Druga część przygotowywanego programu pracy poświęcona jest rozwojowi niskoemisyjnych technologii energetycznych. Kraje UE zobowiązały się do obniżenia do roku 2020 emisji gazów cieplarnianych o 20% (w stosunku do roku 1990) i o 40% do roku 2030 oraz do osiągnięcia udziału energii ze źródeł odnawialnych na poziomie 20% do roku 2020 i 27% w roku 2030. Stąd główne wyzwania związane są rozwojem nowej generacji technologii energetycznych wykorzystujących odnawialne źródła energii i wdrażanie nowych technologii na skalę przemysłową. W programie dużą uwagę poświęcono energetyce słonecznej: redukcji kosztów produkcji energii elektrycznej przy pomocy technologii PV i wsparciu przemysłu wytwarzającego systemy fotowoltaiczne, redukcji zużycia wody w elektrowniach wykorzystujących skoncentrowaną energię słoneczną oraz rozwiązaniom służącym wykorzystaniu ciepła słonecznego w procesach przemysłowych. W zakresie energetyki wiatrowej wspierane będą rozwiązania służące redukcji kosztów eksploatacji, zwiększeniu trwałości i wydłużeniu czasu użytkowania turbin wiatrowych, a także projekty wdrażające morskie turbiny wiatrowe o mocy powyżej 10 MW. Przewiduje się również finansowanie projektów wdrażających technologie wykorzystania energii oceanów o mocy powyżej 10 MW oraz wspomagane systemy geotermalne (ang. Enhanced Geothermal Systems, EGS). W zakresie bioenergii program ogranicza się do wspierania różnego typu technologii produkcji płynnych biopaliw dla transportu. Wymienia się tu całą gamę możliwych technologii: gazyfikację biomasy dla otrzymywania gazy syntetycznego, pyrolizę i toryfikację biomasy do produkcji nośników bioenergetycznych, biochemiczną konwersję zawartych w lignocelulozowej biomasie cukrów do produkcji węglowodorów do silników diesla i lotniczych, produkcję biopaliw z biomasy morskiej i ze związków węgla zawartych w przemysłowych gazach wylotowych oraz produkcję płynnych biopaliw z różnego typu odpadów organicznych. W proponowanym programie dużą uwagę poświęca się integracji europejskich systemów energetycznych. Dzisiaj system energetyczny UE jest wciąż silnie uzależniony od granic między jej państwami członkowskimi. W dalszym ciągu są małe możliwości połączeń
między sieciami energii elektrycznej, gazu i ciepła. Tworzenie powiązań między sieciami zapewni większą elastyczność systemu i umożliwi większą penetrację podatnej na wahania energii ze źródeł odnawialnych. Stąd między innymi wynika wsparcie dla rozwiązań inteligentnych sieci energetycznych (Smart Grids) i magazynowania energii. W programie pojawiają się również wątki wsparcia dla klasycznych technologii energetycznych opartych na paliwach kopalnych, ale są one głównie związane z rozwojem technologii CCS. Nie mniej jednak ciekawe wydają się dwa proponowane tematy: jeden związany z wykorzystaniem wychwyconego CO2 jako półproduktu dla procesów przemysłowych (Carbon Capture and Utlization, CCU), drugi dotyczący zwiększenia elastyczności działania elektrowni wykorzystujących paliwa kopalne. Program przewiduje również wsparcie dla projektów zawierających badania aspektów społeczno-ekonomicznych systemów energetycznych. Przewidziano także miejsce dla projektów poszukujących i wdrażających nowe rozwiązania w zakresie integracji systemów energetycznych, transportowych i ICT na poziomie miast (projekty Smart Cities and Communities). Cały proponowany program zawiera łącznie ponad 60 obszarów tematycznych mogących stanowić cel przyszłych projektów oraz dodatkowo ponad 20 tematów działań zamawianych. Jest to ogromny zakres problemów, wśród których wiele zespołów naukowych i firm działających w branży energetycznej może znaleźć dla siebie interesujące tematy. Projekty przeznaczone do finansowania wybierane są w trybie konkursowym. Podstawowym warunkiem, jaki musi spełniać projekt, jest jego europejski wymiar: w większości przypadków konsorcjum projektowe musi składać się z co najmniej trzech partnerów z trzech różnych krajów UE lub stowarzyszonych z UE, a cel projektu musi wykraczać poza ramy regionalne lub krajowe. Jednakże o jakości projektu w istocie świadczy jego innowacyjność – na finansowanie mogą liczyć jedynie projekty proponujące naprawdę nowe, interesujące i ambitne rozwiązania.
URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 2/2015
Andrzej Sławiński (Instytut Energetyki, Warszawa) n