TOESPRAKEN
Deze speciale editie bevat een dvd waarop een aantal historische toespraken te zien is, zoals Hitlers opzwepende toespraak voor de Hitler Jugend, Gandhi’s verdediging van India’s vrijheid, Reagans oproep aan Gorbatsjov om de Muur af te breken en Obama’s ‘Yes we can’.
DIE DE WERELD VERANDERDEN
De toespraken in dit boek zijn van onder anderen: • Mozes • Napoleon Bonaparte • Multatuli • Marie Curie • Winston Churchill • Martin Luther King (winnaar Nobelprijs voor de Vrede 1964) • Nelson Mandela (winnaar Nobelprijs voor de Vrede 1993) • Aung San Suu Kyi (winnaar Nobelprijs voor de Vrede 1991) • Paus Franciscus • Malala Yousafzai (winnaar Nobelprijs voor de Vrede 2014)
Belangrijke keerpunten in woord en beeld
Belangrijke keerpunten in de geschiedenis worden vaak ingeleid of gemarkeerd door een toespraak. In dit fraai uitgegeven boek zijn de vijftig belangrijkste toespraken uit de wereldgeschiedenis verzameld. Bij elke toespraak staat een korte biografie van de redenaar en een beknopt overzicht van de redenen waarom juist die toespraak werd gehouden, het historische perspectief en wat het effect ervan is geweest.
TOESPRAKEN DIE DE WERELD VERANDERDEN Belangrijke keerpunten in
et
DV D
woord en beeld
m
www.kosmosuitgevers.nl
NUR 680 Kosmos Uitgevers Utrecht/Antwerpen
Montefiore/Toespraak.2014
16-10-2014
17:06
Pagina 3
Toespraken die de wereld veranderden Belangrijke keerpunten in woord en beeld
Montefiore/Toespraak.2014
16-10-2014
17:06
Pagina 5
Voorwoord Simon Sebag Montefiore Een grote redevoering legt de waarheid van een tijdperk vast, maar doet dat ook met grote leugens. Deze prachtige verzameling redevoeringen bevat inspirerende lofzangen op de democratie, gebaseerd op de gekoesterde beginselen van het fatsoen en de vrijheid van meningsuiting – woorden die een baken voor de wereld zijn geweest. Maar u vindt hier ook een paar buitengewoon stuitende toespraken die de horizon van de vrije wereld verduisterd hebben. Juist in de redevoeringen van de monsters uit de geschiedenis vinden we echte lessen. Veel van deze toespraken bevatte eeuwige waarheden. Voorbeelden daarvan zijn het Gettysburg Address, maar ook minder bekende zoals die van de Tsjechische dissident en latere president Václav Havel of die van de Israëlische president Chaim Herzog. Een vuistregel is dat de beste toespraken zich kenmerken door een eenvoudig taalgebruik. Dat zien we bij Mohammed, Jezus en Martin Luther King, en als de orator de rede zelf geschreven heeft, dan is dat des te beter. Toch rieken ze ook vaak naar kwade of dwaze bedoelingen. U kunt eruit leren dat mooie en menslievende woorden net zo goed kunnen maskeren en misvormen als onthullen en onderwijzen. Sommige redes zijn uitgesproken orwelliaans, andere gewoon gelogen of kwaadaardig, en weer andere zijn achteraf beter te beoordelen dan toen ze werden uitgesproken. Keizer Napoleons afscheid van zijn ‘oude garde’ is sentimentele kletspraat, omdat hij zichzelf nooit heeft weggecijferd voor zijn land en de Europese slagvelden met een dikke laag lijken van jonge en onschuldige mensen bedekt heeft. In twee redevoeringen blijken slechte mensen geboren politici te zijn. In Lenins rede over ‘alle macht aan de sovjets’ zijn de leugens nauwelijks te tellen, want hij was volstrekt niet van plan om macht af te staan aan de sovjets, de boeren of de arbeiders: hij reserveerde die voor zichzelf en zijn partij-oligarchen. Zijn minachting en cynisme zijn overweldigend. Adolf Hitlers redevoeringen onthullen zijn virtuositeit als politieke agitator, acteur en toesprakenschrijver, maar zijn doorspekt met cynische en hardvochtige leugens en even kitscherige als belachelijke poses. Ook het omgekeerde komt voor. Stalins opvattingen zijn stuitend en meedogenloos, maar deze ‘bescheiden’ schoenmakerszoon brengt ze verrassend simpel naar voren. Voorts hebben we natuurlijk de poseurs, de halvegaren en de mensen met goede bedoelingen. Richard Nixon beloofde niets in de doofpot te stoppen en deed dat toch. Het afscheid van generaal MacArthur klinkt
Montefiore/Toespraak.2014
6 TOESPRAKEN
16-10-2014
17:06
Pagina 6
DIE DE WERELD VERANDERDEN
prachtig, maar riekt naar waandenkbeelden. Toen president Michail Gorbatsjov de ‘keuzevrijheid’ aanprees, bedoelde hij zeker niet zo’n ruime keuze dat zijn eigen volk hem verdreef – samen met het communisme waarvan hij zo hield. Neville Chamberlain maakt achteraf een nog slechtere beurt met zijn rede over ‘vrede in onze tijd’; een nog groter gebrek aan oordeelskracht en nog misplaatster gepoch op eigen prestaties is nauwelijks voorstelbaar, hoe eenvoudig ze ook zijn verwoord. Veel redevoeringen onthullen dus de tekortkomingen en deugden van degene die ze uitsprak, maar zijn ook een venster op een grote historische gebeurtenis. In de periode van de radio en de tv herinneren veel mensen zich waar ze waren toen Franklin Roosevelt zijn toespraak hield na Pearl Harbour of toen Vatsjeslav Molotov na de Duitse invasie van de Sovjet-Unie stotterend voorlas wat eigenlijk Stalin had moeten zeggen. Zelf houd ik het meest van de toespraak die geen grote gebeurtenis markeert maar alleen in schitterende bewoordingen en met morele onverzettelijkheid en rechtvaardige woede de essentie van elke fatsoenlijke beschaving uitdrukt – een thema dat ook veel andere toespraken doordrenkt: Elie Wiesels millenniumrede over de ‘gevaren van de onverschilligheid’. Al deze redevoeringen zijn de moeite van het kennen waard, maar als u zich later alleen Wiesels gedachten over de geschiedenis en het individu herinnert, is dit boek geslaagd.
Montefiore/Toespraak.2014
16-10-2014
17:06
Pagina 7
Inhoud Voorwoord 5 Mozes ‘Gij zult geene andere goden voor mijn aangezicht hebben.’ De Tien Geboden, Exodus 20: 1-17. 10 Jezus van Nazareth ‘Zalig zijn de armen van geest; want hunner is het Koninkrijk der hemelen.’ De Bergrede, Mattheus. 5-7 13 Mohammed ‘Wend je aangezicht in de richting van de heilige moskee.’ De Koran 2: 144-145, 147-150. 22 Sint-Franciscus van Assisi ‘Vogels, mijn zusjes, heel nauw verbonden zijn jullie met God.’ Prediking tot de vogels, omstreeks 1220. 25 Napoleon Bonaparte ‘Soldaten van mijn Oude Garde, ik neem afscheid van u.’ Afscheid van de Oude Garde, 20 april 1814. 28 Multatuli ‘Hoofden van Lebak!’, Toespraak tot de hoofden van Lebak, 14 mei 1860. 32 Abraham Lincoln ‘Zevenentachtig jaar geleden brachten onze vaderen op dit continent een nieuwe natie voort…’ Het Gettysburg Address, 19 november 1863. 41 Emmeline Pankhurst ‘Ik sta hier als een soldaat die het slagveld tijdelijk verlaten heeft.’ Rede over het vrouwenkiesrecht, 13 november 1913. 45 Marie Curie ‘Radium heeft een mooie wetenschapsgeschiedenis.’ Over de ontdekking van het radium, 14 mei 1921. 49 Mohandas Gandhi ‘Er is voor India geen redding.’ Varanasi (India), 4 februari 1916. 54 Vladimir Iljitsj Lenin ‘Alle macht aan de sovjets.’ Moskou, september 1917. 59 Woodrow Wilson ‘De wereld moet veilig worden voor de democratie.’ Toespraak tot het Amerikaanse parlement, 2 april 1917. 65 Clarence Darrow ‘Ik geloof in de wet van de liefde.’ Pleitrede bij de verdediging van Henry Sweet, april 1926. 70 Neville Chamberlain ‘Vrede in onze tijd.’ Londen, 30 september 1938. 74 Adolf Hitler ‘Aan mijn geduld komt nu een einde.’ Rede in het Berlijnse Sportpalast, 26 september 1938; ‘Ik ben van nu af aan de voorste soldaat van het Duitse Rijk.’ Rede in de Berlijnse Reichstag, 1 september 1939. 78 Jozef Stalin ‘Essentieel is dat de oorlog zo lang mogelijk doorgaat.’ Rede tot het Politbureau, 19 augustus 1939. 85 Winston Churchill ‘Ik heb niets te bieden dan bloed, zweet, tranen en uitputting.’ Lagerhuis, Londen, 13 mei 1940; ‘Dit was hun mooiste uur.’ Lagerhuis, Londen, 18 juni 1940; ‘Nooit in enig menselijk conflict hadden zo veel mensen zo veel te danken aan zo weinigen.’ Lagerhuis, Londen, 20 augustus 1940. 90 Vjatsjeslav Molotov ‘Een laaghartigheid die in de geschiedenis van de beschaafde landen haar gelijke niet heeft.’ Over de Duitse invasie van de SovjetUnie, 22 juni 1941. 97
Montefiore/Toespraak.2014
8 TOESPRAKEN
16-10-2014
17:06
Pagina 8
DIE DE WERELD VERANDERDEN
Franklin D. Roosevelt ‘Het enige dat wij moeten vrezen is de angst zelf.’ In augurele rede, 4 maart 1933; ‘Een datum die wij altijd met laaghartigheid zullen associëren.’ Toespraak tot het Amerikaanse parlement, 8 december 1941. 101 Koningin Wilhelmina ‘Wij zullen rustig en moedig voortgaan.’ Toespraak via Radio Oranje in Londen, 24 mei 1940; ‘Boven het vrije Nederland zijn de lichten gedoofd.’ Toespraak via de BBC in Londen, 25 mei 1940. 108 Charles de Gaulle ‘De vlam van het Franse verzet mag en zal nooit gedoofd worden.’ Oproep van 18 juni 1940. 115 George S. Patton jr. ‘Ik knal die behanger, die ellendeling van een Hitler, persoonlijk neer.’ Toespraak aan de vooravond van D-Day, 5 juni 1944. 119 Keizer Hirohito ‘De vijand is een nieuwe en bijzonder wrede bom gaan gebruiken.’ Bij de capitulatie van Japan, augustus 1945. 124 Jawaharlal Nehroe ‘Klokslag middernacht, als de wereld slaapt, zal India tot leven en vrijheid ontwaken.’ Rede bij de verlening van de onafhankelijkheid, 14 augustus 1947. 129 J. Robert Oppenheimer ‘We hebben dit gedaan omdat het een organische noodzaak was.’ Los Alamos (New Mexico), 2 november 1945. 134 Douglas MacArthur ‘Ik heb zojuist uw zonen op het Koreaanse slagveld achtergelaten... Ze zijn in elk opzicht uitmuntend.’ Afscheidsrede tot het Amerikaanse parlement, 19 april 1951. 139 Nelson Mandela ‘Ik ben de Eerste Beklaagde.’ Pretoria, 20 april 1964; ‘Eindelijk vrij.’ Johannesburg, 2 mei 1994. 144 Eamon de Valera ‘Het waren allemaal goede mensen.’ Rede bij de vijftigste herdenking van de Paasopstand, 10 april 1966. 150 John F. Kennedy ‘Vraag niet wat uw land voor u kan doen maar wat u voor uw land kunt doen.’ Inaugurele rede, Washington DC, 20 januari 1961; ‘Ich bin ein Berliner.’ Bij de Berlijnse Muur, 26 juni 1963. 154 Martin Luther King jr. ‘Ik heb een droom.’ Bij het Lincoln Memorial, Washington DC, 28 augustus 1963; ‘Ik heb het beloofde land gezien.’ Memphis (Tennessee), 3 april 1968. 163 Malcolm X ‘Je kunt de wortels van een boom niet haten zonder de hele boom te haten.’ Detroit, 14 februari 1965. 172 Shirley Chisholm ‘Ik ben veel vaker gediscrimineerd als vrouw dan als zwarte.’ Toespraak tot het Amerikaanse parlement, 21 mei 1969. 177 Pierre Trudeau ‘Wie zijn de slachtoffers van de ontvoering?’ Radio-uitzending, 16 oktober 1970. 182 Golda Meir ‘Houd op met moorden.’ Toespraak tot de Israëlische Knesset, 26 mei 1970. 189 Richard M. Nixon ‘Er kan geen sprake zijn van doofpotten in het Witte Huis.’ Toespraak tot de natie, 30 april 1973. 194 Indira Gandhi ‘Onderwijs aan vrouwen is bijna nog belangrijker dan onderwijs aan jongens en mannen.’ New Delhi, 23 november 1974. 200 Chaim Herzog ‘Haat, onwetendheid en kwade wil.’ Toespraak tot de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, 10 november 1975. 204
Montefiore/Toespraak.2014
16-10-2014
17:06
Pagina 9
INHOUD
9
Moeder Teresa ‘De liefde begint thuis.’ Toespraak bij de aanvaarding van de Nobelprijs voor de vrede, Oslo, 11 december 1979. 209 Paus Johannes Paulus II ‘Onze Poolse vrijheid wordt duur betaald.’ Redevoering in het Poolse Jasna Góra-klooster, 18 juni 1983. 214 Ronald Reagan ‘Meneer Gorbatsjov, breek deze muur af!’ Toespraak bij de Brandenburger Tor in Berlijn, 12 juni 1987. 218 Michail Gorbatsjov ‘Keuzevrijheid is een universeel principe waarop geen uitzonderingen mogen bestaan.’ Toespraak tot de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, 7 december 1988. 224 Frederik Willem de Klerk ‘De tijd voor onderhandelingen is aangebroken.’ Rede bij de opening van het Zuid-Afrikaanse parlement, Pretoria, 2 februari 1990. 229 Václav Havel ‘We leven in een moreel vervuilde omgeving.’ Radiotoespraak tot het Tsjecho-Slowaakse volk, 1 januari 1990. 233 Elie Wiesel ‘De gevaren van de onverschilligheid.’ Zevende Millennium-avond in het Witte Huis, 12 april 1999. 237 George W. Bush ‘Een groot volk is in beweging gekomen om een groot land te verdedigen.’ Toespraak tot de natie, 11 september 2001. 244 Barack Obama ‘Wij, het volk, om een hechtere eenheid te smeden.’ Philadelphia, 18 maart 2008. 248 Aung San Suu Kyi 'Niet de macht corrumpeert, maar de angst.' Geschreven voor de aanvaarding van de Sacharovprijs voor de Vrijheid van Denken in juli 1991 maar niet uitgesproken. 255 Al Gore 'Politieke wil is iets wat je opnieuw kunt creëren.' Toespraak tot het VN-congres over klimaatsverandering op Bali, 14 december 2007. 261 Xi Jinping 'Deze grote verantwoordelijkheid is de verantwoordelijkheid tegenover ons volk.' Toespraak van de secretaris-generaal van de Communistische Partij voor de leden van de vaste commissie van het Politbureau in Beijing, 15 november 2012. 267 Paus Franciscus 'Vrede in de hele wereld, die nog steeds verscheurd wordt door hebzucht en de hang naar het snelle geld.' Zijn eerste 'Urbi et Orbi'rede, 31 maart 2013. 273 Malala Yousafzai 'Eén pen en één boek kunnen de wereld veranderen.' Toespraak tot de Jeugdraad van de Verenigde Naties over de toegang tot onderwijs, 12 juli 2013. 278 Vladimir Poetin 'Inzake Oekraïne hebben onze westerse partners die grens overschreden.' Toespraak in het Kremlin over de annexatie van de Krim, 18 maart 2014. 284 Register van sprekers en belangrijke uitspraken Verantwoording 294
290
Montefiore/Toespraak.2014
16-10-2014
17:06
Pagina 10
‘Gij zult geene andere goden voor mijn aangezicht hebben.’ Mozes, de Tien Geboden, Exodus 20: 1-17
Montefiore/Toespraak.2014
16-10-2014
17:06
Pagina 11
MOZES
H
11
et jodendom, het christendom en de islam erkennen de Tien Geboden (of ‘Decaloog’) als een samenvatting van de belangrijkste gedragsregels die God de mens oplegt. Het oudtestamentische boek Exodus vertelt dat God ze gaf aan Mozes, de grote profeet en leider van de Joden, die hen vanuit de Egyptische slavernij naar de vrijheid leidde. Deze regels vormen al meer dan drieduizend jaar de kern van de joodse moraal. De eerste vijf geboden zijn plichten jegens God, de tweede vijf zijn plichten jegens andere mensen. Jezus herhaalde de geboden in zijn Bergrede, die als manifest van de christelijke moraal geldt. Ook de Koran noemt de Decaloog en dringt erop aan deze geboden te gehoorzamen. Mozes werd in Egypte geboren in een tijd toen de farao beval alle mannelijke kinderen van Joodse slaven te doden. Toen zijn moeder haar kindje niet langer verborgen kon houden, legde ze hem in een biezenmandje dat ze op de Nijl liet drijven. De dochter van de farao vond hem, adopteerde het kind en gaf hem de Egyptische naam Mozes, die ‘gered’ of ‘genomen uit het water’ betekent. Over Mozes’ jeugd is weinig bekend. Hij doodde een Egyptenaar Geboren omstreeks 1527 v.C. in die een Joodse slaaf mishandelde, Egypte. en moest vluchten naar Midian. Hij was de zoon van Joodse ouders Daar kreeg hij van God het bevel en werd aan het hof van de farao om naar Egypte terug te gaan, voor opgevoed. Hij kreeg van God het de Joodse slaven de vrijheid te eisen bevel om de Joodse slaven naar de en hen daarna naar het ‘beloofde vrijheid te voeren (de ‘Exodus’, omland’ Israël te voeren. Hij stribbelde streeks 1447 v.C.) en ontving op de aanvankelijk tegen omdat hij ‘trage berg Sinaï bovendien de Tien Gebolippen’ had, en kreeg toestemming den (jaartal onbekend). om zijn broer Aäron als zegsman Gestorven omstreeks 1407 v.C. mee te nemen. Het eerste gesprek met de farao had geen succes. Egypte had slaven nodig, en de farao was niet bereid om zo veel broodnodige arbeidskrachten te laten gaan. De slaven werden nog harder aan het werk gezet, en de farao gaf pas toe nadat God tien plagen over de Egyptenaren had gebracht. Bij de laatste daarvan kwam elke eerstgeboren Egyptenaar om het leven. De Joden trokken onder Mozes’ leiding uit Egypte weg, maar de farao bedacht zich en stuurde zijn leger om hen terug te halen. Toen ze de Schelfzee bereikten, kliefde God de wateren; de Joden konden ongehinderd oversteken, maar het Egyptische leger verdronk. Mozes leidde zijn volk naar de Sinaïberg in Palestina, waar God hem
Montefiore/Toespraak.2014
12
TOESPRAKEN
16-10-2014
17:06
Pagina 12
DIE DE WERELD VERANDERDEN
de twee ‘stenen tafelen’ met de Tien Geboden gaf. Mozes stierf zonder het beloofde land bereikt te hebben. –––––––––––––––––––– i –––––––––––––––––––– Toen sprak God alle deze woorden, zeggende: Ik ben de HEERE, uw God, die u uit Egypteland, uit het diensthuis, uitgeleid heb. Gij zult geene andere goden voor mijn aangezicht hebben. Gij zult geen gesneden beeld noch eenige gelijkenis maken van hetgeen dat boven in den hemel is, noch van hetgeen dat onder op de aarde is, noch van hetgeen dat in de wateren onder de aarde is. Gij zult u voor die niet buigen noch hen dienen; want ik, de HEERE, uw God, ben een ijverig God, die de misdaad der vaderen bezoek aan de kinderen, aan het derde en aan het vierde lid dergenen die mij haten, en doe barmhartigheid aan duizenden dergenen, die mij liefhebben en mijne geboden onderhouden. Gij zult den naam des HEEREN niet ijdellijk gebruiken, want de HEERE zal niet onschuldig houden die zijnen naam ijdellijk gebruikt. Gedenk den sabbatdag, dat gij dien heiligt. Zes dagen zult gij arbeiden en al uw werk doen; maar de zevende dag is de sabbat des HEEREN uws Gods: dan zult gij geen werk doen, gij, noch uw zoon, noch uwe dochter, noch uw dienstknecht, noch uwe dienstmaagd, noch uw vee, noch uw vreemdeling die in uwe poorten is; want in zes dagen heeft de HEERE den hemel en de aarde gemaakt, de zee en alles wat daarin is, en Hij rustte ten zevenden dage: daarom zegende de HEERE den sabbatdag, en heiligde denzelven. Eer uwen vader en uwe moeder, opdat uwe dagen verlengd worden in het land, dat de HEERE uw God geeft. Gij zult niet doodslaan. Gij zult niet echtbreken. Gij zult niet stelen. Gij zult geen valsche getuigenis spreken tegen uwen naaste. Gij zult niet begeeren uws naasten huis, gij zult niet begeeren uws naasten vrouw, noch zijnen dienstknecht, noch zijne dienstmaagd, noch zijnen os, noch zijnen ezel, noch iets dat uws naasten is. –––––––––––––––––––– i ––––––––––––––––––––
Montefiore/Toespraak.2014
16-10-2014
17:06
Pagina 248
‘Wij, het volk, om een hechtere eenheid te smeden’ Barack Obama (geboren 1961) De man die even later de Democratische presidentskandidaat zal worden, behandelt op 18 maart 2008 in Philadelphia de rassenkwestie.
Montefiore/Toespraak.2014
16-10-2014
17:06
Pagina 249
BARACK OBAMA
B
249
arack Obama’s opkomst als vooraanstaand politicus was een emotioneel en opwindend moment in de Amerikaanse geschiedenis, en het enthousiasme dat hij wekte, betekende dat de jonge senator uit Illinois tijdens zijn strijd om de Democratische kandidatuur voor het presidentschap een figuur met internationaal aanzien werd. Amerika’s betrokkenheid bij de oorlog in Irak bleef in 2007-2008 in binnen- en buitenland impopuGeboren op 4 augustus 1961 in Honolair, en Obama’s consequente lulu op Hawaï. In 1983 studeert hij af verzet tegen de oorlog onderaan Columbia University (New York). scheidde hem van senator HillaTussen 1985 en 1988 is hij directeur ry Clinton, zijn belangrijkste rivan het Developing Communities Provaal voor de nominatie. Obama ject in Chicago. In de jaren 1988-1991 was de kandidaat van de veranvoltooit hij zijn rechtenstudie aan Hardering na de twee termijnen van vard University. Tevens is hij redacteur president George W. Bush en van de Harvard Law Review. Tijdens wilde met zijn verklaringen in zijn docentschap aan de rechtenfaculhet openbaar ‘de stoutmoedigteit van de universiteit van Chicago heid van de hoop’ uiten – een (1992-2004) is hij in dienst bij het aduitdrukking die we danken aan vocatenkantoor Davis, Miner, Barnhill Jeremiah Wright, zijn dominee and Galland en wordt hij advocaat in Chicago. Die sentimenten (1996-2004). In 1995 publiceert hij werden verwoord met de volle Dreams from my Father: A Story of baritonstem die het elan van Race and Inheritance. Een jaar later Obama’s welsprekendheid kenwordt hij gekozen tot senaatslid van Ilmerkt. Het elegante evenwicht linois; hij wordt herkozen in 1998 en van zijn zinsneden duwde Ame2002. In november 2004 treedt hij af. rika naar een fundamentelere In juli 2004 wordt hij hoofdspreker van eenheid tussen de deelstaten en de Democratische conventie. In novemhun bewoners. ber van datzelfde jaar wordt hij tot lid In de eerste fase van zijn camvan de Amerikaanse senaat gekozen. pagne concentreerde Obama In 2006 verschijnt van zijn hand The zich op de binnenlandse beleidsAudacity of Hope: Thoughts on Reclaikwesties die tijdens een diepe ming the American Dream. crisis aan de orde waren, en beIn februari 2007 kondigt hij zijn kandisteedde hij geen aandacht aan de datuur voor de Amerikaanse presirassenkwestie. Hij profiteerde dentsverkiezingen van 2008 aan. Op van een wijdverbreide afkeer van 20 januari 2009 wordt hij de 44e presektarische opvattingen en versident van de Verenigde Staten. deeldheid zaaiende beleidsmaat-
Montefiore/Toespraak.2014
250
TOESPRAKEN
16-10-2014
17:06
Pagina 250
DIE DE WERELD VERANDERDEN
regelen, en de grote sommen geld die hij via internet voor zijn campagne bijeenbracht, bewezen zijn inzicht in de manier waarop de technologie de traditionele politiek kan transformeren. Obama’s herkomst en opvoeding waren de spil van zijn kandidatuur. Hij presenteerde zich als een ander soort politicus, maar zijn persoonlijke optreden was beheerst, waardig en intuïtief intellectueel. Obama werd in Honolulu geboren en groeide deels in Djakarta op, omdat zijn moeder met een Indonesiër hertrouwde. Er zijn dan ook weinig clichés op hem van toepassing. Ook zijn opleiding aan een goede universiteit onderscheidde hem van de voorafgaande generatie van zwart-Amerikaanse politici. Zijn betrokkenheid bij wijkprojecten – eerst als beroeps, later als vrijwilliger – bewees dat het hem ernst was als hij zei dat hij de mogelijkheden voor kansarme blanken én zwarten door burgerlijk activisme wilde vergroten. Tot de lente van 2008 was zijn presidentiële campagne echter gebaseerd op het idee dat ras geen kwestie was waarbij hij lang stil wilde staan, en zijn levensverhaal werd op zo’n manier verteld dat die gedachte erdoor onderstreept werd. Meer aandacht voor de kwestie van zijn ras werd noodzakelijk toen ABC delen van preken uitzond die dominee Jeremiah Wright in de Trinity United Church of Christ in Chicago had uitgesproken. Obama was vele jaren lang lid van zijn gemeente geweest. Wright was niet alleen Obama’s dominee maar ook zijn persoonlijke vriend, en de citaten uit Wrights preken waarin raciaal geladen opvattingen tot uiting kwamen, dreigden de kandidaat bloot te stellen aan de beschuldiging dat hij zijn echte ideeën verheimelijkt had. Obama reageerde in Philadelphia, waar de Federale Conventie van 1787 bijeen was gekomen om het ontwerp voor de Amerikaanse grondwet op te stellen, en zijn nadruk op eenheid als een voortgaand proces in plaats van als een tastbaar feit was zowel intellectueel als emotioneel overtuigend. De kandidaat voor een inclusiever Amerika bevestigde zijn morele gezag en handhaafde zijn politieke aantrekkingskracht. Wright noemde de Philadelphia-rede een politieke manoeuvre, en Obama viel zijn voormalige dominee op 29 april 2008 af. –––––––––––––––––––– i ––––––––––––––––––––
Montefiore/Toespraak.2014
16-10-2014
17:06
Pagina 251
BARACK OBAMA
251
‘Wij, het volk, om een hechtere eenheid te smeden.’ In een zaal aan de overkant van deze straat kwam tweehonderdeenentwintig jaar geleden een groep mannen bijeen die met deze simpele woorden aan Amerika’s onwaarschijnlijke experiment met de democratie begonnen ... het document dat zij opstelden, werd uiteindelijk ondertekend maar bleef onvoltooid. Het was bezoedeld door de Amerikaanse erfzonde van de slavernij, een kwestie die de koloniën verdeeld hield en de Conventie tot een patstelling veroordeelde totdat de stichters besloten … de uiteindelijke oplossing aan toekomstige generaties over te laten. Het antwoord op de kwestie van de slavernij lag natuurlijk al in onze grondwet besloten – een grondwet met als kern het ideaal van een voor iedereen gelijk burgerschap. Toch waren woorden op een stuk perkament niet genoeg om de slaven van hun boeien te bevrijden en mannen en vrouwen met elke huidskleur en geloof hun volledige rechten en plichten als burgers van de Verenigde Staten te geven. Daarvoor waren Amerikanen van een reeks achtereenvolgende generaties nodig die bereid waren … om de kloof tussen de belofte van onze idealen en de werkelijkheid van hun tijd te dichten …
‘Ik zal nooit vergeten dat mijn geschiedenis in geen enkel land ter wereld ook maar mogelijk zou zijn geweest.’ Ik ben de zoon van een zwarte man uit Kenia en een blanke vrouw uit Kansas. Ik ben grootgebracht met de hulp van een blanke grootvader … en een blanke grootmoeder … Ik heb aan een paar van de beste Amerikaanse onderwijsinstellingen gestudeerd en heb in een van ’s werelds armste landen gewoond. Ik ben getrouwd met een zwarte Amerikaanse die afstamt van slaven en slavenhouders … Ik zal nooit vergeten dat mijn geschiedenis in geen enkel land ter wereld ook maar mogelijk zou zijn geweest … Dat is een geschiedenis die diep in mijn genetische structuur een idee heeft geplant, namelijk dat dit land meer is dan de som van zijn delen – dat wij met velen zijn en toch een eenheid vormen … De neiging bestond om mijn kandidatuur door een zuiver raciale lens te bezien … maar de discussie daarover heeft tijdens deze campagne pas in de laatste paar weken een beslissende wending genomen ... We hebben gehoord hoe mijn voormalige dominee Jeremiah Wright opruiende taal heeft gebruikt om meningen te uiten … die zowel de grootheid als de goedheid van dit land bekladden. Zowel zwarte als blanke mensen voelen er zich te-
Montefiore/Toespraak.2014
252
TOESPRAKEN
16-10-2014
17:06
Pagina 252
DIE DE WERELD VERANDERDEN
recht door gekwetst. Ik heb de uitlatingen die zulke controverses veroorzaakt hebben, al in niet mis te verstane termen veroordeeld ... In deze uitlatingen … bleek een grondig vertekend beeld van dit land – een beeld dat het blanke racisme als endemisch voorstelt, een beeld dat meer aandacht heeft voor wat er verkeerd is aan Amerika dan voor wat er naar ons inzicht goed is aan Amerika … De uitlatingen van dominee Wright waren niet alleen onjuist, maar zaaiden ook verdeeldheid op een moment dat eenheid nodig was. Ze waren raciaal beladen op een moment waarop wij ons aaneen moesten sluiten …
‘De uitlatingen van dominee Wright waren niet alleen onjuist, maar zaaiden ook verdeeldheid op een moment dat eenheid nodig was.’ Maar daarmee is niet alles over deze man gezegd … Hij heeft me ook in contact gebracht met mijn christelijke geloof en heeft het tegenover mij gehad over onze plicht om elkaar te beminnen … Ik kan hem evenmin verloochenen als ik de zwarte gemeenschap kan verloochenen. Ik kan hem niet sterker verloochenen dan ik mijn blanke grootmoeder kan verloochenen … een vrouw die evenveel van mij houdt als van wat ook in deze wereld, maar ook een vrouw die ooit bekend heeft dat ze bang was voor zwarte voorbijgangers op straat … Het staat vast dat de uitlatingen die gedaan zijn, en de kwesties die de laatste weken aan de orde zijn geweest, de complexiteit van het raciale vraagstuk in dit land weerspiegelen … We moeten ons voor ogen houden dat veel ongelijkheden die in de huidige Afrikaans-Amerikaanse gemeenschap bestaan, rechtstreeks terug te voeren zijn op ongelijkheden die in een eerdere generatie wortelen ... Voor de mannen en vrouwen van dominee Wrights generatie zijn de herinneringen aan de vernedering en de twijfels en de angst niet verdwenen; dat geldt ook voor de woede en de verbittering van die jaren … In feite bestaat een soortgelijke angst in delen van de blanke gemeenschap … Ze hebben hun leven lang hard gewerkt, en in veel gevallen zagen ze hun baan naar het buitenland verdwijnen en hun pensioen na een leven van zwoegen verdampen … Als zij dus te horen krijgen dat hun kinderen met de bus naar een school aan de andere kant van de stad moeten, als zij horen dat een Afrikaanse Amerikaan meer kans heeft op een goede baan of op een studie aan een goede universiteit wegens een onrecht dat zijzelf nooit gepleegd hebben, als iemand tegen hen zegt dat hun angst voor mis-
Montefiore/Toespraak.2014
16-10-2014
17:06
Pagina 253
BARACK OBAMA
253
daad in hun buurt een kwestie van vooroordeel is, dan groeit mettertijd hun wrok … Net zoals de wrok van de zwarten vaak contraproductief is gebleken, zo heeft die wrok bij de blanken de aandacht afgeleid van wat de problemen van de middenklasse in werkelijkheid veroorzaakt heeft: een bedrijfscultuur waarin het wemelt van de achterkamertjes; dubieuze boekhoudingspraktijken en inhaligheid op de korte termijn; een Washington dat beheerst wordt door lobby’s en privé-belangen … Maar wie de wrok van blanke Amerikanen afdoet als ondoordacht of zelfs racistisch zonder te erkennen dat ze op legitieme zorgen gebaseerd zijn, vergroot de raciale scheiding alleen maar …
‘Ik ben nooit naïef genoeg geweest om te denken dat één presidentiële termijn voldoende is om onze raciale scheidslijnen te overwinnen.’ Op dit punt zijn we tegenwoordig aangeland. In deze raciale patstelling zitten we al jarenlang vast … Ik ben nooit naïef genoeg geweest om te denken dat één presidentiële termijn voldoende is om onze raciale scheidslijnen te overwinnen, laat staan één kandidatuur … Maar ik heb wel mijn vaste overtuiging uitgesproken in het feit dat we door samenwerking een deel van onze oude raciale wonden kunnen overwinnen … Voor de Afrikaans-Amerikaanse gemeenschap betekent dit pad de aanvaarding van de last van ons verleden zonder er het slachtoffer van te worden … Het betekent ook dat we onze eigen doelstellingen – een betere gezondheidszorg, betere scholen, betere banen – moeten koppelen aan de bredere aspiraties van alle Amerikanen. En dat betekent dat we de volle verantwoordelijkheid voor ons eigen leven moeten nemen … meer tijd voor onze kinderen moeten uittrekken, meer met hen moeten lezen en hun de overtuiging moeten bijbrengen dat ze hun eigen lotsbestemming kunnen bepalen … Voor de blanke gemeenschap betekent de weg naar een betere eenheid de erkenning dat de pijn van de Afrikaans-Amerikaanse gemeenschap niet alleen tussen de oren van de zwarte mensen zit, en dat de erfenis van de discriminatie – en de huidige discriminerende incidenten, die alleen iets minder openlijk zijn dan vroeger – echt zijn en moeten worden aangepakt … Alle Amerikanen moeten beseffen dat andermans dromen niet ten koste van de mijne hoeven te gaan, en dat investeringen in de gezondheid, het welzijn en de opleiding van zwarte en bruine en blanke kinderen uiteindelijk bijdragen aan het welzijn van heel Amerika …
Montefiore/Toespraak.2014
254
TOESPRAKEN
16-10-2014
17:06
Pagina 254
DIE DE WERELD VERANDERDEN
Een volmaakte eenheid is misschien onbereikbaar, maar de ene generatie na de andere heeft bewezen dat verbetering altijd mogelijk is. Ook ik ben wel eens aarzelend of cynisch over die mogelijkheid, maar dan vestig ik mijn hoop op de volgende generatie, de jonge mensen met een houding, een geloof en een openheid voor veranderingen die tijdens deze verkiezingscampagne al eerder geschiedenis hebben gemaakt.’ –––––––––––––––––––– i ––––––––––––––––––––
TOESPRAKEN
Deze speciale editie bevat een dvd waarop een aantal historische toespraken te zien is, zoals Hitlers opzwepende toespraak voor de Hitler Jugend, Gandhi’s verdediging van India’s vrijheid, Reagans oproep aan Gorbatsjov om de Muur af te breken en Obama’s ‘Yes we can’.
DIE DE WERELD VERANDERDEN
De toespraken in dit boek zijn van onder anderen: • Mozes • Napoleon Bonaparte • Multatuli • Marie Curie • Winston Churchill • Martin Luther King (winnaar Nobelprijs voor de Vrede 1964) • Nelson Mandela (winnaar Nobelprijs voor de Vrede 1993) • Aung San Suu Kyi (winnaar Nobelprijs voor de Vrede 1991) • Paus Franciscus • Malala Yousafzai (winnaar Nobelprijs voor de Vrede 2014)
Belangrijke keerpunten in woord en beeld
Belangrijke keerpunten in de geschiedenis worden vaak ingeleid of gemarkeerd door een toespraak. In dit fraai uitgegeven boek zijn de vijftig belangrijkste toespraken uit de wereldgeschiedenis verzameld. Bij elke toespraak staat een korte biografie van de redenaar en een beknopt overzicht van de redenen waarom juist die toespraak werd gehouden, het historische perspectief en wat het effect ervan is geweest.
TOESPRAKEN DIE DE WERELD VERANDERDEN Belangrijke keerpunten in
et
DV D
woord en beeld
m
www.kosmosuitgevers.nl
NUR 680 Kosmos Uitgevers Utrecht/Antwerpen