Ondernemersmagazine van Friesland
2019
economische groei, lage werkloosheid, belastingverlaging en oplopende inflatie
GELDPOT MET MILJOENEN VAN FOM OM FRIESE BEDRIJVEN TE STEUNEN
Brexit
de impact op de Friese economie
Friese oliestofzuiger is voor alle zeeën.
Innovatie FORU begint op Wad en is nu bij olieconcerns
Losse nummers € 3,95
ZV_82_omslag.indd 1
No. 82, december 2018
04-12-18 12:21
DEF-Raadsma-210-260-ZakenVisie 2016 07.pdf
1
22-06-16
14:51
KENNIS IS KUNNEN ECOstyle in Oosterwolde heeft voor hun nieuwbouw gebruik gemaakt van Raadsma ToegangsBeheer (RTB). Raadsma biedt alle mogelijke deurtechnieken en elektronische toepassingen. RTB maakt het mogelijk de toegangsrechten van personen vooraf en op afstand te regelen ten behoeve van veiligheid, beveiliging en comfort. In onze moderne RTB showroom in Leeuwarden ontvangen onze adviseurs u graag om u te laten zien wat er allemaal mogelijk is.
RAADSMA IJZERSTERK
Dokkum . Heerenveen . Leeuwarden . Groningen . t. (0519) 29 23 25 . www.raadsma.nl ZV_82_omslag.indd 2
04-12-18 12:21
Ontdek ons Fryslân Samen met de Friesland Post!
Ga op ontdekkingsreis door het mooie Fryslân. Maak vanuit uw luie stoel kennis met de natuur, cultuur, mensen en economie. Friesland Post staat vol reportages, foto’s en human interest-verhalen over het heerlijke (buiten)leven in het heitelân.
12 editie voor
s
€ 57, 50 Bel: 0513 - 68 33 14 of ga naar: www.frieslandpost.nl FRIESLAND POST_adv_210x297_2018 12 ZV.indd 1 ZV_82_binnenwerk.indd 1
04-12-18 09:00 04-12-18 12:17
TT TT L EEO LL F O N CIIO ZakenVisie is het ondernemersmagazine van Friesland. Uitgave VDLP Publishing Herenwal 137 8441 BE Heerenveen Postbus 496 8440 AL Heerenveen Tel.: 0513 - 654 445 Fax: 0513 - 654 761 E-mail: info@vdlppublishing.nl Internet: www.vdlppublishing.nl Hoofdredactie Simon van der Let Redactie Bert de Jong, Simon van der Let en Hiltsje de Vries E-mail: mail@zakenvisie.nl Advertentieverkoop Pieter Balstra Tel.: 0513 - 654 445 Vormgeving Van der Let & Partners Marketing / Webdevelopment Met medewerking van Johannes Sijtsma, Claudia Zuiderwijk, Wytse Anema, Ron Kleinsmit, Bart Los, Diederik Jongema, Koos Tamminga, Peter Schuil en Geert Schaaij
DEZE EDITIE
4
13
Fotografie Van der Let & Partners, Fotopersbureau FPH Bert de Jong e.a. Druk Drukkerij Van der Eems Heerenveen Verspreiding Meren Post BV Sneek
Voor Friese bedrijven is de grens slechts klein probleem
Met wat ‘lekkers’ van de fiscus
Op de inhoud van dit magazine rust copyright. Niets mag op enigerlei wijze worden vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. De uitgever is
17
20
niet verantwoordelijk voor de inhoud van de columns. Het magazine verschijnt 4x per jaar in een oplage van 4.000 exemplaren. Daarnaast komt ZakenVisie via controlled circulation terecht bij alle bedrijven met meer dan 7 werknemers in de zuidelijke helft van Friesland en alle bedrijven met meer dan 10 werknemers in de noordelijke helft van Friesland. ZakenVisie wordt tevens toegezonden aan overheidsinstanties en diverse openbare instellingen.
Geldpot met miljoenen van FOM om Friese bedrijven te steunen
Friese ‘oliestofzuiger’ is voor alle zeeën
2
ZV_82_binnenwerk.indd 2
04-12-18 12:17
Meer over de grens 4
Voor Friese bedrijven is de grens klein probleem Veel handel naar buiten EU; gevolgen Brexit vooral ongewis
13
Met wat ‘lekkers’ van de fiscus Economische groei, lage werkloosheid, belastingverlaging en oplopende inflatie in 2019
17
Geldpot met miljoenen van FOM om Friese bedrijven te steunen Friese bedrijven kunnen snel hulp krijgen om export te financieren
20
Friese ‘oliestofzuiger’ is voor alle zeeën Onderneming in het nieuws
23
Duimstokkenfabrikant Schuil heet voor de Britten Sybren Onderneming in het nieuws
26
Productenvisie
28
Autonieuws
30
Uitgelicht Oliebollen met suiker en Friese innovaties
33
Zakennieuws
39
Culturele tips
H
et vooruitzicht is zonnig. Er is economische groei en de belastingen gaan ook nog eens omlaag. In een gunstig klimaat kunnen burgers en bedrijven de komende jaren profiteren. Tenzij er beren op de weg komen, zoals in 2007 toen menigeen ruw werd opgeschrikt door de kredietcrisis. De Brexit is voor sommigen het spookbeeld van nu. De Britten zijn dan wel verzot op onze tulpen en rozen die vers geplukt en snel naar het Verenigd Koninkrijk gaan, maar is dat straks nog zo? Elk oponthoud door files bij de douane is vervelend. Groot-Brittannië is een belangrijke exportmarkt voor Nederlandse bedrijven. Naast bloemen gaan er bijvoorbeeld ook veel uien, paprika’s en tomaten over Het Kanaal. Als de Brexit definitief is, zal het een beetje anders zijn. De douane heeft er meer werk van en zodoende de ondernemers ook. Veel politici zijn opgewonden over de gevolgen van de Brexit, Friese ondernemers reageren echter gelaten. Ze wachten op het moment dat er meer zeker wordt over hoe de Brexit wordt geregeld. En dan nog, bijna de helft van de Friese export gaat naar landen buiten de Europese Unie. Ze zijn wel wat gewend. Afwachtendheid is niet altijd goed. Friese ondernemers mogen wel wat meer energie steken in export, want Friesland presteert hierin slechter dan de rest van het land. Het is maar een klein deel van het bedrijfsleven dat met producten over de grens gaat. Het exportcijfer naar het Verenigd Koninkrijk maakt pijnlijk duidelijk hoe de verhoudingen liggen. Van de goederenstroom uit ons land komt 1 procent van Friese bedrijven. Het provinciebestuur doet al langer missiewerk, helpt ondernemers met buitenlandse handelsreizen en subsidieert deze. De Friese Ontwikkelingsmaatschappij (FOM) verstrekt exportgaranties, zodat ook het geld geen probleem is. Zo moet een nog groter deel van de wereld kunnen profiteren van ‘it bêste fan Fryske grûn’.
De redactie
3
ZV_82_binnenwerk.indd 3
04-12-18 12:17
BREXIT
Veel handel naar buiten EU; gevolgen Brexit vooral ongewis
Voor Friese bedrijven is de grens slechts klein probleem HEEL GRAAG HALEN DE BRITTEN AARDAPPELPRODUCTEN UIT NEDERLAND, NET ZOALS ROZEN EN TULPEN. DOOR DE BREXIT WORDT HET IETS LASTIGER. FRIESE ONDERNEMERS ZIJN AFWACHTEND. ER IS NOG TE VEEL ONGEWIS.
4
ZV_82_binnenwerk.indd 4
04-12-18 12:17
5
ZV_82_binnenwerk.indd 5
04-12-18 12:17
VOOR ONDERNEMERS DIE ERUIT HALEN WAT ERIN ZIT.
WYTZE PEENSTRA EN SAKE RINSMA, DE HEEREN VAN RINSMA GORREDIJK
Uw ambities voor de volle 100% waarmaken. Door 24/7 met u mee te denken op het gebied van accountancy en fiscaal advies. Meer dan 100 betrokken topprofessionals die nooit concessies zullen doen aan uw doelen en uw plannen om ze te bereiken. In voor- en tegenspoed. Uw zaken raken ons immers net zo goed.
www.kromhout.com 18540093_VdVK_Adv_Kader_1-2de_190x130mm.indd 3
29-03-18 17:04
Friesland
93.2
FM
wwww.waterstadfm.nl
ZV_82_binnenwerk.indd 6
04-12-18 12:17
BREXIT
V
eel Friese ondernemers worden koud noch warm van de Brexit. Voor ons land is Groot-Brittannië na Duitsland en Frankrijk het belangrijkste exportland, voor Friesland is het op de miljarden euro’s die er economisch rondgaan slechts marginaal. Zo’n 8 procent van het Friese middenen kleinbedrijf doet wel zaken met de Britten, maar op de totale export is de Friese waarde nog geen 1 procent. Het Friese aandeel daarin is met 350 miljoen euro heel bescheiden.
Het verklaart ook “waarom veel bedrijven het erop aan laten komen”, zegt regiomanager Johan Spijksma van werkgeversorganisatie VNO/NCW in Friesland. “Het is nog zo ongewis. Ondernemers weten niet precies waar ze rekening mee moeten houden.” Er mag dan over de Brexit op hoofdlijnen een akkoord zijn tussen de Europese Unie en Groot-Brittannië, het betekent nog niet dat er licht in de duisternis gloort. Veel moet in de komende tijd nog precies worden geregeld. “Ondernemers nemen een afwachtende houding aan, maar ze moeten zich wel voorbereiden”, vindt voorzitter Claudia Zuiderwijk van de Kamer van Koophandel. Uit onderzoek van de Kamer van Koophandel dit najaar blijkt dat twee derde van de ondernemers zich vooral zorgen maakt over de extra administratieve rompslomp. Bijna 40 procent van de ondernemers die zaken doet met
Groot-Brittannië geeft aan nog geen voorbereidingen te hebben getroffen. Een derde beoordeelt de zakelijke vooruitzichten als slecht en ook een derde denkt dat de export zal dalen.
Export In sombere scenario’s wordt geschetst dat de veranderingen voor Nederlandse bedrijven een verlies van zo’n 5 procent betekent op de handel met het Verenigd Koninkrijk. De Nederlandse export van goederen naar de overkant van Het Kanaal bedraagt 39 miljard euro. Het belang van deze export laat zich vertalen in 3,7 procent van het nationaal inkomen of 300.000 banen. Friesland blaast een bescheiden partij mee in de totale export van ons land die 469 miljard euro groot is, waarvan 92 miljard agrarisch gerelateerd. Alles samen is het Friese aandeel rond 4,5 miljard euro. Opvallend is het grote aandeel naar landen buiten de Europese Unie. Dit is een kwart van de Friese uitvoer. De meeste Friese ondernemers die handel drijven zijn het dus wel gewend om bij de grenzen wat extra zaakjes te regelen. De Friese goederenexport is weliswaar niet erg groot, maar deze is voor iets minder dan de helft bestemd voor landen buiten de Europese Unie. Daarmee staat Friesland als hoogste in het rijtje in vergelijking met andere provincies. Een opvallende score die is te verkla-
ren door het grote aandeel aardappelen, zuivel en landbouwmachines.
Groot-Brittannië Van alle export uit Friesland is 6 procent voor Britse afnemers. Daarmee doet de provincie het ook nog eens de helft beter dan Groningen en Drenthe. Economisch onderzoek van ING relativeert de impact van de Brexit voor de regionale economie in het Noorden. Als het om grote gevolgen gaat, dan treffen deze vooral de provincie NoordHolland. Deze is goed voor een kwart van de totale export uit ons land. Van de Friese uitvoer naar GrootBrittannië is meer dan de helft agrarisch gerelateerd. Het betreft onder andere zuivel en aardappelen. Daarmee is de Friese export van alle provincies het meest op voedsel gericht. Veel exporteurs moeten rekening houden met extra douanecontroles of inspecties en mogelijk heffingen. Groot is ook de groep van machinebouwers. Deze producten maken een kwart van de uitvoer uit.
Agrarisch Het zijn in Friesland vooral bedrijven in de agrarische sector die iets van de Brexit zullen merken. Van oudsher zijn er al nauwe handelsbetrekkingen met Groot-Brittannië. Anderhalve eeuw geleden bloeide bijvoorbeeld de boterhandel. Vanuit Harlingen voeren er schepen vol naar Londen. Totdat de handelaren rond 1900 het deksel op
7
ZV_82_binnenwerk.indd 7
04-12-18 12:17
Omdat geen pensioen gelijk is…
Omdat geen pensioen gelijk is, adviseren wij op maat Breedpad 21, 8442 AA Heerenveen | Postbus 116, 8440 AC Heerenveen T (0513) 61 44 44 | F (0513) 62 37 42 | E info@kuiperverzekeringen.nl | I www.kuiperverzekeringen.nl
Aannemingsbedrijf Weg- en Waterbouw
Stienstra & Van der Wal-IJlst VCA ISO en
Ook kunt u bij ons terecht voor: • Remmings- en geleidewerken • Stalen damwanden • Haven aanleg en steigerwerk • Houtleverantie • Diverse typen walbeschoeiingen • Houten bruggen Voor informatie en/of een vrijblijvende offerte kunt u altijd contact met ons opnemen.
ZV_82_binnenwerk.indd 8
S&W
it
te & kwali iligheid aan e v r a a W ameng nauw s
ceerd
gecertifi
Aannemingsbedrijf Weg- en Waterbouw Stienstra & Van der Wal Rogmolewei 6, 8651 EP IJlst Tel. 0515-533243, Fax 0515-531362 info@stienstra-vanderwal.nl www.stienstra-vanderwal.nl
04-12-18 12:17
BREXIT
hun neus kregen vanwege boterfraude. Zo hebben ook de Friese aardappelen altijd gretig aftrek gevonden. Er ligt daar al veel langer een aantrekkelijk afzetgebied. De Britten horen namelijk tot de grootste aardappeleters. Met jaarlijks een consumptie van 100 kilogram kunnen ze zich meten met de Nederlanders. Van Britse grond komt niet genoeg, reden waarom Nederland de belangrijkste buitenlandse leverancier is van pootaardappelen en aardappelproducten als frites.
jaarlijks zo meer dan een half miljoen ton aan aardappelproducten.
Aardappelen
De Friese landbouwwerktuigenfabrikanten als Miedema in Winsum, WIFO in Ferwert, Visser in Bolsward en Zonderland in Joure exporteren vooral naar de omliggende landen als Duitsland, België en Frankrijk. Een kleiner deel gaat naar GrootBrittannië. Ook voor deze bedrijven geldt dat grenzen niet zo’n groot obstakel zijn. Een groot deel gaat naar landen buiten de Europese Unie. “Zo moeilijk is export niet”, zegt Wytse Anema van WIFO. “Als de machines eenmaal op een pallet staan, dan maakt het niet zoveel uit waar ze naar toe gaan.”
Voor aardappelhandelshuis HZPC in Joure gaat het bij de uitvoer van aardappelpootgoed naar het Verenigd Koninkrijk om enkele miljoenen euro’s. Het is een schijntje op de totale omzet van 340 miljoen van het bedrijf. De Schotse boeren doen eigenlijk hetzelfde als de Friese akkerbouwers en verbouwen veel pootgoed. Van de totale Britse productie van 600.000 ton is 120.000 voor export. Nederlandse pootgoedtelers zijn de laatste jaren goed voor een export van rond de 810.000 ton, waarvan er zo’n 20.000 ton naar het Verenigd Koninkrijk gaan. Anders ligt het voor de Nederlandse en Belgische fritesfabrikanten. Vrachtauto’s vol gaan naar het Verenigd Koninkrijk om aan de grote vraag te kunnen voldoen. De afgelopen jaren importeerde Groot-Brittannië
Opgeteld en met veel andere zaken als kaas en andere zuivelproducten, stamboekvee en vooral bloemen gaat er een flinke portie naar de Britse afnemers. Met 9 procent staat het Verenigd Koninkrijk na Duitsland en België als derde in het rijtje van belangrijkste afnemers van agrarische goederen, nog net voor Frankrijk.
Landbouwwerktuigen
Transport De transportsector zal er wellicht nog het meeste van merken. De vrachtwagens zullen net als nu op en neer blijven rijden, maar het vergt in de toekomst meer tijd en handelingen, zo is
de verwachting van branche-organisatie Transport en Logistiek. Tijd is een belangrijke factor bij verse waar als bloemen en groente en fruit naar Engeland, goed voor een exportwaarde van 2 miljard euro. De gevolgen zullen merkbaar zijn, verwacht directeur Ron Kleinsmit van Portena Logistiek in Heerenveen. “De transportstromen vragen douanetechnisch meer handelingen. Denk aan congestie rond Rotterdam en bij de veerboten naar Engeland.” Maar ook hij merkt gelatenheid. “Klanten worden niet nerveus van de Brexit.”
Britse gevolgen Professor Bart Los, hoogleraar economie aan de Rijksuniversiteit Groningen, maakt zich juist grotere zorgen over de impact van de Brexit voor de Britse economie. Brits wetenschappelijk onderzoek waarschuwt dat er 2,5 miljoen banen in het land in gevaar zijn. En bijna 160 miljard aan economische activiteiten zijn door de Brexit ongewis. Los begrijpt dat ondernemers afwachten. “Het is gewoon nog erg onduidelijk wat er precies gaat gebeuren”, verklaart hij. Hij houdt ook nog rekening met de mogelijkheid dat Groot Brittannië nog tot inkeer komt, omdat de gevolgen in eigen land zo groot zullen zijn.
9
ZV_82_binnenwerk.indd 9
04-12-18 12:17
Rozengracht 31, 8861 EX Harlingen, T 088 7333 745 (088-REDERIJ) E info@rederij-vooruit.nl
www.rederij-vooruit.nl
Ontdek en ervaar • • • • • •
Motorjachten Staalbouw Openboten, sloepen, tenders Recreatie/funpaviljoen Klassieke schepen Accessoires
8 t/m 13 februari 2019 WTC Expo Leeuwarden www.boot-holland.nl
Heliconweg 52 - Leeuwarden (Ingang West - Slauerhoffweg) - Tel. 058 2941 500 - info@wtcexpo.nl
ZV_82_binnenwerk.indd 10
04-12-18 12:17
BREXIT
Hulp provincie Het provinciebestuur van Fryslân is niet gerust op de impact van de Brexit op het Friese bedrijfsleven. Gedeputeerde Sander de Rouwe wil ondernemers helpen. Onder andere adviseurs van Ynbusiness staan klaar om ze enigszins wegwijs te maken in de gevolgen. Ook kunnen mkb-bedrijven met overheidssubsidie extern advies vragen bij de keuze van een alternatieve markt voor het Verenigd Koninkrijk of adviezen krijgen over de gevolgen voor transport of nieuw handelsverkeer. Ook het kabinet roept ondernemers op zich voor te bereiden. Er is rijkssubsidie beschikbaar. Maar van de hiervoor uitgetrokken 4 miljoen euro is nog maar enkele tienduizenden euro’s door
bedrijven benut. Ze maken er geen gebruik van, er is nog te veel onzeker. Ondernemers kunnen de helft van de kosten voor een onderzoek naar de gevolgen voor hun bedrijf vergoed krijgen, met een maximum van 2500 euro.
Ongewis Maar die gevolgen zullen pas over enkele jaren echt duidelijk zijn. Veel van het gesloten Brexit-akkoord moet immers nog worden uitgewerkt. Welke handelsbeperkingen komen er nog? Wat zijn dan die douanefaciliteiten? Hoe gaat de koers van het Britse pond nog op en neer? Het zijn ongewisse zaken. “Daar kan een ondernemer nu ook nog niet echt op sturen”, zegt de Friese regiomanager Johan Spijksma van VNO/NCW.
Veel Friese ondernemers zijn ook laconiek. Die zijn het nu ook al gewend om te exporteren naar allerlei landen, ook naar landen buiten de Europese Unie. De gevolgen van de Brexit moeten ook niet overdreven worden, vindt Spijksma. “Het kan wat extra handelingen en extra kosten opleveren, maar dat is het dan ook.” Spijksma wijst ook op een andere kant. “Vergeet niet dat er ook kansen ontstaan in andere markten, omdat het voor Britse bedrijven ook lastiger wordt om straks met goederen naar de EU-landen te gaan. Dan gaat de exportstroom dus verschuiven.” n TEKST: BERT DE JONG
11
ZV_82_binnenwerk.indd 11
04-12-18 12:17
edukaasje, natuer en ferdivedaasje yn de Skylger bosk
Pareltjes uit een Zwitserse privéverzameling
EN CREA T
TI
VE
VE CURSU
KURS
IE
U
SS
EN KRE
A N
G BEZI
G BES I
IN N
N
H A P N AT
IES
FR
SS
EN KRE
A G BES
IN
N
N
IN
G BEZI
N
EN
SC
H A P N AT
FR
R
IES
EN BE
FR
YSK F R
IE
E
S
F RY
SK
EN
G
N
N E N J ON
J ONG
RE
E
ER
S
FR N K I ND
E
J ONG
E
N K I ND
N
EN LAND
EN LÂ
EI
N E N J ON
R
ER
R
RE
U
K FRIE
EI
www.jopiehuismanmuseum.nl
18-05-17 11:18
G
U KURS
VE
SK
TI
FR F RY
IN
S
N
N
IE
G BESI
P N AT U
U
SC
U
ER
EN LÂ N
G BEZI
IN
R
YSK F R
N
YS
S
N
FCN_2017W20_AD_90x130_001.indd 1 I SK
FRIE
FR
VE CURSU
G BEZI
IN
Y
EN LAND
IE
IN
N
I P N AT U R
EN CREA T
Te zien t/m 6 januari 2019
U
Er even tussenuit? Je bent ook van harte welkom voor een korte of langere vakantie!
SK
Folkshegeskoalle.frl
N
N
N
Je bent hier van harte welkom voor een scala aan cursussen en activiteiten en voor een heerlijk verzorgd verblijf. Ontspannend, leerzaam of creatief.
Foar ynformaasje Voor informatie S K
SS
SS
IN
G BESI
Der efkes út? Lekker mei fakânsje kin by ús ek!
N
IN
Do bist dêr fan herte wolkom foar in ferskaat oan kursussen en aktiviteiten en foar in hearlik fersoarge ferbliuw. Ûntspannend, learsum of kreatyf.
Op een prachtige locatie in het bos van Terschelling, op een steenworp afstand van het Noordzeestrand, vind je de Folkshegeskoalle Schylgeralân.
N
Op in prachtige lokaasje yn de bosk fan Skylge, deunby it Noardseestrân, fynst de Folkshegeskoalle Schylgeralân.
ER
EN BE
R
VOOR OOR AL AL UW UW V G ROND ROND - EN EN S STRAATWERKEN TRAATWERKEN G
Tinweg 6, 8445 PD Heerenveen T 0513 820990
www.tigchelkachels.nl
ZV_82_binnenwerk.indd 12
(0513) 636 636 178 178 ii www.gebrdevries.nl www.gebrdevries.nl tt (0513)
04-12-18 12:17
ACTUEEL
Economische groei, lage werkloosheid, belastingverlaging en oplopende inflatie in 2019
Met wat ‘lekkers’ van de fiscus OF HET JAAR 2019 EEN JUBELJAAR WORDT? AFGEMETEN AAN DE PROGNOSES VOOR ECONOMISCHE GROEI EN DALING VAN WERKLOOSHEID WEL. EEN REEKS FISCALE DOUCEURTJES VERSLUIEREN DE SOMS FORSE LASTENSTIJGINGEN.
13
ZV_82_binnenwerk.indd 13
04-12-18 12:17
ACTUEEL
D
e prijs van het brood toont het echte wel en wee. Het reilen en zeilen van Nederland laat zich heel goed zien in de prijs van het brood. Deze gaat na de jaarwisseling flink omhoog. Bakkers vragen dan een of drie dubbeltjes meer voor een brood.
Het is een gevolg van de btw-verhoging op onder andere voedingsmiddelen met 3 procent. Voor iedere burger wordt het eten vanaf 1 januari 2019 duurder. Het is een maatregel om consumptie te belasten, maar vooral ingegeven om in de pas te raken bij Europese belastingheffing op voedsel. De maatregel raakt de huishoudens met een klein inkomen meer dan de hogere. Een groter deel van de huishoudpot gaat immers op aan wat dagelijks op tafel moet staan. Gemiddeld is een huishouden door de btw-verhoging naar 9 procent op jaarbasis 338 euro extra kwijt.
Het brood vertelt ook nog een ander verhaal, namelijk dat van de onvoorspelbaarheid. Ook bakkers hebben niet alles in de hand. Ze wijzen bijvoorbeeld op de warme en droge zomer waardoor de tarweprijs een kwart is gestegen. Zo gaat het ook met het kabinet. Dit slaat bij het vaststellen van koopkrachtplaatjes bijna altijd de plank mis, omdat er onverwachte zaken gebeuren. Onzekerheden rond de Brexit, het handelsbeleid van de Verenigde Staten en het economisch beleid in ItaliĂŤ en daardoor onrust in de Europese Unie kunnen in 2019 gemakkelijk roet in het eten gooien.
Economische groei De Haagse politiek heeft grote moeite om burgers en bedrijven te overtuigen dat in 2019 het zonnetje schijnt, ook al lijken de economische cijfers van Nederland nog steeds goed te zijn. Volgens de prognoses van het Centraal Planbureau (CPB) groeit het
bruto binnenlands product (bbp) in 2019 voor het derde opeenvolgende jaar met 2,5 procent of meer. De werkloosheid daalt tot 3,5 procent van de beroepsbevolking. Het is lang geleden dat het zo laag was. Over de overheidsschuld is ook geen klagen, deze is eind 2019 onder de 50 procent van het bbp. De extra stijging van de consumentenprijzen sinds de zomer van 2018 (2,3 procent) toont aan dat er een andere wind waait. Het betekent dat in ons land de inflatie oploopt. De stijging is zelfs sterker dan in andere Europese landen. De overheid zelf is overigens een van de belangrijkste aanjagers van die inflatie door de btw-verhoging voor voedsel. Daar blijft het niet bij, want ook voor de kapper en horeca moet 9 procent worden betaald. Daarnaast is er de fors hogere energiebelasting waardoor een gemiddeld huishouden in een jaar 150 euro meer kwijt is.
14
ZV_82_binnenwerk.indd 14
04-12-18 12:17
Koopkracht Als de inflatie doorzet, verdwijnt de beloofde gemiddelde koopkrachtstijging van 1,5 procent als sneeuw voor de zon. In het jaar 2017 werd voor menigeen ook al een teleurstelling. Toen voorspelde het CPB een koopkrachtverbetering van 1 procent, maar bleef de stijging steken op 0,5 procent. Bijna de helft van de burgers ging er zelfs op achteruit, bij een vijfde met 7 procent of meer. Het kabinet moet er in 2019 heel wat zoet tegenover stellen. In het Belastingplan is er een groot pakket aan lastenverlichtingen, ter waarde van ruim 6 miljard euro. Arbeid wordt bijvoorbeeld goedkoper. Dit scheelt de werkgevers in lasten en werknemers houden meer over in hun portemonnee. Ook worden de tarieven voor inkomstenbelasting lager en hoeven bedrijven procentueel minder vennootschapsbelasting af te dragen. n TEKST: BERT DE JONG
Een greep uit het Belastingplan Het Belastingplan heeft heel wat ‘lekkers’
ingang van 1 januari 2020 wordt de jaar-
in petto voor burgers en bedrijven met
lijkse afbouw van aftrek verhoogd van
onder andere belastingverlagingen. Het
0,5 naar 3 procent. Ook wordt de aftrek-
politiek venijn zat in de afschaffing van
mogelijkheid van bijzondere kosten als
de dividendbelasting in een poging om
alimentatie beperkt.
buitenlandse concerns gunstig te stemmen. Heel wat uren politiek debat zijn in
Voor ondernemers worden verschillende
dit onderwerp gaan zitten.
aftrekmogelijkheden vanaf 2020 versoberd. Het gaat om zelfstandigenaftrek,
Bijna zou er vergeten worden dat het
mkb-winstvrijstelling, aftrek voor speur-
Belastingplan ook andere belangrijke
en ontwikkelingswerk, meewerkaftrek,
zaken regelt. Uiteindelijk is het plan voor
startersaftrek bij arbeidsongeschiktheid
de dividendbelasting in de prullenbak
en de stakingsaftrek.
beland. De aandacht gaat weer uit naar een totale lastenverlaging van 6,7 miljard
De kleineondernemersregeling (KOR)
euro. Oh ja, om niet te vergeten er zijn
wordt gemoderniseerd. De huidige KOR
ook lastenverhogingen (btw, energiebe-
werkt als het te betalen btw-bedrag
lasting).
lager is dan 1883 euro op jaarbasis. Eenmanszaken en zzp’ers maken er
De tarieven voor de vennootschapsbelas-
gebruik van. De nieuwe regeling houdt
ting gaan stapsgewijs omlaag. De eerste
in dat alle kleine ondernemers met een
schijf wordt in 2019 19 procent over de
omzet van maximaal 20.000 euro vanaf
eerste 200.000 euro winst, de tweede
2020 kunnen kiezen voor een vrijstel-
schijf is 25 procent. In 2020 zijn de tarie-
ling van omzetbelasting. Dit betekent
ven 16,5 procent en 22,55 procent en in
dat zij geen btw in rekening brengen
2021 15 procent en 20,50 procent. De
aan afnemers, betaalde btw niet kunnen
belastingverlagingen zijn bedoeld als sti-
verrekenen en ook geen bijbehorende
mulans voor ondernemers.
administratieve verplichtingen hebben. De nieuwe regeling geldt ook voor ver-
De tarieven in box 1 van de inkomstenbe-
enigingen, stichtingen en bv’s.
lasting zijn in 2019 lager. De arbeidskorting en de algemene heffingskorting gaan
Fiscaal afschrijven op bedrijfsgebouwen
omhoog. Ook gaat de ouderenkorting
in eigen gebruik wordt beperkt. Tot nog
zo’n 160 euro omhoog.
toe mocht tot 50 procent van de WOZwaarde worden afgeschreven. Per 1 janu-
Het belastingstelsel wordt vereenvoudigd
ari 2019 mag niet verder worden afge-
door een belastingschijf te schrappen.
schreven dan de feitelijke WOZ-waarde.
Vanaf 2021 geldt een belastingtarief van 37,05 procent over het inkomen tot
Het lenen van de eigen BV wordt aan
68.600 euro en over het inkomen erbo-
banden gelegd. Het totaal van de schul-
ven 49,5 procent. Voor iemand met een
den aan de eigen BV mag vanaf 2022 niet
belastbaar inkomen van 40.000 euro
groter zijn dan 500.000 euro. Het meer-
scheelt dit 700 euro. Bij een inkomen van
dere wordt belast tegen een tarief van
100.000 euro is het bijna 3000 euro.
26,9 procent in box 2 alsof het uitgekeerd dividend is. Voor heel wat directeuren-
Het voordeel van aftrekposten wordt
grootaandeelhouders (dga) is er tijd om
beperkt. Er is in 2014 al een begin
de komende jaren af te lossen om een
gemaakt met de hypotheekaftrek. Met
fikse belastingheffing te ontlopen.
15
ZV_82_binnenwerk.indd 15
04-12-18 12:17
Schilderwerk Vastgoedonderhoud Beglazing Bedrijfsgebouwen Houtrotreparatie
Vissen zijn een onmisbare schakel in het voedselweb van een gezonde Waddenzee. Maar het gaat niet goed met de visstand in de Waddenzee. Uw steun is echt nodig. Op dit moment geldt: elke vis telt. Werelderfgoed Waddenzee kan echt geen vis meer missen. Daarom is de Waddenvereniging op zoek naar mensen zoals ú die ons steunen in onze droom: een robuuste Waddenzee waar elke vis telt!
(waarde) vooruw uwbezit! bezit! MeerMeer (waarde) voor
Burgemeester Falkenaweg 225 8443 DD Heerenveen T 0513 63 39 51 E info@tichelaarschilders.nl www.tichelaarschilders.nl
Steun onze droom en kom in actie!
Ga naar:
elkevistelt.nl
Meer dan 65 jaar ervaring
De kleuren van deze proef kunnen afwijken van het uiteindelijke resultaat. Dit wordt mede veroorzaakt door de eventuele verlichting in de kast. Klantnr. Projectnr.: Formaat: Datum:
6208374 411005-16.1 1160 x 1620 mm 20-01-12
Heerenveen Infoline
Lokatie 5 poster achterzijde
19200146_Waddenvereniging_Adv_EVT_90x130.indd 1
05-10-18 15:21
Winnaar lekkerste Oranjekoek! Expansielaan 8 Heerenveen 0513 684 684
byboonstra.nl • Pleinweg 6, H’veen • Meyerweg 77, De Knipe
ADVERTENTIEPROEF GRAAG ZO SPOEDIG MOGELIJK RETOURNEREN A.U.B. Akkoord
Akkoord na correctie
Opdrachtgever:
Datum:
Datum:
Naam:
Handtekening:
Handtekening:
Functie:
ZV_82_binnenwerk.indd 16
Postbus 9510, 5602 LM Eindhoven, T 040 264 23 05, F 040 246 90 70, verkoopadv@suurlandoutdoor.nl, www.suurlandoutdoor.nl
04-12-18 12:17
FRIESE ECONOMIE
Geldpot met miljoenen van FOM om Friese bedrijven te steunen FRIESE BEDRIJVEN KUNNEN SNEL HULP KRIJGEN OM EXPORT TE FINANCIEREN. DE FRIESE ONTWIKKELINGSMAATSCHAPPIJ (FOM) HEEFT EEN SNUGGERE OPLOSSING VOOR EXPORTGARANTIES. ZO WORDT VOORKOMEN DAT LUCRATIEVE ORDERS STUK LOPEN.
Diederik Jongema Fondsmanager FOM
17
ZV_82_binnenwerk.indd 17
04-12-18 12:17
FRIESE ECONOMIE
E
r is sprake van marktfalen”, constateert fondsmanager Diederik Jongema van de FOM. “Ondernemers willen met hun producten naar het buitenland, maar moeten dan garanties afgeven. Terwijl ze dat geld ook nodig hebben om de producten te maken. Wij bieden ze snel extra buffers.” De provincie Fryslân wil serieus werk maken om de Friese export omhoog te krijgen. Deze steekt schril af bij wat er in de rest van het land gebeurt. De waarde is slechts 1,5 procent van de totale Nederlandse goederenexport. Bovendien was het schrikken toen de gestage stijging van de export in 2016 flink daalde van 4,8 miljard euro naar 4,4 miljard euro. Het grootste deel van de Friese uitvoer gaat naar Duitsland. Veel is agrarisch gerelateerd, maar het gaat ook vaak om machines. De verwachtingen voor 2018 zijn goed. Het is de vraag of het de Friese bedrijven nu wel lukt om in de pas te blijven met het Nederlands gemiddelde. Het Centraal Planbureau rekent voor 2018 op een exportgroei van 3 procent en in 2019 op ruim 4 procent.
Ei van Columbus
Met geld provincie
De FOM is gekomen met een soort Ei van Columbus. Het zijn exportgaranties vanaf 25.000 euro als een lening tegen 5 procent. Deze komt daarna op een geblokkeerde spaarrekening, waarmee een bedrijf de exportgarantie voor elkaar heeft. Binnen twee weken is het geregeld. Tijd mag geen belemmering meer zijn, vindt Jongema.
De FOM helpt Friese bedrijven ook op andere wijze. Naast exportfinanciering richt het fonds zich op ondernemers die starten, die innoveren of die extra groei willen financieren. Het wordt gedaan met miljoenen euro’s die de provincie Fryslân heeft overgehouden aan de verkoop van de aandelen in energieconcern Nuon. Een deel van het geld wordt zo benut om de Friese economie te stimuleren.
Exportgaranties worden door sommige ondernemers nog afgedaan als te veel gedoe. Banken zijn soms aarzelend, zodat de exportorder achterwege blijft. De FOM wil beide partijen een handje helpen. Jongema en zijn collega Sybo Zijlstra trekken langs ondernemers en banken om de nieuwe financiering van exportgaranties onder de aandacht te brengen, want onbekend maakt onbemind. “Op een simpele manier voegt een ondernemer vermogen toe aan zijn bedrijf.” Er wordt alles aan gedaan om de ambitie waar te maken de uitvoer van Friese producten naar het buitenland flink te verhogen. “Alle drempels zijn wel zo’n beetje weg”, concludeert Jongema. Bedrijven kunnen onder andere 5000 euro subsidie van de provincie krijgen om deel te nemen aan buitenlandse handelsbeurzen.
In Fryslân hebben nu 22 bedrijven met financieringskapitaal een steun in de rug, dit is goed voor 180 arbeidsplaatsen. De FOM heeft 32 miljoen euro beschikbaar om ondernemers te helpen bij hun ambities. Dit jaar zijn er elf bedrijven geholpen bij hun plannen, in totaal een injectie van 3,5 miljoen euro. De FOM blijkt voor veel ondernemers de sleutel om problemen bij financiering van start, groei, export en innovatie op te lossen. Door de inbreng van de FOM worden ambitieuze plannen werkelijkheid. Of waar banken en andere financiers eerst terughoudend zijn, lukt het wel als ook de FOM meedoet in het verstrekken van risicokapitaal. De aangekondigde komst van de assemblagefabriek van het elektrisch stadsvoertuig Carver naar Fryslân is zo mogelijk geworden.
Het oude Friese dropmerk Van Slooten wordt door de zoetwarenfabriek Concorp in Jirnsum gebruikt voor de exportmarkten.
18
ZV_82_binnenwerk.indd 18
04-12-18 12:17
Poedercoating Bolsward Het bedrijf Poedercoating Bolsward is het nieuwste bedrijf dat dankzij de FOM kan groeien. Het bedrijf heeft van de FOM een lening gekregen voor uitbreiding van het machinepark in het nieuwe pand. Zo kan de omzet verdubbelen en kunnen er tien mensen meer aan het werk. Door de steun van de
FOM heeft ondernemer Eric Kroontje zijn plannen rond gekregen. “Het geeft vertrouwen als de FOM meedoet.” “Werkgelegenheid en groei zijn voor ons belangrijk”, licht FOM-manager Jongema toe. Samen met zijn collega Zijlstra helpt hij het Friese midden- en
kleinbedrijf met een brede kennis en ervaring in ondernemersfinancieringen. “We zoeken oplossingen, maar laten de ondernemer aan het roer.” De Friese Ontwikkelingsmaatschappij is als provinciaal financieringsfonds de opvolger van wat tot nog toe Doefonds Fryslân was. Aanvankelijk was het speerpunt te helpen bij financiering van innovatie bij bedrijven. De FOM verwacht de komende jaren een groot aantal Friese bedrijven te helpen bij nieuwe initiatieven. De nieuwe website www.fom.frl helpt ondernemers bij het vinden van oplossingen. In veel gevallen zit het in bundeling van krachten, samen met banken en andere financiers. “Zo versterken we de Friese economie”, licht Jongema toe. n TEKST: BERT DE JONG
Eric Kroontje, directeur Poedercoating Bolsward.
19
ZV_82_binnenwerk.indd 19
04-12-18 12:17
ONDERNEMING IN HET NIEUWS
Innovatie FORU begint op Wad en is nu bij olieconcerns
Friese ‘oliestofzuiger’ is voor alle zeeën E E N ‘ O L I E S T O F Z U I G E R ’ U I T H A R L I N G E N H E E F T D E B E L A N G S T E L L I N G G E W E K T V A N G R O T E O L I ECONCERNS. DE FRIESE INNOVATIE VAN FORU-SOLUTION MAAKT DE ZEE WEER SCHOON.
H
et is begonnen met een sterk staaltje Hollandse inventiviteit. De ‘oliestofzuiger’ FORU van Foru-Solution is er voor calamiteiten op zee met olieverontreiniging. Nu wordt er gewerkt aan een nieuw apparaat, waarmee ook olieachtige film op het wateroppervlak kan worden verwijderd, bijvoorbeeld de wijd uitwaaierende vlek die ontstaat als er dieselolie in water wordt gelekt. Het is een mooie uitdaging, vindt ondernemer Koos Tamminga, die samen met Bert Sibinga sinds 2013 de stuwende kracht is achter het jonge Harlinger bedrijf Foru-Solution. De interesse is er van oliemaatschap-
pijen en havenautoriteiten. Zij willen samen aan de slag. Niet alleen om incidenteel zware oliedrab te verwijderen, maar ook de oliefilm op het water. De omvang van deze structurele verontreiniging is vele malen groter. Foru-Solution heeft dit najaar steun gekregen van Samenwerkingsverband Noord-Nederland. Het is een subsidie van 100.000 euro op een investering van 330.000 euro voor het maken van een preventie- en reinigingssysteem dat is te gebruiken op zee, maar ook op meren en rivieren. “Met de kennis die we hebben zijn we al een heel eind op weg. Maar dit vraagt toch een
andere aanpak”, legt Tamminga uit. “De verontreiniging ligt als een dunne drijflaag op het water, gedraagt zich ook anders dan dikke olie.”
Waddenzee Jarenlang is er door het Harlinger bedrijf gewerkt aan de FORU, die nu onder andere paraat staat voor de Waddenzee om snel olieverontreiniging bij bijvoorbeeld scheepsongelukken op te kunnen ruimen. Ook zijn ze geleverd aan bergingsbedrijven, oliemaatschappijen en de offshore-industrie. In 2018 zijn er tien verkocht en in de komende jaren wordt een verdubbeling verwacht.
20
ZV_82_binnenwerk.indd 20
04-12-18 12:17
’
Wat voor de hele wereld van grote betekenis kan zijn, is ook eerst dichtbij in de kwetsbare Waddenzee bewezen. Met 0,5 miljoen euro uit het Waddenfonds is de innovatie omgezet in de praktijk. Een amfibievoertuig en een rupsvoertuig (de Wadcrawler van BDS uit Harlingen) met daarop de FORU-70 zijn de oplossingen in de ondiepe, slikrijke en daardoor moeilijk toegankelijke gedeelten. “Het is als een brandblusser”, zegt Sibinga. “Je hoopt hem nooit te gebruiken, maar je hebt hem wel nodig.”
Oliereus Opnieuw hebben oliestaten in de Golfregio en havenautoriteiten veel interesse in de techniek van het Harlinger bedrijf. Het staatsoliebedrijf Saudi Aramco is in gesprek met het team van FORU-Solution om met het nieuwe preventie- en reinigingssysteem de zogeheten ‘sheen‘ van het water te verwijderen. De belangstelling van Saudi Aramco is een opsteker. De grootste oliereus ter wereld wil samen met de mannen van Foru-Solution zoeken naar een geschikt systeem. “Ze zijn zich bewust van de milieuvraagstukken door verontreiniging. Omdat wij veel expertise in huis hebben, zijn ze bij ons gekomen”, zegt Tamminga. Het biedt Foru-Solution extra mogelijkheden voor verbreding van hun eerste
vinding. Met de ontwikkelde skimmertechnologie is nog maar een eerste stap gezet om de zee schoon te krijgen.
Milieuramp De milieuramp door de brandende olietanker Exxon Valdez in 1989 was voor ingenieur Wim Schuur de aansporing een oplossing te bedenken voor het opruimen van olie in en op water. Zijn overgenomen idee is een kwart eeuw later de grondslag voor de FORU, de afkorting van Floating Oil Recovery Unit. De ‘oliestofzuiger’ kan zelfs in een ruige zee olie van het water halen. Milieuschade en olieverspilling blijven zo zeer beperkt. Er is veel energie gestoken om van een innovatief product ook echt business te maken. Het is een zaak van lange adem, erkent Tamminga. Via adviseurs en internationale contacten zijn er lijntjes ontstaan met potentiële afnemers in het buitenland. “Onder andere met de Amerikaanse kustwacht. Onze methode van olieopruiming heeft ook hun interesse”, licht Sibinga toe.
Algengroei Nieuwe technologie voor de FORU biedt ook mogelijkheden om andere verontreinigingen van de wateroppervlakte te halen. Er wordt gedacht aan de inzet tegen overmatige algengroei in meren en plassen. Daarmee zou bij
uitbundige bloei de waterkwaliteit verbeterd kunnen worden en kan sterfte van vissen en vogels worden voorkomen. Voor waterbeheerders wereldwijd is de bestrijding van de zogeheten zweeflaagverontreinigingen een belangrijke opgave. Maar veel oplossingen zijn er nog niet, is de constatering bij het Harlinger bedrijf. Als het allemaal lukt en aanslaat, kan het over vijf jaar werk voor zeven extra mensen opleveren. Nu werken er zes bij Foru-Solution. Met de steun uit vele hoeken is het gelukt om een bijzonder idee tot wasdom te krijgen. De initiatiefnemers Sibinga en Tamminga leveren het ondernemerschap. Ook hebben ze een groot deel van het kapitaal ingebracht, samen met twintig aandeelhouders “die ook vooral sparring-partner zijn”. Ook de wetenschappers van Rijksuniversiteit Groningen helpen, want het is nu zaak om de vinding uit te bouwen en te verkopen, beklemtoont Tamminga. De Friese innovatie moet de wereld over gaan. n TEKST: BERT DE JONG
21
ZV_82_binnenwerk.indd 21
04-12-18 12:18
Diel 1 Earste krystdei fan 17.00 oere ôf Diel 2 Twadde krystdei fan 18.00 oere ôf
Omropfryslan.nl/stormruiter
ZV_82_binnenwerk.indd 22
04-12-18 12:18
ONDERNEMING IN HET NIEUWS
Oudste industrie van Drachten maker van ambachtelijk gereedschap
Duimstokkenfabrikant Schuil heet voor de Britten Sybren HANDEL MET GROOT-BRITTANNIË LIJKT DOOR DE BREXIT INGEWIKKELDER TE WORDEN DAN OOIT. ONZIN VINDT PETER SCHUIL VAN DE DUIMSTOKKENFABRIKANT IN DRACHTEN. ZIJN GROOTVADER SYBREN HAD ER OOK AL GEEN MOEITE MEE DE BRITSE MARKT TE VEROVEREN.
23
ZV_82_binnenwerk.indd 23
04-12-18 12:18
ONDERNEMING IN HET NIEUWS
S
ybren is een Brits merk, sinds Sybren Schuil in de jaren vijftig de stoute schoenen aantrok en als handelsreiziger op de boot stapte om naar Engeland te varen om er zijn duimstokken aan de man te brengen. Een nieuwe markt lag aan zijn voeten. De Drachtster fabrikant zag vooral mogelijkheden. Vraagstukken over douane en valutaschommelingen wimpelde hij weg. “Toen was het geen probleem en nu voorzie ik ook geen probleem”, zegt directeur Peter Schuil die samen met broer René en zus Ingrid in de voetsporen van pake Sybren is getreden. Onder de merknaam Sybren gaan al meer dan een halve eeuw Friese duimstokken naar Engeland. Met smaak vertelt Schuil hoe de weken durende handelsreis uiteindelijk toch een succes kon worden. “Hij verstond amper een woord Engels, maar hij begreep al snel dat de naam Schuil in het buitenland lastig was uit te spreken. Sybren,
dat was veel gemakkelijker.’’ Sindsdien worden de duimstokken met de vermelding ‘Made in Holland’ onder de naam Sybren verkocht naar Engeland. Het zijn niet die klassieke Hollandse, maar de variant dubbel zo breed. Met ook nog sierlijk grote cijfers. En natuurlijk met een schaalverdeling in inches.
Enige Schuil is de enige duimstokkenfabriek van Nederland. Jaarlijks worden er ruim driehonderdduizend exemplaren gemaakt, vooral voor de binnenlandse markt. Een vijfde deel van de productie gaat over de grens. Hoofdmoot is de klassieke vierdelige houten duimstok met messing verbindingen. Niks modegrillen, hij ziet eruit precies als vroeger. Innovatie lijkt aan de duimstok voorbij te gaan. Voor de timmerman en de doehet-zelver is het vooral een praktisch stuk gereedschap. In de productie is er wel veel veranderd. Waar een halve eeuw geleden in het fabriekscomplex
Peter Schuil, directeur duimstokkenfabriek Schuil.
24
ZV_82_binnenwerk.indd 24
04-12-18 12:18
van Schuil ruim honderd werknemers te vinden waren, zijn het er nu maar tien. Het aantal gemaakte duimstokken is echter vrijwel hetzelfde.
golf kwamen ook de scheerapparatenfabriek van Philips en de rubberfabrikant Dunlop Enerka.
Alternatieven
Duimstokkenfabriek Schuil is een begrip. Het is een niche waarin het bedrijf beweegt. Aan één beste boom uit de Braziliaanse oerwouden van 50 meter hoogte heeft Schuil genoeg om er honderdduizenden duimstokken van te maken. Voorheen waren het palmbomen waaruit duimstokken werden gemaakt, nu wordt het hout van paumarfin of guatambu verzaagd tot kleine latjes van 25 centimeter lengte, en een dikte van precies 5 millimeter bij 11 millimeter. De eisen zijn streng: het hout moet hard en strak zijn, een effen structuur hebben en licht van kleur. En natuurlijk mag het niet krimpen of uitzetten. Een duimstok van een meter lengte moet een meter blijven.
Timmermansknecht Sybren Schuil zocht in de crisisperiode van de jaren dertig naar alternatieven voor een beter bestaan. Zijn voorbeeld was Engeland. Wat ze daar konden, dat wilde hij ook. Dus knutselde hij duimstokken in elkaar. Het was ambachtswerk, zoals hij begon. Het werd in Leeuwarden een echt eigen bedrijf direct na het einde van de Tweede Wereldoorlog. Inmiddels is de duimstokkenfabriek van Schuil in Drachten de oudste industrie, na de verhuizing vanuit Leeuwarden in 1949. Het waren de tijden van wederopbouw, er waren stimulansen voor industrialisatie. De bevolking op de arme gronden rond Drachten zou zo moeten profiteren van economisch herstel. Op dezelfde
Niche
zet van zo’n 1,5 miljoen euro, blijft een prominente rol spelen, want wereldwijd zijn er maar een paar producenten. Over één ding is Peter Schuil zeker: “De meest simpele dingen blijven bestaan. Het geldt ook voor de duimstok.’’ Het Britse Brexit-besluit heeft wel even geleid tot nadenken. “Maar er is zoveel onzeker dat je moeilijk echt kunt anticiperen”, vindt Schuil. De koersdaling van het Britse pond maakt dat de Engelsen meer voor een duimstok betalen, want de afrekening is in euro’s. “Het betekent niet dat de Britten minder van ons kopen. Als dit dus gevolgen zou hebben, dan hadden we er nu al last van gehad.” n TEKST: BERT DE JONG
De duimstokken gaan naar alle delen van de wereld, tot Australië toe. Het familiebedrijf Schuil, met een jaarom-
25
ZV_82_binnenwerk.indd 25
04-12-18 12:18
PRODUCTVISIE
ThumbsUp! Boekenkluis
B
elangrijke, waardevolle spullen onopvallend opbergen kan nogal een klus zijn. Gelukkig is daar de ThumbsUp! boekenkluis, waardoor verbergen een peulenschil wordt. Het lijkt namelijk sprekend op een boek! Zet hem tussen alle andere boeken en niemand ziet dat dit exemplaar onleesbaar is. n www.fonq.nl
Mini Tafeltennis Set
L
aten we eerlijk zijn: hoe vaak zit u voor u uit te staren, omdat de concentratie als sneeuw voor de zon verdwenen is? Juist, regelmatig! Beter is het om dan op te staan en een potje tafeltennis te gaan spelen met uw collega(‘s). Dit is niet alleen goed voor de teambuilding, maar ook voor de lijn. Dat scheelt u weer een paar ritjes naar de sportschool, waardoor u de eerder verloren tijd weer in kunt halen! ;-) n www.megagadgets.nl
Pizzasnijder
O
rganiseren jullie ook geregeld een pizzasessie, om de laatste ontwikkelingen te bespreken onder het genot van een heerlijk stukje pizza? Dan is deze unieke pizzasnijder iets voor jullie! Hij ziet er niet alleen hip uit, maar is ook erg functioneel. Zelf de Big Americans is hij te baas! n www.fonq.nl
26
ZV_82_binnenwerk.indd 26
04-12-18 12:18
Multitool-pen
Z
o vaak zijn er momenten waarop we iets willen opmeten of iets los willen maken. Dankzij deze multitool-pen heeft u vanaf nu alles bij de hand. De pen beschikt over een schroevendraaierfunctie met een sleuf en een kruiskop in de knop, een liniaal en een waterpas. Bovendien kan de pen niet wegrollen, want hij heeft een zeshoekige vorm. n www.gadgethouse.nl
Luchtballonlamp
G
een negen-tot-vijf-baan? Maar vroeg beginnen en tot laat doorwerken? Dan is een goede lamp op uw bureau noodzakelijk. Om het nodige met het aangename te combineren, kunt u kiezen voor deze luchtballonlamp. Want eerlijk is eerlijk, deze lamp tovert bij velen een glimlach op zijn/haar gezicht. Het is mogelijk om te switchen tussen verschillende kleuren, dus de lamp ziet er geen dag hetzelfde uit. n www.radbag.nl
Moederbord snijplank
B
ent u nog op zoek naar een leuk cadeau voor een van de ICT-ers binnen uw bedrijf, die in zijn vrije tijd graag in de keuken staat? Dan is deze snijplank met het uiterlijk van een moederbord het perfecte cadeau. De plank is gemaakt van extra sterk, kraswerend glas en voorzien van rubberen dopjes aan de onderkant. n www.ditverzinjeniet.nl
27
ZV_82_binnenwerk.indd 27
04-12-18 12:18
AUTONIEUWS
Volkswagen T-Cross
T
ot nog toe liet de Volkswagen Groep het een beetje afweten op de markt met compacte crossovers. Toch komt ze nu, beter laat dan nooit, met een cross-over: de T-Cross. Dit model is 4,11 meter lang en 1,56 meter hoog. Zo zit u in deze auto zo’n tien centimeter hoger dan de Volkswagen Polo! Opvallend aan de T-Cross is de achterkant. Tussen de achterlichten is namelijk een brede, rode strip geplaatst, welke dient als reflectiebalk.
De Life- en Style-versies van de T-Cross kunnen namelijk afgeleverd worden met een designpakket. Zo kunnen de panelen op het dashboard een 3D-look krijgen. Daarnaast maken tweekleurige stoelbekleding, gekleurde buitenspiegelkappen en wielen deel uit van het pakket. Deze veilige cross-over ziet in het begin van 2019 het levenslicht in het Spaanse Navarra. Voor welke prijs u de T-Cross kunt aanschaffen, is nog niet bekend. n
Het interieur van deze auto oogt zoals we van Volkswagen gewend zijn. De auto kan echter voorzien worden van een geheel eigen tintje, zowel op het gebied van interieur als exterieur.
28
ZV_82_binnenwerk.indd 28
04-12-18 12:18
BMW 3-Serie
O
ngetwijfeld zullen er veel mensen zijn die hun ogen niet af kunnen houden van deze nieuwe BMW 3-serie. De slanke auto, met 55 kilo minder aan de haak, heeft een carrosserie die stijver is dan die van de huidige generatie. Uiteraard kan deze BMW zichzelf, net als zijn broertjes, praktisch zelfstandig op de weg houden in de file!
en hiermee de stabiliteit en comfort, toe ten opzichte van het voorgaande model. De wielbasis gaat van drie naar vier centimeter. U kunt deze eyecatcher vanaf 9 maart bij de Nederlandse dealers verkrijgen. De prijzen zullen ook in dat stadium volgen. n
Zoals we van BMW gewend zijn, zal ook deze serie leverbaar zijn in diverse uitvoeringen. Zo kan de sportieve rijder zijn/haar hart ophalen met een sportieve M-dna versie, een versie met een adaptief sportonderstel of variabele sportstuurinrichting. Al met al neemt de wielbasis,
29
ZV_82_binnenwerk.indd 29
04-12-18 12:18
UITGELICHT
Beste bakkers profiteren van technische revolutie uit Fryslân
Oliebollen met suiker en Friese innovaties DANKZIJ FRIESE INNOVATIES IS DE OLIEBOL EEN POPULAIRE, OUDE TRADITIE. ZONDER DE FRIESE INBRENG ZOUDEN ER IN NEDERLAND NIET TIENTALLEN MILJOENEN OLIEBOLLEN WORDEN GEBAKKEN.
30
ZV_82_binnenwerk.indd 30
04-12-18 12:18
O
liebollen met armpjes en beentjes, ze zijn er amper nog. Het zijn lekkernijen die, keurig rond, dansen in de olie. De kunsten van de bakker zijn zo goed geworden dat een mislukte oliebol een unicum is. Het is wel met hulp. Zo helpt de molenaar de thuisbakkers en techniek de bakkerijen. De bedenker van de oliebollenmix van Koopmans zou een gouden oliebol horen te verdienen. Alle bakkers thuis zijn sinds de introductie in 1989 blij met zijn vondst. In veel gezinnen is het bakken van oliebollen zo nog steeds een typisch staaltje Hollandse gezelligheid. Ieder jaar wordt brandmanager Stefan van Lint van Koopmans, onderdeel van Dr. Oetker, overladen met honderden foto’s van oliebollenbakkers of schalen vol bruinkrokante baksels. “Het blijft het karakter hebben van een volksfeestje. Sommigen bakken honderden oliebollen met onze mix.” Van Lint heeft een doorrekening gemaakt. De thuisbakkers hebben in de laatste dagen van december een productie van 40 miljoen oliebollen. Daarvoor worden in de laatste maand van het jaar, maar vooral in de laatste week zo’n 2 miljoen pakjes met oliebollenmix verkocht. Koopmans is veruit de grootste met 1,7 miljoen. De meelfabriek in Leeuwarden produceert vanaf september volop oliebollenmix. Veel eerder kan niet, omdat er gist in het product is verwerkt. Dan zou het ten koste gaan van de kwaliteit. Maar de oudejaarssfeer begint in de fabriek al in de zomer met bakmixen voor appelbeignets.
gen, met een krokante korst, een laag vetpercentage, voldoende luchtigheid en een goede verdeling van krenten en rozijnen.” In november waagt bakker Vliegendehond zich aan de eerste baksels. Het is een vast ritueel om in de laatste dagen van december tot de beste resultaten te kunnen komen. “Dan komen de puntjes op de i.” Het is voor hem een erezaak de beste oliebollen te maken, sinds hij in het kader van de landelijke oliebollentest openlijk de competitie is aangegaan. “Ik wilde het een keer winnen.” Oliebollen zijn een piekmoment voor de bakker. Na de kerstdagen gaat het los. De verdieping van de bakkerij is volledig ingeruimd voor oliebollenproductie. Een grote bakkerslijn biedt de mogelijkheid om in enkele dagen tijd 90.000 oliebollen te bakken. In zijn jonge jaren deed hij het nog met de hand en met een klein bakje. Toen was hij tevreden met 2000. “Dan stond je de hele dag boven de walm. Was je aan het eind goed gaar.” In een kwart eeuw tijd heeft Vliegendehond veel geleerd over de kunst van het oliebollenbakken. Hij stelt tevreden vast dat de techniek helpt. Nu staat er bijvoorbeeld een doseermachine tot zijn beschikking die volgens vast patroon het deeg in bollen in de hete olie laat vallen. En na zo’n acht tot tien minuten worden de krokant gebakken oliebollen er automatisch uitgevist.
Het is de revolutie voor de oliebollenbakkers, erkent de oliebollenbakker. “Zo kunnen we veel sneller en efficiënter werken.” De innovatie lijkt het wel heel erg gemakkelijk te maken, maar dat is schijn beklemtoont hij. Het proces van deegbereiding is minstens zo belangrijk en dit vereist de expertise van de bakker. De keuze van het meel, bijvoorbeeld, of de rijstijd bij een temperatuur van 27 graden. “Koud of nat weer kan al van invloed zijn.” In zakken komt er zo’n 3000 kilogram bloem van Koopmans Meelfabrieken uit Leeuwarden naar Wolvega, samen met zo’n 900 kilogram krenten en rozijnen van Kuiper uit Heerenveen. Hiermee kan de bakker uit de voeten. Vliegendehond kiest zijn ingrediënten voornamelijk van Friese bedrijven, tot aan de van Smilde in Heerenveen afkomstige olie toe. Rollingswier in Franeker is een andere grote toeleverancier van olie voor de professionele markt. Onderhand zijn de oliebollen van Vliegendehond uitgegroeid tot zijn specialiteit. Van heinde en ver komen ze aan het eind van het jaar naar zijn bakkerij. “Het is vooral dankzij de oliebollentests”, stelt de bakker vast. Het is al jaren traditioneel “een hectische week”, want naast het dag en nacht bakken van 90.000 oliebollen, komen er ook nog 2000 appelflappen en 5000 beignets in de vitrine. Zonder goede olie geen goede oliebol, zegt directeur Simon Rollingswier van
Krijgen de Nederlanders nou nooit genoeg van oliebollen? “Het is heel bijzonder dat de oliebol populair blijft”, vindt Van Lint. Ieder jaar kan Koopmans rekenen op een stabiele groep thuisbakkers. De oliebollenmix is een topper in het assortiment. “Het is echt ongekend dat je in een week tijd zoveel van een product verkoopt. Sommige andere producten noteren dat in een heel jaar.”
Beste oliebollenbakker Het bakken van oliebollen heeft in 25 jaar tijd een grote ontwikkeling doorgemaakt. Bakker Ivo Vliegendehond uit Wolvega kan het weten. Al jaren is hij de beste oliebollenbakker van Fryslân in de AD-oliebollentest. “De kunst is om een ambachtelijk ronde oliebol te krijOliebollen bakken.
31
ZV_82_binnenwerk.indd 31
04-12-18 12:18
UITGELICHT
Appelbeignets.
oliefabriek Levo in Franeker. “Het moet een olie zijn die langdurig verhit kan worden”, legt hij uit. “Anders heb je al snel smaakbederf.” Zijn bedrijf is een van de grootste toeleveranciers aan de professionele markt. De grote oliebollenbakkers kiezen vaak een samengestelde olie of arachideolie.
Revolutie De Sneker broers Stephan en Erwin Venema zijn verantwoordelijk voor de technische revolutie in oliebollenland. Stephan is bakker en weet hoe een perfecte oliebol hoort te zijn, Erwin is techneut en bedenkt oplossingen. De brainstorm van de broers werd in 1993 de afstudeeropdracht van Erwin voor zijn technische opleiding en leidde tot de allereerste oliebollenbakmachine. Nu kan ons oliebollenland niet zonder de inbreng van de broers. Met de machines van Erwins bedrijf V-Technology-Innovators wordt in Nederland zo’n beetje de helft van alle 90 miljoen oliebollen geproduceerd. De productielijnen voor mengen, doseren, bakken en verpakken staan bij de grote bakkerijen, de kleinere bij ambachtelijke bakkers en in oliebollenkramen. Stephan is met zijn bedrijf Venema Food bijna een jaar lang bezig met de organisatie van een ultieme piekperiode in november en december om dan enkele miljoenen dagverse oliebollen en appelbeignets te bakken voor grote winkelketens, waaronder de zeventig supermarkten van Poiesz. “Ik beschouw het puur technisch”, zegt Erwin Venema. In een kwart eeuw is hij blijven sleutelen en is er veel verbeterd aan het eerste concept. In het begin was er al blijdschap als er per uur enkele honderden oliebollen in
Ivo Vliegendehond.
de olie vielen, nu staat de teller op twintigduizend per uur. En toch is iedere oliebol weer bijzonder. “Het mooie is dat het resultaat een ambachtelijke oliebol is.” “Ook de kwaliteit van de oliebol is in een kwart eeuw geweldig vooruitgegaan”, oordeelt Venema. Het komt mede door een deel van het werk te mechaniseren en te professionaliseren. “De consument stelt ook steeds hogere eisen”, voegt hij toe. Hij denkt terug aan het begin, toen sommige bakkers hun toevlucht zochten in een koud schuurtje. Oliebollenproductie is zo lucratief dat het de kurk is waar technisch bedrijf V-Technology-Innovators op drijft. Na de zomer zijn de acht medewerkers bezig met het ontwerpen, assembleren en onderhouden van oliebollenbakmachines, een derde van de omzet van het bedrijf. In de eerste helft van het jaar richt het werk zich vooral om installaties voor de voedingsindustrie en de jachtbouw. Een speciale oliebollenbakmachine, het lijkt gek voor een zo klein piekmoment in het jaar. “Zolang de marge op oliebollen zo goed is, is het lonend”, verklaart Venema. De techneut denkt bovendien met de bakkers mee. De units van de oliebollenlijn zijn ook voor andere producten te gebruiken. “Met de installatie kun je ook doseren om eierkoeken, bananensoezen en jam te maken.”
Eindejaarspiek Bij buurman Venema Food staan twee veertien meter lange bakkerslijnen opgesteld, een voor oliebollen en een voor appelbeignets. Aanhoudend laat de doseermachine er steeds tien oliebollen los, waarna ze minutenlang in
het oliebad dobberen om dan aan het eind krokant goudbruin op het droge te worden geholpen. In de laatste week van december is het er een heksenketel. Dan wordt er dag en nacht productie gedraaid. Iedereen opgeteld zijn dan bij het bedrijf zo’n honderd mensen aan het werk. Stephan Venema heeft het in de maanden daarvoor zorgvuldig voorbereid. Alles is ingekocht, van meel, olie, krenten, rozijnen, appels tot verpakkingen. Steeds zoekt hij naar verfijning en verbetering. De receptuur heeft hij nauwgezet in schema’s vastgelegd voor zijn team bakkers. “Er mogen geen verschillen ontstaan. De oliebollen horen allemaal dezelfde smaak en hoge kwaliteit te hebben.” “Alles is belangrijk”, zegt de Sneker meesteroliebollenbakker. Hij let bijvoorbeeld op de temperatuur van het beslag, op het vetpercentage van de oliebol en ook of ie een dag later nog net zo lekker is. Eind december zorgt hij ervoor dat er iedere dag vele tienduizenden dagverse oliebollen en duizenden appelbeignets naar de supermarkten gaan, of naar oliebollenkramen of warme bakkers. Trots toont hij de prijzen die zijn gewonnen bij bakkerswedstrijden. Aan het einde van oudejaarsdag kan Venema geen oliebol meer zien. Maar in het nieuwe jaar begint hij al snel aan de voorbereiding van een nieuw oliebollenjaar. Samen met zijn klanten kijkt hij vooruit en maken ze een planning en organiseert hij de inkoop van grondstoffen en verpakkingen. “Ieder jaar is het weer het bouwen van een feestje.” n TEKST: BERT DE JONG
32
ZV_82_binnenwerk.indd 32
04-12-18 12:18
ZAKENNIEUWS
MKB-Voucher steun voor Friese bedrijven
D
e provincie stimuleert het Friese midden- en kleinbedrijf. Het gebeurt onder andere met MKB-Vouchers, waarmee ondernemers een steun in de rug krijgen bij de ontwikkeling van hun bedrijf. Op de Dag van de Ondernemer heeft gedeputeerde Sander de Rouwe de tweehonderdste MKB-Voucher uitgereikt aan Nynke Terpstra en Edwin Boonstra van Smout-Family in Grou. De jonge ondernemers gaan met de 2500 euro een marketingstrategie ontwikkelen. Smout is een nieuw Nederlands merk voor kinderen en hun ouders. Het bedrijf verkoopt dozen met duurzame items voor het pasgeboren kind.
Fietsenfabrikant Accell ligt zwaar onder vuur
F
ietsenfabrikant Accell Group, bekend van de merken Batavus Koga en Sparta, ligt zwaar onder vuur. Het concern presteert ondermaats en kan morrende beleggers niet geruststellen. Het is deels de erfenis van het vorige bestuur van Accell, onder leiding van René Takens, die van 1999 tot 2017 aan de macht was. Zo lang kon de topman het zoet van het succes smaken, maar op het laatst had hij weinig oog voor nieuwe ontwikkelingen. De Heerenveense fietsenfabrikant Acell worstelt met de markt. In snel tempo verliest de fietsenmaker marktaandeel. In Nederland lag het vorig jaar nog op 34 procent, nu is het nog maar 24 procent. Er zijn veel nieuwkomers op de markt gekomen die de fiets veel meer als een lifestyleproduct presenteren en niet slechts als een nuttig vervoermiddel. Concurrent Pon Holdings, eigenaar van Gazelle, heeft eind dit jaar in korte tijd een strategisch belang van 20 procent opgebouwd in Accell. Daarmee wil het ook voorkomen dat de fietsenfabrikant in handen valt van ‘koopjesjagers’. In 2017 mislukte een overnamepoging door Pon bij een bod van 32,72 euro per aandeel. Accell wilde niets van een samensmelting weten. Sindsdien is de koers gehalveerd. n
Nog tot eind dit jaar kunnen ondernemers gebruik maken van de MKBVoucherregeling. Hetzelfde geldt voor de regeling voor Circulaire Economie of een voucher voor het inschakelen van een onafhankelijke deskundige voor bedrijfsontwikkeling of een HR beleidsplan. n
Miljoenensteun voor Friese regiodeals
M
et geld van het Rijk kan men in Fryslân aan de slag. Er vloeit opgeteld 25 miljoen euro naar regionale projecten voor versterking van de krimpregio Noordoost Fryslân. Ook het project Holwerd aan Zee kan van start. Daarnaast profiteert de provincie van 10 miljoen euro aan steun voor de ontwikkeling van natuurinclusieve landbouw. Gedeputeerde Sander de Rouwe is blij met de steun voor drie projecten. “Dit kabinet kiest duidelijk voor de regio. We zijn tevreden en zien deze keus van het rijk als een sterke impuls voor Fryslân.” Het provinciebestuur had acht projecten ondersteund om zo geld uit de pot van 200 miljoen euro voor Regio Deals binnen te kunnen hengelen.
Regio profiteert meer van Windpark Fryslân
A
ls het Windpark Fryslân in het IJsselmeer in 2021 volop draait, is een deel van de opbrengst voor de regio. In het omgevingsfonds komt jaarlijks ongeveer 720.000 euro, gedurende de twintig jaar dat de 89 turbines draaien. Het is fors meer dan eerst gedacht, nu de turbines veel meer energie leveren dan in de eerste plannen was voorgesteld. Het vermogen van het windpark is 383 megawatt, eerder was het 316. De 14,5 miljoen euro zijn bestemd voor regionale en lokale projecten die een
versterking van de dorpen langs de IJsselmeerkust zullen zijn. Er wordt gedacht aan initiatieven op het gebied van wonen, recreatie, toerisme, duurzame energie, natuur en milieu. Windpark Fryslân draagt met het vermogen van 383 megawatt voor meer dan de helft bij aan de beoogde Friese productie van duurzame energie. Een ander deel moet onder andere uit grote zonneparken komen. Het windpark levert voldoende stroom voor 500.000 huishoudens. n
Projecten als Retail, Circulaire Economie, Veenweide en Watercampus hebben uit het fonds voor Regio Deals geen rijkssteun gekregen. Het betekent niet dat deze nu geheel uit beeld verdwijnen. Het provinciebestuur zet zich in om deze langs een andere weg voor elkaar te krijgen. n 33
ZV_82_binnenwerk.indd 33
04-12-18 12:18
Varen op een
Mississippi-schip De Frisian Queen biedt ruimte aan 40 tot 185 personen. Aan boord kunt u genieten van onze uitgebreide keuken. Het schip is uitermate geschikt voor feesten en partijen. Het is ook mogelijk om het schip te gebruiken als trouwlocatie.
FINANCIËLE ADVIEZEN
Van Maasdijkstraat 4, 8441 CM Heerenveen, Telefoon (0513) 62 41 95 E-mail info@windfinancieeladvies.nl, Website www.windfinancieeladvies.nl
Van Maasdijkstraat 4, 8441 CM Heerenveen Telefoon (0513) 62 41 95 E-mail info@windfinancieeladvies.nl Website www.windfinancieeladvies.nl
2803-037-001
VERZEKERINGEN VERZEKERINGEN H Y P O T HE K E N P E N SI O E N E N HYPOTHEKEN FI N A NPENSIOENEN C I Ë L E A D VI E Z E N
Maak eens vrijblijvend een afspraak om partyschip de Frisian Queen te bekijken.
Het is zeker de moeite waard! www.frisian-queen.nl
VERZ HY PE 10% F I N AN C
Fam. Meeter – It Stalt 1 – 8491 DV Akkrum – Tel. (0566) 650 030
Bespaar energie met
DroCom® kruipruimte isolatie!
• • • • • •
Warme vloer Droge woning Flinke energiebesparing Voorkomt schimmelvorming Beter voor uw gezondheid Comfortabel bij reumatische klachten
Minim
aal
Burenk
orti
ng Meer hogere buren = korting !
Vrijblijvend meer informatie? Bel 0566 - 65 28 53 of bezoek
vloerisolatie.net
ZV_82_binnenwerk.indd 34
Van Maasdijkstraat 4, 8441 C 04-12-18 12:18
ZAKENNIEUWS
Duurzaamste kantoor Leeuwarden voor Alfa
B
ij de poort van Leeuwarden krijgt Alfa Accountants het duurzaamste kantoorgebouw van de stad. Het pand wordt een voorbeeld voor het hele Noorden met regenwater dat wordt benut voor het doorspoelen van de toiletten, oud puin dat wordt hergebruikt voor nieuw beton en een dak dat vol komt te liggen met zonnepanelen. Bouwbedrijf Jorritsma uit Bolsward bouwt het ontwerp van Borren Staalenhoef Architecten uit Leeuwarden in een half jaar tijd in de etalage van Leeuwarden, vlakbij knooppunt Werpsterhoek van autosnelweg A32. Op 13 november heeft wethouder Friso Douwstra samen met
enkele werknemers de eerste paal geslagen. Het is een half jaar later dan eerst de planning was. Alfa-directeur Sicco de Vries is in zijn nopjes met de plek in kantorenpark De Werp, waar groei mogelijk is naar 75 werknemers. Er is wat betreft duurzaam een tandje bijgezet om zo het personeel een inspirerende werkomgeving te bieden. Alfa Accountants heeft landelijk 33 kantoren. In de Leeuwarder binnenstad werd het pand te krap voor de huidige 40 werknemers. Aanvankelijk was het plan om al begin dit jaar in het nieuwe pand te zitten. Dit wordt nu na de zomer van 2019. n
Twee derde Friezen trots op de boeren
F
ryslân is wereldwijd bekend om de zuivel en de zwartbonte koeien. In eigen provincie is twee derde van de Friezen trots op de Friese boeren, blijkt uit onderzoek van de Fryske Akademy. De helft vindt dat boerenbedrijven in de toekomst moeten kunnen groeien. Een opsteker, vindt onderzoeker Ronald Plantinga, want er is in de samenleving veel discussie over de rol van de boeren voor voedsel en landschap. De betekenis van de landbouw voor Fryslân is groot. Plantinga wijst op de 28.148 banen: “Die brengen geld op.” Boeren zorgen voor het landschap: driekwart van het Friese land wordt agrarisch benut, voor 90 procent door de melkveehouderij. Bestuurder Trienke Elshof van de boerenorganisatie LTO is verrast dat boer en burger in Fryslân zo dicht bij elkaar staan. “Maar het verdient alle aandacht. Anders gaat het verkeerd.” n
Houtstad IJlst als prijswinnend ontwerp
M
useum en werkplaats Houtstad in IJlst is het prijswinnend ontwerp van architectenbureau Onix NL uit Groningen. Het is onderscheiden met de Vredeman de Vries
Prijs. De prijs, een oorkonde en 5000 euro, is door gedeputeerde Sietske Poepjes uitgereikt in museum Belvédère aan architect Haiko Meijer.
De jury vindt dat het bouwwerk voor Museum en werkplaats Houtstad respectvol omgaat met de oude houtzaagmolen en de directe omgeving. Het is de ultiem gebouwde vorm van de mienskip, aldus het juryrapport. Voor de jaarlijkse Vredeman de Vries Prijs zijn veertig inzendingen binnengekomen. Daaruit zijn achttien door de jury geselecteerd en uiteindelijk vijf genomineerd. Naast Houtstad IJlst waren dat Huis aan het Meer in Oudega, het verbouwingsplan van Blokhuispoort in Leeuwarden, het Poortgebouw Nachttuin in Wier en een nieuwgebouwde woning en atelier in Bartlehiem. n
35
ZV_82_binnenwerk.indd 35
04-12-18 12:18
Noem ons aanbidder, aanhanger, aanmoediger of zelfs aanjager. Een bewonderaar, liefhebber of gewoon erg enthousiast. Van A naar B, wij houden ervan. De ene keer met aandacht voor de reis, de volgende keer alleen bezig met het doel. Wij zijn fan. Fan van de toekomst. ondertussen leveren wij leaseauto’s.
mobilityservice.nl
ZV_82_binnenwerk.indd 36
04-12-18 12:18
ZAKENNIEUWS
Gouden Gazelle voor GroenLeven en ProboSign
G
roenLeven in Heerenveen hoort tot de vijf snelst groeiende bedrijven van het land. In de strijd om de prestigieuze Gouden Gazellen Awards van het Financieele Dagblad eindigde bouwer van zonneparken en zonnedaken op de vierde plek. De omzetgroei van het in 2012 opgerichte bedrijf was maar liefst 1064 procent.
In de regio Noord haalde GroenLeven in de categorie middelgrote ondernemingen wel een Gouden Gazelle binnen. Voor de sponsor van sc Heerenveen is het een prolongatie, een jaar eerder lukte het ook. De bouwer van zonneparken is een snelle groeier en inmiddels marktleider in eigen land. “Een op de tien zonnepanelen in ons land is er één van ons”, zegt oprichter Sytse Brouwer. Hij vergelijkt het met de grootste pijplijn voor zonne-energie.
Rients Schuddebeurs naar Rabobank Utrecht
R
ients Schuddebeurs, zeven jaar lang directievoorzitter van Rabobank Heerenveen-Zuidoost Friesland, vervolgt zijn glanzende carrière in de thuisstad van de bank in Utrecht. Hij wordt er directievoorzitter van Rabobank Utrecht en omstreken. Audrey Antuma-Koops is per 1 januari 2019 benoemd tot de nieuwe directievoorzitter van Rabobank HeerenveenZuidoost Friesland. Zij vervult dezelfde functie nu bij Rabobank NoordenveldWest Groningen. Zo komt een ervaren directeur de Friese Rabobank versterken. Schuddebeurs krijgt veel lof toegezwaaid, omdat hij sinds zijn aanstelling in 2011 de bank tot een toongevende in
In de categorie grote bedrijven is de Gouden Gazelle in de regio Noord voor drukkerij ProboSign in Dokkum. De drukkerij van spandoeken en reclameborden heeft zich in korte tijd ontwikkeld tot een grote draaischijf voor de tussenhandel. n
Extra steun voor jonge boeren
J
onge boeren die aan de slag willen met verduurzaming van hun bedrijven kunnen tot 20.000 euro subsidie van de provincie Fryslân krijgen voor investeringen. Het gaat om zaken als het versterken van biodiversiteit of het beperken van de uitstoot van vervuilende stoffen met bijvoorbeeld luchtwassers. De subsidieregeling is voor boeren die jonger dan veertig jaar zijn. In 2017 bleek de regeling erg populair. Nu zit er in Fryslân 500.000 euro in de pot. Boeren kunnen tot en met 8 februari 2019 een aanvraag indienen. Het geld is grotendeels afkomstig uit het Europese subsidieprogramma voor plattelandsontwikkeling. n
Rients Schuddebeurs.
de regio heeft gemaakt. Het waren de jaren om op te krabbelen uit de financiele crisis, met reorganisaties binnen de bank en sinds 2013 de samensmelting van de activiteiten van Friesland Bank. Joop Akkerman, voorzitter van de Raad van Commissarissen van de Heerenveense Rabobank roemt zijn “verbindende functioneren, zowel intern als extern”. In Utrecht kijken ze reikhalzend uit naar zijn komst. Rob de Fluiter Balledux, voorzitter van de Raad van Commissarissen, toont zich verheugd: “Hij heeft een natuurlijke leiderschapsstijl, is oprecht, evenwichtig en een netwerker.” n
Audrey Antuma-Koops.
Extra betoncentrale voor IJB Groep
B
eton en heipalenproducent IJB Groep in Lemmer heeft in Lelystad een derde betoncentrale in gebruik genomen. Ook is bij de nieuwe vestiging extra productiecapaciteit voor heipalen en funderingselementen. In Lemmer is de hoofdvestiging, maar daar zit de productie aan het maximum.
leidt tot schaarste van bouwmaterialen en een tekort aan personeel. We willen voorkomen dat we een vertragende schakel zijn.” IJB Groep produceert ook in Emmeloord en sinds 2017 in Kampen. n
Er was noodzaak voor nog een betoncentrale, omdat er vanuit de bouw extra vraag is naar beton. Er wordt in het land volop gebouwd, vooral in de Randstad. “De vraag neemt in snel tempo toe”, zegt locatiemanager Rudy Bosma. Extra capaciteit is een logische keuze, vindt algemeen directeur John Engelsman. “De bouwsector is bezig met een inhaalslag, wat hier en daar
37
ZV_82_binnenwerk.indd 37
04-12-18 12:18
Mooi tot in detail!
VOOR DE LEKKERSTE
Pizza’s & Pasta’s
TEL 0513 - 623142
Deze schitterende Art Deco sidetable is een ontwerp van Frits Schuitema uit de Decoforma collectie. Perfect gemaakte meubelen die tot in elk
Afhalen& bezorgen!
detail bijzonder zijn. Ambacht voor mensen
Voor de lekkerste pizza’s en pasta’s kom je naar Etna, maar afhalen of thuisbezorgen is ook mogelijk. U kunt telefonisch of online uw bestelling doorgeven.
die kwaliteit weten te waarderen. Nu in onze showroom.
www.jaring.nl
Industrieweg 7A - Sint Nicolaasga (0513) 431789
Buon appetito!
Heideburen 9 - Heerenveen - 0513 - 623142 www.pizzeriaetna.nl
houtskeletbouw hsb houtskeletbouw
info@hommesiebengabouw.nl
van bouwplan...
ZV_82_binnenwerk.indd 38
04-12-18 12:18
CULTURELE TIPS
Kerstmusical Skrûtsj Een hartverwarmende kerstmusical uit de Drachtster historie voor de hele familie. Kom aan boord! Skrûtsj is een speciale bewerking van Charles Dickens’ beroemde A Christmas Carol (1843), door ons vertaald naar Smallingerland. Het verhaal is losjes gebaseerd op de geschiedenis van twee belangrijke skûtsjebouwers in Drachten: de familie Roorda en de familie Van der Werff. Hoofdfiguur Bauke Boorda krijgt in de nacht voor kerstmis bezoek van drie geesten die hem confronteren met zijn verleden, heden en toekomst… De cast bestaat uit jong en oud amateurtalent uit de regio.
Waar: Schouwburg De Lawei, Drachten Wanneer: 21 t/m 23 & 26 t/m 30 december Aanvang: om 14.00 uur of 19.00 uur (zie website) Prijs: € 20,50 voor volwassenen, € 15,50 voor kinderen t/m 18 jaar
itie ‘Het Skûtsje’ in Tip: Bezoek vanaf 16 december ook de expos tster skûtsjes. Drach de van s iedeni gesch de in duik en De Lawei
Meer informatie: www.lawei.nl
Nieuwjaarswandeling In het nieuwe jaar organiseert It Fryske Gea een ‘Lokkich nijjier’wandeling in het Rysterbosk. Kleed u lekker warm aan voor deze wandeling, want u gaat letterlijk en figuurlijk een frisse start maken. In het Rysterbosk kunt u prachtig wandelen. Dit oude wandelbos heeft een golvende ondergrond en het bestaat voor het grootste gedeelte uit loofbos, veel eiken en mooie beuken. Daarnaast staat er ook nog een bijzondere boom tussen, namelijk de wintereik. Deze soort komt niet veel voor in Nederland!
Waar: Rysterbosk, Rijs Wanneer: 6 januari Aanvang: 9.30 tot 11.30 uur Prijs: € 4,00 voor volwassenen en € 2,00 voor kinderen t/m 12 jaar. Leden wandelen gratis mee Meer informatie: www.itfryskegea.nl
Supervlooi
WEI
Voor velen is het een traditie geworden: op 2e kerstdag naar de Supervlooi in Leeuwarden. Hier kunt u heerlijk sneupen tussen allerlei spulletjes: van kleding tot lp’s en van speelgoed tot fietsen. Bent u 2e kerstdag druk met het bereiden van het kerstdiner, dan kunt u ook op 6 januari en 17 februari de Supervlooi bezoeken.
Een gratis toegankelijke voorstelling van WEI staat op de planning voor 27 januari! WEI, bestaande uit Willem, Eddy en Ingrid, is een groep van drie enthousiaste mensen met een passie voor muziek. Eddy en Ingrid zijn de zanger en de zangeres van dit trio, hun stemmen passen perfect bij elkaar. Willem begeleidt hen kundig en toegewijd op zijn gitaar. Gedurende een voorstelling wordt u verrast met een muzikale reis door het leven zelf. Met liederen van o.a. Boudewijn de Groot, Claudia de Breij en Cornelis Vreeswijk.
Waar: Leeuwarden Wanneer: 26 december, 6 januari en 17 februari
Waar: Dokkum
Aanvang: 9.30 tot 16.30 uur
Wanneer: 27 januari
Prijs: € 5,00 voor vroege vogels, anders vanaf
Aanvang: 16.00 uur
13 jaar € 3,50 en 65+’ers betalen € 2,00
Prijs: geen
Meer informatie: www.supervlooi.nl
Meer informatie: www.sensedokkum.nl
39
ZV_82_binnenwerk.indd 39
04-12-18 12:18
TC T IIUTTLEETLLU R E L E T I P S
Help Pake & Beppe de vakantie door! Van 19 februari tot en met 22 februari 2019 organiseert Museumfederatie Fryslân, tezamen met de Friese musea en archieven, ‘Help Pake en Beppe de vakantie door’. Tijdens deze 18e editie kunt u samen met uw (klein)kinderen deelnemen aan leuke en leerzame activiteiten. Een overzicht van alle activiteiten en de 35 deelnemende partijen is vanaf januari 2019 te vinden op de website.
Waar: meer dan 35 verschillende musea in Friesland Wanneer: tussen 19 en 22 februari Aanvang: afhankelijk van de gekozen activiteit Prijs: Kinderen van 4 t/m 12 jaar gratis op vertoon van Pake en/of Beppe (of een andere volwassene), entreeprijs voor volwassenen varieert Meer informatie: www.museum.frl
Het Nationale Ballet Ballet ouderwets? Helemaal niet! En dat gaat de Junior Company u bewijzen op 30 januari 2019. Het team koppelt toppers uit het klassiek ballet aan nieuw werk van eigentijdse choreografen. ‘Paquita Suite’ van Rachel Beaujean is als een Bengaals vuurwerk van spitzenvariaties. Milena Sidorova creëerde het geestige ‘WITHDRAWN’ en Daniela Cardim zet een volgende stap in ‘What Got You Here’. Een korte choreografie van Hans van Manen en een nieuw werk van Ernst Meisner completeren dit diverse programma!
Waar: Leeuwarden Wanneer: 30 januari Aanvang: 20.30 uur Prijs: € 26,00 inclusief garderobe en een pauzedrankje Meer informatie: www.harmonie.nl
VERS!
Maarten van Rossem
De zesde (!) editie van VERS! festival staat voor de deur. Gedurende dit festival laat jong Fries muziektalent van zich horen. Alle denkbare genres zullen vertegenwoordigd zijn op 10 februari. Van funk, rock en indie tot soul, jazz en rockabilly. U kunt van iedere stijl genieten, want er zijn 30 optredens verspreid over zes podia tot na middernacht!
U kent hem als historicus, jurylid van tv-programma ‘De Slimste Mens’ of als auteur van o.a. ‘Het einde van het Romeinse Rijk’. Tijdens de droogkomische en venijnige theaterlezing op 16 februari leert u Maarten van Rossem nog beter kennen. Met onderkoelde humor en een enorme feitenkennis analyseert hij diverse historische en actuele, krankzinnige en bedroevende (politieke) gebeurtenissen. Prikkelend en uitdagend, gortdroog en vlijmscherp. Alle thema’s zijn mogelijk en het hangt van de avond af welke kant het opgaat!
Waar: Sneek
Waar: Heerenveen
Wanneer: 10 februari
Wanneer: 16 februari
Aanvang: 19.00 tot 01.00 uur
Aanvang: 20.15 uur
Prijs: € 7,50
Prijs: € 25,00
Meer informatie: www.theatersneek.nl
Meer informatie: www.posthuistheater.nl 40
ZV_82_binnenwerk.indd 40
04-12-18 12:18
samen werken. samen werken.
samen werken en samen vooruit In de nieuwe gemeente De Fryske Marren houden we er met elkaar de vaart in.
samen werken en samen vooruit
Ondernemers hebben in deze mooie gemeente alle ruimte en helpen elkaar waar dat maar Moetgemeente de koers verlegd worden? Dan houden doen wewe dat er samen. krachten In dekan. nieuwe De Fryske Marren met Want elkaardoor de vaart in. te bundelen, komen weinverder. Meer gemeente weten? www.defryskemarren.nl Ondernemers hebben deze mooie alle ruimte en helpen elkaar waar dat maar kan. Moet de koers verlegd worden? Dan doen we dat samen. Want door krachten te bundelen, komen we verder. Meer weten? www.defryskemarren.nl
www.defryskemarren.nl www.defryskemarren.nl
ZV_82_omslag.indd 3
04-12-18 12:21
EINDEJAARS
PRO+
ONDERNEMERSSHOW ABD gaat knallend het jaar uit en ondernemers profiteren mee! Gegarandeerd in december de
hoogste korting!
Wij staan voor u klaar!
Donderdag koopavond tot 21.00 uur Liever een andere avond? Maak een afspraak wanneer het u schikt dan hebben wij alle tijd voor u
ABD
EINDEJAARS ONDERNEMERSSHOW
Drachten Jade 1, (0512) 515 615 Dokkum BrĂŞge 6, (0519) 82 00 20 Heerenveen Skrynmakker 26, (0513) 65 02 22 Sneek Kolenbranderstraat 7, (0515) 41 32 91 Leeuwarden Hortensiastraat 2, (058) 266 35 55 1 De genoemde vanafprijzen zijn exclusief btw en inclusief onvermijdbare kosten nodig voor aflevering van de auto, exclusief eventuele metallic lak. Optionele pakketten en/of uitrusting zijn altijd de keuze van de consument en kunnen desgewenst tegen meerprijs geleverd worden. 2 Leasebedragen exclusief btw op basis 20% aanbetaling of inruil en 20% slottermijn.
ZV_82_omslag.indd 4
04-12-18 12:21