Νοηματικές σχέσεις – Διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις Κριτήριο για την αναγνώριση μιας νοηματικής σχέσης δεν πρέπει να είναι μόνο το είδος της διαρθρωτικής λέξης – φράσης αλλά κυρίως το περιεχόμενο των ιδεών και ο λογικός δεσμός που τις διέπει.
1. Αντίθεση – εναντίωση. Η μία ιδέα αντιτίθεται στην άλλη ή στις προηγούμενες. Λέξεις – φράσεις: αλλά, όμως, ωστόσο, ενώ, από την άλλη πλευρά, αντίθετα, παρά, μολαταύτα, στον αντίποδα, πέρα από αυτά όμως, αν και, μόνο που, εντούτοις, παρ’ όλα αυτά, ακόμη κι αν, και όμως, μολονότι, παρόλο που, από τη μια … από την άλλη, απεναντίας, δε συμβαίνει όμως το ίδιο, εξάλλου, παρά το ότι, διαφορετικά, ειδάλλως, αλλιώς, αντίστροφα, όχι μόνο…αλλά και, όχι μόνο δεν…μα ούτε, κτλ…. 2. Αιτιολόγηση . Η μία ιδέα αιτιολογεί τις άλλες ή τις προηγούμενες. Λέξεις – φράσεις: γιατί, διότι, αφού, μια που, καθώς, εξαιτίας, ένας ακόμη λόγος είναι, το φαινόμενο οφείλεται, παράγοντες που συμβάλλουν επιβοηθητικά…, αν κοιτάξουμε βαθύτερα, στις ρίζες του φαινομένου, θα δούμε ότι…, κύρια αιτία είναι…, ανάμεσα στα αίτια …ξεχωριστή θέση κατέχει…, σοβαρό επίσης αίτιο θεωρείται…, ένας ακόμη λόγος είναι το γεγονός ότι…, κύριος (βασικός, πρωταρχικός, καθοριστικός, ουσιαστικός, θεμελιώδης) παράγοντας είναι…, αν….γνωρίζει μεγάλη ανάπτυξη είναι γιατί…, ο ρόλος ….είναι πράγματι καθοριστικός για…, εξετάζοντας τον οικονομικό (κοινωνικό, πολιτικό, πνευματικό, ψυχικό) τομέα διαπιστώνουμε ότι…, εκτός από αυτό όμως και ….αποτελεί…, πάρα πολλές παράμετροι στην υπόθεση …είναι συνυφασμένες με…, δεν πρέπει όμως να αγνοούνται και οι οικονομικές (κοινωνικές, κτλ) αιτίες, ένας άλλος παράγοντας για τη διαμόρφωση (ανάπτυξη, όξυνση, διόγκωση, εμφάνιση) είναι…, η εξήγηση που δίνεται από ειδικούς επιστήμονες για την αύξηση (διόγκωση, κτλ) …τα τελευταία χρόνια, είναι ότι σε αυτό συνέτεινε … καθώς και η κρίση που διαπερνά ολόκληρο τον κοινωνικό ιστό, το πρωτεύον είναι πού βρίσκονται οι αιτίες…οι νοσογόνες εστίες…, το κλειδί της ερμηνείας βρίσκεται…, εκείνο που πρέπει να γίνει απόλυτα σαφές σε μια βαθύτερη προσέγγιση του προβλήματος είναι ότι…, από εκεί και πέρα λειτουργούν μία σειρά συγκλίνοντες υποβοηθητικοί και επιβοηθητικοί παράγοντες για…, κτλ… prisma1@klm.forthnet.gr
3. Αποτέλεσμα. Η μία ιδέα περιέχει το βέβαιο ή το πιθανό αποτέλεσμα της άλλης ή των προηγούμενων. Λέξεις – φράσεις: ώστε, που, έτσι που, λοιπόν, οπότε, συνεπώς, αποτέλεσμα (απόρροια, απότοκο) όλων αυτών…, και γι’ αυτό, ως επακόλουθο, αναπόφευκτα, αναγκαστικά, ενδεχομένως, πιθανώς, μία πρώτη ματιά στην προσφορά …αποδεικνύει ότι…, η χρησιμοποίηση … έχει ως αποτέλεσμα…, άλλη θετική-αρνητική συνέπεια είναι…, ένα ακόμη θετικό-αρνητικό αποτέλεσμα είναι…, η προσφορά (ο ρόλος) …δεν σταματά σε αυτό το σημείο, εκτός από τα θετικά στοιχεία…έχει και αρκετά αρνητικά, ανάμεσα στις συνέπειες (επιπτώσεις, αποτελέσματα) ιδιαίτερη θέση κατέχει…, αναφερόμενοι στις συνέπειες καταλαβαίνουμε (διαπιστώνουμε) ότι…, ο (η, το)…είναι φυσικό επακόλουθο …, η αύξηση (ανάπτυξη) …αποτελεί κι αυτή θετική συνέπεια…, ο (η, το) …παρέχει (προσφέρει, εξασφαλίζει)…, ο (η, το)…καλλιεργεί (αναπτύσσει, προάγει, ενισχύει)…, σημαντική είναι επίσης η βοήθεια που προσφέρει…, γεγονός είναι ότι ο (η, το)…συμβάλλει και…, η σημαντικότερη προσφορά…είναι αναμφισβήτητα …, αλλά και ο (η, το) …έχει να αποκομίσει τεράστια οφέλη από…, εξετάζοντας τις συνέπειες στον οικονομικό (κοινωνικό, πολιτικό κτλ) τομέα διαπιστώνουμε ότι…, ο (η, το)…αποτελεί συνέπεια (είναι επακόλουθο) …, ο (η, το)…είναι απόρροια (προϊόν)…, ο (η, το)…έχει επιπτώσεις (αντίκτυπο) …, ο (η, το)…είναι βλαβερός (επιβλαβής, επιζήμιος)…, η επίδραση …στον (στην, στο)…είναι καταλυτική, η ευεργετική επίδραση ….στον(στην, στο)…είναι εμφανής, με τον (την, το)… επιτυγχάνεται (κατορθώνεται, πραγματώνεται, ολοκληρώνεται)…, ο (η, το)…συμβάλλει (συντείνει, συντελεί)…, ο (η, το)…επιτρέπει (διευκολύνει, προάγει, προωθεί)…, άμεση συνέπεια του παραπάνω γεγονότος είναι…, ο (η, το)…επηρεάζει θετικά-αρνητικά …, ο (η, το)…ασκεί επιρροή (επίδραση) …, ο (η, το)…είναι παράγοντας δημιουργικός (ανανεωτικός, ανακαινιστικός)…, το γεγονός αυτό αποδεικνύει ότι…,κτλ… 4. Γενίκευση . Η μία ιδέα επεκτείνει το περιεχόμενο της άλλης ή των προηγούμενων. Λέξεις – φράσεις: γενικά, τις περισσότερες φορές, ευρύτερα, σε γενικές γραμμές, γενικεύοντας θα λέγαμε ότι…, κτλ… prisma1@klm.forthnet.gr
5. Διαχωρισμός. Ιδέες με αντίθετο ή και παράλληλο περιεχόμενο δηλώνονται με διαζευκτική διατύπωση. Λέξεις – φράσεις: ή, είτε…είτε, μπορεί να…μπορεί να…, κτλ …. 6. Διευκρίνιση. Η μία ιδέα εξηγεί την άλλη ή τις προηγούμενες με τη χρήση παραδειγμάτων. Λέξεις – φράσεις: λόγου χάρη, για παράδειγμα, παραδειγματικά αναφέρουμε ότι…, …όπως για παράδειγμα…, κτλ… 7. Διασαφήνιση – επεξήγηση. Η μία ιδέα εξηγεί αναλυτικότερα και ακριβέστερα την άλλη ή τις προηγούμενες. Λέξεις – φράσεις: δηλαδή, αυτό σημαίνει, ειδικότερα, με άλλα λόγια, (πιο) συγκεκριμένα, υπ’ αυτή την έννοια, για να γίνουμε πιο σαφείς, κτλ… 8. Δισταγμός – φόβος. Η μία ιδέα εκφράζει τον ενδοιασμό, την ανησυχία ή την απορία σε σχέση με το περιεχόμενο της άλλης ή των προηγούμενων. Λέξεις – φράσεις: μήπως, μη(ν), άραγε, κτλ…. 9. Έμφαση. Η μία ιδέα υπογραμμίζει τη σημασία της άλλης ή των προηγούμενων ή υπογραμμίζεται η σημασία της μίας ιδέας σε σχέση με την άλλη ή τις προηγούμενες. Λέξεις – φράσεις: το σημαντικότερο απ’ όλα…, το κυριότερο…, είναι αξιοσημείωτο πως…, αξίζει να σημειωθεί πως…, εκείνο που προέχει…, πρέπει να τονιστεί ότι…, αξιοπρόσεχτο είναι πως…, ιδιαίτερα σημαντικό είναι πως…, θα ήταν σημαντική παράλειψη να μην τονίσουμε ότι…, δεν είναι επίσης καθόλου υπερβολικό να υποστηρίξει κανείς ότι…, κτλ… 10. Επιβεβαίωση – συμφωνία – αποδοχή. Η μία ιδέα πιστοποιεί την ορθότητα, δηλώνει την παραδοχή της άλλης ή των προηγούμενων. Λέξεις – φράσεις: ασφαλώς, βεβαίως, σίγουρα, πράγματι, αναμφίβολα, αναμφισβήτητα, δε χωρεί αμφιβολία (αμφισβήτηση) ότι…, είναι κοινά (γενικά) παραδεκτό (αποδεκτό) ότι…, επιβεβαίωση της παραπάνω άποψης (διαπίστωσης) αποτελεί …, είναι φανερό (ευνόητο, πρόδηλο, αναμφισβήτητο) ότι…, η καθημερινή πείρα βεβαιώνει…, έχει διαπιστωθεί πως…, είναι εύκολο να καταλάβει κανείς ότι…, κτλ… prisma1@klm.forthnet.gr
11. Ομοιότητα – αναλογία. Η μία ιδέα αναφέρεται σε όμοια ή ανάλογα φαινόμενα με την άλλη ή τις προηγούμενες. Λέξεις – φράσεις: όπως, σαν, ομοίως, ανάλογα, το ίδιο ισχύει και για…, κάτι ανάλογο συμβαίνει και με…, μοιάζει με…, παρουσιάζει κοινά στοιχεία…, αυτό θυμίζει…, 12. Όρος – προϋπόθεση. Η μία ιδέα περιέχει τη συνθήκη για την επιβεβαίωση, την επαλήθευση, την υλοποίηση κτλ. της άλλης ή των προηγούμενων. Λέξεις – φράσεις: αν, εκτός αν, εφόσον, με τον όρο, με την προϋπόθεση, σε περίπτωση που…, …αποτελεί βασική προϋπόθεση για…, για να εξασφαλιστεί…είναι απαραίτητος η/ο …., ουσιαστικός (θεμελιώδης, πρωταρχικός, καθοριστικός) παράγοντας για…μπορεί να αποβεί και…, ο, η, το …προϋποθέτει την ύπαρξη…, τα δυσμενή αποτελέσματα μπορούν να αντιμετωπιστούν αν…, χρειάζεται ριζική αφύπνιση για να καταλάβει ο κόσμος (οι νέοι κτλ) ότι…, πρέπει να αντισταθούμε με όλες μας τις δυνάμεις αν θέλουμε…, είναι επιτακτική (αδήριτη) ανάγκη να…, κτλ… 13. Προσθήκη. Η μία ιδέα προσθέτει νέα στοιχεία στο περιεχόμενο της άλλης ή των προηγούμενων. Λέξεις – φράσεις: ακόμη, επίσης, επιπλέον, πρόσθετα, επιπρόσθετα, εκτός από αυτό…, επίσης πρέπει να αναφέρουμε ότι…, δε θα πρέπει ακόμη να λησμονεί κανείς ότι…, θα ήταν σημαντική παράλειψη να μην αναφέρουμε και…, δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι…, δεν είναι επίσης καθόλου υπερβολικό να υποστηρίξει κανείς ότι…, είναι απαραίτητο (αναγκαίο, επιβεβλημένο) να αναφερθούμε και …, συνεχίζοντας πρέπει να τονίσουμε ότι…, ένα ακόμη επιχείρημα είναι…, προεκτείνοντας τη σκέψη μας θα λέγαμε ότι…, κατά πρώτο λόγο…κατά δεύτερο λόγο…, μεταξύ των άλλων…, ας σημειωθεί ότι…, κτλ…. 14. Σύγκριση. Η μία ιδέα αντιπαραβάλλεται με την άλλη ή τις προηγούμενες. Λέξεις – φράσεις: παρά, απ’ όσο, απ’ ό,τι, συγκριτικά, σε σχέση με …, σε αντιδιαστολή, κτλ… 15. Σκοπός. Η μία ιδέα δηλώνει την επιδίωξη, το στόχο ή το σκοπό σε σχέση με το περιεχόμενο της άλλης ή των προηγούμενων. Λέξεις – φράσεις: για να, να, σκοπός, στόχος, επιδίωξη, προκειμένου να…κτλ… prisma1@klm.forthnet.gr
16. Συμπέρασμα. Η μία ιδέα περιέχει το βέβαιο ή πιθανολογικό συμπέρασμα που προκύπτει απ’ την άλλη ή τις προηγούμενες. Λέξεις – φράσεις: ώστε, λοιπόν, άρα, επομένως, που, τελικά, συνεπώς, συνάγεται το συμπέρασμα, ανακεφαλαιώνοντας, συνοψίζοντας, επιλογικά, συμπερασματικά, ίσως, πιθανώς, ενδεχομένως, συμπερασματικά θα λέγαμε ότι…, εύκολα βγαίνει το συμπέρασμα ότι…, επαγωγικά λοιπόν σκεπτόμενοι καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι…, από τα παραπάνω συνάγεται το συμπέρασμα ότι…, μπορούμε λοιπόν να συμπεράνουμε ότι…, βγαίνει λοιπόν αβίαστα το συμπέρασμα ότι…, οι παραπάνω σκέψεις οδηγούν στο γενικότερο
συμπέρασμα
ότι…,
για
να
συνοψίσουμε…,
συγκεφαλαιώνοντας
(ανακεφαλαιώνοντας) θα λέγαμε ότι…, επιλογικά θα λέγαμε ότι…, κτλ… 17. Διαίρεση. Οι επιμέρους έννοιες που συνθέτουν μία ευρύτερη έννοια ή οι ιδέες που ερμηνεύουν / αναλύουν ένα φαινόμενο διατυπώνονται ταξινομημένες. Λέξεις – φράσεις: αφενός…αφετέρου, απ’ τη μια…απ’ την άλλη…κτλ… 18. Χρόνος – χρονική σχέση – σειρά. Οι ιδέες οργανώνονται σε διαφορετικό χρονικό άξονα ή αφορούν γεγονότα που αναφέρονται σε διαφορετικά χρονικά επίπεδα. Λέξεις – φράσεις: όταν, αφού, καθώς, όποτε, μόλις, έως ότου, πριν, πριν από, κάθε φορά που, αρχικά, στη συνέχεια, πρώτα, ύστερα, μετά από λίγο, αφότου, προτού, ώσπου, ωσότου, όσο που, κτλ…
Επιμέλεια:: Βαγγέλης Κάσσος
prisma1@klm.forthnet.gr