Fmt 5 2014 by Van Litsenburg

14|

FMT gezondheidszorg: Vakblad over huisvesting en technologie in de gezondheidszorg

GEZONDHEIDSZORG

Nieuwbouw UMC azM Maastricht

Erasmus speelt in op veranderende verzorgingshuisvraag Albert Schweitzer ziekenhuis wil maatschappelijk verantwoorde, duurzame zorgaanbieder zijn

Gebouwen die alom waardering oogstenâ&#x20AC;Ś SPRANGERS Bouwbedrijf is gespecialiseerd in nieuwbouw, verbouw en renovatie. Realiseert zowel reguliere als innovatieve, utilitaire projecten en woningbouwprojecten. Onze ambitie luidt: het realiseren van een duurzaam en kwalitatief hoogwaardig eindresultaat met een goede prijskwaliteit-verhouding. In de overtuiging dat een goed proces een waarborg is voor een bijzonder eindresultaat, laten we in het proces van totstandkoming niets aan het toeval over. Onze gekwalificeerde medewerkers vervullen hierin een sleutelrol. Zij zijn bekend met the state of the art op het gebied van bouwkunde en techniek. Beschikken over de jongste inzichten in duurzaam bouwen. En leveren topprestaties, op veel plaatsen in Nederland. Resulterend in kwalitatief hoogwaardige gebouwen die alom waardering oogsten. Zelf blijven we nuchter, met beide benen op de steiger, gestaag doorbouwen aan onze reputatie.

Breda Delft Terneuzen Amsterdam www.sprangers.nl

V O O R W O O R D

I N H O U D

Toegankelijkheid Onlangs vond in Utrecht de beurs “Support” plaats. Bij veel producten speelde de techniek een belangrijke rol. Mooi om te zien dat de nodige producten, zoals een gemotoriseerde tillift, mensen met ernstige mobiliteitsbeperkingen een flink stuk zelfstandigheid teruggeven. Een interessante ontwikkeling zagen we ook bij de bewegingsapparatuur gekoppeld aan beeldschermen waarop gefilmde trajecten virtueel worden afgelegd. Deze apparatuur kan worden ingezet bij revalidatie, maar is ook geschikt voor het stimuleren van beweging voor dementerende ouderen. De trajecten kunnen worden gefilmd in een bekende omgeving voor de dementerenden hetgeen een extra meerwaarde oplevert. Passend in het tijdsbeeld dat ouderen langer zelfstandig moeten blijven wonen, was het aanbod van zorgunits die eenvoudig en snel bij een bestaande woning kunnen worden geplaatst. De meeste van deze units zagen er comfortabel en sfeervol uit, en konden uiteraard worden voorzien van technologie die over de veiligheid van de bewoners waakt. In een tijd dat er technologisch zoveel mogelijk is en er ook zoveel nieuwe ontwikkelingen plaatsvinden allemaal bedoeld voor het welzijn van mensen met een beperking, is het triest te moeten constateren dat op de beursvloer door veelal ervaringsdeskundigen werd geklaagd over de toegankelijkheid van gebouwen. Blijkbaar is op dat terrein nog heel wat te verbeteren. Cor van Litsenburg, Uitgever FMT Gezondheidszorg.

Albert Schweitzer ziekenhuis: Maatschappelijk verantwoord, duurzaam zorg aanbieden.

I N

D E Z E

U I T G A V E

Duurzaamheid in de zorg: Het Albert Schweitzer ziekenhuis wil een maatschappelijk verantwoorde, duurzame

zorgaanbieder zijn.

Huisvesting: Nieuwbouw Maastricht UMC+

Enabling environment: Woonomgeving als medicijn

Huisvesting: CCG: Focus op zorg

NVTG-congres: Boeiende toekomstvisies

Brandveilige isolatie: Utiliteit verankert brandveiligheid in bestek

Huisvesting: (Ver)nieuwbouw OK’s AMC

Ziekenhuisbouw: De professional als ontwerper

Huisvesting: Erasmus en de Veranderende vraag

naar Zorg

ICT/EPD: EPD één systeem, één oplossing

Bouwen in de zorg: Goed bouwen is een kwestie van samenwerken

Kort Nieuws 34 NVTG Info 35 Bedrijvenindex 37

Agenda 42 Advertentie-index 42 VTDV TD

FMT gezondheidszorg

D uurzaamheid

Z org

Maatschappelijk verantwoord, duurzaam zorg aanbieden

Door: Frank van Wijck

FMT Gezondheidszorg

Het Albert Schweitzer ziekenhuis wil een maatschappelijk verantwoorde, duurzame zorgaanbieder zijn. Het beste ziekenhuis van Nederland zijn, schept verplichtingen. Vooral de verplichting om steeds beter te willen worden, vindt bestuurder Pier Eringa. Dus heeft het ziekenhuis het onderwerp duurzaamheid nadrukkelijk op de agenda gezet door zich te manifesteren als ziekenhuis waar maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) de norm is.

rechtstreeks in elkaars verlengde. ‘Door duurzaamheid hoog op onze agenda te zetten, vragen we automatisch ook aandacht voor kwaliteitsverbetering en ook voor kostenverlaging’, aldus Eringa. ‘Dit heeft betrekking op alle facetten van onze bedrijfsvoering. Hoe efficiënt verlenen we zorg aan onze patiënten? Hoe efficiënt is ons energieverbruik, onze geneesmiddelenverstrekking? Noem maar op.’ Verbetercultuur

Het Albert Schweitzer ziekenhuis werd vorig jaar in de AD top-honderd uitgeroepen tot beste ziekenhuis van Nederland. Het werd hierop benaderd door het MVO Netwerk Zorg met de vraag of het wilde deelnemen aan de koplopergroep voor MVO. ‘Die nummer één positie in de top honderd schept verplichtingen’, zegt Eringa. ‘De beste zijn is één ding, maar je moet vooral steeds beter willen worden. Gelukkig is de verbetercultuur goed in dit ziekenhuis verankerd; dat horen we ook terug uit de audits van de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Je werkt hier om als professional en organisatie beter te worden.’ De koplopergroep bestaat niet alleen uit ziekenhuizen, maar ook uit andersoortige zorginstellingen. Het doel van deelname is van elkaar leren, elkaar inspireren en duurzaamheidsthema’s op elkaar afstemmen. ‘Dat is niet concurrentieel’, vindt Eringa. ‘Op duurzaamheid moet je niet willen concurreren als zorgaanbieders, het maakt de hele sector beter.’ En dat is niet vrijblijvend, vindt hij, wat ook verklaart waarom hij het belangrijk vond dat officiële MVO-manifest te ondertekenen. ‘We willen in- en extern uitstralen dat we duurzaamheid belangrijk vinden’, zegt hij. ‘Het moet nadrukkelijk geen bureaucratische activiteit worden met toetsingen en indicatoren. Het gaat erom wat het praktisch oplevert in termen van governance, huisvesting en patiëntenzorg.’ Investering met rendement

ijdens een MVO-bijeenkomst over governance, overhandigde gastheer Pier Eringa het door hem ondertekende MVO-manifest voor een gezonde toekomst van de zorgsector aan Helene van der Vloed van het MVO Netwerk Zorg. Hiermee gaf hij een formele status aan het beleid van zijn ziekenhuis, het Albert Schweitzer ziekenhuis in Dordrecht, om duurzaamheid als toekomstscenario te kiezen. ‘Ik vind dat de zorg hierin een voortrekkersrol hoort te vervullen’, zegt hij. ‘Je kunt je afvragen of een zorgaanbieder een bedrijf is, of een maatschappelijke orga-

nisatie, maar ik vind dat het maatschappelijke belang dominant moet zijn. Veel partijen vinden iets van ons. Niet alleen politiek en pers, maar ook mensen op een verjaardagsfeest. Medische missers, verspilling, gebrek aan afstemming, het komt allemaal voorbij in discussies en ik trek me dat als ziekenhuisbestuurder aan. Dus kijken wij kritisch naar onze eigen organisatie en willen wij ons maximaal inspannen om wat we doen goed te doen en verspilling van kapitaal en menskracht te voorkomen.’ Duurzaamheid en kwaliteit liggen in deze visie

Zorgaanbieders hebben beslist financiële ruimte voor MVO. Sterker nog, stelt Eringa, het moet financiële ruimte opleveren. ‘Als je verspilling tegengaat, procedures vereenvoudigt, dubbelingen in je handelen eruit filtert, merk je al snel dat het een investering met rendement is.’ Eringa erkent dat het principe van handelen volgens MVO wat dit betreft overeenkomsten vertoont met lean. ‘Maar we lopen geen principes achterna’, nuanceert hij. ‘We kijken gewoon wat we slimmer en beter kunnen doen.’ En dat heeft betrekking op alle fronten binnen de FMT Gezondheidszorg

D uurzaamheid

Z org

Pier Eringa. organisatie. Op het gebied van huisvesting onderzoekt het ziekenhuis bijvoorbeeld of het zijn vierkante meters wel optimaal benut, zowel voor de kantoor- en bespreekruimten als voor de OK’s. Op het punt van bedrijfsvoering kijkt het ziekenKraamsuite Rhena.

huis kritisch naar de vraag of medewerkers elkaar niet onnodig met interne rapportages bezighouden. ‘Produceren we teveel papier? Hebben we teveel mensen achter computers zitten die dingen doen die te weinig opleveren? Zulke vragen stel-

len we onszelf ’, vertelt Eringa. ‘Dit laatste heeft ook meerwaarde voor het personeel, want dat wil niet het gevoel hebben zinloos werk te doen. Dus kijken we naar onze rapportages en verantwoordingen, onze administratie. Wat dit betreft heeft MVO zeker raakvlakken met het experiment regelarme instellingen dat zich momenteel in de care afspeelt.’ Compact en efficiënt

Eringa ziet duurzaamheid als een containerbegrip waaronder alles te scharen is dat het ziekenhuis dingen beter gaat doen, of achterwege laat als ze geen meerwaarde hebben. Als voormalig ambtenaar bij de politie moest hij even wennen aan de manier waarop de resultaatverantwoordelijke eenheden in het ziekenhuis hun jaarplannen presenteren aan het bestuur. Niet in de vorm van uitgewerkte documenten, maar als Powerpoints. ‘Daar moest ik aan wennen’, zegt hij, ‘maar het werkt wel. Die jaarplannen zijn uiterst compact, maar ook heel efficiënt. Dat vind ik een prachtig voorbeeld van iets wat we als ziekenhuis al heel goed doen.’ Maar op veel andere fronten is nog grote winst 6

FMT Gezondheidszorg

Eringa. ‘Als je het gedrag van mensen wilt veranderen, moet je de noodzaak ervan laten zien en hen faciliteren om die verandering mogelijk te maken. Dit doe je niet vanuit een bestuurskamer, maar alleen door met ze in gesprek te gaan.’ Mensenorganisatie

Dialyse. te boeken. De discussie daarover is lang niet altijd nieuw – de vraag of poli’s en röntgenkamers door meer specialismen kunnen worden benut bijvoorbeeld – maar wel essentieel, vindt Eringa. ‘Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor de bezettingsgraad van onze kantoorruimtes en onze OK’s. Waarom werken zo weinig mensen op vrijdag? Moet er een OK bij of kunnen we de bedrijfstijden verlengen? Geen nieuwe vragen, maar wel vragen die in het kader van MVO uiterst actueel zijn.’ OK in Sliedrecht.

Personele inzet

Wel zijn het ook vragen die gevolgen kunnen hebben voor de personele inzet. ‘De discussie daarover gaan we steeds meer aan’, erkent Eringa. ‘Het is wennen voor medewerkers om te denken over werken op andere dagen of andere tijden van de dag, het is een kwestie van patronen doorbreken. Maar je kunt medewerkers goed aanspreken op hun verantwoordelijkheid voor de patiënten en de continuïteit van zorg. Het gaat om geloofwaardige gezondheidszorg bedrijven. Bij de politie hoorden we vaak de klacht dat we heel snel boetes uitschreven voor verkeersovertredingen, maar weinig inspanning deden om aangiftes te doen. Dan ben je niet geloofwaardig als organisatie. En die geloofwaardigheid vind ik wel essentieel, ook in een ziekenhuis. Als ik medewerkers daarvan kan overtuigen, kan ik hen ook betrekken bij de vraag hoe we die geloofwaardigheid het best kunnen nastreven en iedereen daarbij betrekken.’ Mensen betrekken is een thema waarvoor Eringa zich graag hard maakt. Het ziekenhuis heeft overal brievenbussen met daarnaast groene en rode kaarten voor klantbeoordeling. ‘Heel veel mensen maken hiervan gebruik’, vertelt hij. ‘En hoewel het een complimentenmachine is, nemen we iedere rode kaart uiterst serieus.’ Dit credo van mensen betrekken vertaalt Eringa ook naar het personeel. Het Albert Schweitzer Ziekenhuis is een platte organisatie waarin de bestuurders voor iedereen gewoon Pier en John zijn. ‘We gaan allebei heel vaak het ziekenhuis in’, zegt

In het licht hiervan zal het niet verbazen dat Eringa zegt grote waarde te hechten aan verantwoord personeelsbeleid. Het ziekenhuis is aangesloten bij het Keurmerk Top Employer en is zelfs uitgeroepen tot beste top employer in de zorg. Een belangrijke rol in deze uitverkiezing speelde het feit dat het ziekenhuis erin slaagde de krimp in het personeelsbestand op te vangen zonder ontslagen. ‘Een ziekenhuis is een mensenorganisatie’, zegt Eringa, ‘dus je moet de basis op orde hebben. Ik ben dan ook blij dat ons medewerkertevredenheidsonderzoek een stijgende lijn vertoont.’ Ook de patiënten merken de gevolgen van werken op basis van de principes van MVO. ‘Ze merken dat we er nadrukkelijk op gericht zijn de dingen in één keer goed te doen voor ze’, vertelt Eringa. ‘Een mooi voorbeeld is onze breast clinic waarin alle behandelaars multidisciplinair

“Een ziekenhuis is een mensenorganisatie dus je moet de basis op orde hebben” in een carrousel om de patiënt met borstkanker heen geschaard zijn, efficiënt en zonder overbodige stappen. Hetzelfde gaan we op andere fronten ook opzetten.’ En ook de andere zorgaanbieders waarmee het ziekenhuis te maken heeft – de eerste lijn en de verpleegen verzorgingshuizen – merken de gevolgen van MVO. ‘De ligdagen in de ziekenhuizen zijn enorm gedaald’, zegt Eringa. ‘Dus het voor- en natraject moeten goed aansluiten. De keten moet slim georganiseerd zijn. Als je daar gericht stappen in zet, breng je MVO automatisch ook buiten de muren van het ziekenhuis.’ n

FMT Gezondheidszorg

H U I S V E S T I N G

Nieuwbouw Maastricht UMC+

Door: Bert Salden

FMT Gezondheidszorg

Het academisch ziekenhuis Maastricht (azM) krijgt er 22.500 mÂ˛ werkoppervlak bij. De uitbreiding aan de Verheylaan 10 bestaat uit zes bouwlagen met een kelder en een dakopbouw. Het is de grootste uitbreiding sinds de ingebruikname van het ziekenhuis op 1 april 1991.

Jori Stevens, manager vastgoed azM, (links) en Lou Brans Brabant, vicevoorzitter Raad van Bestuur azM. (foto: Wim Langohr).

et azM was toen eigenlijk al te beperkt in oppervlakte. De afgelopen en de komende jaren was en is er behoefte aan uitbreidingen en renovaties. Project “Verheylaan 10” is, qua nieuwbouw, het sluitstuk van het lange termijnuitbreidingsplan dat in 2007 is gestart. Het huidige ziekenhuis wordt middels dit project qua volume met meer dan 15 procent uitgebreid ten behoeve van de primaire ziekenhuisfuncties. Jori Stevens, manager vastgoed bij azM: “We ont-

wikkelen in eigen beheer en voeren in elke fase zelf de regie. We willen weten wat er speelt en inventariseren vooraf de wensen en eisen van de gebruikers: de medici en de verpleegkundigen. Dat blijkt overigens vaak een lastige vraag voor deze gebruikers, maar het programma wordt gezamenlijk bepaald, zodat uiteindelijk datgene wordt gebouwd wat bijdraagt aan het primaire proces.” Duidelijk is dat er behoefte is aan meer ruimte. “Bij de ingebruikname werd gestreefd naar zo veel mogelijk functies per m². Het aantal verpleegdagen daalt weliswaar, maar het aantal behandelingen is toegenomen. In de afgelopen 23 jaar zijn er functies en personeel bijgekomen. We hebben ingedikt, maar dat is niet meer haalbaar. Dat hebben we lang geleden al geconstateerd. Bovendien is er behoefte aan meer daglicht.” azM streeft naar renovatie in combinatie met uitbreiding. Drie jaar geleden werden een bestuurstoren en een oogtoren toegevoegd en verdere uitbreidingen moeten straks ook ruimte bieden voor meer renovaties. “Het verpleeghuis kent nu 1-, 2- en 4-persoons kamers. De 4-persoons kamers zullen vermoedelijk verdwijnen. Maar hiervoor loopt momenteel een studie volgens de lean six sigma methode en de renovatie is gepland voor de periode 2017-2022.” Verheylaan 10

Het project Verheylaan 10 voorziet onder andere in nieuwe operatiekamers ter vervanging van een

deel van de bestaande OK’s. “Een OK mat vroeger 40 m² of minder, tegenwoordig zijn ze bij academische ziekenhuizen minstens 50 m². We willen de OK’s bovendien universeel inrichten, zodat ze voor meerdere soorten operaties inzetbaar zijn. Op het moment dat de nieuwe OK’s klaar zijn kunnen we de oude renoveren.” Ook komen er hybride OK’s, met elk een oppervlakte van 80 m². Daarvan is er nu één in gebruik in het bestaande OK-complex, in de nieuwbouw komen er twee. Ze zijn ideaal voor werken met “beeldvorming” door middel van een zogenaamde C-boog (röntgenapparatuur), wat resulteert in “minder snijden”. Om ruimte voor het nieuwe zes etages tellende gebouw te creëren, is laagbouw afgebroken. Het logistiek centrum voor het azM en Universiteit Maastricht, is tijdelijk verplaatst, het milieustation heeft een definitieve andere plek gekregen. De voormalige bebouwing had een industrieachtige aanblik, met de nieuwbouw wordt ook een kwaliteitsslag gemaakt. De planvorming startte in 2008. Daglicht is een belangrijke eis. Die wordt onder andere verkregen door de bouw van een serrehal met een glazen kap en zijgevels tussen het hoofdgebouw en de nieuwbouw. “We hadden zoveel functies ingedeeld in de nieuwbouw, dat de trappen en twee liftpartijen buiten dit gebouw zijn verplaatst naar de aangrenzende serrehal.” Elke etage is direct bereikbaar vanuit het hoofdFMT Gezondheidszorg

H U I S V E S T I N G gebouw via doorlopende vloervelden. Het OKcomplex, dat op niveau 3 zowel in het bestaande hoofdgebouw als in de nieuwbouw is gesitueerd, is onderling verbonden middels vier luchtdichte loopbruggen. Indeling

De nieuwbouw is, zoals Stevens het noemt, “een soort ladenkast”, waardoor de verdiepingsvloeren in het bestaande hoofdgebouw worden verlengd in de nieuwbouw, als het ware als uitgetrokken lades. De nieuwbouw krijgt de volgende etageindeling: • kelder: techniek; • niveau 0: logistiek centrum met 4 loadingdocks, afdeling Beeldvorming (4 MRI-scanners, 1 CT-scanner en 2 buckykamers); • niveau 1: polikliniek erfelijkheid, vrouw en kind, bestaande uit gynaecologie, obstetrie, kindergeneeskunde en een IVF-lab en daarnaast Ease Travel Clinic & Health Support; • niveau 2: staffuncties EVK (kantoorachtig, voor de artsen); • niveau 3: 12 OK’s in drie units, waarvan twee hybride OK’s; • niveau 4: technische installaties voor de onderliggende OK’s en ondersteunende functies ten behoeve van het OK-complex, zoals omkleed- en wasruimtes, vergaderruimtes en kantine, met dezelfde overdruk als in de operatiekamers; • niveau 5: kantoorfuncties ten behoeve van het laboratorium en het facilitair bedrijf, flexibele werkplekken en vergaderfaciliteiten; • niveau 6: dakopbouw: techniek. In de serre komt op niveau 0 een terras, grenzend aan het bestaande personeelsrestaurant. Op niveau 1 worden diverse zitmogelijkheden en een koffiecorner gerealiseerd voor patiënten en bezoekers. Tom Bonnemayers van Architecten aan de Maas: “De architectuur van de nieuwbouw geeft uitdrukking aan de state of the art gezondheidszorg die in het gebouw wordt aangeboden. De gevels sluiten qua geleding en in kleur en materiaalgebruik enerzijds harmonieus aan bij de architectuur van het oorspronkelijke hoofdgebouw en uitbreidingen van het complex van recentere datum, maar geven de nieuwbouw anderzijds dui10

FMT Gezondheidszorg

Isometrie serrehal.

delijk een eigen identiteit en expressie. De horizontale geleding van de gevels, met een basement en zijgevels van witgrijze beton, wordt geaccentueerd door blank aluminium lijsten, die de verticaal gelijk gemaatvoerde transparante en gesloten gevelvlakken omsluiten. De ramen in de gevel zijn extra hoog en sluiten aan op de plafondhoogte in de ruimten, waardoor een maximale lichttoetreding mogelijk is, niet alleen in de direct aan de gevel gesitueerde ruimten maar ook aan de meer inpandig gelegen gangen en vertrekken. De wanden tussengangen en vertrekken, evenwijdig aan de gevel, worden zoveel mogelijk transparant uitgevoerd. Screens voor de zonwering worden opgeborgen in de aluminium lijst boven de ramen en kunnen over de volledige raamhoogte worden uitgerold of tot op de aluminium lijst die de ramen horizontaal in tweeën deelt. Door de lamelwerking van de aluminium lijsten en het naar wens gedeeltelijk sluiten van de screens kan de toetreding van daglicht en de wering van directe zoninstraling optimaal worden geregeld.” Duurzaamheid

Het ontwerp voor de nieuwbouw kreeg als eer-

ste ziekenhuisgebouw in Nederland het BREEAM duurzaamheidcertificaat. Brans Brabant: “Het is een speciaal certificaat voor de gezondheidszorg, afkomstig uit Groot Brittannië en overgenomen in Nederland. We hebben zelfs meegeholpen met het vaststellen van de criteria.” Het certificaat van azM toont drie van de vijf sterren. Brans Brabant: “Nee, niet alle vijf. We kijken ook hoeveel we financieel kunnen bijdragen. Duurzaamheid mag niet ten koste gaan van een goede financiële huishouding. Drievoudig glas is bijvoorbeeld op dit moment niet realiseerbaar. We hadden ingezet op twee sterren, uiteindelijk hebben we drie sterren behaald met de voorgenomen duurzaamheidmaatregelen. We vinden het bovendien belangrijk dat onze duurzaamheid zichtbaar is. Zonnepanelen op het dak ziet vrijwel niemand, daarom hebben we in de zuidgevel over het totale gevelvlak tussen de raamstroken elementen met PV-cellen geïntegreerd. Die geven uitdrukking aan onze duurzaamheidsambitie, want ze zijn van buitenaf zichtbaar.” Een ander voorbeeld van de vele duurzaamheidmaatregelen is een CO2-regeling in vergaderruimten. “De hoeveelheid luchtverversing in de

Drs. Lou Brans Brabant is vicevoorzitter van de Raad van Bestuur van het azM. Hij studeerde economie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam, Ziekenhuiswetenschappen aan de Rijksuniversiteit Utrecht en volgde een Advanced Management Programm aan de Harvard Business School. In 1980 trad hij in dienst als bedrijfseconomisch medewerker bij het toenmalige Sint Annadalziekenhuis in Maastricht. Van 1984 tot 1986 was hij hoofd van de stafafdeling Financiële Planning, Organisatie en Bedrijfseconomie. In 1986 werd Brans Brabant directeur Financiële en Economische Zaken van het azM, waarna hij in 1989 toetrad tot de Raad van Bestuur. In 1997 volgde zijn benoeming tot vicevoorzitter van de Raad van Bestuur. Ir. Jori Stevens is manager vastgoed en trad in december 2013 in dienst bij het academisch ziekenhuis Maastricht. Hij werkte daarvoor negen jaar voor RO groep als hoofd realisatie, waarvan de laatste zeven jaar voor het azM als proces- en projectmanager. De nieuwbouw Verheylaan 10 was één van de projecten die hij indertijd heeft begeleid.

vergaderzalen past zich aan het aantal mensen in die ruimtes aan. Daarmee bespaar je energie.” Healing environment

“Healing environment” is de bijdrage van de gebouwde omgeving aan het fysiek, mentaal en sociaal welbevinden van gebruikers. “We creëren zoveel als mogelijk transparantie. Bijvoorbeeld

Nieuwbouw UMC Maastricht Opdrachtgever: Academisch Ziekenhuis Maastricht; Bouwbegeleiding: azM Bureau Vastgoed & Huisvesting en RO Groep; Architect: Architecten aan de Maas; Constructeur: Adviesbureau Brekelmans; Installatieadviseur: Huygen; Bouwfysica: Cauberg-Huygen; Aannemer: Care Builders (Heerkens van Bavel en Berghege; Installateur: Cofely; Financiering: ING, in samenwerking met BNG en Europese Investeringsbank.

door de serrehal in de nieuwbouw, maar ook door binnenwanden transparant te maken waar dat kan. Je ziet wat er achter die wanden gebeurt, dat is niet alleen voor patiënten plezieriger, maar ook voor onze medewerkers plezieriger en het geeft het gebouw meer perspectief en overzicht. Daarnaast werken we meer met felle kleuren, in de nieuwbouw zal rood als accentkleur worden toegepast, elders bijvoorbeeld paars en groen.” Ook de wachtruimtes zijn ruimer en aangenamer ingericht. “Vroeger wachtten patiënten vaak op de gang, nu heb je huiselijk ingerichte wachtkamers, met smaakvolle verlichtingsarmaturen, houttinten en aquaria. Die laatste geven rust en afleiding.” Bouwteam

De begeleiding van het bouwteam voor Verheylaan 10 wordt verzorgd door medewerkers van het eigen Bureau Vastgoed en Huisvesting en RO Groep. “We passen hiervoor een standaard projectorganisatie toe, bestaande uit een stuurgroep, gebruiksgroepen, een ontwerpgroep en diverse werkgroepen. In de projectorganisatie is elk niveau van het ziekenhuis vertegenwoordigd, in-

clusief de technische afdelingen zoals instrumentele dienst, ICT en technische dienst.” Het ontwerp werd in handen gelegd van bureau Architecten aan de Maas (Tom Bonnemayers, Luc Nooijen en Rafael Calis Sanchez), huisbankier ING betrok de Bank Nederlandse gemeenten en de Europese Investeringsbank bij de financiering. Brans Brabant: “Het realiseren van financieringstraject vergde anderhalf jaar, de bouwvergunning werd binnen enkele maanden verleend. Vroeger was het net andersom.” In 2007 is de start gemaakt van een programma van eisen, gevolgd door een voorontwerp, definitief ontwerp en bestek. Hierna werd het project Europees aanbesteed. Het Brabantse aannemersbedrijf Care Builders kwam als laagste uit de bus. Brans Brabant: “We kenden het bedrijf niet. Het bleek een samenwerkingsverband van twee Brabantse familiebedrijven: Heerkens van Bavel en Berghege. Installatiebedrijf Cofely verzorgt de techniek. De aanbesteding bleef binnen het gestelde budget. Er namen zes aannemers en vier installatiebedrijven aan deel.” n FMT Gezondheidszorg

E nab l ing

environment

Woonomgeving als medicijn Het doel van het lectoraat Architecture in Health binnen de Hogeschool Arnhem-Nijmegen is te vatten in twee kernwoorden: enabling environment. Ofwel een woonomgeving creëren die mensen in staat stelt te doen wat ze willen doen. “We bouwen niet alleen voor zieke mensen maar ook om ziek zijn te voorkomen. Dit door mensen te stimuleren tot beweging en sociale contacten. Gebouwen kunnen genezend zijn en als medicijn tegen ziekten werken”, aldus lector Masi Mohammadi.

en gebouw zo ontwerpen dat mensen elkaar wel moeten tegenkomen op de trap. Voor senioren kan dit na zes zeven keer knikken leiden tot een glimlach of een praatje. “Daarvoor gebruik ik alle technologische of slimme ruimtelijke oplossingen om ervoor te zorgen dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen en zelf de regie houden, ook als hun lichamelijke of geestelijke toestand achteruitgaat”, verklaart Mohammadi. “Dementerenden hebben bijvoorbeeld de behoefte om te dwalen. Nu worden daar lange lanen of binnentuinen voor gecreëerd. Maar met een virtuele belevingswereld in een kamer heb je geen kilometers gang of tuin nodig. Voor dergelijke oplossingen moet je de exacte behoeften van mensen kennen en daarop inspelen met een integrale oplossing en technologie.”

Lectoraat Architecture in Health

Het lectoraat Architecture in Health bestaat sinds 2008 en staat sinds 2012 onder leiding van Masi Mohammadi. Doelstelling is het ondersteunen van ‘active ageing’ oftewel actief ouder worden door middel van comfort, dienst- en zorgverlening. Het lectoraat kent vijf focusgebieden, waaraan steeds een praktijkproject gekoppeld is. Allereerst het focusgebied duurzaam zorgvastgoed, waarin in samenwerking met woningcorporaties en zorginstellingen gewerkt wordt aan nieuwe 12

FMT Gezondheidszorg

concepten voor zelfstandig wonen. Dit betreft het renoveren of transformeren van vastgoed, waarbij de behoeften van de eindgebruiker en het optimaliseren van het zorgproces leidend zijn. Gedurende de levensloop veranderen de behoeften van mensen. “Als jongere wil je graag een grote woonkamer, als senior verruil je die voor een grotere slaapkamer met meer ruimte voor het in en uit bed stappen. De woning groeit of krimpt dus met je mee.” Momenteel werkt een consortium, bestaande uit het lectoraat en partners van IBM Vastgoedregie op industrieterrein de Kleefse Waard in Arnhem aan een prototype voor woonvormen voor senioren in het algemeen. Zorgverlening optimaliseren

Daarnaast richt het lectoraat zich op het verbeteren van sociale structuren door middel van architectuur en participeert het in een project gericht op sociale contacten van dementerenden. De gedachte is om een zorglandgoed in te richten voor dementerende ouderen. “Ouderen die gewend zijn in een landelijke omgeving te wonen, willen we een zelfde omgeving bieden als ze dementeren. Dat is beter voor het zorgproces. Ze zijn dan Klimop voor een wand in de woonkamer van het Living Lab. Vertoont de bewoner onduurzaam gedrag, dan krijgt de wand een vieze kleur.

Door: Wilma Schreiber

rustiger, slapen beter en hebben minder bewaking nodig.” De doelgroep zijn ouderen in een vergevorderd stadium van dementie, voor wie er geen andere oplossing meer is dan het verpleeghuis. “Die mensen kunnen hun behoeften niet meer (volledig) kenbaar maken. Eén man sloeg de hele dag met zijn vuist overal op. Hij bleek timmerman geweest te zijn en nadat hij een werkbank had gekregen, werd hij rustiger. Beroep en woonomgeving hebben veel invloed op gedrag. Als je weet waar lastig gedrag vandaan komt, kun je de zorgverlening optimaliseren.” Het zorglandschap bevindt zich in Rumpt en wordt gesubsidieerd door de provincie Gel-

dit gebied zouden het welzijn van deze doelgroep kunnen bevorderen.” Dit is de eerste keer dat een onderzoek op deze schaal plaatsvindt, ook internationaal gezien. Buitengewone actie

Een vierde aandachtsgebied is domotica. Hiervoor wordt een voormalig kantoorpand, in samenwerking met Stichting KIEN en Motel Spatie, omgebouwd tot een motel voor middellang verblijf, het zogeheten Living Lab. Het onderzoek spitst zich toe op de vraag of duurzaam gedrag bij mensen te stimuleren is door het gebouw zelf. Hiervoor is inmiddels een aantal producten ontwikkeld. Via een link met de meterkast meet een apparaat hoe het energieverbruik zich verhoudt tot het landelijk gemiddelde. Zit het daarboven, dan wordt er buitengewone actie ondernomen. Muren verschieten van kleur en krijgen een vieze tint, lamellen gaan iets verder dicht of bloempjes van het kruidje-roer-mij-niet sluiten zich. “Alleen mensen van informatie voorzien werkt niet. In dit experiment zoeken we naar subtiele en prettige feedback die duurzaam gedrag ondersteunt. De oplossingen zijn prikkelend bedoeld, we willen echt de grenzen opzoeken.” De eerste gasten kunnen deze zomer in het Living Lab terecht. Tot slot houdt het lectoraat zich bezig met healing environment, het bouwen van een woon- of ziekenhuisomgeving die de gezondheid en het welzijn van de mens bevordert. “Samen met TNO onderzoeken we in zes ziekenhuizen wat wachtkamers doen met mensen en hoe je die ruimten aangenamer kunt maken. Daarbij kijken we naar ruimtelijke, fysieke en emotionele kenmerken. Het moet leiden tot een handleiding voor een optimale inrichting met healing aspecten.” n

Tijdens de verbouwing van het Living Lab steken ook Masi Mohammadi (voorgrond) en twee docenten de handen uit de mouwen. derland. De gemeente Geldermalsen en Linge’s Zorglandgoed zijn partner in dit project. “We gaan onderzoeken hoe we het zorglandgoed zo kunnen inrichten dat de kwaliteit van leven van de dementerende oudere gehandhaafd blijft en hoe het landgoed kan bijdragen aan toevallige ontmoetingen”, verklaart Mohammadi. “Het hoofddoel is de achteruitgang te verminderen door hen te stimuleren meer zelf te doen: wandelen, contact leggen met anderen. Dit met behulp van de inrichting van het pand, de groene omge-

ving en technologie.” Ook wordt geprobeerd inwoners uit het dorp bij het project te betrekken voor hun vrijetijdsbesteding, bijvoorbeeld door een kinderboerderij of een podium. “Dat kan leiden tot contact en informele mantelzorg, dorpsbewoners die een praatje of een wandelingetje maken met dementerenden. Gunstig, want in dat stadium vergeten dementerenden gewone dagelijkse activiteiten te verrichten”, aldus Mohammadi. “Ook is bekend dat dementerenden goed overweg kunnen met kinderen. Activiteiten op

Domoticakompas Studenten van het lectoraat Architecture in Health en de TU Eindhoven hebben onder leiding van Masi Mohammadi een landelijk onderzoek uitgevoerd onder woningcorporaties en zorginstellingen die domotica gebruiken. In totaal werden 70 projecten met ruim 8.000 woningen door heel Nederland geïnventariseerd. De onderzoeksresultaten bieden inzichten voor het initiëren van praktijkprojecten in de toekomst en staan beschreven in het boek Domoticakompas, een decennium slimme zorg in Nederland, dat juni dit jaar verschijnt.

FMT Gezondheidszorg

H U I S V E S T I N G

CCG Focus op zorg Technologie speelt een steeds grotere rol in de zorg, zowel in ziekenhuizen als in verzorgingsinstellingen. Daarmee verandert ook de vraag naar inrichting en de engineering van ruimten in instellingen.

Door: Wilma Schreiber

doorontwikkeld. Het bijzondere aan het concept van CCG is dat de wanden blijvend demontabel zijn, waardoor is alle techniek bereikbaar is. Een groot voordeel, aangezien de ontwikkelingen van beeldvormende technieken en ICT zo snel gaan dat huidige apparatuur over drie jaar verouderd kan zijn. Als je medische gassen, ICT of beeldvormende technieken wilt aanpassen, hoeven in de OK geen sloopwerkzaamheden plaats te vinden. Het is dus toekomstbestendig bouwen. Binnen een halfuur kunnen wij de panelen stofvrij verwijderen en weer terugzetten.” Het concept heeft navolging gekregen in onder andere AZM en Groene Hart Ziekenhuis.

Dat zijn flinke besparingen waardoor je total cost of ownership enorm omlaag gaat.” De kennis die CCG opbouwt bij het ene project, wordt ingezet bij het volgende project. Bij het AZM zijn in de nieuwe hybride OK de nieuwste snufjes te zien, zoals de integratie van de doorgeef- en warmhoudkast.

CCG, onderdeel van CCG Holding, speelt op deze trend in met onder meer demontabele OKwanden, waarbij alle techniek bereikbaar is. “Een groot voordeel, aangezien de ontwikkelingen van beeldvormende technieken en ICT zo snel gaan dat huidige apparatuur over drie jaar verouderd kan zijn”, aldus directeur Gerrit Bakker. Aansprekende projecten

Door de jaren heen hebben de bedrijven veel kennis en ervaring opgedaan, die wordt ingezet in diverse vervolgtrajecten: van engineering van complexe details tot integratie van technieken. Voorbeelden hiervan zijn het vlak in de wand inbouwen van beeldschermen, luchtretourkanalen, doorgeefkasten en aansluitingen voor medische gassen, beeldvormende techniek en ICT. Een aansprekend project van CCG is het OKcomplex van het AMC. In 2010 startte de volledige renovatie van de verouderde OK’s. De renovatie vindt in vijf fases van ieder vier OK’s plaats. Het project is in fase 4 aanbeland en in 2015 wordt het compleet gerenoveerde OK-complex opgeleverd. Directeur Gerrit Bakker: “In dit project is goed te zien wat er allemaal mogelijk is aan integratie van techniek in de OK’s. In de loop van het project hebben we het nodige al weer Beeldschermen achter glas.

FMT Gezondheidszorg

Toekomstbestendig

Bakker geeft toe dat het CCG 10 OK-wandsysteem niet de goedkoopste afwerking is. “Maar door in de flexibiliteit van dit wandsysteem te investeren, kan er ook veel geld worden bespaard in de techniek en het onderhoud. Neem de beeldschermen in OK’s, dat moeten medische beeldschermen zijn omdat ze aan te raken zijn - dure dingen. CCG integreert de beeldschermen achter glaspanelen in een geventileerde nis, waardoor deze aanzienlijk goedkoper uitgevoerd kunnen worden en ze op ieder moment te vervangen zijn. Naadloos geïntegreerd toetsenbord.

In de woon-zorgomgevingen leggen Rooms For Care en Gebebouw zich ook toe op toekomstbestendig bouwen. “De huidige tendens is dat ouderen langer zelfstandig blijven wonen. Wanneer hun mobiliteit achteruitgaat, hebben ze meer zorg nodig en kan er behoefte zijn aan een beter toegankelijke badkamer. Daarvoor hebben wij een logistiek slimme badkamer ontwikkeld. Een relatief kleine badkamer die weinig ruimte inneemt, maar die via een opendraaiende wand waaraan de wastafel gemonteerd is, eenvoudig te vergroten Geïntegreerde doorgeef- en warmhoudkast.

De nieuwe SPEED bedrĳfsafwasautomaten

Retourluchtkanalen en folieschakelaars. is. Andere opties zijn: wasgoed dat vanaf de gangzijde gewisseld kan worden via een doorgeefkast en een medicijnuitgiftekast die vanuit twee ruimtes bereikbaar is. Dat betekent minder frequente logistieke stromen, meer privacy in huis en een aanzienlijke tijdsbesparing voor het personeel.”

Bouwend leren

Een ander aspect dat Bakker graag benadrukt, is dat CCG Holding een zelfstandige partij op de Nederlandse zorgmarkt is. “Wij hebben de handen vrij en kunnen met alle installateurs en aannemers samenwerken.” CCG Holding heeft 85 medewerkers in vaste dienst; door het jaar heen zijn er 150 tot 200 mensen aan het werk. Focus is noodzakelijk om al bouwend te leren, ook met andere partijen. “Kennis delen is belangrijk, het vergroot de kans op het binnenhalen van projecten. Wij verwerken op de tekening van de architect de integratie van techniek op basis van onze detailbibliotheek. Inmiddels tekenen we ook met Revitt, waardoor we in BIM-projecten kunnen participeren.” n

CMY

Cleanroom Combination Group CCG Holding bestaat uit een groep gespecialiseerde bedrijven met de focus op de realisatie van hoogwaardige interieurs en geclassificeerde ruimtes in de zorg, farma en biotech. De jarenlange ervaring vertaalt zich in een database met een groot scala aan projectoplossingen in de bouw en inrichting van high, medium en low care ruimtes, vanaf een hybride OK tot de balie van een entree. CCG is onder meer betrokken bij de renovatie van de OK-afdeling van het AMC en realiseerde onlangs de hybride OK bij het azM, de klinische farmacie in het Isala, de bereidingsapotheek in het Meander en de Centrale Sterilisatie Afdeling in het Beatrix. Het onderdeel Gebebouw renoveert momenteel 160 patiëntenkamers in het Spaarne Ziekenhuis en is daarnaast betrokken bij de renovatie van de verpleegafdelingen en de poli’s in het MMC te Veldhoven, als ook bij de inrichting van de hartkatheterisatiekamers in het Rijnstate. De twee andere bedrijven onder CCG Holding, RFC products en Rooms For Care, zijn onder meer betrokken bij de vaste medische inrichting in het Rijnstate, het Kennemer Gasthuis, Máxima Medisch Centrum en diverse ziekenhuizen in België.

Alleen bĳ Miele

Bedrĳfsafwasautomaten met verswatersysteem! • Kortste programmaduur 5 minuten • beladingsniveau‘s • Geschikt voor twee korven 500 x 500 mm • Reiniging conform HACCP DIN 10512 Info: (0347) 37 88 84 www.miele-professional.nl www.mĳnvaatwasserkiezen.nl

FMT Gezondheidszorg

N V T G - C O N G R E S

NVTG-congres Boeiende toekomstvisies De transitie in de langdurige zorg – een van de leidende thema’s van het recente NVTG-congres in Groningen – zal de ouderenzorg een totaal ander aanzien geven. Aanbieders in dit segment zullen drastische beslissingen nemen met betrekking tot hun zorgvastgoed. Maar ze zullen ook moeten nadenken over de inzet van technologie.

et was een ontnuchterende boodschap die architect Thomas Rau bracht. Hij stelde dat de aarde een gesloten systeem is en dat dit per definitie betekent dat de bronnen ervan beperkt zijn en dat eindeloze economische groei dus niet haalbaar is. ‘Het is dan ook geen crisis’, zei hij, ‘we lopen gewoon tegen onze grenzen aan.’ Dat dit gevolgen heeft voor de gezondheidszorg, merken we op dit moment heel duidelijk aan de kabinetsplannen voor de langdurige zorg. Staatssecretaris Martin van Rijn is helder: als we op dezelfde voet doorgaan met het bieden van ouderenzorg, wordt

die onbetaalbaar. Vandaar zijn plannen voor de transitie in de langdurige zorg, die veel aanbieders hiervan confronteren met vastgoedproblematiek. Enorme gevolgen

Erik Kuik, voorzitter van de raad van bestuur van Alliade Zorggroep, maakte die problematiek heel inzichtelijk. Hij vertelde hoe zestig miljoen euro van de totale omzet van Alliade vanaf 2015 in het gemeentelijke domein komt, met een korting op het budget van vijftien miljoen. ‘Dit heeft duide-

Lovende woorden van de deelnemers over het sprekersprogramma.

Door: Frank van Wijck

lijke gevolgen voor de 124 miljoen euro die wij op dit moment in vastgoed aan eigendom hebben’, zei hij. ‘Wij zijn dus in het kader van het scheiden van wonen en zorg aan het onderzoeken of het voor ons mogelijk is zelf als verhuurder op te treden. We realiseren ons dat een goede investering in vastgoed nu straks onze concurrentiepositie kan versterken.’ Dat zorgaanbieders hierin nu snel keuzes moeten maken, is onontkoombaar, hield hij de congresbezoekers voor. Als vanaf 1 januari 2015 de lagere ZZP’s niet meer in aanmerking komen voor een intramurale voorziening, betekent dit dat zorgaanbieders hun vastgoed heel snel moeten afbouwen. Het feit dat veel vastgoed in de zorg een slechte prijs/kwaliteitverhouding heeft, maakt dit verre van eenvoudig. ‘We zullen dus zoveel mogelijk flexibele concepten moeten ontwikkelen’, zei Kuik, ‘om het vastgoed te kunnen aanpassen aan de veranderende zorgvraag.’ Maar hij realiseerde zich ook dat niet alle zorgaanbieders hierin zullen slagen, en dat dit tot problemen zal leiden. ‘Er zullen instellingen failliet gaan’, zei hij. ‘En de bereidheid van concurrenten om dan zo’n failliete boedel over te nemen en dus een voorziening in de lucht te houden, zal gelet op de onzekerheden in de huidige markt klein zijn.’ Nadenken over de toekomst

Het is dus zaak vastgoed voor senioren goed af te stemmen op de vraag. Joost van Hoof van Fontys Hogescholen vertelde hoe hier vanuit die organisatie over wordt nagedacht. In dit kader werkt 16

FMT Gezondheidszorg

Croon TBI Techniek. ‘Een groep mensen is in staat het makkelijkste proces te verknallen’, zei hij. ‘Maar een goed team is in staat het moeilijkste project tot een goed einde te brengen.’ Hoewel met deze bijdragen het zwaartepunt van het congres lag op de ouderenzorg, kwamen ook talloze andere onderwerpen aan bod. Gerard Jansen van Royal Haskoning bijvoorbeeld sprak over de kracht van samenwerking om omvangrijke (ver)bouwtrajecten binnen tijd en budget voor elkaar te krijgen. Rudi Meijnders vertelde over het “sterrenscenario” dat Croon heeft ontwikkeld om “on hold”-situaties binnen bouwprojecten te voorkomen. Een trendwatcher en een historicus

Marcella Breve, stafmedewerker bij het UMCG. Ze ondersteunde de congrescommissie op onder meer het terrein van organisatie en communicatie. Fontys samen met de industrie en met partners uit de zorg en de bouw aan de ontwikkeling van het verpleeghuis van de toekomst. Fontys is een van de weinige partijen die gericht onderzoek doet naar de woonwensen van ouderen in de verpleeghuiszorg. De uitkomsten hiervan verschijnen binnenkort in een boek dat verschijnt bij uitgeverij Bohn Stafleu Van Lochem. Wel is het zaak dat we ons realiseren dat het in de toekomst nog alleen de mensen met de zwaar-

ste zorgvraag zullen zijn die in het verpleeghuis worden opgenomen, memoreerde Masi Mohammadi van de TU Eindhoven. Het is juist de bedoeling dat ouderen optimaal in staat worden gesteld om tot op hoge leeftijd actief en zelfredzaam te blijven. Dit vraagt om een enabling environment, stelde zij. Maar hoewel hierbij snel wordt gedacht aan technologische oplossingen als domotica, waarschuwde Mohammadi juist hiermee voorzichtig te zijn. ‘Maak het mensen niet te gemakkelijk door hen activiteiten uit handen te nemen’, zei ze. ‘En denk hierbij verder dan alleen aan technologische toepassingen. In Nieuwegein is recent een prijs uitgereikt voor het creëren van een drempelloze omgeving. Dit leidt alleen maar tot inactiviteit en luiheid. Je moet mensen, ook als ze kwetsbaar worden, juist stimuleren om het beste uit zichzelf te blijven halen.’ Toch betekent dit niet dat mensen in hun woningen aan hun lot moeten worden overgelaten, benadrukte Daan Bultje van HANNN (Healthy Ageing Network Northern Netherlands). Hij nodigt uit tot samenwerking tussen betrokken partijen, om te waarborgen dat woningen kunnen worden opgeschaald om te zorgen dat mensen er ook verantwoord kunnen blijven wonen als hun zorgvraag toeneemt.

Hekkensluiters waren twee mensen die uit heel andere sectoren kwamen: trendwatcher Adjiedj Bakas en historicus Maarten van Rossem. De laatste maakte volop gebruik van zijn droogkomische presentatietalent om zijn publiek voor te houden dat ze vooral niet moeten vergeten de zorg te relativeren. ‘Als je niet bijna op sterven na dood bent, dan kun je maar beter niets met de gezondheidszorg te maken hebben’, zei hij. Bakas had een heel ander verhaal. Hij benadrukte juist hoe iedereen op enig moment in zijn leven juist wel met zorg te maken krijgt. Maar hij bracht ook talloze voorbeelden over het voetlicht om te laten zien hoe we zo praktisch mogelijk met die zorg kunnen omgaan. En waar Mohammadi haar publiek juist gewaarschuwd had voor de beperkingen van techniek, stonden de voorbeelden die Bakas aanhaalde juist bol van technologisch vernuft. Vooral van apps mogen we voor de gezondheidszorg de komende jaren veel verwachten, stelde hij. Hij liet een fragment zien uit een documentaire waarin cardioloog Eric Topol vertelde tegenwoordig vaker apps voor te schrijven dan geneesmiddelen. ‘Apps worden het nieuwe verdienmodel van de farmaceutische industrie’, zei Bakas dan ook. En hij voorspelde ook dat IBM een grote speler zou worden in de zorg, omdat supercomputer Watson veel beter dan een mens in staat is diagnoses te stellen. Tachtig procent van Bakas’ voorspellingen komt uit. We zijn dus gewaarschuwd.

Maar die samenwerking moet wel goed worden vormgegeven, waarschuwde Rudi Meinders van NVTG-voorzitter Douwe Kiestra.

n FMT Gezondheidszorg

B randvei l ige

iso l atie

Bouwbesluit stimuleert rookvrije isolatiematerialen

Utiliteit verankert brandveiligheid in bestek Rookontwikkeling is de grootste veroorzaker van brandslachtoffers. Rook belemmert niet alleen de ademhaling, maar vooral het zicht in vluchtwegen. De Europese brandveiligheidsklassen delen bouwmaterialen in op brandbaarheid, vorming van brandende druppels en rookproductie. Op grond van het Nederlandse Bouwbesluit 2012 dienen technische isolatiematerialen voor koeling en koude-installaties minimaal rookklasse S2 te halen.

anaf augustus 2012 mogen in Europa alleen technische isolatieproducten verkocht worden die voldoen aan de Europese productstandaards en het CE-keurmerk dragen. Er geldt dan een verplicht raamwerk voor de belangrijkste productkenmerken van technische isolatiematerialen, zoals thermische conductiviteit, waterdampdiffusieweerstand, brandgedrag, toleranties, enz. Door de transparantie die hiermee bereikt wordt, is het voor adviseurs, distributeurs, installateurs en gebouweigenaren mogelijk een snelle en directe vergelijking te maken tussen de aangeboden producten. De Europese productstandaards bieden een grotere juridische zekerheid voor de specificatie en installatie van technische isolatiematerialen.

Europese brandveiligheidsclassificatie

Tot op heden werden er nationale brandveiligheidsclassificaties gebruikt, zoals de Duitse aanduidingen B1 en B2, of de Nederlandse A en B klasse. Dit is echter veranderd: vanaf augustus 2012 zijn de nationale aanduidingen vervangen door standaard Europese brandveiligheidsaanduidingen. Een belangrijke stap vooruit. Voor de nieuwe classificatie wordt gebruik gemaakt van zeven brandbeveiligingsklassen A tot en met F, die al gelden voor andere bouwproducten. Voor leidingisolatie wordt een ‘L’ (voor ‘lineaire producten’) toegevoegd. Nog een nieuw kenmerk is de 18

FMT Gezondheidszorg

informatie over rookontwikkeling en brandende druppels, die respectievelijk aangeduid worden met ‘s’ en ‘d’. Tijdens de Europese brandveiligheidstest behaald Armaflex Ultima de brandklasse BL- s1-d0 (slangen) en B-s2-d0 (platen) de best mogelijke brandklasse voor elastomerische isolatiematerialen. Lage rookdichtheid doorslaggevend

door: Armacell

In geval van brand is het voor ingesloten mensen van levensbelang dat ze de vluchtwegen snel kunnen vinden. Dit is alleen mogelijk bij geringe rookontwikkeling. In de nieuwe Europese brandclassificatie wordt dit feit erkend. Hierbij wordt voor de beoordeling van het brandgedrag van bouwstoffen niet alleen de brandbaarheid getest, maar ook de rookdichtheid en de zogeheten brandende druppels of deeltjes.

voor de veiligheid van personen in geval van brand

Jaarlijks sterven er alleen al in Europa 6.000 tot 10.000 mensen aan de gevolgen van brand. Slechts enkelen daarvan sterven echter in de vlammen, de meerderheid (95 % van de doden) overlijdt aan de gevolgen van rookvergiftiging.

De eisen van het bouwbesluit 2012 zijn voor nieuwbouw gesteld in brandklassen volgens NEN 13501-1, met als zwaarste brandklasse de klasse B (C en D zijn minder zware klassen) en als zwaarste rookklasse de klasse s2 (S1 is zwaarder maar wordt in Nederland niet geëist). De nieuwe lei-

Samenvatting

dingisolatie voor koude medium, Armaflex Ultima, voldoet ruimschoots aan de gestelde eisen van het Bouwbesluit 2012. Elastomeer isolatiemateriaal met geringe rookontwikkeling

Zoals alle organische isolatiematerialen zijn flexibele elastomere isolatiematerialen (FEF) brandbaar. Om optimale eigenschappen voor brandpreventie van het isolatiemateriaal te bereiken, worden verschillende vlamvertragers toegevoegd. Vlamvertragers zijn additieven die door hun fysieke en/of chemische eigenschappen de ontvlambaarheid en afbrandsnelheid verlagen. Ze heffen echter niet de brandbaarheid van de stoffen zelf op. Tot nu toe konden technische isolatiematerialen op organische basis de hoogste bouwstofclassificatie voor brandbare bouwstoffen alleen behalen met behulp van halogeenhoudende systemen, omdat andere vlamvertragers alleen werken bij relatief lage temperaturen. Halogeenhoudende systemen hebben in het temperatuurbereik van 600 - 800 °C direct effect op het verbrandingsproces. Gebromeerde vlamvertra-

gers verhinderen in geval van brand de verbranding weliswaar zeer effectief, maar door hun werking en hun effect, juist in de gasfase, leiden ze tot een sterke rookontwikkeling. Daarom behalen standaard elastomeerproducten in de SBI-test weliswaar een goede brandclassificatie (de meerderheid van de premiumproducten wordt als “B” oftewel “moeilijk ontvlambaar” beoordeeld), maar ze neigen tot een hoge rookontwikkeling en werden tot nu toe hooguit als “s3” geclassificeerd. Elastomere isolatiematerialen met een lagere rookontwikkeling (“s2” of zelfs “s1”) behalen daarentegen slechts brandklasse E of hooguit D. In de praktijk betekende dit voor de gebruiker tot nu toe dus de keuze tussen een isolatiemateriaal met een goede brandclassificatie of met een lage rookontwikkeling. Door een volledig nieuwe benadering is het Armacell, fabrikant van isolatiematerialen, nu gelukt dit dilemma op te lossen: door de ontwikkeling van innovatieve, onontvlambare polymeren en het gebruik van rookarme additieven kan volledig worden afgezien van de toevoeging van gebromeerde vlamvertragers. Zo combineert de zeer innovatieve schuimkwaliteit “Armaflex Ultima” voor het eerst een zeer hoge onontvlambaarheid met een minimale rookontwikkeling. Het blauwe elastomeerschuim behaalt als eerste flexibele isolatiemateriaal voor slangen en platen brandklasse BL-s1, d0 resp. B-s2, d0. De innovatieve Armaprene®-technologie is zowel in USA (US-patentnr. 8,163,811) als ook in Europa (Europese Patent Nr. 2 261 305) gepatenteerd.

Met de invoering van de Europese productnormen en de bijbehorende CE-markering voor technisch isolatiemateriaal worden de bestaande nationale brandclassificaties vervangen door Europese brandklassen. Veel Europese landen hebben de wettelijke eisen aan de rookontwikkeling van bouwproducten aangescherpt in het kader van de invoering van de Europese brandclassificatie. In Nederland is de nieuwe geharmoniseerde brandclassificatie verankerd in het Bouwbesluit 2012. Met Armaflex Ultima biedt Armacell als enige fabrikant van flexibel technisch isolatiemateriaal een geslotencellig product met brandclassificatie BL -s1, d0 resp. B-s2, d0 waarmee aan deze eisen kan worden voldaan. Een goed brandgedrag is echter slechts een van de centrale eisen aan technisch isolatiemateriaal. De producten moeten daarnaast beschikken over een laag warmtegeleidingsvermogen en een hoge dampdiffusieweerstand. Ze moeten geslotencellig zijn en ook onder lastige omstandigheden op de bouwplaats eenvoudig en veilig verwerkt kunnen worden. Contactinformatie: Armacell GmbH Robert-Bosch-Str. 10 48153 Münster / Duitsland Tel.: + 49 (0) 251 / 7603-0 Fax: + 49 (0) 251 / 7603-448 E-mail: info.de@armacell.com www.armacell.de

Armacell is producent van technische schuimen en wereldmarktleider voor flexibele technische isolatiematerialen. In het bedrijfsjaar 2013 behaalde de onderneming een jaaromzet van ongeveer 500 miljoen euro. Het hoofdkantoor van de bedrijfsgroep met 20 fabrieken in 13 landen is gevestigd in Münster/Westfalen, Duitsland. Naast ARMAFLEX als leidend merk op het gebied van flexibele technische isolatiematerialen produceren de ongeveer 2.500 medewerkers van de onderneming thermoplastische isolatiematerialen, ommantelingssystemen, branden geluidwerende producten en speciale schuimen voor een groot aantal industriële toepassingen. In de afgelopen twee jaar ontwikkelde Armacell nieuwe isolatiesystemen voor de olie- en gasindustrie, kernschuimen voor gecombineerde werkstoffen en rookarme producten die nieuwe industriële standaarden hebben bepaald. Meer informatie over de onderneming onder: www.armacell.com.

FMT Gezondheidszorg

H U I S V E S T I N G

(Ver)nieuwbouw OK’s AMC Door: Frank van Wijck

Twintig nieuwe OK’s bouwen op de plaats waar twintig OK’s staan. Zestien daarvan moeten steeds volledig blijven functioneren. Het lijkt een onmogelijke opgave. Maar het bouwtraject binnen het AMC bewijst dat het kan. De kern van het succes is een optimale afstemming en samenwerking tussen alle betrokken partijen.

et lijkt een droomscenario voor een architect: ontwerp een operatiecentrum voor twintig OK’s, achttien standaard OK’s en twee hybride röntgeninterventiekamers. Er is geen programma van eisen en er is geen gebruikersoverleg. Ga maar ontwerpen. ‘En toch leek het heel even of ik in een nachtmerrie was beland toen ik er serieus over ging nadenken’, zei architect Kenny Macdonald van Valtos Architecten en Adviseurs tijdens het minisymposium dat op 2 april georganiseerd werd in het AMC te Amsterdam.

Optimale logistiek

Het logistiek proces binnen een ziekenhuis is de basis voor een goed functionerende werkomgeving. ‘Je moet de huidige en toekomstige werkprocessen doorgronden, om op basis daarvan voorstellen te kunnen doen voor efficiëntere en dus betere werkprocessen’, zei Macdonald. De start van het ontwerp begon voor hem op macroniveau: het scheiden van patiënten-, personeel-, goederen- en instrumentenstromen. Dit was een uitgebreide puzzel vanwege de beperkingen van het bestaande gebouw. Vervolgens kwam het ontwerpen op microniveau: het proces in de OK. Eén van de belangrijkste beslissingen die Macdonald nam, was om de hoofdpendels aan de anesthesiekant te houden zodat het OK-team altijd in een kabelvrije omgeving zou kunnen werken. Macdonald liet een 3D-ontwerpanimatiefilm zien van de hybride OK’s die in laatste fase gerealiseerd worden. Hiermee zijn alle mogelijke operatieopstellingen en posities van pendels en beeldschermen doorgenomen met de gebruikers. CFD en GMP(Z)

Arno van Bavel (Grontmij) legde vervolgens uit, hoe met CFD-berekeningen (berekende stromingsleer) het ontwerp is gemaakt voor de luchthuishouding in de OK’s. Bij aanvang van het ontwerp in 2007 waren er nog geen OK’s van 50 m2 met een 3,5 x 3,5 m plenum. ‘Met de CFD-berekeningen kregen wij inzicht in de problemen die ons te wachten stonden’, vertelde hij. ‘De conclusie was dat bij een groot plenum het grootse luchtaandeel laag afgezogen moet worden. 20

FMT Gezondheidszorg

Ook bleek dat de verdeling van afzuigpunten in de OK zeer kritisch zijn.’ CFD is een krachtig hulpmiddel gebleken om de beschermende zone rondom de OK-tafel goed te kunnen ontwerpen. De OK’s zijn na de realisatie conform de Duitse DIN1946-T4 gevalideerd. Hieruit bleek dat beschermingsgraad van de klasse 1 OK’s in alle gemeten situaties ruimschoots voldeden. Samen met AMC Directoraat Huisvesting is de medische gasseninstallatie voor het operatiecentrum vanaf het ontwerp tot en met de ingebruikname conform de GMP(Z) opgezet. Op dit moment is dat nog uniek voor medische gasseninstallaties. Van Bavel: ‘Het lijkt een tijdrovende aanpak maar de transparantie van het systeem, de beschreven werkwijzen en routing in de processen zijn een absolute meerwaarde voor het AMC en het bouwproces. Een extra uitdaging hierin was dat de bestaande installatie moet blijven functioneren terwijl de nieuwe installatie gefaseerd gerealiseerd wordt.’ Van voorbereiding naar realisatie

Na deze bijdragen over het ontwerp van het nieuwe operatiecentrum kwamen de partijen aan het woord die verantwoordelijk zijn voor de realisatie ervan: MedicomZes, Van Galen Klimaattechniek en Imtech Building Services. Deze laatste partij verzorgt onder andere de stroomvoorziening. Gekozen is voor schakelkasten voor de OK’s die vanaf twee kanten worden gevoed en dus gegarandeerde continuïteit bieden. Met het oog op de hoeveelheid apparatuur op een OK, zijn per OK dertig tot veertig groepen nodig. Uiteraard werden deze nauwgezet getest tijdens het bouwproces, indachtig het door het AMC gekozen credo: bouwen met de focus op validatie en risicobeheersing. Ook voortdurende meting tijdens het bouwproces om aardlekfouten te voorkomen, speelt hierin een rol. En om zeker te weten dat optimaal veilig werd gewerkt, werden tijdens de bouw tijdelijke brandmelders geïnstalleerd en werd de nieuwbouw voor-

Een nieuwe OK. zien van een aspiratiesysteem, om eventuele branden in de wanden of boven de plafonds snel te kunnen opmerken. Tussen bouwen en opereren zat letterlijk één wand. Het belang van veiligheid was dus duidelijk. Ook MedicomZes had hiermee te maken. Deze partij was verantwoordelijk voor het demonteren van wanden en plafonds, om deze vervolgens opnieuw te kunnen opbouwen om er de nieuwe OK’s in te huisvesten. Een proces waarin overigens niet alleen veiligheid een rol speelde, maar ook op een verantwoorde manier omgaan met de geluidsoverlast dat dergelijke werkzaamheden met zich meebrengt. Gezamenlijkheid creëren

Wie het bovenstaande in ogenschouw neemt, begrijpt dat risicomanagement het sleutelwoord is in het bouwproces. Ingrid de Jong, risicomanager AT Osborne, vertelde dat voor deze opdracht bewust gezamenlijkheid is gezocht tussen álle betrokken partijen om (patiënt)veiligheid en risicobeheersing optimaal te waarborgen. ‘We zijn daarmee afgeweken van de gebruikelijke aanpak in de sector waarbij bouwende partijen contractueel en via allerlei vage huisregels opgelegd krijgen wat ze bijvoorbeeld bij een vergroot risico op brand of bij transport over de afdeling wel en niet moeten doen’, zei ze. ’Weinig concreet, al helemaal niet compleet en er wordt voorbijgegaan aan de belangrijke rol die ziekenhuis en gebruiker hebben om samen met de bouwende partijen veilig het ziekenhuis operationeel te houden. Daarom zijn alle in- en externe partijen bij elkaar gebracht om met hen een risicoanalyse op te stellen met als kernpunt: de patiënt mag geen gevaar lopen. Dat gaat veel verder dan dat de

vluchtwegen optimaal toegankelijk moeten zijn, ook voor een patiënt die op een bed of OK-tafel ligt. Vanuit dit perspectief te werk gaan, maakt het inzicht in de risico’s en de oorzaken concreet. Het is de beste basis om de beheersmaatregelen te benoemen en de actiehouders die daarvoor verantwoordelijk zijn. Bedrijven als Shell zijn al een stuk verder in risicomanagement. De aanpak in het AMC is een mooi voorbeeld van hoe het beter kan in de sector.’ Tijd terug winnen

Aan programmamanager renovatie operatiecentrum Rutger Kriek (AT Osborne), die samen met projectleider Ed de Klerk van het directoraat huisvesting verantwoordelijk is voor de bouw, en aan Diederich Cornelisse, manager bedrijfsvoering operatiecentrum, werd vervolgens gevraagd of ze tegen dit complexe renovatieproces hadden opgezien. Dat bleek erg mee te vallen. ‘Ik zag meer op tegen de onbekendheid van het traject’, zei Cornelisse. Maar ze zagen beiden de noodzaak van het gefaseerd bouwen en ze zagen dat de betrokken partijen bereid waren optimaal samen te werken om tot een goed eindresultaat te komen en gaande het proces de risico’s effectief te beheersen. Dat vraagt een open houding van alle betrokkenen en aandacht voor de raakvlakken tussen eigen werkzaamheden en die van een andere discipline. Alleen door deze integrale benadering kun je een complexe operatie als deze goed uitvoeren. Inmiddels is fase 4 bijna opgeleverd, waarmee het AMC over zestien nieuwe OK’s beschikt en gestart kan worden met de laatste fase, de fase met de twee specials, de röntgeninterventiekamers. n FMT Gezondheidszorg

Z I E K E N H U I S B O U W

De professional als ontwerper Duurzaamheid, MVO, BREEAM - allemaal zinvolle en nuttige concepten, maar uiteindelijk bijzaak als het gaat om het ontwerp en de bouw van ziekenhuizen. Aldus Frank Koning. “Nog steeds is er te weinig oog voor hoe ziekenhuisprocessen en professionals werken en waar een ziekenhuis voor bedoeld is. Alle ontwikkelingen in de afgelopen twintig jaar hebben niet geresulteerd in een essentieel andere manier van ontwerpen en bouwen.”

et is Koning een doorn in het oog: ontwerpfouten in ziekenhuizen die voortkomen uit gebrek aan inzicht in de medische praktijk en kunnen leiden tot niet-functionele ruimten en geringe ontwikkelbaarheid van een gebouw. Aan voorbeelden geen gebrek. Een academisch medisch centrum waar bij de OK’s de IC vergeten waren en patiënten na de kritische operaties via de publieksgang vervoerd moesten worden. “Ander voorbeeld: urologie heeft altijd een OK met een afvoerputje nodig. Dan zie je dat een ziekenhuis daar één OK mee uitrust, terwijl zo’n

putje niets kost. Waarom dan niet meerdere OK’s voorzien van een afvoerputje, zodat de uroloog in alle OK’s terecht kan?” Een tweede ergernis van Koning is het feit dat ziekenhuizen zo gebouwd worden dat er weinig of niets aan veranderd kan worden. “Een gebouw is pas duurzaam als het functioneel volledig gebruikt kan worden gedurende de technische levensduur. Als het voor 100 jaar wordt gebouwd, moet je er ook 100 jaar geneeskunde in kunnen beoefenen. Waarom zijn alle ziekenhuizen dan

Door professionals te betrekken bij de lay-out rond verrichtingen, blijven ruimten langer functioneel, is de vaste overtuiging van Frank Koning.

Door: Wilma Schreiber

nog uitgerust met lastig weg te halen metal stud wanden met dubbel gips, een 60 minuten wand en een glasvliesbehang? In de kantorenwereld werken ze al lang met systeemwanden, in de expositiewereld al jaren met een flexibele indeling. Waarom nemen we dergelijke praktische oplossingen niet over?” Dat geldt eens te meer voor medische oplossingen die op de markt zijn. Te denken valt aan OK’s met twee plenums, in Duitsland al te zien, handig voor de anesthesioloog. Of zoneringen onder het plenum niet via roestvrijstalen luchtkanalen laten lopen maar via gelpanelen met hepafilter. “Die platen zijn te verleggen met pijp en al, waardoor je de OK flexibel kunt maken.” Flexibele lay-out

Een ander nadeel van rigide bouw is volgens Koning dat bij renovatie veel nog bruikbaar materiaal moet worden weggegooid. “Koperen leidingen die worden gesloopt omdat de bestaande infrastructuur niet meer past bij de nieuwe indeling. Waarom koper, waarom geen kunststof? Om een gebouw duurzaam te maken, moet je niks vastzetten en de lay-out rond verrichtingen flexibel houden. Alles moet blijven bewegen, want dat doen mensen ook.” Zijn uitgangspunt bij renovatie is dan ook: kan ik de levensduur van het gebouw verlengen door het leeg te maken en opnieuw in te richten met dezelfde indeling qua wanden, leidingen en schachten? Koning heeft dan ook zo zijn eigen aanpak: luis22

FMT Gezondheidszorg

teren en kijken naar de mensen waar het gebouw voor bedoeld is en beginnen vanuit het patiëntenproces. “Voor ik aan de slag ga, bezoek ik de maatschappen van de grote specialismen. Als ik geen contact kan krijgen met die laag in de organisatie, begin ik er niet aan. Want als jij als architect of ingenieur op je kantoor niet weet dat de specialisten een bepaalde tafel willen hebben of op een bepaald type chirurgie gaan inzetten, komt het met het ontwerp niet goed. Als ik een OK moet maken, begin ik dus met de operateurs.” Om ervoor te zorgen dat professionals prettig kunnen werken, streeft Koning ernaar hen aan de designtafel te krijgen. “Ik wil een methode bedenken om ze real time aan het ontwerpen te krijgen, staand naast de tekenaar. Nog te vaak blijft bij het ontwerp het werkproces buiten beschouwing. Ik heb het meegemaakt dat een operateur elke keer bij het binnenlopen van een OK zijn hoofd tegen de pendel stootte omdat die in de weg hing. Of dat bij een enkeloperatie de enkel buiten het plenum stak omdat de vaste operatietafel verkeerd geplaatst was. Met de operateur erbij waren dat soort fouten nooit gemaakt.”

De nieuwe HYGIENE bedrĳfsafwasautomaten

Langer functioneel

Het betrekken van professionals kan gelijk geld opleveren, is zijn ervaring. “Een TD’er kwam bij me met de mededeling dat de orthopeden zo’n grote instrumententafel gebruikten dat een plenum van wel 4 x 4 in plaats van 3 x 3 meter nodig was. Dan praat je over duizenden euro’s extra kosten, ook in de exploitatie. Ik ben naar de maatschap gestapt en heb op een avond met de orthopeden een proefopstelling gemaakt. Als een mobiele OK-tafel werd gebruikt en de operateur excentrisch geplaatst werd, paste de instrumententafel wel onder het bestaande plenum.” Voordeel van deze aanpak is volgens Koning dat ruimten langer functioneel blijven. “Je vraagt operateurs hoe lang ze een bepaalde werkwijze nog denken te hanteren. En je probeert ze te verleiden hun gedachten te laten gaan over de langere termijn en buiten de bestaande technologische kaders denken.” C

Op dit moment zijn er allerlei ontwikkelingen gaande die grote impact hebben op de bedrijfsvoering van ziekenhuizen. “Flinke omzetdalingen, lege OK’s, door verzekeraars gestuurde verdeling van verrichtingen. Dit heeft allerlei functionele en volumeverschuivingen tot gevolg. Mijn advies luidt: bedenk de grote leegte en durf helemaal opnieuw te beginnen. Daar begint het mee: niet aanvaarden dat er beperkingen zijn. Mijn ontwerpmethode is dat ik operateurs vertel dat zij het ontwerp, van hun plek af gezien, moeten helpen maken. Ik wil ziekenhuizen opschudden en hen aanzetten out of the box te denken.” n

CMY

KomDoeGa Frank Koning is met zijn bureau KomDoeGa actief op het vlak van interim-management, transformatiemanagement en projectmanagement. In het verleden was hij ruim 15 jaar werkzaam bij het AMC als directeur Sociale Zaken respectievelijk Facilitair Bedrijven. Na een uitstapje richting catering en ICT houdt Koning zich momenteel bezig met bouwen renovatieprojecten in de zorg. Recente projecten betreffen Ziekenhuis Rivierenland in Tiel en Refaja Ziekenhuis Stadskanaal. Momenteel voert hij de bouwdirectie voor een bouwen renovatietraject in het IJsselland Ziekenhuis in Capelle aan den IJssel. Dit betreft een nieuwe huisartsenpost, nieuwbouw voor MDL en personeelvoorzieningen. Dit jaar begon de grootschalige renovatie van apotheek, IC, dagverpleging, OK’s en alle verpleegafdelingen. Het hele project wordt naar verwachting in 2018 afgerond.

Alleen bĳ Miele

Bedrĳfsafwasautomaten met verswatersysteem! • Kortste programmaduur 5 minuten • 85°C naspoeltemperatuur • Eﬃciënte reiniging op twee beladingsniveau's • Geschikt voor twee korven 500 x 500 mm • Reiniging conform HACCP DIN 10512 • HYGIENEplus, desinfectie conform EN ISO 15883 Info: (0347) 37 88 84 www.miele-professional.nl www.mĳnvaatwasserkiezen.nl

FMT Gezondheidszorg

H U I S V E S T I N G

Erasmus en de Veranderende vraag naar Zorg Door: Frank van Wijck

Door flexibel te bouwen bij de nieuwbouwlocatie Erasmus verwacht Noorderbreedte goed te kunnen inspelen op de veranderende vraag naar verzorging. De extra voorzieningen die nu worden voorzien om de piek in de vergrijzing op te vangen, kunnen later worden aangepast naar andere arrangementen als die piek voorbij is.

oorderbreedte bv zit middenin het proces van nieuwbouw van locatie Erasmus. Groot voordeel voor de organisatie en voor de bewoners is dat de nieuwbouw niet op de bestaande locatie hoeft plaats te vinden, maar even verderop, op het terrein van het voormalig Friesland College. Interim-huisvesting is dus niet nodig en de bewoners en medewerkers hebben geen geluidoverlast van de bouwwerkzaamheden. De eerste paal voor de nieuwbouw is op 30 november 2012 geslagen. Het is de bedoeling dat het aantal plaatsen dat Erasmus nu heeft in zijn geheel overgaat naar de nieuwbouw, maar dan wel met een andere verdeling. Er komen plaatsen voor kleinschalige zorg, voor mensen met dementie en met de indicatie ‘verblijf met behandeling’. Er komen woningen voor mensen die extra zorg nodig hebben, op basis van de indicatie ‘verblijf zonder behandeling’. Verder komen er woningen voor mensen met chronische beperkingen, voor wie de indicatie verblijf met behandeling geldt. En er komen 150 appartementen voor de vrije verhuur. Noodzakelijke investering

De nieuwbouw was hard nodig, zegt directeur vastgoedbedrijf Douwe de Vries. ‘We hebben begin deze eeuw onderzoek laten doen naar de toekomstbestendigheid van onze gebouwen’, vertelt hij. ‘Erasmus bleek verouderd en bleek bovendien niet aanpasbaar, het had functioneel en technisch teveel beperkingen. De kamers zijn naar de huidige maatstaven beslist te klein.’ Bovendien is het gebouw technisch niet meer op orde, vult bouwmanager Pier Attema aan. ‘De technische installaties bijvoorbeeld’, zegt hij. ‘We hebben er in de loop der jaren wel nieuwe voorzieningen ingebracht, maar in een bestaand gebouw blijft dit altijd een kwestie van concessies doen. Als je zaken als de zwakstroominstallaties moet aanpassen binnen een bestaand gebouw dat daar niet op afgestemd is, zie je op een gegeven moment overal draden en draadgoten lopen.’ 24

FMT Gezondheidszorg

Levensgerichte zorg

Noorderbreedte wil Erasmus bouwen op basis van een humanistische visie, vertelt De Vries. ‘We willen levensgerichte zorg kunnen bieden’, zegt hij. ‘De woonwensen van de bewoners en hun manier van leven zijn een belangrijk uitgangs-

punt. Het moet hun eigen huis zijn.’ Gelet op de transitie in de langdurige zorg zal Noorderbreedte zijn verzorgingshuiscapaciteit afbouwen, De Vries: ‘Daarom maken we in de nieuwbouw van Erasmus de omslag naar minder intramurale plekken en naar meer huurappartementen. Deze zijn ontworpen om een eventuele zwaardere zorgvraag te kunnen ondersteunen. Bovendien bouwen we in het hart van een woonwijk van Leeuwarden. Wel gaan we voorlopig meer appartementen inzetten voor zwaardere zorg dan we aanvankelijk hadden gepland, omdat we voorzien dat de behoefte hieraan voor de komende tien jaar toch groter zal zijn in ons verzorgingsgebied. Dit betekent dat we ruimte tijdelijk inzetten voor ondersteuningsruimten voor het bieden van verschillende typen zorg, zoals medicijnkamers en teamposten. Ook creëren we buurtkamers waarin we bewoners een zinvolle dagbesteding kunnen bieden. We kiezen deze oplossing met een scope van tien jaar. Daarna kunnen we weer afschalen naar meer vrije verhuur, als de piek in de vergrijzing achter de rug is..’ Slingergebouw

De bouw valt uiteen in twee bouwdelen. Er komt hoogbouw in wat Attema op basis van de vorm het slingergebouw noemt. ‘Hierin bouwen we zodanig dat we goed voorbereid

zijn op de scheiding van wonen en zorg’, vertelt hij. ‘Iedere verdieping in dit pand heeft zijn verschillende typen appartementen, we bieden hier een hoge mate van keuze voor de bewoners. En de knikken die erin zitten en die de benaming slingergebouw rechtvaardigen, zijn er bewust in aangebracht om het ondanks zijn lengte van 130 meter niet zo lang te laten lijken.’ De bewoners die nu in de oudbouw wonen en nog onder de AWBZ vallen, komen in drie verdiepingen van het slingergebouw te wonen. Los van het slingergebouw komen de clusters met groepswoningen en appartementen te staan en ook die zijn modulair van opbouw, zodat we ze relatief eenvoudig kunnen aanpassen als de veranderende zorgvraag dit nodig maakt. Technische voorzieningen

In de nieuwbouw is gekozen voor centrale energievoorziening voor verwarming en warm tapwater. Eerder hebben we een complex gebouwd met in iedere woning een eigen cv-ketel en meterkast. ‘Deze oplossing is effectiever’, zegt Attema. ‘En we kiezen voor vloerverwarming in plaats van radiatoren omdat die hygiënischer en zuiniger is en omdat het in de woonruimten geen obstakels geeft voor de bewoners.’

FMT Gezondheidszorg

H U I S V E S T I N G

Artist impression nieuwbouw.

Om te kunnen voldoen aan de EPC-eis van 0,6 (in verband met de classificatie van de warmtelast) is ervoor gekozen het hele pand gebalanceerd te ventileren. Het slingergebouw krijgt bovendien een dubbele gevel aan de zijde die aan de weg grenst. Aan deze zijde komt een inpandige serre om het geluid van die weg te weren. Op andere plaatsen komen open balkons. Het slingergebouw zelf fungeert meteen als geluidswal voor de overige gebouwen van locatie Erasmus. ‘Voor de domoticavoorzieningen loopt op dit moment nog een uitvraag’, vertelt Attema. ‘De intentie is de bewoners het leven zo prettig mogelijk te maken. De voorzieningen hiervoor – bijvoorbeeld elektrische deuropeners of een voor-

‘De intentie is de bewoners het leven zo prettig mogelijk te maken’ ziening om de gordijnen te openen en sluiten – willen we modulair gaan aanbieden aan bewoners. De infrastructuur ervoor leggen we al aan. We verwachten niet dat de huidige doelgroep veel behoefte heeft aan invulling hiervan. Maar het gebouw is beoogd er veertig jaar te staan en toekomstige generaties kunnen andere wensen hebben.’

zwaarst belopen delen van de vloeren komt rubber. ‘Dit zal langer meegaan dan linoleum en in tegenstelling tot keramische tegels is het niet glad en geeft het geen geluidsoverlast als er karretjes overheen gaan’, zegt Attema. In de woningen komt pvc met houtmotief. Op alle plaatsen waar verlichting 24/7 brandt, is gekozen voor LED-verlichting. Op toiletten en dergelijke worden sensoren toegepast en op alle overige plaatsen wordt gekozen voor energiezuinige verlichting. De lagere bouwdelen krijgen groendaken. Voor alle ramen aan de oost-, zuid- en westzijde is gekozen voor geautomatiseerde zonwering. ‘We willen voorkomen dat het gebouw teveel opwarmt’, zegt Attema, ‘want we hebben geen koeling toegepast. Maar bewoners kunnen het systeem wel individueel overrulen.’ De architect is Rutte van der Weide, de uitvoerder Jorritsma Bouw en de installateur Pranger-Rosier. De bouw verloopt voorspoedig en ligt iets voor op het schema. Begin 2015 verhuizen de bewoners over, met hulp van Ontzorgt Verhuizen.

Duurzaam en kosteneffectief

Bij de materiaalkeuze is goed gelet op duurzaamheid en kosteneffectiviteit. Voor de kozijnen is gekozen voor hoogwaardig aluminium, omdat dit weinig onderhoud vergt. Op de 26

FMT Gezondheidszorg

HEALTHCARE SOLUTIONS

TRANSCHECk vALIdATIE

TRANSCHECk kwAlITEITS COnTROlE vOOR blOEDMOnSTER TRAnSPORT In zIEkEnHuIzEn

Superieure patiĂŤntveiligheid en verminderd risico van verkeerde resultaten, zijn het gevolg van verhoogde betrouwbaarheid van monstertransport via buispost. TransCheck controleert de kwaliteit van het bloedmonster voor, na en tijdens het transport. Onze service versnelt de accreditatie van ziekenhuizen en laboratoria. Daarbij kan tijd worden bespaard en bijkomende kosten verlaagd. Tref ons tijdens : HOPE congres RAI Amsterdam 27 & 28 Mei *stand 08-21

www.swisslog.com

Vastgoeddeskundige in de Zorg (cure & care) 19 juni 2014 Middagseminar Herallocatie Zorgplaatsen en de betekenis van ontwikkelingen Informatie en Communicatietechnologie 9 oktober 2014 Start opleiding Vastgoeddeskundige in de Zorg

CURSUSSEN, POST-HBO EN MAATWERKOPLEIDINGEN

www.han.nl/cursussen-en-trainingen/werkveld/bouw

14146 ADV 197x128 FC.indd 1

14 03-04-14 13:00 FMT Gezondheidszorg

I C T / E P D

EPD één systeem, één oplossing Het is een bekend probleem van veel fusieziekenhuizen: een mengelmoes van ICT- en EPD-systemen die niet op elkaar aansluiten en de gebruikers niet in staat stellen er het maximale uit te halen. Zorggroep Leveste Middenveld is druk doende de knoop te ontwarren. Het kiest daarbij bewust voor een tussenoplossing voor de komende vijf jaar, om beide opties die voor de langere termijn open liggen nog even open te houden.

orggroep Leveste Middenveld (ZLM) mag dan een jonge organisatie zijn, het is er wel een met een verleden. Alle drie de locaties (Scheper Ziekenhuis Emmen, Ziekenhuis Bethesda Hoogeveen en Refaja Ziekenhuis Stadskanaal), hadden van oudsher hun eigen ICT-beleid gevoerd en van uniformiteit daarin tussen de drie ziekenhuizen was geen sprake. Ze hadden in het verleden alle drie voor verschillende onderdelen verschillende pakketten aangeschaft. Maar er was er één meevaller: in Stadskanaal was al in 2006

besloten om samen met de Ommelanden Groep één ICT-netwerk op te zetten. Bij de opzet van de eerste gezamenlijke infrastructuur werd teruggegaan van zes naar drie datacenters en in 2012 van drie naar twee. ‘Toch hebben de kwartiermakers voor de ICT ons bij de fusie wel gewaarschuwd dat het nodig was om op korte termijn stappen te zetten’, zegt ZLM-bestuurder Guus Bruins. ‘Sommige ICT-onderdelen draaiden nog onder Windows XP en van uniformiteit over de locaties was geen sprake. Gelukkig bleek het mogelijk om bij de oplossing hiervoor de kennis die is opgedaan bij Stadskanaal en de Ommelanden Ziekenhuisgroep te gebruiken. In augustus willen we in Emmen, Hoogeveen en Stadskanaal de gezamenlijke ICT-infrastructuur operationeel hebben Dit is de basis om de noodzakelijke vervolgstappen te kunnen zetten in de fusie. De eerste vervolgstap is dan de pakketten zodanig te fuseren dat de medisch specialisten locatieonafhankelijk beveiligd kunnen inloggen en dan altijd hetzelfde beeld en dezelfde bevoegdheden krijgen. Een belangrijke stap, want voor wat we vervolgens willen bereiken, hebben we de medisch specialisten nodig: de keuze voor een nieuw EPD.’

ZLM-bestuurder Guus Bruins. 28

FMT Gezondheidszorg

Door: Frank van Wijck

Leergeld betaald

ZLM beschikte op geen van de drie locaties over de laatste generatie EPD. ‘Het was een bewuste keuze dat niet te willen’, zegt collega-bestuurder Eric Janson. ‘We kunnen onszelf nu – met drie ziekenhuizen, een buitenpoli en twintig verpleegen verzorgingshuislocaties, en met 6.700 mensen personeel – geen kleine organisatie meer noemen. Maar de drie ziekenhuizen zijn dat van oorsprong natuurlijk wel. En als kleintjes besloten we direct na de fusie al dat we op het gebied van het EPD geen koploperfunctie weggelegd zagen voor onszelf, maar de zekerheid wilden van proven technology. Alle drie de locaties hebben in het verleden leergeld betaald met pakketten die op basis van mooie beloften uit de folders gekocht zijn.’ Wie kijkt naar de EPD-geschiedenis op de drie locaties, ziet inderdaad een heel gemengd beeld. Hoogeveen gebruikt Eridanos, een zelfbouwpakket dat in Zwolle werd ontwikkeld maar dat inmiddels niet meer wordt ondersteund. ‘Drie jaar terug hebben we hier met het oog op de DBC/ DOT-ontwikkeling een applicatie voor facturering aan gekoppeld van Medicore. Onze vergissing was dat we onvoldoende beseften wat het betekende dat dit pakket nog volop in ontwikkeling was op dat moment, en dat we twee pakketten aan elkaar probeerden te koppelen die niet matchten’, aldus Janson. ‘We konden er niet eens

ZLM- bestuurder Eric Janson.

zelfstandig de facturering mee doen.’ Emmen heeft xCare van McKesson als ZIS en Norma als EPD. Het planningssysteem in Hoogeveen is Q-planner van Agfa, gekoppeld aan het PACS/RIS van Agfa. Maar de organisatie heeft inmiddels besloten Agfa uit te faseren. En Stadskanaal heeft als ZIS xCare van McKesson en Horizon als EPD. ‘Hoewel de naam McKesson meerdere keren voorkomt, is van eenheid dus geen sprake’, zegt Bruins. ‘En het credo van deze organisatie is nu juist: één systeemvraag, één oplossing.’

dan ligt het voor de hand dit pakket verder uit te bouwen. ‘We willen voor de komende periode dus komen tot één database, wat vooral betekent dat iedere patiënt een uniek patiëntnummer moet krijgen. En dat gaat zes tot negen maanden vergen. Het probleem hierbij is niet het omnummeren zelf, maar het koppelen van de juiste patiënthistorie aan iedere patiënt. Vooral voor onze patiënten uit de scheidingslijnen van onze adherentiegebieden is dat lastig. De ene H. Jansen is niet de andere H. Jansen, ook niet als ze dezelfde geboortedatum hebben. En het ergste wat ons kan overkomen, is een corrupte patiëntendatabase.’ Kostenbesparing

Na deze tussenperiode van vijf jaar wil ZLM komen tot één EPD en EVD. Een dubbele investering? ‘Nee’, zegt Janson, ‘we denken dat we geld kunnen besparen. Het samenvoegen van de contracten die nu nog vanuit alle drie de locaties bestaan, zal beslist goedkoper zijn dan blijven werken met drie pakketten die ieder hun eigen ondersteuning nodig hebben. Het mooie van het fusietraject dat we hebben doorlopen om tot

ZLM te komen, is dat zowel wij als McKesson nog eens alle ICT-dossiers kritisch tegen het licht hebben gehouden. Daaruit kwam de verrassende conclusie dat we veel meer uit onze huidige systemen kunnen halen dan we tot nu toe altijd hadden gedacht dat we konden. Uit onwetendheid hebben we jarenlang geld uitgegeven aan systemen die we niet ten volle benutten en aan aanvullende pakketten die daar onvoldoende op aansloten. We hebben dus geld uitgegeven aan systemen die we niet hadden hoeven aanschaffen als wij én de leveranciers ons beter bewust waren geweest van de mogelijkheden die de faciliteiten die we al in huis hadden ons boden. We weten nu bijvoorbeeld ook dat we het UMCG waarschijnlijk nu al kunnen voorzien van de data die het graag van ons wil hebben als basis voor wetenschappelijk onderzoek, terwijl die dataverzameling juist voor het UMCG een belangrijke reden is om tot één keuze in EPD te komen voor de hele regio. Verder gaan met McKesson of meegaan met het UMCG is dus een keuze die we nu nog even niet hoeven te maken. We hebben de tijd om te bepalen wat de beste oplossing is.’ n

adv. 9 x 12,8 cm:advertentie 9 x 12,8 cm

12-01-2009

11:22

Tussenoplossing

In één keer tot een totaaloplossing komen is echter niet haalbaar. Dit heeft te maken met de complexiteit en het feit dat er interessante opties liggen die ZLM nog even wil openhouden: een vanuit het UMC Groningen en een vanuit McKesson, die beide op dit moment nog niet rijp zijn. Janson: Het Scheper Ziekenhuis heeft al enige tijd een alliantie met het UMCG, dat het voornemen heeft om een EPD te kiezen en vervolgens uit te rollen over de hele regio. Vanwege de goede band die we inmiddels ZLM-breed met het UMCG hebben, vinden we dit een interessante optie.’ Maar er is ook de McKesson-route, vult Bruins aan. Hij vertelt: ‘De ziekenhuizen die klant zijn bij McKesson hebben een gebruikersgroep opgericht, die in staat is gebleken veel problemen met de software op te lossen. Dit maakt het interessant om verder te gaan met dit bedrijf. Maar aan de andere kant: we weten ook dat het bedrijf te koop staat en dat er een grote kans is dat de koper een equitybedrijf zal zijn. Als die koper het bedrijf vervolgens weer in onderdelen verkoopt, weten wij niet of de huidige meerwaarde ervan voor ons behouden blijft. We hebben dus een tussenoplossing nodig voor de komende vijf jaar.’ Ook in die tussenoplossing speelt McKesson een rol, want alle drie de locaties werken er al mee en

Medisch elektrische scheiding met gezond verstand

Compacte energiezuinige trafo(verdelers) voor medisch elektrische scheiding in geclassificeerde ruimten volgens NEN1010-7/A3 en netwerkisolatoren voor scheiding van data-installaties volgens IEC60601-1

Informatie: info@geveke-besturingstechniek.nl

FMT Gezondheidszorg

Chirurgische afdelingen Catharina Ziekenhuis positief over digitale thoraxdrainage Eind vorig jaar namen de afdelingen hartchirurgie en algemene chirurgie van het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven zes Thopaz-systemen van Medela in gebruik. “Onze ervaringen met dit digitale thoraxdrainagesysteem zijn heel positief”, vertelt cardiothoracaal chirurg Niels Verberkmoes. “De patiënt is na een operatie meteen mobiel, herstelt sneller en kan eerder naar huis.” Cardiothoracaal chirurg Niels Verberkmoes

Hoewel de operatietechnieken in de loop van de jaren sterk zijn verbeterd, worden eventuele lucht- en vochtlekkages nog altijd met analoge thoraxdrainagesystemen gemeten: aan de hand van het aantal belletjes die de vrijgekomen lucht vormt in een bak water. Deze manier is vertrouwd, maar het is lastig om het juiste moment te bepalen waarop een drainage kan stoppen. Thopaz maakt het mogelijk het verloop van de behandeling van een patiënt voortaan te monitoren via een digitaal (computer)systeem. “De gegevens die we met het digitale thoraxdrainagesysteem krijgen over het herstel van een patiënt, zijn zeer nauwkeurig en Objectieve digitale informatie en alarmfunctie bij afwijkingen

betrouwbaar”, licht Verberkmoes toe. “Dankzij de objectieve data kunnen we goede protocollen afspreken en eenvoudiger beslissingen nemen over het al dan niet voortzetten van de thoraxdrainage. Dit betekent in de praktijk dat een behandeling met Thopaz veelal korter duurt. Meestal scheelt het zo’n anderhalf tot twee dagen.” Plezierig voor patiënt Niet alleen de betrouwbaarheid van digitale thoraxdrainage zorgt voor een kortere opnametijd. Verberkmoes: “Met Thopaz kan de patiënt ook sneller opstaan en rondlopen. Het is een heel handzaam apparaat dat gemakkelijk meegenomen kan worden. Zo kan een patiënt zelf naar het toilet, de fysiotherapie of de

Door gebruik van Medela Thopaz kan de patiënt sneller herstellen

Canisters zijn gemakkelijk en snel te wisselen

Doordat Medela Thopaz draagbaar is, is de patiënt mobiel

röntgenafdeling. Dat is plezierig voor de patiënt en goed voor de revalidatie.” Bij traditionele thoraxdrainage kan dit niet, omdat de patiënt vastzit aan het drainagesysteem dat meestal is aangesloten op het centrale vacuüm aan de muur van het ziekenhuis. Het herstel duurt vaak langer en er kunnen bovendien eerder complicaties optreden. Eenvoudig en minder tijdrovend Ook voor het verplegend personeel kent Thopaz voordelen. De drains worden op dezelfde manier aangesloten op de patiënt als bij traditionele drainage. De gegevens zijn vervolgens af te lezen van een scherm en worden real time bijgewerkt. Controles kosten minder tijd en instellingen kunnen eenvoudig worden aangepast voor een optimale behandeling van de patiënt. Verberkmoes stelt zelfs dat het gebruik ervan eenvoudiger is dan dat van een koffiemachine als Senseo.

“Het gebruik van Thopaz is eenvoudiger dan dat van een Senseo” Kwaliteit in de hele keten

De Quick Card is een handige tool voor eenvoudige ingebruikname en bediening

Medela Thopaz is zeer gebruiksvriendelijk

Steeds meer ziekenhuizen en universitair medisch centra (umc) kiezen dan ook voor digitale thoraxdrainage. Thopaz wordt in Nederland inmiddels door ruim zestig ziekenhuizen en umc’s gebruikt. Verberkmoes: “Eigenlijk kunnen we Thopaz na alle minimaal-invasieve hart-, long- en slokdarmoperaties inzetten. Belangrijk is dat er steeds meer onderzoeksresultaten komen over de effecten van digitale systemen. Een ziekenhuis heeft natuurlijk oog voor het optimaliseren van de operatietechnieken. Maar met digitale thoraxdrainage verbeter je ook de behandeling van een patiënt ná de operatie en daarmee de kwaliteit in de hele keten.”

Precious life - Progressive care

B O U W E N

I N

D E

Z O R G

Goed bouwen is een kwestie van samenwerken (Ver)bouwen in de zorg is voor een bouwer altijd een uitdaging, omdat het zorgproces ondertussen gewoon moet kunnen doorgaan. Zo ook in het IJsselland Ziekenhuis, waar nogal wat bouwactiviteiten plaatsvinden. Voor Sprangers Bouwbedrijf is het codewoord om dit proces goed te laten slagen: samenwerken. De gebruikers zijn bij alle stappen van het proces betrokken.

prangers Bouwbedrijf heeft op zijn website (www.sprangers.nl) een filmpje staan over het werk dat dit bedrijf doet voor het IJsselland Ziekenhuis in Capelle aan den IJssel. Op het ziekenhuisterrein wordt naast de hoofdentree een nieuw gebouw gerealiseerd. Dit sluit aan tegen de Huisartsenpost en het OK-complex op de 1ste verdieping, (zie foto 1). Daarnaast wordt gewerkt

aan de realisatie van een nieuwe apotheek inclusief bereidingsruimten op de locatie waar voorheen de keuken was gesitueerd. Ook worden in het ziekenhuis diverse afdelingen intern verbouwd, om vanaf eind 2014 een grootschalige renovatie van de verpleegafdelingen te kunnen uitvoeren. In het filmpje legt bouwdirecteur Frank Koning helder uit waarin Sprangers verschilt van een traditioneel bouwbedrijf. Het bedrijf treedt op als architect, constructeur, ontwerper, adviseur voor de professionals en uiteindelijk ook als uitvoerend bouwer. ‘Deze werkwijze zal zeker deels verklaren waarom wij de partij zijn aan wie deze bouwopdracht is gegund’, zegt projectleider Raymond Plasmans. ‘Ook onze flexibiliteit zal een rol spelen. Wij benaderen zo’n opdracht als een open boek project, wat betekent dat we uitgaan van een gedeelde verantwoordelijkheid met de opdrachtgever en volledig inzicht geven in de kosten. We hebben ook geen centrale inkoopafdeling bij Sprangers Bouwbedrijf, maar wij zijn als projectteam verantwoordelijk voor de inkoop. Op basis van onze offertevergelijkingen en ervaringen maken we samen met de afdeling inkoop van het IJsselland ziekenhuis en de directievoerder de uiteindelijke keuze voor alle partijen die bij het project betrokken worden.’ Foto 1: Huisartsenpost onder het OK-complex.

FMT Gezondheidszorg

Door: Sprangers Bouwbedrijf

Ruimte voor overleg

De flexibiliteit in de voorbereiding vertaalt zich ook in flexibiliteit in de uitvoering, vertelt Plasmans. De gebruikers stellen samen met de programmadirecteur en Sprangers een programma van eisen op. ‘Is dit klaar, dan maakt onze tekenaar op de bouwlocatie direct een lay-out ontwerp’, zegt hij. ‘Dit is een efficiënte werkwijze die ruimte geeft voor concreet overleg binnen het ziekenhuis en snelle terugkoppeling naar ons voor eventuele aanpassingen die de opdrachtgever wenst.’ Die waren er ook. De wens voor de nieuwbouw aan het bestaande ziekenhuisgebouw was een tweelaags gebouw met onder een revalidatiekliniek en daarboven de OK’s. De huurder van de revalidatietechniek wilde een oefenruimte en daarvoor is een bepaalde hoogte nodig. Plasmans: ‘Maak je die verdieping hoger, dan komt er in het ziekenhuisgebouw een niveauverschil op de eerste verdieping. Het alternatief is de onderste verdieping gedeeltelijk in de grond bouwen. Een lay-out ontwerp maakt die opties inzichtelijk.’ Een ander vraagstuk speelde bij de apotheek. Daar wilde de opdrachtgever in het magazijn glas voor daglicht, maar dit kan voor de geneesmiddelenopslag een probleem zijn in verband met de opwarming in de ruimte. ‘Dan moet je ook weer overleggen’, zegt Plasmans. ‘Verduistering binnen mag niet in een hygiënische ruimte. Zonwering

aanbrengen of het glas beplakken zijn dan alternatieven.’ Renovatie verpleegafdelingen

Bijzonder is het traject voor renovatie van de acht verpleegafdelingen. Plasmans vertelt: ‘Normaal zijn dit de traditionele gangen met links en rechts kamers. De gebruikers wilden alternatieven zien, maar konden op basis van tekeningen moeilijk de waarde daarvan beoordelen. Dus hebben we via sponsoring onder de leveranciers financiën gezocht om in een leeg deel van het gebouw een prototype op te zetten van het model dat de gebruikers het meest aantrekkelijk vonden, met veel glas. De redenen voor het vele glas zijn onder andere de daglichttoetreding op de afdelingen maar ook dat de verpleegkundigen de patiënten kunnen zien vanaf de gang, wat veel looptijd de kamers in bespaart. De bedden zijn in het ontwerp zo gedraaid dat ze schuin ten opzichte van de gang liggen: de patiënt kijkt naar buiten in plaats van naar de gang en elkaar.’ Zo zijn alle gebruikers betrokken bij alle onderdelen van het bouwproces waarmee zij te maken krijgen. ‘Je brengt het hiermee dichtbij ze’, zegt

Plasmans. ‘Normaal zien ze pas na oplevering wat ze krijgen. Die inspraak blijken ze bijzonder op prijs te stellen, ze maken er graag tijd voor vrij. En als een afdeling gerealiseerd is, hebben ze echt het gevoel dat die van hen is.’ Wel moet de inspraak binnen een aanvaardbare bandbreedte blijven, bijvoorbeeld ten aanzien van glas of kleurgebruik. ‘Het mag geen wirwar worden van verschillende stijlen voor de diverse afdelingen’, zegt Plasmans. Ruimte vrijmaken

Voor de verpleegafdelingen is het project nu in de prototype-fase. Volgend jaar start de uitvoering van de eerste verpleegafdeling en in 2016 moet dit traject afgerond zijn. Een intensieve klus, want het ziekenhuis blijft in tussentijd uiteraard volledig in bedrijf. Dit betekent dat eerst ruimte moet worden vrijgemaakt. Door de IC te verplaatsen van de tweede naar de eerste verdieping, ontstaat ruimte om de eerste verpleegafdeling te realiseren. ‘We moeten hierbij patiënten en medewerkers zo weinig mogelijk hinderen’, vertelt Plasmans, ‘dit betekent dus dat we regelmatig werken gedurende de avond, de nacht en de weekenden.

Schuin onder de OK’s kunnen we alleen voor 7.30 uur ’s ochtend boren en beginnen we indien nodig al om een uur of vijf. Komt er een spoedoperatie tussen, dan weet het hoofd OK onze medewerkers via hun mobiele telefoons te vinden om te zeggen dat ze de werkzaamheden moeten stilleggen. ‘ Plasmans is tevreden over de wijze waarop het traject verloopt. ‘De manier van samenwerking die wij hebben gekozen met de opdrachtgever is toch wel redelijk bijzonder in de zorg’, zegt hij. ‘Meestal wordt gewoon het traditionele traject doorlopen, waarbij het bouwteam pas wordt ingeschakeld als het programma van eisen, het bestek en de aanbesteding al vaststaan. Maar onze werkwijze is wel voor alle partijen veel prettiger. De gebruikers zijn overal tot in detail bij betrokken en komen dus nooit voor onaangename verrassingen te staan, zoals een wand die na oplevering toch op een heel andere plaats blijkt te staan dan zij vooraf dachten. De tevredenheid over het resultaat is hierdoor optimaal.’ n FMT Gezondheidszorg

KORT NIEUWS

Nieuwe bestekservice van Boon Edam Boon Edam maakte eind januari zijn nieuwe merkpositionering bekend. Bij een nieuwe huisstijl hoort onder andere een nieuwe website, waar een aantal interessante verbeteringen zijn doorgevoerd. Boon Edam deed uitgebreid onderzoek en usability testing onder klant- en niet-klantgroepen, om in kaart te

brengen waar verbeteringen konden worden gerealiseerd. Dit resulteerde onder andere in een beter gestructureerde vormgeving en belangrijke aanpassingen aan de bestekservice. www.boonedam.nl n

Ledvance® downlight

Volglazen brandwerende deur dubbel uitgevoerd De Lunax volglazen brandwerende deur van Vetrotech is nu ook in dubbele uitvoering getest. De deur voldoet aan de brandwerende classificatie EI(1)30, brandwerendheid op temperatuur. Lunax is uitgevoerd in Contraflam beglazing: twee geharde glasplaten met een transparante, bij brand opschuimende interlayer. Het gaat om tweezijdig brandweren-

OSRAM introduceert de tweede generatie Ledvance® downlight L en XL met een verbeterde efficiëntie en een nieuw compact design. Met een levensduur tot 50.000 uur en een lichtopbrengst tot 104 lm/W, zijn ze ideale vervangers voor armaturen met compact fluorescentielampen. www.osram.nl n

Versnippering verantwoordelijkheid zorginstellingen mogelijk probleem Uit een in opdracht van Alewijnse genomen steekproef onder een aantal Nederlandse zorginstellingen blijkt de verantwoordelijkheid rond elektrotechnische installaties niet goed op orde. Vijftig procent van de ondervraagden heeft dit niet duidelijk vastgelegd. De andere helft besteedt dit vaak uit aan externe partijen. Je ziet dat veel instellingen meerdere mensen verantwoordelijk maken, die allemaal een klein deel van de installaties beheren. Die versnippering kan op termijn zorgen voor 34

FMT gezondheidszorg

veiligheidsrisico’s in zorginstellingen, met alle aansprakelijkheidsrisico’s van dien. In het onderzoek kwamen diverse elektrotechnische installaties ter sprake, zoals de brandmeld-, alarm- en klimaatinstallaties. Alewijnse adviseert zorginstellingen bij het vinden van een effectieve werkwijze met kostenbesparing bij installaties. Informatie: www.alewijnse.com

de beglazing. EI(1) en EI(2) zijn gespecificeerde eisen van de EI-classificatie met specifieke meetmethoden om de oppervlaktetemperatuur te bepalen. De deur heeft een beperkte glasdikte van 20 millimeter en een profielloze constructie. De grootste variant vraagt een totale opening voor het plaatsen van de deur van 2.210 x 2.315 mm (b x h). Omdat de brandwerende classificatie EI(1)30 is behaald, kan de deur volgens het bedrijf probleemloos worden geplaatst in situaties waar een brandwerende classificatie nodig is van E30, EW30, EI(2)30 en EI(1)30. Informatie: www.vetrotech.com n

N V T G

NVTGINFO

I N F O

NVTG-Secretariaat: E: secretaris@nvtg.nl I: www.nvtg.nl

In memoriam Jacques Garrelds Tot ons leedwezen ontvingen wij bericht dat op 9 mei 2014 Jacques Garrelds is overleden. Vanaf deze plaats betuigen wij onze deelneming aan zijn familie en naasten, in het bijzonder aan zijn vrouw Tiny. Jac, mede-oprichter van het NVTG Golf Event, heeft zich vanaf de eerste editie in 2003 ingezet als organisator en drijvende kracht achter dit evenement. Met zijn enthousiasme en daadkracht nam hij vaak het voortouw in de organisatie. Hij wist elk jaar weer een nieuw, leuk of verrassend element aan het toernooi toe te voegen. Gedwongen door zijn ziekte moest hij, na de ex-

tra feestelijke tiende editie in 2012, afscheid nemen van zijn Golf Event. Een laatste ontmoeting met de deelnemers, gepland in 2013, zat er helaas al niet meer in. Desondanks komt zijn overlijden onverwacht en is het een schok voor ons. We hebben goede herinneringen aan Jac en blijven aan hem denken. Namens de NVTG en de organisatiecommissie NVTG Golf Event, Wim van Gurp.

Oproep voor aanleveren artikelen IFHE Digest De internationale koepelorganisatie IFHE (International Federation of Hospital Enigineering) geeft elk jaar een publicatie uit waarin toonaangevende internationale innovaties voor het voetlicht worden gebracht. Jaarlijks worden hierin ook een aantal Nederlandse artikelen gepubliceerd. Deze artikelen worden door de NVTG aan de IFHE voorgelegd. Voor de uitgave van de IFHE Digest 2015 nodigt de NVTG iedereen die meent een interessante redactionele bijdrage te kunnen leveren uit een samenvatting van maximaal 200 woorden toe te sturen. De artikelen dienen betrekking te hebben op technologische innovaties in relatie tot ‘healthcare engineering’ of innova-

ties op het gebied van zorghuisvesting. Vanwege het internationale karakter worden de artikelen in het Engels gepubliceerd. Ook de samenvatting dient in het Engels te worden aangeleverd. Aan de hand van de samenvatting beoordeelt de redactie van de IFHE Digest of het artikel voor publicatie in aanmerking komt. De deadline voor het aanleveren van de samenvattingen is 15 juni. De samenvattingen kunnen worden verstuurd aan de voorzitter van de NVTG, Douwe Kiestra (dkiestra@nvtg.nl). De NVTG is lid van de IFHE. In 2016 organiseert de NVTG het IFHE-wereldcongres in het World Forum te Den Haag. n FMT Gezondheidszorg

MAN

www.bussman.nl

Specialist in flexibele huisvesting voor de gezondheidszorg adv FMT Gezondheidszorg.indd 1

Advies, productie en installatie van: - Operatiekamer wandsystemen (met of zonder ge誰ntegreerde loodinlage)

- Hermetisch sluitende schuifdeuren - Flush verlijmde (lood) vensters - Doorgeefkasten (met of zonder ge誰ntegreerde loodinlage)

Belleweg 9 | 5711 DH Someren | The Netherlands | T: +31 493 473637 | www.ropasystems.nl

FMT Gezondheidszorg

03-01-14 12:47

B E D R I J V E N I N D E X Adviesbureau

Fleminglaan 10, 2289 CP Rijswijk Postbus 1211, 2280 CE Rijswijk T: +31 (0)88 - 374 0000 F: +31 (0)88 - 374 0010 E: contact@deerns.nl I: www.deerns.nl _______________________________

A. P. (Alex) de Block de Block Consultant Duizendblad 16 - 8607 EA Sneek T: +31 (0)6 417 480 88 F: +31 (0)8 471 990 78 E: alex@deblockconsultant.nl I: www.deblockconsultant.nl _______________________________

Goudsbloemvallei 31 Postbus 417- 5201 AK ‘s-Hertogenbosch T: (073) 641 13 00 / F: (073) 642 43 16 I: www.swebru.nl _______________________________

F: 070 307 22 07 E: rijswijk@valstar-simonis.nl I: www.valstar-simonis.nl _______________________________

VAN LOOY GROUP NV Noordersingel 19, B – 2140 Antwerpen T: +32 3 235 35 08 E: info@vanlooy.com I: www.vanlooy.com _______________________________

EGM adviseurs Wilgenbos 20, 3311 JX Dordrecht T: +31(0)78 633 06 60 E: info@egm.nl I: www.egm.nl T: twitter@EGMarchitecten.nl _______________________________

Twynstra Gudde Postbus 907, 3800 AX Amersfoort T: 033 4677777 F: 033 4677666 E: info@tg.nl I: www.twynstragudde.nl _______________________________

______________________________

Valstar Simonis Veraartlaan 4 2288 GM Rijswijk T: 070 307 22 22

Smits van Burgst Raadgevend Ingenieursbureau Baron de Coubertinlaan 8 2719 EL Zoetermeer T: 079-3427147 E: info@smitsvanburgst.nl W: smitsvanburgst.nl

RS |Roeleveld-Sikkes Architects Alexanderstraat 1, 2514 JL Den Haag T: +31 70 346 9508 F: +31 70 361 7442 E: office@roeleveld-sikkes.eu I: www.roeleveld-sikkes.eu _______________________________

DWA installatie- en energieadvies Duitslandweg 4, 2411 NT Bodegraven T: 088 – 163 53 00 E: dwa@dwa.nl I: www.dwa.nl

Volantis B.V. Sint Jansweg 20c (Villa Flora) Postbus 470, 5900 AL VENLO T: 077 - 351 55 51  F: 077 - 354 87 41  E: venlo@volantis.nl _______________________________

architecten

OK Consultancy Nederland (OKCN) Postbus 2102, 5202 CC ’s-Hertogenbosch T: (0)73 62 34 381 E: info@okcn.nl I: www.okcn.nl _______________________________

2 double you bv Nieuweweg Noord 314B-15 3905 LX Veenendaal Tel. 0318-66 88 44 Mail: info@2doubleyou.nl Web: www.2doubleyou.nl

airconditioning

Trane Airconditioning B.V. Postbus 58 3760 AB SOEST T: +31 35 6039 300 _______________________________

Carrier Airconditioning Benelux BV  Rijndijk 141  2394 AG Hazerswoude-Rijndijk  T: +31 (0) 71 – 341 71 11   E: info@carrier.nl  I: www.carrier.nl/klimaatoplossingen _______________________________

Artès architecten Hereplein 6 Postbus 949, 9700 AX GRONINGEN T: 050-318 21 02 E: info@artes.nl / I: www.artes.nl _______________________________

EGM architecten Wilgenbos 20, 3311 JX Dordrecht T: +31(0)78 633 06 60 E: info@egm.nl I: www.egm.nl T: twitter@EGMarchitecten.nl _______________________________

afbouw (droge)

Fermacell BV Loonse Waard 20 , 6606 KG Wijchen Postbus 398, 6600 AJ Wijchen T: +31 (0)24 649 51 11 F: +31 (0)24 649 51 26 E: fermacell-nl@xella.com I: www.fermacell.nl

alarmering

New Bridges (Softamed Nederland B.V.) Calandstraat 44 3316 EA Dordrecht T: (078) 654 87 87 F:(078) 654 87 88

de Jong Gortemaker Algra Las Palmas, Wilhelminakade 310 3072 AR Rotterdam Postbus 51113, 3007 GC Rotterdam T: 0102973030 E: info@djga.nl I: www.djga.nl _______________________________

Alberts & Van Huut B.V. Keizersgracht 169 1016 DP Amsterdam T: +31 (0) 20 - 6220082 E: info@albertsenvanhuut.nl I: www.albertsenvanhuut.nl _______________________________

2 double you bv Nieuweweg Noord 314B-15 3905 LX Veenendaal Tel. 0318-66 88 44 Mail: info@2doubleyou.nl Web: www.2doubleyou.nl FMT Gezondheidszorg

B E D R I J V E N I N D E X BESCHERMINGSTRANSFORMATOREN

Geveke Besturingstechniek Kabelweg 21 - 1014 BA Amsterdam Postbus 820, 1000 AV Amsterdam T: 020-5829111 / F: 020-5822496 E: info@geveke-besturingstechniek.nl

BOUWMANAGEMENTBUREAU

InterBouwconsult bv. Duwboot 9 - 3991 CD Houten T: 030 6361009 E: info@interbc.nl I: www.interbouwconsult.nl

BRANDWEREND GLAS

VETROTECH SAINT-GOBAIN BENELUX Hulsenweg 21, 6031 SP Nederweert Postbus 15, 6000 AA Weert T: +31 (0)495-57 44 35 F: +31 (0)495-57 44 36 I: www.vetrotech.nl

corRosiebescherming

Blygold Nederland B.V. Postbus 10, 3991 KA Houten, T: 030 634 43 10 F: 030 634 43 11

domotica

Berkvens B.V. Postbus 2 - 5710 AA - Someren T: 0493 49 91 11 F: 0493 49 62 95 E: info@berkvens.nl _______________________________

Van Dorp zorg en welzijn Koraalrood 161 - 2718 SB Zoetermeer 0900-9070707 I: www.vandorpzorgenwelzijn.nl

Vari-Doors Schuifdeursystemen gedistribueerd door: Berkvens B.V. tel. +31 (0) 493 499 911 Limburgia B.V. tel. +31 (0) 493 441 410 _______________________________

Bender Benelux BV Takkebijsters 54 - 4817 BL BREDA T: +31-76-5878713 F: +31-76-5878927 E: benderbenelux@benderbenelux.com I: http:/www.benderbenelux.com _______________________________

KONE Deursystemen B.V. Accustraat 21, Veenendaal Postbus 94, 3900 AB Veenendaal T: 0318 - 53 23 33 F: 0318 - 53 23 39 E: deursystemen@kone.com I: www.kone.com/nl _______________________________

ITBB Toppers in techniek. It Dok 19 - 8447 GL HEERENVEEN T: 0513-650088 E: info@itbb.nl I: www.itbb.nl _______________________________

deuren

Vestiging Doorwerth Record Automatische Deuren B.V. Cardanuslaan 30 Postbus 67, 6865 ZH Doorwerth T 026-3399777 F 026-3399770 info@record-automatischedeuren.nl www.record-automatischedeuren.nl Vestiging Oosterhout Record/Van Nelfen Deurtechniek Houtduifstraat 6 Postbus 565, 4900 AN Oosterhout T 0162-447720 F 0162-447730 _______________________________

cleanrooms

Cleanroom Combination Group bv Postbus 87, 5570 AB Bergeijk T: 0497 - 55 65 65 E: info@cleanroomcg.nl I: www.cleanroomcg.com

Besam Nederland B.V., Postbus 8155, 6710 AD Ede T: 0318 - 69 89 69 E: info@besam.nl I: www.besam.nl _______________________________

Boon Edam Nederland B.V. Postbus 26, 1135 ZG Edam Ambachtstraat 4, 1135 GG Edam T: 0299 38 08 08 F: 0299 37 28 59 I: www.boonedam.nl _______________________________

communicatie

Mpluz Kerkhofstraat 21 - 5554 HG Valkenswaard T: 040 - 20 89 227 - F: 040 - 20 89 245 E: Info@Mpluz.nl I: Mpluz.nl

elektrotechniek

Metaflex Doors Europe Postbus 300 - 7120 AH Aalten Nederland tel: +31 (0)543-477333 fax: +31 (0)543-477222 I: www.metaflex.nl _______________________________

Limburgia Utiliteitsdeuren B.V. Postbus 65, 5710 AB Someren Broekstraat 1, 5711 CT Someren T: 0493 441 410 - F: 0493 441 429 E: info@limburgia.nl I: www.limburgia.nl

E.ON Benelux Dr. Holtroplaan 2-28 - 5652 XR Eindhoven I: www.eon.nl/zakelijk

facilitymanagement

Egemin Consulting NV Baarbeek 1 - 2070 Zwijndrecht T: +32 3 641 12 12 F: +32 3 641 13 13 E: info@egemin.be I: www.egemin.com

GEBOUWBEHEERSYSTEMEN

Priva Zijlweg 3, 2678 LC De Lier Postbus 18, 2678 ZG De Lier T: +31 (0)174 522 600

FMT Gezondheidszorg

F: +31 (0)174 522 700 E: contact.priva@priva.nl I: www.priva.nl ______________________________

Sauter Building Control Nederland BV Postbus 20613, 1001 NP Amsterdam T: 020 - 587 67 00 I: www.sauter-controls.com ______________________________

Honeywell Building Solutions Lange Amerikaweg 55, 7332 BP Apeldoorn Postbus 243, 7300 AE Apeldoorn T: + 31 (0) 55 549 499 F: + 31 (0) 55 542 728 E: Info.hbs.nl@honeywell.com I: www.honeywell-buildingsolutions.nl

GROOTHANDEL

KLIMAATPLAFONDS

Grontmij Nederland B.V. De Holle Bilt 22 - 3732 HM De Bilt T: +31 30 220 79 11 E: info@grontmij.nl I: www.digitaaldossierzorgvastgoed.nl _______________________________

klimaattechniek Bussman Verhuur B.V. IJzerwerf 1 - 6641 TK Beuningen T: 024 - 6790100 F: 024 - 6790101 E: info@bussman-verhuur.nl I: www.bussman.nl

ICT

ITBB Toppers in techniek It Dok 19 - 8447 GL HEERENVEEN T: 0513-650088 E: info@itbb.nl I: www.itbb.nl

landschapsarchitecten Detron Healthcare Solutions Postbus 313 - 4940 AH Raamsdonksveer T: 073 - 750 15 32 E: info.healthcare@detron.nl

ingenieursbureaus Technische Unie B.V. Bovenkerkerweg 10-12 1185 XE Amstelveen Postbus 900 1180 AX Amstelveen T: 020 - 545 03 45 F: 020 - 545 02 50 E: communicatie@technischeunie.com I: www.technischeunie.com

Interalu Nederland BV. Seeligsingel 7 - 4811 CN Breda T: 0031 – (0)76 513 99 97 F: 0031 – (0)76 514 19 79 E: : info@interalu.eu I : www.interalu.eu

Ingenieursbureau Wolter & Dros B.V. Rijksstraatweg 59 -7231 AC Warnsveld T: 0575 - 58 15 00 F: 0575 - 52 91 22 I: www.wolterendros.nl

MTD Landschapsarchitecten Postbus 5225 5201 GE ’s-Hertogenbosch T: 073-6125033 F: 073-6136665 E: vandenakker@mtdls.nl I: www.mtdls.nl

MEDISCHE APPARATUUR

Mindray Medical International Drs. W. van Royenstraat 8 3871 AN Hoevelaken The Netherlands T: 033-25 44 911 - F: 033-25 34 280 Mobile: 06-12 333 467 _______________________________

Toshiba Medical Systems Nederland Postbus 119, 2700 AC Zoetermeer Zilverstraat 1, 2718 RP Zoetermeer T: 079- 368 99 99 F: 079-3689090 E: tmsnl@tmse.nl I: www.toshiba-medical.nl _______________________________

Stöpler Instrumenten & Apparaten B.V. Middenwetering 1, 3543 AR Utrecht Postbus 2445, 3500 GK Utrecht T: 030 264 49 11 F: 030 261 37 66 E: info@stopler.nl I: www.stopler.nl

MEDISCHE INTERIEURS

luchtbehandeling

hang- en sluitwerk

ASSA ABLOY Nederland B.V. Postbus 40 - 4940 AA Meerval 3 - 5 - 4941 SK Raamsdonksveer T: +31 (0)88 - 639 46 00 F: +31 (0)88 - 639 46 75 E: info@assaabloy.nl I: www.assaabloy.nl

huisvesting

Wagenbouw B.V. Rivierdijk 2 - 3361 AP Sliedrecht Postbus 98 - 3360 AB Sliedrecht T: 0184 – 411 766 E: info@wagenbouw.nl I: www.wagenbouw.nl _______________________________

Royal HaskoningDHV George Hintzenweg 85 Postbus 8520 3009 AM Rotterdam www.royalhaskoningdhv.com

it & software

Ultimo Software Solutions bv Waterweg 3 - 8071 RR Nunspeet T: +31(0)341 – 423737 F: +31(0)341 – 421172 E: info@ultimo.net I: www.ultimo.net/nl

Altena Group Postbus 135, 5140 AC Waalwijk Keurweg 10, 5145 NX Waalwijk T: (+31) 0416 670 700   F: (+31) 0416 670 709  E: post@altena.com _______________________________

Tinnemans Medical Design BV Belleweg 9 5711 DH Someren T: + 31 (0)493-472399 info@4medicaldesign.com www.4medicaldesign.com

HygroTemp B.V. Edvard Munchweg 25 - 1328 MA Almere T: +31(0)36 5383020 F: +31(0)36 5377551 E: info@hygrotemp.nl I: www.hygrotemp.nl

FMT Gezondheidszorg

B E D R I J V E N I N D E X MEDISCHE PERSLUCHT

Berko Kompressoren Havenweg 14 - 6603 AS Wijchen T: 024 - 641 11 11 - F: 024 -642 15 72 E: info@berko-perslucht.nl I: www.berko.eu _______________________________

Partner van Dräger BOGE KOMPRESSOREN B.V. Spaceshuttle 8B, 3824 ML Amersfoort T: +31 33 456 15 86 F: +31 33 453 01 36 E: benelux@boge.com I: http://www.boge.com/nl _______________________________

MEDISCHE PRODUCTEN

B.Braun Medical B.V. Postbus 659, 5340 AR Oss Euterpehof 10, 5342 CW Oss T: +31 (0)412 67 24 11 F: +31 (0)412 67 24 90 E: info.bbmnl@bbraun.com I: www.bbraun.nl

MEDISCHE VACUUM

C-AIR Technics BV Elleboog 12 6713 KP Ede T: 0318-647115 F: 0318-647713 E: info@c-air.nl I: www.c-air.nl

MODULAIRE WANDEN

NOODSTROOM

Elinex Power Solutions Wolweverstraat 15 2984 CE Ridderkerk T: +31 180 415 711 E: info@elinex.com I: www.elinex.com

Linde Healthcare Benelux De keten 7 Postbus 325, 5600 AH Eindhoven T: +31 40 28 25 825 - F: +31 40 28 16 875 I: www.linde-healthcare.nl

medische gassendistributie systemen

Dräger Medical Netherlands B.V. Postbus 874 2700 AW Zoetermeer T: +31 793 464 800 F: +31 793 422 747 E: gms@draeger.com I: www.gasmanagementsystems.nl

FMT Gezondheidszorg

_______________________________

ontwikkelaar

Dräger Medical Netherlands B.V. Postbus 874 - 2700 AW Zoetermeer T: +31 793 464 800 F: +31 793 422 747 E: gms@draeger.com I: www.gasmanagementsystems.nl

BAM Utiliteitsbouw bv Contactweg 60 1014 BW Amsterdam T: (020) 410 84 10 F: (020) 410 84 11 E: noordwest@bamutiliteitsbouw.nl I: www.bamutiliteitsbouw.nl

_______________________________

OPLEIDINGEN

C-AIR Technics BV Elleboog 12 - 6713 KP Ede T: 0318-647115 - F: 0318-647713 E: info@c-air.nl I: www.c-air.nL

MEDISCHE gassen

Vokes-Air BV Nijverheidsweg 15, 3401 MC IJsselstein Postbus 309, 3400 AH IJsselstein T : 088-8653427 - F : 088-8653400 E : infonl@vokesair.com www.vokesair.com

Vanguard Healthcare Rob van Liefland Benelux & Nordic E: rvanliefland@vanguardhs.com M: +31 6 54 78 58 76 W: www.vanguardhs.com

oproepsystemen Ropa Systems BV Belleweg 9 5711 DH Someren T: +31 (0)493 473637 info@ropasystems.nl www.ropasystems.nl

NETWERKINFRASTRUCTUREN

Hogeschool Rotterdam G.J. de Jonghweg 4-6 3015 GG Rotterdam T: 010 794 48 90 I: http://gezondheidszorgtechnologie.nl

OPERATIEKAMERS

Verkerk Groep Postbus 49 - 3330 AA Zwijndrecht T: 078 610 77 00 E: info@verkerk.com I: www.verkerkgroep.nl

PARKEERVOORZIENINGEN Forehand Netwerken Driemanssteeweg 174 3084 CB Rotterdam T: 010-240 41 21 / F: 010-240 41 20 E: info@forehand.nl I: www.forehand.nl

Brecon International Postadres: Postbus 555 Kroonstraat 6 4870 AN Etten-Leur T: 31 (0)88 287 46 46 E: info@breconinternational.com I: www.breconinternational.com _______________________________

Interflow De Stek 15, 1771 SP Wieringerwerf T. (0227) 60 28 44 F. (0227) 60 31 65 info@interflow.nl www.interflow.nl

Spark Nieuwstraat 4 - 2266 AD Leidschendam T: 070-3177005 E: info@spark-parkeren.nl I: www.spark-parkeren.nl

PERSOONSBEVEILIGING SYSTEMEN

Ooperon Mijkenbroek 25 4824 AA Breda T: + 31 76 57 230 30 E: info@ooperon.nl I: www.ooperon.nl

sanitair

Sanitair Consultancy Nederland Van Abcoudehof 73 3911 BM RHENEN T: 06 -204 241 51 veening.scn@veening.org

TOEGANGSTECHNIEK

TOTAALINRICHTING

stralingswering

Vacuümpompen / vacuüminstallaties

Becker Druk- en Vacuümpompen B.V. Postbus 573, 8440 AN Heerenveen Eurolaan 11, 8466 SM Nijehaske T: 0513-651800 / F: 0513-651855 E: info@beckerdvp.nl I: www.beckerdvp.nl

verlichting

Philips Nederland B.V. Divisie Lighting Postbus 90050 - 5600 PB Eindhoven T: Licht infoservice: +31 (0) 40 27 87 500 E: lichtmail@philips.com I: www.lighting.philips.nl _______________________________

wandbekleding

Vescom Nederland B.V. Sint Jozefstraat 20, 5753 AV Deurne Postbus 70, 5750 AB Deurne T: +31 493 350 767 F: +31 493 350 779 E: nederland@vescom.com I: www.vescom.nl

wasmachines

Miele Professional Postbus 166, 4130 ED Vianen T: 034-73 78 884 F: 034-73 78 429 www.miele-professional.nl E: professional@miele.nl

waterbehandeling

INTEC shielding Waarderweg 44, 2031 BP Haarlem Postbus 141, 2000 AC Haarlem T: 023 531 9039 / F: 023 531 4821  E: intec@intos.nl I: www.intec.nl

Rooms For Care bv Postbus 87 - 5570 AB Bergeijk De Waterlaat 2 – 5571 MZ Bergeijk T +31 (0)497 – 55 61 11 E info@rooms-for-care.nl I www.rooms-for-care.nl _______________________________

Waldmann B.V. Lingewei 19 - 4004 LK Tiel T: +31-344-631019 F: +31-344-627856 I: www.waldmann.com

verpleegoproep

BWT Nederland B.V. Energieweg 9, 2382 NA Zoeterwoude T +31 (0)88 750 90 00 F +31 (0)88 750 90 90 www.bwtnederland.nl _______________________________

telecare systemen

Tunstall Healthcare Oslo 28 - 2993 LD Barendrecht T :0180-696 696 / F: 0180- 696 699 E: marketing@tunstall.nl I: www.tunstall.nl

Heijneman Medical BV Postbus 408 3400 AK IJsselstein T: 088 11 81 000 / F: 088 11 81 081 E: info@heijnemanmedical.nl I: www.heijnemanmedical.nl

THERMOHARDENDE KUNSTSTOFFEN

ADT Fire & Security Hoofdkantoor Vlierbaan 6-12 2908 LR Capelle aan den IJssel T: +31(0)88 - 260 28 99 F: +31(0)88 - 260 24 90 M: +31(0)6 – 525 35 302 E: dvzijl@tycoint.com I: www.adtfireandsecurity.nl

Pure Water Group Korte Hei 3 4714 RD Sprundel T: 0165 348 252 F: 0165 348 254 I: www.purewatergroup.com

vloeren Bolidt Kunststoftoepassing BV Nijverheidsweg 37 3341 LJ Hendrik Ido Ambacht T: 078 - 684 54 44 E: info@bolidt.nl / I: www.bolidt.nl

INTOS interieurmakers Waarderweg 44, 2031 BP Haarlem Postbus 141, 2000 AC Haarlem T: 023 531 9039  F: 023 531 4821 E: intos@intos.nl I: www.intos.nl

Nora flooring systems B.V. Belgiëstraat 14 5171 PN Kaatsheuvel T: 0416-286140 I: www.nora.com/nl FMT Gezondheidszorg

COLOFON

AGENDA JUNI Vakbeurs Gebouwbeheer 4 – 6 juni 2014, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.vakbeursgebouwbeheer.nl Nationaal Congres Sanitaire Technieken 11 juni 2014, Stadszaal De Flint, Amersfoort Inlichtingen: www.tvvl.nl Nationaal Congres Gastvrijheidszorg 2014 12 juni 2014, Reehorst, Ede Inlichtingen: www.zorgmetsterren.nl Digitale Ontwikkelingen in de zorg 17 juni 2014, Domus Medica, Utrecht Inlichtingen: www.zorgvisiecongressen.nl

SEPTEMBER Vakbeurs Facilitair & Gebouwbeheer België 3 – 5 september 2014, Expo, Antwerpen Inlichtingen: www.holapress.com NVTG Golf Event 12 september 2014, Scherpenbergh Lieren Inschrijven vanaf juni via www.nvtg.nl

VTDV TD

“Licht 2014” congres 21 – 24 september 2014, World Forum Conferentie Centrum, Den Haag Inlichtingen: www.licht2014.nl

Dé TVVL-Techniekdag 2014 29 oktober 2014, Kasteel De Vanenburg, Putten Inlichtingen: www.tvvl.nl

Dutch Green Building Week 22 – 26 september 2014, Inlichtingen: www.dgbc.nl

Infosecurity 2014 29 – 30 oktober 2014, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.infosecurity.nl

OKTOBER World of Technology & Science 30 september – 3 oktober 2014, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.hetinstrument.nl Healthcare beurs 1 – 3 oktober 2014, Expo, Brussel Inlichtingen: www.pmg.be NVTG Najaarsstudiedag 2 oktober 2014, Ambt van Nijkerk, Nijkerk Inlichtingen: www.nvtg.nl 12de Nationale CleanroomDag 8 oktober 2014, Congrescentrum Spant!, Bussum Inlichtingen: www.vccn.nl IFHE congres 12 – 16 oktober 2014, Buenos Aires, Argentinië Inlichtingen: www.ifhe.info

NOVEMBER Aqua Nederland 4 – 6 november 2014, Evenementenhal Hardenberg Inlichtingen: www.aquanederland.nl Medica 2014 12 – 15 november 2014, Düsseldorf Inlichtingen: www.medica.de

DECEMBER Topics in Intensive care 10 – 11 december 2014, CongresHotel de Werelt, Lunteren Inlichtingen: www.topicsinic.nl

JANUARI 2015 Vakbeurs Facilitair 14 – 16 januari 2015, Brabanthallen, Den Bosch Inlichtingen: www.vakbeursfacilitair.nl

FMT Gezondheidszorg wordt gemaakt met medewerking van o.a. NVTG, VTDV en KIVI NIRIA. FMT Gezondheidszorg verschijnt 10x per jaar.

Eindredactie: Wim van Gurp FMT komt tot stand met redactionele medewerking van: Ir. René Drost CEIM Mw. B. (Barry) S. van der Graaf W. (Wim) van Gurp H. (Henk-Jan) Hoekjen Prof. dr. ir. J (Jos) Lichtenberg Dr. ir. M. (Masi) Mohammadi Ing L. (Leo) van Namen Ing. G. (Fred) T.J.M. Penders Ir. H. (Henk) C. Postema G. (Gabriël) van Neerven Drs. F (Floor) Scholten W. (Wilma) Schreiber G. (Gerrit) Tenkink F. (Frank) van Wijck W. (Wim) Wijdenes Fotografie: Peter Bouritius. e.a. Vormgeving: Peter Bouritius Advertenties: T +31 (0)513 68 48 08 E sales@fmtgezondheidszorg.nl Medische Technologie: Jacques Beelen T +31 (0)6 51108895 Cross Media Nederland 010-742 19 41 Gezondheidszorg@crossadvertising.nl www.crossmedianederland.com Druk: Scholma Druk ISSN 1873 - 8877

Armacell Nederland

Miele Professional

15,23

Bussman Verhuur

Ropa Systems BV

Geveke Besturingstechniek

Sprangers Bouwbedrijf BV

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Swisslog Healthcare

Medela Benelux BV

Metaflex Doors Europe

FMT gezondheidszorg Gezondheidszorg

Volg FMT Gezondheidszorg via Twitter: twitter.com/fmtmagazine

Uitgever: Cor van Litsenburg

ADVERTENTIE-INDEX

FMT Gezondheidszorg is een uitgave van: Van Litsenburg BV Eendenven 14 5646 JN Eindhoven T +31 (0)40 29 30 186 M: +31 (0)653 310657 E info@fmtgezondheidszorg.nl I www.fmtgezondheidszorg.nl

Abonnementen: Nederland: e 110,00 België e 117,50 Buiten Europese Unie: e 169,50 Losse nummers e 15,95 Een abonnement kan op elk gewenst moment ingaan. Een abonnement wordt automatisch verlengd, tenzij tenminste twee maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk wordt opgezegd.

Disclaimer: Van Litsenburg BV heeft deze uitgave op de meest zorgvuldige wijze samengesteld. Van Litsenburg BV en haar auteurs kunnen echter op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de gegevens. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op de informatie in deze uitgave.

INSTALLEER VEILIGHEID ZEER LAGE ROOKCONCENTRATIE BIJ BRAND

ini

male

kon

lin

twik

Het eerste rookarme ﬂexibele isolatiemateriaal met Euroklasse BL-s1, d0. Armaﬂex® Ultima verbetert, in het geval van brand, meetbaar het zicht in de vluchtwegen. Europese brandklassering conform Bouwbesluit 2012. Kiest u nu voor de nieuwe standaard - voor meer zekerheid! Install it. Trust it. Tel.: +49 25 17 60 30 info.de@armacell.com

Armaﬂex.com

Verder kijken dan de deur breed is Alle denkbare oplossingen De hermetisch sluitende schuifdeursystemen van Metaflex Doors voldoen aan de strengste en meest actuele normen. Bovendien leveren wij voor iedere situatie met zijn specifieke eisen een maatwerkoplossing. Door onze voeling met de markt en wat er in de wereld om ons heen gebeurt, zijn wij in staat onze opdracht足 gevers maximaal te ontzorgen. Met duurzame innovaties en een professioneel serviceapparaat. Wilt u ook een sluitend verhaal? Kijk op www.metaflex.nl of bel 0543 - 477 333.