Fmt 4 2014 by Van Litsenburg

14|

FMT gezondheidszorg: Vakblad over huisvesting en technologie in de gezondheidszorg

GEZONDHEIDSZORG

Precisierobot MSR helpt microchirurgen

Jelle de Visser, ZZG zorggroep: Wat is houdbaar? Telemonitoring in Scheper Ziekenhuis

V O O R W O O R D

I N H O U D

Patiënt wordt gast Het is een open deur, maar toch stellen we het nog maar eens: de zorg verandert razendsnel. Een wijziging is dat de patiënt van weleer zich tegenwoordig steeds meer gast gaat voelen. De nieuwe beurs ‘Welkom in de zorg’, waarover we in deze uitgave berichten, is daar een goed voorbeeld van. Een item dat in het artikel over deze beurs aan de orde komt is een patiëntenoproepsysteem. Bij binnenkomst krijgt de patiënt een pager, die een melding maakt als hij voor een onderzoek of bij de arts aan de beurt is “Patiënten komen doorgaans veel te vroeg, omdat ze op tijd willen zijn”, vertelt directeur John van Dormolen van VeDoSign. “Tegelijkertijd lopen consulten vaak uit. Met dit systeem is de wachtbeleving niet meer beperkt tot de wachtkamer. De patiënt kan verpozen in het restaurant, de internethoek of buiten een wandeling maken. Met dit systeem verander je de patiënt in een gast.” Het nieuwe concept, afkomstig uit de VS, raakt steeds meer ingeburgerd in de Nederlandse zorg. Tientallen ziekenhuizen en klinieken hebben het systeem inmiddels in gebruik of zijn ermee bezig. De gedachte achter het gastvriendelijke concept sluit aan bij de insteek van Welkom in de zorg, concludeert Van Dormolen. “De zorgorganisatie krijgt het imago van hotel. Het verblijf wordt een aangenamere beleving voor de patiënt. Het is goed dat een aparte beurs dit actuele thema benadrukt.”

ZZG zorggroep stelde zich de vraag: Wat is houdbaar?

I N

D E Z E

U I T G A V E

Technologie: Microchirurgen krijgen hulp van precisierobot MSR

Huisvesting: Vrijwel energieneutraal woonzorgcentrum

Logistiek: TranspoNet Tube Unloader verbetert

de efficiëntie

Energietechniek: Is uw WKK klaar voor BEMS?

Huisvesting: Isala Behandelcentrum krijgt vorm

OK-techniek: Modulair OK-wandsysteem: sneller en goedkoper 20 Telemonitoring: Telemonitoring in Scheper Ziekenhuis

We benoemen hier slechts een aspect van deze nieuwe beurs die 14 & 15 mei plaatsvindt in de jaarbeurs in Utrecht, die ik in elk geval zal bezoeken. Ik ben benieuwd hoe de organisatie de nieuwe aspecten waarmee de zorg te maken heeft onder de aandacht brengt. U leest er uiteraard meer over in FMT Gezondheidszorg.

Zorgvastgoed: ZZG zorggroep stelde zich de vraag: Wat is houdbaar?

Huisvesting buitenland: Mashishimale Clinic toont

positieve ontwikkeling

Medische fotografie: 3D-foto’s geven betrouwbaar beeld van aangezichtsveranderingen

Kort Nieuws 36

Cor van Litsenburg, Uitgever van FMT Gezondheidszorg.

Energieopwekking: Stookinstallaties, aan de slag voor 2017

Normering: Expertgroep ´Normtoepassing Medische Elektrische Toestellen´ i.o.

Bedrijvenindex 41

Agenda 46 Advertentie-index 46 VTDV TD

FMT gezondheidszorg

T E C H N O L O G I E

Microchirurgen krijgen hulp van precisierobot MSR

De MSR. Foto: Bart van Overbeeke.

Door: Floor Scholten

FMT Gezondheidszorg

Iedereen die weleens een draad door een naald heeft proberen te krijgen, weet hoe ontzettend lastig dat is. Het vergt goede ogen, een vaste hand, concentratie, precisie en geduld. Allemaal eigenschappen die chirurgen minimaal nodig hebben om hun werk goed uit te voeren. Dat geldt zeker voor microchirurgen die minuscule adertjes, haarvaatjes en zenuwen aan elkaar hechten. Hoewel? De microchirurgierobot die de TU Eindhoven ontwikkelde in opdracht van het AZM (Maastricht) kan het die chirurgen weleens een stuk gemakkelijker gaan maken. Een draad door een naald steken is een makkie met deze precisierobot die nog veel meer te bieden heeft dan dat.

Oogchirurgie. Foto: Bart van Overbeeke.

e hebben het hier over de zogeheten MSR, de Micro Surgical Robot of, in goed Nederlands, de microchirurgierobot die werd ontwikkeld door werktuigbouwkundige Raimondo Cau. Hij promoveerde er onlangs (februari 2014) mee. Cau werkte, onder begeleiding van Professor Maarten Steinbuch, vier jaar lang aan een prototype robot die als ultiem doel heeft de wachtlijsten voor borstreconstructies in de nabije toekomst te verkorten. Met de MSR zouden veel meer chirurgen in staat zijn deze (en andere) complexe operaties uit te voeren. Op verzoek

De vraag om zo’n operatieassistent voor reconstructieve chirurgie kwam van Prof. Dr. René van der Hulst, plastisch chirurg in het Maastricht

Universitair Medisch Centrum (AZM). Volgens Van der Hulst is er grote behoefte aan robots die chirurgen kunnen assisteren bij operaties zoals borstreconstructies die uitgevoerd worden volgens de (relatief) nieuwe DIEP-methode: een vorm van reconstructieve chirurgie waarbij weefsel ergens in het lichaam weggehaald wordt om op een andere plek - in dit geval de borst - de vorm en functie te herstellen. Deze en andere microchirurgische ingrepen zijn behoorlijk complex en vinden plaats onder grote tijdsdruk. De complexiteit zit hem vooral in het precisiewerk van het aan elkaar hechten van minuscule bloedvaten, haarvaatjes en zenuwbanen aan nieuw weefsel. Het kost twee microchirurgen al snel zestien uur om al die vaatjes en zenuwen te prepareren en daarna zo nauwkeurig mogelijk aan te hechten op de nieuwe plek. Ervaring en een vaste hand zijn dus belangrijke vereisten. Beginnende microchirurgen zijn vaak nog niet voldoende vaardig en ervaren, terwijl ervaren - en oudere - collega’s niet altijd meer de vaste hand hebben waar ze voorheen op konden rekenen. Het gevolg is dat slechts een handjevol Nederlandse chirurgen de operatie tot een goed einde kan brengen en daarom zijn de wachtlijsten lang. Raimondo Cau: “Steeds meer vrouwen die in aanmerking komen voor een borstherstellende operatie - bijvoorbeeld als gevolg van borstkanker - wijken uit naar het buitenland. De wachtlijst voor deze ingreep is lang.”

Vijf keer preciezer dan een mensenhand

De prototype robot die Cau ontwikkelde, biedt chirurgen de mogelijkheid om bloedvaten en zenuwen met een doorsnee van 1 millimeter aan elkaar te hechten en is vijf keer zo precies als de handen van de beste chirurgen. Dat is goed nieuws voor de vrouwen die wachten op een reconstructie: met behulp van de robot zouden veel meer chirurgen deze en andere complexe verrichtingen kunnen uitvoeren. “Zelfs een oudere chirurg met beginnende Parkinson zou bij wijze van spreken weer kunnen werken met deze robot die trillingen corrigeert”, zegt Cau met een knipoog en toch ook serieus. Meester en slaaf

De MSR-operatierobot kent een zogeheten master-slave-architectuur die bestaat uit twee apparaten: een master en een slave. De master wordt door de chirurg bediend, terwijl de slave de instrumenten in de patiënt hanteert en de bewegingen van de chirurg precies volgt. Modulair en flexibel

In het ontwerpproces is rekening gehouden met de bestaande werkmethodes en infrastructuren in een operatiekamer. De robot is daardoor in te passen in de bestaande workflow. De operatierobot wordt met een ring bevestigd aan de chirurgische microscoop. Doordat de ring aan de microscoop is opgehangen is de toegang tot de operatietafel flexibel. Daarbij kunnen de robotFMT Gezondheidszorg

T E C H N O L O G I E

De robot van onderen. armen vrij eenvoudig worden ‘geklikt’ aan de ring in iedere gewenste opstelling. Omdat het systeem modulair is - vergelijk het maar met legoblokken - is een coöperatieve opstelling (met meerdere robotarmen) mogelijk. De joysticks, waarmee de chirurgen de armen aansturen, worden bevestigd aan het bedhek van de operatietafel. De robotarmen kunnen werken met bestaande chirurgische instrumenten. Die passen in de ‘handen’ van de robotarmen. Bediening

De MSR heeft twee masters en een voetpedaal. Die worden bediend door de chirurg(en). Die sturen met deze hulpmiddelen de compacte robotarmen, die per stuk slechts 1,5 kilo wegen, aan. De (relatief) grote armbewegingen worden vertaald naar hypernauwkeurige bewegingen van de robotarmen die de pincet of andere gereedschappen hanteren. De schaal (vrij in te stellen) is 1 op 10. Als de chirurgenhand een centimeter beweegt, verschuift de robotarm inwendig een millimeter. De bewegingen worden ‘geschaald’ naar de armen van de robot: een grote uitslag wordt vertaald naar een kleine beweging van de robotarmen. De voetpedalen zijn bedoeld om de master daadwerkelijk te koppelen aan de robotarm; als het voetpedaal niet ingedrukt is, blijft de robotarm perfect stand-by, zodat de chirurg zich kan ontspannen. Het systeem met de joysticks (master) filtert handtrillingen en ondersteunt ‘force feedback’ om de chirurg een duidelijke indicatie van minuscule aanrakingen te geven. De nauwkeurigheid is vijf keer hoger dan die van mensenhanden. Onverwachte bewegingen of te grote bewegingen worden gecorrigeerd en bij plotse bewegingen of loslaten van de master is er een veiligheidsstop ingebouwd. Het prijskaartje smaakt naar meer

“Zou je deze robot met vier modulaire armen een 6

FMT Gezondheidszorg

prijskaartje moeten geven dan kom je uit op ongeveer 300.000 euro.” Aldus Raimondo Cau. Dat is economisch gezien, zeker in vergelijking met bestaande commerciële robots, een spotprijsje. Dat is met name te danken aan de modulariteit van het systeem en aan de gebruikte materialen zoals aluminium. Ook het feit dat robotarmen te bevestigen zijn aan bestaande apparatuur en gebruikmaken van bestaande instrumenten, maakt dat ziekenhuizen geen torenhoge kosten hoeven te maken voor de inrichting van een OK. Oogrobot Preceyes

De MSR van Raimondo Cau is niet de enige specialistische robot die ontwikkeld wordt op de TU/e. Cau baseerde zijn ontwerp zelfs gedeeltelijk op een andere robot in het lab van de faculteit: een oogrobot genaamd Preceyes. Werktuigbouwkundige Maarten Beelen (een van de ontwikkelaars) vertelt er vol enthousiasme over. De robot is speciaal ontwikkeld voor oogoperaties en is in staat vloeistoffen te injecteren in haarvaatjes van 0,05 millimeter doorsnee. De operatierobot is tot twintig keer nauwkeuriger dan tot nu toe mogelijk was en stelt oogartsen in staat operaties uit te voeren die tot voor kort onmogelijk leken. Net als de MSR is deze robotarm eenvoudig te bevestigen aan elke operatietafel en is hij eenvoudig weg te kantelen als de chirurg een taak met de hand uit wil voeren. David en Goliath: ofwel Sofie en Da Vinci

En dan is er nog Sofie... Sofie is een robot voor minimaal invasieve operaties. Kijkoperaties zoals laparoscopie. Sofie is al wat ouder en werd ontwikkeld door werktuigbouwkundige Linda van den Bedem. In de kern is Sofie een verbeterde en goedkopere variant van de omstreden en dure (circa 2 miljoen euro!) Da Vincirobot. Het prototype staat in het lab en wordt enkel gebuikt voor onderzoek. De Eindhovenaren kunnen het apparaat niet op de markt brengen vanwege de machtige positie van de producent van de Da Vincirobot. En dat terwijl Sofie een stuk compacter, lichter, nauwkeuriger en - niet onbelangrijk - goedkoper is. Qua techniek is ze verder doorontwikkeld. De instrumenten die gebruikt worden voor bijvoorbeeld laparoscopie hebben een extra elleboogscharnier gekregen waardoor meer bewegingen mogelijk worden. Het belangrijkste kenmerk is echter de ingebouwde krachtterugkoppeling waardoor chirurgen, net als bij ‘gewone’ operaties - de weerstand van het weefsel kunnen voelen.

Daardoor voelt de chirurg bijvoorbeeld hoe hard het instrument aan een hechtdraad trekt. De toekomst

Voor Sofie is er voorlopig geen toekomst buiten het lab. Goliath (Da Vinci) is vooralsnog machtiger. Voor oogrobot Preceyes en de MSR ziet de toekomst er rooskleurig uit. De TU/e heeft geleerd van het verleden en focust zich tegenwoordig vooral op het ontwikkelen van zorgrobots met toepassingen waarvoor de weg naar de markt (beter) haalbaar is. Daar zijn de genoemde robots voorbeelden van. De oogrobot wordt momenteel gebruikt voor preklinisch onderzoek naar nieuwe operatieprocedures. Er wordt druk gezocht naar een investeerder voor de ontwikkeling van deze robot tot een operatiekamersysteem. De bedoeling is dat er over drie jaar een gecertificeerd systeem is. Wereldwijd denkt men er uiteindelijk twee - tot driehonderd te kunnen verkopen op jaarbasis. In Nederland zou er behoefte zijn aan drie tot vijf oogrobots. De robot van Raimondo Cau is in principe klaar en werkt, maar voordat deze de markt kan betreden, moet hij uitgebreid worden getest en moeten de medische autoriteiten de machine goedkeuren. Het zal nog even duren voordat ziekenhuizen de robot kunnen aanschaffen. Het AZM heeft al aangegeven er een te willen hebben en de perspectieven zijn veelbelovend. Naar verwachting (met een gezonde dosis hoop en vertrouwen) is de robot over drie jaar uit de testfase en kan hij worden toegepast op mensen. Daarvoor is nog wel wat geld nodig. Medische technologie is duur. Zo zal er zeker twee ton nodig zijn om de toelatingsprocedure te doorlopen en, als het zover is, enkele miljoenen om een productielijn en verkoopnetwerk op te bouwen. Maar als het dan eindelijk zover is, zullen veel vrouwen de makers dankbaar zijn. Wie weet komt er een dag waarop de wachtlijst voor reconstructieve borstoperaties verleden tijd is.

Het oproepsysteem met spraakfunctie passend bij het schakelaarprogramma Gira Oproepsysteem 834 Plus Het Gira Oproepsysteem 834 Plus is een oproepsysteem voor hulpoproepen in ziekenhuizen, verzorgingshuizen, wooncomplexen en artsenpraktijken. Er kunnen noodoproepen mee worden gedaan en gesprekken mee worden gevoerd in overtuigende hoge spraakkwaliteit – dankzij digitale echo-onderdrukking ook in sanitaire ruimten. Het systeem voldoet aan de eisen van DIN VDE 0834 en is geïntegreerd in de Gira schakelaarprogramma's. Door middel van een nieuw ontwikkeld plug&play-installatieconcept kan het gemakkelijk worden geïnstalleerd. Meer informatie onder www.gira.nl/oproepsysteem834-plus Afb. v.l.n.r.: tweevoudige combinatie spraakmodule Plus/oproep- en uitschakelknop met externe aansluiting Plus, patiëntenhandapparaat met spraakfunctie, dienstruimteterminal artsoproep en aanwezigheid 2 met spraakmodule Plus, kamersignaallamp, tweevoudige combinatie drukvlakschakelaar/wandcontactdoos met randaarde, schakelaarprogramma Gira E2, zuiver wit glanzend

202594_Anz_RS834Plus_E2_Rw_197x125_NL.indd 1

18.03.13 13:55

Lamit zet de standaard

ISO9001:2008 gecertificeerd en werken volgens NEN 7396-1 en GMP Zijn wij het erover eens, dat je voor speciale gassen installaties, en medische gassen in

Ter waarborging van die kwaliteit werkt Lamit bovendien conform ISO 9001 en

het bijzonder, niets aan het toeval mag over laten? Dan is Lamit de juiste partij!

NEN 7396 certificeringen en zijn onze medewerkers bekend met GMP wetgeving,

Betrouwbaarheid en vakmanschap gaan bij Lamit hand in hand met als resultaat,

want wij willen immers niets aan het toeval over laten.

kwaliteit en zekerheid. Vakkundige mensen met jarenlange ervaring hanteren beproefde werkwijzen, waarmee de installaties worden gebouwd en gecontroleerd. De vele

U wilt kunnen vertrouwen op de installaties voor speciale gassen, Lamit kan en wil

opdrachtgevers van Lamit zijn door het geleverde werk overtuigd van ons kunnen.

deze graag bouwen en onderhouden.

lamit.nl

VANADIUMWEG 4A, 3812 PZ, AMERSFOORT, T 033-4652506, E info@lamit.nl

FMT Gezondheidszorg

H U I S V E S T I N G

Dankzij passief bouwen

Vrijwel energieneutraal woonzorgcentrum Aan de Stationslaan in Vroomshoop verrijst het eerste zo goed als energieneutrale woonzorgcentrum van Nederland. Het project komt tot stand met behulp van de massief Passiefhuis-methode. Waarom is gekozen voor deze methode en wat zijn de ervaringen? FMT Gezondheidszorg in gesprek met bouwkundig ingenieur Clarence Rose.

larence Rose is eigenaar van Azimut Bouwbureau. Zij werkt sinds 2008 als één van de eerste Passiefhuis-specialisten en is daarmee een autoriteit op dit gebied. Voor de zelfstandig adviseur is geen andere keus mogelijk dan deze bouwopvatting. “Wetenschap als bouwstandaard. Beter kan niet. Deze methode vormt dé basis voor de Trias Energetica, het slim omgaan met energie in de bouw.” Eerst wil Rose een misverstand uit de weg helpen: “Passief bouwen is meer dan de energievraag reduceren. Het gaat om een combinatie van comfort, gezondheid en klimaatneutraal bouwen. Het uiteindelijke resultaat: een extreem lage energievraag én optimaal comfort.” In cijfers betekent dat voor het bijna energieneutrale woonzorgcentrum: 12 kWh/m2/a en een energieverbruik voor verwarming en huishoudelijk verbruik van 1.800 kWh/a per appartement. Oriëntatie op de zon

Het project kwam tot stand op basis van acht onderdelen die volgens Rose overal toepasbaar zijn. “Passief bouwen is inzetbaar voor woonhuizen, kantoren, zorginstellingen; kortom: voor elk bouwproject, zowel nieuwbouw als renovatie. Passiefhuizen kunnen zowel worden gebouwd met traditionele als met moderne bouwmaterialen, van strobalen tot prefab sandwichpanelen. Het Passiefhuis-concept laat de keuzes op weg naar energie-efficiëntie volledig over aan de ontwerpende partijen en de voorkeur van de opdrachtgevers”, vertelt Rose. 8

FMT Gezondheidszorg

Als eerste aspect bij de Passiefhuis-methode is oriëntatie op de zon essentieel. Rose geeft aan dat op dit vlak het project in Vroomshoop niet optimaal is. “Het azimut, de oriëntatie ten opzichte van de zon, is bepalend voor de koers bij de totstandkoming van een Passiefhuis. Het traject in Vroomshoop was al in een vergevorderd stadium toen het op ons bureau terecht kwam. Daar hadden we meer voordelen kunnen behalen. Als architect kun je de zon optimaal gebruiken. Door de gekozen ligging is dat nu niet volledig het geval.” Ook met betrekking tot het tweede aspect – een compact bouwvolume – had Rose graag in een eerder stadium ‘aangeschoven’. “Je wilt graag een optimale situatie. Dit project is door de opzet als appartementencomplex van zichzelf al vrij compact, ondanks de vele erkers in de gevels. De schil van het Passiefhuis werkt volgens het principe van een thermoskan: hoogwaardige isolatie, kierdichte constructiedelen en aansluitingen, minimale warmtebruggen en een compacte vorm zorgen voor een extreem beperkt warmteverlies via de constructie.” Thermische isolatie

Bij het derde basisonderdeel van de Passiefhuismethode – thermische isolatie – is in Vroomshoop volgens Rose wél het optimum bereikt. “Voor de fundering is glasschuimgranulaat gebruikt. Dit granulaat vormt een superharde laag, die perfect isoleert. In het project is verder een combinatie van kalkzandsteen en het isolatiepro-

Door: Ton BrandS

Het nieuwe woonzorgcentrum in Vroomshoop bevat 21 appartementen en een ‘ouder-kind voorziening’. Daarnaast gemeenschappelijke voorzieningen: woonkamers, keuken, kantoorruimte en twee logeerkamers. Huurder is de Baalderborg Groep, de bewoners zijn mensen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking. Het gebouw is ontworpen door Peters & Lammerink architecten uit Hengelo, het bouwteam bestond uit opdrachtgever Mijande, Bouwbedrijf Karsten, Alferink Installatietechniek en Bouwnext.

ningen loslaten op het project. Meten, testen; hier blijkt achteraf of het werk goed is uitgevoerd en vooraf kun je door het vermijden van thermische bruggen veel terrein winnen.” De bouwtechnisch specialist toont vervolgens een aantal schema’s en modellen waaruit indrukwekkende testresultaten van het bouwproject in Vroomshoop blijken. Het project zit middenin een Nederlandse en Duitse certificeringsprocedure, die deze resultaten officieel moeten bevestigen.

Woonzorgcentrum Vroomshoop. duct Recticel toegepast.” Rose vervolgt: “Bij passief bouwen wil je zo min mogelijk temperatuurverschillen, je wilt geen kouval of tocht. Een passief gebouw is in staat met minimale conditionering zijn comfortabel binnenklimaat in stand te houden. Vandaar de naam ‘passief ’ huis. Zo werkt het drievoudig glas in de Rehau-kozijnen bijvoorbeeld bij voldoende zoninstraling als een kachel en hoeft het gebouw maar op enkele zeer koude of zonloze dagen naverwarmd te worden. In een passief gebouw vormen deze ‘kachelramen’ samen met een goed geïsoleerde, kierdichte schil, een op de zon geOndanks de ‘erkers’ een compacte bouw.

oriënteerd compact bouwvolume, zonwering en intelligente installatietechniek een synergetische eenheid.” De nodige warmte kan via voorverwarmde ventilatielucht het gebouw in worden gebracht; extra verwarming (zoals in dit project de infraroodkachels in de badkamer) is pure luxe. Vermijden van thermische bruggen

Het vierde essentiële onderdeel bij passief bouwen – het vermijden van thermische bruggen – noemt Rose ‘heel leuk voor ingenieurs’. “Dit vormt een echte uitdaging. Je kunt allerlei bereke-

Ook bij het vijfde basisonderdeel, kierdicht bouwen, geven de testresultaten aan hoe het werk is uitgevoerd. “Dit onderdeel zorgt altijd voor leermomenten. Het is niet iets wat je ‘zomaar even doet’”, aldus Rose, die vertelt dat de betrokken bouwpartijen op dit vlak een cursus kregen. “Ook hier geldt: meten is weten. Met behulp van een blowerdoor-test kun je de kierdichtheid testen. En dankzij rookproef en warmtebeeldcamera zijn luchtlekken op te sporen. Met de kierdichtheid staat of valt het hele project. Prettige bijkomstigheid: een goede kierdichtheid maakt de ventilatie van het gebouw een stuk eenvoudiger.” Trots meldt Rose voor het woonzorgcentrum in Vroomshoop een kierdichtheid van 0,22 per uur bij 50 Pascal (n50 – 0,22 h). “Dit is 1/3 van de eis (<0,60/h) en dat is echt bijzonder. Alleen een heel zorgvuldige uitvoering leidt tot zo’n goed resultaat.” Comfortventilatie en passieve koeling

Comfortventilatie (het zesde onderdeel bij passief bouwen) is het hart van een Passiefhuis. Rose: “De luchtverversing staat bij een goed uitgevoerde comfortventilatie optimaal afgestemd op het gebouw en zijn bewoners en zorgt voor een bovengemiddelde binnenluchtkwaliteit. In woonomgevingen met een hoge fijnstofbelasting is comfortventilatie dé oplossing voor gezonde binnenlucht, vooral voor mensen met ademhalingsaandoeningen.” De passiefhuis-ventilatie via WTW is voor Nederlandse installateurs volgens Rose nog vrij onbekend. “Het druist in tegen alles wat ze hebben geleerd. Omdat we passief bouwen kunnen we met veel minder lucht dezelfde of zelfs betere luchtkwaliteit bereiken.” Rose vervolgt: “De vier decentrale ventilatieunits staan bij dit project op het dak opgesteld. De toe- en afvoerkanalen op het dak moeten dus heel goed worden ingepakt om afkoeling van de warme lucht te voorkomen.”

FMT Gezondheidszorg

H U I S V E S T I N G

Detail kierdichte kozijnaansluiting.

Dakopstelling ventilatie-units met extra aandacht voor een goede isolatie. Een ander belangrijk ontwerpcriterium voor passiefhuizen is een comfortabele binnentemperatuur in de zomer (het zevende aspect van passief bouwen). Een goed ontworpen Passiefhuis volstaat met eenvoudige – passieve – technieken zoals uitkoeling door nachtventilatie en schaduw door zonneschermen. “Hier in Vroomshoop hebben we automatische zonwering op de west- en oostgevels en op de ramen op het zuiden. De thermische brug die hierdoor ontstaat valt erg mee.” Rose over de zomernachtventilatie: “De ventilatie van de appartementen wordt op één stand inge-

regeld. Alleen in warme zomernachten wordt extra geventileerd (via een by-pass zonder WTW) voor afkoeling. Daarvoor zijn er extra scherpe eisen gesteld aan de geluidsarme balansventilatie: op de hoogste stand mag de ventilatie niet hoorbaar zijn, onder de 25 dB.” De bewoners kunnen natuurlijk altijd extra ventileren: alle verblijfsruimten zijn voorzien van draai-kiepramen. In de gangen zijn ventilatieroosters die voor extra natuurlijke ventilatie zorgen.

Complexe installatie.

CV-keteltje voor bijstoken op zeer koude dagen.

Rose is aangeland bij het laatste kernonderdeel

van de Passiefhuis-methode, de energiezuinige installatie en apparatuur. “De energiezuinige installatie dient niet alleen om de energie omlaag te brengen, maar moet ook de interne warmtelast beperken. Dat luistert heel nauw. Zo zijn we bijvoorbeeld aangewezen op LED-verlichting en de huurders mogen geen plasmaschermen gebruiken. Mensen moeten bewust leren omgaan met het concept. Begeleiding en samenwerking met de opdrachtgever zijn dan ook essentieel in het bouwtraject.” Rose noemt als energiezuinige voorbeelden de lightway daglichtsystemen, die met spiegels werken (“Daglicht kost geen energie”), de zonneboiler, die warmwater levert voor het tapwater en de verwarming. “Eventueel is er een heel klein gaskacheltje beschikbaar, dat bij zeer koude dagen het hele gebouw kan bijverwarmen.” “Dankzij passief bouwen kun je het hele spectrum van het energieverbruik exact voorspellen”, aldus Rose. “De extra investering in dit project bedraagt 90.000 euro. Dat komt neer op 19,67 euro per maand per appartement. Maar passief bouwen levert voor dit project een besparing op van 28,82 euro per maand per appartement. Dus vanaf dag één hebben de huurders lagere woonlasten én een super comfortabel huis. Ook voor corporaties is het maandlastenverhaal daarom zeer interessant.”

n 10

FMT Gezondheidszorg

AUTOmATISCH gELEIdE vOERTUIgEN MaalTijden, afVal, linnen en BeVoorrading Van afdelingen

HEALTHCARE SOLUTIONS

TRANSCAR CONTINUE EN SNEL Betrouwbare en beproefde technieken zorgen voor een flexibele programmering en routeplanning. Met TransCar heeft u controle over uw goederenstroom en reduceert u arbeidskrachten en handmatig transport. Het systeem is 24/7 beschikbaar. Verzekerd van een betrouwbaar, veilig, onderhoudsarm en snel transport van goederen in uw ziekenhuis.

www.swisslog.com

Vastgoeddeskundige in de Zorg (cure & care) 19 juni 2014 Middagseminar Herallocatie Zorgplaatsen en de betekenis van ontwikkelingen Informatie en Communicatietechnologie 9 oktober 2014 Start opleiding Vastgoeddeskundige in de Zorg

CURSUSSEN, POST-HBO EN MAATWERKOPLEIDINGEN

www.han.nl/cursussen-en-trainingen/werkveld/bouw

14146 ADV 197x128 FC.indd 1

Gezondheidszorg 14 FMT 03-04-14 13:00

L O G I S T I E K

TranspoNet Tube Unloader verbetert de efficiëntie Door: Swisslog

Optimaliseren van ziekenhuislogistiek en modern ordermanagement wordt steeds belangrijker. Het draagt bij aan de uitdaging waar ziekenhuizen vandaag de dag voor staan: het verkorten van het verblijf van de patiënt zonder kwaliteitsverlies, reductie van personeelskosten, transparantie van de procesgang en het verbeteren van de efficiëntie. Optimale zorg en patiëntveiligheid staan hierbij hoog in het vaandel.

e TranspoNet Tube Unloader is een innovatieve oplossing die past in deze visie. Het is een onmisbare toepassing voor ziekenhuizen die gebruik maken van TranspoNet buispostsysteem. De tube unloader is volledig geïntegreerd en draagt bij aan het verminderen van de werklast, zodat specialisten zich op de kerntaak kunnen focussen. Daarbij zorgt het voor efficiënte en snelle verwerking van bloedmonsters, zodat er sneller een diagnose gesteld kan worden.

Kortom; de TranspoNet Tube Unloader is een product voor ziekenhuizen met ambitie en een moderne bedrijfsvoering! De TranspoNet Tube Unloader is ontworpen om de werkprocessen rond de pre-analyse fase van het bloedonderzoek te optimaliseren. Een uitstekend hulpmiddel om uw efficiëntie te verhogen. Het geautomatiseerd openen, ontladen, sluiten en retourzenden van kokers maakt het mogelijk om grote aantallen bloedmonsters snel te verwerken en prioriteitzendingen voorrang te geven. De Tube Unloader maakt het mogelijk om met minimale tussenkomst van manuele handelingen tot 7.200 bloedmonsters per uur te verwerken. Dit leidt tot vermindering van de werkbelasting en garandeert snelle labresultaten en diagnoses, ook op piekmomenten. Spoedzending

In sommige gevallen moeten bloedmonsters snel verwerkt worden. Als elke seconde telt, is het van groot belang dat

FMT Gezondheidszorg

deze bloedmonsters voorrang krijgen op de reguliere bloedmonster- zendingen. De TranspoNet Tube Unloader voorziet hierin. Het bloedmonster wordt als spoedeisend gekenmerkt zodat de koker (patroon) handmatig uitgenomen kan worden en de inhoud direct wordt verwerkt. Bij aankomst van de spoedeisende zending gaat er tevens een alarm af (lichtsignaal) voor extra attendering. Betrouwbaar en snel

Om betrouwbaarheid en snelheid van het systeem te garanderen kan het naar wens redundant uitgevoerd worden. Dat betekent dat sommige zendingen andere kunnen passeren, retourzendingen geen oponthoud veroorzaken en dat er bij problemen altijd voldoende capaciteit beschikbaar blijft voor transport.

men. Het scheelt niet alleen werk, maar er kunnen ook meer bloedmonsters verwerkt worden. Dit leidt tot snellere analyse resultaten en diagnoses. Door de handelingen te automatiseren wordt de labmedewerk(st)er ontlast en kan zich volledig richten op de kerntaken. Speciale patronen

Naast het automatisch openen, ontladen, sluiten en terugzenden van de kokers, is het in- en uitpakken van de bloedmonsters overbodig geworden. De kokers zijn voorzien van speciale inserts waar de buisjes precies in passen. Dit geeft tevens extra bescherming tijdens het transport. Kijkt u eens op onze website www.swisslog.com voor meer innovatieve logistieke oplossingen.

Het automatisch openen, ontladen en sluiten van de kokers scheelt veel handmatig werk. Zeker op piekmomenten waarop er per uur honderden bloedmonsters het lab binnenko-

Voordelen en feiten van de TranspoNet Tube Unloader Voordelen Het systeem geeft vele voordelen zoals” • Snelle afhandeling ook tijdens piekmomenten. • 100% kwaliteit behoud van bloedmonsters. • 100% tracking en tracing. • Meerdere bloedmonsters (max. 24) per koker te verzenden. • Mogelijkheid tot automatische koppeling aan analysestraat. Feiten • Capaciteit (160 mm lijn): ontvangen, ontladen en retourneren 150 kokers per uur (maximaal 24 bloedmonsters per patroon). • Capaciteit (110 mm lijn): ontvangen, ontladen en retourneren 160 kokers per uur (maximaal 10 bloedmonsters per patroon). • Automatische opening, lediging en sluiting van de koker en retourzending van lege kokers. • Op piektijden reductie tot 2,5 FTE. • Optimaal werkproces; minimale werkbelasting en continue beschikbaarheid (24/7).

FMT Gezondheidszorg

E N E R G I E T E C H N I E K

Vanaf 1 januari 2017 moeten ook bestaande stookinstallaties voldoen aan nieuwe milieunormen

Is uw WKK klaar voor BEMS? Geen WKK ontkomt eraan: de voortdurende aanscherping van milieueisen - en daarmee aan de verdere beperking van emissies. Directief is het zogeheten BEMS (Besluit Emissieeisen Middelgrote Stookinstallaties). Een interview met Paul Bakker, accountmanager EPG (Electrical Power Generation) van Pon Power over deze ook voor ziekenhuizen ingrijpende regelgeving.

Door: Pon Power

len aan emissiewaarden, voorziet het BEMS ook in voorschriften voor metingen en onderhoudskeuringen.”

jaartal is 2017, omdat dan alle bestaande WKK’s aan de nieuwste milieueisen moeten voldoen. Daarop zijn nog enkele uitzonderingen, waarna in 2019 álle WKK’s in het veld BEMS conform moeten zijn.”

Wat is het BEMS precies? Paul Bakker: “BEMS staat voor Besluit Emissie-eisen Middelgrote Stookinstallaties en heeft tot doel het terugdringen van emissies en daarmee het verbeteren van de luchtkwaliteit. Deze overheidsregelgeving komt erop neer dat nu al alle nieuwe, maar straks ook de bestaande stookinstallaties moeten voldoen aan eisen met betrekking tot de uitstoot van stikstofoxiden (NOx), zwaveloxide (SO2) en koolwaterstoffen (CxHy). Behalve grenzen stel-

Even voorstellen Pon Power kent diverse teams ingedeeld naar marktsegment. Deze teams bestaan uit collega’s met actuele kennis van de desbetreffende markt en klantsituatie. Paul Bakker, sinds 2005 werkzaam als accountmanager EPG, is één van hen. Paul Bakker: “Als accountmanager binnen het team gezondheidszorg ben ik verantwoordelijk voor WKK’s en noodstroomtotaaloplossingen van onze huidige en potentiële klanten in de gezondheidszorg. Het is mijn taak om ontwikkelingen en bedreigingen om te zetten in oplossingen. Het BEMS is hiervan het meest sprekende en actuele voorbeeld.” Mocht u vragen hebben over het BEMS en de consequenties ervan voor uw bedrijfsvoering, dan is Paul telefonisch te bereiken op 078 - 6420 266 en via e-mail: Paul.Bakker@pon-cat.com.

FMT Gezondheidszorg

Even voor de duidelijkheid: wat verstaan we onder een stookinstallatie? PB: “Een stookinstallatie is een installatie waarin we brandstof verbranden met (onder andere) als doel het opwekken van warmte en energie. Denk aan (CV-)ketels, WKK-installaties, dieselmotoren en gasturbines.” Wanneer wordt het BEMS van kracht? PB: “Dat is al van kracht! Het BEMS is in april 2010 ingegaan voor nieuw geïnstalleerde WKK’s. Maar ook voor herplaatste WKK’s. Het kritische

‘Bijna alle in ziekenhuizen aanwezige stookinstallaties krijgen met de BEMS-eisen te maken’ De ‘M’ in BEMS staat voor ‘middelgrote’. Wat is een middelgrote stookinstallatie? PB: “Middelgroot geeft aan dat er voor stookinstallaties een boven- en ondergrens bestaat. De bovengrens binnen het BEMS ligt op 50 MWth, terwijl de ondergrens op 130 kWth is gesteld. Tijdlijn BEMS.

Je zegt dat 2017 een belangrijk jaar wordt. Dat duurt nog even. Waarom moeten we dit dan nu al weten? PB: “2017 is dichterbij dan we denken. De tijd van achteroverleunen is voorbij, het is zaak voor onze klanten om zich te informeren en actie te ondernemen. Van belang om te weten is dat er vanwege de diversiteit aan producten en installaties niet één enkele oplossing bestaat. Het is maatwerk, afhankelijk van de applicatie – waarvoor dient de stookinstallatie en welke techniek staat er? - en het vermogen van de stookinstallatie. Het is een ontzettend technische aangelegenheid, die om nauwkeurig overleg vraagt om zo de juiste oplossing voor de locatie in kwestie te vinden. Bovendien willen we niet dat de bedrijfsvoering eronder lijdt; die moet daarna op dezelfde wijze voort te zetten zijn. Er is van alles te overwegen. Zo zijn sommige aanpassingen makkelijker en goedkoper uit te voeren dan andere, terwijl ingrijpende aanpassingen weer goed te combineren zijn met groot onderhoud. Het is dus raadzaam om dit tijdig mee te nemen in de onderhoudsplanning.” Op welke manier komt Pon Power haar klanten in ziekenhuizen tegemoet? PB: “Pon Power is zich ervan bewust dat de BEMS-eisen een behoorlijke impact op onze klanten heeft. Daarom zijn wij met een toegewijd projectteam aan de slag gegaan. Dat klinkt eenvoudig, maar er komt zoals al gezegd heel wat bij kijken om bestaande WKK’s BEMS-conform te krijgen. Zeker aangezien elke klantsituatie weer om een andere oplossing vraagt.”

Generatorset. De eenheden MWth en kWth verwijzen naar de gasinput en het thermisch vermogen, maar dat zegt natuurlijk niemand wat. Daarom hebben we het op de werkvloer voor het gemak over een WKK die circa 1 Megawatt elektrisch (MWe) is. Daarmee verwijs je naar het elektrische vermogen dat met de installatie is op te wekken. Héél kort door de bocht kun je zeggen dat circa 1 MW elektrisch vermogen vraagt om 2.500 kW gasinput. En dat wil zo goed als zeggen dat alle stationaire Cat-installaties, die naast elektriciteit ook warmte voor gebruik opwekken, onder de regelgeving in het BEMS vallen. Stookinstallaties bedoeld als noodvoorziening die jaarlijks minder

dan vijfhonderd uur draaien, zijn uitgezonderd van het BEMS.” Welke stookinstallaties tref je doorgaans aan in ziekenhuizen? PB: “In ziekenhuizen tref je meestal WKK’s aan met een vermogen van 500 tot 2.000 kWe. Bij academische ziekenhuizen zie je doorgaans 3.000 tot 4.000 kWe elektrisch, dit zijn installaties die vaak uit meerdere motoren zijn opgebouwd, bijvoorbeeld drie units van 1.000 tot 1.500 kWe. En hier komt het: bijna alle in ziekenhuizen aanwezige stookinstallaties krijgen met de BEMS-eisen te maken.”

Aan welke oplossingen moet de klant zoal denken? PB: “Pon Power heeft voor de bestaande installaties een aantal oplossingen ontwikkeld. Van een beperkte aanpassingen zoals een motormanagement upgrade en een modificatie van verbrandingskamer tot een uitgebreide aanpassingen zoals een Miller-kit. De beperkte aanpassingen hebben vermogensreductie en rendementsverlies als gevolg, terwijl de uitgebreide aanpassingen bijkomende voordelen hebben zoals het behoud van vermogen en rendement. Daarnaast kan Pon Power een compleet nieuw Cat-product leveren dat helemaal aan de eisen van het BEMS voldoet en een hoog rendement heeft; de zogeheten Cat CG-lijn.” Wat is hermotorisering? PB: “Ook dat is een mogelijkheid. Het betekent dat we van de bestaande configuratie alleen de generatorset vervangen en de oude set inruilen. FMT Gezondheidszorg

E N E R G I E T E C H N I E K van de haalbaarheid en terugverdientijd. Maar er staan natuurlijk ook stookinstallaties opgesteld die een economisch doel dienen, maar daarnaast een cruciale rol in de noodstroomvoorziening spelen of belangrijk voor de koeling zijn. Die vragen dus weer om een andere benadering.”

Paul Bakker. Onderdelen om de generatorset heen, zoals geluidsomkasting, hoofdverdeler, rookgaskoeler en hulpwerktuigbesturing, proberen we zoveel mogelijk te behouden en dus opnieuw in te zetten. Voor die ‘accessoires’ maken we dan berekenin-

U KUNT VERTROUWEN OP EEN PASSENDE OPLOSSING VAN PON POWER. Bent u voorbereid voor de BEMS (Besluit Emissie-eisen Middelgrote Stookinstallaties) die per 1 januari 2017 op

gen om te beoordelen of ze in de nieuwe situatie bijvoorbeeld de warmteoverdracht kunnen hebben. Omdat je het hier hebt over een business case, kijken we ook naar de gas- en elektratarieven. Op basis daarvan krijgt de klant een beeld

Welke stappen kan de klant als eerste maken? PB: “De hamvraag: valt de in het ziekenhuis aanwezige installatie boven, onder of dicht bij de genoemde 2.500-kWth-grens? Om dat in te schatten, bestaat een eenvoudige berekening. Nogmaals, je kunt 2,500 kWth terugrekenen naar een hoeveelheid elektrisch vermogen. Afhankelijk van het rendement en nog wat andere zaken komt 2.500 kWth uit op ongeveer 950 kW tot 1 MW elektrisch vermogen. Dus wanneer een motor meer dan 950 kW elektrisch levert, dan valt deze waarschijnlijk boven de 2.500-kWth-categorie. Bij minder eronder. Maar ook met deze vraag kunnen klanten natuurlijk terecht bij ons projectteam.”

BENT U AL KLAAR VOOR DE BEMS?

uw warmtekrachtinstallatie gaat gelden? Pon Power heeft voor zowel bestaande als nieuwe installaties een passende oplossing ontwikkeld. Kijk voor meer informatie op www.pon-cat.com/BEMS of neem contact op via telefoonnummer 078 6 420 420.

www.pon-cat.com/bems

PON POWER BV T +31 (0) 78 6 420 420 www.pon-cat.com/bems CAT, CATERPILLAR, their respective logos, “Caterpillar Yellow” and the POWER EDGE trade dress, as well as corporate and product identity used herein, are trademarks of Caterpillar and may not be used without permission. ©2014 Caterpillar All Rights Reserved

FMT Gezondheidszorg

H U I S V E S T I N G

Bussman bouwt modulair Behandelcentrum voor Isala

Isala Behandelcentrum krijgt vorm Het nieuwe Isala Behandelcentrum begint vorm te krijgen. De 228 door Bussman geplaatste modulaire units zijn aan drie kanten verdwenen achter de metalen gevel (later volgt de voorgevel met een afwerking in de stijl van het nieuwe Isala) en binnen zijn installateurs druk doende om de units te schakelen. “De bouw ligt iets voor op schema”, vertelt één van de Bussman-medewerkers op locatie. “Als we zo doorgaan, zijn we half juli klaar en kan het ziekenhuis beginnen me het testen van de apparatuur.”

sala maakte de keuze voor modulaire bouw van het Behandelcentrum in december 2012. Begin 2013 werd door het ziekenhuis een stuurgroep in het leven geroepen. Deze stuurgroep is inmiddels overgegaan in het Bestuur Behandelcentrum. Manager Behandelcentrum Ada Spronk en KNO-arts Rik Lutgert hebben zitting in het bestuur en begeleiden samen met anderen de bouw vanuit het ziekenhuis. Spronk is als mana-

ger verantwoordelijk voor de uitvoering van alle deelprojecten: bouw, personeel en werkprocessen. Lutgert verzorgt de belangenbehartiging van de medisch specialisten. Eind oktober 2014 wordt het nieuwe Behandelcentrum in gebruik genomen. In het Behandelcentrum is plek voor de polikliniek Plastische Chirurgie, zes Klasse 1 operatiekamers en een afdeling Dagverpleging/ Short stay met zestig bed-

De achterzijde en zijkanten van het gebouw zijn inmiddels voorzien van de metalen gevelbekleding.

Door: Gerrit Tenkink

den. Vanaf november 2014 vinden hier de planbare, niet-spoedeisende ingrepen en kortdurende opnamen van maximaal drie nachten plaats. Patiënten kunnen er straks terecht voor bijvoorbeeld een tonsillectomie, een hand- of schouderoperatie en cosmetische operaties, zoals borstverkleining of liposuctie. Voordelen

De voordelen van modulaire bouw zitten voornamelijk in de snelheid van bouwen op de bouwplaats en het relatief eenvoudig inwisselen van de ene unit voor een andere. De locatie, op het terrein van het ziekenhuis ligt volgens Spronk ook voor de hand. “Een eigen Behandelcentrum, min of meer los van het ziekenhuis heeft zo zijn voordelen”, aldus Spronk. “We zijn een zelfstandig centrum, maar kunnen wel gebruik maken van bepaalde functies van het ziekenhuis. Daarbij kun je denken aan facilitaire ondersteuning. Onderdeel uitmaken van een groot ziekenhuis betekent ook dat je gebruik kunt maken van de uitstraling ervan. Het geeft een grote groep patiënten een vertrouwd gevoel. Maar met een eigen behandelcentrum kun je ook een wat andere sfeer creëren dan ik het ‘grote’ ziekenhuis. Iets meer huiselijkheid en een wat intiemere setting. Met het Behandelcentrum gaan we de concurrentie aan met FMT Gezondheidszorg

H U I S V E S T I N G sluiten. Dat kan pas na oplevering van het nieuw Behandelcentrum”, zegt Spronk. Enthousiast

Ada Spronk en Rik Lutgert maken deel uit van de stuurgroep voor de bouw van het nieuwe Isala Behandelcentrum.

de privé-klinieken. De behandelingen die we hier uitvoeren zijn daar ook mee te vergelijken. In het Behandelcentrum ligt de omloopsnelheid veel hoger en dus is het mogelijk om de werkprocessen beter in te richten. Het komt er op neer dat we meer patiënten kunnen behandelen in een kortere tijd. Op de OK-afdeling van het ziekenhuis is dat veel moeilijker te realiseren.” De afweging om voor modulair te kiezen werd gemaakt door het ziekenhuisbestuur. Onder andere de financiën, lees: de snelheid van bouwen, speelden daarbij een rol. Spronk: “Met de bouw van het nieuwe Isala is onze oude locatie in de binnenstad van Zwolle: ‘De Weezenlanden’, overbodig geworden. Het kost veel geld om deze locatie te onderhouden en we willen deze locatie dan ook het liefst zo snel mogelijk Modulair wil in het geval van het Isala Behandelcentrum niet direct zeggen ‘plug en play’. Specifieke, ‘op maat’-aanpassingen wordt op locatie geïnstalleerd.

Zoals gezegd: de bouw van het Behandelcentrum was een keuze van het ziekenhuisbestuur. De behandelend artsen zijn, volgens Lutgert, gaandeweg het proces steeds enthousiaster geworden. “In eerste instantie kijk je wel wat vreemd op als je hoort dat het gehele gebouw is ingericht met geschakelde units”, vult Lutgert aan. “Maar voor ons als artsen gaat het natuurlijk in eerste instantie om de kwaliteit van de OK’s. Het zijn allemaal klasse 1 OK’s, dus weet je zeker dat het aan de eisen voldoet. Specialisten voelen ook de concurrentie van de markt. Dit is voor ons een mooie mogelijkheid. Eigenlijk waren we het daar vanaf de start wel over eens. Dat neemt niet weg dat er vanaf de start veel is vergaderd over de inrichting van het gebouw. Een voorbeeld? De eindeloze discussie over de positie van de pendels. Maar dankzij de intensieve voorbereiding zijn we niet voor verrassingen komen te staan”, zegt Lutgert, die terugkijkend concludeert dat er weinig veranderingen hebben plaatsgevonden ten opzichte van de oorspronkelijke plannen. “Op de KNO-afdeling hebben we een dagdeel waarin

“In eerste instantie kijk je wel wat vreemd op als je hoort dat het gehele gebouw is ingericht met geschakelde units” we semi-steriele ingrepen bij kinderen verrichten, bijvoorbeeld amandelen knippen. Ouders mogen daarbij aanwezig zijn en meelopen. Aanvankelijk hadden wij als RVE-eenheid twijfels over de routing en de beschikbare ruimte met twee opdekruimtes tussen twee OK’s. Nu de bouw zo ver is gevorderd kunnen we zien hoe het er uit ziet en zijn de twijfels weg. Al is het natuurlijk altijd afwachten hoe het straks in praktijk daadwerkelijk loopt.” In de periode augustus-oktober gaat het Behandelcentrum proefdraaien. Na de verhuizing wordt een start gemaakt op 60 procent van de uiteindelijk capaciteit. Binnen vier weken, zo is gepland, wordt de bezetting opgeschroefd naar 100 procent. Samenwerking

Bussman heeft vaker modulaire OK´s gebouwd, maar dit is de eerste definitieve OK in deze vorm. Bij tijdelijke OK´s wordt gebouwd volgens de weten regelgeving, maar alle extra´s zijn achterwege gelaten. Bij deze ´permanente´ modulaire bouw is sprake geweest van meer eisen vanuit het ziekenhuis. Het betekent een intensief overleg tussen Bussman en het ziekenhuis en af en toe tussentijdse aanpassingen. Dat de bouw op schema ligt, is volgens Spronk en Lutgert een compliment voor beide partijen. “Wij zijn ons als ziekenhuis ervan bewust dat het ook voor Bussman de eer18

FMT Gezondheidszorg

De nieuwe SPEED bedrĳfsafwasautomaten

In oktober 2014 wordt het nieuwe Isala Behandelcentrum in gebruik worden genomen.

ste keer is, dat zij op deze manier bouwen. Omdat we koste wat kost binnen de termijn klaar willen zijn, zetten we alles op alles om de vragen van Bussman op tijd te beantwoorden. Dat zorgt natuurlijk voor druk bij onze mensen, omdat ze naast hun normale werk ook moet vergaderen en meedenken over beslissingen rond de bouw. Maar we hebben ons naar Bussman toe een stabiele partner getoond. Steeds als er vragen kwamen hebben we daar snel op gereageerd.”

CMY

Minimale ruis

Terugkijkend op het bouwproces zijn Lutgert en Spronk tot dusver tevreden. Spronk: “Het is heel belangrijk om goede procesafspraken te maken, maar ook een goede processtructuur vast te leggen. Zo zitten we bijvoorbeeld wekelijks om de tafel met de bouwende partijen. Achteraf zou je kunnen zegen dat we nog iets meer tijd hadden moeten nemen in de voorbereidingen. Nu was vaak voor het ziekenhuispersoneel en de specialisten sprake van tijdsdruk, omdat er snel beslissingen moest worden genomen in een korte tijd. Aan de andere kant heeft dat ook weer z’n voordelen: omdat sprake is van een hele korte bouwtijd zit je van aanvang af steeds met dezelfde mensen aan tafel. Veel problemen ontstaan bij personeelswisselingen. Daar was in dit geval bijna geen sprake van. Iedereen was steeds exact op de hoogte van de gemaakte afspraken. Dat zorgt voor minimale ruis op de lijn.”

Alleen bĳ Miele

Bedrĳfsafwasautomaten met verswatersysteem! • Kortste programmaduur 5 minuten • beladingsniveau‘s • Geschikt voor twee korven 500 x 500 mm • Reiniging conform HACCP DIN 10512 Info: (0347) 37 88 84 www.miele-professional.nl www.mĳnvaatwasserkiezen.nl

n FMT Gezondheidszorg

O K - T E C H N I E K

Modulair OK-wandsysteem: sneller en goedkoper Door: Wilma Schreiber

Met hun modulair OK-wandsysteem denken fabrikant Tinnemans Medical Design en verkooporganisatie Ropasystems een gat in de markt ontdekt te hebben. Beide bedrijven combineren hun expertise op het gebied van stralingsbescherming, inrichting en hermetisch sluitende schuifdeuren, en bieden klanten zo het gemak van one-stop shopping.

uim tien jaar geleden startte Paul Tinnemans zijn eigen bedrijf - Tinnemans Medical Design (TMD) - op het gebied van medische interieurs. Het bedrijf is betrokken bij diverse ziekenhuisprojecten in binnen- en buitenland, onder meer als contractpartner van Siemens Healthcare, Lamboo Mobile Medical, Berkvens en Limburgia. Een van de specialisaties van het bedrijf zijn stralingswerende wanden, bestaande uit twee lagen hoogwaardig plaatmateriaal met daartussen loodlagen van 0,5 tot 60 millimeter dikte. De wanden kunnen worden voorzien van stralingswerende kozijnen met loodglas en stralingswerende draaien schuifdeuren. Een ontmoeting met Ron Krommenhoek, ervaringsdeskundige op het gebied van hermetisch sluitende schuifdeuren voor de high-care gebieden van het ziekenhuis, leidde tot een gezamenlijk initiatief: Ropasystems. Inmiddels heeft deze samenwerking een eerste kruisbestuiving opgeleverd: een Ropasystems operatiekamerwandsysteem, dat geheel in eigen beheer wordt gefabriceerd, geleverd en geplaatst. “We signaleerden een behoefte aan een wandsysteem compleet met draaideur en hermetisch sluitende deuren en daar springen we met dit OK-wandsysteem op in”, verklaart Paul Tinnemans, directeur TMD. “De kracht is dat het een modulair systeem is. Dankzij de snelle doorlooptijd is het goed inplanbaar in het bouwproces. We zijn namelijk autonoom bij het bouwen van het systeem en kunnen makkelijk voor of na andere disciplines aansluiten.”

je ziet dan ook steeds meer OK’s die voorzien zijn van wanden met 1 of 2 millimeter lood. De knowhow met betrekking tot stralingswaarden is ruimschoots aanwezig bij TMD dankzij onze jarenlange ervaring op het gebied van radiologie en nucleaire geneeskunde.” Anderhalf jaar geleden werd het eerste OK-wandsysteem van Ropasystems geplaatst in een ziekenhuis te Dirksland. Daarna volgden al snel andere projecten, onder andere bij het Franciscus Ziekenhuis in Roosendaal. Het OK-wandsysteem van Ropasystems, in combinatie met een zekere loodinlage, kent een belangrijk voordeel ten opzichte van het vaak gebruikte loodgips. “Er hoeft niet geschroefd te worden, waardoor de kans op lekken nihil is. Waar je bij gips afhankelijk bent van de precisie van de bouwvakker die het systeem monteert, is ons systeem gegarandeerd stralingslekvrij”, aldus Tinnemans. Dat is volgens hem ook de reden geweest dat de Isala in Zwolle voor dit systeem koos. “De klinisch fysicus ziet dat er nergens in de loodlaag wordt geboord en dat er achter elke verbinding een loodveer wordt geplaatst die de naad dichthoudt. Deze zogeheten labyrintconstructie zorgt ervoor dat de straling niet verder komt.” Dankzij deze constructie kan Ropasystems ook loodglas lekvrij inbouwen; TMD is een van de twee dealers van Schott röntgenglas in de Benelux. Compleet aanbod

Gegarandeerd lekvrij

De opkomst van de hybride OK, waar naast invasieve ingrepen ook diagnostische handelingen plaatsvinden waarbij straling vrijkomt, is een gunstige ontwikkeling voor Ropasystems. Tinnemans: “Dat vergt aanpassing van de OK-wand, 20

FMT Gezondheidszorg

Ropasystems raakte bij dit project betrokken via Bussman Verhuur, waarmee al meerdere projecten gezamenlijk werden uitgevoerd, waaronder een OK-afdeling in Mont-Godinne (B) en een CT-ruimte in het Amphia ziekenhuis. “Ons OK-wandsysteem sluit naadloos aan op hun modulaire

standaard in ruim 200 kleuren, vaak volgens unieke specificaties per project. Toenemende mogelijkheden

Een lopend project betreft het Maxima Medisch Centrum in Veldhoven, waar TMD loodpanelen, loodkozijnen en deuren levert voor de ruimten van een nieuwe PET-CT-scan. “Daar zijn grote loodinlagen voor nodig. We stelden voor om de hele schil met cleanroompanelen met HPL-afwerking uit te rusten, ons prefabsysteem blijkt vaak goedkoper dan het conventionele systeem”, zegt Tinnemans. “Dankzij de modulaire opbouw is de doorlooptijd korter en dat scheelt arbeidsuren oftewel geld. Daarnaast zetten het in één keer neer, de klant heeft niet te maken met droogtijden of stank van onder andere verf.” Op dit moment zijn beide bedrijven ook al een eind gevorderd bij het Medisch Spectrum Twente in Enschede. Daar bouwen ze vijftien nieuwe OK’s en twee grote opdekruimten; twaalf van de OK’s zijn uitgerust met loodpanelen en een HPL-wandsysteem.

Automatische schuifdeuren uitgerust met 10 millimeter lood op de afdeling nucleaire geneeskunde van het Franciscus Ziekenhuis in Roosendaal.

bouw. Bussman had in de directe nabijheid van het ziekenhuis twee grote leegstaande hallen gehuurd van 4.500 vierkante meter, waar we de ruim 200 geprefabriceerde units konden afbouwen”, aldus Ron Krommenhoek, general manager van Ropasystems. “We moesten in korte tijd ons werk doen, dat kon vanwege de planning niet anders. We hebben de afzonderlijke units van de OK’s en steriele gang afgewerkt met HPL en na de koppeling van de units de OK’s verder afgebouwd.” Voor de OK’s in Isala leverde Ropasystems de schuifdeuren, wandafwerking , draaideuren, sluisjes, kozijnen en hoekafzuigingen. “We zijn in staat een compleet aanbod aan te bieden, afgestemd op de zorgmarkt. One-stop shopping is een

“Als je alles bij één partij neerlegt, heb je nooit te maken met partijen die elkaar in de weg lopen” van onze sterke punten”, aldus Krommenhoek. “Als je alles bij één partij neerlegt, heb je nooit te maken met partijen die elkaar in de weg lopen of verschillende levertijden. Ook maatverschillen behoren tot het verleden, omdat alle voor het project benodigde producten op elkaar zijn afgestemd.” Bij TMD werken allround meubelmakers. Tinnemans: “Zij kennen de grenzen en het gedrag van materialen, en kunnen alles maken, van de grond af aan.” TMD levert producten

Als het aan Tinnemans ligt, worden ook semi-OK-gebieden als traumaruimten en HCK’s voortaan voorzien van een cleanroomwand met loodinlage, met het oog op de hygiëne. “in traumaruimten heb je te maken met georganiseerde hectiek, vaak komt de patiënt in kritieke toestand aan en werken er vele mensen onder hoge druk in een beperkt gebied. Dit vergt veel van de duurzaamheid van wanden en toegangswegen. In geval van een gipswand met een antibacteriële verflaag, kunnen zich bij beschadiging van de wand makkelijk bacteriën ophopen. Ons wandsysteem is aan beide zijden afgewerkt met stootvaste hardkunststof die goed te reinigen is.” De mogelijkheden voor de inrichting van medische ruimten nemen steeds verder toe, denk aan daglichtplafonds met fotopanelen om het verblijf in scanapparaten voor patiënten te veraangenamen. En exclusieve projecten maken de uitdaging voor Tinnemans en Krommenhoek compleet: zo richtten ze de OK-trailer in voor de koning van Saoedi-Arabië, leverden ze brandwerende en inbraakwerende deuren - een unieke combinatie - voor het Rijksmuseum en werd een paardenkliniek in België voorzien van deuren en schuifdeuren, die eruitzien als een houten poort - inclusief boerderijramen - om paarden zo veel mogelijk in een voor hen vertrouwde omgeving te kunnen behandelen. Kortom, een grote diversiteit aan projecten - met medisch als gemene deler.

n FMT Gezondheidszorg

T E L E M O N I T O R I N G

auteur

Telemonitoring in Scheper Ziekenhuis

Patiënten voelen zich beter; het ziekenhuis bespaart

Door: Floor Scholten

FMT Gezondheidszorg

Nederland kent een groot aantal patiënten met chronisch hartfalen. Dat zijn er nu zo’n 150.000 maar dat aantal neemt alleen maar toe, naar verwachting met bijna vijftig procent in de komende tien jaar. De kosten die gepaard gaan met het behandelen van deze patiënten zijn een kopzorg voor zorginstellingen en zorgverzekeraars. Een dilemma dat schreeuwt om innovatieve manieren van zorg verlenen.

Telemonitoring. Een goed (en anders) georganiseerd zorgproces voor patiënten met chronisch hartfalen, ondersteund met telemonitoring, levert een aanzienlijke daling op in het aantal klinische opnames, verpleegdagen en herhaalbezoeken met (fikse) kostenbesparingen tot gevolg. Patiënten voelen zich beter en het ziekenhuis bespaart. Dat is de conclusie van een onafhankelijk onderzoek dat het Scheper Ziekenhuis in Emmen liet uitvoeren. De effecten in percentages

eel ziekenhuizen werken al aan oplossingen. Eén van die oplossingen is ‘zorg op afstand’ ofwel telemonitoring. Ongeveer 30% van de Nederlandse ziekenhuizen biedt zorg op afstand aan patiënten met hartfalen. Telemonitoring is dus niet nieuw en begint zijn weg te vinden in zorgland. Maar wat zijn de effecten ervan? En wat levert het daadwerkelijk op voor zowel patiënt als zorginstelling?

Het Drentse ziekenhuis deed de afgelopen twee jaar - na de ingebruikname van een nieuw controlesysteem - onderzoek naar de effecten van telemonitoring en de resultaten zijn meer dan positief. Dat zegt althans Wietse Veenstra, verpleegkundig specialist hartfalen en als zodanig zeer betrokken bij het onderzoek. Hij volgde twee jaar lang ruim honderd patiënten met chronisch hartfalen, waarbij werd gekeken naar het aantal opnames, het aantal polibezoeken, het aantal telefoontjes van en naar de patiënt, het ziekteverloop en, niet onbelangrijk, het kostenaspect en de patiëntbeleving. “Eerlijk, ik geloofde in eerst instantie mijn ogen niet toen ik de resultaten zag. Die waren opmerkelijk positief. Zo positief dat we besloten een onafhankelijk partij in te schakelen om het dataonderzoek, geanonimiseerd natuurlijk, nog eens dunnetjes over te doen.” Die partij was Fluent zorgadvies, tegenwoordig onderdeel van Kiwa Carity. Uit hun grondige evaluatie en analyse van de data bleek dat de resultaten nóg beter waren dan die waaraan Veenstra in eerste instantie twijfelde. Zo bleek het aantal klinische opnames van hartfalen patiënten die zorg op afstand ontvangen te dalen met 64% en het aantal verpleegdagen

met maar liefst 87%. Het aantal polikliniekbezoeken verminderde met 39% en het aantal opnames met ongeveer een kwart. Meer zorg, minder kosten

Kostentechnisch is de belangrijkste conclusie dat de werkwijze een kostenreductie van jewelste met zich meebrengt: in totaal 93% die uitgesplitst kan worden in een besparing op klinisch gebied van 47% en poliklinisch 45%. Veenstra: “We kunnen dus meer mensen zorg bieden terwijl de kosten dalen.” De vraag is nu: waar zijn deze resultaten aan te danken? Enkel aan een telemonitoringsysteem met een goede internetverbinding en wat meetapparatuur? “Nee,” zegt Veenstra, “het is niet het gereedschap zelf, maar de manier waarop je het toepast. Om het maar even kort door de bocht te zeggen: a fool with a tool is still a fool.” Het zorgpad moet kloppen

Het Scheper Ziekenhuis werkt met Motiva van Philips. “Maar dat systeem op zich is niet wat telemonitoring interessant en de moeite waard maakt”, aldus Veensta. “Telemonitoring werkt alleen, en dat wil ik heel duidelijk benadrukken, als het ingepast wordt in een goed zorgpad. Als er diverse mensen rondlopen op de hartfalenpoli die van elkaar niet weten hoe het met patiënt die en die gaat, of als de poli slechts drie dagen in de week bezet is, dan bereik je zulke resultaten niet. Hier in Emmen werken we met één hartfalen verpleegkundige die vijf dagen in de week, iedere ochtend de binnengekomen waarden van alle patiënten bekijkt. Als er afwijkingen zijn, wordt er meteen actie ondernomen. Dat kan zijn in de FMT Gezondheidszorg

T E L E M O N I T O R I N G

Wietse Veenstra. (Foto: Boudewijn Benting). vorm van een telefoontje, of soms met een bezoek aan huis.”

zondheid onverhoopt verslechtert, kan de verpleegkundig specialist snel ingrijpen.

Het werkt als volgt. De patiënten die zorg op afstand ontvangen krijgen thuis een weegschaal en een bloeddrukmeter waarmee ze iedere dag (en soms vaker) hun gewicht en bloeddruk moeten meten. Die waarden worden automatisch doorgegeven aan de hartfalenpoli. Patiënten ontvangen ook een driemaandelijkse vragenlijst die ze verplicht in moeten vullen. Het zijn vragen over hoe men zich voelt, het verloop van het ziektebeeld en dergelijke. “Het systeem biedt de patiënt echter veel meer”, zegt Veenstra. “We bieden ook (gerichte) voorlichting in de vorm van films die patiënten op hun televisie kunnen bekijken. We hebben er zo’n 25 beschikbaar. Met deze films informeren we mensen over allerlei aspecten van een gezonde leefstijl, zoals het beperken van zout en vocht en meer bewegen. Patiënten worden zich daardoor bewuster van hun aandoening en het belang van een gezonde leefstijl”.

Telemonitoring is dus vooral ook gunstig voor de patiënt. Het onderzoek toont aan dat het ziektebeeld stabieler blijft - er is minder exacerbatie en dat patiënten een significante verbetering van de kwaliteit van leven ervaren. Mensen voelen zich dankzij telemonitoring beter en veiliger.

Proactief

“Telemonitoring, zoals wij dat toepassen, is een manier van werken waarin ook educatie een belangrijke rol speelt. De patiënten die er momenteel gebruik van maken hebben er veel baat bij. Ze voelen zich veilig en ervaren een duidelijke verbetering van kwaliteit van leven.” Dat komt volgens Veenstra vooral door de proactieve manier van werken. Er wordt eerder actie ondernomen, mensen worden sneller gebeld en wanneer de ge24

FMT Gezondheidszorg

Een wetenschappelijke basis

“Natuurlijk,” zegt Veenstra, “ik geef meteen toe dat er geen sterke wetenschappelijke basis is bij dit onderzoek. Er was bijvoorbeeld geen controlegroep, maar dat neemt niet weg dat de resultaten positief zijn en zeer de moeite waard om te delen!” “Mijn grote wens is dat er financiële middelen vrij worden gemaakt om ditzelfde onderzoek (liefst wel met een controlegroep) ook elders uit te voeren om zo de resultaten met elkaar te kunnen vergelijken en een wetenschappelijk sterke basis te creëren. We moeten dit onderzoeken! Er liggen nu subsidieaanvragen en we hebben goede hoop dat er iets gaat gebeuren op dit vlak.” Veenstra vindt het belangrijk dat andere zorginstellingen kennis nemen van de resultaten en werkwijze en vooral ook van de (nieuwe) structuren die geld op kunnen leveren. “Dit is de toekomst, mits het goed uitgevoerd wordt.”

Over het Scheper Ziekenhuis Het Scheper Ziekenhuis is een algemeen ziekenhuis met een regionale functie in Emmen en de omliggende regio. Het Scheper Ziekenhuis is onderdeel van Zorggroep Leveste Middenveld en biedt een breed pakket aan medischspecialistische zorg in Zuidoost Drenthe. Dit verzorgingsgebied telt ongeveer 125.000 mensen. Het Scheper Ziekenhuis heeft 350 bedden, 1.450 medewerker, 120 specialisten, 25 arts-assistenten, 40 opleidingsplaatsen voor coassistenten en 22 poliklinieken.

MAN

www.bussman.nl

Specialist in flexibele huisvesting voor de gezondheidszorg adv. 9 x 12,8 cm:advertentie 9 x 12,8 cm

12-01-2009

adv FMT Gezondheidszorg.indd 1

Medisch elektrische scheiding met gezond verstand

11:22 03-01-14 12:47

Altijd het laatste nieuws

Compacte energiezuinige trafo(verdelers) voor medisch elektrische scheiding in geclassificeerde ruimten volgens NEN1010-7/A3 en netwerkisolatoren voor scheiding van data-installaties volgens IEC60601-1

fmtgezondheidszorg.nl Informatie: info@geveke-besturingstechniek.nl

FMT Gezondheidszorg

Z O R G V A S T G O E D

Bestuurder Jelle de Visser:

ZZG zorggroep stelde zich de vraag: Wat is houdbaar? Aanbieders in de langdurige zorg zitten midden in een veranderingsproces waarin alle zekerheden zijn weggevallen. Aan het vastgoed, tot voor kort vaak de plaats van waaruit ze hun zorg aanboden, worden in veel gevallen nu andere eisen gesteld. Hoe gaan ze om met die situatie? Bestuurder Jelle de Visser vertelt hoe ZZG zorggroep dit deed.

e veranderingen in de langdurige zorg plaatsen zorgbestuurders voor complexe vraagstukken. Zeker als ze volledig of voor een belangrijk deel gericht zijn op een residentieel zorgaanbod in de langdurige zorg. Het overheidsbeleid is gericht op extramuralisering en dit betekent dat er een dalende behoefte is aan de verpleeg- en verzorgingshuizen die de afgelopen decennia zijn ontwikkeld. Huren zorgaanbieders dit vastgoed, dan is het probleem te overzien. Is het in eigendom, dan is de oplossing niet altijd even eenvoudig, want dan moet een koper voor het vastgoed worden gevonden of moet het worden herontwikkeld. Staatssecretaris Martin van Rijn heeft al in een vroeg stadium duidelijk gemaakt dat zorgaanbieders op dit punt geen hulp van de overheid hoeven te verwachten. De overheid heeft ten principale alleen de taak om in de gaten te houden of in een bepaalde regio geen essentiële zorgvormen

verdwijnen. Primair ligt de verantwoordelijkheid voor het bieden van passende zorg bij de zorgorganisaties. In een recent interview voor Zorgmarkt voegde hij hieraan toe dat het de vraag is of de problemen die sommige zorgaanbieders hiermee hebben het gevolg zijn van het overheidsbeleid of slechts door dit beleid zichtbaar worden. De intramurale voorzieningen die in het verleden zijn gebouwd, bieden geen antwoord meer op de zorgvraag van deze tijd, stelde hij in dit interview. Hieraan voegde hij toe: ‘Wat nodig is, zijn intramurale voorzieningen die zijn aangepast op zwaardere zorgvormen. Of appartementen die worden omgezet naar zelfstandige eenheden, waar mensen een appartement kunnen huren en extramurale zorg kunnen inkopen. Dat zagen we allemaal al veel langer aankomen, maar sommigen gaan pas handelen als het te laat is.’ Internationale oriëntatie

Dit laatste geldt met nadruk niet voor ZZG zorggroep, want deze aanbieder zag de ontwikkelingen al in 2005 op zich afkomen. Bestuurder Jelle de Visser vertelt: ‘Wij namen in dat jaar een technisch failliete thuiszorgorganisatie over omdat we zagen dat het nodig was om onze extramurale kant te versterken. We keken in die tijd voor onze totale organisatie al tegen een bijna negatief vermogen aan. Het residentiële deel van ons aanbod bestond voor twee derde uit verzorgingshuiszorg en voor een derde uit verpleeghuiszorg en de Jelle de visser.

FMT Gezondheidszorg

Door: Frank van Wijck

vraag die we onszelf stelden, was: Wat is houdbaar?” Een terechte vraag, zo leerde ZZG zorggroep op basis van een internationale oriëntatie. Die oriëntatie leverde het inzicht op dat in Nederland ten opzichte van veel andere landen sprake was van een sterk overheidsgereguleerde ouderenzorg. De Visser: ‘In Duitsland bijvoorbeeld is die zorg veel meer privaat geregeld en is het aanbod dus veel meer divers. In de Mediterrane landen zorgen mensen vooral zelf voor hun ouderen, of ze hebben huispersoneel voor zorg en ondersteuning. En in Zweden was al twintig jaar geleden de stap gezet naar integratie van senioren in de maatschappij.’ De conclusie die ZZG zorggroep hieruit trok, was onontkoombaar: driekwart van het aanbod was niet toekomstbestendig. En de wijkverpleging zou sterk aan belang winnen, om te ondersteunen dat senioren langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Het huidige overheidsbeleid voor de ouderenzorg bewijst het gelijk van deze conclusie. Toekomstbestendig worden

‘We moesten stappen zetten om onze toekomst veilig te stellen en dat moesten we snel doen’, stelt De Visser. ‘Voor de extramurale zorg namen we dus die aanbieder over en brachten we tegelijkertijd de wijkverpleegkundige terug in positie. En voor de intramurale zorg moesten we ons aanbod omvormen naar kleinschalige woonvormen, gepositioneerd in de wijken.‘ De verpleeg- en verzorgingshuizen die ZZG zorg-

ZZG zorggroep Eikenhorst in Groesbeek. groep exploiteerde, waren voor dertig procent huur en voor zeventig procent eigendom. ‘Die hoge eigendomsverhouding bleek gelukkig geen onoverkomelijk probleem te zijn’, vertelt De Visser. ‘Op het moment dat de discussie hierover aan de orde was, bestonden goede regelingen om de boekwaarde van dit vastgoed te verminderen. De mogelijkheid was gecreëerd om versneld af ZZG zorggroep Zonnebaars in Nijmegen.

te schrijven op basis van de omzetting van meerbeds naar eenbeds kamers. Van die mogelijkheid hebben we gebruik gemaakt. We hebben dus tijdig ingezien dat het niet aan de orde was om te blijven investeren in verpleeg- en verzorgingshuizen en hierdoor hebben we voorkomen dat we met een grote boekwaardeproblematiek kwamen te zitten.’

Diversiteit in oplossingen

De overgang naar kleinschalig woonaanbod kan een zorgaanbieder niet alleen maken. ‘We hebben bijvoorbeeld zeshonderd beschermde wooneenheden gerealiseerd voor kwetsbare ouderen met Vestia’, vertelt De Visser. ‘En we werken ook veel samen met lokale woningcorporaties. Maar in de laatste verzorgingshuizen die we nu nog over ZZG zorggroep Meander in Wijchen.

FMT Gezondheidszorg

Z O R G V A S T G O E D hebben, gaan we toch wel zelf investeren voor de omzetting naar kleinschalige woonvormen, omdat het tempo van de woningcorporaties te laag geworden is. Zij zien zich nu geconfronteerd met een enorme heroriëntatieslag, waarin ze niet zeker weten wie de doelgroep is en of ze erin slagen hun aanbod te verkopen. Die overweging kost tijd en die tijd hebben wij niet.’ Meestal lukte het om het vastgoed een nieuw leven te geven. Een verzorgingshuis in Nijmegen wordt bijvoorbeeld verhuurd aan Stichting Studentenhuisvesting, omdat de omvang van de appartementen (twintig vierkante meter) uitstekend geschikt is voor studenten. Een ander verzorgingshuis komt vrij voor mannen die na een echtscheiding snel een nieuw appartement nodig hebben. ‘Zo zie je tal van nieuwe, creatieve impulsen van gemeenten en projectontwikkelaars en hoef je dus niet te slopen’, zegt De Visser. ‘In de beginfase hebben we wel vier panden gesloopt, omdat er toen nog voldoende financiële ruimte leek te zijn om niet verder te hoeven kijken. Woningcorporaties kochten dan gewoon de grond om die zelf te ontwikkelen. Maar die tijd is sinds de crisis voorbij. Iets wat ik geen slechte zaak vind overigens, net zomin als het gegeven dat de transitie in de langdurige zorg ons dwingt ZZG zorggroep Eikenhorst in Groesbeek.

FMT Gezondheidszorg

ZZG zorggroep Eikenhorst in Groesbeek. om uit onze comfort zone te komen. Dat is heilzaam, het dwingt je tot nadenken.’ Veel mogelijk

De Visser prijst zich gelukkig dat ZZG zorggroep bij de komst van de scheiding tussen wonen en zorg tijdig de beslissing heeft genomen om niet

als vastgoedbelegger te gaan optreden. ‘De bewoners huren hun woning van de corporatie en kopen hun zorg in bij ons’, vertelt hij, ‘zo doen we allebei waar we goed in zijn.’ Hij constateert dat in de samenwerking tussen zorgaanbieder en woningcorporatie veel mogelijk is. ‘Het was natuurlijk in de wet verboden om

De nieuwe HYGIENE bedrĳfsafwasautomaten

ZZG zorggroep Eikenhorst in Groesbeek. een zorgen een huurovereenkomst aan elkaar te koppelen’, vertelt hij. ‘Maar gaandeweg ontstaat toch jurisprudentie die je helpt om samen met woningcorporaties tot nieuwe arrangementen te komen. Maar je moet ook de gemeente mee hebben om je plannen te verwezenlijken. In de Nijmeegse wijk Dukenburg bijvoorbeeld zijn we er snel in geslaagd twee verzorgingshuizen om te zetten in zes beschermde wooneenheden. Dit lukte omdat de woningcorporaties en wij goed konden samenwerken met de betreffende wethouders. Als zij zien wat belangrijk is voor zo’n wijk, kunnen ze helpen om snel de belemmeringen weg te nemen die de ontwikkeling van zo’n project in de weg staan. Als je laat zien dat je antwoord kunt geven op vragen die in de maatschappij leven, kan ineens heel veel.’ C

Eerlijk communiceren

Besloten is geen tijdelijke voorzieningen voor de bewoners te creëren. ‘Iedere verhuizing is er een teveel’, zegt De Visser. ‘Je bouwt voor de volgende generatie, niet voor de huidige, Die zit daar helemaal niet op te wachten. En een gebouw langzaam laten leeglopen is ook geen optie, want dan hou je het niet leefbaar en exploiteerbaar. Wel kun je in je onderhoud rekening houden met het gegeven dat je vastgoed binnen een bepaalde termijn uit gebruik gaat nemen. Alles in de leefruimten moet je in die periode ruimhartig overeind houden, net zoals zaken als brandveiligheid. Maar je kunt wel beslissen het dak te repareren in plaats van te vervangen. Niet knijpen op de verkeerde plekken dus, dan begrijpen mensen veel. Natuurlijk heb je altijd lastige situaties als je mensen moet verhuizen terwijl ze dit eigenlijk helemaal niet willen, maar er is wel uit te komen als je het goed uitlegt. En tegen mensen die zich nieuw melden enkele maanden voordat een kleinschalige voorziening gereedkomt, heb je zelfs een goed verhaal. Tegen hen kun je immers zeggen dat je al op korte termijn een veel mooiere plek voor ze in het verschiet hebt.’ Communicatie is essentieel, benadrukt De Visser. ‘Maar wel communicatie op basis van de juiste, erkennende gronden. Je moet je niet verschuilen achter kabinetsbeleid, maar laten zien dat je inzet op inspelen op wat mensen willen.’

CMY

Nu, negen jaar na de eerste stappen op weg naar vernieuwing, is De Visser zo ver dat hij de meerwaarde van de ingezette verandering goed kan overzien. ‘Het is een geval van never waste a good crisis’, zegt hij. ‘Wij hebben onze crisis gelukkig al vroeg gehad. En het is nu zelfs zo dat we ernstige averij zouden oplopen als het in gang gezette overheidsbeleid niet krachtig zou worden voortgezet. Dat beleid heeft ons gedwongen tot zelfreflectie en tot het creëren van aanbod dat aansluit bij de wens van mensen tot inclusie, ook als ze kwetsbaar worden.’ n

Alleen bĳ Miele

Bedrĳfsafwasautomaten met verswatersysteem! • Kortste programmaduur 5 minuten • 85°C naspoeltemperatuur • Eﬃciënte reiniging op twee beladingsniveau's • Geschikt voor twee korven 500 x 500 mm • Reiniging conform HACCP DIN 10512 • HYGIENEplus, desinfectie conform EN ISO 15883 Info: (0347) 37 88 84 www.miele-professional.nl www.mĳnvaatwasserkiezen.nl

FMT Gezondheidszorg

M I E L E

Bedrijfsafwasautomaat met verswatersysteem de ideale oplossing voor decentrale keuken Miele presenteert een nieuwe bedrijfsafwasautomaat. Dankzij het verswatersysteem is de machine bijzonder hygiënisch en de combinatie met snelheid, laag energieverbruik en de hoge beladingscapaciteit (twee korven) zorgen ervoor dat de machine ideaal is voor steeds verder decentraliserende zorg.

ant de grote centrale keuken en spoelkeuken in verzorgings-, verpleeg- en ziekenhuizen behoren steeds vaker tot het verleden. Tegenwoordig wordt het eten zo dicht mogelijk bij de patiënt bereid. Dat doet de kwaliteit van de maaltijd toenemen, maar zorgt ook voor tijdsbesparing. Daarnaast bespaart het tijd en sneuvelt er minder servies, omdat sprake is van minder vervoer en transport door het huis”, zegt Miele marketingmanager professional, Wim Zwartkruis. Bij de nieuwe bedrijfsafwasautomaten kan men kiezen uit vijf uitvoeringen, variërend van de ‘Speed’ en ‘Speed Plus’, tot en met de ‘Briljant’,

‘Hygiëne’ en de ‘HygiënePlus’ De nieuwe Miele Professional bedrijfsafwasautomaten scoren naast hygiëne en besparing op energieverbruik punten op het gebied van snelheid met programmatijden vanaf 5 minuten tot maximaal 23 minuten. Ook met de kortste programmatijd wordt het vaatwerk hygiënisch gereinigd, zoals het Cleaning Technology Institute e.V. in Krefeld onlangs na uitgebreide tests bevestigde. Zelfs het kortste programma voldoet aan de HACCP, DIN 10512. Alleen Miele Professional biedt het beproefde verswatersysteem voor industriële afwasautomaten. Slim compleet proces

De kortste programmatijden van 5 minuten (‘SpeedPlus’) respectievelijk 8 minuten (‘Speed’) worden onder andere mogelijk gemaakt door de nieuwe, elektronische circulatiepomp. “En is er iets minder haast, dan kan men kiezen voor een ander menu. De machine doorloopt het complete programma, van het voorspoelen tot en met het reinigen en naspoelen en tot slot het drogen. In dat hele proces gebruikt de machine drie keer 2,5 liter schoon water”, aldus Zwartkruis. “Met een capaciteit van 8,5 KW verwarmt deze innovatieve pomp het water al wanneer het in de spoelruimte stroomt. Hierdoor is er in iedere reinigings- en spoelfase snel vers en schoon water beschikbaar. Vaatwerk en bestek en glazenworden snel hygiënisch schoon in de nieuwste bedrijfsafwasautomaten van Miele Professional met verswatersysteem. 30

FMT Gezondheidszorg

Door: Gerrit Tenkink foto’s: miele

En omdat de machine beschikt over een koud- en warmwater aansluiting is het energiegebruik laag te noemen in vergelijking met andere systemen. De machine spoelt koud voor en gebruikt vervolgens warm water voor het hoofdprogramma en het naspoelen. Bij het versnelde proces (‘Speed’en ‘Speedplus’, red.) wordt het afgekoelde schone water van het naspoelen weer gebruikt voor de volgende voorspoelbeurt. Een slimme manier om water te besparen en dus ook energie.” Energieverbruik

De verkorte programmaduur zorgt ook voor een duidelijk lager energieverbruik ten opzichte van de vorige generatie bedrijfsafwasautomaten: zo verbruikende programma’s ‘Kort’ en ‘Universeel’ nog maar 0,1 kWh per charge: ongeveer de helft van het stroomverbruik tot nu toe. Ook de korte programmatijden – waarvoor een krachtstroomaansluiting en warmwateraansluiting van 65˚ Celsius vereist zijn, voldoen aan alle gestelde eisen. De reinigingscapaciteit van de nieuwe modellen is ten opzichte van de vorige generatie 20 procent hoger. En zelfs bij de kortste programmatijden kunnen tegelijkertijd twee korven per charge conform de HACCP (DIN 10512) worden gereinigd. Bovendien kan in de nieuwe, flexibele standaard draadmanden aanzienlijk meer vaatwerk worden gereinigd - tot wel 456 borden per uur. Daarnaast zijn deze nieuwe bedrijfsafwasautomaten met verswatersysteem nu geschikt voor twee kunststof korven van 50 x 50 centimeter, die tot

De nieuwe bedrijfsafwasautomaten met verswatersysteem zijn ware blikvangers in elke professionele keuken. nu toe alleen in tank-spoelsystemen konden worden gebruikt. Bedieningsgemak

Ook het design van de nieuwe bedrijfsafwasautomaten zet een nieuwe norm. Zo is het elegante nieuwe bedieningspaneel vervaardigd uit naadloos RVS.” En omdat in de zorg veel meerdere mensen de machine moeten kunnen bedienen hebben we de bediening eenvoudig gelaten. Door middel van een touch-bediening kan een keuze worden gemaakt uit elf (model ‘Speed’) respectievelijk dertien (model ‘SpeedPlus’) programma’s, en bovendien geeft het display in het midden van het bedieningspaneel informatie over het gekozen programma – steeds in de gewenste taal. De drie meest gebruikte programma’s kunnen als favoriet worden opgeslagen en via een snelkeuzetoets zeer snel worden geselecteerd. Doordat zich op het bedieningspaneel geen uitstekende knoppen en schakelaars meer bevinden, kan het paneel bijzonder gemakkelijk en hygiënisch worden gereinigd. Het schakelpaneel dient tegelijker-

De nieuwe bedrijfsafwasautomaten met verswatersysteem van Miele zijn voorzien van de WFK-sticker. tijd voor het openen en sluiten van de deur. Maar het bedieningsgemak gaat verder. Het EasyOpendeursluitingssysteem maakt het mogelijk om nog vaatwerk in de machine te plaatsen wanneer het programma al loopt, zonder dat daarvoor het programma moet worden stopgezet. Verder zijn de nieuwe bedrijfsafwasautomaten uitgerust met een nieuwe ingebouwde waterontharder, met gepatenteerd zoutreservoir met een capaciteit van 2 kilogram. Dit bevindt zich in de deur en niet meer onder in de spoelruimte. Daardoor kan men het zout gemakkelijk navullen, zonder te hoeven bukken, ook wanneer de machine volledig beladen is en zonder omslachtig uittrekken van het onderrek. Inbouw

De nieuwe modellen van Miele zijn de eerste industriële afwasautomaten die perfect in een bestaande keukenopstelling kunnen worden geïntegreerd. Een doorlopende sokkellijst wordt namelijk niet meer door de inbouw onderbroken. Zonder accessoires kunnen de bedrijfsafwasautomaten met verswatersysteem met een maximale inbouwhoogte van 88 centimeter aan diverse werkhoogten worden aangepast. Met hun witte of RVS ommanteling zijn de nieuwe apparaten ware blikvangers in iedere keuken en zijn ze Miele marketingmanager professional, Wim Zwartkruis: “Deze machine is met name geschikt voor de decentrale spoelkeuken, afdelingskeukens in verpleeg- en ziekenhuizen en keukens in kleinschalige woonvormen.”

geschikt voor ergonomische vrijstaande of ingebouwde opstelling, maar hebben ze ook de huiselijke uitstraling die vaak in een kleinere, decentrale keuken of kleinschalige woonvorm gewenst is. Zoals eerder gezegd: de machine is uitermate geschikt voor decentrale keukens, afdelingskeukens in verpleeg- en ziekenhuizen en keukens in kleinschalige woonvormen, waar geen sprake is van een continue afwasproces. “Zo kun je de machine ook gebruiken om de vuile afwas te verzamelen. Pas op het moment dat de machine vol is, laat je het programma lopen. Het voordeel daarvan is ook dat de machine, alleen water en energie verbruikt op het moment dat hij draait. Dat is anders dan bijvoorbeeld bij een tankmachine, die doorlopend het water op temperatuur moet houden en dus, zolang hij stand-by staat, ook energie verbruikt”, zegt Zwartkruis, die tot slot vermeldt dat de specialisten van Miele altijd een advies op maat geven. “Afhankelijk hoe de dagindeling er uit ziet en hoe groot de afdeling is; we komen graag langs om een oplossing en advies op maat te geven.” n Designprijs Slechts drie maanden nadat de eerst nieuwe bedrijfsafwasautomaten op de markt kwamen, ontving Miele Professional de gerenommeerde iF design award 2014. Voor de jury was doorslaggevend dat deze apparaten er niet alleen elegant uitzien, maar ook het dagelijks werk van de gebruiker aanzienlijk vergemakkelijken. De prijs werd op 28 februari bij BMW in München overhandigd. De jury was met name gecharmeerd van de vele innovaties die de bediening van de nieuwe apparaten gemakkelijker maken en het aantal handelingen reduceren. Als voorbeelden daarvan noemt de jury de nieuwe manier om de deur te openen: AutoOpen en het zoutreservoir in de deur, waardoor zout gemakkelijk staand bijgevuld kan worden – ook als het apparaat vol is en zonder dat het onderrek uitgetrokken hoeft te worden. Het elegante nieuwe bedieningspaneel met centraal gepositioneerde display met doorlopend roestvrijstalen oppervlak is eenvoudig te bedienen en schoon te maken. De drie programma’s die het meest gebruikt worden, kunnen als favoriete programma’s opgeslagen en met een voorkeurtoets zeer snel gekozen worden. Overige criteria voor de prijs waren de korte programmatijden, hygiënische resultaten en grote capaciteit van deze nieuwe generatie apparaten. Meer informatie over deze prestigieuze designprijs is te vinden op: www.ifdesign.de.

FMT Gezondheidszorg

H uisvesting

buitenland

Gezondheidscentra in Zuid Afrika

Mashishimale Clinic toont positieve ontwikkeling auteur

Gezondheidscentrum Mashishimale.

Door: Barry van der Graaf en Leo van Namen

FMT Gezondheidszorg

In 2011 verscheen in FMT een artikel over de ontwikkelingen van de gezondheidszorg in Limpopo, een noordoostelijke provincie in Zuid Afrika. FMT sprak toen met John Ruiter, die in 1982 naar Zuid Afrika emigreerde en sindsdien betrokken is bij de bouw en exploitatie van gezondheidszorgvoorzieningen. Voorafgaand aan een volgende ontmoeting in januari 2014 was aan hem de vraag gesteld of er nog â&#x20AC;&#x2DC;wat te melden was voor FMTâ&#x20AC;&#x2122;. Dit resulteerde in een rondleiding in het gezondheidscentrum van Mashishimale.

Dienstwoningen op het terrein van de kliniek. Bouw Mashishimale Clinic

Het centrum is 3 jaar geleden in gebruik genomen na een bouwtijd van 1 jaar. De bouw werd gefinancierd door een publiek/private samenwerking van het Limpopo Department of Health and Social Development en de Palabora Foundation. Het departement investeerde 6 miljoen ZuidAfrikaanse Rand, Palabora 7 miljoen. Naar de toenmalige koers van de Rand betekent dit een totale bouwsom van circa 1.300.000 euro. Dit voor Nederlandse begrippen laag bedrag krijgt een ander perspectief, wanneer dat bijvoorbeeld in verhouding wordt gezien met het Zuid Afrikaanse minimumloon van nog geen € 150,00 per maand. Het totale terrein is 25.000 m2 groot, waarvan 30% is bebouwd. Het bebouwde deel bestaat uit het gezondheidscentrum en een aantal dienstwoningen. Woonruimte bieden is een secundaire arbeidsvoorwaarde om de verpleegkundige stafleden aan het centrum te binden. Palabora Foundation/Palabora Mining Company

et bezoek werd een interessante kennismaking met ontwikkelingen van de gezondheidszorg in Zuid-Afrikaanse rural areas, woongebieden voor de zwarte bevolking. De keuze van dit centrum was mede bepaald door de toepassing van “antimicrobial copper Cu+”, een innovatieve technologie waarbij aanraakbare oppervlakten in brons worden uitgevoerd. Aan een eerder in FMT verschenen artikel (editie 2013-8/9) over de kiemwerende werking van koper, wordt nu een aansprekend praktijkvoorbeeld toegevoegd.

De financier Palabora Foundation werd opgericht in 1986 en is actief in de lokale sociaaleconomische ontwikkeling in een straal van 50 km rond Phalaborwa. Phalaborwa is een stad gelegen direct naast het Kruger National Park, van waaruit men ook toegang heeft tot de wildtuin. Via de Palabora Foundation realiseert de Palabora Mining Company haar maatschappelijk investeringsprogramma, “direct in lijn met de core business van de mijn”. Vanuit deze ambitie is de veelvuldige toepassing van brons in de kliniek tot stand gekomen. ‘Positive marketing opportunity’ wordt gezien als het rendement van de investeringen, waarbij wordt benadrukt dat de toepas-

sing van koper plaatsvindt op basis van wetenschappelijk bewezen effecten. Er zijn hiervoor gezamenlijke researchprojecten uitgevoerd met de wereldwijd werkende Copper Development Association. Desinfecterende werking van koper

In de afgelopen 10 jaar blijkt omvangrijk wetenschappelijk onderzoek de antibacteriële werking van koper overtuigend te hebben aangetoond.

Aan de kopermijn gelieerde private financier ziet de effectieve toepassing van antibacterieel koper als hun ‘winstdoel’. Schematisch is de werking weergegeven in afbeelding 3. Uit diverse publicaties blijkt dat op koperen deurkrukken, schakelaars, WC-brillen, stoelen enz. het aantal bacteriën voor meer dan 97% worden gedood. Gevolgen van bijvoorbeeld een besmette hand, die gemiddeld op 7 oppervlakten bacteriën achterlaat, worden te niet gedaan. De werking is onderzocht voor meer dan 20 bacteriesoorten, waaronder Legionella en MRSA. Onderzoek op een intensive care afdeling, waar aanraakbare oppervlakten zijn vervangen door koper, toonde een vermindering van het aantal infecties met meer dan 40%. Voor degenen die zich verder in onderzoeksresultaten en toepassingen willen verdiepen is veel informatie te vinden op de websites van de Copper Development Association: www.copper.org en www.antimicrobialcopper.com. Toepassingen blijken wereldwijd inmiddels plaats te vinden en voor wie referenties dichter bij huis wil zoeken, in het UMCG Cancer FMT Gezondheidszorg

H uisvesting

buitenland van de zwaarte, naar een level 1, 2, of 3 ziekenhuis, kwalificaties voor respectievelijk een lokaal, districts-, of academisch ziekenhuis. Toegang tot de kliniek is voor de bewoners van Mashishimale gratis, evenals een eventueel noodzakelijk ambulancevervoer naar een nabijgelegen (15 km) ziekenhuis. De exploitatie wordt bekostigd door het departement. Dagelijks komen er circa 120 patiënten naar de kliniek. Technische voorzieningen en

“Her en der om oneffenheden en vee heenrijden”.

onderhoud

Chris Kruger (Palabora Foundation) en Midas Xhai (Hoofd kliniek). Centre in Groningen zijn ook bronzen deurkrukken toegepast (www.copperbenelux.org). Eerstelijns dagcentrum

Bij het bouwmanagement betrokken John Ruiter (Sakhiwo Health Solutions) en Chris Kruger (Palabora Foundation), verzorgden samen met de hoofdverantwoordelijke verpleegkundige Midas Xhai een rondleiding door de kliniek. Het

Mashishimale Clinic voorziet 120 patiënten per dag van gratis 1e lijns gezondheidszorg centrum is een eerstelijns voorziening in dagbehandeling, waarbij de zorg en behandeling worden geleverd door gekwalificeerde verpleegkundigen. Moeder en kindzorg zijn samen met HIV/ AIDS-preventie de dominante specialismen van het centrum. Natuurlijke bevallingen vinden er plaats, gecompliceerde en medisch specialistische behandelingen en onderzoek gaan, afhankelijk Wachtgebied met handgemaakte koperen stoelen.

Bij binnenkomst vallen in het wachtgebied de door een koperslager vervaardigde stoelen direct op. Verder bij de rondleiding blijken veel aanraakbare oppervlakten ook in koper uitgevoerd. Naast deze overduidelijke prioriteit blijkt ook op andere gebieden te zijn ‘doorgedacht’ wat innovatieve technologie betreft. Bijvoorbeeld wordt het afvalwater met een zogenaamd Lilliput systeem, (http://lilliputsewagesystems.com) gezuiverd, waarbij het water wordt hergebruikt voor de tuin. Water wordt geleverd door een gemeentelijke dienst, met een geboorde waterput als backup. 70% van het terrein is onbebouwd en bestaat voornamelijk uit de tuin. Gezien de temperatuur is het hier zomers onmogelijk iets te telen, maar in de winterperiode levert de tuin groenten en

Aids Awareness program “Prevention today saves lives tomorrow” boekt succes in regio waar 25% van de bevolking geïnfecteerd is. fruit. De tuin wordt onderhouden door een HIV/ AIDS-volunteergroup en de producten komen ter beschikking van patiënten. Het onderhoudsbudget bedraagt 2% van de vervangingswaarde. Het dagelijks onderhoud wordt verzorgd door een regionaal onderhoudsteam, in dienst van het departement. Provinciale en lokale bedrijven worden ingeschakeld voor speciale onderhoudstaken. Diverse aanraakbare elementen in koper.

Ontwikkelingen in rural areas

Zoals aan het begin van dit artikel opgemerkt, het gezondheidscentrum is gebouwd in een woongebied voor de zwarte bevolking, een zogenaamd rural area. Vanaf de geasfalteerde weg vanuit Phalaborwa verandert het wegoppervlak bij het naderen van Mashishimale in een onverharde weg. Vervolgens moeten we her en der om oneffenheden in de weg en loslopend vee heen rijden, voordat we bij de kliniek aankomen. Onze gastheer wijst op de vooruitgang die in dergelijke regio’s thans wordt geboekt. In het dorp worden stenen huizen gebouwd, stenen die in een eigen fabriekje aan de rand van het dorp worden gefabriceerd. Er is een postagentschap in het dorp, waar de bewoners een eigen postbus hebben. Als je een huis opgebouwd uit golfplaten en afvalmateriaal kan verruilen voor een stenen huisje en, na een eerder verbod daarop, nu een eigen postadres hebt, zal dat als een verbetering worden gevoeld. En last but not least is de toegang tot de gezondheidzorg wellicht de belangrijkste vooruitgang uit de afgelopen jaren. Het is in Zuid Afrika onmogelijk niet geconfronteerd te worden met de HIV en aids. Met een infectiepercentage van 25% en het hoogste niveau van de armoede in het land, staat de Limpopo provincie voor een bijzondere uitdaging. Tegen deze achtergrond is het regionale Ba-Phalaborwa Aids Awareness program opgesteld, dat inmiddels officieel is erkend als een van de meest effectieve programma’s. Aangespoord door het motto “Prevention today saves lives tomorrow”, zet de Mashishimale kliniek belangrijke stappen op de lange weg die Zuid Afrika met de ontwikkeling van de gezondheidzorg nog te gaan heeft.

n 34

FMT Gezondheidszorg

M edische

fotografie

3D-foto’s geven betrouwbaar beeld van aangezichtsveranderingen

Door: Radboudumc

3D-foto’s zijn een betrouwbare manier om veranderingen van het aangezicht voor en na een operatie te meten. Dat is een van de conclusies van Bram van Loon, die promoveerde bij de afdeling Mond-, Kaak- en Aangezichtschirurgie van het Radboudumc. Hij deed onder meer onderzoek bij patiënten met schisis en patiënten die een kaakoperatie ondergingen.

en operatie aan het gezicht, vooral aan de neus, kan iemands aangezicht flink veranderen. De neus staat immers midden in het gezicht, waardoor elke verkleining, verandering of reconstructie direct zichtbaar is. Wel zo prettig als chirurgen zouden kunnen voorspellen hoe het gezicht eruit gaat zien na een operatie, zodat patiënten vooraf een goed beeld kunnen krijgen van het resultaat. Stereofotogrammetrie kan daarbij helpen, constateert Bram van Loon in zijn promotieonderzoek. “Stereofotogrammetrie is een manier om 3D-gegevens van het gezicht te verkrijgen, in dit proefschrift met name van de neus”, legt hij uit. “Bij deze methode maken we foto’s met zes digitale camera’s vanuit verschillende hoeken. De beelden worden vervolgens samengevoegd tot één beeld. Vergelijk het met zo’n speelgoedkijker, een View-Master. Die legt ook verschillende plaatjes over elkaar heen waardoor een 3D-beeld ontstaat.”

gebruikgemaakt van 3D-fotografie. Wij wilden kijken in hoeverre 3D-foto’s betrouwbaar zijn.” Van Loon maakte eerst bij vrijwilligers 3D-foto’s op verschillende momenten, om te kijken of deze vergelijkbaar en nauwkeurig genoeg waren voor klinisch gebruik. Dat bleek het geval; vooral de gebieden van het voorhoofd en de neus waren betrouwbaar te vergelijken. Daarna onderzocht hij de klinische mogelijkheden van 3D-fotografie bij onder meer schisispatiënten voor en na een

Objectieve weergave

Tentstokken van het gezicht

Van Loon vergeleek verschillende operaties die invloed hebben op de buitenkant van de neus, zoals schisis- en kaakoperaties: “Deze operaties worden al veel langer gedaan, maar er werd nooit

Het onderzoek van Van Loon maakt deel uit van een groter 3D-project van de afdeling Mond, Kaak- en Aangezichtschirurgie van het Radboud umc, dat in 2005 is gestart om de beeldvorming van weke delen, bot en tanden steeds betrouwbaarder te maken. “In de toekomst willen we patiënten een goed beeld kunnen geven van de veranderingen in hun gezicht na een operatie, de neus is daar een onderdeel van. Dan kunnen ze vooraf een betere afweging maken. Als je bot gaat verplaatsen, verandert er ongetwijfeld iets aan het gezicht. Het zijn de tentstokken van het gezicht. Elke verandering is meteen te zien.”

3D-foto’s geven een objectieve weergave van de postoperatieve resultaten neuscorrectie. De 3D-foto’s gaven een objectieve weergave van de postoperatieve resultaten. Verder stelde hij vast dat de beschreven operaties de symmetrie van het gezicht inderdaad aanzienlijk verbeteren.

Grote groepen

De 3D-methode blijkt betrouwbaar genoeg om mensen op meerdere momenten te fotograferen en op basis daarvan conclusies te trekken, stelt Van Loon. “We hebben nu enkel gekeken bij een kleine groep patiënten, maar we willen natuurlijk liefst grote groepen vergelijken met verschillende operateurs en verschillende operatietechnieken. Dat doen we in vervolgonderzoek.” n FMT Gezondheidszorg

KORT NIEUWS

Europees Parlement vernieuwt actieplan e-health Het Europees Parlement (EP) heeft ingestemd met het eHealth Actieplan 2014-2020 van de Europese Commissie. Het EP wil met dit plan toewerken naar volledig gebruik van digitale oplossingen in de gezondheidszorg systemen van Europa. Onder leiding van Eurocommis-

2resist® ceiling system

saris Neelie Kroes gaat de commissie nu werken aan internationale e-healthnormen. Ook zullen standaarden, protocollen en procedures ontwikkeld worden om het Europese ehealthverkeer in goede banen te leiden. n

De Nieuwe Normen-app De Nieuwe Normen-app geeft een overzicht van de nieuwste gepubliceerde normen in veertien vakgebieden waaronder Zorg en Welzijn. Gebruikers kiezen de normen waarover zij op de hoogte willen blijven en ontvangen volgens NEN automatisch een melding wanneer

er nieuwe normen zijn verschenen. De app geeft verder informatie over normen, zoals de titel, status, publicatiedatum en omschrijving. Verder is er ook een preview van de normen te bekijken. De app is beschikbaar voor Android en iOS.

Technologie in functie van zorg Niko Nederland en Niko Projects – beide nu al deel van de Niko Group – bundelen hun krachten vanaf 1 juni 2014. Niko Nederland breidt zo zijn activiteiten uit naar de zorgsector. Op 3 februari verhuisde Niko Nederland van Gorinchem naar een grotere locatie in Vaassen. Sinds kort heeft het bedrijf een nieuw pakket: Niko Care: een geïntegreerd pakket waarmee men in de instelling alle zorgen automatiseringssystemen, zoals een elektronisch zorgdossier, toegangscontrole, verpleegoproep, camerabewaking, centraal beheert. De Fusion-software geeft volledige controle. 36

FMT gezondheidszorg

Niko Care gebruikt de taal en de terminologie van de zorgsector en integreert altijd de laatste evoluties. www.niko.eu/nlnl/niko n

Faay Vianen B.V. introduceert 2resist® ceiling system: een flexibel plafondsysteem met een uitzonderlijk hoge brandwerendheid. Dit nieuwe product biedt een brandwerendheid van minstens 2 uur, plus een reserve van 10%. Het is geschikt voor zowel nieuwbouw als renovatie; voor droge, natte en hygiënische ruimten. Het systeem bevat innovatieve plafondpanelen die autonoom – exclusief de bovenliggende constructie – garant staan voor de ongekend hoge brandwerendheid. Deze panelen (500 x 500 mm. werkend) worden door speciaal opgeleide en gecertificeerde monteurs bevestigd in een verdekte, vrijdragende ophangconstructie met een grote overspanningscapaciteit. Bijkomend voordeel is dat de panelen ook geluidwerend en thermisch isolerend zijn. Voor meer informatie: www.faay.nl n

Validatie stoomsterilisatoren Het RIVM heeft het rapport ‘Validatie van stoomsterilisatoren in de Nederlandse Ziekenhuizen: stand van zaken’ gepubliceerd. Uit het onderzoek van het RIVM blijkt dat de validaties van de stoomsterilisatoren vaak onvoldoende zorgvuldig worden uitgevoerd. Hierdoor kan niet altijd worden vastgesteld dat alle medische hulpmiddelen van het ziekenhuis effectief gesteriliseerd worden en veilig zijn om opnieuw te gebruiken. www.nen.nl n

Pathologie Kennemer Gasthuis krijgt keurmerk De vakgroep pathologie van het Kennemer Gasthuis (KG) heeft de accreditatie behaald van de stichting CCKL. Dat betekent dat het ziekenhuislaboratorium voldoet aan de strenge kwaliteitseisen van deze organisatie. De CCKL zet zich in voor de kwaliteit van laboratoria en laboratoriumonderzoek in de gezondheidszorg. De afdeling pathologie van

het KG is uitgebreid getoetst door de CCKL. Daarbij werd gelet op o.m. de werkprocessen. Hoe zijn die werkprocessen vastgesteld, is er een systeem voor verbetering geschreven etc. Ook is er gekeken naar de technische en analytische competenties en de scholing van de medewerkers. n

Medicijnverdeelwagen wint Innovatie Award Een gebruiksvriendelijke, efficiënte en intelligente medicijnverdeelwagen met toedieningsregistratie; zo kan de Alphatron Mobile intelligent careStation (AMiS) in het kort omschreven worden. Dit is het winnende product van de Innovatie Award Zorg & ICT 2014. De jury vindt de AMiS op-

vallend omdat de innovatie bestaande technologieën slim samenbrengt. Het wordt in zijn geheel een goed doordacht, mobiel werkstation dat verder gaat dan alleen een computer op wielen. De jury gaf een score van 75% van het maximaal haalbare puntenaantal. (www. alphatronmedical.com)

Medicijnverdeelwagen wint Innovatie Award Als eerste ziekenhuis in Nederland heeft het Maastricht UMC+ het BREEAM-NL-certificaat voor duurzaamheid ontvangen. Vorige maand werd een drie sterren BREEAM-NL Nieuwbouw Ontwerpcertificaat verstrekt aan de nieuwbouw Verheylaan 10. Dit betekent

dat een ‘very good’ –label is behaald. Het gebouw aan de Verheylaan is het laatste in een nieuwbouw- en renovatieproject met onder meer kantoor-, zorg-, en laboratoriumfuncties. www.mumc.nl/actueel/nieuws n

Led verlichting is inmiddels ook een goed alternatief om de huidige verlichting in sanitaire ruimten te vervangen. Trilux biedt verschillende led oplossingen voor badkamers en toiletgroepen met energiebesparingen tot wel 65%. In bijna alle gevallen kunnen de armaturen worden voorzien van aanwezigheidsdetectie voor een nog grotere energiebesparing. www.trilux.com n

Online-polikliniek Suikerplein Kinderen met diabetes mellitus en hun ouders onderhouden vanaf nu contact met het Albert Schweitzerziekenhuis via de online-polikliniek Suikerplein. In deze beveiligde internetomgeving kunnen gezinnen gemakkelijk contact leggen met hun behandelaars en met elkaar. De website biedt ondersteuning in de periode tussen de consulten in. De periodieke bezoeken aan de kinderarts, verpleegkundige, psycholoog en diëtist veranderen niet. Suikerplein is door het Radboudumc in Nijmegen ontwikkeld. Het programma werd opgezet samen met het Kinder Diabetes Centrum in Nijmegen en polikliniek kinderdiabetes Diatime van het Albert Schweitzer ziekenhuis. www.asz.nl/professionals/nieuws n

Hoe past u techniek toe voor betere zorg?

Zusteroproepsysteem Voor het eerst in Nederland worden de Responder 4000 en de Responder 5 van Rauland geïntroduceerd. Rauland is marktleider in Noord- en Zuid-Amerika op het gebied van zusteroproepsystemen en heeft in Stöpler haar strategische partner in de Benelux gevonden. Het systeem maakt gebruik van de laatste ontwikkelingen op het gebied van IPcommunicatie. Dit systeem bevordert de goede communicatie tussen patiënt en verpleger. Naast een noodoproep en verzoek tot assis-

Led oplossingen voor sanitaire ruimten

tentie functie kan de afnemer een eigen functie-indeling maken. Dat houdt in dat de afnemer het zusteroproepsysteem kan aanpassen voor haar eigen doelgroep. Een academische ziekenhuis, een polikliniek of een verpleeghuis kan zo haar eigen wensenpakket samenstellen. www.stopler.nl

De komende jaren verandert de zorg ingrijpend, zowel voor de cliënt als de zorgmedewerker. Verandering is noodzakelijk door bezuinigingen, personeelstekorten en de vergrijzing. Het is van belang dat hier op de juiste manier wordt ingespeeld. Juist omdat de (technische) mogelijkheden onbeperkt zijn, is het zaak dat men alleen datgene doet wat bijdraagt aan betere zorg. DWA kan u helpen de juiste keuzes te maken. www.dwa.nl n FMT Gezondheidszorg

E nergieopwekking

Stookinstallaties: Aan de slag voor 2017 Vanaf 1 januari 2017 moeten alle middelgrote stookinstallaties voldoen aan de emissie-eisen in het Activiteitenbesluit. Dat heeft consequenties voor nagenoeg elke middelgrote stookinstallatie. Zo voldoet bijvoorbeeld op dit moment ongeveer de helft van de aardgasgestookte stoom- en verwarmingsketels groter dan 1.000 kW nog niet aan de NOx-eis. Het is daarom belangrijk om nu te inventariseren wat de nieuwe emissie-eisen in het Activiteitenbesluit voor uw bedrijf betekenen.

anaf 1 januari 2017 moeten alle middelgrote stookinstallaties (<50 MWth) aan de emissie-eisen in hoofdstuk 3.2 van het Activiteitenbesluit voldoen. De eisen gelden dan niet alleen meer voor nieuwe stookinstallaties, maar voor alle ketels, motoren en gasturbines. Dus ook die van voor 1 april 2010. Dit is eveneens het geval

voor stookinstallaties die tot 1 januari 2014 onder de NOx-emissiehandel vielen. Nu de NOx-emissiehandel is beĂŤindigd, moeten ook deze stookinstallaties vanaf 1 januari 2017 aan de NOx-emissie-eisen in het Activiteitenbesluit voldoen. De consequenties van de nieuwe emissie-eisen zijn afhankelijk van het type en de leeftijd van de stookinstallatie. Voor veel bestaande stookinstallaties blijven de consequenties van de nieuwe eisen beperkt tot het tijdig uitvoeren van een nieuwe emissiemeting om aan te tonen dat aan de emissie-eis wordt voldaan. Maar er zijn ook stookinstallaties waar maatregelen nodig zijn, zoals aanpassing van de branders of het motormanagementsysteem. In uitzonderingssituaties moet de stookinstallatie zelfs worden vervangen of moet er een rookgasreiniging worden geĂŻnstalleerd. Hierna volgt per type installatie een inschatting van de consequenties van de emissie-eisen voor bestaande installaties. De emissie-eisen die gaan gelden kunt u vaststellen met het hulpmiddel ABees. Installaties gestookt op niet-standaard brandstoffen

Hoofdstuk 3.2 van het Activiteitenbesluit is uitsluitend van toepassing op het stoken van stan38

FMT Gezondheidszorg

Door: de redactie

daard brandstoffen. Standaard brandstoffen zijn: aardgas, propaan, butaan, biogas (uit vergisting), gasolie, halfzware olie, biodiesel, houtpellets en biomassa. Voor andere brandstoffen, zoals procesgassen en kolen, geldt de vergunningsplicht en zijn de emissie-eisen in het Activiteitenbesluit voor middelgrote stookinstallaties niet van toepassing. De emissie-eisen volgen dan uit de vergunning. Stookinstallaties die minder dan 500 uur per jaar in bedrijf zijn

De emissie-eisen voor middelgrote stookinstallaties gelden niet voor stookinstallaties die minder dan 500 uur per jaar in bedrijf zijn. Op basis van een urenteller of het brandstofverbruiksmeter moet echter wel kunnen worden aangetoond dat de installatie minder dan 500 uur per jaar in bedrijf is. Dat betekent dat als er geen urenteller of brandstofmeter aanwezig is, deze alsnog geplaatst moet worden. En als dat niet mogelijk is moet de installatie aan de NOx-emissie eisen voldoen. Hierbij wordt opgemerkt dat op dit moment in het Activiteitenbesluit nog is opgenomen dat de 500-uursregeling uitsluitend geldt voor noodvoorzieningen. Er is een wijziging van het Activiteitenbesluit voorzien waarmee de 500-uursregeling voor alle middelgrote stookinstallaties geldt met uitzondering van dieselmotoren.

Overige gasmotoren

Voor gasmotoren onder de 2.500 kWth en biogasmotoren geldt dat de NOx-emissie-eis in het Activiteitenbesluit strenger is dan die voorheen in het Bees A/B. Voor de meeste motoren in deze categorie geldt dat ze waarschijnlijk aan de emissie-eisen kunnen voldoen door aanpassing van het motormanagementsysteem. Neem hiervoor contact op met de leverancier of installateur. De SO2-eis voor het stoken van biogas wordt meestal gehaald, omdat H2S voor verbranding van het biogas wordt verwijderd om corrosie te voorkomen. Dieselmotoren

Stoom- en verwarmingsketels kleiner dan 1.000 kWn

Voor ketels kleiner dan 1 MWn geldt niet de overgangstermijn tot 2017 om aan de emissie-eisen te voldoen, maar gelden de emissie-eisen pas bij brandervervanging. Zolang de branders niet vervangen worden, is er nog geen actie nodig om aan emissie-eisen te voldoen. Aardgasgestookte ketels vanaf 1.000 kWn geplaatst na 30 april 1998

De NOx-emissie-eisen voor aardgasgestookte ketels van na 30 april 1998 worden in het Activiteitenbesluit niet aangescherpt. In 2017 blijven dezelfde eisen gelden als die volgden uit het Bees A/B. Dat betekent dat normaal gesproken deze installaties niet aangepast hoeven te worden om aan de emissie-eisen te voldoen. In het kader van Bees A/B was het mogelijk om op basis van een typekeuring aan te tonen dat aan de emissie-eis werd voldaan. Deze mogelijkheid bestaat onder het Activiteitenbesluit niet meer. Als er geen emissiemeetrapport aanwezig is, moet als nog voor 2017 een emissiemeting worden uitgevoerd. Dit kan vanuit kosten oogpunt het beste gecombineerd worden met een keuring. Overige ketels

Voor overige ketels geldt dat niet zonder meer duidelijk is welke maatregelen getroffen moeten worden om aan de emissie-eisen te voldoen. Belangrijk is om zo spoedig mogelijk met de leverancier te kijken welke branderaanpassingen noodzakelijk zijn. In sommige situaties, zoals bij vlamkeerketels, zal het altijd niet mogelijk zijn om door aanpassingen te voldoen aan de emissieeisen. In die gevallen zal de ketel vervangen moe-

ten worden en is het zeker van belang om op tijd aan de slag te gaan. Aardgasgestookte gasmotoren vanaf 2.500 kWth

Om aan de NOx-emissie-eis in het Activiteitenbesluit te voldoen, moet de gasmotor zijn uitgerust met een rookgasreiniger. Veel van deze installaties zijn op dit moment al voorzien van een rookgasreiniger, omdat de rookgassen worden gebruikt voor CO2-bemesting. Op dit moment is het niet verboden om de rookgasreiniger uit te zetten als er geen CO2-bemesting plaatsvindt. Vanaf 1 januari 2017 is dat niet meer toegestaan en moet worden aangetoond dat de gasmotor de emissieeis nooit overschrijdt. Dat kan door een continue emissiemeetsysteem te plaatsen. Dat brengt echter veel kosten met zich mee, omdat er dan jaarlijks parallelmetingen moeten worden uitgevoerd door een geaccrediteerd laboratorium. Een goedkopere mogelijkheid is om op basis van de registratie van het ureumverbruik aan te tonen dat aan de emissie-eis is voldaan. Daarvoor is het wel noodzakelijk om het ureumverbruik tijdens een emissiemeting te bepalen in relatie tot het aardgasverbruik. Bij controle op het voldoen aan de emissie-eis kan dit kental vermenigvuldigd met het jaaropgave van het aardgasverbruik naast de ureumfacturen worden gelegd. Het Activiteitenbesluit stelt voor deze motoren ook een CxHyemissie-eis. Dat betekent dat er voor 2017 in ieder geval een CxHy-emissiemeting moet worden uitgevoerd. Naar verwachting zullen de meeste motoren aan deze eis voldoen. Wanneer dat niet het geval is zal aanpassing van het motormanagementsysteem noodzakelijk zijn. Neem hiervoor contact op met de leverancier of installateur.

Om te voldoen aan de NOx-emissie-eisen voor dieselmotoren is een rookgasreiniger noodzakelijk. Wanneer deze ontbreekt zal op zo kort mogelijke termijn moeten worden gestart met het ontwerp en de bouw van een reiniger. Door de samenstelling van de brandstoffen die onder hoofdstuk 3.2 van het Activiteitenbesluit gestookt mogen worden, wordt aan de SO2-emissie-eis voldaan. Bij een goede verbranding zonder roetvorming geldt dit ook voor de stofemissie-eis. Gasturbines

Bestaande gasturbines voldoen doorgaans niet aan de NOx-emissie-eisen die vanaf 2017 gaan gelden. Het is daarom belangrijk om samen met de leverancier/installateur te kijken welke mogelijkheden er zijn om aan de NOx-emissie-eisen te kunnen voldoen. Daarbij kan gedacht worden aan een hogere mate van stoominjectie, retrofit van DryLowNOx of het plaatsen van een rookgasreiniger (SCR). Overige installaties

Voor overige installaties geldt dat niet zonder meer duidelijk is welke maatregelen getroffen moeten worden om aan de emissie-eisen te voldoen. Belangrijk is om zo spoedig emissiemetingen uit te laten voeren en dan samen met de leverancier/installateur te kijken welke maatregelen noodzakelijk en haalbaar zijn. Overigens geeft het Activiteitenbesluit geen emissie-eisen voor ovens, procesfornuizen, drogers en thermische olieketels. De NVTG besteedt in de loop van 2014 aandacht aan dit onderwerp in de vorm van een zogenoemde â&#x20AC;&#x2DC;bijleerâ&#x20AC;&#x2122; bijeenkomst.

n FMT Gezondheidszorg

N O R M E R I N G

Expertgroep ´Normtoepassing Medische Elektrische Toestellen´ i.o. door: de redactie

NEN Zorg & Welzijn ontvangt met regelmaat vragen over normen voor Medische Elektrische Toestellen. Het gaat bijvoorbeeld om vragen over elektrische veiligheid van deze apparatuur en over interpretatie van de basisnorm Medische Elektrische Toestellen.

eze vragen hebben ertoe geleid dat er in 2014 een Expertgroep ‘Normtoepassing Medische Elektrische Toestellen’ wordt opgericht. Iedere belanghebbende partij wordt uitgenodigd om deel te nemen aan deze expertgroep en ervaringen en kennis te delen. Expertgroep ‘Normtoepassing Medische Elektrische Apparatuur’ i.o.

De groep krijgt een sterke relatie met de normcommissie Medische Elektrische Toestellen. Ze zal bestaan uit experts op het gebied van medische elektrische apparatuur die ervaring hebben met het werken met de toepasselijke normen of

zich er verder in willen verdiepen en ervaringen willen uitwisselen. Doel is gericht kennis te bundelen en het Nederlandse standpunt te versterken. Aan de expertgroep wordt een adviseur gekoppeld, die ervaring heeft met het begeleiden van partijen op dit gebied en die bekend is met de werkwijze van NEN als neutraal orgaan zonder belang. Ook worden knelpunten en ervaringen met elkaar uitgewisseld. Het staat de partijen verder vrij om inhoudelijk commentaar te leveren op bestaande normen en/of de normen die nog in ontwikkeling zijn. Dit commentaar wordt ter advies aangeboden aan de normcommissie Medische Elektrische Toestellen. De normcommissie behoudt het recht op het uiteindelijke commentaar en de uiteindelijke stemming. Er zal terugkoppeling plaatsvinden naar de expertgroep, zodat de partijen weten wat er met het commentaar is gebeurd. De normcommissieleden hebben ervaring met normen en zullen in voorkomende gevallen vanuit de expertgroep om advies gevraagd worden. Inschrijving en informatie

NEN nodigt iedere belanghebbende partij op het gebied van medische elektrische toestellen uit deel te nemen aan deze expertgroep. Aanmelden kan tot 1 mei 2014. Voor meer informatie over deze groep en de mogelijkheid om deel te nemen, dan contact worden opgenomen met NEN Zorg & Welzijn (015 2690 342 of ellen.drop@nen.nl). n 40

FMT Gezondheidszorg

B E D R I J V E N I N D E X Adviesbureau

Fleminglaan 10 2289 CP Rijswijk Postbus 1211 2280 CE Rijswijk T: +31 (0)88 - 374 0000 F: +31 (0)88 - 374 0010 E: contact@deerns.nl I: www.deerns.nl _______________________________

A. P. (Alex) de Block de Block Consultant Duizendblad 16 - 8607 EA Sneek T: +31 (0)6 417 480 88 F: +31 (0)8 471 990 78 E: alex@deblockconsultant.nl I: www.deblockconsultant.nl _______________________________

Goudsbloemvallei 31 Postbus 417- 5201 AK ‘s-Hertogenbosch T: (073) 641 13 00 / F: (073) 642 43 16 I: www.swebru.nl _______________________________

DWA installatie- en energieadvies Duitslandweg 4 2411 NT Bodegraven T: 088 – 163 53 00 E: dwa@dwa.nl I: www.dwa.nl ______________________________

Volantis B.V. Sint Jansweg 20c (Villa Flora) Postbus 470 5900 AL VENLO T: 077 - 351 55 51  F: 077 - 354 87 41  E: venlo@volantis.nl _______________________________

alarmering Valstar Simonis Veraartlaan 4 2288 GM Rijswijk T: 070 307 22 22 F: 070 307 22 07 E: rijswijk@valstar-simonis.nl I: www.valstar-simonis.nl _______________________________

VAN LOOY GROUP NV Noordersingel 19 B – 2140 Antwerpen T: +32 3 235 35 08 E: info@vanlooy.com I: www.vanlooy.com _______________________________

EGM adviseurs Wilgenbos 20 3311 JX Dordrecht T: +31(0)78 633 06 60 E: info@egm.nl I: www.egm.nl T: twitter@EGMarchitecten.nl _______________________________

Twynstra Gudde Postbus 907 3800 AX Amersfoort T: 033 4677777 F: 033 4677666 E: info@tg.nl I: www.twynstragudde.nl _______________________________

OK Consultancy Nederland (OKCN) Postbus 2102 5202 CC ’s-Hertogenbosch T: (0)73 62 34 381 E: info@okcn.nl I: www.okcn.nl

2 double you bv Nieuweweg Noord 314B-15 3905 LX Veenendaal Tel. 0318-66 88 44 Mail: info@2doubleyou.nl Web: www.2doubleyou.nl _______________________________

Smits van Burgst Raadgevend Ingenieursbureau Baron de Coubertinlaan 8 2719 EL Zoetermeer T: 079-3427147 E: info@smitsvanburgst.nl W: smitsvanburgst.nl

airconditioning

New Bridges (Softamed Nederland B.V.) Calandstraat 44 3316 EA Dordrecht T: (078) 654 87 87 F:(078) 654 87 88

architecten

RS |Roeleveld-Sikkes Architects Alexanderstraat 1 2514 JL Den Haag T: +31 70 346 9508 F: +31 70 361 7442 E: office@roeleveld-sikkes.eu I: www.roeleveld-sikkes.eu _______________________________

Trane Airconditioning B.V. Postbus 58 3760 AB SOEST T: +31 35 6039 300 _______________________________

Carrier Airconditioning Benelux BV  Rijndijk 141  2394 AG Hazerswoude-Rijndijk  T: +31 (0) 71 – 341 71 11   E: info@carrier.nl  I: www.carrier.nl/klimaatoplossingen _______________________________

afbouw (droge)

Fermacell BV Loonse Waard 20 6606 KG Wijchen Postbus 398 6600 AJ Wijchen T: +31 (0)24 649 51 11 F: +31 (0)24 649 51 26 E: fermacell-nl@xella.com I: www.fermacell.nl

Artès architecten Hereplein 6 Postbus 949 9700 AX GRONINGEN T: 050-318 21 02 E: info@artes.nl I: www.artes.nl _______________________________

EGM architecten Wilgenbos 20 3311 JX Dordrecht T: +31(0)78 633 06 60 E: info@egm.nl I: www.egm.nl T: twitter@EGMarchitecten.nl _______________________________

de Jong Gortemaker Algra Las Palmas, Wilhelminakade 310 3072 AR Rotterdam Postbus 51113 3007 GC Rotterdam T: 0102973030 E: info@djga.nl I: www.djga.nl

FMT Gezondheidszorg

B E D R I J V E N I N D E X cleanrooms Alberts & Van Huut B.V. Keizersgracht 169 1016 DP Amsterdam T: +31 (0) 20 - 6220082 E: info@albertsenvanhuut.nl I: www.albertsenvanhuut.nl _______________________________

Cleanroom Combination Group bv Postbus 87, 5570 AB Bergeijk T: 0497 - 55 65 65 E: info@cleanroomcg.nl I: www.cleanroomcg.com

communicatie 2 double you bv Nieuweweg Noord 314B-15 3905 LX Veenendaal Tel. 0318-66 88 44 Mail: info@2doubleyou.nl Web: www.2doubleyou.nl

BESCHERMINGSTRANSFORMATOREN

Mpluz Kerkhofstraat 21 - 5554 HG Valkenswaard T: 040 - 20 89 227 - F: 040 - 20 89 245 E: Info@Mpluz.nl I: Mpluz.nl

corRosiebescherming Geveke Besturingstechniek Barajasweg 60 - 1043 CP Amsterdam Postbus 820, 1000 AV Amsterdam T: 020-5829111 / F: 020-5822496 E: info@geveke-besturingstechniek.nl

BOUWMANAGEMENTBUREAU

Blygold Nederland B.V. Postbus 10, 3991 KA Houten, T: 030 634 43 10 F: 030 634 43 11

Besam Nederland B.V., Postbus 8155, 6710 AD Ede T: 0318 - 69 89 69 E: info@besam.nl I: www.besam.nl _______________________________

Metaflex Doors Europe Postbus 300 - 7120 AH Aalten Nederland tel: +31 (0)543-477333 fax: +31 (0)543-477222 I: www.metaflex.nl _______________________________

Berkvens B.V. Postbus 2 - 5710 AA - Someren T: 0493 49 91 11 F: 0493 49 62 95 E: info@berkvens.nl _______________________________

Boon Edam Nederland B.V. Postbus 26, 1135 ZG Edam Ambachtstraat 4, 1135 GG Edam T: 0299 38 08 08 F: 0299 37 28 59 I: www.boonedam.nl _______________________________

Limburgia Utiliteitsdeuren B.V. Postbus 65, 5710 AB Someren Broekstraat 1, 5711 CT Someren T: 0493 441 410 - F: 0493 441 429 E: info@limburgia.nl I: www.limburgia.nl

domotica

Van Dorp zorg en welzijn Koraalrood 161 - 2718 SB Zoetermeer 0900-9070707 I: www.vandorpzorgenwelzijn.nl

elektrotechniek

deuren InterBouwconsult bv. Duwboot 9 - 3991 CD Houten T: 030 6361009 E: info@interbc.nl I: www.interbouwconsult.nl

BRANDWEREND GLAS

VETROTECH SAINT-GOBAIN BENELUX Hulsenweg 21, 6031 SP Nederweert Postbus 15, 6000 AA Weert T: +31 (0)495-57 44 35 F: +31 (0)495-57 44 36 I: www.vetrotech.nl

FMT Gezondheidszorg

Vestiging Doorwerth Record Automatische Deuren B.V. Cardanuslaan 30 Postbus 67, 6865 ZH Doorwerth T 026-3399777 F 026-3399770 info@record-automatischedeuren.nl www.record-automatischedeuren.nl Vestiging Oosterhout Record/Van Nelfen Deurtechniek Houtduifstraat 6 Postbus 565, 4900 AN Oosterhout T 0162-447720 F 0162-447730 _______________________________

Vari-Doors Schuifdeursystemen gedistribueerd door: Berkvens B.V. tel. +31 (0) 493 499 911 Limburgia B.V. tel. +31 (0) 493 441 410 _______________________________

KONE Deursystemen B.V. Accustraat 21, Veenendaal Postbus 94, 3900 AB Veenendaal T: 0318 - 53 23 33 F: 0318 - 53 23 39 E: deursystemen@kone.com I: www.kone.com/nl _______________________________

Bender Benelux BV Takkebijsters 54 - 4817 BL BREDA T: +31-76-5878713 F: +31-76-5878927 E: benderbenelux@benderbenelux.com I: http:/www.benderbenelux.com _______________________________

ITBB Toppers in techniek. It Dok 19 - 8447 GL HEERENVEEN T: 0513-650088 E: info@itbb.nl I: www.itbb.nl _______________________________

E.ON Benelux Dr. Holtroplaan 2-28 - 5652 XR Eindhoven I: www.eon.nl/zakelijk

facilitymanagement

hang- en sluitwerk

Egemin Consulting NV Baarbeek 1 - 2070 Zwijndrecht T: +32 3 641 12 12 F: +32 3 641 13 13 E: info@egemin.be I: www.egemin.com

ASSA ABLOY Nederland B.V. Postbus 40 - 4940 AA Meerval 3 - 5 - 4941 SK Raamsdonksveer T: +31 (0)88 - 639 46 00 F: +31 (0)88 - 639 46 75 E: info@assaabloy.nl I: www.assaabloy.nl

GEBOUWBEHEERSYSTEMEN

huisvesting

Priva Zijlweg 3, 2678 LC De Lier Postbus 18, 2678 ZG De Lier T: +31 (0)174 522 600 F: +31 (0)174 522 700 E: contact.priva@priva.nl I: www.priva.nl ______________________________

Sauter Building Control Nederland BV Postbus 20613, 1001 NP Amsterdam T: 020 - 587 67 00 I: www.sauter-controls.com ______________________________

Honeywell Building Solutions Lange Amerikaweg 55, 7332 BP Apeldoorn Postbus 243, 7300 AE Apeldoorn T: + 31 (0) 55 549 499 F: + 31 (0) 55 542 728 E: Info.hbs.nl@honeywell.com I: www.honeywell-buildingsolutions.nl

GROOTHANDEL

Technische Unie B.V. Bovenkerkerweg 10-12 1185 XE Amstelveen Postbus 900 1180 AX Amstelveen T: 020 - 545 03 45 F: 020 - 545 02 50 E: communicatie@technischeunie.com I: www.technischeunie.com

Wagenbouw B.V. Rivierdijk 2 - 3361 AP Sliedrecht Postbus 98 - 3360 AB Sliedrecht T: 0184 – 411 766 E: info@wagenbouw.nl I: www.wagenbouw.nl _______________________________

Grontmij Nederland B.V. De Holle Bilt 22 - 3732 HM De Bilt T: +31 30 220 79 11 E: info@grontmij.nl I: www.digitaaldossierzorgvastgoed.nl _______________________________

Bussman Verhuur B.V. IJzerwerf 1 - 6641 TK Beuningen T: 024 - 6790100 F: 024 - 6790101 E: info@bussman-verhuur.nl I: www.bussman.nl

ICT

luchtbehandeling

Royal HaskoningDHV George Hintzenweg 85 Postbus 8520 3009 AM Rotterdam www.royalhaskoningdhv.com

it & software

Ultimo Software Solutions bv Waterweg 3 - 8071 RR Nunspeet T: +31(0)341 – 423737 F: +31(0)341 – 421172 E: info@ultimo.net I: www.ultimo.net/nl

KLIMAATPLAFONDS

MEDISCHE APPARATUUR

klimaattechniek

Mindray Medical International Drs. W. van Royenstraat 8 3871 AN Hoevelaken The Netherlands T: 033-25 44 911 - F: 033-25 34 280 Mobile: 06-12 333 467 _______________________________

ITBB Toppers in techniek It Dok 19 - 8447 GL HEERENVEEN T: 0513-650088 E: info@itbb.nl I: www.itbb.nl

Detron Healthcare Solutions Postbus 313 - 4940 AH Raamsdonksveer T: 073 - 750 15 32 E: info.healthcare@detron.nl

Ingenieursbureau Wolter & Dros B.V. Rijksstraatweg 59 -7231 AC Warnsveld T: 0575 - 58 15 00 F: 0575 - 52 91 22 I: www.wolterendros.nl

HygroTemp B.V. Edvard Munchweg 25 - 1328 MA Almere T: +31(0)36 5383020 F: +31(0)36 5377551 E: info@hygrotemp.nl I: www.hygrotemp.nl

Interalu Nederland BV. Seeligsingel 7 - 4811 CN Breda T: 0031 – (0)76 513 99 97 F: 0031 – (0)76 514 19 79 E: : info@interalu.eu I : www.interalu.eu

landschapsarchitecten

ingenieursbureaus

Altena Group Postbus 135, 5140 AC Waalwijk Keurweg 10, 5145 NX Waalwijk T: (+31) 0416 670 700   F: (+31) 0416 670 709  E: post@altena.com _______________________________

MTD Landschapsarchitecten Postbus 5225 5201 GE ’s-Hertogenbosch T: 073-6125033 F: 073-6136665 E: vandenakker@mtdls.nl I: www.mtdls.nl

Toshiba Medical Systems Nederland Postbus 119, 2700 AC Zoetermeer Zilverstraat 1, 2718 RP Zoetermeer T: 079- 368 99 99 F: 079-3689090 E: tmsnl@tmse.nl I: www.toshiba-medical.nl _______________________________

Stöpler Instrumenten & Apparaten B.V. Middenwetering 1, 3543 AR Utrecht Postbus 2445, 3500 GK Utrecht T: 030 264 49 11 F: 030 261 37 66 E: info@stopler.nl I: www.stopler.nl FMT Gezondheidszorg

B E D R I J V E N I N D E X MEDISCHE PERSLUCHT

Berko Kompressoren Havenweg 14 - 6603 AS Wijchen T: 024 - 641 11 11 - F: 024 -642 15 72 E: info@berko-perslucht.nl I: www.berko.eu _______________________________

Partner van Dräger BOGE KOMPRESSOREN B.V. Spaceshuttle 8B, 3824 ML Amersfoort T: +31 33 456 15 86 F: +31 33 453 01 36 E: benelux@boge.com I: http://www.boge.com/nl _______________________________

MEDISCHE PRODUCTEN

B.Braun Medical B.V. Postbus 659, 5340 AR Oss Euterpehof 10, 5342 CW Oss T: +31 (0)412 67 24 11 F: +31 (0)412 67 24 90 E: info.bbmnl@bbraun.com I: www.bbraun.nl

MEDISCHE VACUUM

C-AIR Technics BV Elleboog 12 6713 KP Ede T: 0318-647115 F: 0318-647713 E: info@c-air.nl I: www.c-air.nl

ontwikkelaar

BAM Utiliteitsbouw bv Contactweg 60 1014 BW Amsterdam T: (020) 410 84 10 F: (020) 410 84 11 E: noordwest@bamutiliteitsbouw.nl I: www.bamutiliteitsbouw.nl

MEDISCHE gassen

Forehand Netwerken Driemanssteeweg 174 3084 CB Rotterdam T: 010-240 41 21 / F: 010-240 41 20 E: info@forehand.nl I: www.forehand.nl

NOODSTROOM Linde Healthcare Benelux De keten 7 Postbus 325, 5600 AH Eindhoven T: +31 40 28 25 825 - F: +31 40 28 16 875 I: www.linde-healthcare.nl

_______________________________

OPLEIDINGEN

Hogeschool Rotterdam G.J. de Jonghweg 4-6 3015 GG Rotterdam T: 010 794 48 90 I: http://gezondheidszorgtechnologie.nl

OPERATIEKAMERS

NETWERKINFRASTRUCTUREN C-AIR Technics BV Elleboog 12 - 6713 KP Ede T: 0318-647115 - F: 0318-647713 E: info@c-air.nl I: www.c-air.nl

Vokes-Air BV Nijverheidsweg 15, 3401 MC IJsselstein Postbus 309, 3400 AH IJsselstein T : 088-8653427 - F : 088-8653400 E : infonl@vokesair.com www.vokesair.com

Cleanroom Combination Group bv Postbus 87, 5570 AB Bergeijk T: 0497 - 55 65 65 E: info@cleanroomcg.nl I: www.cleanroomcg.com

Brecon International Postadres: Postbus 555 Kroonstraat 6 4870 AN Etten-Leur T: 31 (0)88 287 46 46 E: info@breconinternational.com I: www.breconinternational.com

Dräger Medical Netherlands B.V. Postbus 874 - 2700 AW Zoetermeer T: +31 793 464 800 F: +31 793 422 747 E: gms@draeger.com I: www.gasmanagementsystems.nl _______________________________

Vanguard Healthcare Rob van Liefland Benelux & Nordic E: rvanliefland@vanguardhs.com M: +31 6 54 78 58 76 W: www.vanguardhs.com

oproepsystemen

Verkerk Groep Postbus 49 - 3330 AA Zwijndrecht T: 078 610 77 00 E: info@verkerk.com I: www.verkerkgroep.nl

PARKEERVOORZIENINGEN

_______________________________

medische gassendistributie systemen

Dräger Medical Netherlands B.V. Postbus 874 2700 AW Zoetermeer T: +31 793 464 800 F: +31 793 422 747 E: gms@draeger.com I: www.gasmanagementsystems.nl

FMT Gezondheidszorg

Elinex Power Solutions Wolweverstraat 15 2984 CE Ridderkerk T: +31 180 415 711 E: info@elinex.com I: www.elinex.com

Interflow De Stek 15 1771 SP Wieringerwerf T. (0227) 60 28 44 F. (0227) 60 31 65 info@interflow.nl www.interflow.nl

Spark Nieuwstraat 4 - 2266 AD Leidschendam T: 070-3177005 E: info@spark-parkeren.nl I: www.spark-parkeren.nl

PERSOONSBEVEILIGING SYSTEMEN

Ooperon Mijkenbroek 25 4824 AA Breda T: + 31 76 57 230 30 M: + 31 6 53 590 486 I: www.ooperon.nl

sanitair

Sanitair Consultancy Nederland Van Abcoudehof 73 3911 BM RHENEN T: 06 -204 241 51 veening.scn@veening.org

TOEGANGSTECHNIEK

TOTAALINRICHTING

Vacuümpompen / vacuüminstallaties

Becker Druk- en Vacuümpompen B.V. Postbus 573, 8440 AN Heerenveen Eurolaan 11, 8466 SM Nijehaske T: 0513-651800 / F: 0513-651855 E: info@beckerdvp.nl I: www.beckerdvp.nl

verlichting

Philips Nederland B.V. Divisie Lighting Postbus 90050 - 5600 PB Eindhoven T: Licht infoservice: +31 (0) 40 27 87 500 E: lichtmail@philips.com I: www.lighting.philips.nl

stralingswering

wandbekleding

Vescom Nederland B.V. Sint Jozefstraat 20, 5753 AV Deurne Postbus 70, 5750 AB Deurne T: +31 493 350 767 F: +31 493 350 779 E: nederland@vescom.com I: www.vescom.nl

wasmachines

Miele Professional Postbus 166, 4130 ED Vianen T: 034-73 78 884 F: 034-73 78 429 www.miele-professional.nl E: professional@miele.nl

waterbehandeling

INTEC shielding Waarderweg 44, 2031 BP Haarlem Postbus 141, 2000 AC Haarlem T: 023 531 9039 / F: 023 531 4821  E: intec@intos.nl I: www.intec.nl

Rooms For Care bv Postbus 87 - 5570 AB Bergeijk De Waterlaat 2 – 5571 MZ Bergeijk T +31 (0)497 – 55 61 11 E info@rooms-for-care.nl I www.rooms-for-care.nl

Waldmann B.V. Lingewei 19 - 4004 LK Tiel T: +31-344-631019 F: +31-344-627856 I: www.waldmann.com

verpleegoproep

_______________________________

BWT Nederland B.V. Energieweg 9, 2382 NA Zoeterwoude T +31 (0)88 750 90 00 F +31 (0)88 750 90 90 www.bwtnederland.nl _______________________________

telecare systemen

Tunstall Healthcare Oslo 28 - 2993 LD Barendrecht T :0180-696 696 / F: 0180- 696 699 E: marketing@tunstall.nl I: www.tunstall.nl

Heijneman Medical BV Postbus 408 3400 AK IJsselstein T: 088 11 81 000 / F: 088 11 81 081 E: info@heijnemanmedical.nl I: www.heijnemanmedical.nl _______________________________

THERMOHARDENDE KUNSTSTOFFEN

Bolidt Kunststoftoepassing BV Nijverheidsweg 37 3341 LJ Hendrik Ido Ambacht T: 078 - 684 54 44 E: info@bolidt.nl / I: www.bolidt.nl

ADT Fire & Security Hoofdkantoor Vlierbaan 6-12 2908 LR Capelle aan den IJssel T: +31(0)88 - 260 28 99 F: +31(0)88 - 260 24 90 M: +31(0)6 – 525 35 302 E: dvzijl@tycoint.com I: www.adtfireandsecurity.nl

vloeren

INTOS interieurmakers Waarderweg 44, 2031 BP Haarlem Postbus 141, 2000 AC Haarlem T: 023 531 9039  F: 023 531 4821 E: intos@intos.nl I: www.intos.nl

Pure Water Group Korte Hei 3 4714 RD Sprundel T: 0165 348 252 F: 0165 348 254 I: www.purewatergroup.com

Nora flooring systems B.V. Belgiëstraat 14 5171 PN Kaatsheuvel T: 0416-286140 I: www.nora.com/nl

FMT Gezondheidszorg

COLOFON

AGENDA

VTDV TD

MEI

SEPTEMBER

ISSA/INTERCLEAN Amsterdam 6 – 9 mei 2014, RAI, Amsterdam Inlichtingen: www.rai.nl

Vakbeurs Facilitair & Gebouwbeheer België 3 september 2014, Expo, Antwerpen Inlichtingen: www.holapress.com

VTDV congres, De architect & ingenieur “IN TEAM” met de bouwheer 9 mei 2014, “De Soeverein”, Lommel Inlichtingen: www.vtdv.be Vakbeurs Welkom in de zorg 14 – 15 mei 2014, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.welkomindezorg.nl

JUNI Vakbeurs Gebouwbeheer 4 – 6 juni 2014, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.vakbeursgebouwbeheer.nl Nationaal Congres Sanitaire Technieken 11 juni 2014, Stadszaal De Flint, Amersfoort Inlichtingen: www.tvvl.nl Nationaal Congres Gastvrijheidszorg 2014 12 juni 2014, Reehorst, Ede Inlichtingen: www.zorgmetsterren.nl

NVTG Golf Event 12 september 2014, Scherpenbergh Lieren Inschrijven vanaf juni via www.nvtg.nl Dutch Green Building Week 22 – 26 september 2014, Inlichtingen: www.dgbc.nl

OKTOBER World of Technology & Science 30 september – 3 oktober 2014, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.hetinstrument.nl NVTG Najaarsstudiedag 2 oktober 2014, Ambt van Nijkerk, Nijkerk Inlichtingen: www.nvtg.nl 12de Nationale Cleanroom Dag 8 oktober 2014, Congrescentrum Spant!, Bussum Inlichtingen: www.vccn.nl IFHE congres 12 – 16 oktober 2014, Buenos Aires, Argentinië Inlichtingen: www.ifhe.info

Dé TVVL-Techniekdag 2014 29 oktober 2014, Kasteel De Vanenburg, Putten Inlichtingen: www.tvvl.nl Infosecurity 2014 29 – 30 oktober 2014, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.infosecurity.nl

NOVEMBER Aqua Nederland 4 – 6 november 2014, Evenementenhal Hardenberg Inlichtingen: www.aquanederland.nl Medica 2014 12 – 15 november 2014, Düsseldorf Inlichtingen: www.medica.de

DECEMBER Topics in Intensive care 10 – 11 december 2014, Congreshotel de Werelt, Lunteren Inlichtingen: www.topicsinic.nl

JANUARI 2015 Klimaatvak Gorinchem 27 – 29 januari 2015, Evenementenhal, Gorinchem Inlichtingen: www.klimaatvak.nl

FMT Gezondheidszorg wordt gemaakt met medewerking van o.a. NVTG, VTDV en KIVI NIRIA. FMT Gezondheidszorg verschijnt 10x per jaar.

Eindredactie: Wim van Gurp FMT komt tot stand met redactionele medewerking van: Ir. René Drost CEIM Mw. B. (Barry) S. van der Graaf W. (Wim) van Gurp H. (Henk-Jan) Hoekjen Prof. dr. ir. J (Jos) Lichtenberg Dr. ir. M. (Masi) Mohammadi Ing L. (Leo) van Namen Ing. G. (Fred) T.J.M. Penders Ir. H. (Henk) C. Postema G. (Gabriël) van Neerven Drs. F (Floor) Scholten W. (Wilma) Schreiber G. (Gerrit) Tenkink F. (Frank) van Wijck W. (Wim) Wijdenes Fotografie: Peter Bouritius. e.a. Vormgeving: Peter Bouritius Advertenties: T +31 (0)513 68 48 08 E sales@fmtgezondheidszorg.nl Medische Technologie: Jacques Beelen T +31 (0)6 51108895 Cross Media Nederland 010-742 19 41 Gezondheidszorg@crossadvertising.nl www.crossmedianederland.com Druk: Scholma Druk ISSN 1873 - 8877

Abonnementen: Nederland: e 110,00 België e 117,50 Buiten Europese Unie: e 169,50

19,29

Losse nummers e 15,95

2 double you

Metaflex Doors Europe

Bussman Verhuur

Miele Professional

Geveke Besturingstechniek

Pon Power

Gira 7

Swisslog Healthcare

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Tinnemans Medical Design

Lamit Installatietechniek

Vanguard Healthcare Solutions Ltd

FMT gezondheidszorg Gezondheidszorg

Volg FMT Gezondheidszorg via Twitter: twitter.com/fmtmagazine

Uitgever: Cor van Litsenburg

ADVERTENTIE-INDEX

FMT Gezondheidszorg is een uitgave van: Van Litsenburg BV Eendenven 14 5646 JN Eindhoven T +31 (0)40 29 30 186 M: +31 (0)653 310657 E info@fmtgezondheidszorg.nl I www.fmtgezondheidszorg.nl

Een abonnement kan op elk gewenst moment ingaan. Een abonnement wordt automatisch verlengd, tenzij tenminste twee maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk wordt opgezegd.

Disclaimer: Van Litsenburg BV heeft deze uitgave op de meest zorgvuldige wijze samengesteld. Van Litsenburg BV en haar auteurs kunnen echter op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de gegevens. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op de informatie in deze uitgave.

Advies Conceptontwikkeling Architectuur Projectmanagement

Huisvesting. Vanzelfsprekend.

2doubleyou.nl

Verder kijken dan de deur breed is Alle denkbare oplossingen De hermetisch sluitende schuifdeursystemen van Metaflex Doors voldoen aan de strengste en meest actuele normen. Bovendien leveren wij voor iedere situatie met zijn specifieke eisen een maatwerkoplossing. Door onze voeling met de markt en wat er in de wereld om ons heen gebeurt, zijn wij in staat onze opdracht足 gevers maximaal te ontzorgen. Met duurzame innovaties en een professioneel serviceapparaat. Wilt u ook een sluitend verhaal? Kijk op www.metaflex.nl of bel 0543 - 477 333.