm Thin 78 nen ong ta eling duge chuy€n theo m()t nh6m vai chvc ngu·ai khac sang ben n6' . Tui khong con nh6' ten h9 ong ta nlmng nghe bi~t tru6'c 75 ong ph~IC Vl,l trang T6ng Nha Cånh Sat do thånh Saigon, cåp b~c D~i Uy " ac on", tu6i nåm d6 ong vu·a 63 , da "ch~t no" trang dem tru· tich vi chi~u horn tru6'c duge Tr~i phåt thea tieu chufrn T~t Nhåt m6i dfiu nguai duge hu6'ng on mu·a m6c cua Båe va Dång 3 chen com/bu·a , m()t mi~ng thit bo (hay trau) 16'n ca bån tay l~ng mang dinh - khoång bon l 00 gr. må khi tll' du6'i 42 Vi~t&DQc D(lc San 2007

nhå b~p bung len, anh b~n c6 nhi~m Vl,J di lanh com cho T6 bu·a d6 da phåi het toang len khi v~ d~n ch6 chia chac "D6ng cu·a l~i mau! d6ng l~i mau khong thi gi6 th6i bay m(f n6 h~t cå thit lå bo mo bay gi a!!!" - canh c6 nå u v6'i xuong heo vå c6 cå måy mi~ng thit heo n6i l~u b~u "diSm suy~t" cho duyen-dang-ngåy-Xuan cua Xu6ng H6 Cå Nut (XHCN), 2 cai banh trung n(lng m6i cai 650 gr. do tay tU nhan g6i, nåu, 150 gr. banh k(fo mut va 20 di~u thu6c la Di~n Bien . Cung vi cai d6i tri~n mien ngåy nay qua thång khac trang nåm må d~n ngay T~t , VC da theo dung ca dao ng~n ngfr cua ong cha ta d€ l~i rång-thi-la "d6i ngåy gi6 cha, no 3 ngåy T~t" an h~t l~i d6i, d6i va d6i b6 bu ... må cho tU an vu·a du no, åm bl,Jng, bao tll' khoi bi 9c ~ch, lang bOng vi nu6'c d()n trang 3 ngåy T~t la v~y va ong gia cånh sat n9 da t~n tinh chi~u c6 (ong Ull ai cua Cåt M~ng ng§p ngoai da "chi~n dåu" m()t cach anh dung " rao n~o" m9i th(r Ytra li~t ke tren day nguyen n()i trang bu6i chi~u Ba Muoi Thång Ch~p nåm d6. Hai o i! th~ lå ong giå nå y da "b()i thl,J·c" må "ch~t no" nhu th~ vl ngay sang som M6ng M()t T~t (M~u Thin thi phåi), sau h6i keng bao th(rc lanh lånh vang len trang Tr~i K2 , m9i nguai thuc d~y , tåt b~t d9n d(fp man , chi~u ch6 nåm cho th~t gQn ghe, quet tu6'c lån Tr~i s~ch bong nhu-lau-nhu-li , khong con h~t b~•i tu trang d~n ngoai d€ chuån bi sån sang cha cåc ten can b() tren Ban Chi Huy Tr~i xu6ng " chuc T~t mu·ng Xuan" cung mi anh em tu ... " cåi t~o" thi, Allah! Amen! A-Di-Då-Ph~t! ong b~n giå cånh sat than m~n cua chung ta da nåm ch~t cu·ng trang man, mi~ng sui b9t trång xoa dun ra hai ben mep mim ch(lt, c(lp måt ong trgn tru·ng ngugc len nlm ve ong an eima da them , chua du " do" v~y ! !! DQc d~n day th€ nåo eling c6 vi nåo d6 khiem nlmgng tinh-kien-nhfrn åt phåi th6t len " Quai th~t! cai thång cha Em Cu (MQ) nay Clr k€ t€ cå-ke-de-ngan (thi ng6ng eling ru·a) dåi dong van tl,J' hoai hUy må eima thåy thång cha d~ c~p gi d~n cåi tieu d~ bai hån vi~t v~y lå th~ nåo day? ?? Khoan khoan hO oi ... "Di dau må VQi må vang? Må våp phåi da , må quång phåi day?" h6' chu li~t vi than m~n cua b6n bao ?! HQT COM TREN CHIEU m6'i chinh lå nguai viet nay d6ng vai "kep d()c" don phuong di ~ . Nhung tm6·c khi dzo d~ m()t cach quang minh chinh d~i , mot cach thl,J·c thå khai bao , n6i lao nhu V(fm cung 6 Ke Salem luon, MQ xin "khoe" mi quy vi rång-thi-la tåt cå cac-m6n-an-

chui k6 tren phcln dclu bai viSt nay, MQ dSu "xui l~y thao"dt• m6n : di lam ngoai d6ng ruong, MQ da tung l~y tay " v6t" cåc chu cao cåo mai nå nh~y son-d6-mi ben tren bai phån trau da se m~t vå Oup! t~p ngay våo mi~ng nhai vai vi " thit non" ng9t x6t , da tung di cu6c h6 sån cu6c trung mot chu chuot nhåt nh~y ph6ng tir duai day h6 len "chem ve" lå ... a-le-h~p chop ngay l~y chu cho våo lon go n~u nuac soi tu6t long r6i .. . c(r thL . c(r thL . Con thit rån thi d6 lå "chi~ng nho", xui dåm ba chu qua cac bu6i råy co ngoåi d6ng lå chi~ng blnh thucmg.

Å, con ~ an thit rSt nuang h6i con å Tr~i giam Long Giao thuoc tinh Long Khanh må xu}'t nua MQ quen beng di m~t eima k6. Nguyen h6i thang 8 nåm 75 , truac khi anh em ru nhan chung toi bi chuy6n ra cac Tr~i ngoåi miSn Båe, da Nhå Dong Franciscain Go V~p - nui t~p trung cac quan nhan trlnh di~n - bi dua len Tr~i Long Giao, nguyen truac kia lå Mu Clr cua Trung Doån 8 thuoc SD 18 Bo Binh, rna oai oåm va treu thay, chinh vi Chi Huy-Truång h~u c(r nåy khi d6 eling c6 m~t v6·i anh em thuoc cac Quan-Binh-ChUng khac måi dung lå hG·uduyen-thien-ly-nång-ruung-ngo lå v~y. Mot bu6i sang n9, cac anh em bi chi dinh d9n d~p mot cai håm vu khi (må b9n ve ngay khi tiSp thu da khuan di "r6t rao") lue gia nhung bao eat chung quanh thånh håm thl mot chu rst kh6ng 16 må måt toi chua tung g~p th~y bao gia 16m ng6m bo ra truac c~p måt cåc b~n ru n9 giu·ung len sfrng s6t kem theo tiSng "6" d6ng thanh n6i len. MQ n6i lå "kh6ng 16" vi thån rSt dåi ca 3 t~c hun, to nlm cai can dao, den sl bong luo·ng vai cåc c~p chan va rau ria do au, phai ySu må trong th~y dam chSt gi~c khong chung!

tra

Qua m~y thang nh6t, Ba Chi Ca D9i than mSn da lang vang tham viSng anh em dam ru nhån cMng toi nen chi, cM rSt to xac x~u s6 nåy da bi t6m g9n våo trong bao da trut b6 eat, tin d6n nhanh ch6ng da loan dSn tai ten Trung Ta Chi Huy Tr~i , c6 le m6i giam gifr cac anh em quan nhån toån cåp b~c Ta , Uy "th(r du" chung toi nen hån c6 le eling hui kieng n6 "chuc chuc" thl phai nen mai dS nghi v6i m~y anh em så-huuchU "chiSn-lqi-ph~m" do bång cach g~ d6i thu6c la va sua Quan TiSp V1,1 cua QLVNCH d6 l~y cM rSt ngam m9·u tri phong th~p nhuc moi ch6i va dem vS nhung da bi m~y anh em n9 nu·6ng len , xe thit chia nhau m6i ngu-ai "xui l~y thao" mot miSng, eim choa ta ngon, mui vi con thum ngon hun " lobster" nu6ng la khac! HSt chi~ng an thit rSt å day ...

Xu6ng giong .

TiSp t1,1c chi~ng HCTC . Ay, må quen! eima th~t hSt chi~ng " truang ky khang chiSn, ch6ng Ba Ca D9i" dau rna, chiu kh6 d9c dum MQ them"cMc cMc" nua , may ra chu Ji~t vi mai CO du thai gia vang-CI,IC-vangdzeo d6 "tieu thi,I"C" n6i CaC mon ~m thi,I"C trong 3 ngay TSt Con Eng Ec nåy duqc ch(r! Va thS mai la khai thåc tri~t d6 cai d6i d6 chu li~t vi tlmång thuc mai th~m thia ch(r ly,! Khi tu nhan duqc (hay bi eling r(ra) chuy6n Tr~i tren Long Giao xu6ng doanh tr~i eG etla Ti6u Boan 13 Quan Canh cua QLVNCH, nui da tu·ng giam giu 30 ngan phiSn quan es tru6c khi dem b9n chung ra nh6t ngoai dao Phu Qu6c, to~ !~c t~i dia ban xa Tam Hi~p Bien Roa (dia phuung nay con c6 ten la Su6i Mau), c6 mot d~o ve da nuoi ru nhan cMng tui bång lo~i khoai ml (sån) cong nghi~p, cu nao cu n~y to ca båp dui båp vS, san xu~t tir Ån B9 dem qua. M6n khoai mi h~p hay luoc chin nay duve phat mot cåch r~t chi la "håo ph6ng", nhung nguai biSt lå thuc doc dia da ri tai cho nhau biSt la chi Slr dpng vao cong nghi~p chS t~o cac lo~i keo dan, vi ths rna cac can b9 ve da khuysn cao m9 i ngu-ai ta khong nen an nhiSu (nhung theo dung tinh thån d~o du·c Cåt M~ng, chung vuan cho l~nh, nha bSp can phat cho t~ nhan "ngo~i l~ tieu chuan"), thang nao khon Mn nghe theo lai khuysn cao co "y d6" do cua chung thi chi an chua du no eling h6ng dam SlJC them "cMc cMc" nao nua ' v~y må eling c6 mot s6 anh em khong dån duqc cåi d6i da nich eling c(rng mot bpng d6 r6i bi trung doc, non mua dSn ng~t xiu, nghe dau eling c6 ngu-ai ySu qua khong chiu dp·ng n6i vi ch~t doc trong sån da "nghi thå" khiSn b9n dåu nao ve phai cho t~nh ngung ngay vi~c nuoi ru bång lo~i khoai mi khung khiSp kia nG·a .

Con mot chi~ng "chuc chuc" nG·a nhtr ri: s6 la tm6c B~y Nhåm, MQ tui day r~t ngan m6n rau diSp ca, ta an phai tån trong rna rau thum rau s6ng ta non o~ cho bång hSt cac th(r da la ng6n vao bao tlr tmac d6 ' v~y rna ' v~y rna . .. khi bi chuy6n Tr~i ra miSn thuqng du Båe Vi~t cung v6i cac b~n ru nhan khac , MQ da duqc Ba Chi Cå B9i t~n tinh sån s6c ... "cåi t~o " , cho xui m6n rau diSp ca n9 d6n dcly åp chiSc n6n la , hai å ba ruong d6 "cåi thi~n " khi di lao dong d6i ra ruot. Lue b~y gia thl mui vi tanh tuåi nlm mui tanh cua ca da bi Ba Chi Cå D9i mai di-ch6khac-chui m~t tieu dau r6i ' chi con mot mlnh Bå å l~i doc chiSm va "ngl,l" tri", dn phåi cung ph1,1ng d6 "thoa man" cho Ba Chi nåy thi~t qua la t6t bpng rna th6i! ViSt&B9c B~c San 2007

Bay gicr thi MQ di våo d~ tåi cåi n,tp day ne . . . Ngay ttr thua con tho åu -rna ngo~c- dong doi gia t9c hQ Mai ch(mg tui theo D::to Ph~t - d6ng ngo~c- ba mff than sinh ra tui thuang nhåc nha tui trong cåc bu·a an "h9t g::to lå hQt ngQC Trai cho, khong duge dS mi vai phi ph::tm khi an u6ng, keo sau nåy ch~t xu6ng Dia Ngvc se bi~n thånh con vit rue ria ba bvi , c6ng ranh ki~m an kh6 låm", c6 thS m9t ph§n nåo ånh huo·ng vi lai ran d~y cua Dång sinh thånh nhung them våo d6 chinh lå cåi d6i da khi~n cho tui quy h9t g::to nåu chin thånh com rn9t cåch " cv·c kY r6t rao", va ngay cho dSn bay gia , tuy da khong bi Ba Chi Cå DQi quån quit chang nu·a, tui vuan quy bau, tran trQng cac mon an ngu c6c, d~n n6i c6 khi sau bfra an tui thåy chen båt d(ra con d(ra chau nåo vet an khong s::tch, tmac khi cho våo "sink" hay våo rnay ru·a S::tCh, tui da nh6n ru·ng hQt com m9t bo våo mi~ng nhai nu6t khiSn cho chUng phåi keu len, "mec" ba ev than sinh ra chUng n6 rång-thi-lå "B6 dam ra låm dm måt r6i Mf; oi!". Ciing may lå ttr nam 90 sang " VuEt-Åy"d~n nay, gia dinh chung tui dinh cu khu VI,I"C nåy toån nguai bån x(r, tuy~t nhien khong g§n Tr::tm Bi~n Di~n hay Sa Di~n Ll,fc nåo , nSu tui con cai h::tnh ph(tc vo song may mån duge s6ng trong thien dång CS VN, c6 le tui se duge CA uu ai mai dzo b~nh vi~n b~nh tam thån Bien Hoå dS " nghi phe", chung dzui vai ba lu~t SU" nåo d6 thl Bu 1U nho l::ti kh6c hSt nu&c mui cho må coi!!! Tuy tui h6ng sg sau nåy se bi~n thånh con dzit con gå gi d6 nhung d6i mi hQt g::to thl tui vuan tran trQng va qu~ hoa, h6ng h~ phi ph::trn, dze dzung . .. Cung vi thS må

M9t bu6i chi~u hfli cu6i nam 78 d6, sau khi "16t d::t" bång chen com khiem nhugng qua bfra "dinner" trinh trQng, du·o·i ySng sang nha nhem trong Jan cua nhu·ng tia nång cu6i cung len qua ke phen liSp chiSu våo nhåp nhay, tui thåy MOT HOT COM trang trång nåm tren rn~t chi~u ch6 tui nåm tråi tren s::tp g6, tåt nhien tui phåi nh6n J:iy dttt vao rni~ng la cai dng r6i , miSn ban, NHUNG ... cai coi do·i 6 tmgc ch(mg ta chi vi chu· NHUNG quai ac nåy DÅ. .. (chu li~t vi hån khong rnåy ai khong g~p phåi NO hon m9t l§n r6i, DÅ rn§n rang thi cac quy vi eling DÅ n~m du-mui-tvc-lvy th:im thfa cån th~n r6i , miSn bån ~ ·~ ·~ .~ " l'ac h" .''') l uon c ho tlffn VlffC... vtet... . . HO-. T COM nåy l::ti lå chåt phS thåi cua ong Th::tch Sung Vuong Khåi chui kham chui so tu· tren n6c Jan DÅ i ~u6ng d(mg ch6 chiSu nåm cua tui rn&i ra nong no i ...

Chu choa rneng deec thien-dia-quy-th§n-hai44 ViSt&DQc D~c San 2007

vai-chU·ng-giarn cua tui oi! Ngay khi HOT COM nåy vua IQt vo 16 v6-thien-v6-dia thi cåi mui vi vua mån m~n vua khåm l~m båt tui phåi ph6ng m9t phat nhåy phåt tu· tren s::tp nåm xu6ng du·&i n~n d:it n~n cua lån dS cåp ky ch::ty våo trong du tieu phun phe phe, kh::tc nh6 turn lum HOT COM d6 ra, thiSu di ~u non Off dSn m~t xanh m~t vang, xong r6i quay V~ ngay ch6 d§u S?p nåm l:iy ban chåi va kern danh rang v&i chi~c ca nhuom Trung C9ng våo l::ti nui phong v~ sinh d6 "clean up" mu6n toac rnom! Lue tui quay l::ti ch6 nåm , anh Le Dinh Th::tch (t(rc Tlwch Le , nhå binh lu~n thS thao Qw'in D9i n6i ti~ng nhu Xu&ng Ngon Vien Huy~n VG ngoåi dan sv· thai th~p nien 60-70) nåm ben c::tnh, hoi MQ v&i ve ng::tc nhien "Låm gi må c~u ch::ty nhu rna du6i v~y MQ? !" . Sau khi nghe tui thu~t l::ti " tl,f sv·", anh cung v&i anh H6 Van Tu ( ch6 tu i nåm gi fra hai anh) ph a len cuai sång s~c tru&c b9 m~t bi si cua ten Cå Dfin dzo dzieng lang Sf;t nåy!!! HSt chi~ng ...

Mi~n Cao X(r Tuy~t

Dåu Xuan Con Ngn

i M.Q.

Cam un ilili

Sang horn nay, b6ng dung toi mu6n n6i: "Cåm an deri" ... Vi tåt cå nhfrng gi cu9c deri da ban cho toi th~t d6i dåo: Suc khoe-h<;mh phuc-ph6n vinh . . . .Vi nhfrng bai h<;>c cam go, Nher do rna toi hiSu ro minh han va hiSu duqc tha nhan .

cam an deri

.. . . . .. Vi nhfrng thåt b<;ti toi g(lp. Nher d6 må to i h<;>c duqc lang khiem nhu, y thuc dng minh khong duqc ngu say tren chi~n thång va hiSu rång nhung ngueri khac khi h<;> thåt b<;ti thi cilng cån duqc nang da ti~p ta y . .. Vi nhfrng ca h9i dS vun tr6ng due nhån n<;ti, long bao dung va ni~m hy v<;>ng ... Cam an deri .... . . .Vi bao nhieu khåm pha vS thvc t<;ti va V~ chån ly . .. .Vi nhfrng v~n may toi da g~p , nhfrng v~ rui toi da tranh ,nhfrng giåi phåp toi da tim ra, nhfrng tåi nang to i da p hat tri~n, nhfrng thånh cong toi da d<;tt, nhfrng ngåy d(fp to i da s6ng qua. Cam an deri .. . .. Vi cha m~ må toi c6, b<;tn hfrn toi da g~p, thfty co toi da h<;>c, nhfrng cu6n såch toi duqc d<;>c, nhfrng chuy~n di toi da thvc hi~n, nhfrng bua an toi da dung . . . .Vi cånh quan to i chiem nguang, m~t treri to i thåy kia, bong hoa to i ngåm nhin, khi treri to i hit

tha. Cam an deri ... .. .Vi cång ngåy toi cång y thuc rång c6 m9t "Dång nhån lånh" vån trong nom toi, du cho toi I6i ph<;tm, du cho toi y~u hen . Ngueri yeu thuang toi du toi dfty khuy~t diSm va tim giåi phåp cho toi du toi uang ng<;tnh cung lang. Cåm an deri ... . . .Vi ni~m vui th~t dan sa va thåy minh vån con "SONG" . Cåm an deri m6i som mai thuc d~y, Toi c6 them ngåy nfra dS yeu thuang

Ky ni?m 30 niim vu!J'( bien (1976-2006) Oslo

Thi~u Nguy~t. Vi~t&DQc f)~c San 2007

Nguyin Thuy Nam

.. . Trong m<)t cu6n såch khåo c tru, Binh Nguyen L<)c cho bi~t rfmg ten cil cua song Th:;tch Han lå Hång gi ang (N gubn g6c Ma Lai cua dan t<)c Vi~t Nam). Cho du ten gQi lå gi gi di nua thi con song nho nh6, c6 do:;tn khong dåy l 00 m b~ ngang, va chi dåi han tram km d6, v~n låp lånh trong lcmg toi nhung xon xao, nhung rung d<)ng, nhung am vang råo r:;tt cua b6n b~ s6ng v6; nhfrng dem tran ng~p ånh trang vang; nhfrng ngåy thång h:;t kho kh6c v&i nång, v&i gi6 låo th6i gi~t tung can, dem cåi n6ng du d<)i cu~ mh rung Trubng San huy~n bi, am u ... ve thi xa. Que ngo:;ti cua toi d6: Quång Tri Xlr "nång lua mua dåu" , nai nguoi ta m~nh danh lå xu "dåt ngheo ca y len s6i då" , v&i dong song må ten gQi mang m<)t y nghia vo eling d<)c dåo: Th:;tch Han: Mf> hoi cua då! Ten gQi d6 nhu lå m<)t tien tri, m<)t dinh m~nh, m<)t thong di~p , dinh hinh C~O m<)t Xlr SO ,trong quå khu da c6 quå nhieu tang t6c, do nåt, dau thuang. 46 ViSt&BQc f)~c San 2007

Cilng theo Binh Nguyen L<)c, dong song nay da c6 lån la bien gi&i thien nhie? giua Dai Viet va Chiem Thånh, du&i trieu d:;ti nhå Ly; sau khi nguoi Chiem cåt dåt dan~ D:;ti Vi~t 3 chau Dia Ly, Ma Linh va Bo Chinh d~ chu<)c t9i cho vua Chiem Ch~ Cu VNSL Trån TrQng Kim trang 107, nxb Van H6a Thong Tin , VN 1999 - Ma Linh duge bi~t nay lå Gio Linh va VTnh Linh, B6 Chinh lå dåt Quång Binh - Dbng Hai, nai må dia danh nåy (Båe B6 Chinh, Nam B6 Chinh) v~ thuong duge nhåc nho trong såch su thoi ky Trinh - Nguy~n phån tranh. V~y chau Dia Ly cua C~ie~ Thanh xua phåi ehang nay la m<)t phan dat Quång Tri, do:;tn tu phia nam Gio Linh d~n bo båe song Thaeh Han? V~ sau, våo dåu th~ ky 14, du&i doi. Trån, Quång Tri duge mo r<)ng them dåt chau 6 cua Chiem Thånh, tu ba nam song Thaeh Han d~n t~n song 6 Lau. Bien gi&i gifra D:;ti Vi~t va Chiem Qu6c båy gio lui d~n t~n deo Håi Van, qua S\1' ki~n nång eong

nuong khue cac Huy~n Tran da hy sinh nhan sile va CUQC tinh rieng df>i låy hai chau 6 va Ri. Theo toi, con du<'mg d~p nhåt a que ngo~i toi la du<'mg Gia Long, u6n minh nåm dQc theo ba nam song Th~ch Han, tu d.u gay Vu<'m Bong d~n tru6c Chua Tinh H(>i; va di~u ky l~ la ngoi chua 16n nhåt thi xa rna khong c6 ten gQi rieng nhu nhfrng ngoi chua khac tren dåt nu6c Vi~t Nam: vi nhu chua a Åi Tu thi c6 m(>t cai ten råt keu va råt qui t(>c: "Sile Tu Tinh Quang Tv" (do Chua NguySn V o Vuong NguySn Phuc Khoat xay dvng vao giua ths ky 18), con ngoi chua l&n nhåt, dung tren m(>t dåi dåt cao, nhin ra khoång menh mong ba bai eat vang va thenh thang song nu6c thi chi duqc gQi khiem t6n la Chua Tinh H(>i rna thoi! Toi thu<'mg di d~o v6i måy dua em, måy ba chi hoi).c v6i vai nguai b~ thån thucmg nhu Vien, Huong, Hång, Thai, Dvc, Ti~t, Lien, Quang tren con duang Gia Long d6. Chung toi thu<'mg tha thån rong chai dQc theo ba song, hoi).c tu b~n Le Duang xuoi V~ t?n c6 Thanh dS ghe tham nha ngo~i, hoi).c di nguqc tu Chua Tinh H(>i len t6i vu<'m Bong, ngu6c mi).t d6n ngQn gi6 Nam mat me nhu da duqc u6p huang vi ngQt ngåo cua dong Th~ch Han, th6i ri rao qua hang phuqng vi, qua måy ba duang liSu bao gia cilng dung rna mang ben s(>ng ng~p nång chi~u . Con du<'mg nay cilng duqc cac co giao nguai Hu~ ra d~y hQc a que toi di).Yt ten la "D~i 19 Hoang Hon" . Må dling nhu th~: con du<'mg Gia Long chi d~p vao bu6i chi~u ta, khi anh mi).t trai ung m(>t m~u do thiim, tu day nui Tru<'mg San phia tay, anh chi~u hiit len tu dong song, låp lanh nhu(>m m~u vang son len cay co, nhfrng tång phuqng vi na d~y hoa thiim; nhfrng ri).ng duong liSu gia c6i, nghieng minh u6n eo nhfrng canh la thanh månh va vi vu khuc nh~c hoang hon nghin dai trong gi6 chi~u .. . V åo nhfrng dem trang, khung cånh cang them tuy~t vai va quysn ril : con du<'mg Gia Long nhu m(>t dåi h,ta den, nåm e åp c~nh dong song 16ng lånh anh trang vång, s6ng nu6c nhy khua lam gqn lan tan nhfrng dqt s6ng vang, s6ng b~c , lo nho, xo du6i nhau, troi V~ t~n chq Sai, rna rna suong bay kh6i phu cu6i trai xa ...

Nhfrng ngay he nång ch6i chang, sa vao dau cilng nhu phong lua: hien nha, tu<'mg vach, mai ng6i, mi).t duaøng cho d~n ban gh~, giu<'mg chi~u, sach va ... chling toi ru nhau nhao xu6ng b~n Chq tårn båt kS gia giåc: sang - trua - chi~u- t6i ... hinh nhu duqc d~m minh li).n hl,lp, bai l(>i , du6i båt nhau tren dong song mat la m(>t thu vui tuy~t vai khong thS thi~u cua tu6i tha Quång Tri ... Nhung n~u mu6n nhao l<)n chui d~u xu6ng nu6Uc thi phåi ru nhau len b~n Le Duong, la bSn kha sau v&i cai du tau c u ky, de ra kha xa ba ... Tårn a d6 phåi la nhfrng anh hung song nu&c, l?n 19i nhu rai ca, co thS bai m9t m~ch qua phia lång Nhan Bi~u ben kia song dS be tr9m båp non, dao tr9m khoai va dua håu nguai ta tr6ng tren bai eat pha, dem ra gifra giong song, låy da d~p va dua, v<)i vang chia nhau an rf>i CUng VQi vång bai V~ ph6 dS tranh bi dån lang ua ra la mång, du6i

båt. .. Nhfrng dem mua he trai dåt la m(>t lo lua thieu dflt cå thi trån nhu th~, khong thS ngu nghe gi duqc, mi).c du nguai hang ph6, dQc theo du<'mg Gia Long, tir b~n Chq d~n b~n Sica, khoång tru6c nha LTVien, da dua nhau dem giu<'mg chong ra ba song va giang mung nåm ngu m(>t cach tv nhien. nhu a trong nha minh, C~u M~ toi thu<'mg thue luon cå m(>t chi~c do th~t r(>ng va dem h~t gia dinh 16n nho xu6ng ngu do( xin dung l~m lån v6i cai thu da hon m(>t l~n bi o nhiSm, h~ thåp: "ngu do" a Hu~!). Nhfrng l~n duqc ngu do nhu th~ v6i toi la nhfrng ky ni~m d~p khong thS nao quen: chu do cheo thuy~n ra kha xa ba, thuang thi hQ ciim sao gifra song, khong c6 thuy~ån xuoi nguqc rao ban cac thuc quå dem nhu tren song Huong, nhung dong song que ngo~i toi chan hoa anh trang måt ruqi, thenh thang gi6 v~ tu nhfrng kh6m tre true, tu nhfrng bl,li chufli ba eau ben kia lang Nhan Bi~u, va dau day vang vQng rna hb nhfrng eau ho m<)c rn~c , am thanh troi la !ung tren s6ng nu6c, gifra suong kh6i gi6 trang, låm chuySn hoa huy~n ao va ky di~u nhfrng khung cånh ban ngåy t~m thu<'mg, que mua, tho thap ... thånh nhfrng cånh dyp mong lung tuy~t vai a ch6n non B6ng nu6c Nhuqc xa xoi c6 tich, chi c6 trong chuy~n thk tien. M9t Ik duqc ngu do nhu th~, hb i to i m6i 8, 9 tu6i, hQc 16p 3 tru<'mg Nam TiSu hQc o o

Vi~t&DQc D~c San 2007

Quång Tri, thu6 d6 toi con chua bi~t bai ; m()t dem do cheo ra gifra song nhu thucmg 1~, m~y anh em toi cu nghich ngqm brun våo mui thuy~n, lån theo nyp cay tre hai ben C:;inh do d~ di, M:;i toi la mimg mai chling toi vån khong chiu våo ngu, chqt toi såy tay rai tom xu6ng song, ch6 d6 chåc eling phåi sau d~n han hai met... Cå nhå la to ang len, cac c hi, em to i va M:;1 t6i keu kh6c råm ri... - di nhien toi bi~t di~u nay la nha nghe k~ l:;1i may mån toi barn dUQ'C våo cay CQC tre ch6ng do, m()t tay bit mG i th~t ch~t - vi ngay tha tuang dmg bit mili, ngåm mi~ng thi mlnh se khong bi u6ng nu6c va khoi bi ch~t troi - toi b6ng nghe m()t ti~ng um th~t 16n, toi hoång sq tu6ng c6 them m()t dua em bi r6t xu6ng nfra, b6ng m()t bån tay den ngom Chl,lp cung !~y toi. Toi hå mi~ng la toang len vi tu6ng bi rna rå loi di, va l~p tue, toi bi u6ng nu6c sac s1,1a ... Khi duqc keo len, Ong X:;i Bi nguai Clru toi , hoi: "Con dua mo du6i n6 khong?" Toi trå lai tinh queo : "D:;I, c hi c6 m()t minh tui thoi! ", låm cå nhå va mQi nguai pha len cuai åm i, m~c du ai n~y dang con nhoe nhottt nu6c måt, nu6c mili. San,g horn sa~, ~? to_i dån toi ra ba Song, ngoi tren måy tårn eau Van CUa V:;In do, M:;1 toi l~y n6n mue nu6c song len, båo toi u6ng båy ng1,1m, theo dung lu~t "nam th~t nfr cliu", vi nguai tin rång nha u6ng nu6c song, hbn via toi se nh~p l:;Ii våo minh, n~u khong, sau nå y toi se bi ngån nga, ngåy d:;1i su6t dai ... O i! Long nguai Mtt thuang con lue nåo eling thåm thi~t va vi d:;1i bi~t bao! Sau d6, m6i lån ong X:;1 Bi d~n nhå toi chai, khong dqi C~u toi sai båo, toi da lanh chanh di r6t cho ong ta m()t ly mqu thu6c dåy tran. C6 le båy gia, ong X:;1 Bi da qua dai tir låu, nhung m6i lån nghi d~n chuy~n xua, toi nhu th~y l:;Ii th~t ro rang khuon m~t r6 hoa, do båm, nbng n~c mui ruqu va dbng thai, eling th~y duqc t~m long tut~ qui h6a cua m()t nguai dån lam IG, que mua 6 vting d~t ngheo kh6, kho cån nhung thåm duqrn tinh nguai. V~ sau, ong nhi~u lån k~ l:;1i ong da ph6ng mlnh bay qua hai chi~c do, lao xu6ng vting nu6c t6i den d~ kip thai keo toi len khoi dong song dinh m~nh ; vi v~y, chi~c dbng hb ong deo tren tay bi ngåm nu6c ch~t luon . 6ng vira k~ vua cuai h~ h~ rna khong nhåc ~(J ~i d~n cai dbng hb VI ~lrU ~oi, ong phåi ton tien chfra di chfra l:;1i nhieu lån. 48 Vi ~t&DQc f)~c San 2007

Long song Th:;Ich Han thuang r~t C:;In nh~t lå våo mua he: chung toi c6 th~ loi b() qua song khoång ch6 tm6c Mi~u Doi, tm6c chua Tinh H()i bang xeo qua bai eat lang Nhan Bi~u. Nhung c6 ba ch6 th~t sau: Do:;1n song ch6 Cåu Ga, B~n H9 va tm6c Toa Su. Nguai 16n chi dam tårn, bai loi 6 B~n Su chu khong ai dam tårn 6 B~n H(), nai n6i ti~ng nhi~u rna! D~n n6i , trong ngon ngfr hång ngåy, nguai Quång Tri c6 thånh ngfr "Ma B~n H9" du n6i len di~u d6. Thu6 nho, ch(mg t6i khong bao gia dam la ca rong chai 6 B~n H(). Nai d6, lum b1,1i um ttim nhu rirng: nhfrng kh6m dua d:;1i cao qua dåu nguai 16n, cham charn dåy gai såc, nhi~u b1,1i du6i xanh um, r~m r:;Ip, nhi~u b1,1i mon hoang, tay d:;1i mQc chen lån v6i vo s6 b1,1i måc ca, co tranh va co may, m~c du h:;It du6i chin vang an kha ngQt, nhung bQn tre chung toi kh6ng c6 dua nåo dam vao B~n H() hai an. Long song vung B~n H() dåy nhfrng vvc da, nu6c chåy xi~t, r~t nguy hi~m cho thuy~n be di l:;Ii tren khuc song nay. Nai d6, doi khi dån chai danh båt duqc nhfrng con ca Vuqt r~t 16n, 16n bång cå nhfrng dua be chin, muai tu6i! T6i vån con nh6 nhu in, l ky ni~m kh6 quen v~ giai tho:;1i "Ma B~n H()". Dau våo khoång nam 1955, khi cu()c chi~n Vi~t Phap vira ch~m dm, C~u toi va m()t s6 than hao nhan si Phuang D~ Nh~t, Tinh Quång Tri gom g6p ti~n b:;1c thue nguai tim dåo hai c6t vo thira nh~n cua nhfrng tu nhån Vi~t bi b9n Tåy gi~t h:;1i, vui d~p sa såi, hoang tan, l:;1nh leo 6 Vuan Bong va B~n H(). C~u toi phåi bo h~t cong vi~c nhå gån m()t thang trai, dåm mua dai nång, chi huy nh6m phu dåo tim duqc han m~y ch1,1c b() hai c6t, dem bo våo quan quach bång g6 c6 16t gi~y hbng di~u, mai thåy tl,lng kinh sieu d() va cåi tang h9 6 nghia trang La V ang. Våo ngåy cu6i cung CUQC tim dåo, bu6i chi~u tm6c khi thu x~p thu6ng cu6c ra v~, m()t nguai phu b6ng nhien len kinh phong, ng~t xiu. Sau khi duqc cll'u tinh, anh nga ngac m()t hbi lau, rbi d()t nhien keu kh6c va ch:;1y d~n qui l:;1y C~u toi nhu t~ sao : "L:;1y chu, con s6t m()t minh tui, xin chu dem tui di cung b:;In be, keo m()t minh tui nåm 6 dåy l:;1nh leo, t()i nghi~p låm!" C~u toi k~ rång: m9i nguai ai nghe eling bui ngui thuang cåm va th~y gai gai l:;Inh 6 s6ng

lung. C~u toi binh tinh, on t6n hoi: "Chu nåm a mo thi chi cho chung toi bi~t, toi mai dem chu di duqc.". Nguai phu thåp m(>t nåm nhang, hoa hoa tren tay, di vao khu V\fC gifra vuan Bong va B~n H(>, r6i cåm the nhang vao m(>t mo dåt sat c<;tnh bl,li dua d~i. Mc;>i nguai hi h\lc dao trong bong chi~u ta, khi h6 dao sau khoang hon met thi m9t b9 hai c6t gån nhu con nguyen vyn hi~n ra. Th~ la nguai båt h<;tnh cu6i eling r6i eling dUQ'C di chuy~n V~ dia chi mai eling vai b~n be, nhfrng anh hung tu si vo danh.

ngay truac toa Cong Su, sau nay la Toa Tinh Truang tinh Quang Tri, b~n duqc xay bång nhfrng b~c thang da ong den, nu6c seng råt sau, trong va xanh thclm. Nhfrng nguai bai l(>i gioi, chi~u chi~u thuang hay ra tårn a do. Ba seng chfl nay kha cao va phu dåy co xanh. Truac thanh rao Toa Tinh la m(>t duang c6ng g~ch, trang xi mang, r(>ng d9 han l met, sau khoång l met ruoi Mua he nam 1956 hay 1957 gi do, m(>t con min (bo rung) co le vi d(>ng rtrng, tir nui Truang San ch~y v~ lang Nhan Bi~u, sau khi danh ch~t con trau co du nhåt lang, no bai qua seng va dubi hue nguai linh gac truac toa Tinh. Ong linh hoång h6n v(>i va leo qua hång rao ch~y tr6n; con min nhåy qua theo, bi rai xu6ng long c6ng va måc kyt a do, khong th~ Cl)"a qu~y gi duqc. Toan linh keo ra th~t deng, nb sting bån ch~t con thu l~c rirng. N ghe dau, hai cai sirng cong cong måu trång nga dai d~n cå nfra thuac, duqc cua ra, m(>t cai dang len Tbng Th6ng he;> Ngo, con m(>t cai thi ong Tinh Truang gi fr låy lam ky ni~m .

ttrng rna ca V\lfi nhu ca cån, ca båu, ca m~i , ca nho bång ngon tay ut, du lo~i , con nao con nåy no noe cå m(>t b\lfig trung, M~ toi dem kho kho vai tieu, duang, nuac måm, an råt ngon carn. Nhfrng ngay ll,lt 16n, chling toi thuang duqc nghi hc;>c vi co khi mua gio, nuac lli da cu6n bay måt mai tranh, tuang phen bång tre nua hay bång gfl cua 16p hQC. BQn nhoc chung toi thuang ru nhau di l(>i nuac ll,lt trim xam xåp dQC theo duang Gia Long, di ki~m nhfrng cay s~y co dang dyp ho~c di tim nhfrng cay phuqng vi, nhfrng cay bang bi gio bao xo nga, hai trai an. H~t phuqng tuai an råt ngotY, råt bui, nhung n~u g~p nhfrng trai phuqng kho thi phåi lu(>ac h~t len mai co th~ an duqc vi vo h~t phuqng kho råt ctrng; trai bang chin co mui tharn d~c bi~t, nhung nhfrng trai ngon nhåt, chin no tron, cang cå phån vo bong loang måu vång rna, th~ nao eling bi lU deri kh6i ho~c lli chim mb nham nha, låy da ghe va phån ru(>t ctrng, cai loi a trong måu trång an th~t bui, th~t beo, th~t tharn. R6i d~n mua sim thang sau, thang båy, nhfrng trai sim tim thåm, l6n bång dåu ngon tay rna nång he da nung chin trlu canh tren nhfrng ngc;>n d6i La V ang, Phuac Mon, Tich Tuang, Nhu L~, nhfrng trai sim chin no tron, mui vi tharn ngc;>t, d~m da xen lån m(>t chut m~ rna kho tå; cån ng~p rang vao m(>t trai sim chin, toi nghe nhu dang cån vao cå m(>t trai he dåy nång gi6 cua que ngheo. Do la nhfrng thu qua que mua, phb bi~n va re ti~n thai tha åu a que ngo~i, rna sau nay, troi d~t hon måy Chl)C nam trai nhi~u nai, a Vi~t Nam eling nhu a hai ngo~i, khong bao gia toi con duqc thåy va duqc thuang thuc nfra!

Vao mua mua lli, chi trong m(>t bubi, nuac seng dfmg len råt mau. Deng nuac dl)C ngåu, nhu(>m do bun dåt, phu sa, phinh ra to gåp doi, gåp ba lue binh thuang, chåy cu6n cu(>n, cu6n troi bang bang vo s6 canh kho, cui ffil)C va lau s~y tir rirng nui Truang Son db v~. Dan v~n chai phåi dua thuy~n do ch~y ll,lt vao t~ khu chq; hQ eling dung thuy~n tan1 bån khong mui m~o hi~m di v6t cay ffil)C, cui kho dang troi d~t phang phang tren deng nuac hung hang dien cu6ng, gao thet ao ao tuen db V~ bi~n Deng. V ao ngay mua dåm ll,lt l(>i nhu th~, M~ toi thuang mua

Tir nåm 1970 d~n nay da hon 36 nåm qua, toi chua m(>t lån v~ tham que ngo~i. Sau mua he 1972, chi~n tranh da xua dubi nguai dan que toi tan tac, troi gi~t di khåp mc;>i mi~n: Hu~, Da Nång, Phan Thi~t, Nha Trang, Da L~t, Sai Gon, Ba Ria, Binh Tuy ho~c xa hon mai t~ chan trai goc bi~n: Cån Tha, Ca Mau, Ha Tien, R~ch Gia; co nguai con phieu b~t, luu vong nai hai ngo~i nghin trUng. Ngoi nha than yeu cua gia dinh toi ngay xua s6 9 duang Phan B9i Chau nay nghe dau nguai khac da xay låu 3,4 tång! V~t dbi sao dai la di~u kho trånh trong thai

B~n Su,

sa di co ten gQi nhu th~ la vi b~n a

ViSt&DQc D~c San 2007

chi€n lo~n. Nhung toi vån thucmg b6i h6i nh& !~i thai hoang d~i d~y tha va d~y m<)ng nai khung trai que ngo~i cu, nh& v~ nhung ngay thang tha ngay, s6ng hi~n hoa nhu cu khoai, cu sein, nhu bong hoa, ng<;m co, cay trai trang vuan nha; mai vo tu, h6n nhien hQc hanh, rong chai, ca hat, no dua trang vong tay em &m cua gia dinh, th~y co, b~ be, truang !&p than thuang. Nhi~u dem toi vån thuang c6 nhfrng gi&c ma v~ chan trai cu, mai nhå xua: nhung hinh ånh håt hiu bu6n ba cua m<)t vung que huang ngheo kh6, khi h?u, thai ti€t khåc nghi~t, mua dk nång lua, 1\lt bao tri~n mien, ru<)ng d6ng nho hyp, nui khong cao, song khong sau, !~i them Xa xac, hoang tan VI bom d~, Jo~n ly, nhung toi vån thuang yeu, nh& nhung va gån b6 tha thi€t su6t dai minh. Thuang thi sau m6i l~n nåm ma nhu th€, toi chqt thuc gi&c, ng6i ng~n nga, bu6n ba va ng?m ngui nh& ti€c, khong th~ nao d6 gi&c tr& l~i duqc nua danh phåi thuc luon cho t&i sang. Da danh tu6i tha &u cua minh troi di bi~n bi~t theo thai gian, khong bao gia tr& l~i. Nhung sau thåm trang toi, dong song tha &u ngay xua vån ri råo tuon chåy dau d6 qua trai tim minh va nhung bai ba, b€n nu&c, nhung thuy~n do xuoi nguqc tren song, nhfrng dem trang vang, nhung ngay gi6 ret; nhung v6ng khoai, bai sån, nhung ru<)ng lua nuang dau; nhung eau ho da di€t, va cå cai giQng n6i chan phuang, m<)c m~c, que mua, t&t cå d~u da am th~m tr& thanh m<)t ph~n hai th&, m<)t ph~ mau thit cua toi khong bi€t tv bao giaø va co le se con mai hoåi vang VQng trang long minh cho d€n t?n nghin sau. Dau day toi nghe vang viing nhu c6 ti€ng ai ngam m&y eau tha, m<)t chut tam tinh tha thi€t, hoai vQng v~ khung trai qua khu, th?t ma hb må eling qua d6i xa xoi:

LQn toe u&t tu trua d€n chi~u con ~m, Saigon vao can, Mua, Mua, Gio ung oån. Cå vong tay om cilng nh?p nhoe hai nu&c, V~t ao dåm huang da, Sao ban khoan? Anh hoi em: Con nh& khong, mua he muai sau tu6i Ben cay phuqng gia khong tr6 n6i m<)t bong ho a? V a nhung lån mua qu&t dQC ngang ton, ng6i f)~ l~i tung ranh dai do ng?p, venh cong?

Em hoi anh: Nhung con duang Saigon con b! dong x6a d&u? (Em danh m&t n\1 cuai, lang thang mai bao nam) Mua bong may, mua rao, b~nh bong bong, Mua n6i tay mua, ngan 16i chån v~. Dem hon me, Ban ta y quen ban ta y da nåm, Niu tim tung sqi mua trang. Thuy tinh u&t.

va. L~nh.

Quång Tri ai! Han giang dai u6n khuc G6c phb bu6n chh lc;ing nhung chiJu h6m ( tha Due Minh)

Nguyin Thuy Nam, Ngay 12 thang 10 2006

50 Vi~t&DQc f)~c San 2007

Hien ngoai gio th6c, Måt sau giQt giQt mua bay. Toe va may nghieng V~ em, nh?p nho~ng. Bong d6 tran vung loang, Den khuya. C6Ngu SAIGON 11.07.2005

Van chU'O'ng dån gian , . ,'. . h DO l ve... eo

(ti~p theo)

Sl}' tich con heo: Xin n6i ngay lå Jqn hay heo v6n thu(>c ngubn g6c nguai nhå Trai dåy. Tich xua kS rång: Ngåy xua ngåy xua, Trai c6 m9t ga than thu(>c, hS an thi sieng nhung låm l<;1i nhac. Lue dåu duqc Trai cha an m6i biia nhfrng ba b6n båt cam dåy, n6 vån keu "it, it. .. " . Sau Trai cha them nam, sau båt, n6 eling vån la oai oåi "It, it, it. .. " - rbi Trai tang len båy, tam, chin, muai båt... n6 ti~p t1,1c rit len "It, it, it, it. .. " . Thåy n6 quå quåt, m(>t horn Trai gQi n6 l<;1i, mång: "Måy th~t doång! C(r an rbi l<;1i nåm, nåm rbi l<;1i an, må cha måy an bao nhieu måy eling con keu lå it... Thoi, bay gia dS tao phong cha ~åy m9t chfrc rbi måy xu6ng h<;1 gi6·i må tha ho .. . " Hån v(>i vang tlma: "Th~ Ngåi tinh phong cha con ch(rc gi?" "Cha måy låm chU·c Gå!" Hån giay nåy: "Ngåi da bi~t tinh con chi thich an cha beo, khong mu6n låm chi ca. Nay må gifr chfrc Gå thi nåo phåi d<;iy som la het inh 6i, phåi bai dåt, J~t c6 ... Chåc chån lå con chiu khong n6i rbi. Åy ta chua k€ thien h<;1 con gi€u ta: "Quåy nhu ga!". Tro·i l<;1i phan : "V~y cha måy låm chfrc Bo nhå?" Tay gai dåu, måt nheo l<;1i, hån tha dåi: "Vang, chU·c Bo k€ ra eling 16-n, nlmng låm sao con vui ve duqc m6i khi nghe nguai ta mia mai: "Dflt nhu bo!" rbi l<;1i phåi su6t ngåy dåm mua dai nång må h~t cåy, l<;1i bua ... trong khi con chi u·Q-c ao nåm m(>t ch6 må thU·c an thi vån duqc nguai ta du·a t6"i t~n mi~ng ... " Trai nghiem giQng: "Cåi chfrc gi må l<;ilung qua v~y! HQa chang chi c6 cåi chu·c "Lqn", chu·c "Heo" må thoi, nhung ... " Hån v(>i vang quy xu6ng tau: "Vang, vang ... Xin Ngåi phong cha con ch(rc nåy. Con duqc bi~t låm "Lqn", låm "Heo" chi vi~c an xong rbi nåm, nåm rbi l<;1i an. Duqc lanh ch(rc nåy, th~t lå vui th6a cha con låm". "Nimng måy bi~t m(>t må khong t6 muai. Nguai ta nuoi heo, v6 lqn cho to, cho beo rbi m9t ngåy kia hQ dem ra låm thit!" Tuy nghe n6i v~y, hån vån m(>t mlJC van nåi duqc gilr chu·c "LQ·n/Heo" du&i h<;i gi&i. Vi th~ cho t&i nay, nguai nhå Trai åy tuy da du·qc låm lqn, chu·c heo, duve an no nåm nghi må thucmg vån keu "it, it, it. . . " luon mbm.

Nuoi heo:

Tmoc h~t lå vi~c chQn heo. c6 nhan xua c6 "t~c-nich" rieng vå dåy d<;1n kinh nghi~m, nhi€u khi cån d~n ca lang me tin di doan. Nhå van Toan Ånh mo tå trang tac phåm NSp Cu: Tin nguo·ng Vi~t Nam nhu sau: "Nu6i h;m ngu:iri ta ken lua, thu:irng tit lu·a thu ba, hai lua adu nu6i kh6ng au:(/C beo. Ta /gi c6 tl,IC, tru:&c khi thå l(}"n vao chu6ng, phåi ken ngu:iri khåe mgnh va hay an, ai l(}"n ciing an ch6ng !6n dl nu6i. Ngu:iri ta !gi a6t via ai xua au6i nhfmg via du da åm ånh con l(}"n trang khi chung bj My bein ir ch(}". Ngu:iri ta !gi dung ng6n tay chå ben phåi dimh ddu v6i len vai con lCJn. Khi lCJn da tlu:(}"c thå vao chu6ng, ngu:iri ta trea tru:6-c cua chu6ng m9t canh gai ai ngan cån ta ma. Dang nu6i, l(}"n che ccim, ngu:iri ta cilng cho la gqp via du, ngu:iri ta a6t via, hoqc ngu:iri ta lam ti cung ... ". Ngu:iri ta cilng trcmh kh6ng nu6i nhiing con l(}"n ngu tråa, nghi:a la lCJn c6 nam ng6n chan ro r~t. cho riing ady la nhung h6n ma hinh l{}"n, nu6i gqp khOng may va ke nao gdt thjt con lCJn ngi1 tråa se bj chung thea båo oan. Khi tl,l· nhien 6- dau m9t con lCJn lgc loai t6-i nha minh, t/6 la n6 bao tru:6-c m9t didm bdt thu:irng ma ngu:iri ta chf CO thi tranh au:(/C bcJng cach ch{jt du6i con l(}"n d6, dem dqt ir tru6-c cu·a nha bip, me duo i true xu6ng ... " Trong thlJC t~, nong dan thuang chQn lqn nåi, vi nuoi lqn nai ds ki~m lai sa v&i cac toai v~t khac, chång h(;ln: "Giau nu6i lCJn nai, l1,1n bgi nu6i b6 eau". Lqn de nhi€u; m6i Ifra c6 khi han ch1,1c con. Chi b6n, nam thang sau lå c6 thS ban ca dån lqn b(>t nåy, thu OU"Q'C khfli ti6n. Nguai xua d~t n~ng vi~c chQn heo, coi quan trQng khong kem gi chuy~n l~p gia dinh. Khi chQn vq, ai eling mu6n låy duqc con nhå hi6n du·c thi khi mua heo, nguai ta vån l~ra gi6ng t6t: "Mua heo hm nai, cu:6-i ga i hm dong ". Nhung n~u båt dåc di phåi chQn lo<;1i lqn khåc thi thien h<;1 eling h~t su·c dn th~n, nlm: "L9n tll,l·c chuf}ng p he, l(}"n sd chuf}ng chåm ", nghia lå nuoi Jqn , n~u lå Jqn OlJC thi chQn con m~p beo, to xac; n~u lå con cai thi IlJa con minh thon. Nuoi heo c6 lai, nhung c~,~·c låm. "Chiim mf}t bay con khOng bcJng nom m9t dan l(}"n ", cåc c1,1 xua båo th~. D~n d9 c6 nhan da tåy vi~c nuoi heo låm tieu chuån a€ danh gia m(>t phl,l nfr: "Dan ba kh6ng bih nu6i heo la dan ba nhil.c, Dan 6ng kh6ng bdt bu9c /gt la dan 6ng hu! ". Bu(>c l<;it chi cån m(;lnh tay, nhung nuoi heo doi h6i råt nhi6u ofre tinh, nåo nhanh nh~n, cån cu, nåo nhån n(;li, dai su·c vå thåo våt... Hay tuång tuqng cånh nåy: "Nam nong day em xay, em gia, Vi~t&DQc D~c San 2007

"Trdu u phdn, dun bii nu6i heo ... " Vå han th~ nfra: ":Duong con lu·a tilt, com s6i, "Lr;n keu, con kh6c, ch6ng tloi tom tem!" V?y må xu·a cåc q.1 kh6ng h~ n6i d~n ... "stress" ho~c than b~nh tam thån, tråm cåm hay "måt day måt dg" vi lu6n phåi s6ng trang tinh tr~ng cang thång, d6n ep. D6 lå eima kS them heo mau d6i, håu an; khi ch?m duge an m9t chut, chllng keu åm T, khi~p l~m nhu thS bi bo d6i !au ngåy: "Lr;n tl6i m(Jt bi'm bdng nguåi tl6i mi·a nam ". Våt vå th~ d6, nhung ct1 m6i sau mua glj.t hai lå t&i thai ky duge mang heo, gå di bån: "Th6c lua vJ nha, ga lrn ra ch(Y"- cåc bå ]~i dU"Q'C dip "suang me di u hi u" khi våo ru()t tugng cua minh thåy cang dåy ti~n b~c. Vi~c nu6i lgn ngåy xua con "de" ra ba ngh~ khåc lien h~: Lai lgn- m6 heo vå ho~n lgn. Lai lgn lå mua lgn dåu nåy dem bån dåu kia. M6 heo con gQi lå d6 tS, chuyen såt sinh bång cåch låm thit lgn dem bån le. Ho~n hay thi~n lå c~t bo b9 ph?n sinh d1,1c cua con IQ·n d1,1·c. Cå ba ngh~ nåy v6n bi co i lå thåt due vi gay nhi~u dau thuang cho lgn nen ft dUQ'C trQng nS trang xa hQi. Tfch xua dung thu?t n6i lai dS cham bi~m m()t "Quan lai l(Yn lam Cl:J trang dem " nhu sau: "å h~t nQ, c6 m()t ten nghi vien hQ L~i , xay sån cho minh m()t cåi sinh phån (huy~t må) råt d~p. Ten nåy giåu c6 nha låm ngh~ lai lgn nen mua duge m()t cht:rc quan nho nlmng ttr ngåy d6 tr& nen råt hflng håch. Nhi~u ngu·o·i ghet l~m. M9t dem, kh6ng ro ai da dS d6i eau dfli du·&i day tren sinh phån cua y: - "R~rc r& me tluimg Tay, ke lc;zi ngu·iri qua, ca ll:Jng sinh phdn quan l6n Lc;zi (= quan lai lr;n). - "Vang limg trang th6n Bile, tren kinh duåi rai, m(jt long t6n trrng Cl:J trang dån (= r(m trang cu).

Thjt l<]'D: Da dånh xua kia cåc ba m~ tlmo·ng dij.n do con gåi minh m6i lån: "Mua thjt thi chrn miing m6ng" nhu thS: "Ldy ch6ng nen chrn con t6ng, nha noi ", nhung tlwc t~ vi hoån cånh ngheo kh6, måy ai dåm bo ti~n ra mua thit dS an thuang xuyen - du båt cu· thit gi, huflng chi thit heo d~t do. Nguai nhå que chi duge an thit lgn våo nhli·ng dip h~t slJ'c dij.c bi~t nhu· cung gi6, wai hoi , rna chay, dinh dåm hay IS t~t. Må eling råt hi~m m9t gia dinh c6 du khå nang m9t minh xe m()t con lgn, thu·o·ng ba b6n nhå chung nhau - gQi lå "dånh d1,1ng"- cung låm thit m()t con IQ·n r6i chia phån. NhG·ng dip nåy "vui ra ph~t". Nguai dun nu&c c~o 16ng, ke mai dao chij.t thit, nh6m su·a so~n nh6i lang, dåm ham ti~t canh .. . trang khi IG tre con chåu ch1,1·c tranh nhau cåi 52 Vi~t&DQc D~c San 2007

"bong bong lgn". Tuy eling vui l~m , nhung cung co ths ta ca ds cai nhau hay thU hån nhau c6 khi man dai n~u nhu· vi~c chia thit kh6ng d~u . Hån lå ngh~ thu?t quay hay nu·&ng heo c6 ttr tho·i nguai Tau vå Tay xam nh?p nu6'c ta, chu· våo thu& xa xua tm6'c d6, c6 nhan minh chi låy lu()c lå nhåt. Vå l~i sau nåy nhin con heo nåm tren dflng than h6ng, hån nhi~u Cl,l da !~c dåu, cM: "Th(lt phi cua triri, muiri tliri kh6ng c6 rna an" khi chtrng ki~n nhfrng giQt rna thi dua chåy xuflng tro than keu xeo xeo. Lu()c thit thi chång måt di dau tf nåo. Ma tan trang nu6'c s6i - gQi lå mr6'c dung hay nu6'c leo - tha h6 beo, tha h6 ng?y - dS nåu canh, nåu chåo hay nåu gi må chå duge. Gia vi vo cung quan trQng dS di doi v6'i thit lgn lå hånh. Kh6ng thS thi~u! Nhu trang ca dao lgn da cung v6'i hai "d6ng nghi~p" can d~n nguai dai: "Con ga Cl:JC tite la chanh, Con lr;n un in mua hanh cha t6i, Con ch6 kh6c dtlng kh6c ngJi: Ba cri tli ch(Y mua t6i t!Jng diJng. " T~i sao v?y? Thi chinh 6ng T6 trang tfch eG da chi dfin: "Ngåy xua m()t gia dinh nQ duve hang x6m giup tim l~i duge båy trau, bo di !~c, d1,1· dinh horn sau se låm thit m()t con gå, m()t con heo vå m()t con ch6 dS khoån dai trå an . Dem tm6'c d6, 6ng T6 hi~n ra n6i gi~t h~i m()t lue nhfrng ba sinh v?t, nhu th~ e d~c t9i tråm trQng. Vg ch6ng chu nhå nan ni , 6ng T6 ben måch båo rång khi h6a ki~p chung thi m6i con phåi duge hu<'Yng m9t tht1 gia vi rieng. Gå phåi c6 lå chanh, lgn phåi hånh vå ch6 phåi cu di~ng. Låm nlm th~ thi kh6ng nhli·ng vong h6n chung dU'Q'C giåi thoåt con nguai cfing trånh duge t()i. Chu nhå cu· lai cua 6ng T6 må låm". Ttr d6 nhan gian b~t chu6'c theo d6ng thai eling nh?n ra rång nhO· c6 hånh må thit heo tham han , san l~i; cåc lå hånh måu xanh duge c~t nho n6i d~p m~t tren m~t tm6'c dung/nu6·c leo s6ng sånh nhfrng rna nhu thS sao sa. GQi lå dåu khi ta dung chfi· "heo" - dåu heo - con n~u n6i thu thi phåi n6i " lgn" - thtt lgn . Cåc ttr ngfr nåy kh6ng thS thay d6i vi trf cho nhau. D6 eling lå m()t trang nhfrng net d()c dåo cua ti~ng Vi~t. Dåu heo hay thu lgn thuang duge dang bi~u cåc vi tru·&ng thugng, ti~n bfli hay tien chi trang lang ho~c cåc quan 16-n hay b?c t()c tmo·ng, gia tm<'Yng - råt hi~m khi con chåu duge d1,1ng t&i. Vå eling chi trang nhfrng gia dinh nhi~u cua, l~m b~c m6'i dånh rieng dåu heo ds cung bai: "CJng c(Jc bilt ca duai bau, (= ao) Cha m? may giau, dam gi6 tldu he o ". Nhung th?t ra m6n må tuy~t d~i da s6 thuo·ng n6i d~n vå thich an nhåt, åy lå lang lgn. Nhung

nhåt dinh phåi lå: "Con lgn c6 beo c6 ICmg m&i ngon"! Long gflm cac b('> ph~n trong ngiJc nhtr tim, phbi va trong bl,lng nhtr d~ dåy, gan, c~t, ru('>t non va ru('>t gi å... Hay nghe nhå van VG Bång "tan" v€ long lgn nhu sau trong tac phåm "MiSng ngon Ha N('>i": "Th~rc rna, kh6ng nuac nao lt;zi c6 m(jt thu:c cm lt;z nhu /(mg lr;m cita ta. Ciing la trang con l9n cå, rna m6i b(j ph(m an ngon m(jt phåch: gan thi ngon ng9t rna lr;zi dang a&ng, an vao vai rau mui lt;zi thdy thom thom; lim nhai vao mi?ng mdm cu fu· di; c6 hit con tanh tach; lang trang s(im svt; con ru(jt non thi quå la daa ad, mai c&n tu6'ng la giai nhung kj; th~l'C ft;zi mdm, an vao CLl' fo nå dting thanh thu ain lite thdy n6 ng9t thi cåi bUi va cåi ng9l dy lr;zi cang gia trj ... ".Va phåi "nh6' nhu dinh d6ng c('>t" nhu m('>t th(r chan ly lå: Long lgn phai chåm v&i måm tom chanh 6t! Nlmng theo kinh nghi~m etla c6 nhan, long lgn ngon th~t dåy nlmng cung ch6ng thiu må m('>t khi da thiu, mui vi tr& nen khåm l~m nhu mui t(r thi. Bo·i v~y van chuung truy€n khåu m&i c6 eau vf von khå d('>c dia: "Trai tO' va phåi nt;z dong, Nhu nuac m&m th6i chdm lang l(m thiu ". Hun thS nfra, cac Cl,! con khuySn cao nhu·ng ai dang ySu nguai eling ch6' an long lgn håu tranh nguy hiSm dSn tfnh m~ng, khac chi tmang h<,>·p dån ang bi ngåt trong khi giao hgp hay bi 6m sau khi låm tinh. Dfm chui gQi hi~n tugng nåy lå "thu·gng rna phong": "Thu nhdt pht;zm phong, thu nhi lang heo ". Trong nhfrng th(r thit etla cac gi6ng lqn, thit lqn s€ bi che nhåt vi lo~i nåy sau nhiSu ](ra de, thit da khong thum må con dai. Nguai ban thuang n6i d6i lå thit lqn cån hay lqn choai, nhung khach mua nhin bS dåy etla l&p bi lå biSt ngay. M('>t tfch xua trong kho tang "TiSng ctrai dan gian Vi~t Nam" kS thS nåy: "M('>t 6ng hang thit låm thit lqn s€ ban . Nhå c6 d(ra con hay bep xep nen 6ng ta phåi d~n tru&c: "Måy kh6ng duge n6i lå lgn s€ dåy nhe! " M('>t lat c6 nguai dSn mua. f)(ra con mau m6m n6i tnr&c: "Day khong phåi la thit lgn s€ dau! " Nguai kia nghe n6i sinh nghi, xem thi dung lå l<,>n s€ th~t nen khong mua nu·a. Ong hang thit mång con: "Ai båo måy mach leo dS nguai ta dam nghi" . Ch~p sau !~i c6 nguo·i t&i xem thit rfli hoi: "Sao bi n6 dåy thS nåy? Hay !~i thit lqn ss day?" Ong hång thit eima kip trå lai thi thång con da håp tåp l&n tiSng bao b6: "Dåy! Nguai ta n6i tm&c, ch(r khong phai con dau nhe! " 6ng hang thit l~i måt khach. Qua rue

gi~n, 6ng ta quåt cho n6 våi roi quån dft v€ cai t('>i må 6ng ta gQi lå "N6i to~c m6ng heo", rue thoi quen an noi thång tht.rng, noi ro ra hSt, chång giåu giSm gi. Nguai Vi~t v6n kheo trong vi~c chS biSn th(rc an; rau trai låm khi con duge låm thånh nhi€u m6n khoai khåu hu6ng hfl thit heo. M6n lqn lu('>c kS tren chi lå thlr ... "chuy~n nho" . C6 thS n6i m6i b('> pMn etla lqn lå m('>t m6n an d('>c dao. Chång h~n, phån thit n~c duge gia nhuySn låm gio l1,1a hay gio n~c, cha quS; thit dåu låm gio thtl; bi tr('>n v&i ft thit n~c låm gio bi ho~c bi lu('>c chfn, dem phui kh6 r6i ran len låm m6n bong... Suan ram m~n thum ... diSc mG i! Gi o ninh mang ng<,>t lim! Thit dong måt c6 h<,>ng, chua kip nu6t da troi t<,>t xu6ng b1,1ng". Cac nhan banh chung, banh tet hay banh gio thi dm khoåt phåi dung th(r thit heo ba chi m&i dung di~u. Ngay ca thit rna, ngåy nay thien h~ nhin chllng nlm nhfrng "tii thu", nhung ngåy xua må thiSu "thit rna, du·a hånh, eau d6i do" trong nhu·ng ngåy dåu xuan thi tSt Nguyen dan da måt hSt nhfrng d~c diSm c6 truy€n ... Å, con m6n chåo long båt hu nfra ch(r. Tac gia VG Bång kS tiSp: "... [)6 la m9t mon an rdt binh dan... nhung hO'i n6ng cita chåo dua len thi quå la m(jt huO'ng thom vu·O'ng giå. Hanh kh6ng nhidu, chi vu·a dit ngåt th6i... nhung ciing kh6ng vi thi rna audnh doång hay nht;zt nheo ... N6 c6 m(jt huO'ng vj rieng, qui vj t;z, m(jt huO'ng vj kh6ng thi so sanh vai bdt cu huO'ng vj cua m(jt thu· chåo nao, m(jt huO'ng vj ddt nuac, kin daa, xa x6i, ham sitc. Ngiri. huO'ng vf d6, r6i dua m&t nhin vao bat chG.o rna nh(in ra cai quanh cita n6 vai mau tim lå då do tdt tt;zo thcmh ... Th(it v(iy, chåo lang ciing nhu m(jt nguåi con gai rna duyen dang ldn vao ben trong, cha kh6ng bong ra ngoai... Cha. o lang am anh ta, kh6ng thd lam cho ta quen du(Yc. " Da tr6t kS v€ long va chåo må c6 tinh la m6n tiSt canh lqn thi qua th~t lå m('>t "t('>i" khong thS du<,>·c tha th(r, bai vi theo 6ng VG Bång, "long lqn, tiSt canh va chåo long lå m('>t tam dåu chS, thiSu m('>t th(r thi måt ca Sl,!' nhip nhång, tiSt tåu" - vi thS xin dåi dong them v€ m6n tiSt canh v~y. Nlmng thiSt tu&ng chång måy ai sånh an bång 6ng VG Bång nen eling m~n phep trfch dån lai tuang thu~t etla vi "d~i th1,1·c su" nåy: "Ciing nhu nguåi con gai d(ly thi, tdt canh &:p m(jt cach r~c r?f, l(jng !dy, nao nimg. Mdu då tuO'i hO'n han cita tdt b(it len trong aam S7,tn barn, gan thåi chf, thO'm, mui rJc len, vai lt;zc gia nhå lam cho nguåi ta ngh'i' din lem da ~hO'n:, måt ngt;zt cita m(jt thidu nii· ddy tran nhz;:a sang. Th~t hSt y! Cam un ang VG Bång! Va "thank you" lgn!

ViSt&D<,>c D~c San 2007

nhau . Nhung khong thiSu cånh "ca 16'n nu6t ca

LQ'D

va th~ thai nhan tinh:

Ngu·ai binh dån xua kh6ng hS hQc b6i toan hay tu6·ng s6, khong hS biSt tam ly hQc hay mon phån tam, thS ma vån " ranh sau eau" vS SU' lien M giG·a tam tinh ben trong va di~n m~o be~ ngoai. Phåi tLmg tråi låm mai c6 duqc nh~n dinh: "Xem m~it ma båt hinh dong, Con lqn c6 beo, c6 long m6'i ngon" . Quan sat hanh vi va cåch Xlr thS cua mot nguai , cac c1,1 nh~n ra ngay tinh nSt cua duan.g S\f. NhG·ng kinh nghi~m nay m(>t phån lan do kSt quå cua vi~c chan nuoi heo hang ngay. Xin neu m9t vai thf dl• aiSn hinh: - Mo tå m(>t ke c6 nhG·ng cu chi kh6ng dang _hoang, len lut, nguai binh dan gQi d6 la: "Chiip c~&i '!hu quq t/(m chu6ng lvn " - ho~c dang b(> lac cac, khong chut l~ d(> thi l1:1i c6 eau: "Nhdn nhao nhu CClO vao chu6ng heo ". Måt v6n la cu·a s6 cua linh h6n, nhung nSu c~p måt nao khong chllt linh d(>ng, thiSu khi såc thi khac chi "milt nhtl' milt lon luoc " biSu lo mot tinh thån b~c nlmqc. Ng~qc l~i, ;h~y m(>t ng~·ai an di~n sang trQng nhu mu6n khoe cua, nhung thvc hu ra sao, khong ai ro ; dån chllng liSn d~t eau dQ hoi thanh ca dao:

"H?Ji nguO'i qudn trilng, day /ung thao, Cha m? th~ nao, an mi;ic giau sang? Hay la buon bim ngoai aang, Muvn adu heo ndu chao n6i mang mang di coi?" _Quå th~t kheo! Thanh ngG' " Mu·qn dåu heo nå~ chao" c6 ~ n6i lqi d\mg v6n cua nguo·i khac de mua ban lay lai cho minh nhu thS n~u chåo vai cai thu lqn cho ra nuac ngQt ma cåi dåu heo vån con nguyen. Thvc ch~t etla sv "ao quån bånh bao" biSt aau chi la cai "mang mang" t.:rc la cai. ve hao nhoang ben ngoai gi6ng nhu ]ap ma noi tren m~t nu6'c. - N6i vS nhG'ng tro dai, c6 nhan eling d~c bi~t, mtrqn heo as di~n tå y nghTa ma trong nhieu truo·ng hqp tuy mang ve cham biSm khoi hai , nhung n(>i dung l~i vo c ung thåm thlly. Chiing h~n cha m~ nao sinh con rna chång trong mong sau nay duqc c~y nha, nhu thS: "Nuoi heo ran rna, nuoi con da chan tay". Nlmng dS d~t a,U'Q'C u6'c VQng ~y, cac Cl,l eling nhåc nho· dSn tam quan trQng cua vi~c giao di,.IC con cai, bång khong thi: "De con chilng dqy, chilng ran,

Tha rling nuoi lvn ma an !dy lcmg ". _Trong ph~m vi gia dinh va c(>ng dcSng da lån

Vi~c toi quan trQng la båo V~ va benh 54 ViSt&DQc D~c San 2007

be" hay "ch6 c~y gån nha, ga c~y gån chu6ng", tuy nhien khi g~p m(>t a6i thu khac m~nh han, hung dG' han thi

l~i

nhat sq:

- "Meo tha miing thjt, xon xao, Klnh tha con lvn thi nao thdy chi! - Meo tha miing thit thi aoi, Klnh tha con lvn, milt coi trtlng tnmg!" Qua thi d1,1 tren "con lQn" vån la hinh ånh chi vS cua cåi, tai sån qui bau cua nguai binh dån gi6n~ nlm tr~ang hqp: "Vi adu heo, ganh g()c chuoi "' muon OU'Q'C hu&ng lqi l(le, ph å i ch~p nh~n CI,J'C kh6. - Trong cu(>c s6ng låm khi xåy ra nhG·ng chuy~n cuai ra nu·6'c måt ma duang nhu chi c6 heo mai b(>c 19 dåy du cac cånh nay. :Dåy nhe: "Lvn lanh chua lvn que" (y chi v~t hu it, sau khi su·a l~i hong nhiSu) - "M6 lvn tloi beo, m6 m_eo t[oi m?J " (d~i y gi~n qua r6i lam cho da nu, båt ke h~u quå tai h~i cho minh) - "Tranh duac lqn co, g~p g~u ch6" (dcSng nghla vai nhG·~g eau: "Tranh vå dua, gi;ip vå dtl·a" va "Tranh

hum, mt'ic h6 ") - "Rao m(lt gdu, biln m(lt heo" (nghTa la d6i trå, quång cao t6t ma hån deS x~u ho~c khoe minh r~t nhiSu nhung khi båt tay vao vi~c l~i to ra qua d6') ... Cung y nghTa cånh dai nhu vua kS tren c6 nhan eta dS l~i m9t man Mi kich duo-i eta.; trong truy~n tich "Gia on con l(J'n ": "Ngay xu·a c6 hai ngu·ai hQc tro nQ kSt nghTa den sach. M(>t anh g~p may thi a6, ra lam quan , liSn tro· m~t. B~n eG dSn tham nhiSu lån nhung lån nao anh ta cli~g sai linh ra båo, khi thi quan dang ngon giac, Itle l~i quan dang b~n vi~c cong kh6ng tiSp duqc. Nåm ~åy lån bi tll' ch6i nhu thS, nguai b~n eG gi~n lam. ~Qt horn anh nay mua m(>t con lqn, quay vang roi d~t len mam bung t6'i. Linh l~ vao båm, m9t lat sau tr& ra, niSm n& mai vao. Quan chao hoi v6n va r6i sai linh mang tråu ra mai. Nguai b~n cli dm l~y miSng tråu , aut vao mi~ng con IQ·n do~n vai n6 m~y vai ma rång: "Tao d(>i an may, lqn an! Nha may rna tao m6'i lQt vao dSn Ctl'a quan dS nhin !~i m~t b~n c6 tri! "

Heo va tinh duyen: So v&i nhfrng con giåp khåc, khong con nåo bång heo v6n gån glii v&i tinh cåm y~u duang cua loåi nguai. So v&i gi6ng gia c~m khåc, eling khong con nåo bång lQTI von duqc chQn låm "nhfm ch(rng" cho chuy~n lua doi. Må th~t eling l<;t, con heo, con lQTI c6 thanh tao s<;tch se gi cho cam, tnii l<;ti, hi~ dang thi q1c mich, than th~ l<;ti hoi thoi. Ay v~y trong chuy~n yeu duang, cu&i

hoi, ru khai d~u cho tai khi chfun dm, khong c6 lqn tham dv, m9i vi~c khong xong, måt h€t giå tri va y nghJa. Trai gåi "phåi long" nhau, r6i gi~n hem nhau ho~c phåi cha dqi låu ngåy mai duqc "rap lc;ti" vai nhau thi måc rna gi tai ... heo; åy v~y h9 eling c6 loi heo våo cuoc må ... hånh: ''Yeu nhau chång !dy du(Jc nhau, "Con l(Jn bo do i, bu6ng eau bo gia. Bao gia sum h9p m(Jt nha, "Con l(Jn lc;zi beo, eau gia lc;zi non ". Tuy nhien truac h€t phåi n6i d€n chuy~n mai m6i da, bai vi ngåy xua råt hi€m c6 cånh "r6-mang-tic"; thanh nien thi€u nfr suc måy dåm hyn ho nhau truac khi ti€n tai hon nhån. H~u h€t c~p vq ch6ng nåo eling nha c~y nguai dung trung gian. Duemg nhu ai eling bi€t "a dai c6 b6n thu ngu: Låm mai, lanh nq, gåc cu, dm ch~u", th€ nhung vån c6 nhfrng nguai - må thuemg lå dån ba - chiu nh~n minh "ngu" hc;tng nhåt, sån sang "hy sinh vi dc;ti nghTa", dån dåt cho hai ben trai gåi nen duyen vq ch6ng. Ph~ thu&ng cho vi~c mai m6i thånh cong theo phong tl,IC ngåy xua lå mot cåi d~u heo. N6i nguqc lc;ti, mu6n duqc huang d~u heo, phåi chiu eve kh6 låm mai. N€u sau nåy vq ch6ng mai hvc h~c di~u gi ho~c lia bo nhau thi nguai mai "Uinh du" nhfrng lai mång v6n hay bi d6 thira nåy n9, nhung: Vz d&u heo, ganh g(Jc chu6i! " Khi thåch cuai, nhå gåi c6 th~ doi nhi~u thu sinh l~ nhu vang bc;tc, ti~n cua, eau tr~u hay gå, xoi ... nhung dm khoåt khong bao gia thi€u lqn. Bi€t v~y nen mot thanh ni en da "uam limg }} mot thon nfr må anh tt1ng rna tuang bång cåch nhån mc;tnh d€n heo : "... Gi up em m(Jt thung xoi va, m(Jt con l(In beo, m(Jt va ru(J·u tam ... " Quå th€, khi dång trai sang hoi cuai thi nhå gai da c6 sån .. . danh såch: "M ? ng6i thach cuai: Tidn ch8.n niim quan, Cau ch8.n niim ngan, L(Jn beo niim con, Ao qudn niim do i... " Cha my xua quan ni~m giå tri cua con gai minh tuy thuoc våo s6 luqng v~t thåch cuai d6. H9 sq rilng n€u thåch it, khåc chi cho khong, tue lå gian ti€p cong nh~n con

minh da "c6 vånd~". V å lc;ti chinh nguai con gai eling to ra hanh di~n: " Thach thi mai thoa tdm lang, Ni u lo kh6ng du(Jc, dimg hong !dy em! " Do th~ dång trai vi th~ di~n va tv åi nen bång cåch nåo eling phåi "lo cho duqc". Nhung cilng vi chuy~n thåch cuai eo le må nhi~u thi~u nfr da lam cånh ng~ dång nu6t cay sau ngåy vu qui: "M ? em tham thung x6i rdn, Tham con l(In beo, tham tidn Canh Hung. .. " .. . Bay gi a ch6ng thdp, v(J cao, Nhu do i dua l?ch so sao cho vica! " Ha y bi thåm han nfra: "M? em tham thung banh chung, Tham con l(Jn de, em !ung chju don !" Chång måy nguai con gåi khi v~ nhå ch6ng må dåm ngc;to ngh~ va "ng~u" nhu thi €u nfr trong bai ca dao duai dåy: B6 ch6ng la lang l(Jn hc;zch, M? ch6ng la dach l(Jn lang. Nang dau mai vd la ba hoang thåi tit ". Ngay horn sau ngåy cuai, r~ v~ nhå vq l~ gia tien g9i la l~ Nhi hi hay l~ Lc;ti M~t. Gia dinh kha giå vån dung lqn quay va xoi gåc låm l~ ; ngheo thi ba la tr~u, ba tråi eau va m(>t n~ ruqu. Cling r6i nhå gai dem nhfrng l~ v~t nå y bi~u nhfrng nguai thån c~n trong h9. Xua kia vi quan ni~m hyp hoi v~ "chfr Trinh" thånh ra trong dem dong phong hoa chuc n€u vi mot ly do nåo d6 må "chi€n truemg" khong ... lo ang måu dåo thi thi€u nfr se bi nhå trai trå lc;ti vai mot con lqn da låm thit nhung bi cåt måt doi tai d~ åm chi co dau truac ngåy vu qui då danh måt cåi "dång giå ngån vang". Oi heo ai! Måy vira lå ni~m vinh hc;tnh cho ngåy cuai hoi nhung måy cilng lå bi ~u tuqng si nh1,1c cho nguai con gai nåo båt hc;tnh. Qua cac SlJ ki~n nhu tren vira k~, nguai ta phåi cong nh~n "quy~n lvc" cua loåi heo trong cuoc s6ng cua nguai Vi~t xua, d~c bi~t trong vi~c nhån duyen. N6i cåch khac khong ngoa, c6 heo lå c6 tåt cå d€n dO heo hoi du khå nang l~t duqc m9i th~ ca, dåo lon duqc cå gia phong, l~ giåo. Day bång chung hling h6n: "GØ-p ghJnh nuac chåy qua deo, Ba gia tØ-p tinh mua heo, cuai ch6ng! ".

ViSt&D9c D~c San 2007

T~m k~t:

K~ chuy~n v~ heo qua van chuang truy~n kh&u tu<'mg chl.rng chång bao gia hSt, khong chi måy H'inh vvc di~n hinh å cac phån tren, nhung con trong cåc Hinh vvc khac nfra cua CUQC s6ng thvc tS v~ tinh thcln l~n v~t c heit. Nhi~u vo s6! Nhung t6i dåy phåi t~m ngung thoi, vi du sao bai eling da khå dåi d6i v6i m(>t d~c san Xuån. Nhung tru6c khi ngung, nguai viSt cåm thåy phåi k~ m(>t chut v~ Tr~ng Lqn, båi nam nay nåm Hqi - phån d~ khong thiSu s6t n~ng n~ - phån han nfra mu6n "thanh minh thanh nga" dmg gi6ng lqn... khong ngu nhu m(>t eau mia mai ph6 thong: "ngu nhu lqn", trai l~i hay "trang m~t må båt hinh dong", con lqn nhu thS, åt eling thong minh ra tro! Truy~n tich thS nåy:

"Ngay xua a lang Dua thu(jc tinh Ha Nam, c6 nha h9 Duong v6n dang khoa bang. Din dai 6ng Duong Dinh Luang thi phai xoay ra lam ngh~ m6 l(Jn. Du·a con trai ddu cua 6ng ba Luang h9C d6t, t&i con trai tht'r hai, 6ng ba tlij,t ten la Duang Dinh Chung, t~c g9i la Chung Nhi, v&i ni~m hy V9ng thimg COn nay thang minh ai n6i nghi?p t6 tien ... Nhung khi Chung Nhi muai ba tu6i h9c hanh vdn d6t nat, nhung aua nghjch thi han quy su. 6ng Luang bu6n rdu fl! nhu: "Giå nao, quai ndy " r6i danh cha n6 thea ngh~ m6 l(Jn v4y. Chung Nhi thich ldm, thu(jc vanh wich tie cach mai chao, nhung eau n6i hi i cho t&i vi?c p ha thjt, b6 thu ... M(jt ham hai b6 con vao dinh m(jt vien quan mua l(Jn. Quan 6ng thi ngu rna quan ba lt;ti di vdng. B6 con xin ra chu6ng xem l(Jn. Khi dy quan vua d4y. Ong Luang wii chao. Quan mdt nhdm mdt rna, kh6ng tra låi, ldy khan chui mij,t, vu6t b(j rau re sang hai ben, tlot;tn bui lt;ti toe r6i quay vao nha trang. Chung Nhi thdy thi ben keo b6 vao chu6ng bdt l(Jn. Ong Luang v(ji bao con: "Quan tlii truy~n cha gici ca bao nhieu tlau rna vao bdt? " Chung Nhi tra Øi: "Thi b6 kh6ng biit a? Quan khinh cha con minh la nguai m6 l(Jn nen khang them n6i, chi gia tay lam hi?u, gici 18 quan ttdy! " Dut låi Chung Nghi dem ti~n ch6ng tlu 18 quan r6i vao bdt l9n. Vua lUe quan ba v~, tr9n mdt hoi: 56 ViSt&DQc D~c San 2007

"Ai bein l(Jn cha ccic nguai rna dam tl! ti?n thi? Chung Nhi nhanh nhau tlcip: "Bdm ang l&n tlii bimg lang bein r6i ddy t;t! " Quan ba cht;ty vao gdt ch6ng, sao l(Jn to thi rna bein c6 18 quan. Quan ang ngt;tc nhien, v(ji va ra, qucit: "Lao! Ai bein rna bay dam n6i la ta bcio 18 quan, ha? " Chung Nhi binh tfnh thua: "Bdm khi nay con thdy quan ldy khan chui ngang mdt, lt;ti vu6t tie tran xu6ng, r6i re rau sang hai ben, ro rang la chu "th{ip btit". Quan lt;ti gia tay bui t6 ra hi?u: Thu(m 18 quan thi vao rna bdt l(Jn! Chung con tta ch6ng du ti~n a san r6i ddy t;t! Quan thdy Chung Nhi bi?n bcic giåi, phi cuai: "Ta khang tljnh bein, nhung khen chu be thang minh nen ta ciing bang lang bein cha. Thai cha con vao rna khieng l(Jn vi " Tie d6 Chung Nhi n6i tdng khdp vimg va tlu(JC t6n la Trt;tng, tu·c nguåi c6 tai ngh? n6i b<it, nhung vi lam ngh~ m6 l(Jn nen thien ht;t g9i la Tr(lng l!J'n. Sau hSt, xin nhåc dSn m(>t trong nhfrng bue tranh TSt dån gian n6i tiSng lå bue ve b(> m~t bl,! b~ cua m(>t em be xinh dyp duge låm n~n cho hinh m(>t con beo d~t. N(>i dung nhåm di~n tå m(>t tuang lai tran dåy ni~m vui, h~nh phuc va tuai tre cung sung man tåi l(>c va thinh vuqng. V~y nguai viSt xin muqn y nghia vua k~ d~ trån tn,mg kinh chuy~n t6i tung qui vi d(>c giå nhan dip tån xuån Dinb HQi 2007 nåy.

Hoai

My (Na-uy)

CbNgzr

Khong bi€t bao nhieu nåm r6i, toi mai duqc dip nghe lt;ti khuc d<)c d.u mandoline. Ti€ng day reo nhu m<)t chueli ng<;>c tung va tren n~n hoa cuong, nhu cu<)n s6ng bm thoat, vuon minh d~p v1,m våo gh~nh da. Hoan khuc th6ng thi€t, låp lånh m6ng nh<;>n rang såc, ph6ng vut våo khoång khong nhfrng sqi fun pha le trong bu6t. Rung minh gifra dem Såi Gon hai muai chin d<). Ng<;>n n€n låt lay cu nhu mu6n quång tay om låy ly cå-phe. Luai lua bi€n dt;tng ph6ng ph~nh duai g6c nhin xuyen ngang måy vien da q1c lenh tenh tren m~t nuac nau dvc. Nhfrng ng6n tay cu6ng quit, bu6t do, biu våo day, ranh sau, th6n, cht;ty n6t, him v~t, tåy sung. Chai cung. Toi nhfrng tu6ng tam h6n minh eling da chai cfrng theo nhfrng bi€n d<)ng cua cu<)c s6ng, khi thång be con chua kip buac våo dai da bi ngang våp, chui nga, xay suac, e ch~. Toi nhfrng tu6ng thai gian da låm nåy sinh tirng lån da non, thay ch6 cho l&p chai trong, tron cung. Nhfrng dåu ng6n tay khong con lom våo day slit, tim dån duqc cåm giac te me khi lu&t qua vung thit da mu&t min. Chueli nht;tc va, tan våo b6ng t6i cua lang quen. Tu6ng th€ th~t, khi sau nhfrng nåm thang quay cu6ng trong cånh quang Paris, toi nghi minh da quen hån duqc nhi~u phån dai da s6ng qua, a Såi Gon. Nhu m<)t ki~p khac. V~y

rna, khong! Toi da tai sinh, !~i quen nh~ phån chao lu. Lån mo tim dåu cu, toi ng6i dung våo nai da ng6i, gån ba muai

nåm truac, duai tan ng<;>c Jan. Dem tharn dju. Dem cua toi tråi chi€u dva !ung våo g6c cay lim tron, gåy dån tung lai håt våo b6ng t6i truac m~t. Dem cua ba ngot;ti lam kh6i huong va d~u d~n nh!p chuong mo. Dem cua ti€ng d€ ri ri trong turn co gån ngoi m9 hoang cu6i vuan. V å eling lå dem lanh canh ti€ng xich slit keo, ti€ng gåu va d~p våo thånh gi€ng, ti€ng nuac tuon d6 våo thau nhva cua chi Ngån nhå hang x6m. Ti€ng dån toi im b~t khi ti€ng nuac x6i soåm sot;tp vua båt dåu. Tu can gac lfrng leu deu nhu m<)t cai t6 chim cua 6ng ngot;ti, toi thvp nhin chi tårn. San gi€ng Iåp 16a dEm, håt len rna t6c dåi mu&t nuac. Tu g6c nhin cua minh, toi chi thåy duqc mang t6c den dåy d6 thimg ru dinh dåu xu6ng qua mang, tu d6, te ra doi chan trån, trång mu6t. Nuac cu sån st;tt d6 ben th~m gi€ng. Såc trång den !ung linh cu ch~p chung chuy~n d<)ng, d6i dai theo tirng ch6 ky c<;> tren than th~ chi Ngån. Nuac nhi~u thS låm toi khat, c6 h<;>ng d~c kh6. Ti€ng håt sau d6 dvc khan, lt;tc gi<;>ng tren måy sqi hqp am båm thi€u n6t. Toi quen ca nhfrng vSt mu6i d6t, gång cha dem xu6ng sau han, khi ti€ng xe gån may cua anh Khuong m<)t tuån våi lån lu&t em tu dåu ngo va xich del lt;ti, cach nhå toi dting m<)t canh c6ng. C6 tiSng khuc khich a bån ben ct;tnh. Gi<;>ng con gai: - Thåy thfmg dang dåt Honda v6 khong? Ga thanh nien lu&t ngang ch6 toi ng6i. Cao, ViSt&BQc B~c San 2007

gåy, ban di~n d~p , t6c b~nh bbng, 161 ph6t them hang ria mep. Quån ao hgp thoi trang. - Ngon lånh, may! Quen hå? Di~n vien di~n ånh hay nguoi måu v~y? - DT dvc! - D6c, måy! - N6i tao Xl;lO hå? Cho may bi~t, cha con them cåi t~t da h~ nua! - May n6i gi? - Nhin kia! Ba chu quån ra kia! Ga trai c6 cai nhin ph6t doi dåt xe ch~ rai di ngm;rc hu6ng ban nay, nhu dang thvc hi~n m()t bu6i bi~u di~n thoi trang hay quång cao måu xe gån may mai. Ti~ng soi ll;lO Xl;lO thea veng banh Xe, thea såi buac dån dai cua nhung d~ giay tv tin. Cach m()t quang ngån, SOi il;li nh()n nhl;lO thea nhip ngån n~ng, gåp gap cua doi g6t gu6c cao. Toi keo ngugc tia nhin, lu6t V\lt qua khoång ao quån loe xoe s~c sa, dåm chui ngay vao khuon m~t. Troi ai! Chi Ngån! Nhån dang å y' thån th~ å y' to i khong th~ nao g()t tåy duge ra khoi tri nha. Nguoi dan ba toi dim thu, cu ri~t r6ng deo du6i , tan hl;li nhung giåc rna, am ånh da thit, ham hi~p dam me, b6p ch~t tung khåt them. Nguoi dan ba bao nam toi mang moi duge dung hai bån tay si~t ch~t, thåt ngh~t ngån c6 trång cao kia dang tu t6n nghieng nguoi om choång låy ga trai, rna tva sat !ung, eling lao vut vao bong t6i dåu hem. Chi Ngån. Toi nhung tu<'mg v~ dåy, ngfli xu6ng ch6 nåy, c6 th~ tim ll;li duge chut dåu tich cua ba ngol;li, nhung chen xoi che cung råm, tro vang rna lung la trang gi6, mui vo quy-t kho ngan ngåt chai b~p hay ti~ng ri råm t\)l1g ni~m mfli dem. Nguoi dan ba cua ba muai sau ph6 phuong bo xu må di d~n hai lån, cho tai ngay nhåm måt trang chi~u tuy~t d6, vån lån l()n giua Sai Gon va Ha N()i khi nhåc v~ nhung ky ni~m « a ngoai åy ». Toi nhling tu<'mg v~ dåy, ng6i xu6ng ch6 nay, eling c6 th~ tim ll;li duge chut dåu tich can gac xep cua ong ngol;li, nai toi CO th~ thoa thue ll,lC lQi giua tung chflng bao Life, Time, Newsweek, Le Monde, Chinh Lu~n, S6ng Thån barn day bl,li, nai trang m()t lån tinh co, dåu doi toi duge chiem nguang ngl,l·c trån nhung thi~u nu nhåy french cancan tren t~p buu ånh trång den dåu kin m()t g6c day va-li. Nguoi dan ong khoang dl;lt m& tung cånh cua ra th~ giai bao la, gQi dua be ngo 58 Vi~t&DQc D~c San 2007

ngh~ch buac chån vao . 6ng khong th~ nao bi~t, eling chinh tu can gac åy, da nhi~u dem toi nin th& ngåm chi Ngån khoa thån tårn gi~ng. B() ngvc trån tren tårn buu ånh chi doi khi thåp thoang thåy duge trang dem, nhung sau d6 ll;li 16 19 cong uan giua anh den vang phong ngu, gQi doi ban tay tham lam cua anh Khuang tu phia sau xoe ding, up chl,lp låy. Tåt cå chung quy rbi eling ggi nhåc v~ nguoi dan ba åy. Chi Ngån.

-Em ai! Xuy-t danh rai 6 kh6a, toi veng tay keo v()i sgi xich såt, ngoai c6. Chi Ngån dang dung sat sau lung toi . Nguoi dan ba toi nhin tr()m nhi~u dem. Nguoi dan ba c6 nhi~u phån thfm th~ thåm kin phai bay trån t[\li phia ben kia khe cua s6 nhung gio toi chay lua khåt khao, vua cåt ti~ng gQi. M~t rvng do, toi nghe ti~ng tim thinh thjch dåy v()i mau soi. Ctrng. - Em danh dan m6i t6i phåi khong? -Dl;l ... - Ti~ng dan vang viing nghe eling hay hay, må hinh nhu, em eling hat nfra phåi khong? - Dl;l, chi nghe thåy hå? - C6 cha, nhung hinh nhu em chai dan m()t ch~p , rbi ngung, r6i chai ll;li , phåi khong? Nhu v~y la... Hai må to i n6ng birng. S6t cao. Quå tang. - Em lam sao v~y? Sao tv dung do m~t tia tai v~y? - Dl;l ... Khong sao ... Em hat to qua hå chi? Chåc lam phi~n chi nhi~u låm? Em khong ngo ... Em ... em xin lfli chj. - Gi må xin lfli? Chi nghe ri~t, dåm ghi~n, bua nay mai danh bl;lO båt chuy~n lam quen. Thåy em di hQc, dl;lp xe ngang nha ho ai. Ti~ng la hang x6m, rna nha nao cClng kin c6ng cao tuang, c6 bi~t ai la ai dau ne ... Th& phåo. Nhung tim vån r~ rjch nhanh nhjp. Vi giQng n6i ngQt ngao? Vi mui mfl hoi gay gay? Vi khuon m~t såc såa lån dåu duge nhin ro net? - Em ai, bfra nay di chg mua nhi~u db, v~ tai dåy gio dm quai, nho em ph\! m()t tay, xach dum chj chut xiu duge khong? GM qua cho bi~t nhå chi luon. - Dl;l, tu<'mg gi... C hi d~ em. Trai tim tu<'mg nhu c6 th~ barn li~n m()t ffil;lCh hang ngan lit mau. Chi~c gio dåy åp

thuc an nh~ b6ng gifra doi tay om, toi buac tren nhfrng phi€n may x6p, theo chan chi Ngån, vao nha. - Cåm on em. Thi~t, chi loay hoay nay gia må khong bi€t phåi lam sao. Hen, cung vira dung lue em ra tai. M~t khong cung? Uflng mi€ng nuac nghen? Toi nh~n ly nuac mat l<;mh. Måy ng6n tay chi Ngån con d~ l;;ti dåu v€t gifra nhfrng chåm nuac barn quanh thanh ly. N6ng åm. Toi u6ng m<)t ngvm. Dong nuac troi xuoi, nguqc chi~u vai luqng mau n6ng cu tlrng dqt tling dqt bi dåy nguqc. Ngån ng6i xuflng c<;mh ben. Doi m~t uon u&t. - C hi hoi thi~t nghen. Chi d~ y thåy, bua nao chi t~m gi€ng, la em dang dan r6i ngung. Tai h6i t~m xong, vo nha mot ch~p, chi mai nghe l;;ti ti€ng dån. Em ... em dom cm t~m, p hai khong, n6i thi~t di! U a. Doi m~t den sat gån hon. Toi cui gåm m~t. Hai tha cm N gån phon ph&t. - Em .. . c ung c6 thich dom cm t~ khong? Gån k~ l~ r6i. M~t toi chi vira kip nguac len, quet voi qua cånh mui nh6 dang ph~p ph6ng, doi moi da bi hut ch~t ngay vao khoång son nh;;tt vira he ma. Chi Ngån om c(rng låy. Toi, con m6i kha kh;;to, khong måy may khång ev. Tay chj Ngån lu&t lu&t, ma tung toi. Tay toi xuoi nguqc tren nhfrng khoång da thit mu6t tr~ng må truac gia chi dåm vu6t ve bång m~t, sau khe cua h~p. Doi vli nh6 v~nh ng9n, dinh tron cung d6 . Tay toi up tr9n len d6, dling vao ch6 tirng v€t ng6n cua anh Khuong. Nhfrng ngvc trån french cancan nhåy ra kh6i khung hinh den tr~g, m~m m;;ti tung tåy. Truac guong bån phån, bao gia cung sån sang chi€c gh€ thåp. Chi Ngån d~t ban chan phåi len dåy, låy då dåy nguqc nguai , cu6n tay keo dåu anh Khuong xuflng, tim moi. Chan tån ch~c, tay khong ngung n~n b6p, phån than sau san cung cua anh Khuong nåy dåy lien tvc, nhjp nhang. Go nhjp d~u trong toi. Nh~p. Nh~p . Nh~p. C6 nhfrng quang nghi. C6 nhfrng vu6t ve. Tay b6 rai doi vli nhåu d6, xuoi xuflng phån b\lllg duai rfln. Moi rai nhau, h9 nhin vao guong, u6n eo, m~t khep ha, t6c bai r6i. R6i l;;ti du doi nh~p cuoc. Chan tay chång buoc, ghi niu. Nh~p, nh~p, nh~p . L ung cong. N gvc du&n. Chan d~ng . Mong thuc. Nh~p. Nh~p . Nh~p. Toi xuåt tinh, nhu da tirng, truac, d6ng thai, hay chi våi giay

sau khi anh Khuang sfrng dtrng, da tr9n tårn than m~m o~t cua chi Ngån khuy,u xu6ng, thjt da va t6c dai d6 nghieng. Toi chång gifr gi duge rieng cho minh nhfrng rung cåm cua lån låm tinh dåu tien åy, Clr nhu d6 chi lå S\f l~p l;;ti chuy~n toi da thåy duge sau khe cua s6 phong minh nhi~u dem, chi c6 di~u, lån åy, toi thu vai ga dan ong, hao hue lao tr9n våo viing t6c da n6ng nån, thay vi chi bi€t bån lo;;tn hvc len, r6i b~t nga nguqc vao b6ng t6i, mot minh, nguai u&t dåm tlrng v~t.

Nhfrng dem thoång ng9c lan lai nhjp dån l;;tc gi9ng hat cua toi tir ngay åy thua th&t hån di. Nhfrng dem cu6ng hoan me d~ gifra thit da nh~ nh;;ti cua chi Ngån tang dån len. Toi khong con phåi leo len can gåc ltrng thvp nhin chi t~ nua. Toi d€n t~ ben hang råo cu6i vuan, chan d;;tp len ngoi mo hoang, tay niu ch;;tc kh€, du&n nguai me mån nhin mai t6c va than th~ chi dåm dia nuac. Dqi mot ti€ng g9i khe: Qua day, cung! Chan ph&t nh~ tren ]fli s6i. Quai tay cu6n ha vang xich s~t. Toi lån vao dem . B6ng tfli d6ng loa. Nguai dån ba rna than d6n vao, d;;ty yeu. Ngay cu6i tuån, toi quen th6i lang thang tl,l t~p vai h1 b;;tn h9c, nåm la ma tren n~n mo c6, duai bong ram nhung chi€c la thuon cua cay kh€ giå khong con dam n6i quå, nha d€n tling te me d~m du6i cua dem horn truac, dem horn truac nua. Doi khi, vai bong hoa tim tim xoay vang r6i d~u xu6ng dau day quanh ch6 toi nåm, a tren ch6 nåm cua ai do, tir råt nhi~u nam truac. 6ng ba k~ l;;ti, cå khu x6m nåy, khi xua lå nghia dia cua nguai Hoa. Sau khi than nhan da mo, ong ba mua dåt, cåt nhå gån xong mai khåm phå ra ngoi mo c6 con s6t l;;ti, vo thira nh~n, khuåt duai bong kh€ cån. Mo khong c6 bia, khong kh~c chu, khong deo dvc, khong phu dieu chim n6i, chi phång m~t, vai vang tron Åm Duong xeo g6c tråi , phiå gflc kh€. Khfli Duong dinh ctrng vao m~t mo, tråi l~i , månh Årn nhån thin, måt ruqi nhu mot vien cuoi bi~n, chi ch~m nh~ dung ba lån våo dinh nh9n r6i n~y khe lå b~t len ngay, d~ lo v€t horn xanh reu, a giua them mot trilng sau tron xoay, du l9t vien bi ca l&n. Thinh thoång, toi !;;ti n6i hung ån ng6n tay cai våo d6, nh~m m~t lim dim tu6ng tuqng tai lue dot nhien se bi hut tuot våo cai 16 be xiu åy, ViSt&D9c D~c San 2007

rai sau vao dåt, vao ting tång thai gian da måt, d~ di tim h;ti chan dung cua ke nåm phia du&i, vo danh, vo ånh, vo hinh tu&ng. Cht giup vi~c thi thao k~: cay kh~ co rna, toe dai dong dua nhfrng dem trang sang. Toi !ve tim trong d6ng sach cu & duang Calmette, mua duqc nguyen bån quy~n Dracula cua Bram Stoker, dqi khuya, m& cua phong, m& sach, h~t dem nay qua dem khac, vira dQc v1ra nhin v~ cu6i vuan, dqi rna v~. Chång thåy dau. Cho mai dSn khi dåm du6i th!t da, hfm phach tån l?c timg dem quanh g6c kh~. - May k~ ti~p di. Thång do kep nhi ba chu quan. RcSi sao nfra? - Thi tao noi r6i, chå da h~, beS luon v&i chcSng bå, lao Khuang lam tren Qu~ do. - Gi ky v~y måy, b9 bå khong bi~t sao, r6i khong ghen sao? - T&i tao con biSt, bå khong bi~t sao duqc! Da khong ghen, må con om chång chång låy nfra, måy khong thåy sao? - ,Chuy~n ng9 ha, tao m&i nghe lån dåu. Må ro i. - Nghe dcSn vq chcSng hQ khoai « c~p ba» tu !au låm r6i, lau lau l?i thåi kep nhi cu, tuy~n kep nhi m&i . Ba vq thi Clr om cung låy thång kep ngoai duang, con ong chcSng ba vai, khoac c6, chen chu chen anh v&i no trong quan nh~u. L6i xom nhin x6n con måt, nhung r6i thåy hQ eling chång dvng ch?m t&i ai, lau dån thånh quen. Nhung, may bi~t må, tru&c m~t noi cuai han h&n, sau lung vån chua ng&t xåm xi! Tao thinh thoång r6i hai, l?i ng6i tu&ng tuqng t&i cai cånh cå ba eling leo len giuang, r6i khong bi~t ai nåm tren ai. -May! - Måy may cai gi, con låm b9 måc c& nfra, mu6n coi phim khong, tao ki~m cho må coi, vo kh6i! - Thi~t hå? Thåy ghe thåy m6! Må chuy~n trong phim v&i chuy~n ngoai dai dau co gi6ng nhau. Toi dau. B1,mg qu~n thåt. Nu&c chua dång len nhan nhqn a c6. Nhfrng eve da nh6 da tan måt gifra ly nu&c nau. Torna a Surriento. Ti~ng mandoline cu(>n song nu&c biSc thanh Vienne d6 våo dem sau da di~t khuc tinh ca Y. Lai thåm thi to nh6 cua hai co gai bån 60 Vi~t&DQc D(lc San 2007

ben da VO tinh m& tung cua d~p, thao QC kh6i cam sq nen ch~t bao nåm, d9t ng9t toang va nhåy nhva trong toi. Rung minh. Nong sting l?nh rqn khoång da non sau gay. Måy nåm im, day m9t cai, tao bån va SQ. Tu lue nao, tay chan chi Ngån da ghi cl1ng låy tu chi toi. Tu lue nao, anh Khuang da lång l~ng d~n sat ben giuang. Khong nghe ti~ng xe. Khong ti~ng gQi cua. Chi Ngån vua nhån khe: Qua day, cung! ben hang rao kia må. M~t vui sau vao m& toe day, toi run bån b~t, tu&ng tuqng d~n khoång lung ~ch bong nhåy bi dong ding tren m~t bån thf nghi~m gia sinh v~t. Con ~ch-toi trån trvi tran mu&t m6 hoi dang nåm phai than gifra dem Sai Gon cup di~n, tay chan bi troi nghi~n vao m9t than th~ dån ba. Ti~ng chi N gån låm thåm ben tai. Cung ngoan, nåm yen, nghe lai ånh di. GiQng ga dan ong gån rit. Måy gi6i, may gi6i, dam vao t~n day deo con dT ngva, thång ranh. T6i nay may ch~t v&i tao! Nh6 toyt m9t bai. Them m9t bai. Dong nu&c s~t chåm ch~m chåy xu6ng gifra hai mong. Toi t&m, day. Kh6i thep d9t ng(>t ån xu6ng. Th6n bu6t. Tao bån loi ru(>t bay gia. Cho cå may va con dT ngva ch~t chung m9t me. Nåm im! Toi nw mi di trong tiSng thi thåm d~u d~u nhu lai kinh t\lllg thoat ra tu mai toe dåy, trong cai gan gqn n6i da gå cua chåt thep dong dua nhån nhå, trong bong dang chan van cua ga dan ong in den tren tuang dang lay d(>ng theo tung can gio håt quanh ngQn lua den dåu, cai bong chi chvc cha d6 xu6ng theo ti~ng thao thåt lung, ti~ng keo fermeture, ti~ng quån tu(>t. Toi cåm nh~n duqc suc n~ng va hai th& hoi h6i cua chi~c bong dang de dån xu6ng !ung. Tren tuang, chi~c bong dang vuan dåi hai tay keo nguqc vai toi , cong lung phu vp. Quåy m9t cai, dåu g6i toi co g~p, quåt dung phån bvng du&i, bån chui ga dan ong våo goc phong. Than th~ nguai dan ba ch&i v&i, nåm niu, khua tim, keo d6 ngQn den dåu vao tårn man cua. Lo ang lua. Ben phirng. Co ti~ng thet. Toi tung d~y, lao tuon, than tru6ng bang vQt. Cua chi khep ha, 6 khoa moe toong teng våo sqi xich såt. Toi m&, toi IDO, khong hi~u cach nåo lQt duqc V~ phong minh, trum kin chan run bån b~t gifra tiSng i &i nao d(>ng gQi nhau chfra chay cua dan trong xom. Dem ht,rc nong. Toi cha h6a ngvc. Khet. Khoi. Ng(>p. Ånh sang vån v~n

u6n eo. Bong t6i nh~p nhoa ch~p choi. Toi mu6n ch~t, ch~t thieu, ch~t chay, ch~t cho tieu bi~n hinh hai, cho m~t d~u nh\lc nha, cai dau, can hai . Toi Clr th~ bi ong ba 16i ra kh6i giucmg, l~ch th~ch qu~ quanh ngm)'i månh chan m6ng, nga ngac nhin ng<;>n lua nhå hang xom ll,li dån. Bån chan phåi v~p da, tO(;l.C da, toe mau, gia moi th~y dau. Ai do dtrng gån ben chep mi~ng: Thi~t may, trai con thuang, dem nay dung gio! Cay kh~ kho ki~t dån, la quåt l<;1.i, r\lfig tung v6c, tw cånh den diu. Chi Ngån d<;>n di m~t. V ai thang sau, d~n phi en gi a dinh to i rai con hem. Chuy~n dai. Gån ba muai nåm. Ong ba da nhiim måt. Con duang d~t g~p gh~nh nay trang nhva phång li. Hang råo tre xanh nhå cu6i xom gia day ngh~u ngh~n bue tuang cao cåm dåy månh chai nh<;>n l~u . Tr<;1.i bån ca ki~ng cua gia dinh « ong cui » bi~n thånh khu vui chai giåi tri. Ngoi truang tu th\lc nh6 thånh quan an h<;1.ng sang, co dåu b~p Tay Cordon bleu hån hoi. Va t6i ng6i day, trong quan ca phe « Cf> M<) », nhin th~y lu6t qua ben minh nhfrng bong rna cua qua khu. Hai co gai ban ben da bo v~ tir lau. Quan viing dån. Toi dung d~y, di tim. Dbi thay nhi~u qua, nhung t6i bi~t, ngoi m<) c6 v~n con do, nai cu6i vuan, da bi~n thånh m<)t phån cua khung cånh, da duqc dua cå len bång hi~u, d~ phan bi~t månh d~t lo nho ban gh~ nay VOi ngan V(;ln quan Cå-phe VUCJn khac cua thånh ph6. « C6 M<) ».No nåm do, them tuqng, them bl,li cay lup xup, v6ng hoa vang veo vi~n quanh. Cfing co våi c~p tinh nhan dang qu&n I§.y nhau trong goc khu~t. Nhung chllc dau ai bi~t duc_:yc cai bi m~t tinh ca chi minh toi bi~t, vi månh Åm måt min nhu vien cu<)i bi~n v~n nåm yen do, khit khao ben kh6i Duang khiic ctrng våo m~t m<) . Khong con cay kh~. Chång con chi Ngån tårn dem ben kia hang råo d~ toi duon nguai d6ng tai dc_:yi lai mai g<;>i ng<;>t ngåo: Qua day, cung! Cai bong rna vira lu6t ngang ch6 toi ng6i khi nay dang le da phåi ch~t chay trong tr~n h6a ho(;ln nam xua. Toi v~n sung su6ng d~n nbi gai 6c m6i lån nhin ng<;>n lua b~p gaz b6c phl,lt len, hay anh xoe xanh bi€c V\lt chuy~n sang vang cam khet lyt nai dåu que diem. B<;>n hQ, cå hai, phåi chiu t<)i ch~t, chay tieu m6i lån toi nbi lua. Ng<;>n lua khi~n toi t\1' tin han, no xoa v~t

n6i nhl,lC, Sl,l' Sc;Y hai, cai m~c cåm t\1' ti CUa m<)t dua be bi€t minh khong bao gia co th~ tru6ng thånh nbi. Mua thu, toi chi cha dip d~ gom la trong vuan, them gi&y, them cånh kh6 d~ phong lua d6t. Hå he nhin th~y trong dam teo top cong cu6n X(;lm den di do nhfrng canh tay mai toe chi~c bong nong sting månh gay ng~n vai doi moi dåu vu nhip tha ba mong bllp chan vf>ng ng\l'C qu~y l<)n hoång h6t kh6n d6n cåu c(ru ham d<;>a thet gåo van xin khoc loe ng(;lt tha day dl,la oiln nguai ch~t ngåt. Lua. Trimg trung v~ bua vay. Vuan luai tham lam. Ngim ngl,lt ng6n ng~u. Rirng rvc nu6t tr<)ng. Chay den. Tieu bi~n. Vung vai. M~t d~u. Xoa S(;l.Ch. Xoa h~t. Xoa h~t ! Om dåu ng6i b~t xu6ng n~n m<) l(;lnh. Bao hinh ånh quay tron, xoay tit, thit thåt. V cmg gai up Ch\}p xu6ng. Vuang mi~n kh6 hinh d6i S<;>. Mau hay m6 hoi dang tua ra tir m6i chan toe, rang rang chåy tran qua m~t, u6t dåm cf> ao, canh tay, khoång lung. Toi nh6p nhap tren tirng phan vuong da thit, toi cån nghe ti~ng nuoc sån S(;lt x6i ben sån gi~ng, toi cån duc_:yc tåy rua cho thoat kh6i cå S\1' nhl,lC nha l~n n6i Cfun thu CU am ånh mai bao nam, CU de ch~n len qua khu eo UQt da bao lån gång guc_:yng thoat vimg t6i am vuan tim anh sang. T6i dang ng6i 6 day, d~ låm gi? D~ 1\lc l<;>i buai tim nhiing tan tich da c6 l~p sau cho khu~t måt? Hå he dau don, ti~ng thet d<)i nguqc åm åm trong I6ng ng1Jc. D~ vo tinh nhin th~y chi Ngån lu6t qua ngay truoc m~t, måt moi au y~m ga trai ta? D~ vo tinh nghe nhllc d~n cåi ten Khuang, va bi~t dng cu<)c s6ng vk dang ti~p di~n, cå n(;lll nhan, hung thu va d6ng ph(;lffi d~u binh yen s6ng sot. Binh yen s6ng sot? Toi khong binh yen, låm sao hQ co th~ thån nhien vui s6ng duc_:yc? Dem Sai Gon vk hirng hiJc. V a to i th~y nhfrng dåu ngon tay minh ngun khoi r6i phirng phirng f\l'C do.

CB NgU'

Vi€t&DQc D~c San 2007

Nguyin Viin Tlza

Van då ht:ra v&i Nga m(>t hon IS, Nga båo, khong dn låm, Van htra v&i Nga m()t dåm cu&i , Nga båo, eling khong dn låm, chi cån hai dua duqc s6ng chung v&i nhau. Sao l~i khong, khi hai nguai yeu nhau dSn mt:rc åy? Van ra ru. VS t6'i nhå, måy dua chåu reo len: C~u vS, c~u vS ba ngo~i ai! Nhu·ng doi måt hang xom tll' trong nhå hQ nhln ra ai ng~i, va anh eling khong thåy my ra don dåu ngo, Jiu riu dm tay dån anh våo mai åm nhå xu·a nhu trong nhu·ng thång ngåy ru tQi anh vån hlnh dung. Anh høi ng~c nhien vi h6i a ru, ngoåi gia dlnh tham nuoi då dånh, Van con nh~n duqc nhfrng lai hoi thiim etla bå con chOm xom vå nhG·ng mon quå nho nh6 kem theo: binh dåu tram, hU ru6c så, tui khoai, deo ... , co anh hång xom con gai t~ng cu6n ttr dien Nga - Vi~t, tuy nhien ttr hfli måy nguai cung lå~1g dU'Q'C thå, co em gåi, nhu nhfrng lån tm6'c van thay gia dlnh len tham, nhung qua ve m~t bu6n bu6n cua n6, anh biSt co cåi gl do khong 6n,, nhung Van khong dåm hoi , vå cilng khong muon hoi. Van vu·a våo nhå då thåy my mlnh ng6i tren s~p g1,1, nghiem trang khåc thuo·ng, vå ba danh m~t l~i: "Mi khong du'Q'C låy cåi con dåu tr()m duoi cu6'p do. Mi må låy, tau cån luai tau chSt!" "Cåi con dåu tr()m duoi w6'p" do con co cåi h6n danh lå Nga-don-gånh, vi theo nhu lo·i chåo xåo trang tr~i t~m giam thl co nång då dung don gånh dånh ngu·ai dS w6'p xe d~p, nhung ai cilng phåi co,ng nh~n co nång lå m()t ngu·ai con gåi c6 nhan sac, vi ngoåi bån tay ngå mu6t mSm nhu bån tay etla nhu·ng nguai nu· trong tranh Dinh Cu·ang, Chagall , nång con c6 m(>t khuon m~t dyp må nhu ml ngu·ai nhin våo long liSn hiSn l~i, diSm nut ru6i duyen nau nau g6c trai cåm. Da nång trång dSn d(> l~c long giu·a nhfrng nguo·i ru nu·. Than hinh cao råo, khoe m~nh khå Tay Phuøng. Co nång b~n nhu·ng chiSc åo bå ba ll,la trång, ho~:: måu ~a gå om nhe nhy m()t vling ng~rc nhieu suc song. 62 ViSt&DQc D~c San 2007

C6 ong can b9 chåp phåp Yl,l an cua can ph~m Ph~m Phi Nga d6, m~t r6, den sl, nguai Thanh Hoa, hay rå rå dSn "d(>ng vien", "giåo d1,1c" can ph~m Ph~m Phi Nga nhfrng khi t6 chan nuoi chi co m(>t mlnh ngu·o·i ru "dåu tr(>m duoi w6'p" d6. Van xu·a nay v6n nhåt gåi, (vi thS co cåi dång må ai eGn~ tucrng lå nghiem trang, du·ng dån ,) v~y må bor~g m9t , hom, dånh b~o, båt chåp bi cum, va nhat ta bat chap bi e m~t, tiSu våo t6 c han nu o i (heo) va cåp t6c thong dU'Q'C måy eau sao do må co nång Nga phåi buong m()t lai må chi con gåi Vi~t Nam m6'i th6t duøc: "Anh ra d6 gånh p han c ho ra u di, keo can bo. båt duøc anh bi nh6t bi~t giam, låm Nga kh6 d6!" . ' Van ra hOa nu·6'c våo thUng phi'tn, cham chi tu6'i ky ~ang tu·ng g6c cai xanh noi lu6ng rau gån chuong heo, rS rå thi~t lå rS rå, dSn n6i cåi anh can b(> båo y~ dang gåc tren chOi phåi quåt to len: '.'An~ kia, d6 p~an , d6 mau mau di. Låm gi må le !ne v~y!?" 1;1ay a~h ru khåc dang nh6 co, vun vong khoai dang dau vuo·n , ngoåi c6 nhln vS phfa chu6ng heo wai hS hS, co anh con ngua mi~ng: "J:?.m. Clrt b(> nu6'c hoa hay sao må ong Van cu re rå!". Van cuai mot . mlnh r6i thunoo thiing gånh doi thung phi'tn vS nhå giam t~p thS, nhun~ di. duq~ m(>t quång, t1,1· du·ng anh du·ng l~i, gå i dau lam bam: '"Låm kh6 Nga do!' y lå sao ch6'!? Co phåi lå Ng.a kh6 vi se bi cum bi~t giam lay, hay lå Nga kho vi thu'O'ng mlnh bi cum? Noi nang thi~t khong co cu phåp gi råo trQi ... " Dem h6m åy, Van trån trQc. Nhu·ng dåp an c6 ngay. Sang sau, khi gånh phi'tn ra, len nhin våo chu6ng heo, Van thåy Nga quay tung våo thåi chu6i heo nhu khong. E m~it. ~ong vS, le bu&c chan gånh doi thung phfm rong vu·a n~ng vll'a thui , di qua chu6ng heo, thi nghe Nga keu xi xåm: "Anh Van." , Van ngu·6'c m~t len, du·ng su·ng l~i. Nga nhln tru6'c nhin sau, r6i nem ngay m(>t xåp rau gi do våo trong thung (phi'tn).

"Tro·i dåt, ai l~i nem rau våo ... " Va Nga mim cuai, n1,1 cuai dåu dai kh6 phai. "Anh kia, quan h~ nam nfr båt chinh hå! Cum dåu bay gia!" Måy anh tu låm dång kia l~i cLrai to, cu·o·i chS nh~o thåy ro, vi h9 tuy a tu, nlmng phåm giå cua hQ hQ tl,f cha vån con kha khå, va long vån hanh di~n vS nhli·ng ngLrai vq phåm tiSt dang cha h9 a nhå, nhfrng nång nfr sinh åo trång ngay tha, trinh trång cua m(>t thai håa hoa, kil~u hl!ng cua hQ. "Con nho Nga don gånh ngu·a nghS hay sao må! He he he!", "Cåi cmg Van tri thuc

rna' ... " Van ghe giSng st'ic thung ngay, va khi chlli dåu nhin våo trang thUng thi thåy m(>t xåp lå khoai lang lå 16·n lem nhem phan. Lå tren cung, Van thoång thåy c6 nhli·ng v~t cham cham nhlf chfr viSt, va dung lå chfr viSt, må lå chfr Phåp, chfr COMPRENDRE. Van chlli cång sat thUng (phfm), v~ch lå thu· hai: C'EST; lå thu ba: UEJÅ, lå thlf tu: AlMER, va lå cu6i: NGA. COMPRENDRE, C'EST UEJÅ AIMER. NGA (HrEU LONG, ÅY CONG DÅ LÅ YEU NHAU. NGA) (l) Van run bån ca nguo'i. Lue vS bu6ng giam t~p thS, buac chan Van dT nhien lå khong n~ng nS, nhLrng eling khong thung thling, må tråm trQng, trang nghiem nlm dang bLrac len IS dåi dang quang. VS dSn bu6ng giam t~p thS, Van len dua cu6n tlJ' diSn Nga -Vi~t dåy c(>m våo ngan du tieu va dn tr9ng nang niu ep vao khS u6c han nhan dåu dai cua hai nguai. (Van tmac d6 tåy kim cua nh~ våo lå khoai lang cu6i chfr Van c~nh chfr Nga- trang du tieu.) R6i Van phåi chuySn tr~i , va Nga thai gian sau eling chuySn dSn m(>t tr~i khåc. ThS lå hQ xa nhau, bi~t tin nhau , nhung khS Lrac han nhån lå khoai tLrai bao nhieu nuac ra ngoåi båy nhieu vån mai mai c~nh Van, nlm phåm tinh trQng VQng muon dai CUa måu nhi~m lua doi.

M~ cua Van måt, va Van khong c6 m~t ham m~ chSt. Mai måy nam sau, Van mai vS duve. Anh em a nuac ngoåi eling nhlf a Vi~t Nam, gia ai eling c6 cua an cua dS, tru Van. H9 khinh Van ra m~t, må h9 khinh eling phåi, vi cha m~ va chinh h9 da d6 m6 hoi soi nLrac måt m6·i c6 tiSn dS cha Van an hQc, khi qua duqc ben kia, h9 cu· nghT Van se låm lu·o·ng "lanh ca bao b6", v~y må tai gia chång ra ang ra ba nåo ca, chång giup gi h9 (nhli·ng nguai Vi~t Nam) "duqc d6ng xu teng" (du c6 g iup chut it), l~i con an n6i ngang ngang. H9 n6i tm6c khi m~ måt, m~ tråch Van. Nlmng Van n6i, Van khong tin nlm v~y. Tmac khi chSt ai må con gi~n gi dLrqc, nhåt lå ngLrai d6 lå m~. Quå v~y, h.ra lue vång

nguai , co em gåi thu nåm vån hay di tham nuoi anh, keo anh ra m(>t g6c, Ll'a tmac måt "Måy ngLrai d6 n6i dieu d6, anh Van ai. M~ n6i m~ tlmang anh nhåt, vi anh lå ngLrai hay thLrang nguai må Clr g(lp kh6 hoåi. M~ con ån h~n da låm kh6 anh khi m~ nhåt quySt khong cha anh låy chi Nga. M~ tr6i lå anh phåi c6 gång di kiSm co åy, va cha m~ xin t6i chi åy." "Thi m~ tlmang anh, m~ c6 y t6t mu6n anh c6 ngu·ai vq dång hoång må, du lå dång hoång thea kiSu cua thS he me." "H6i m~ nåm ·b~t;h vi~n tmac khi måt, c6 co y tå chlim s6c cha m~ t~n tinh d~c bi~t. Dut chåo, thay tå, d6 6ng bo cha m~." "Hå? Chuy~n gi må nhu chuy~n dai xua v~y . Anh d9c bao nghe n6i Vi~t Nam bay gib', hS våo nhå thLrang måy co y tå, måy ong båe sT con b~nh nhan nhlf råe må." "Thi eling c6 chuy~n d6, nhLrng m~ c6 tiSn ai må dam khinh, nlmng co y tå nåy låm nhfrng vi~C ngoai nhi~m V~l CUa CO, må lam t~n tinh." "Gi må nhu chuy~n dai xlfa v~y!" "Xlfa vai nay gi, chuy~n nhan tiSn må. Em c6 nuoi b~nh m~ må." "Chi ta cham s6c t~n tinh dSn n6i c6 bfra m~ vui , m~ nu·a dua nua th~t: 'Co må låm dau ai, nguai d6 thi~t c6 phuac. Tui c6 thång con trai må n6 l~i cu giang h6 tll' xll', khong, toi båt n6 cu6·i co.' Nghe n6i v~y chi åy mim cuai, r6i om m~t kh6c ngh~n, ch~y ra khoi phong b~nh. 'Tau låm chi må co kh6c!' M~ hoång h6t n6i vai em." Van run ngLrai: "V~y tren ve ngvc khong c6 bang ten å!" "Em khong dS y. Må hinh nhu khOng c6. Va anh biSt khong: C6 nguai thåy v~y, khong biSt sao, båo con nho y tå d6 lå nguai Hai giå va san s6c v~y dS ySm m~? vi khi m~ gån qua dai bvng m~ sinh len khå to." "B~y khong hå! Cu· nghi oan cha nguai ta." "Thi nguai ta nghi b~y v~y. Chu em khong tin nhlf v~y. M~ eling v~y, ai n6i m~ eling g~t hSt: 'B~nh tui tui biSt. Måy chi dtrng n6i v~y må oan cha nguai ta, nhåt lå nguai d6 l~i lå nguai ra an cha minh. Båe sT h9 n6i tui bi b~nh tiSu duo·ng, l~i viem gan, bvng mai to nhu v~y. Tui lå nguai Cong giåo, tui khong tin nhfrng chuy~n bua ySm d6 må c6 t(>i."' Van sang s6t: "Nhåt sinh u tu vi tång khai !" (N6i bu6n thåm kin m(>t dai c hua duve to) (2) Em gåi van hoång h6t: "Anh l~i len can nfra r6i . Em nghe n6i ben anh bu6n anh cu· hay n6i chfr." "Lamlfn lo, urang gak-katak Muk glauw kauk pah panwach mayit-mayow Brei ka thaw: mLrng ngauk hluk dunya.

ViSt&D9c D~c San 2007

na,

Munwiss - ssa praung ssit libik makna Umat po!"

nha må cåc chau nåu canh chua cho chu an. Chu dang doi bl,lng day ne!" "CM quen nhi~u nguai Cham hå?"

(Qua hidn luong, !6m ngur:li trdn b6c D1,mg tri thong mr:l ngii· giao !tru Rimg hay tren qua t/ja cdu: M9i ngur:Ji l6n, nhå t(m cimg Chung sinh) (3)

"lJ."

Van di b9 d9c ba bi~n tLr sang tLr lang anh d~ dSn lang Cu Ti. Thue xe om eling duqc, ho~c di xe do, nhu·ng anh mu6n di b<), di chan trfin tren eat bi~n mfry Chl,lC cay sf> cho då, bU ]~i h6i ben åy, l~nh quanh nam lu e nao eling phåi di giay, lue nåo eling xe, c<), va nhåt lå trå thu cho thua åy phåi låm let m6i khi di qua quång ba bi~n vång ve nay. Vå anh eling mu6n di Cu Ti d~ tham måy nguai b~n tu nguo·i Cham do. Anh cång di buo·c chan cång nhy. Va gib' day cå bai cåt dai Mt måt kia chi co bong anh tru6c m~t tro·i dang thåp. Gio eat, b9t song, chong chong bi~n lang quang. TiSng chim bi~n keu chiu chit va tich w. Van ng6i nghi tren v~t rau mu6ng bi~n ven d<)ng eat, nheo nheo måt nhin m~t tro·i thåp. Tu· dang xa co hai bong nguo·i nho xiu dang di l~i v~ phia anh. L~i th~t gfin, anh m6i nh~n ra do la hai du·a tre, m<)t d(ra trai vai vac tay lu6i CU"OC keo ba, d(ra gai xach cai VQt d1.1·ng ca. "Chåo hai chau, hai chåu dau?" :Du·a gai cui dåu khong noi, du·a trai nhanh

mi~ng.

"D~ cu Ti." Gi9ng lø ta. "Cac cha u khong phåi nguai Kinh?" "D~ khong, t1.1i chau lå nguai Cham." "V~y hå, må con ai?" "Con ong T~ng" "V~y hå, må nhå chåu con xa day khong?" "D~ khong, di hSt day duo-ng lå t6i , dfiu lang Cu Ti do cM." "Hai chau dua chu dSn do duqc khong?" "D~ chua du ca nåu canh chua, t1.1i chau chua v~ duqc." "Chq bay gia con h9p khong?" "D~ con, gio· nay thuy~n chåi mai va må! Må chi v~y chu?" "Thi do nhi~u ca, cac chau v6i chu dSn do båt ca cho ]y" Con nho gai b1,1m mi~ng wai, thång con trai wo·i re: "A, chåu hi~u r6i." "Hi~u gi, noi nghe coi?'' Thång nho khong trå lai , chi wo"i. :Du·a gai d~p va o va i thång con trai: "CM båo tl,li minh dSn do mua ca må anh khong hi~u hå?" "Hi~u chø sao khong m~y!" "Dung r6i, d&n chu dSn Cu Ti, cM mua ca v~

64 ViSt&D9c D~c San 2007

Van mua con ca thu th~t to, vå theo hai dua nho xach V~ nhå cua T~ng. Ong T~ng dang ng6i tren phån tru·6c hien nhin vu vo-. Ong nhin ra, hai du·a nho ch~y l~i xi xåo tiSng Chåm v6i ang. Van len tiSng: "Van day anh T~ng å! Co nh~n ra toi khong ang hoang Champa?" "Van nao? ... A, nh6 r6i. Van t6 phan båe tr~i t~m giam Ham Ca phåi khong?" "Dung r6i." Va Van ch~y l~i l~i om ang, v6 vai ong. "Lau qua må! Khoe khong?." "Khoe thi khong khoe, nlmng s6ng duqc. B9 v~ day tham b6 cli hå? Tui nghe anh vu9t bien lau r6i må." "Tui vuQt bi~n muai nam r6i. Må anh noi b6 cli gi v~y?" "Thi co Nga cua anh h6i xu·a låm t6 chan nuoi v6i tui khong phåi lå b6 anh å! Tui la ngu·ai dua thu tinh gium anh må, b9 anh khong nh6 sao?" "Nh6 ch6 sao khong? Må co åy o· day hå? Thi~t khong v~y?" Van d6n d~p. "Thi Cu Ti ch6 o· dau. Må mu6n våo chøi an cmn, r6i tui dua anh di, hay lå di bay gib'." Van ng~p ngu·ng, guqng g~o: "Cha cå mu·ai nam, cho· them n<)t chut dau co sao! Hom nay toi dSn Cu Ti d~ tham anh va måy anh h6i nåm eling bu6ng, ch6 dau biSt co Nga day må di tham." "Ngon ha! ThOi anh em cå må, tui hi~u. Anh u6ng miSng nu6c r6i di ... Må thOi, toi chi duang cho anh di eling duve. Anh cu· di miSt, t6i nha truang, r6i hoi tiSp, nha c6 gfin nha tmang." "Anh lue nao eling di~u ngh~." Ong T~ng wai: "Trai o-i, tui la dong doi h9 vua 1-dra-vac-man do nghe chua ang!" Ong v6 vai tiSn Van di, va d<)t nhien ang noi v6i anh, nghiem net m~t l~i nhu nhfrng Ifin ang giång ao nghTa tlm Chåm cho anh trong tu: "Nåy, anh Van! Nhin vao ngu·ai dån ba, se hi~u Bålamon, hay noi ki~u nguai Kinh cua cac ang: Nhin vao dån bå se hi~u le Can Khan, vi m9i mfiu nhi~m vT d~i d~u xåy ra no-i nguai dån ba." "Anh co y noi gi?" "R6i anh se hi~u. Thoi anh di di. Cac b~n ru nguo·i Chåm v&n nh6 t6i anh. H9 v&n mong ngay nåo do anh tra l~i v6i con gai cua Qu6c M&u Champa." "Anh co y noi gi?" "R6i anh se hi~u." "Vang." Anh ngoan ngoan trå lai. Van di V~ hu6ng ang Ph~m T~ng chi, con ong, ang tra l~i, ng6i tren tang da ong goc VU"an,

khep m~t nhin bi~n , nhu· nhu·ng b(rc tuqng Chåm ch(ra bao nhieu nbi troi cua aai trong aoi m~t a6ng kfn cua mlnh. Van ai va nguai ta c6 th~ th~y nai anh buac chan etla m<?t khåch hånh huO'ng. Van b6ng nguac m~t, dang tay, hat to ciiu thånh ca ngåy xua, xua l~m: "Kla ai dong du6i auang gi6 b1,1i, gånh såu thuO'ng m~t mai hai vai. V~ aiiy n~p b6ng sao mai, v~ diiy M~ se ban nhi~u yeu thuO'ng." Va Van ch~y, ch~y, ch~y . "Ong c6 bi~t nhå co Ng~ dau khong?" Clwy, clwy, ch~y. "Ba c6 biet...?" Ch~y, ch~y, ch~y... "Em c6 bi~t. .. ?" Hoi d~n lån th(r tu thl thåy dua con gåi con nho m~t hoa hi~n ra ngay truac m~t anh: "Nhå c& trong kia kia, nhå c6 vucm hoa a~i d6 ." "Hoa d~p Champa ... Hoa d~p Champa ... "(5) Van reo len nhu tre thO'. Con be b~1m mi~ng cuai, må ung h6ng, n6t ru6i niiu niiu hi~n ro nhu ni~m vui v<?i chen len må. Anh buac qua ngo, di våo nhå Nga khong n~ng n~, nhung cGng khong thung thang, må tråm tr<;mg, trang nghiem buac våo ngoi nhå co nåm ån duai vuan hoa d~i tr~ng nhu dang buac len l~ aåi dang quang. Va khi tai nua b~c th~m, cånh cu·a li~p rna r9ng. Nga dung d6 y nguyen, hoån toån y nguyen, v~n nl,l cuai khong phai , nl,l etrai v~n con dQng !~i d6 tuO'i nguyen nhtr nhu·ng ngåy dåu tlnh r~ng t6 chan nuoi, v~n chi~c åo chi~c åo ba ba !~la tr~ng om nhe nh~ m<?t vung ng~c nhi~u s(rc s6ng. Hai ngu·ai om nhau, kh6c. Nga kh6c nhi~u, Van kh6c xem ra nhi~u hO'n. HQ khong n6i gl ca, hQ chi kh6c. Ti~ng kh6c biiy gia lå nl,l cuai sang khoåi nh~t cua nhiing con nguai da chi~n th~ng le tårn thuang, nguai tårn b~y. Va, nguai O'i, nguai c6 bi~t rång n6i l~ng thinh , khong gian r9ng lan, båu trai xanh vUt, n~ng dQ IU'Q'llg, t~t ca biiy gia lå cua hQ? Va hoa d~i nli'a, hoa Champa VtrO'ng giå cua dån tQC Champa, huO'ng bay lung trong khong gian, htrO'ng uap nguai con gåi anh yeu bi~n bi~t bi~n J6'n, nam dai, qua dai trong CUQC dai r~t d6i phu du. HQ khong n6i gl h~t, hQ chi om nhau, cho thit da n6i lai hoa co, tro·i O'i, hoa co muai phtrO'ng. "Comprendre, c'est dejå aimer." Nga thl thåo ben tai Van. "Hi~u lang ~Y cGng da la yeu nhau." Van thl thao ben tai Nga. Bi~t bao nhieu di~u phai n6i . "Gl thl gl em phai di n~u cam cho anh an cåi da Anh ch~c d6i b1,1ng l~m r6i." Nga låm cO'm, cham chut tung khuc ca, cQng rau, d~n chen ntrac m~m ch~m. Hai nguai t~m gåc m<?t ben nhiing ~m uc,

nhu·ng v~t båm, nhiing lån roi qu~t tren hQ su6t muai nam. HQ Ytra lua CO'm, chllm ca, hup canh chua, hit hå 6t cay, tay qu~t m6 hoi. Van sung suang. Nga sung str6'ng. "Hai du·a mlnh nhu doi VQ' ch6ng m6'i cu6'i." Nga luam yeu: "M6'i gl nli'a, d~ chung da hO'n muai nam ." "U, muo·i nam, ba thang, 14 gia." "A ha! Anh nha ky quå! " "Sao khong? Nam nåo dung ngåy em trao chUm lå khoai, anh d~u gia t~p kh~ uac lå khoai d6 ra xem h~t." Nga buong dua, Iåy v~t åo chui nu6'c måt "Em bi~t. Anh an di keo com, canh ngu<?i."

"(J." R6i tai cåi man sang trQng: Van ng6i chong tru6'c hien h6ng gi6 bi~n måt mai ruqi , Nga btrng blnh trå mai pha thO'm ngåt, l~i con duqc ng6i xia rang må khong phai xem TV, th~m chf phai nhln bU·c ttrang tw tw tru·6'c m~t trong bao mua dong dåi . Nga ng6i ben c~nh an c6c chåm mu6i 6t, xu}'t xoa vi chua, hit hå vi cay, måy sqi toe niiu niiu dinh m6 hoi ngang nai tran. Van nhin Nga an chua, Van cuai, Nga cGng etrai : "Em h~nh phuc låm!" "Anh cGng v~y. Anh mu6n l~i diiy mai." "Vq ch6ng thl vai nhau, cha sao nli'a! "

"-u."

"Anh ng6i u6ng ntr6'c trå, nhai k~o ph9ng, em v~o 1~y cåi nåy cho anh xem!" "U.." Nga di vua våo khoi cua, con be chi duang lue nay dau l~i t6'i du·ng du6'i cåy bong d~i nhln anh, gån d~n d9 anh c6 th~ thåy duqc nut ru6i duyen cua n6. "Nga O'i! Cåi nut rrr ... " Khong bi~t Van nghi ngqi sao d6, ngung ngang. "Anh hOi gi em v~y?" "Kh6ng, khong c6 gi!" M<?t lue sau l~i c6 ti~ng Nga VQng ra: "Anh O'i, våo dåy em cho xem cåi nay." Van di vao, Nga d~n vao can bu6ng nåm phfa chåi nhå ben phåi. Can bu6ng bai tri trang nha, nho va c6 nhi~u tuqng aieu khåc Ctla Chåm du·ng tren cåc tang da ong niiu .. "A, diiy c6 phai lå nhG·ng phien ban cua nhiing ttrQng dieu khåc duqc tri~n lam a Vi~n Båo Tang Cac N~n Ngh~ Thu~t Chåu Å Guimet, Paris, trong ba thång, tu ngåy 12-10-2005 d~n ngåy 9-1-2006? Anh c6 d~n xem." Nga chi vao bue ttrqng nii thån 16'n nhåt d~t gili'a nhå: "Viing, må anh nhln kY bu·c tuvng Qu6c M~u dång gi fra phong, anh thlly nhtr thS nåo?" "Trai ai , gi6ng em, gi6ng em quå, tu· khuon m~t cho d~n thån hlnh, dang dåp." "Thl em lå con gåi cua Qu6c M~u må, em lå

Vi~t&DQc D~c San 2007

nguai C ham." "Tro·i O'i, anh hiSu r6i, bay gia anh mai hiSu nhiing lai anh T~ng n6i v6'i anh tru6'c khi anh dSn day." "Anh åy n6i gi v~y anh?" "Oie b~n tu nguai Cham vån nh6' t6'i anh. Ho vån mong ngay nao d6 anh tro· l~i v6'i con gai cua Qu6c Måu Champa." "Anh åy con n6i gi nli·a kh6ng?" "C6. Anh T~ng n6i: Nhin vao ngu·ai dan ba se hiSu Balam6n, hay n6i kiSu nguai Kinh cua cac ong: Nhin vao dan bå se hi€u le Can Kh6n, vi moi måu nhi~m vT d~i d~u xåy ra nO'i nguai dan ba." "Anh T~ng la d~o sT Balamon d6." "Anh kh6ng hiSu." "Anh se hiSu." "Ma a dau em c6 nhli·ng phien bån d6, l~i con cå tårn bich chu'O'ng." "Thi c6 nguai ta gai cho em. Må anh biSt t~i sao em biSt tiSng Phap kh6ng?" Van wai: "Thi em la con gåi Qu6c Måu Champa må, gi må chång biSt." "Em la nghTa tl'r cua cha Giraudon Merton. H6i cha l~p ra Trung Tam Van H6a Cham, em la hoc sinh 6' d6. Thåy em th6ng minh, cha gi up da d~c bi~t. Sau d6, gia dinh em gi6'i thi~u cha v6'i h~u du~ khåc cua cåc gia dinh vong t()c Cham ngay xua dS suu tårn cåc van bån, kinh, nhiing the kinh la du·a cham cham chii Ph~n , cham kiSu nlm giong chii em cham tren xåp lå khoai lang h6i d6 do, r6i cåc bi ky, cåc y ph1,1c hoang gia, cåc d6 trang su·c, c6 cåi tt:r do·i vua 1-dra-våcman I, khi Champa con la m()t vu·O'ng qu6c thinh vuqng. Em eling la nguai da giup cha suu tåm, bien so~n ca dao tvc ngli· cua nguai Cham .. Bu !~i cha d~y tiSng Phåp cho em, va hua khi em hoc xong trung hoc, se dua em qua Phåp hoc tiSng Plwn o· truang Ng6n Ngli· Dong Phu·O'ng dS sau nay v~ giup da cha trang c6ng vi~c ph1,1c h6i l~i van h6a Cham. M6i ltrO'ng duyen åy la Sl! may mån va eling la d~i hoa cho em, cho gia dinh em, khi quan nu6'c Båe Ky vao." "Anh biSt ngay tu· dåu, ngay nhli·ng ngay con tr~i t~m giam, nO'i em toa ra m()t cåi gi d6 råt qui phåi, vuot len nhli·ng tårn thuo·ng." "Cåm O'n anh. Cåm O'n anh da hiSu em .. . Cha ra di , chi mang theo duqc cu6n Tu· diSn Cham Phåp, va cu6n van ph~m Cham, va phåi bo l~i tåt cå. Cha tran trong giao ph6 tåt cå nhfrng d6 cfJ cha SliU tårn dli'Q'C va nhfrng bån thåo con bien so~n da dang cua cha cho em . Cha n6i: 'Cha kh6ng tin ngu·o·i Vi~t v6n khinh d~ nguai Chåm, va nhåt la nhfi·ng nguo·i C()ng sån mi~n Båe, se gili· duqc nhiing qu6c båo nay, v~y con hay kiSm cåch ch6n dåu nhli·ng thu nay, dS cha

66 ViSt&Doc D~c San 2007

ngay go·i qua Phåp båo t6n . Con c6 biSt kh6ng nhli·ng tai li~u qui giå cua Tru·ang Vi~n D6ng Båe c6 må tho·i thu()c dia da duo·c cåc hoc giå Phåp kh6 c6ng SU'U tårn va phån lo~i, gin giii, vai sv· khuysn khich va båo tro· cua chinh quy~n thu()c dia Phåp, bay gia eling da thåt thoåt di råt nhi~u? Va thU· dSn, cha kh6ng tin nguai Vi~t, vi ho la gi6ng nguai t6n v6 !6i, ky thi v6 cung. Nam ngoåi , måy 6ng Vi~t C()ng da cho nguai tlr trang rll'ng ra len lut tlmO'ng luqng v6'i cha, yeu du giao l~i nhiing qu6c båo Cham må cha suu tårn, l~i cho ho. Cha n6i la cha da g6'i v~ Phåp tu· lau r6i, nlmng ho kh6ng tin , vi ho c6 nhi~u lien l~c Phåp.' Tru6'c ngay PR bi måt måy ngay, em v6'i cha Giraudon Merton d6n tåt cå cåc cua qtli d6 vao cåc thung d~i lien 16'n, dem di chon m()t nO'i bi m~t. Khi cha di r6i, thl c6 ngay m()t nh6m can b9 c6 ve la chuyen vien khåo c6 vao ngay Trung Tam Van H6a Chåm lvc loi, nhung chång kiSm duqc gi. Con em, em tr6n vao Ham Ca, 6' v6'i nguai Kinh, nhung ho vån kiSm duqc em, va båt em vao tra hOi V~ nhfi·ng d6 c6 cua cha, nhung em n6i , em kh6ng biSt gl 6ng c6 Tay d6. Cåi lao chåp phåp nguo·i Thanh H6a r6, m~t den d6, nhån cong an båt vao tr~i cåc nguai tham gia cu()c khai nghTa, c6 cå ng1:1y qudn, ng1:1y quydn - xin I6i em phåi dung chii cua ho - va nguai Cham, 6ng ta n6i bong n6i gi6 la nSu em khong chi cho ho biSt nO'i giåu, em se bi ghep vao t()i phån cåch m~ng v6'i nh6m d6, må anh biSt d6 t()i danh d6 bi tll' hinh nhu chO'i, hay it ra eling bi tu lau nåm . Nhung em vån CU'O'ng quySt kh6ng khai nO'i ch6n nhli·ng thung d6 c6, em khong thS lam thS du'Q'c." "Nhung vi ly do gi em l~i c6 cåi h6n danh kY q1c nlm v~y?" "Tu· tt:r. Nghe em kS cåi da ... Thi eling may, c6 6ng truang ty c6ng an tinh vao tham tr~i, c6 biia 6ng ra t6 chan nu6i, ra rå dSn n6i chuy~n v6'i em, ong ta con tre må! 6ng nay, theo nhtr cha Cån, 6ng cha bi~t giam ra r6i cu di tu6'i hoa d6, cho em biSt ngay xua 6ng tru·o·ng ty d6 la m()t d~i chung sinh di theo cåch m~ng. Cho nen , chi måy ngay sau khi vao tham tr~i, 6ng åy båt dyp ngay lo~i cum såt kinh khung. Tu ai eling xåm xi khen ong la ngu·ai nhan du·c hiSm c6 gili·a dåm dåu trau m~t ngl,l'a. Nhiing lån sau, lån nao 6ng vao c6ng tåc a phong c6ng an huy~n Ham Ca, ong eling dSn t6 chan nu6i em n6i chuy~n , hOi tham du thu. C6 m()t biia em con thåi chu6i heo m()t minh, 6ng du·ng n6i chuy~n lau hO'n thu·o·ng. Em c6 trv·c giåc ong thich em va 6ng la nguo·i tu· tS, cho nen em n6i hSt nhli·ng oan u·c v6'i 6ng åy. 6ng binh tTnh nghe va ong ta hua, trang khå nang cua 6ng, se giup em. Va eling may 6ng ta c6 nguai anh lam 16'n 6' B9 C6ng An

ngoåi Hå N<)i , nen Vl,l ctJa em duge mau ch6ng ch~p phap l1;1i. M<)t thai gian ngån, sau khi anh chuySn tr1;1i , ang chuySn em ra cong an tinh dS chinh ang ta ch~p phap. Con cåi h6n danh ~y , em nghi la cåi ang ch~p phåp m(lt r6 ngu·o·i Thanh H6a da tung tin dS gieo ti~ng x~u cho em, dS ang d€ b~ chinh pht,~c em, vi anh bi~t d6, mot khi em mang ti~ng låke dåu trgm duoi cu&p nlm th~, thi c6 d~p l<)ng Iåy nhu cong chua, nhu bå hoång di nu·a thi cCing chång ai them. :Dung nhu th~, v&i cai ti~ng x~u Nga-don-ganh, ai cCing khinh d€ xa lanh em, k.S cå m~y chi ct1ng bu6ng, chi c6 anh, chi c6 anh hiSu em." "Trai ai , ngh~ tung tin d6n dS li gian, dS tri~t h1;1 d6i phuang, lå ng6n tuyen truy~n tuy~t kY cua m~y ang C<)ng sån må l1;1i." "Nhung au khi anh chuySn tr1;1i duge ba thang, em chuysn tr1;1i ra tinh duge mot nam, thi em duge thå." Van run ngu·o·i. "R6i sao nu·a?" "R6i em xin di låm y ta, h6i d6 thi ~u nguai h9 nh~n d1;1i , vå dåu sao h6 i tnr&c em c6 h9c chut d inh V~ thu 6c . Em V~ Cu Ti 6·. V å ang ~y da d~n Cu Ti n6i rång ang ~y yeu em vå ang ngo lai mu6n cu&i em låm vg. Em ch6i. Ong ~y cCing lå ngt.rai quån tt'r, khong nai ep em qua mu·c." "R6i sao nfra! " "Anh binh tinh di nåo ... Nhung ang ta qua l1;1i nhi~u lån tro chuy~n v&i em, nhung em ct'r n6i dåy dua cho qua chuy~n , vå em xin cho em duge coi ang nhu ngu·o·i an nhån. Anh c6 bi ~t khong, ngåy nåo em cCing lai nhfrng månh tht.r tinh anh go·i, nhan nheo, nha nh&p d~n t<)i nghi~p må em gi~u khong bi~t qua bao lån kham bu6ng, ra må d9c? thi låm sao em c6 thS nåo !~y nguai khac duge. Em chi ye u anh, nguai da hiSu em d~n mu·c nlm v~y, mot nguai c6 tri vå c6 t~m long. Vå em, em cCing cåm th~y a ng ~y lå m<)t måu quån tt'r dung nghia trong lue cu<)c dai d6i trå nai nai , ang lå nguo·i c6 tinh nguai , bi ~t nhin xa trang r<)ng, nen em quy~t d inh trinh båy h~t u&c VQng cua cha Giraudon Merton vå cua em, cua dån toe em. Anh Van bi~t khong, a ng d6ng y tim cach vå h(ra se giup em dua qua Phap nhfrng thung d1;1i lien må em n6i lue nay. Vå r6i , ang ta da m6c n6i du·9·c v&i ngu·ai vu·9t bien, vå g&i duge nhu·ng thung d6 qua cho cha Giraudon Merton. N~u ang låm vi~c ~Y vi yeu em, thi d6 lå m<)t tinh yeu vi d1;1i , vi h~u quå se r~t tai h1;1i cho an g, n~u bi 1<) . Con nSu ang låm vi~c åy vi d1;1i nghia cho dån toe em, thi ang ta lå m<)t d1;li quån Th~ r6 i cong an nghi ang ta m6c n6 i ban bai, vå fmg phå i våo ru ngay chinh tr1;1i Råm Ca. Cu6 i c ung ang c ung duge thå, vi nhu lai ang n6i :

nr.

"H9 khOng thS khai thac gi toi duge, vi toi lå thåy cua hQ."' "R6 i sao n fra! " "Ong ta thoi vi~c. Ong ta v~ Cu Ti nåy vå s6ng m<)t minh. Ong an pMn khong mu6n låm phi~n em nfra v&i cai di,T tinh mu6n l~p gia dinh v&i em. R6i ang åy b~nh n(lng. Trong thai gian bi b~nh , em cham lo thu6c men cho ang, nht.rn g b~nh ung tht.r gan vt.r&ng phåi nhfrng ngåy trong rtrng, khong cu·u chfra duge. R6i ang chSt. Tru&c khi nhåm måt, ang dm tay em vå xin em nh~n o~g ~y låm ch6ng. Em cui dåu '.'in van~, vå ang åy xin om em trong lang ang, roi ang tat th&." Van tha dai. "Må anh di cå muai nåm , khong tin tu·c gi ca. " "Anh Vlra ra ru, Jå thång em dua anh di VU'Qt bien li~n . Qua t&i nai , anh nha nhå anh di do hOi , nhung h9 n6 i lå h9 c6 di do la må khong thåy. Anh dåm nghi . Anh l1;1i nha måy nguai b1;1n thån nh~t, di k i~m dum, tMm chi anh thue ti~n, nhung h9 viSt thu bao lå em c6 le bi~t tich , ho(lc tu eima ra, hay ch~t trong tU dfm r6i, vi khong ai th~y bong dang em a Ham Ca. C6 ke con båo anh kha, long d1;1 dån bå, hai su·c nåo ... Vå m~ anh tm&c khi m~t cCing r~t an h~n. M~ anh båo anh phåi kiSm em dS xin 16i cho m~. Em tha !6i cho m~ anh! " "C6 gi dau anh! Må m~ anh chi låm vi~c ~y vi th~~n y d6i v&i con trai cua bå thOi må." "U.. " Van l1;1i tha dåi. "Må em låm v~y cCing phåi ." Hai nguai cui dåu khong nhin nhau m<)t lue låu . Th~t låu. "Em låm v~y cCing phåi . Em låm v~y cCin g phå i." "Cåm an anh , nht.r lån dåu tien ~y . Comprendre, c'est dejå aimer." "U, gi thi gi, anh vån lå ke c6 di€m phuc duge em yeu." "Em eling v~y, em eling lå ke c6 di€m phuc duge anh yeu ." Van cuai: "Em phåi n6i lå: Em lå ke c6 di€m phuc duge ... hai nguai yeu." "Hai lå m<)t. Hai lå m<)t "

"U." R6i Nga qui xu6ng up m(lt våo dåu g6i anh, van vi: "Anh Van ai , em thi nht.r v~y r6i d6, em khong dam gifr anh , du em råt mu6n , nhung hay l1;1i v&i em khi anh th åy cån ." Van im l(lng mot lue. ":Di cå han nmai nåm r6i , b<) cht.ra da hay sao må con di nfra!?." H9 con n6i v&i nhau nhi~u nfra. R6 i nhfrng ti~ng

tra

Vi~t&:D9c :D(lc San 2007

n6i tråm trQng, bi thuang bi nhli·ng ti~ng cuai dua dån dån thay th~ va t6i t6i thi bi thuang lån tråm trQng d€u bi tri~t tieu h~t. T6i horn åy, hai nguo·i n6i chuy~n t6i khuya, hQ cu ti~c khong c6 tO' kh~ u·6c hon nhan lå khoai å day d~ xem chai, d~ cuO'i ha hå cho m()t cu()c do·i båt dåu chung doi. Cling t6i d6 hai ngu·O'i an ai v6i nhau. C6 hoa champa toa huang tren hai than th~ va cå gi6 bi~n th6i våo måt ruO'i rugi. Van trang m()t thoang nhin qua khung eira, ng<:tc nhien thåy cå sao Sam, lån sao ThuO'ng ben nhau tren båu trO'i nhung gån va, nhu doi con måt trån gian, dang nhin qua vuong cCra s6, nhin våo lua doi yeu nhau, nhåp nhåy, n(ra nhu giSu CQt, n(ra vui vui. B6ng nghieng dåi hai ngu·O'i ch~p chO'n tren vach lå t6i khuya. Yen ång. Ti~ng s6ng da ngu·ng v6, chi m()t doi ti~ng su·o·ng wi tren tan hoa chu6i vuern ngoåi. Nga ngu diu hi€n. Van eling om !ung Nga mim cuO'i thiu thiu ngu. NI1U'ng anh b6ng cåm thåy nhu c6 ai dang nhin hai nguO'i. Anh må måt nhin qua khung cua s6 thåp, va anh thåy con nho chi du·O'ng lue chi€u dang du·ng ben cu·a s6 nhin våo, b6i r6i, nu·a nhu bu6n bu6n, nu·a vui vui. R6i cåi n6t ru6i nau nau cC1a n6 dån dån bi~n thånh måu do, do nh6i ni1U' m()t v~t thuO'ng ai d6 vll'a dam.

Ca da khui l<:ti v1,1 phån d()ng ch6ng cach m<:tng va båt cå hai chi em, va dåy ra dau cai tr<:ti gi må n6i ti~ng gian åc nhåt o· Thanh H6a, va toi eling nghe lå hai chi em d€u bi b~nh n~ng trang tu. Th1,1·c ra, eling chi vi måy cåi thung d6 må lay Jan ra cå. Co Phi Nga coi v~y ch6 co v6n dau bao tu h6i nho, chiu gi n6i ... Dem dem n6t ru6i duyen cua co Phi Nga Clr thåp thoång trang phOng toi nhu v~t thuang con tu'O'i ... " R6i cha bung m~t kh6c: "0, Vietnam, Terra cara mea, quare nostros liberos ediste? Nostros liberos! Nostros liberos! (6) (Oi, VietNam, Que huO'ng yeu dåu cua toi, c6 sao Ngu·o·i an tuai nu6t s6ng nhii'ng du·a con cua chung ta? Nhii'ng du·a con cua chung ta! Nhli·ng dtra con cua chung ta!)" V ai gåy rung rung, t6c b<:tc rung nrng. R6i cha ngång dåu d~y, quy~t nu6c måt, chi tay våo phOng trang: "Toi con vut m()t d6ng trang phong kia kia, cho nen trang CUQC tri~n lam vti·a r6i å Vi~n Båo Tang Guimet nguo·i ta båo lå tu sau th~ ky 19 khong c6 m()t phåt hi~n nåo mai v€ van h6a Chåm lå vi le åy."

(l) Georges Bemanos, trich ttr Envoyer a un

Anh l<:ti nhå ong H.ng thi khong c6 ai å nhå. Cå nhå c6 le da di låm xa. Va eling d~n ngåy anh phåi trå l<:ti nu6c anh dang dinh cu, v6i cåi lang håo hu·c ki~m cåch d~ tro· l<:ti Cu Ti, s6ng v6i Nga. Nhung anh eling quy~t dinh ran ghe lndonexia tham cha Giraudon Merton dang ti~p t1,1c truy€n giåo å d6, vi nghe Nga n6i Nga duge bi~t lå cha da giå y~u låm r6i, va co khuyen anh nen ghe thiim cha cho cha vui. Anh d~n lndonexia, va g~p duge cha trang ngoi nhå g6 nåm trang m()t khu vuO'n co vuO'n tran lan, cay vu·O'n khO xåc, chi con nhii'ng chum bOng giåy du mau lå vui. Van k~ cho cha v€ cu()c g~p ga v6i Nga, va chuy~n IO'i cua Nga tham cha, va n6i qua chuy~n nhli·ng thung d<:ti lien v6i cha. Doi måt m~t moi 10' dO' cua cua cha nhin Van, doi måt cua nhli·ng ke tu· hay sinh khong con khac bi~t; cha chi hai ng<:tc nhien khi nghe Van k~, va cha b6ng ua nu6c måt, tråm tråm n6i : "Nhi€u lue toi cu· nghT nhli·ng thung d6 c6 d6 lå cåi quåi gi må hai m?ng ngu·o·i phåi hi sinh vi chUng, co Phi Nga va co em gai song sinh Mi Nga cua co .... Cu6i cung, qua bao nhieu thU t~1c, toi eling nh~n du·Q·c nhli·ng thung d<:ti lien d6 c6 d6 ttr anh tåi cong ngu·O'i Cong giåo må co Nga da go·i gåm ... M()t thO'i gian sau, toi duve tin lå cong an Ham

Ami. (2) Tha chli· Han cua NguySn Du . (4) ThO' Cham cua Jimmy Trån, bai Umat po: Chung sinh. KhOng bi~t ai dich. (5) Hoa d<:ti: bong su, nguO'i cham gQi la Champa, eling lå ten Nu6c. (6) Cau nay ti~ng La Tinh. C6 le cha Giraudon Merton nh6 d~n m()t eau than cua m()t vi quan trang tri€u La Ma than khi thåy vua La Ma gi~t con nhi€u quå. D()ng tll' edo edi essum: c6 nghTa la an , tie u th1,1, an tuO'i nu6t s6ng ( devour), bo phi.

68 Vi~t&DQc D~c San 2007

Oslo, 17 VII 06 CM thich:

(tiip theo til' Trang 31)

s6 2 s6 2 tuQ·ng trung cho S~J' hoa nha, ngQt ngao, sån sang giup da va xa giao kheo leo. Lien h~ v&i m~t trang. Tuang du·ang v&i High Priestess, ai nfr Th6 Tinh, m9t thiSu nfr dang ng6i tieu bi€u cho quySn nang thieng heng, huySn bi va mQi s~ bi m~t trong cu9c dai dSu chi kham pha bång s~ thong minh cua tri 6c va mQi s~ hi€u biSt dSu c6 s~ h6 trq cua y chi CU'O'ng quySt. C~u ngo~i truang Henry Kissinger va Jules Verne thu9c lo~i nguai s6 2. s6 3 Tuqng tmng cho tinh cåm, tai niing d~i chung. s6 3 tien doån s~ thanh cong trong cåc nganh khoa hQC, ky thu~t nSu biSt dung hoa s~ ho~t d9ng v&i kha nang tinh thån. S6 3 lien M v&i sao M9c Tinh (Jupiter). Cac nha b6i toan Hy L~p cho d6 la m9t s6 hoan toan. S6 3 tu0'11g duang v&i Hoang H~u (The Empress) bai b6i Tarot. T6ng Th6ng My Bejamin Frankt in and Jonh Wayne dSu thu9c lo~i ngu·ai mang s6 3.

s6 4 Tuqng tmng cho cong binh, trach nhi~m va binh yen. Lien M v6·i sao Saturne (tti vi gQi la sao La Håu). S6 4 tuang duang v&i The Emperor (Hoang DS) cua båi Tarot, tieu bi~u cho uy quySn t6i thuqng, nhu·ng chl trong m9t d~i h~n nao d6.

s6 s

s6 5 tuqng trung cho m9t tr~c giac thien båm (true intuition), tuqng trung uy quySn thieng lieng, SI,J' NHANH TRi, ho~t o9ng theo cam hli'ng, phieu luu, gan d~, s~ kSt hqp cua tinh thån va v~t chåt. S6 5 tuqng trung v&i thån d~i tu giao LaMa (The Hierophant) . Lien h~ v6·i sao Mercury. Abraham Lincoln va Adolph Hitler thu9c lo~i nguai mang s6 5.

s6 6

S6 6 tuqng trung cho S~J' hoa hqp thåm my, f>n djnh quan binh, nhjp nhang, hy sinh. S6 6 CO y nghia quySn ru, nhip nhang can nhåc, ch9n l9c va t~ do. S6 6 tuang duang v&i thån ai tinh (The Lover) bai b6i Tarot. Lien h~ v&i sao Venus.

s6 1 s6 7 tuqng tmng cho khuynh hu&ng tinh thån va tri tu~, cå tinh rieng bi~t, tu tuang tham tråm, va ånh hucrng dSn cac mon khoa hQC ky thu~t, triSt ly, ton giao va sieu hinh hQC. s6 nay tieu bi€u cho SLJ'C m~nh CU'ong trang va khå nang tiSn thu VU'Qt bt,J'C vS tinh thån va tam linh, cao cå thieng heng. s6 7 lien h~ v&i sao Uranus (tti vi gQi la sao Th6 Tu), tuang duang v&i thån D~i Trung Tinh (The Chariot). Voltaire, Horace va Shakespeare dSu thu9c lo~i nguai s6 7. s6 s

s6 8 tuqng tmng cho quysn t~c, thanh cong, chisn tranh, va tan p hå, co y nghra lue nao c ung phåi tan trQng cong ly va dS phong nhfrng tai n~n nguy hi€m va S~J' suy Sl,lp, tan phå. S6 8 lien h~ v&i sao Mars (tli' vi gQi la sao Hoa Tinh), va tu'O'ng duang v&i The Strength cua bai Tarot (thån Hung Cu·ang). C1,1·u D~i Tu&ng Hoa Ky William Westmoreland va CI,I'U D~i Tu&ng Douglas MacArthur dSu thu9c lo~i nguai s6 8.

s6 9

s6 9 thS hi~n tinh thuang va bo· bSn a6i v&i nhån lo~i. C6 y nghia la phåi s6ng kh6 h~nh m&i tim ra chån ly va khuyen chUng ta: "s1,1· im l~ng la vang b~c, lai n6i phåi cån th~n , phåi suy nghT chin chlin tm&c khi phat ngon." S6 9 lien h~ v&i sao Neptune, tuang duang v&i The Hermit (Thån Tu Kh 6 H~nh) cua bai Tarot. Due Kh6ng Phu Tu· va Thu Tu&ng Ån D9 Thanh Gandhi thu9c lo~i nguai s6 9.

Le Nguyen su·u tårn

ViSt&D9c D~c San 2007

Gi6i Thieu Sach MOi •

(Peer Gynt på vietnamesisk - Forord) Det er en begivenhet også for oss nordmenn at Ibsens "Peer Gynt" nå er blitt oversatt til vietnamesisk. Et gammelt kulturland under eksotiske himmelstrøk vil dermed kunne bli kjent med det vi opplever som vårt norske "nasjonalepos", slik Goethes "Faust" er det i Tyskland og Dantes "Divina Commedia" i Italia. Henrik Ibsen ( 1828-1906) hører til de store navn i verdenslitteraturen. Først og fremst er han kjent for sine mange dramaer, men også en rekke dikt står sterkt i Ibsens litterære verk. "Peer Gynt" er en krysning: et drama skrevet på vers, med overdådig fantasirikdom og leken ordkunst. Selv holdt han det for å være et "lesedrama", som neppe egnet seg for scenen. Men allerede i hans egen levetid ble det oppført med stor suksess, og en lang rekke moderne oppførelser i flere verdensdeler viser at det har sterk appell også til vår tids teaterpublikum. Ibsens skuespill hører til høydepunktene i drama-litteraturen. Vi vet fra internett at hver eneste teatersesong byr på rundt 150 Ibsen-oppsetninger over hele kloden - han kappes med Shakespeare om å være den mest spilte dramatiker gjennom alle tider. Ved siden av "Peer Gynt" er det især flere av samtidsdramaene som stadig går igjen på teatrenes spilleplaner, som "Et dukkehjem", "Vildanden", "En folkefiende" og "Gjengangere". Det som slår en først ved samtidsdramaene er nok aktualiteten i temaer han tar opp. Nora i "Et Dukkehjem" er blitt selve ikonet for kvinnefrigjøring. Særlig i land med sterk kvinneundertrykkelse har dette stykket, trolig Ibsens mest spilte, sprengstoff i seg også idag. "En folkefiende" kan fortsatt utløse intense konfrontasjoner om miljøvern og politisk lureri i vår egen tid. Også andre Ibsen-stykker fungerer som utfordrende speilbilder av aktuelle problemer. Opprøre70 Vi~t&D<;>c D?c San 2007

ren Ibsen, som avslører makten i gamle holdninger og fordommer (han kalte dem "gjengangere"), og maner til frigjøring fra dem, er fremdeles en farlig dikter. Men når slike stykker fortsatt virker så sterkt, enda de ble skrevet for over l 00 år siden, er det fordi de lodder dypere og har støtte livskraft enn noen av de "problemstillingene" vi finner i overflaten. Å redusere Ibsen til slagordenes endimensjonale verden er å gjøre ham langt mindre enn han var. Ibsen fornyet dramaet med sitt uovertrufne mesterskap i det litterære håndverk. Hver detalj er gjennomarbeidet og "gjennomlevet", for å bruke et av hans yndlingsuttrykk. Han gir avkall på forklarende monologer og kunstige forviklinger for å klargjøre handlingen. Alt som er skjedd før, eller er i emning nå, blir gradvis avslørt gjennom aktørenes replikkveksling. Perspektivene er mangfoldige og mangetydige. Alle formler for å tolke kommer til kort. Ironien spinner gyldne tråder gjennom skjebnenettet, og her er masser av humor, stundom sarkastisk, stundom ømt medlevende. James Joyce, som var en stor Ibsen-beundrer, sa at "han søker å fravriste livet dets hemmeligheter". Ibsen gjør det gjennom det subtile vekselspillet mellom personene, og dialektikken mellom deres fortid og fremtid, angst og håp, høy idealitet og dyp fornedrelse - med en suggestiv symbolsk undergrunn som gir dybde til den ytre handlingsgangen. Spennet mellom bindingene til fortiden og håpet om frigjøring til et ideelt liv sliter hovedpersonene i stykker. Det ibsenske samtidsdrama i ''borgerlig" ramme heves opp til en fornyet versjon av tragediens urgamle ritualspråk. Ibsens storhet er fremfor alt at han hever det tidsbundne til det universelle. "Peer Gynt" (1867) ble skrevet før han gav seg i kast med samtidsdramaer. Det er etslags eventyrspill, gjennomvevet av stoff fra norske folkeeventyr, sagn og ordtak, folkemusikk, folkedans og annen "folklore" fra det gamle norske bondesarnfunnet.(Men vi finner også en lang rekke referanser til en overnasjonal kulturverden - Bibelen, Shakespeare, Goethe .. .) Vi nordmenn føler nok at det i sin stofflighet er det mest urnorske av alle Ibsens skuespill. Hvordan kan det skje at det allikevel griper mennesker over hele kloden? Jeg opplever "Peer Gynt" som Ibsens første drama om kunstnerens storhet og fall - et tema han tok opp igjen i flere av de senere dramaene, især det aller siste, "Når vi døde vågner". Skrønemakeren Peer Gynt er en kunstnernatur, en viril dikter som omskaper verden gjennom sine visjoner. Størst er han i de medrivende visjonene i unge år, som bukkerittet i stykkets første scene, og Mor Aases ferd inn i døden, ved utgangen av 3. akt. Men han går i forfall, blir et kynisk maktmenneske som skyver andre til side og forråder kjærligheten. Da ser vi at også dikterevnen tørres ut i ham. Men i enda dypere forstand er "Peer Gynt" et moderne mysteriespill om Enhver, om Mennesket, som er eslet til storhet men går i forfall. Til slutt står han ribbet igjen, han har forspilt sin menneskelighet og er ikke blitt den Peer han var kallet til å bli. Da er det at nåden ovenfra i Solveigs skikkelse - griper frelsende inn og reiser ham opp igjen. Den norske stoffligheten i "Peer Gynt" blir dermed inngangen til et tidløst drama om menneskets skjebne. Det stedsbundne heves opp til det universelle. Jeg takker Thanh Tam Ngo for at han har oversatt "Peer Gynt" til sitt eget morsmål, og håper at Ibsens mesterverk får mange nye lesere.

Lars Roar Langslet (tidl. kulturminister, formann i den norske Ibsenkomiteen)

ViSt&D9c D~c San 2007

LOi Trra • Th~t la m('>t bi~n c6, k~ cå d6i vai nguai Na-uy chung t6i , khi "Peer Gynt" duqc dich sang ti~ng Vi~t. M('>t qu6c gia van hi~n lau deri a chån trai xa xam, do d6, c6 th~ lam quen vai m('>t

tac phclm rna chung t6i coi la thien "qu6c thi" Na-uy, nhu "Faust" cua Goethe dfJi vai Due va "Divina Commedia" cua Dante dfJi vai Y v~y . Henrik Ibsen (1828-1906) duqc x~p hang d~i danh trong n~n van chuang th~ giai. Ong duqc bi~t d~n, truac h~t vi 6ng vi~t nhi~u kich phclm, nhung eling vi tha chi~m m('>t vi th~ råt m~nh trong van cua 6ng. "Peer Gynt" la m('>t SIJ ph6i hqp: m('>t bi kjch vi~t bång tha, vai SIJ phong phu cua tri tuang v6 bien va ngh~ thu~t ng6n ngfr my di~u. Chinh 6ng coi day la m('>t "kjch dQc", kh6ng phåi d~ trinh di~n. Nhung ngay khi 6ng con sinh ti~n, n6 da duqc trinh di~n thanh c6ng Jan, va hang lo~t dai cac bu6i trinh di~n hi~n d~i tren th~ giai da chung to rång va kich c6 suc mai gQi manh li~t, k~ cå d6i vai khan giå thai nay. Kjch Ibsen thu('>c v~ nhfrng dinh cao cua kjch ngM. Qua m~g th6ng tin, chung t6i bi~t m6i m('>t mua kich, tren toan th~ giai c6 khoång 150 san khåu d!Jng kich Ibsen - 6ng ch~y dua vai Shakespeare trong cu('>c thi kjch tac gia nåo duqc di~n nhi~u nhåt mQi thai. Ngoai "Peer Gynt", con råt nhi~u kjch hi~n d~i duqc len chuang trinh hoåi hoai t~i cac kich vi~n , nhu "Et dukkehjem" (Can Nhå Bup-be), "Vildanden" (Vit Trai), "En folkefiende" (Ke Thu Nhan Dan) va "Gjengangere" (Nhfrng Con Ma). Di~u gay ån tuqng truac tien cua cac kich hi~n d~i lå tinh thai SIJ trong cac d~ tåi 6ng neu len. Nora trong "Can Nhå Bup-be" da tra thånh hi~n than cho phong trao giåi ph6ng phv nfr. D~c bi~t t~i cac qu6c gia må nguai dan ba bi ap bue m~nh, kjch tren - c6 le va kjch duqc di~n nhi~u nhåt cua Ibsen - mang theo thu6c n6, k~ cå ngåy nay. "Ke Thu Nhan Dan" c6 th~ ti~p tvc khai mao nhfrng CUQC dfJi chåt V~ båo V~ moi sinh Va ho~t dåu chinh tri trong thai d~i chting ta. Nhfrng va kich khac cua Ibsen dang d6ng vai tro nhu nhfrng tårn guang thåch thuc phån anh cac vån d~ thai SIJ. Con-nguai-phån-khang Ibsen, con nguai v~ch trån suc m~ cua nhfrng quan ni~m c6 hu va thanh ki~n (6ng gQi la "nhfrng con rna"), r6i ho hao thoat ly, ti~p tvc la m('>t nhå tha dang sq. Sa di nhfrng kich bån nhu th~ ti~p tvc ånh huang m~nh me, du da vi€t tren l 00 nam nay, la vi chung thåm sau va c6 sinh 11Jc manh li~t han m('>t s6 nhfrng vv "d~t vånd~" må chung ta thåy a b~ m~t. Giån luqc Ibsen vao m('>t th€ giai m('>t chi~u cua nhfrng khclu hi~u lå lam 6ng kem coi di han 6ng thiJc SIJ råt nhi~u . Ibsen da lam mai n~n kich ngM bång suc quan quan vo dich cua minh trong vi~c thucong-van-chuang. M6i m('>t chi ti~t d~u duqc lam r6t rao va "sfJng r6t rao" - d~ dung m('>t trong nhfrng ngft bi~u cung cua ong. 6ng tranh d9c tho~i giång giåi va nhung khuc måc giå t~o d~ lam sang to eau chuy~n. Tåt cå nhfrng gi da xåy ra hay dang hinh thanh, d~u dån dån duqc ti€t l(> qua cac lai dfJi tho~i gifta cac kjch si. Vi~n tuqng thi phong phu va da di~n. MQi c6ng thuc di~n d~t d~u ngån gQn. Tinh chåm bi€m d~t nhfrng SQ'i chi vang su6t m~ng luai dinh m~nh, va nai day då y då y hai huac, lue thi mia mai, khi uu ai . James Joyce, nguai råt nguang m('> Ibsen, n6i ring Ibsen "c6 gång giåi m~t cu('>c deri" . lbsen låm vi~c d6 qua ung XU tinh t€ gifta cac nhån V~t, SIJ tuang tac gifra qua khu vai tuang lai hQ, gifra lo au vai hy vQng, ly tuang cao vqi vai sa dQa t('>t cung - vai m('>t n~n tång gqi y tuqng trung, t~o m('>t chi~u sau cho di~n bi€n ben ngoai. Suc cang gifta nhfrng månh rap n6i cua qua khu, Va ni~m hy VQng giåi ph6ng cho IDQt d(rj sfJng ly tuang, thuang lam CaC nhan V~t trong CaC va kjch bi ki~t suc. Kich-ngh~-hi~n-d~i-Ibsen trong khu6n khfl "tu sån" duqc nang len m('>t phien bån mai cua ng6n ngfr t~ c6 di ~n cua bi kich. S\! vi d~i cua Ibsen tren h€t la do 6ng nang cai nhåt thai len cai ph6 quat. "Peer Gynt" (1867) duqc vi€t truac khi 6ng bo toan c6ng vao n~n kjch ngh~ hi~n d~i . Day lå m('>t lo~i kjch thån tho~i , dan d~t bång chåt li~u tir truy~n c6 tich, ca dao vå thånh ngfr

72 Vi~t&U<;>c U~c San 2007

Na-uy, dan nh~c, vil dån toe va cac lo~i "dån ca" khac thuoc xa hoi nong nghi~p Na-uy c6 xua. (Nhung chling ta eling thåy råt nhi~u trich dån tir th~ giai van h6a phi qu6c gia - Kinh Thanh, Shakespeare, Goethe ... ) Nguai Na-uy chung toi cårn thåy, v~ m~t chåt li~u, n6 la cai r~t Na-uy nhåt trong cac tac phåm cua Ibsen. T~i sao l~i xåy ra hi~n tm;mg la n6 v~n gåy cåm xuc nguai ta khåp dia du? Toi cåm nghi~m "Peer Gynt" nhu bi kich dåu tien V~ S\1' VI d~i va thåt b~i cua nguai ngh~ sT - mot d~ tai må ong da l~p l~i trong nhi~u tac phåm sau, nhåt la tac phåm sau eling "Når vi døde vågner" (Khi chung take ch~t thuc d~y). Anh chang ba x~o Peer Gynt la mot bån-chåtngh~-nhan, mot nha tha dåy ti~m lvc, t~o dvng l~i th~ giai bång dv ki~n. L&n nhåt la trong trong nhfrng dv ki~n loi cu6n thai tre, nhu nguai cai tuån loe trong mån thu nhåt cua vå kich, va trong gia håp h6i cua M~ Aase, trong phån ch6t man ba. Nhung anh sa nga, trå thanh mot con nguai vo liem si, g~t h~t m9i nguai sang mot ben va phån boi tinh yeu. Tir d6 chung ta thåy nang lvc tha eling c~n ki~t nai anh. Nhung, hi~u sau han nfra, "Peer Gynt" la mot tån kich thåm bi hi~n d~i V~ M6i Nguai, V~ Con Nguai, c6 nhfrng toan tinh VI d<iti nhung sa d9a. Cu6i eling tå tai, låm hu nhan tinh minh va khong trå thånh con nguai Peer må anh duqc an bai d~ trå thanh. Lue d6 mai c6 an sting tir ben tren - trong hlnh ånh Solveig- can thi~p Ctru v&t va V\fC anh d~y . Chåt-li~u-tinh Na-uy trong "Peer Gynt" , do d6 trå thanh 16i vao mot bi lqch muon thuå cua s6 ph~n con nguai. Dia phuang tinh duqc nång thanh ph6 c~p. Toi cam an Tårn Thanh va Khånh Ha da dich "Peer Gynt" sang ti~ng m~ de cua ong ba, va hy VQng ki~t tac cua Ibsen c6 them nhi~u doc giå mai.

Lars Roar Langslet Nguyen B9 Tru·irng Van Hoa Na-uy Chu Tjch Uy Ban lbsen Na-uy

Doi IOi cua ngU'Oi djch Dich thu~t Peer Gynt la mot thfr thach lan cho nhfrng nguai Vi~t å trinh do chung toi . V~y truac h~t, xin mot sv thong cåm khoan h6ng cua doc giå. Sau la tv bi~n b~ch: Ibsen vi~t kich tha nay nam 1867, thai rna ti~ng Na-uy hai khac ngay nay. Ong l<iti nhåm vao doc giå ba nuac Na-uy, Dan-m~ch va Th\ly-di~n, nen dling nhi~u di~n c6, cach suy tuång va an n6i cua nguai dån vung Scandinavia, th~ hi~n nhi~u nhåt trong truy~n c6 tich, cong them ån d\1 Kinh Thånh Kito giao, thån tho~i Hy-l~p , tri~t h9c Kierkegaard, Hege!, thi ca Holberg, Goethe .. . nhfrng ngu6n må chung toi con mu rna. Nguyen thuy, Ibsen vi~t Peer Gynt d~ d9c, n~u khong n6i la d~ nghi~n ng~, khong phåi d~ trinh di~n. M~c du sau nay duqc trinh di~n thånh cong tir Åu, My sang A, tac phåm duqc ong d~t la "Bi ca", khong phåi "Kich". Va ong c6 y, mot dang thå lang cho tri tuång tuqng cua doc giå, mot m~t g6i ghem thong di~p vao nhfrng eau tha qua ham suc. Chling to i cårn thåy råt kh6 khan d~t duqc cå ba tieu chuån må h9c giå Trung Hoa H6 Thich doi hoi vi~c dich thu~t - 'Tin, D<itt, Nha'. Thoi thi cu thu do d~m . Tren duang do d~, chung toi da duqc nhi~u nguai dån giåt. Nai dåy xin d~c bi~t cårn an bå Vigdis Ystad, giao su van chuang D<iti HQC Oslo, V~ S\f khich l~ lan lao va chi dån t~n tinh; nha van Lars Roar Langslet, C\fll bo truång Van H6a, Truång Uy Ban Qu6c Gia Nåm Ibsen V~ S\f giup da va lai giai thi~u nhu mot con duang sang sua vao th~ giai Ibsen. Sau nfra, cam an vi doc giå dang cåm cu6n sach nay tren tay.

Tam Thanh & Khanh Ha (Gi6i Thi ~u Sach M6i xem ti~p theo trang 80)

Vi~t&DQc D~c San 2007

t..a 71tU' /Va-u'! LeNguyen

Ngoånh lqi ch<7t gitjt minh bqn nhi! M9t nam cii ch6p mitt aa qua di ad vang tudn hoim eim thiri gian atl'(JC tdp nJi vQ-i mt}t nam mQ-i 2007 {qi ain vQ-i hy VQng nhiJu bdn chuydn t6t ac;p han NgJi adm lqi nhfmg Sl:f ki?n xåy ra nam 2006 tren binh di?n qu6c ti, bdt giåc nguiri vdt ch(Jt thdy n6ng ran mi;it may. C6 qua nhidu Sl:f ki?n va nhfmg bdn c6 quan trQng aång aU'(JC ghi lqi ad hdu bc;m tren s6 di;ic san nam nay.

Giåi "Rafto" nhan quy~n 2006 Thång 10.2006 m(>t tin vui cho c(>ng d6ng vi~t nam tren toån thS gi&i va cilng lå m(>t n6i dau dåu cho chinh quy~n Vi~t nam t~i que nhå khi hay tin Hoa thugng Thich Quång D(>, Vi~n tru·o·ng Vi~n H6a D~o , Giao H(>i Ph?t Giao Vi~t Nam Th6ng Nhåt duQ·c uy ban nhan quy~n Nauy trao t?ng giåi Rafto 2006 (The Rafto Foundation).

Åp lt]'C_Phia Vi~t Nam . Can nhac l~i tm&c tho·i gian to chu·c trao giåi tlm&ng, m(>t uy ban trong qu6c h(>i Na-uy da c6 m?t t~i Vi~t nam d~ g?p ga trv-c tiSp v&i cåc vi lanh d~o v&i y mu6n Hoå tlmgng Thich Quång D(> d11gc dSn Na-uy d~ nh?n giåi. Nh?t båo Kinh tS Na-uy s6 ra ngåy 26 thång 9 nam 2006 du·a tin cho hay rång phån u·ng cua nhå dm quy~n Vi~t nam v~ vi~c Thich Quång D(> d11gc båo chf mr&c ngoåi xem lå ngli'<':Yi dåu tranh b~n bi cho nhan quy~n trong su6t 30 nam qua t~i Vi~t nam chi lå m(>t st,r danh gia m(>t chi~u. Ba Ton Nu· Thi Ninh d~i di ~ n cho B(> Ngo~i Giao nhå dm quy~n o· Vi~t nam nhån m~nh: "Quy vi o· n116'c ngoåi dn phåi dn th?n khi du·a ra m(>t kSt lu?n tir A dSn B. D6i v&i ch(mg toi Thich Quång D(> chi lå m(>t nhan v?t khong d6ng g6p dU'Q'C SI,J' hi~p nhllt, ong ta chi CO tham VQng cho chinh bån than må thOi. Ngoåi ra vån 74 ViSt&DQc D?c San 2007

d~ trao giåi thlJ'&ng cth quy vi, din cu· tin t(rc

theo m(>t chiSu, tm&c tien d11gc båt ngu6n tir mai tru·erng ngu·eri Vi~t lu·u vong a n116'c ngoåi. Ngoåi ra, ba Ninh con len tiSng chi trfch: "T~i nhiSu qu6c gia tren thS gi&i, phån 16n van bån m(>t chi~u th11<':Yng d11gc thu?t l~i d116'i cåi nhin cua nhu·ng thånh phån r<':Yi bo Vi~t nam vi nhG·ng ly do chinh tri . D6i v&i hQ thi lich su· da chåm dut k~ tir ngåy 30.04.1975 ". Sau cu(>c g?p ga v6'i cåc cåp lanh d~o t~i Vi~t nam, tra vS Na-uy bå Marit Nybakk vå ong Olav Akselsen thu(>c dång Lao d(>ng nh?n dinh nlm sau: "Th?t kh6 hi~u duge nhfrng eau trå lai må chung toi da nh?n d11gc tir phfa chinh quy~n Vi~t nam, d11<':Yng nlm hQ khong dut khoåt. Chllng toi khong hiSt ngåi Thich Quång D('> c6 xin duge chi~u khan d~ dSn Na-uy nh?n giåi hay khong. Nh11ng m(>t diSu chung toi nh~n ra, chinh quy~n Vi~t nam c6 cai nhin råt d?c bi~t dSn ban than ong ta va ro rang la h9 khong 11a ong ta låm! TM· båy ngåy 04.11.2006, IS trao giåi "Rafto 2006" d11gc t6 chu·c trQng th~ t~i D~i hy vi~n Qu6c gia (Den Nationale Scene) Bergen, Na-uy, v6'i tren 400 quan khåch tham d~r tren khåp thS gi&i. Ong Vo Van Ai nguyen chU but ter bao Que m~ dlJ'Q'C Hoa thu'Q'ng Thfch Quång d(> uy thåc da len nh~n giåi Rafto (tri gia 50.000 ca-

ran). Cling cho bi~t them, tm6c d6 mot ngay, ngåy 03.11.06, cong d6ng ngu-ai Vi~t t~i Na-uy da t~ tt,ru tren 200 ngu-ai cung nhau tufrn hanh t6 chtrc mot dem thåp n~n du nguy~n cho Que hu-ang Vi~t nam theo nghi thuc Cong giao va Ph~t Giao t~i t~i cong vien Festplassen, qmh Toa Thi Chfnh Bergen.

N~hien cu·u gia Jon Sudbø "bjp" bj l~t tåy Dau thang gieng 2006, mai tmang nghien c(ru trong lTnh v~rc ung tlm a Na-uy bi mang tai ti~ng qua CO thg moe! S~ V~ båt ngu6n tlr bai vi~t nghien Cll'U tham khåo cua Jon Sudbø duge dang tren t~p chf y khoa Lancet cua Anh qu6c våo mua thu 2005. Qua bai nghien c(ru nåy, b~nh vi~n Rikshospitalet - Radiumhospitalet da quy~t dinh kh&i t6 d6ng thai thånh l~p mot uy ban di~u tra v~ s~ sai l~ch , va tinh chåt nghiem tr<;mg khong dung Sl,!' th~t cua bai vi~t.

Nghien cu·u gia Jon Sudbo

S~ th~t n~1U' t~~ nåo, mai b~n Clll1~ bu·ac vao h~u truang de hieu ro s~ vi~c han. Ong Jon Sudbø 44 tu6i , cong dan Na-uy, nguyen lå mot båe sT va nha sT. Nam 2005 anh ta nop dan xin vi~c t~i b~nh vi~n Oslo Rikshospital, sau d6 eling trong nam nay, ang duge hoi d6ng quån tri b~nh vi~n b6 nhi~m vao chU·c Vl,l båe sT truang khoa "Kreftklinikk" m~c dfru tren th~rc t~ y chua du hQi du di~u ki~n dS gifr chu·c v1,1 quan trQng nåy. B<;tn c6 tin hay khong thi tuy, nhung chuy~n nåy c6 th~t t<;ti dåt mr6·c nay dåy b<;tn <;t! Theo quy lu~t cua y khoa, d~c bi~t trong khoa di~u tri ung tlm, n~u ang Jon Sudbø mu6n ng6i våo vi tri "Kreftoverlege", y phåi tråi qua nhfrng khoa huån luy~n mi~t mai nhu sau: - Duang Sl,l' phåi c6 ft nhåt 4 nam låm båe sT ph1,1c v1,1 trong phan khoa ung thu - Phåi c6 l nam låm vi~c t<;ti khoa noi khoa (indremedisin) - Buoc tham dl,l' dfty du 21 tiSng d6ng h6 (y cac kh6a tu nghi~p y khoa khac nhau

Trong thai gian låm båe sT tru&ng t<;ti khoa Ung Thu (kreftoverlege) a Rikshospitalet- Radiumhospitalet, Jon Sudbø da lgi d1,1ng s~ quen bi~t v6i nhi~u b<;tn d6ng nghi~p trong mai truang nghien ctru b~nh ung thu t<;ti Na-uy. Mua thu 2005 Jon Sudbø g&i bai vi~t c6 tinh cach nghien ClrU tham khåo V~ hoi chtrng ung tJm VOm mi~ng (munnhulkreft) cho t<;tp chf y khoa Lancet. CGng nen nhllc Lancet lå mot ta d~c san y khoa n6i ti~ng th~ gi6i, duge gi6i chuyen mon danh gia cao v~ noi dung va tfnh chåt di sau v~ khåo ClrU cua n6. Trong båi nghien ctru, 6ng Jon Sudbø da ngang nhien t~ quy~n ch~ ra nhfrng con s6 ung thu tren M th6ng diJ li~u cua Na-uy. Sau d6 Jon Sudbø da dua ra mot k~t lu~n må y cho ring da d~a tren nghien c(ru th6ng ke qu6c gia nhu sau: "Nhfrng ngu-ai hut thu6c la c6 thS ngan ch~n , giåm thiSu nguy ca b~nh ung thu mi~ng (munnhulenkreft) bång cach u6ng mot lugng thu6c khång viem khong c6 chåt steroid (NSAID) tren thi tmang hi~n nay. Cung trong bai vi~t nåy, ang da k~t lu~n rång l9·i diSm NSAID trong vi~c ngan ch~n ung thu, nhung eling chfnh lo<;ti thu6c NSAID nåy ll;li gay ra nhfrng bi~n chtrng c6 h<;ti cho strc khoe. Ngoai ra tru6c day, ang Jon Sudbø c6 them 2 bai khåo c(ru nila da duge dang tren t~p chf Y khoa "New England Journal of Medicine" tu· nam 2001-2004, cu6i bai ang Jon Sudbø d§n chung v~ nhfrng dfr ki~n va con s6 th6ng ke må y c6 duge lå do giao su Steinar Thoresen cung cåp tu· trung tam ghi nh~n ung thu qu6c gia Nauy. Nhung tåt ca d~u do y bia d~t ca. Tho<;tt dfru , uy ban di~u tra nghi nga 13 vi t<;tm gQi lå d6ng tac giå c6 tham gia hgp tac v6i Jon Sudbø trong v1,1 d6 bS nåy. Trong s6 nay c6 cåc båe sT chuyen mon, chuyen gia c6 ti~ng trong mai truang nghien cuu. Nhung sau d6 noi v1,1 cho bi~t; thu ph<;tm chfnh chi c6 minh Jon Sudbø Hinh du. S~ th~t di~u tra cho bi~t them, ang Jon Sudbø trong qua trinh låm lu~n an ti~n sT y khoa t<;ti d<;ti hQC Oslo, y da gian l~n sua d6i nhfrng diJ ki~n trong lu~n an cua ang, th~ må chång ai phåt hi~n ra. N~u Sl,l' gian l~n cua y khong bi phanh phui , thi con duang cong danh cua y ai eling doan se len nhu d i~u g~p gi6. Bay gia thi s~ th~t da ro muai muai. Ham 19.12.2006, ban quan tri y khoa thuoc d<;ti hQC Oslo da quy~t dinh rut bång ti~n sT cua Jon Sudbø. Bao chi cho bi~t sau ~ nåy Jon Sudbø bi thoi vi~c, måt job, va måt luon ca giåy phep hånh ngh~ båe sT va nha sT. Ngoåi ra con måt luon mot s6 !gi t(rc beo ba 1.3 Vi~t&D<;>c D~c San 2007

tri~u

kroner trong niim 2006.

St,r th~t tac h~i cua nhi:i"ng con s6 "ma" nay c6 ånh hu·ang nlm th~ nao d6i vai cac ca quan c6 thåm quySn thi chUng ta chua ro. Nhung ti~p theo sau d6 tin gi~t gan nay da dU'Q'C cac hang th6ng tein loan tin di toan th~ gi&i, khi~n cho mai tmang nghien ClrU a Na-uy vS b~nh ung thu· tu tm&c t&i nay duge th~ gi6·i bi~t d~n nhiSu, nay !~i bi måt m~t tm&c cang lu~n. Chua h~t dau, sau vv tai ti~ng Jon Sudbø, hQi båe si (Legeforeningen) da cang b6 rång hi~n nay trong nu-6-c c6 tren 300 vi båe si tmang (overleger) chua h9i du diS u ki~n cho ch{rc vv nåy, nlmng vån m~nh danh thi hanh nhi~m vp nhu thu·ang! Di~u trj sai ... b~nh nhan doi bBi thuo·ng Tu·crng dau khi b~nh duge diSu tri t~i cac b~nh vi~n cang cua Na-uy la chåc an nhu båp rang!

Nhung b~n dung qua chu quan nhe. Niim vua qua c6 tren 3700 b~nh nhan d~ dun len ca quan Norsk Pasientskadeerstating doi b6i thuo·ng thi~t h~i ca thS. Con s6 nåy gia tang 9 % so v6i niim 2005. Phån l&n cåc con b~nh ki~n cao vi cåc ca phåu thu~t khang thanh cang ho~c bi dinh hoan. s6 khåc doi b6i thuang vi chån b~nh un~ tlm bao qua tr~, ho~c bi nhi~m trung khi xuat vi~n. Tieu xai hang tY b:;tc trong mua Noel Nåm 2006, Ola va Kari da d~t con s6 ky lpc tieu xai len d~n 41,5 cy kroner. Chi vi~c mua såm, qua cap trong thång 12.2006 Ytra qua, Ser tlmung m~i u·&c tinh dan Na-uy da chi khoång 12,5 ty ca-ran. V~y trung binh m6i dåu nguai chi khoång 8900 eu-ran trong mua Noe! Ytra qua. Trong s6 nay, dan Oslo chi nhiSu nhåt so v&i cac nui khac trong nu&c.

lt.tc goi sms trong dem giao thira- Hang di~n tho:;ti h6t b:;tc 37,5 tri~u di~n thu sms du·gc Ola va Kari gai di

trong dem giao thU·a. Cac hang di~n tho~i vi~n th6ng 16-n nhu· Telenor, Netcom da hflt b~c thoåi mai v6i gia m6i sms khoång tu· 0,50 xu cho d~n J,2 eu-ran tUy theo b~n ChQn thue bao d~ng nao. U'6c tinh cho thåy v6i con s6 4,6 tri~u dan w, trung binh m6i nguai gai 8 sms. Li~u m:;tng - måt bång lai xe Ham 02 .0 1.06, cånh sat ph fli hgp v6i nha 19 v~n da CU9C hQp bao cang b6 k~t quå " båt lu·ai" cua nåm 2006. Hai tufin tru-6-c khi bu&c qua nåm m6i, c6 tren 4251 nguai bi tich thu bång lai vi vugt qua t6c d9. Gia tang 30 % so v&i cung kY

76 Vi~t&DQc D~c San 2007

nam ngoai. Bao nhieu d6 eling du chung minh cho thåy dan Viking eling c6 nhiSu tay lai xe liSu m~ng, chång kieng nS d~n lu~t giao thang dS r6i phåi cu6c b9 di lam v~y. Thflng ke nha cånh sat phan chia hai nh6m bi måt bång lai nhiSu nhåt: Nh6m th{r nhåt g6m tu6i tre a d9 tu6i tu· 18-24, nguai gia måt y~u, xe qua cli. Nh6m thu hai thu9c gi6i thugng luu, trung nien, thuo·ng ch~y x~ xin, nhiSu niim kinh nghi~m lai xe. Theo cang b6, s6 n~n nhan ru vong trong tai n~n giao thang eling gia tang hun so v&i nam 2005 . Mua dong hay mua thu day? Niim 2006 duge båt dåu bång nhli·ng dåu hi~u khang binh thlrang cua thai ti~t, ru· thang 2 d~n thång 3 trai b6ng tra nen l~nh khac thu·ang. Mua he n6ng åm hun mQi nam, mua thu d~n råt ch~m dS r6i mua dang chgt vS v6i nhli·ng can mua rå rich, um at d~n n6i tuy~t khang mu6n rui luan. Bå con Na-uy nam nay phån 16-n thcr phao nh~ nhom khi thoat duge man suc tuy~t ngh~p tran san nhu mQi nam. L~ th~t! cho d~n nhU·ng ngay dåu thang gieng 2007 må duang sa Oslo vån u·6t åt nlm mt1a thu v~y, cho nen n~u b~n dS y se thåy dång sau 16-p da bang mong vån con må u xanh cua co d~i. Chång khac nå o hai mua dang, xuan, quån qu}'t v&i nhau khang roi v~y. Th~t v~y, nha khi tugng cho bi~t niim 2006 la m9t nam c6 nhi~t d9 n6ng nhåt kS tu nam 1937. Khong c6 tuy~t eling la m9t n6i dau dfiu cho cac thtrung hi~u ban dpng Cl,l tru-gt tuy~t. Vi nguoi tieu dung giåm di so v6i mQi nåm. Dan Viking bu6n dau khong bi~t, chll' phån nhiSu dan ngo~i kiSu d~n tu· cac x(r n6ng nhu dan An nam ta thi khoai låm.

Hq chi~u gia bqc phat Nha cånh sat bao d9ng khån, hi~n tugng h9 chi~u giå, giåy cu tru giå, dang c6 nguy ca tran vao Na-uy. Chi tinh tu mua thu 2006, cånh sat da phåt hi~n va tich thu tren 15 h9 chi~u giå m~o di doi v&i dun xin cu tru . D6ng thoi da c6 15 m~ng liSu ITnh d~n tu· Nga va vt1ng vinh da m~o danh n9p dun xin cu tru theo thoa u6·c EØS. Nhung da bi 19 tåy. Theo ty cånh sat cho hay, pass giå trong råt tinh vi, nhung hQ da c6 cach dS phan bi~t. Theo nh~t bao VG loan tin ham 09.11.2006, cho d~n nay da c6 tren 130.000 pass bi thåt l~c. Chi rieng nam ngoai da c6 20 ngan h9 chi~u va giåy th6ng hånh ra di khong h~n ngay tra l~i. Cånh sat tmang (Interpol) Ronald K.Noble cho hay chi c6 vån dS la thoi gian tru-6-c khi bQn khung b6 hanh d9ng nho nhli·ng h9 chi~u bi danh cåp ho~c bi bo quen.

Chrr!lg nhan Giehova b! måt m~ng vi tir chBi truyen mau T in xåy ra t~ong nam dåy b~n, m~c dåu da bi båe, si khuyen cåo vi n~n nhån måt måu quå nhieu., M()t chung nhån Giehova da thång thung nr choi duqc truySn måu . Ly do råt dan giån duqc h()i vien Giehova Helge Gjørgensen thu()c nh6m t_rinh ~åy: ChUng toi sån sang dånh d6i CUQ~ so_ng de duve pht,JC sinh. Day lå niSm tin va lai sang theo phuc am cua h~ phåi cua chung toi. B~n tin nåy da låm cho Le Nguyen tui chQ"t nha den m()t nguai b~n Vi~t nam hi~n con s6ng sot t~i N~-uy. Anh b~n ,toi sau can b~nh ng~t n&heo, måt måu kh~ nhieu, nhung tir ch6i duqc tiep måu theo Jo·i de nghi cua båe si. Th~ lå sau khi xuåt vi~n vS, anh phåi måt m()t tho·i gian khå )au mai binh pht,JC tra l~i. Oåi am thay vi CO" th~ cua anh dang trong thai gian cån måu d~ nuoi cåc b() ph~n khåc trong lue suy y~u, cho nen toe anh v~ th~ b~c ?i khå nh iS u, trang the thåm, ti Su t~ het st:rc. Den nay g~p anh, thinh thoång anh vån hay å~1 h~n khu6c tu an hu~ " truysn måu" chi Vi mai cåi tQi SQ" bi Jåy b~nh sida tlr måu nguai khåc. Hi~p dam gia tang - de xåm cao bay N~n hi~p dåm dang co moi b()c phåt m~nh t~i thu do Oslo. !heo phong båe sT trt,~·c (Oslo legevakt) cong b6 trong t!1ång 12.2006, co tren 300 n~n nhån da du9·c dieu tri t~i dåy, tang cao so v6i cung kY n_am ngoåi lå 235 m~ng. Khuynh hua~g cho thåy, cåc chu de x6m nåy thU<'mg låm åu t~i cac chung cu cua hQ, chi co m()t phån nam låm th~rc hi~n hånh vi nåy ben ngoåi. Da s6 låke say mqu. Trong mu·o·i v1,1 hi~p dåm, chi co khoång 3 Vt,J cånh sat tim ra thU plwm. Ngoåi ra khoång 40 % v1,1 bi huy bo vi bi~t dau må tim.

Hadia Tajik- co gåi ngo~i ki~u thånh cong Gi6i ngo~i kiSu t~i Na-uy trong thång 12.2006 da co dip nguo·ng m() co Hadia Tajik 23 tu6i , nguai Pakistan, co duve chQn låm c6 vån chinh tri cho b() tmang B9 Lao D()ng va H()i Nh~p (Arbeids- og inkluderingsministeren) lå ang Bjarne Håkon Hanssen. Cha m~ co lå nguai Pakistan, ang ba ngo~i co g6c Afghanistan. Hadia co månh bång Mastergrad vS nhån quySn t~i London. Ngoåi ra co con ho~t d()ng råt tich qrc v6i vai tro ph6ng vien chuyen vi~t bai cho cåc to· båo nhu VG, Aftenposten, Morgenblad. Truac dåy co tlmg lå pho chU tich AUF t~i tinh nhå R~gal~nd; Sau tin Hadia Tajik duqc chQn len ghe co vån chinl! tri cho ngåi b9 tmang H~nssen~ båo ~hi truyen thong Na-uy da dS c~p den co råt nh_ieu va khong ngot lai khen ng9·i st,~· ho~t d9n~ dan than cua co gåi ngo~i ki Su tu6i dai COn råt tre va dfty tri~n VQng.

Phåt bi6u cåm tuang khi duqc dS nghi m()t cong vi~c mai, co Hadia Tajik da thång thån trå lai "M()t lai mai gQi må toi råt kho tu ch6i. Toi nghi B() lao D()ng va H()i Nh~p chu y d~n nhu·ng kinh nghi~m cua toi da co".

Hadia Tajik Nhin chung ,cho thåy, gi6i tre Pakistan trong nhfrng nam gån dåy, ve m~t tieu CU'C va tfch CUC cho, thåy. _Gi6i tre h9 eling bi m~ng ti~ng xfru nhieu. ,Nhåt lå trong nam 2006 wa qua, da xåy ra nhieu cu()c au då gifra cac bang dång, phe nh6m (A-B gjenger) khi~n ty cånh sat nhi~u phen dau dåu d6i pho. Nhung vS m~t tich c~,~·c hQ da va dang thånh cong. Xet vS m~t n6i, hQ da co m()t cl!6 dung va m()t vi th~ khå viing vang trong nhieu ITnh v~c khåc nhau trong xa hQi Nauy. Tu m()t lu~t su Abid Raja dang hånh nghS tich qrc cho c('>ng dbng cho d~n cac båe si, ky SU', cåc _vi dån ?iSu cua hQ dang c6 m~t trong cåc ghe t~i quoc h()i Na-uy, h()i d6ng thånh ph6 V. V ..

Cån nhån m~nh them, s~ tham gia cua h9 våo mai tmang chfnh tri. VS låu vS dåi trong tuung la_i, di nhien tieng no i va s~ ånh huang cua c()ng dong Pa~istan se tri~n na t6t d~p . Thi~t nghi kho co siic dån ngo~i kiSu nåo sånh kip. Uac mong sao giai tre Vi~t nam thu()c th~ h~ thu 2 sinh ra va Jan len t~ i Na-uy co m()t thåi d() va cåi nhin truang thånh han trong ti~n trinh hOi nh~p. Thånh cong vS m~t hQc vån eling chua d~, hay, vi tuang lai cua c()ng d6ng nen dt,~• phån nh,ieu han nu·a ~åo mai truang sinh ho~t doån th~, chinh tri,, de sånh vai v6i cåc b~n be ngo~i kieu trong tien trinh hQi nh~p tren que Imang thu hai.

Vii nfr sexy doi binh dång- Mi~n thu~ Ai båo vCi nfr sexy khong phåi lå m()t b9 mon ngh~ thu~t thi låm to r6i dåy nhe! Ham 06.1,2 .200? toa ph~c thåm t~i Oslo da phån quyet chac nlm bap rang, khong thay d6i: "Nhåy thoåt y sexy lå m()t mon ngh~ thu~t nlm bao mon ngh~ thu~t mua vui khåc" . Vi~t&D9c D~c San 2007

Sau khi nghe quan toa phån quy~t, co vfi nu· sexy Carmen va cac b<;tn d6ng nghi~p da vui mtmg h6 hai. Ly do d~ hi~u thoi k~ ttr day sa thu~ se khong co quySn doi hoi ti~n thu~ tri gia gia tang cho ve vao ci:ra nfi·a.

Bank.

- Day la, m(>t tin vui , thllng !gi quan tr<,mg d6i v&i nghe nhåy cua toi , bay gia toi duge ton trQng, danh gia nhu la m(>t nguai lam ngh~ thu~t.

Co Carmen cho bi~t trong thai gian 3 nam hanh nghS gai nhåy t<;ti nhiSu nai khllp Chau au, eima co nai nao båo thu nhu Na-uy ca, va co con hy v9ng sau phan quy~t nåy mQi chuy~n se thay doi. Carmen hi~n dang hanh nghS t<:ti cac vu tmang Diamon vå Go Go Bar. Su doi h6i doi cong nh~n nghS gai nhåy eling la ~9t mon ngh~ thu~t, da du·gc nhom chu nhan Den blue Engel hi~n lam chU vfi tmang Go Go Bar da vac dan len ki~n toa an Oslo, doi h6i dtwc mi~n trå tiSn thu~ tri gia gia tang cho ve vao c~·a. Nha Thu~ V1,1 sau khi nghe toa phån quy~t da khang an, nhung da phåi chåo thua. Nhom Den blue Engel vi~n chung ly do cach day 4 nam vS tm&c, t<;ti Konserthus Oslo da co nhOm Chipendale nhåy sexy do nam gio·i di~n , lue do sa thu~ dau co doi h6i tiSn thu~ ve vao CLJ'a dau . Chua h~t dau b<;tn nhe, ngai b(> truang B(> Van Hoa Trond Giske lue do khong c6 y ki~n gi h~t, ang cha dgi S1,1' phån u·ng cua Nha Thu~ V1,1 va cåc phån u·ng ttl' ben ngoai . - Th~t la 16 bich va nhåm nhf h~t su·c! Toi co cåm giac duang nlm quan toa chua bi~t gl rao trQi , b(> hQ eima bao gia bu·&c chan vao eau lac b(> nhåy stripp~ hay sao? N~u cho nghS gai nhfty "~ nli' than gay" la m(>t b(> mon ngh~ thu~t thi chiing khac nao d,i doi v&i phim khieu dam. V~y thi bay gia nghe gai nhåy co duge dua vao tr~·o·ng van hoa (kulturskolene) hay tru·ang cao dang ngh~ thu~t (Kunsthøyskolen) hay khong? - B(> nghe gai nhåy eling nh~n luang nhu m(>t nhå ngh~ thu~t sao? Th~t dang bu6n lam sao!" Day la Io·i phat bi~u nh~n dinh ci:m ba Inga Marte Thorkildsen thu(>c dång Xa H(>i Canh Tå. Inga Marte Thorkildsen nh~n duge Sl! d6ng tinh cua chLI tich Oy ban Van hoa va Gia dinh May H~len Molvæ Grimstad (ttr dång Nhan Dan Ca Doc Giao) cho rång toa pht:1c thlim da keo b(> mon ngM thu~t di qua xa. Cho vay ciing duc;rc giåi thU"Crng Nobel Giåi Nobel Hoa Binh cho nam 2006 duac trao cho ong Muhammed Yunus va hOi doan .Microfinans do ong sang !~p t~i Bangladesh, Grameen 78 Vi~t&DQc D~c San 2007

Muhammed Yunus

Doi dong ti~u sfr Muhammad Yunus sanh t~i Chittagong, m(>t hai cång l&n cua Bangladesh, ang hoan tM bång cao hQC ,t~i d~i h,QC Dhaka. Sau d6 ang Iåy bång ti~n sT ve kinh te t~i d~i hQc Vanderbilt Nashville US0 trong nam 1969. K~ do ang khai Sl,l' vao nghe giång d~y nhu la m(>t giao su kinh t~ t~i truo·ng d~i hQc Chittagong.

Muhammad Yunus thuc su båt dliu cuoc chi~n ch6ng s1,1· ngheo do i våo nåm 1974 khi . nan do i kem !an r(>ng t~i Bangladesh . La mot nhå kinh t~ tåi ba, ang thåu hi~u hoan cånh dan tinh ngheo kh6 va c~Q't nh~n ra rång d6i v&i m(>t nguai ngheo "kho rach ao om", chi cån cho ho vay mugn m(>t s6 v6n nh6 nhoi thoi eling d~ lam cho hQ co du nang l~rc d~ s6ng con. Th~ la tu: do ang tlwc: hi~n hoai bao cua minh d~ thay d?i b(> m~t the gi&i chung quanh ang. s6 v6n dau tien 27 do la må ong co trong bOp trong lue ca ,han, ang da dem cho m(>t ph1,1 nli' ngheo t~i mien que Jobra muQn d~ ba ta lam gh~ tre ban . S~u ang dU'Q'C nguai phl,l nu· hoan trå v&i m(>t s~ von va kem theo tiSn !ai ,tfnh ra vao khoang 5 dong bangladesh . Nh~ so ~ien nay må nguai ph1,1 nu· nQ co khå nan~ noi tiep cong vi~c lam vi ~c kinh doanh nuoi sang gia dinh qua ngay.

Mt.Jc tieu cua ngan hang Grameen Bank Ttr nam 1976, ang Yunus da sang !~p ra ngan hång cho vay ng co ten la Grameen Bank vo·i m1,1c tieu xuih tiSn cho nhu·ng nguai dan n~heo quanh vung mugn tm&c trå sau. Tll' do d~n bay gi,a Grameen Bank da cho vay han 5, l cy do la den 5,3 tri~u nguai. D~ båo dåm cac con na co v6n d~ hoan trå l~i, ang Yunus da thånh l~p ra h~ tho,ng solidarity groups - t~m dich " nhom lien ket". V &i h~ th6ng nå y nguai va y tiSn se t~o thanh m(>t nhom nh6 co trach nhiem lien d&i , h? tr9· d~ cun~ nhau c6 gllng hoan trå l~i khi kinh te da phåt trien. Sau th~nh cong t;åy, Grameen Bank eling da phåt trien di len bang cach cho vay bång the tfn

d1;1ng dS giup nhCl'ng ngu·ai qua ngheo, sau d6 ngån hång con cho vay tiSn dS mua nha, kinh tai cho vi~c danh båt ca cung M th6ng tu&i nu&c cho mua mang V.V.. K~t quå cho th~y v&i tlf tucmg cho vay cua ong Yunus da lam nen m9t mo hinh "Thång S\J' ngheo d6i mai CO hoa binh", Va mo hinh nay CO SlrC tac d{)ng manh Ji~t d~n nhfrng d~r an tuang tv t~i cac nu&c dang phat triSn eling nhu cåc nu&c cong nghi~p. M9t diSm dang chU y va khå n6i b~t cua Grameen Bank la hQ d?t n?ng va chU trQng d~n cac con nQ' phl;l nfr. Tren 96 % tiSn cho vay cua Grameen Bank dSu d6n cho gi&i nu. Chi@n thu~t cua Grameen Bank nåm tam ly chung: Ph1;1 nfr thuo·ng tån ti~n trong tieu pha, quan xuy@n mQi vi~c trong gia dlnh va h9 co khå nang dS hoån trå I~i s6 ng s&m han so v&i cånh nam gi&i.

Nam

Danh sach nhu·ng nhan v~t thling giai thm)·ng hoa binh tir nam 2000

2006

Grameen Bank, Mohammad Yunus

2005

IAEA, Mohamed E!Barad ei

2004

Wangari Maathai

2003

Shirin Ebadi

2002

Jimmy Carter

2001

Lie n Hi~p Qu6c, Kofi Annan

2000

Kim Dae-jung

LeNguyen

KiOO ~1ihii~ ~a~ tlo1amim ~~tag- tae~ ,,

vtcllh~m t<i'~- lb~ pJimioo~ ~n m:å.Wt1ilil<&·· an khal!l@ 1ih~ w.~~

Vi~t&D9c D?c San 2007

. , .Th." S3C ' hM'. G 101 IeU 01 (ti~p theo tir trang 73) •

Dpc Thu Thi H{lnh trong Tam Tinh MOi 'Co Non Stavanger lå ai v~y?' Ngm'ri yeu tha tc;ti Na-uy ngc;tc nhien hoi nhau khi th~y nhfrng vån tha xanh r0n, tuai mat xu~t hi~n tren cac ter d~c san ti~ng Vi~t.

Nh6 nghe kh6ng mua thu nhu da adn Gi6 mon man lim t6c r6i nh? bay Trang tdng gi6 rna h6 Nh6 c6 hay D6 la lue anh g9i thdm ten Nh6 Cung nhu dan ba, tha kh6 gi~u tu6i. 80 Vi~t&DQc D~c San 2007

DQC

nhfrng eau tha ong (fO cua m9t nfr si da thanh ba

ngo~i, dQc giå d~ n6i da gå. Nhung dQc Co Non Stavanger ngu<':Yi tad~ doan tac giå lå ai-- phåi lå m<)t ngu<':Yi tre, m<)t co gai c6 tårn h6n, da cåm va mai bi~t yeu. Khong chling co be chi låm b<) yeu duong, bai tinh råt nhy, n~u c6 d6 va, eling chi la m<)t 'chi~c la up m~t' :

Nh6 di r6i mua thu bu6n nhidu liim Chiic la vang up mijt kh6c ba va C ai ghen eling råt nhy, nhu m<)t... lo xa thoi :

Va anh nhe, ndu cimg ai sanh buac B6 qua dum l6i co viing ngay xua Chi vi 16i co viing d6 da c6 lk in dåu chan co thi si cua chung ta vai ngu<':Yi yeu. HQ da 'truac b~' n6 thånh tai sån rieng --båt khå xam ph~. Vån nhfrng giong tha nhu th~ l~i xuåt hi~n tren m<)t s6 t~p san ti~ng Vi~t ben ngoai Na-uy, duai nhi~u but hi~u khac ... va horn nay duge gom g6p trong t~p tha duai ten Thi H~nh. Vu<':Yn tha Thi H~nh con nhi~u kh6m hoa phång phåt mui Nguy~n Binh, Xuan Di~u, TTKH ... Phong tråo Tha Cach Tan khong nhfrng nen thong cåm cho di~u nay, rna con nen mling dmg gifra th~ h~ tre 6 hai ngo~i con c6 ngu<':Yi c~m cvi vai tha. Tha c6 s6ng mai lam mai duge. Di~u qui hon cai mai lå kho tang ti~ng Vi~t må Thi H~nh nang niu. Ai c6 th~ ngan duge cåm d<)ng khi bi~t nhfrng vån tha sau day duge vi~t bai m<)t co be danh vk chua th~o khi d~t chan tai Na-uy?

Mua xu· ngui'ri mui'ri tam niim vdn l(l Ph6 xa ten dui'rng g9i miii khong quen R6i nhfmg lUe d6i di?n vai dem aen Them nghe tidng que huang minh reo g9i M<)t bång chtmg khåc cho tårn long tang ti u ti~ng Vi~t cua Thi H~ lå nhfrng vån tha lve båt nhuy~n nhång, nhu :

Minh em ngdm h(lt mua rai Lang bu6n vi'ri v(li nhå ngui'ri tung gidy Trong khung cånh tha d6, nhåt lå gifra th<':Yi d~i lien m~g va but bi, nhfrng hinh tuqng ' mvc tim' ' ' phuqng vi' b6ng thoåt khoi khuon sao d~ tro thånh m<)t ti~ng gQi am thåm kh6 låm nga :

Anh ttdn v6·i em b&ng trang gidy trdng h9c Em din våi anh trang dan sa mau m7!C tim

tro

T~p tha nåy, vi th~, hy vQng khong phai la g6p nh~t m<)t b6 hoa kho d~ lam ky ni~m, nhung lå dånh d\lffi mot rna h~t gi6ng, dgi mua ...

Tiim Thanh (Oslo, Ngåy Kim Tinh giao thoa Thai Duong (8.6.2004)

Vi~t&Doc D~c San 2007

--Ginh tuyet

Thd : Thl H(lnh Nh(lc : Trin Thr,Jy Minh

t:J

} rdi

mot

mua

*=r·

vdi

,/. d~m

Lånh

trong

khoång

hu'

....

::___/ lq.nh

IÅy.

quy~n

bång khui\ng

Am 7

· #Si=d

kh6ng.

~ Chdi

·······~--

thAm.

•L

tr~ng.

d6ng

---

M ot

0 ~ 1~··~)~~~~~ ---~ ~~ 1 ~~~~~ chi~u

mua

d6ng

nam

Åy.

Måy

Song

hanh

l<he

bu&c

ben

nhjp

ROi

#1TIJ. 3

nghe long xao xuy~n. b6i

13m

~#;f-j=J Jl j

r---J~

!TI l F

··

u·ac

ROi

md.

_3 - -

tir

Åy

•.·.--

~ 3

3 n6i

chd d~m nhul1g canh thlf. U\ng

hbi ru11g ch uyi!n tlfdng tu·. Mong A

ngan

rlt

lang

quen

ngu'di,

nhang

åy

llffig

J-F-r·st

-j-.

ngån

r-:Fg ~J

anh

hay?

Ngån

sQ'i

~1M~ - -_ §~.Er~E~r;~. . -~-#~J~J~.~J~)~-I- ~:~~-~~G~-~~~-~:v~ -~ ~~$~ tuyl!t

ttr-=M E 3

ng2t tuyl!r lå

thlfdng

nho

{.\ A

M hu'Cing

dong

tton

bay ... NhC!

82 ViSt&DQc D?c San 2007

ctAy.

ng2t

J. nhung

sQ'i

tan

rren

*=n a tLtl1g giay

tul1g

tayl

phut .. .

Bang

hoang

thoang

hao. Am

hlf

vång

gi~c

nhlf

VQI

bao. Am

chil!m

Cc\nh

xao.

Gi et

cånh

tuy~t

timg

loi.

A7 17\

Blfoc

chån

mlnh

ch01

vOl ...

Bergen. th.!ng 9 n.:im 2006

•

41 l

•

' ..

... '

•

' l

' •

v~~D~~ ~~te~ "dJ ~ ~ ~ ~f ~ ~~ ~ ~ 200/ ~A

e~ 4~

144 .NJ"'- ~~ ~ ~"" ~

~~~AMI~·