Zuid Hollands Landschap 2013 by Drukkerij Verloop

MBAA E E

ZEEHEL

OP WEG

NROU DE

1 | 2013

UITN TE

Social Media

Vind ons op Facebook

www.zhl.nl/volg-ons

Volg de natuur bij jou in de buurt Leuke nieuwtjes, activiteitentips, mooie foto’s en prijsvragen... Je vindt het allemaal op onze regionale Facebookpagina’s. Kijk voor een compleet overzicht van onze social media kanalen op www.zhl.nl/volg-ons

colofon BA EM A

ZEEHEL

NROU DE

OP WEG

1 | 2013

UITN E TE

Kansen grijpen te plaatsen | | Natuur op onverwach in ’t zonnetje | Vrijwilligers Ontdek De Tapuit | Groen is gezond onze website Praat mee op

in crisistijd |

UITGAVE is het kwartaaltijdschrift van Stichting Het Zuid-Hollands Landschap. Jaargang 42, 1/2013 CONTACT Nesserdijk 368 | 3063 NE Rotterdam | (010) 272 22 22 | zhl@zuidhollandslandschap.nl | www.zuidhollandslandschap.nl De minimale bijdrage is € 20,- per kalenderjaar, per gezin. Wilt u de stichting steunen zonder tijdschrift of mailing bel (010) 272 22 22. Wilt u bij verhuizing gebruik maken van de PostNL verhuisservice? Opzeggen kan telefonisch of schriftelijk, voor 1 oktober. Foto voorkant: Herefort runderen begrazen het tijdelijk natuurgebied Eeserwold, fotograaf Robbert Wolf. Volgende nummer verschijnt eind mei

OPLAGE BESCHERMERADMINISTRATIE ANDERE GIFTEN REDACTIE REDACTIE KLANKBORD VORMGEVING EN DRUK ADVERTENTIEVERKOOP

54.000 ING Bank 307176 | IBAN NL94INGB0000307176 | BIC INGBNL2A ING Bank 66.29.75.367 | IBAN NL41INGB0662975367 | BIC INGBNL2A Eline Decker, Marie-Louise Govers (eindredactie), Michiel Houtzagers (hoofdredactie) en Tim Remmel (social media). Constance Alderlieste, Annelies Gras, Ineke Journee, Idde Lammers, Evelien Masselink, Boudewijn Swart en Dorien Wiltjer. Drukkerij Verloop | www.verloop.nl | (078) 69 128 99 A2 | ron.degraaf@xs4all.nl | (023) 526 04 05 Het drukproces van dit blad voldoet aan de meest strenge eisen op het gebied van milieu en gezondheid. Dit tijdschrift wordt gedrukt op FSC-gecertificeerd papier. De folie voor de verpakking van Zuid-Hollands Landschap bestaat uit de grondstoffen polyethyleen c.q. polypropyleen. Tijdens de productie, verwerking, het gebruik en de afbraak, ontstaan geen milieuonvriendelijke afvalstoffen.

Zuid-Hollands Landschap • 1 • 2013

Inhoudsopgave

Extra

12 Dunea 4 Opinie: Tijdelijke Natuur 6 Op pad met: Michiel Houtzagers en Maarten van der Valk 14 Fauna: Bever 15 Sponsornieuws 8 Vrijwilligersdag in Duinen van Oostvoorne 16 Landgoed Mildenburg: Herstel Lange Laan 9 Veldnieuws Extra Zeeheldenroute: wandelen bij Hoek van Holland 10 Natuur en Gezondheid Voorwoord

Wat van waarde is, koester je en wil je graag doorgeven aan volgende generaties. En dat geldt in het bijzonder voor natuur en landschap in je directe omgeving, zo denken wij bij het Zuid-Hollands Landschap. Natuur waar je regelmatig komt, waar je van kan genieten in de wetenschap dat de natuur zich kan blijven ontwikkelen. Of het nu gaat om de middeleeuwse veenweiden verkavelingen in de Krimpenerwaard, het uitgestrekte duingebied op Voorne of de Bollenstreek met zijn buitenplaatsen en kastelen. Het Zuid-Hollands Landschap zet zich al sinds 1934 in om het landschap voor u en uw kinderen te beschermen. Wij willen anno 2013 de verbinding tussen u en de natuur versterken. Hiervoor willen we nieuwe ideeën blijven ontwikkelen: van een openlucht bioscoop tot jungletochten door Klein Profijt. Vrijwilligers worden daarbij steeds belangrijker.

Landschap om van te genieten én door te geven aan volgende generaties. Afgelopen tijd zijn wij geconfronteerd met forse bezuinigingen. De organisatie moet aanzienlijk krimpen, waardoor wij minder kunnen realiseren. Er zal minder ingezet worden op verwerving van nieuwe terreinen, belangenbehartiging, monitoring en communicatie. U maar ook de natuur zal dat helaas gaan merken. Het Zuid-Hollands Landschap wil met andere partijen meer samenwerken om effectiever te zijn en kosten te besparen. Ik zie samen met het bestuur, veel kansen in de samenwerking met het Erfgoedhuis Zuid-Holland (cultuurhistorie en landgoederen) en Landschapsbeheer Zuid-Holland (vrijwilligers en weidevogelbeheer). Deze drie provinciale organisaties zetten zich op een vergelijkbare wijze in om ZuidHolland mooi en aantrekkelijk te houden.

U helpt ons door een korte enquête op www.zhl.nl/enquête in te vullen

Jan van Dam, Het Dok

Uw Landschap De gezamenlijke vrijwilligersdag in Hoek van Holland en de samenwerking tijdens de Open monumentendag op Kasteel Keukenhof smaken wat ons betreft naar meer. Wij willen graag uw mening weten over de samenwerking en de nieuwe koers gericht op meer verbinding met mensen. Op bladzijde 6 van dit tijdschrift leest u hier meer over. U helpt ons door een korte enquête op www.zhl.nl/enquête in te vullen. Uiteraard zullen wij de resultaten terugkoppelen en meewegen in toekomstige keuzes. Bij voorbaat dank voor uw medewerking! Michiel Houtzagers Directeur Zuid-Hollands Landschap

Michiel.Houtzagers@zhl.nl

@Houtzagers

Zuid-Hollands Landschap • 1 • 2013

Opinie

Natuur op

Robbert Wolf

onverwachte plaatsen U ziet het steeds meer in onze provincie: braakliggende grond die ligt te wachten op woningen of bedrijven. Kale plekken in het landschap die regelmatig worden omgeploegd zodat de natuur er geen kans krijgt. Eigenaren van braakliggende grond willen niet dat er beschermde soorten in het gebied leven. En dat is te begrijpen, want als die soorten zich daar een maal vestigen kan de eigenaar de grond niet gebruiken als bedrijventerrein of woonwijk. Toch is dat jammer voor de natuur en het landschap in Zuid-Holland. Als braakliggende terreinen tijdelijk plaats maken voor natuur levert dat veel winst op voor het landschap in de provincie.

Tijdelijk natuurgebied Eeserwold

Eibert Jongsma werkt bij Landschap Overijssel, de evenknie van het ZuidHollands Landschap in Overijssel. Als landschapsadviseur is Eibert actief aan het werk om braakliggende gebieden

Zuid-Hollands Landschap • 1 • 2013

om te vormen tot tijdelijk natuurgebied. Daarover vertelt hij enthousiast: ”Het duurt vaak nog jaren voordat op braakliggende stukken grond woningen worden gebouwd, dus dat is voor de natuur een enorme kans om zich te ontwikkelen.” In Eeserwold ligt een 113 hectare groot gebied wat in de toekomst een woonwijk en een bedrijventerrein moet worden. De eigenaar van het land werkt samen met landschap Overijssel om er in de tussentijd een natuurgebied van te maken. “Eeserwold is na drie jaar al een prachtig tijdelijk natuurgebied geworden. We hebben een poel gegraven voor padden en vogels, verder doen we minimaal aan beheer. Er vliegen veldleeuweriken, kievieten en scholeksters. Soorten zoals de blauwe breedscheenjuffer zitten hier in het

ruige gras. En langs de randen groeit de koekoeksbloem.” In Eeserwold grazen ook Herefort runderen. “Zij helpen ons bij het beheer en voorkomen dat dit gebied dicht groeit. De runderen maken open en kale plekken en dat zorgt voor veel variatie.”

Kraamkamer voor pionierssoorten

Braakliggende terreinen zijn een ideale kraamkamer voor pionierssoorten. Deze soorten kunnen een stuk grond snel innemen, zich vermeerderen en verspreiden. Voor veel planten en dieren is een tijdelijk natuurgebied een verademing, omdat ze geen strijd aan hoeven gaan met andere planten en dieren. Pionierssoorten planten zich snel voort en verspreiden zich in de wijde omgeving. En daar zit de winst voor de natuur. Verschillende soorten orchideeën, de rugstreeppad en plevieren kunnen van de tijdelijke natuurgebiedjes profiteren. De keerzijde van tijdelijke natuur is dat de natuur ooit plaats moet maken voor woningen of bedrijven. Toch is het de moeite waard om gebieden tijdelijk te laten verruigen. Het brengt nieuwe soorten naar de

Nico van Kappel

Bontbekplevier

Wat vindt u van tijdelijke natuur?

omgeving en het landschap knapt er van op. Ook al wordt een tijdelijk natuurgebied weer verwijderd, de pionierssoorten trekken verder naar een ander kaal stuk grond.

Natuur dichtbij

In onze provincie liggen veel braakliggende terreinen in de buurt van de stad of een dorp. Als daar tijdelijke natuur van wordt gemaakt kan iedereen genieten van natuur dichtbij. Er zijn in het land al veel leuke initiatieven waarbij enthousiaste buurtbewoners meehelpen om een tijdelijk natuurgebied te onderhouden of er activiteiten te organiseren. Er zijn plekken die worden ingericht als speelnatuur, waar kinderen spelenderwijs kennis kunnen maken met de natuur. Andere plekken worden door beheerders juist weer met rust gelaten. Daar kan de natuur helemaal zijn eigen gang gaan. In alle tijdelijke natuurgebieden mogen mensen wandelen en excursies organiseren, want over het ontstaan van nieuwe natuur is een heleboel te leren. Annelies Gras

Hoe werkt de regelgeving voor tijdelijke natuur? Het ministerie van Economische Zaken heeft een beleidslijn Tijdelijke Natuur ontwikkeld. Grondeigenaren kunnen nu vooraf ontheffing van de Flora- en faunawet krijgen. Deze ontheffing krijgen zij voor de soorten die op het terrein kunnen voorkomen wanneer de natuur de ruimte krijgt. Dat betekent dat de grondeigenaren van te voren een inschatting moeten maken van de soorten die zich in een gebied zullen gaan vestigen. De ontheffing wordt afgegeven voor tien jaar een geeft de grondeigenaar de zekerheid dat de natuur zich kan ontwikkelen en dat hij de natuur weer kan verwijderen als hij het gebied gaat inrichten.

Nico van Kappel

Herefort runderen begrazen het tijdelijk natuurgebied Eeserwold.

Het Zuid-Hollands Landschap is enthousiast over tijdelijke natuur en wil samen met grondeigenaren en mensen uit de omgeving bekijken of er plekken zijn die als tijdelijk natuurgebied kunnen fungeren. Maar daarvoor is het belangrijk dat u als Beschermer tijdelijke natuur ook een warm hart toedraagt. Bekijk daarom op onze website een filmpje over tijdelijke natuur in Overijssel en geef uw mening via Facebook of Twitter. Ziet u ook kansen bij u in de buurt? Heeft u een goed idee voor activiteiten in een tijdelijk natuurgebied? Of bent u er tegen omdat de natuur weer verdwijnt? Praat mee met het Zuid-Hollands Landschap. Gebruik daarvoor op Twitter de hashtag #tijdelijkenatuur. www.zhl.nl/tijdelijkenatuur

Blauwtje op koekoeksbloem

Zuid-Hollands Landschap â&#x20AC;˘ 1 â&#x20AC;˘ 2013

OP pad met...

Kansen grijpen in crisistijd

Weggevallen provinciesubsidies Dit is precies wat het Zuid-Hollands Landschap de komende jaren voor ogen staat. “We willen als natuurbeschermingsorganisatie dichter bij de mensen staan”, zegt Houtzagers. “We willen mensen meer verbinden met natuurgebieden en meer voor mensen gaan betekenen, om ze steviger aan ons te binden.” Dat laatste is hard nodig, want de provincie Zuid-Holland gaat de subsidie de komende jaren flink bekorten, als uitkomst van een juridische strijd, aangespannen door particuliere grondeigenaren die de subsidie aan het Landschap als concurrentievervalsing zagen. Houtzagers: “Andere provincies hebben deze discussie op een andere manier gevoerd en andere keuzes gemaakt.” Lastig, vindt Houtzagers, omdat een flink deel van de weggevallen provinciesubsidies werd besteed aan recreatievoorzieningen, toezicht en terreinbeheer. Zonder beheer groeien de duinen snel dicht met duindoorns en andere struiken. Want door de luchtvervuiling waaien er veel extra meststoffen in de vorm van stikstofverbindingen het terrein

Zuid-Hollands Landschap • 1 • 2013

Het Zuid-Hollands Landschap zet een nieuwe koers in, actief en ondernemend. Sterk teruggelopen provinciesubsidies dwingen tot een grote reorganisatie, met banenverlies. Vrijwilligers zijn harder nodig dan ooit. “Gelukkig heeft onze stichting een heel trouwe achterban”, constateren directeur Michiel Houtzagers en regiohoofd kuststreek Maarten van der Valk tijdens een duinwandeling door de Van Dixhoorndriehoek bij Hoek van Holland. “Wij gaan ons publiek voortaan nog beter bedienen met allerlei leuke activiteiten dichtbij huis, speciaal ook voor stadsbewoners en jonge gezinnen. Want wij zien mensen graag van de natuur genieten.”

Marion de Boo

Het is zonnig en bladstil in de duinen bij Hoek van Holland. Meeuwen zwenken voorbij, een konijntje sprint weg. “Voor stadsbewoners is dit een heerlijk gebied om op zondagmiddag lekker uit te waaien”, zegt Maarten van der Valk. “Vaak zie je dan dat volwassenen het verharde pad naar zee kiezen, terwijl de kinderen dwars door het duin gaan. En dat mág hier ook.” Michiel Houtzagers knikt volmondig. Zijn eigen kinderen van 7, 9 en 12 jaar oud roetsjen hier in het weekeinde maar al te graag van de zanderige hellingen af. “Dat is echt genieten met het hele gezin!”

Michiel Houtzagers (l) en Maarten van der Valk

Maarten Kalisvaart

Dick Hogewoning

in en dan gaan allerlei struiken in de duingraslandjes steeds harder groeien. Houtzagers: “We zijn wettelijk verplicht om te zorgen dat deze duinen hun bijzondere kwaliteiten behouden. Dat is vastgelegd binnen het Europese Natura 2000-beleid. Op het beheer van onze kostbare natuurterreinen willen we in geen geval beknibbelen.”

Van Dixhoorndriehoek

Op onze rondwandeling ligt het duingebied er prachtig bij. “De Van Dixhoorndriehoek ontstond begin jaren zeventig door zandopspuitingen langs de duinrand bij Hoek van Holland”, vertelt Maarten van der Valk. “Met zand, dat vrijkwam bij het uitbaggeren van de Rotterdamse havens en vaargeulen werd de kustlijn versterkt. Het opgespoten gebied tussen de oude en de nieuwe duinenrij ontwikkelde zich tot een mooie natte duinvallei. De zandhagedis en de rugstreeppad verschenen vanzelf en in de zomer stikt het hier van de orchideeën.” De Van Dixhoorndriehoek is een Europees beschermd natuurmonument, een zogenoemd ‘Natura 2000-gebied’. Begin 2012 werd het 110 hectare grote terrein door de deelgemeente Hoek van Holland overgedragen aan het ZuidHollands Landschap. Samen met het aan de zuidkant gelegen Vinetaduin en Spanjaards Duin aan de noordkant heeft de stichting nu een mooi aaneengesloten duingebied in beheer. “De mogelijkheden zijn hier heel erg groot, om de natuurwaarden te verhogen én om de recreanten meer te bieden”, zegt Maarten. De gemeente Rotterdam en de provincie Zuid-Holland stelden samen 1,2 miljoen

Moeraswespenorchis euro beschikbaar om het natuurgebied goed te beheren. Dit geld is deels afkomstig uit de compensatiegelden voor mogelijke schade aan de duinen, veroorzaakt door het havengebied van Rotterdam Samen met vrijwilligers maakt het Zuid-Hollands Landschap van duindoornstruwelen weer mooie duingraslandjes. Wandelpaden worden verbeterd en lelijke hekken zoveel mogelijk weggehaald. Grazende schapen helpen mee om het landschap open te houden.

Natuurlijk Verbonden

De komende jaren wil het Zuid-Hollands Landschap meer gaan samenwerken met bedrijven en andere instanties en nieuwe inkomstenbronnen aanboren, bijvoorbeeld met speciale excursies voor bedrijfssponsoren. Houtzagers: “De economische crisis dwingt ons om creatiever te zijn en te zorgen dat we meer mensen aan ons binden. Bijvoorbeeld met bijzondere excursies, verkoop van haardhout en vrijwilligerswerk. Steeds meer mensen sluiten zich als vrijwilliger bij de stichting aan. Daar zijn we heel blij mee. Goed nieuws is ook dat ons ledenaantal ondanks de crisis niet achteruitgaat. Sterker nog, mensen blijken juist bereid zijn om een extra donatie te doen vanwege de crisis. Natuur wordt soms gezien als een luxeproduct. Zeker in een provincie als Zuid-Holland, waar we zo weinig natuur hebben, is dat heel triest. Natuur is juist broodnodig!” Marion de Boo

Zelf op pad De Van Dixhoorndriehoek is vrij toegankelijk. Er lopen diverse wandelen fietspaden, zoals de Zeeheldenroute in dit tijdschrift. Treinreizigers vanuit Rotterdam kunnen uitstappen op NS station Hoek van Holland Haven (waar OV-fietsen te huur zijn) of NS station Hoek van Holland Strand. Vanuit Den Haag rijdt Bus 35 naar halte Strandweg in Hoek van Holland.

Op Weg

www.gethoekt.nl VVV Store / Stichting Get Hoekt, Prins Hendrikstraat 281 in Hoek van Holland, (0174) 519 570.

Maarten Kalisvaart

Schapen houden het landschap open

Rugstreeppad

Zuid-Hollands Landschap • 1 • 2013

Natuur bij u in de buurt

Floris Scheplitz

zaterdag 9 maart

in Duinen van Oostvoorne

Vrijwilligersdag Landschapsbeheer Zuid-

handen uit de mouwen steken,

De provinciale organisaties Landschapsbeheer Zuid-Holland, het Zuid-Hollands Landschap en het Erfgoedhuis Zuid-Holland werken nauw samen op de terreinen natuur, landschap en cultuurhistorie. Die werkvelden overlappen elkaar en met de samenwerking streven we naar een integrale benadering van de leefomgeving van bewoners van Zuid-Holland. Zowel natuur als erfgoed zijn belangrijke onderdelen van een waardevol landschap, dat op haar beurt niet kan bestaan zonder een actieve bijdrage van haar bewoners en gebruikers. Vrijwilligers zijn hierbij dus voor alle partijen onmisbaar.

zijn uitgenodigd op zaterdag

Belangeloze inzet

Holland, het Zuid-Hollands Landschap en het Erfgoedhuis Zuid-Holland organiseren voor de tweede keer gezamenlijk de provinciale vrijwilligersdag. Vrijwilligers die door het jaar heen voor één van de drie provinciale partners de

9 maart voor een compleet verzorgde dag in de Duinen van Oostvoorne, rondom de Tenellaplas, eigendom van het Zuid-Hollands Landschap.

Zuid-Hollands Landschap • 1 • 2013

De provinciale vrijwilligersdag vindt ieder jaar plaats om alle vrijwilligers te bedanken voor hun belangeloze inzet. Door samenwerking met de drie organisaties wordt een gevarieerd programma aangeboden. De programmaonderdelen bieden de mogelijkheid om - met elkaar – erfgoed, landschap of natuur te verkennen en om

zelf in de duinen aan de slag te gaan. En natuurlijk om elkaar in ontspannen sfeer te ontmoeten, met een lekkere lunch, hapjes en drankjes.

Locatie

De dag vindt plaats rondom Bezoekerscentrum Tenellaplas, middenin de Duinen van Oostvoorne. Dit is één van de meest gevarieerde duingebieden van West-Europa. U treft er bijna tweederde van de Nederlandse broedvogelsoorten aan en bijna de helft van alle wilde Nederlandse plantensoorten.

informatie Kijk voor meer mma op over het progra f willigersdag o www.zhl.nl/vrij l /vrijwilligerszh m o .c k o o b e c a www.f De provinciale vrijwilligersdag in ZuidHolland wordt medegefinancierd door de Nationale Postcode Loterij.

veldnieuws

Zoogdierenzegels De natuur komt tot leven Een nieuwe postzegelserie met Nederlandse zoogdieren is nu te koop bij het postkantoor! PostNL en Stichting Natuurbeelden geven de serie uit, van 36 zegels met bekende zoogdieren zoals de eekhoorn, het edelhert, de vos en de zeehond. De complete serie is verkrijgbaar via een abonnement. Kijk op www.zhl.nl/zoogdierenzegels

Bron: Chris de Waard / www.sleutelstad.nl

Nieuwsbrief

Weidevogelgebied Oostvlietpolder Toegankelijk

Wethouder Frank de Wit van de gemeente Leiden opende donderdag 24 januari officieel het toegangshek naar het 38 hectare metende natuuren recreatiegebied ’t Vogelhoff in de Oostvlietpolder. Het Zuid-Hollands Landschap gaat dit gebied bij Leiden beheren, gesteund door de agrariërs in dit gebied. Dankzij de goede samenwerking van alle partijen, recreëren bewoners van stad en dorp nu in zo’n mooi groen gebied. Het fietspad door het gebied verbindt Leiden bovendien met het Groene Hart. ’t Vogelhoff heeft aantrekkelijke recreatieve elementen, van actief struinen tot languit loungen!

Meld u aan voor de nieuwsbrief en ontvang iedere maand de leukste excursies, wandel- of fietsroute tips, natuurnieuwtjes en de Beschermervoordelen per mail. www.zhl.nl/nieuwsbrief

Enthousiaste reactie van Beschermer Goeiemorgen! Ik begin het jaar met een compliment aan u. Ik ben al jaren lid van de Stichting. Eigenlijk vooral omdat ik - als inwoner van Leiden regelmatig ga wandelen rond het Huys te Warmont.en daarvan elke keer weer geniet. Toen een aantal jaren geleden werd gestart met de herinrichting van het bos rond het kasteel was ik sceptisch: het bos was toch al mooi zoals het was. Afgelopen zondag wandelde ik er weer en toen moest ik voor het eerst vaststellen dat de herinrichting een mooie verbetering is geworden. Er zijn veel meer zichtlijnen en panorama’s. Het dichte bos is nu een spannend park geworden. Vriendelijke groet, Peter de Leeuw

U helpt ons door een korte enquête op www.zhl.nl/enquête in te vullen

NATUURAGENDA

Stoom, wind en water

Op zaterdag 6 april zet het historische stoomgemaal (anno 1872) de Hooge Boezem, Hoogstraat 31 in Haastrecht, haar deuren open. De hele dag staat een gevarieerd programma centraal, van museum- en molen bezoek tot een wandeltocht door het natuurgebied de Hooge Boezem achter Haastrecht. Het Zuid-Hollands Landschap organiseert sam en met Stichting Gemaal de Hoge Boezem en Historische Vereniging Haas trecht het arrangement ‘Stoom, wind en water’.

Aanbieding Vakantiewoning Drenthe Karakteristiek en comfortabel

5% korting

Meer info www.drentslandschaplogies.nl Kijk voor alle prachtige vakantiehuisjes van de provinciale Landschappen op www.inhetlandschap.nl

Er wordt stilgestaan bij het bewogen verle den, toen het gemaal nog dienst deed en zorgde voor droge voeten in de polder. Kijk op www.zhl.nl/stoomgemaal

Zuid-Hollands Landschap • 1 • 2013

GRATIS PROEFNUMMER ZUID-HOLLANDS LANDSCHAP Wilt u iemand bekend maken met het werk van de Stichting Het Zuid-Hollands Landschap?

Vraag gratis een proefnummer aan voor een

familielid, vriend(in), buurman(-vrouw) of collega.

Het gratis proefnummer kunt u sturen naar Naam .......................................................................................................................................................................................................... m/v Adres ............................................................................................................................................................................................................................. Postcode ................................................................................................................................................................................................................. Plaats ............................................................................................................................................................................................................................  JA, ik blijf ook graag per e-mail op de hoogte van de resultaten van het Zuid-Hollands Landschap 1/2013

E-mail ...........................................................................................................................................................................................................................

Sander Poppe

25,50,-

Geboortedatum – –

(minimaal 20,-) en ik ontvang als beschermer ieder kwartaal het tijdschrift Zuid-Hollands Landschap

JA, ik blijf ook graag per e-mail op de hoogte van de resultaten van het Zuid-Hollands Landschap.

Handtekening

E-mail

Datum

Telefoonnummer

10,-

Postcode en woonplaats

Adres

Naam en voorletters

JAARLIJKS

EENMALIG

–

Rekeningnummer

–

Ik steun de natuur in mijn omgeving en geef hiermee toestemming het hiernaast genoemde bedrag automatisch af te schrijven van mijn rekening:

ik steun de Stichting Het Zuid-Hollands Landschap en maak het mogelijk de natuur te beschermen. Ik geef:

Alleen samen kunnen we de natuur in uw buurt beschermen

De uitslag wordt per mail bekend gemaakt.

Graag invullen met blokletters.

Uw e-mail: .......................................................................................................................................

Een thuis voor elke vogel. www.wilnest.eu

en maak kans op dit leuke vogelhuisje!

GRATIS NIEUWSBRIEF

SCHRIJF U IN VOOR DE

JA,

Deze actie is geldig tot 1 mei 2013

1/2013

3000WB646 3000WB646

t.a.v. de Beschermersadministratie 3000WB646 Antwoordnummer 646 3000 WB ROTTERDAM

Stichting Het Zuid-Hollands Landschap t.a.v. de Beschermersadministratie Antwoordnummer 646 Stichting Het Zuid-Hollands Landschap 3000 WB ROTTERDAM t.a.v. de Beschermersadministratie 3000WB646 Antwoordnummer 646 Stichting Het Zuid-Hollands Landschap 3000 WB ROTTERDAM

3000WB646 3000WB646

t.a.v. de Beschermersadministratie 3000WB646 Antwoordnummer 646 3000 WB ROTTERDAM

Stichting Het Zuid-Hollands Landschap t.a.v. de Beschermersadministratie Antwoordnummer 646 Stichting Het Zuid-Hollands Landschap 3000 WB ROTTERDAM

postzegel graag, hoeft niet

Stichting Het Zuid-Hollands Landschap t.a.v. de Beschermersadministratie Antwoordnummer 646 3000 WB ROTTERDAM postzegel graag

3000WB646

Stichting Het Zuid-Hollands Landschap t.a.v. de Beschermersadministratie Antwoordnummer 646 3000 WB ROTTERDAM

3000WB646 3000WB646

Nie u

Wa te

We verzoeken u vriendelijk beschadigingen aan de paddenstoelen of ontbrekende rode routepaaltjes te melden via vvv@hoekvanholland.nl

rwe

© 2012 Stichting Get Hoekt, Hoek van Holland De inhoud van deze folder is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Stichting Get Hoekt aanvaardt geen aansprakelijkheid t.a.v. wijzigingen en/of onvolkomenheden.

zand

26006 26005

Spe

Hoekse Bosjes

raat Doornst

elw

Horentjes Tussenzand str.

Kle

d zan

Duin

roo we s g

n ga

G RGWE

N BU

DE KVAN

DIR

ter es Ze pad

n e- oo Zenem a

m Com

ris issa

sew

and

enz

rav

's-G

lpw

weg

Jas

ns we

ave

26003

rgh

Station "Hoek van Holland Strand"

26004

ofw

rkh

tio

Sta

v.h

sto

lag

ck de Ha

str

laa n

Pi et

Van Spilbergenhof

. str oe ek nt o B

ar ts tra a

nK we

leij

ide

se du

J.V .

ijk

str

M Sc idd he en ep va

Rijpstraat

traat Lints

Nie u

wla n

ds e

ld e

rwe

Tasman hof

eu wl

an ds ed ijk

sp a

Nieuwlandsepark

Nie uw lan ds ed uin we g

route

Ad ria an

Nie uw lan ds ed ijk

Nieuwlandseduin

Wandelen van Hoek van Holland naar zee

ar tst ra a

ra at

T m onn an epl ei n

liu

rte

Sc 2e he va Sc ep ar he va tst ep ar ra tp at ad

Jolstr

Ericksstr.

Ma rjo rys

tra at

Klo

os ter str aa

G em De m a Co Fr isi rd us es pa st ra d

Ba re nt

ss tra at

Mercatorweg

Haghenstraat

Jan de Geuspad

Bo M lst elc ra hio p

Willem Barentsstraat

Jan Mayhof

Paludanushof

Bastiaan Boxmanpad

Weeningstr.

Christiaan

Johannes Timmerspad

Huibregt Meijboomstraat

Rokus de Grootpad

Jan de Geuspad

• wandelroute • 2,8 kilometer • markanteV.T.V. padenstoelen en paaltjes "de Noord Bonnen" met rode kop • Zeeheldenverhaal downloaden: Dorp http://bit.ly/zeehelden • © 2012 Stichting Get Hoekt, Hoek van Holland

Columbusst raat

es rd d Co pa

d ter Pie

Le en va nO oij en str aa t

Zeehelden Va n

gth

Av en

str a

us ta

v.h

aa9 th . els tra

A de ntho Br niu uij s nh of

J Scaap he va urh n d of e

Planciushof

rik

Sc him efs

g we ich

He tr.

de lag

rw Ha

ins

Pr ar

Pa efs

dga

Ron

26001

Station "Hoek van Holland Haven" atio

26002

HOEK VAN HOLLAND

Met dank aan de scouts van Scoutinggroep Prins Hendrik voor het vernieuwen van de rode-paaltjes wandelroute in 2012. Deze uitgave is mogelijk gemaakt door het burgerinitiatief van Klaas Degeling en met financiële bijdragen van de deelgemeente Hoek van Holland en hetKon ing in E ANWB Fonds. mm ab ou Een drietal paddenstoelen is in 2012 vernieuwd en hebben de rode kleur. Dit lev ard heeft geen verdere betekenis.

Ko n

ing in

26007

Chris van Steenbergen ontwikkelde deze wandelroute. Strandweg Tekst: Annie van den Bos en Hans van Aalst Mauritsweg Prinses Marianne Cartografie: Allround Reclame hof Koning Willem III Fotografie: Klaas Degeling en Hans Deijl. weg Stationsweg Coördinatie: Stichting Opzoomer Mee en VVV Hoek van Holland (Stichting Get Seinpad Hoekt) Seinpad

Colofon

Ba dw eg

26008

Strand en Duin

Prins Willemwe

e Ze

levard

lev

nd b

Emm abou

vil

tra

Fortweg

26009

Koningin Wilhelmina weg

He lm

we g G

nt ka

ra St

in du en an z

va le ou

ch tes

uiu sw

26010

Cr uq

we g

nd b

g Duinwe

Prins

Klein Speelw eg

tra at Alk s

ich Ha rw

weg

Gro otz and

oo t za nd G r

Duin

eg av Be rgh

Koningin Sophieweg

oo r N

ew ds an d l a nd 's- sepa Gr d av en z

Dis tels k

ho f et dij Ri

H Br oek ink se

tra dij ks Ri et

d d

Ka ap we g se nd dla or No

nd rdla ins

aa t

nip laa n str

No o tra ks dij Rie t

an ergenstraa

we g

Bl es

He tv en es id

iam an tla an

nL Ja

els s

tra

at Columbusstraat

Do kt e rK

str .

Mahustraat

ies tr.

Tasmanweg

de r

r Co

Ma rjo

er la

n aa ipl Kn No or dla nd s

ew eg

Mahustraat

ne li

str aa t

ro pe

aa t

en nd

St str .

Ga ng es

Pr str . dia nc or aa str on y

str .

ard

Va lk

rys

rjo

ra at

Van Spilb

tra ols

Do kte rD

ho Sc

us ts

Ra dm ar str

tr. tra

Ar y

tr.

ra a

rst

ste

els t h. v.

Me struldij . k-

Paulus v.As

es Lic

Sc Kle ho ine ols tr.

ren

Stuyv esan tpad

Pr h.

str

He nk Nij lan d-

en Le

we n Ho u

va n

de r

t aa

str

Vin jé

DI R

Wil

s tr aa t Vin jés tr.

Wil

N DE

KV AN

WE G

RG BU

Do kte r aa t

olin kst r

Pl aa

tto r st enr . S va ch ar ee tp plei n

str

s ciu u Ve le

yd e

str .

tra

co p

rd Co

str.

r Co

Adriaan van der

aree

Maetsuykerpad

tr.

s en

traa

s een gev

Willem

siu sp ad

Steven van der

Rog

Johan Mauritsstraat

h. .v.

i Sp

Eenhoornstraat

Dolphijnstr.

lwe g

n Va

Hil

terstraa

der

Ho eks e

de Ruy

van

Dubbele

t traa

r Ha

re er St

at ra st

aat

rs Wie

Wierdsma

g ur nb

ns tra a

WANDELroute

Zeehelden fascinerende route “een wandeltocht”

Hoek van Holland

nige jaren geleden werd in Hoek van Holland de zeeheldenroute – een unieke wandelroute door bos en duin richting zee – geïntroduceerd. Deze wandelroute, een initiatief van Chris van Steenbergen, leid je door het Roomse Duin en de Hoekse bosjes naar het strand. De route van de wandeling wordt aangegeven door zeer markante paddenstoelen en paaltjes met een rode kop. Op de paddenstoelen leest u een zeeheldenverhaal die herinnert aan vroegere zeevaarders.

De fantasie wordt tijdens de wandeling geprikkeld en aan het eind van de wandeling aan de zee staat de tijd even stil en gaan de gedachten uit naar lang vervlogen tijden en verre streken aan de horizon. Gevoelens worden gedeeld met onze historische zeehelden. Zeer recent is de wandelroute in eren herstelt. Beschadigde paddenstoelen en paaltjes zijn vervangen. De zeeheldenroute is ongeveer drie kilometer lang, de rondwandeling via het strand en de pier circa zes kilometer. Een prachtig wandeling, samengesteld door de Stichting Get Hoekt, met hulp van het ANWB Fonds. De route geeft, al wandelend langs de paddenstoelen, op een boeiende wijze informatie over het gebied en bezienswaardigheden.

Route Wandel de route en lees het verhaal door de paddenstoelen met rode of witte kap te volgen

Routebeschrijving  Het vertrekpunt van deze zeeheldentocht is de VVV- store. Steek het zebrapad nabij de kruising Langeweg/Harwichweg over (ongeveer 100 m van VVV kiosk verwijderd).  De Zeeheldenroute start bij het entreebord waar ook de eerste paddenstoel te vinden is bij de ingang van dit bos/duingebied het Roomse Duin genoemd.  Aan het einde van dit bos/duingebied moet de weg overgestoken worden. Na het hek twee keer achter elkaar een fietspad met verkeer in beide richtingen! Dus wees voorzichtig!  Aangekomen in de Hoekse Bosjes wordt rechts aangehouden (eerste Y-splitsing). Even verderop bij de Y-Splitsing in het bos worden de zogenaamde zoemsteen en de zuil met het historische opschrift ‘privatieve jagt van den koning’ aangetroffen.  De zuil met het historische opschrift ‘privatieve jagt van den koning’. Dit houdt in dat de Hoekse Bosjes vroeger het exclusieve jachtdomein van het huis van Oranje waren.  De zogenaamde zoemsteen. Het is een steenblok met een rond gat en daarachter een vergrote uitholling. Wie zijn hoofd er in steekt en zoemt in verschillende toonhoogten, merkt hoe geluid kan vervormen.  Vlak voor het einde van het bos aan de rechterkant is er een witte brug. Deze brug komt op veel trouwfoto’s voor van stelletjes uit de regio.  Na het verlaten van het bosgebied doorkruist de zeeheldentocht een markant duingebied richting zee. Dit duingebied, met de naam Vinetaduin, is uniek vanwege de aanwezige ‑ flora en fauna. Maar in het bijzonder door de aanwezigheid van vele bunkers en kazematten die herinneren aan de Tweede Wereldoorlog. Dit gebied is een onderdeel van ons militair erfgoed.  Het wandelpad door het Vinetaduin eindigt op de Strandboulevard. Deze boulevard wordt direct overgestoken.  De tocht gaat nu verder door de duinen. Dit duingebied was eens zee en is door zandopspuiting kunstmatig aangelegd. Wellicht is in het verleden door menig zeeheld dit kustgebied door de kijker bespied. Ook dit duingebied herbergt een unieke ‑ flora en fauna. Een onverwachte ontmoeting met een vos is niet uitgesloten.

De wandeling eindigt op de top van het duin. De zee is bereikt!

Dat is te zien en te ruiken. Deze geweldige ervaring kan gedeeld worden met die van onze nationale zeehelden in het verleden. Zee, lucht en geur zijn van alle tijden.

Hier eindigt de Zeeheldenroute.

 Tip

Stichting Het Zuid-Hollands Landschap Nesserdijk 368 3063 NE Rotterdam 010 272 22 22 info@zhl.nl www.zhl.nl

Uitgegeven bij tijdschrift 1/2013 met toestemming van Stichting Get Hoekt

Honden Aan de lijn toegestaan.

Een suggestie voor de terugwandeling is linksaf over het strand, richting de Noorderpier. Met eerst de zee en later de Nieuwe Waterweg aan de rechterhand worden gepasseerd: het Atlantikwall-museum, het herdenkingsmonument, moderne kunst, de loodswoningen, het Hooghe Lichtopstand, het monument ‘Channel Crossing to Life’ en wordt de Berghaven bereikt. Hier staat het monument De Redder. Na de Berghaven linksaf het spoor over, terug richting het centrum. Er bevinden zich trappen, steile stukjes en rul zand in deze route. Daarom is de route niet toegankelijk voor rolstoelers en/of mensen die slecht ter been zijn.

Op weg

Start VVV Store / Stichting Get Hoekt Prins Hendrikstraat 281 3151 AK Hoek van Holland 0174 51 95 70 Openingstijden maandag t/m zaterdag: 9.30-12.30 uur en 13.00-17.00 uur

Lengte 2,8 kilometer (Ook als GPS wandeling beschikbaar 2,3 km)

Markering markante padenstoelen en paaltjes met rode kop

Natuurcollectief

Groen

is gezond

Buiten is het lang niet pluis. Je krijgt er moddervoeten, jeuk van de brandnetels en schrammen van de bramenstruiken. Om nog maar te zwijgen van muggenbulten en wespensteken. Bij harde wind waait het zand in je ogen en misschien krijg je wel een boomtak op je hoofd. Toch zijn alle experts het er over eens: De natuur is goed voor u! Buiten zijn is gezond.

Zuid-Hollands Landschap â&#x20AC;˘ 1 â&#x20AC;˘ 2013

Daarom organiseert het Zuid-Hollands Landschap samen met Atletiek Vereniging Start uit Lekkerkerk dit jaar voor het eerst de Gele Lis Loop. Op zaterdag 25 mei bent u van harte welkom om mee te wandelen! Deelnemers kunnen kiezen uit verschillende afstanden. Onderweg kunt u volop genieten van het uitbundige voorjaar in de Krimpenerwaard. Bovendien loopt u extra geld voor het behoud van natuur en landschap voor onze stichting bij elkaar. Start en finish zijn bij de beheerboerderij van het ZuidHollands Landschap, Schaapjeszijde 3 in Ouderkerk aan den IJssel (tussen Berkenwoude en Gouderak). Op www.zhl.nl/ gele-lis-loop vindt u meer informatie.

Kalmerend

En daar blijft het niet bij. Op de website van het Zuid-Hollands Landschap vindt u tal van mooie wandelen fietsroutes om het hele jaar lekker uit te waaien en onderweg te genieten van bijzondere landschappen dichtbij huis. In de natuur kom je tot rust en kun je je ontspannen. Alleen al het kijken naar groen werkt kalmerend. Maar sporten werkt òòk kalmerend. Door lekker buiten te bewegen – of dat nu wandelen, joggen, fietsen of skeeleren is – ervaar je de rustgevende werking van de natuur nog veel sterker.

Sporten in de vrije natuur, waar je frisse, zuivere lucht inademt, is goed voor je gezondheid. Natuurcollectief

Sinds oktober vorig jaar is het Zuid-Hollands Landschap, samen met andere provinciale landschappen, gaan samenwerken met De Friesland Zorgverzekeraar in een Natuurcollectief. De Friesland steunt het werk van de natuurorganisaties en biedt hun Beschermers een collectieve zorgverzekering met aantrekkelijke kortingen op de premies van zorgverzekering, reis- en annuleringsverzekering. De Friesland heeft daar goede redenen voor. Want bewegen is goed voor hart- en bloedvaten. Het helpt tegen overgewicht, het houdt je hersenen in topvorm en vermindert je kansen om op latere leeftijd botontkalking te krijgen. Bewegen is bijzonder goed voor diabetespatiënten. Het jaagt de muizenissen uit je hoofd zodat je minder kans loopt op stress en depressies.

Buiten bewegen

Sporten in de vrije natuur, waar je frisse, zuivere lucht inademt, is goed voor je gezondheid. Bovendien is bewegen in een mooie omgeving veel uitnodigender. Wie buiten hardloopt in de vrije natuur, houdt dat op oneffen terrein aantoonbaar langer vol en krijgt minder last van verzuurde kuiten of spierpijn dan wie op de sportschool traint.

Natuur en gezondheid

Volgens Agnes van den Berg, bijzonder hoogleraar natuurbeleving aan de Rijksuniversiteit Groningen, denken de meeste Nederlanders dat er een positieve relatie bestaat tussen natuur en gezondheid. Dat blijkt uit een grootschalige publieksenquête onder meer dan 1.000 Nederlanders. Het publiek denkt dat een bezoek aan de natuur vooral helpt bij psychische problemen en aandoeningen van de luchtwegen. Ze vinden ook dat grootschalige natuur zoals bos en heide het meest gezond is. Een meerderheid van de bevolking vindt dat behandelmethoden in de natuur een meerwaarde hebben ten opzichte van een behandeling binnenshuis. De interesse in het thema natuur en gezondheid is het grootst onder vrouwen en ouderen. Onder jongeren van 18-24 jaar is het animo

het laagst. Veel Nederlanders weten niet zeker of de positieve effecten van natuur op gezondheid wel wetenschappelijk bewezen zijn, en een meerderheid vindt dat er meer onderzoek naar de effecten van natuur op onze gezondheid moet worden gedaan. Zorgverzekeraars kunnen daar volgens de meeste Nederlanders een belangrijke bijdrage aan leveren. Trek er dus op uit en ga lekker de natuur in. Want dan ben je gezond bezig! Tot ziens bij de Gele Lis Loop? Marion de Boo

Bronvermelding en meer informatie Agnes van den Berg van bureau Natuurvoormensen deed dit onderzoek in opdracht van De Friesland Zorgverzekeraar. Het Zuid-Hollands Landschap werkt samen met De Friesland en andere natuurorganisaties in het Natuurcollectief. Kijk voor het volledige rapport en meer informatie op www.defriesland.nl/buitenisgezond

Zuid-Hollands Landschap • 1 • 2013

De dwergspitsmuis (Sorex minutus) is met maar vijf centimeter de kleinste zoogdiersoort van Noordwest-Europa. De stofwisseling van deze diertjes is zo enorm snel dat ze per dag hun eigen gewicht aan voedsel moeten binnenkrijgen (circa vijf gram). Een dag in het leven van een dwergspitsmuis bestaat uit kleine rustperioden die afgewisseld worden met het actief zoeken naar kevertjes en spinnen. Ze verraden zich vaak door hun geritsel in de bladerlaag of door hun schrille piepgeluidjes als territoriatwisten worden uitgevochten.

Soorten in Beeld

“Wat ruist er door het struikgewas?”

De pimpelmees (Cyanistes caeruleus), hier op de foto, is welbekend uit tuin en park. Maar wist u ook dat deze twaalf centimeter lange zangvogel met een snelheid van 29 km/uur van het ene takje naar het andere wipt? Dat roept de vraag op of we deze vogel eerder niet zien dan wel.

Het is misschien niet onbekend: tijdens een wandeling door het duin,

“Wat ruist er door het struikgewas? Het is een…”, zong Toon Hermans als de onderwijzer Frits Verkade tijdens een van zijn shows. Veel verder dan een “lang dun dingetje” kwam hij niet. Maar wij weten nu beter!

wordt u opeens opgeschrikt door een geluidje. Maar er valt echter niets te bekennen. En toch kruipt, rent en hupt er van alles om ons heen. We zien ze niet, maar ze zijn er wel.

In het activiteitencentrum

Workshop voor kinderen: “tekenen in het wild” Vanaf zondag 10 februari 2013 gaat er weer een workshop ‘tekenen in het wild’ van start. Er worden veel nieuwe dingen gedaan, zowel buiten als binnen. Als het weer het toelaat, nemen we alle schilderspullen ook eens mee naar buiten! Nog even de data op een rij: • 10 februari t/m 24 maart 2013, 10.45 tot 12.45 uur. Vakantie (geen les): 24 februari. Eindtentoonstelling: 24 maart. • 6 lessen: 75,- euro. • 1 losse les: 17,50 euro. Om uw kind in te schrijven, kunt u een email sturen naar info@tekeneninhetwild.nl met de naam en leeftijd van uw kind en uw adres en telefoonnummer. Vakantieworkshop “tekenen in het wild” • woensdag 27 februari van 10-11.30 uur: kinderen van 3-5 jaar en van 13.3015.30 uur kinderen van 6-12 jaar. • kosten € 17,50 inschrijven via info@tekeneninhetwild.nl

Zuid-Hollands Landschap • 1 • 2013

IJs op duinmeren: verleidelijk maar verboden terrein In het winterse Solleveld en Meijendel kan de verleiding groot zijn om het ijs op de duinmeren te betreden. Schaatsen of lopen op het ijs is echter levensgevaarlijk en daarom verboden. Door de wisselende waterstanden in de duinmeren is het ijs onbetrouwbaar en daardoor levensgevaarlijk. De gemiddelde temperatuur van het water ligt hoger

doordat het stromend water is. Van boven lijkt het stevig ijs maar van onderaf smelt het ijs, ook tijdens vorst, weg. Bovendien zijn de duinmeren (inﬁltratieplassen) onderdeel van het zuiveringsproces van Dunea: van het water in de duinmeren wordt drinkwater gemaakt voor 1,2 miljoen mensen in het westelijk deel van Zuid-Holland. Ook om die reden is het betreden van het ijs verboden; zoals het in de zomer verboden is om in de duinmeren te zwemmen. Het verbod op het betreden van het ijs geldt voor alle duinmeren van Dunea, dus Solleveld, Meijendel en Berkheide. De duinwachters van Dunea controleren of recreanten zich aan de regels houden en zijn bevoegd bij het overtreden van de regels een bekeuring uit te schrijven.

De Tapuit, bezoekerscentrum Dunea In het hart van Meijendel vindt u naast de pannenkoekenboerderij het bezoekerscentrum van Dunea; De Tapuit. De Tapuit is geopend van dinsdag t/m vrijdag van 10.00 tot 16.00 uur en zondags van 10.00 tot 17.00 uur. Maandag en zaterdag is het centrum gesloten. Vanuit het bezoekerscentrum en het daarnaast gelegen activiteitencentrum worden geregeld activiteiten en excursies georganiseerd. U kunt zelfs vergaderen in het duin. Kijk voor meer informatie op de website van Dunea; www.dunea.nl of bel voor informatie het bezoekerscentrum (070) 357 74 70. Of nog beter, kom een keer langs in De Tapuit.

Wij zorgen goed voor onze dieren! De winter heeft zijn intrede gedaan met een mooi pak sneeuw als resultaat. Prachtig voor mensen om in te wandelen, maar voor de dieren in onze natuurgebieden een harde tijd. Dunea zorgt goed voor u als klant, maar ook voor onze flora en fauna. En de dieren die rondlopen in onze natuurgebieden kunnen in deze barre tijd wel wat extra aandacht gebruiken. In Solleveld hebben wij verschillende grazers rondlopen die elk hun eigen verzorging nodig hebben. Net als voor u geldt voor de dieren dat ze moeten blijven drinken, hoe koud het ook is.

Waterplaatsen In het gebied ‘De Geest’ lopen vier Konikpaarden rond. Op het Polanenduin lopen tien Fjordenpaarden en drie Gallowayrunderen rond. Voor hen hebben we een speciale waterbak neergezet die elke dag ijsvrij gemaakt wordt. Bovendien leggen de collega’s van Dunea om de week vers hooi neer in de buurt van de waterplaatsen, zodat er naast het natuurlijke voer dat de grazers vinden een lekker hapje beschikbaar is.

Schapen De Drentsche heideschapen zijn geen grote drinkers. Het zijn creatieve dieren die

altijd wel een lekker hapje kunnen vinden onder de sneeuw. Zij halen hierdoor veel vocht uit het eten van de sneeuw. Toch vindt Dunea het belangrijk dat ook zij, als ze behoefte hebben aan water, dit kunnen nemen. Vandaar dat we op het veld achter het pompstation een wak in het ijs slaan voor de schapen. Ook de schapen worden getrakteerd op vers hooi als extra aanvulling op hun natuurlijke voeding.

Bijvoeren Wat extra hooi is voor de grazers in Meijendel en Solleveld een goede aanvulling op hun basisvoeding. Dunea doet dit gecontroleerd en met mate. Het is absoluut niet toegestaan dat recreanten de dieren voeren. U richt hier meer schade mee aan dan dat u goed doet. De dieren kunnen hier namelijk erg ziek van worden. De duinwachters van Dunea controleren of recreanten zich aan de regels houden en zijn bevoegd bij het overtreden van de regels een bekeuring uit te schrijven. Ook de collega’s van de stichting Het Zuid-Hollands Landschap houden een oogje in het zeil. U kunt onze duinwachter volgen via twitter: @duinwachterLeo of hyves: vriendenvansolleveld.

Ontdek Dunea! Bijzondere plekjes bekijken en beleven in de duinen? Of ontdekken waar uw drinkwater vandaan komt? Wij nemen u graag mee op ontdekkingstocht door de natuur van Dunea. Heel het jaar door organiseert Dunea excursies in de duinen tussen Monster en Katwijk. U kunt zich hiervoor individueel inschrijven. Op aanvraag organiseren wij excursies op maat in Meijendel. Op onze productielocatie in Scheveningen kunt u, in groepsverband, ontdekken hoe we goed en lekker drinkwater maken uit duinwater. Eventueel kunt u dit aanvullen met een duinwandeling. Winterwandeling met appeltaart Za. 23 februari, 09:30 uur, Meijendel Kosten: € 7,50 (inclusief appeltaart of erwtensoep) Reeën kijken in Meijendel Za. 2 en za. 16 maart, 08:00 uur, Meijendel Za. 6 april, 08:00 uur, Meijendel

Grazers in Meijendel Za. 13 april, 09:30 uur, Meijendel Op verkenning door Solleveld Za. 27 april, 09:30 uur, Solleveld – Monster Struinen door de duinen (lange wandeling + picknick) Za. 11 mei, 09:00 uur, Meijendel Kosten: € 17,50 Nachtegalenzang Berkheide Vr. 17 mei, 20:30 uur, Parkeerplaats Lindenberg – Berkheide

Colofon Deze spread is een uitgave van Dunea. Tekst: Sandra Zittersteijn, Bart van Engeldorp Gastelaars, Marijke Koopman en Johanneke van der Veer (eindredactie) Foto’s en illustraties: Dunea Beeldbank, Annelies ‘t Hooft. Vormgeving: T2 Ontwerp, Katwijk

Kijk op www.dunea.nl voor actuele informatie over de excursies, de kosten en voorwaarden. U kunt zich daar ook aanmelden. De excursie op de productielocatie is beperkt beschikbaar en alleen bestemd voor inwoners van het Dunea verzorgingsgebied (boven 15 jaar). Zuid-Hollands Landschap • 1 • 2013

Fauna

Bevers SPOTTEN

Op de langste dag van het jaar, zit ik ‘s avonds om 20:00 uur lekker gecamoufleerd in het zonnetje langs de waterkant. Pas om 23:15 uur in het pikkedonker zie ik een bever de kant op schuifelen. De volgende dag betrap ik de bever aan het eind van de middag, op klaarlichte dag. Bevers spotten kan met de Jungleroute in Klein Profijt bij de Schenkeldijk in Rhoon. Kijk op www.zhl.nl/jungleroute Harry Fiolet, Natuurfotograaf

Zuid-Hollands Landschap • 1 • 2013

Sponsornieuws Top 15

De campagne Beleef Leeuwenhorst is in de top 15 van beste crowdfunding projecten gekomen van 2012! Het Zuid-Hollands Landschap was de eerste natuurorganisatie die deze manier van fondsenwerven voor natuur inzette in Nederland. In 2012 is mede dankzij onze trouwe Beschermers bijna € 60.000,gedoneerd voor het herstel van Landgoed Leeuwenhorst.

Onderzoek

BELEEF LANDGOED LEEUWENHORST

Natuur en cultuur verdwijnen, wij grijpen in!

Helpt u ons?

WWW.BELEEFLEEUWENHORST.NL

Enkele ondernemers starten binnenkort met een onderzoek om een beeld te krijgen van de waardering voor deze nieuwe werkwijze van donaties werven. De Stichting Zuid-Hollands Landschap steunt dit onderzoek. Wij vragen u mee te doen, ga hiervoor naar de volgende website: https://nl.surveymonkey.com/s/ZHL De resultaten van deze enquête koppelen we terug in het tijdschrift.

Zabawas steunt ‘Achtste gat’

Het Zuid-Hollands Landschap ontving een donatie van Stichting Zabawas voor het project Natuuraankoop Zeven Gaten in de gemeente Westland. Het betreft een graslandperceel van circa twee hectare, dat aansluit op ons bestaande natuurgebied de Zeven Gaten. Dit perceel wordt in de volksmond dan ook wel het ‘Achtste gat’ genoemd. Naast de uitbreiding en bescherming van het natuurgebied wil het Zuid-Hollands Landschap hier ook een vispaaiplaats realiseren en het gebied beter toegankelijk maken voor bezoekers.

Giften en donaties Het Zuid-Hollands Landschap ontvangt veel spontane giften, in de vorm van een hogere betaling van de jaarlijkse bijdrage. U kunt bijvoorbeeld ook bij verjaardags- of jubileumfeestjes aan uw gasten vragen te doneren aan het Zuid-Hollands Landschap. Wij beschouwen deze initiatieven als grote blijk van waardering voor ons werk. Extra aandacht geven we aan: De afgelopen maanden ontvingen we onder meer de volgende giften en donaties: € 32,- € 35,- € 50,- € 100,- € 100,- € 150,- € 200,- € 200,- € 250,- € 250,- € 300,- € 455,- € 1.000,- € 1.000,- € 2.087,40,- € 5.700,- € 10.000,- € 33.732,25,-

Dhr. W. Heemskerk, gift i.v.m. verkoop Cd’s Luisteren in het duin ISW Hoogeland, Naaldwijk, gift van docent Dhr. van ‘t Zelfde T.J. Apon-Romijn, gift E.D. Heijnen, gift A.A.U. van Nood, periodieke schenking P. van Winden en A.T. Spijker, gift J.C. Elkenbracht, periodieke schenking Dhr. D.J.C. Zegelaar, gift H. Boers, gift Dhr. E. Turkstra, periodieke schenking Anonieme gift t.b.v. aankoop grond op Voorne G.J. Lambert, giften voor 60e verjaardag Mw. T. van der Knaap, periodieke schenking Dhr. J. Wassenaar, legaat M.L. Maas, nalatenschap Anonieme gift t.b.v onderhoud van terreinen en voorzieningen J.M.M. Heijgen, legaat Mw. S. van Ameringen, legaat

ALLE GULLE GEVERS HARTELIJK BEDANKT!

De belastingdienst heeft het Zuid-Hollands Landschap aangewezen als Algemeen Nut Beogende Instelling. De stichting heeft ook het CBF keurmerk. Kijk op www.belastingdienst.nl/giften of www.cbf.nl

Vrijwilligers in HET nieuw

Al onze vrijwilligers zijn mede dankzij de Nationale Postcode Loterij helemaal in het nieuw gestoken. Met plezier en trots dragen zij deze gloednieuwe kleding en zijn hiermee enthousiaste ambassadeurs van het ZuidHollands Landschap.

Bedrijven Vriendennetwerk

We houden van de natuur en willen de natuur behouden. Een duurzaam, kwalitatief evenwicht tussen mens en natuur, is de missie van de Stichting Het Zuid-Hollands Landschap. Daar gaan we voor, met passie en professioneel. Samen met het Bedrijven Vriendennetwerk zijn we nog slagvaardiger in wat ons verbindt: de natuur!

Vrienden

AKZO Nobel BP Raffinaderij Rotterdam dS+V Gemeente Rotterdam De Friesland Zorgverzekeraar Ertsoverslagbedrijf Europoort C.V. Europe Container Terminals (ECT) Gemeente Noordwijk Gemeente Westland HD Projectrealisatie Rietdekkersbedrijf C. van Vliet V.O.F. Shell

Structurele steun ontvangt het Zuid-Hollands Landschap van: Provincie Zuid-Holland Nationale Postcode Loterij

Natuurlijk Verbonden

Kijk op www.zhl.nl/vriend of neem contact op met Marie-Louise Govers (010) 272 22 34 ml.govers@zhl.nl s Zuid-HoLLand Vriend Van Het de proLandsCHaP. en/of werkt in Iedereen die woont voelt zich betrokken olland emers vincie Zuid-H geving. Ondern is bij haar/zijn leefom ische waarde econom de beseffen wat natuurlijke landschap. Een van natuur en wonen , mensen werken omgeving waar voor een goed aar onmisb en recreëren is van limaat. Als Vriend ondernemersk draagt u s Landschap ing. het Zuid-Holland een leefbare omgev zichtbaar bij aan ontwikkeling aan behoud en U werkt mee onze provinlandschap in Denk van natuur en terug. voor veel cie en krijgt daar len voor groene voorde aan beeld erarbijvoor bijzondere vergad uw medewerkers, maat voor en excursies op erk rangementen ard is ook maatw uw relaties. Uitera e van een beeld de adopti mogelijk, bijvoor of project. speciﬁek terrein

Weten?

WiLt u Meer

HL.nL/Vriend

Ò WWW.Z

LandZuid-Hollands De Stichting Het kwalitanaar duurzaam, schap streeft en natuur, tussen mens tief evenwicht te rust en ruimte de door voor beide te bereiken, stelt chap creëren. Om dit r)lands (cultuu en stichting natuur en beheert kt het, koopt veilig, verster ciebinnen de provin en natuurterreinen voor voorlichting van grenzen en zorgt g ten behoeve artigin enbeh belang hap. natuur en landsc

535 624 85, Decker (06 op met Eline 272 22 34, Neem dan contact Govers (010 l) of Marie-Louise e.decker@zhl.n onze webpagina: nl). Of kijk op ml.govers@zhl. /vriend dslandschap.nl www.zuidhollan

Zuid-Hollands Landschap • 1 • 2013

natuurLiJK VerBonden ons zo ger zijn in wat we nog slagvaardi Vriend. Samen kunnen r. Doe mee, word verbindt: de natuu

erkers len voor uw medew ✓ groene voorde gementen vergaderarran ✓ bijzondere de natuur de mouwen in ✓ handen uit terrein in de buurt ✓ adopteer een uw relaties voor ies excurs ✓ meer.... ✓ ...en nog veel

Uitgelicht

Herstel Lange Laan Landgoed Mildenburg Als natuurbeheerder sta je regelmatig

voordat je aan de slag gaat. Om de juiste keuzes te kunnen

voor het dilemma: Ga je ingrijpen of

maken is advies van deskundigen ingewonnen en is een

niet? Laat je bomen staan of vervang je

plan opgesteld voor verantwoord herstel. Dat betekent dat

ze? Dat zijn ook de vragen die gesteld

een aantal dode en zieke bomen vervangen zullen worden

zijn over de opknapbeurt van de Lange

door nieuwe bomen van formaat. Hiermee zal de markante

Laan op Landgoed Mildenburg in Oostvoorne. Je hebt te

laan weer vitaal worden en samen met de onlangs

maken met verschillende waarden die gekoppeld zijn

gerestaureerde moestuinmuur het historische gezicht

aan dit stukje landgoedbos. Aan de ene kant is de Lange

van Landgoed Mildenburg bepalen. Het Zuid-Hollands

Laan van betekenis voor de natuur en vindt bijvoorbeeld

Landschap, dat het landgoed sinds 1953 in beheer heeft,

de vleermuis hier onderdak. Aan de andere kant heeft

kan dit project uitvoeren dankzij een anonieme gift, en

de Laan met zijn eiken van zoâ&#x20AC;&#x2122;n 200 jaar oud ook een

daarmee bijzondere natuuren cultuurhistorische waarden

historische waarde. Daarnaast heb je te maken met een

behouden.

veiligheidsaspect, want zware takken met sneeuw en dode bomen mogen geen gevaar vormen voor voorbijgangers.

Kom zelf een kijkje nemen aan de Hoflaan in Oostvoorne (tegenover VVV) en wandel de Wielewaalroute:

Het is dus belangrijk zorgvuldig afwegingen te maken