Urządzenia dla Energetyki 1/2013

dla

68

Urządzenia Energetyki

Specjalistyczny magazyn branżowy ISSN 1732-0216 INDEKS 220272

Nr 1/2013 (68)

w tym cena 16 zł ( 8% VAT )

|www.urzadzeniadlaenergetyki.pl| • Power Xpert® FMX – innowacyjna rozdzielnica średniego napięcia w izolacji stało-powietrznej wyposażona w wyłączniki próżniowe z napędem elektromagnetycznym • Analiza układu rezerwowego zasilania potrzeb własnych w Elektrowni Turów • Wybrane doświadczenia z analiz sieci przesyłowych pod kątem zabezpieczeń elektroenergetycznych • Płyty Carrier Hub Kontron MicroTCA™ •

urządzenia dla energetyki 1/2013 (68)

BATERIE BATERIEAKUMULATORÓW AKUMULATORÓW STACJONARNYCH STACJONARNYCH- -OTWARTE OTWARTE I IVRLA VRLA

SYSTEM SYSTEMREKOMBINACJI REKOMBINACJIGAZÓW GAZÓW AQUAGEN AQUAGENpremium.top premium.top

SYSTEMY SYSTEMYZASILANIA ZASILANIAAWARYJNEGO AWARYJNEGO ROZDZIELNICE ROZDZIELNICEPR¥DU PR¥DUSTA£EGO STA£EGOI I ZMIENNEGO ZMIENNEGO

ODZYSK ODZYSKI IUTYLIZACJA UTYLIZACJAZU¯YTYCH ZU¯YTYCH AKUMULATORÓW AKUMULATORÓW

od redakcji

Spis treści n WYDARZENIA I INNOWACJE Elastyczne przewody.......................................................................................5 PGE przejmuje farmy wiatrowe od DONG Energy........................5 Rynek pomp ciepła w Polsce w 2012 roku wzrósł o 20%!........6 Schneider Electric o falownikach słonecznych na RAMS® 2013....................................................................................................7 Siemens otrzymuje zamówienia na turbiny klasy H w Stanach Zjednoczonych... ......................................................................7 Eksperymentalny dom z ziemi w Pasłęku...........................................8 Więcej śmieci!.......................................................................................................9 Przekształtniki ABB w pociągach FLIRT najnowszej generacji....10 ABB zdobywa warte 110 mln USD zamówienie z obszaru energetyki na połączenie Litwy i Polski...................... 11 Miernik cęgowy Brymen BM197........................................................... 12 Turbina o symbolu SWT-3.0-113 Siemensa otrzymała tytuł wiatrowej turbiny roku 2012................................ 12 Turbiny wiatrowe GE zasilą należący do Energia Verde Ventuno park wiatrowy Cerna w Rumunii ..................................... 13 COPA-DATA wprowadza na rynek oprogramowanie zenon 7.10........................................................................................................... 14 Brunel Polska zwiększa zatrudnienie.................................................. 15 Premiery Rittal na CeBIT 2013................................................................. 16 ABB dostarczy rozdzielnice wysokiego napięcia typu GIS dla rozbudowy stacji elektroenergetycznej Ostrołęka............. 17 Nowy model GE 2.5-120 tworzy nową jakość wśród inteligentnych turbin wiatrowych........................................ 18 Kwantowe kropki, czyli jak zamienić ciepło w prąd.................. 18 Powietrzna hybryda, czyli samochodowych udoskonaleń ciąg dalszy............................................................................ 20 Grafenowe baterie słoneczne nabierają realnych kształtów....21 Polski wynalazek do pozyskiwania energii z fal morskich..... 22 Nowy materiał do pozyskiwania elektryczności z gorącej wody................................................................................................. 23 Darmowe źródło energii?.......................................................................... 24 n technologie, produkty informacje firmowe Wybrane doświadczenia z analiz sieci przesyłowych pod kątem zabezpieczeń elektroenergetycznych..................... 26 Tworzywa sztuczne, jako materiały na zewnętrzne części obudów elektrycznych urządzeń... – BELMA S.A.......... 30 Power Xpert® FMX – innowacyjna rozdzielnica średniego napięcia w izolacji stało-powietrznej... ................................................... 32 Płyty Carrier Hub Kontron MicroTCA™ zapewniają obsługę urządzeń zgodnych ze specyfikacją MTCA.4............. 36 Analiza układu rezerwowego zasilania potrzeb własnych w Elektrowni Turów... ................................................................................... 38 Nowe słupy i maszty oświetleniowe – Elektromontaż Rzeszów......44 LAMPY LEDowe STEINEL............................................................................ 48 Ciekawy design, innowacyjna technologia, oszczędność energii oraz poprawa bezpieczeństwa............... 48 System zabezpieczeń dla stacji elektroenergetyczej WN/ŚN – cyfrowe terminale typu UTX/µUTX............................... 52 Elementy ceramiczne w zaworach regulacyjnych..................... 54 Laminat Techniczny – pewny materiał konstrukcyjny... ......... 58 Kontrola temperatury i wilgotności w szafach elektrycznych...61 n eksploatacja i remonty ESD – niewidoczne zagrożenie.............................................................. 62 Wkrętarko-wiertarka udarowa BTD129 – Makita........................ 66 Wkrętarko-wiertarka udarowa BTD147RFE – Makita................ 68 Ofensywa akumulatorowa Bosch......................................................... 69 n targi Spotkanie przedstawicieli branży budowlanej z Europy Środkowo-Wschodniej zakończone............................... 70

4

Wydawca Dom Wydawniczy LIDAAN Sp. z o.o.

Adres redakcji 00-241 Warszawa, ul. Długa 44/50 lok. 109 tel.: 22 812 49 38, fax: 22 810 75 02 e-mail: redakcja@lidaan.com www.lidaan.com

Urządzenia Energetyki dla

Prezes Zarządu Andrzej Kołodziejczyk tel. kom.: 502 548 476, e-mail: andrzej@lidaan.com Dyrektor ds. reklamy i marketingu Dariusz Rjatin tel. kom.: 600 898 082, e-mail: darek@lidaan.com Zespół redakcyjny i współpracownicy Redaktor naczelny: mgr inż. Marek Bielski, tel. kom.: 500 258 433, e-mail: marek.w.bielski@gmail.com Dr inż. Andrzej Maciej Maciejewski, tel. kom.: 601 991 000, e-mail: andrzej.maciejewski3@neostrada.pl Sekretarz redakcji: mgr Marta Olszewska tel. kom.: 531 266 287, e-mail: marta.is.roxy@gmail.com Dr inż. Wojciech Żurowski, doc. dr Valentin Dimov (Bułgaria), Inż. Armand Kehiaian (Francja), prof. dr hab. inż. Andrzej Krawczyk, prof. dr hab. inż. Krzysztof Krawczyk, dr inż. Jerzy Mukosiej, prof. dr hab. inż. Andrew Nafalski (Australia), prof. dr hab. inż. Andrzej Rusek, prof. dr inż. Wiesław Seruga, prof. dr hab. Jacek Sosnowski, prof. dr hab. inż. Czesław Waszkiewicz, prof. dr hab. inż. Jerzy Ziółko Redaktor Techniczny Robert Lipski, info@studio2000.pl Fotoreporter: Zbigniew Biel Opracowanie graficzne: Studio2000.pl Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo przeprowadzania zmian w tekstach, np. adiustowania lub skracania, a także nieodsyłania materiałów nie zakwalifikowanych do druku. Przedruk, a także publikacja w innej formie, np. elektronicznej w internecie, tylko za zgodą wydawcy i właściciela praw autorskich.

Prenumerata realizowana przez RUCH S.A: Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne w godzinach 700 – 1800.

Koszt połączenia wg taryfy operatora.

Współpraca reklamowa: Cantoni Group...................................................................................................I BAKS.......................................................................................................................... II hoppecke.............................................................................................................. 3 hannover messe............................................................................................. 9 energoelektronika.pl..............................................................................19 mersen.................................................................................................................25 Instytut Energetyki...................................................................................29 kontron.............................................................................................................37 protektel...........................................................................................................43 elektromontaż Rzeszów.......................................................................45 expopower........................................................................................................47 lange Łukaszuk.............................................................................................49 energetykacieplna.pl...............................................................................51 stego....................................................................................................................61 wiha.......................................................................................................................65 makita..................................................................................................................67 EATON..................................................................................................................... III Energotest........................................................................................................IV

urządzenia dla energetyki 1/2013

wydarzenia i innowacje

Elastyczne przewody Naukowcy z North Carolina State University stworzyli elastyczny przewód elektryczny, który można rozciągnąć nawet ośmiokrotnie bez zakłócania przepływu prądu.

Tego rodzaju przewody mogą, zdaniem inżynierów, znaleźć zastosowanie zarówno w słuchawkach, ładowarkach telefonów, a także w elektronicznych tekstyliach.

P

rzewody, które swoimi właściwościami przerastają znacznie możliwości dotychczas produkowanych, wykonane zostały z bardzo elastycznego polimeru, którego wnętrze wypełniono płynnym stopem galu i indu.

Wcześniejsze badania nad elastycznymi kablami koncentrowały się głównie na dodawaniu metalu do polimeru, co było obciążone poważnymi wadami – wraz ze wzrostem ilości metalu rośnie co prawda przewodnictwo, lecz, niestety, odbywa się to kosztem elastyczności.

Jak powiedział dr Michael Dickey z NCSU – Poprzednie podejścia do stworzenia rozciągliwych przewodów skupiały się na łączeniu cząsteczek metalu lub innych przewodników prądu z elastycznymi polimerami, co zmuszało do kompromisu. Zwiększanie ilości metalu poprawia konduktywność kompozytu, lecz zmniejsza jego elastyczność. My oddzielamy obydwa materiały i tym sposobem osiągamy maksymalną przewodność bez poświęcania elastyczności. Jednym słowem, nasze przewody są o rzędy wielkości bardziej rozciągliwe od najbardziej konduktywnych przewodów i o co najmniej jeden rząd wielkości bardziej konduktywne od najbardziej rozciągliwych przewodów opisywanych obecnie w literaturze.

Nowe przewody można już dziś wytwarzać za pomocą znanych i dostępnych technik produkcyjnych, niemniej, jak podkreślają naukowcy, zanim patent trafi do powszechnego użytku, rozwiązać trzeba jeszcze jedną kwe-

stię – jak zminimalizować wyciek metalu z uszkodzonej polimerowej osłony przewodu...

FOT.: North Carolina State University OM n

PGE przejmuje farmy wiatrowe od DONG Energy PGE Polska Grupa Energetyczna S.A. oraz Energa Hydro Sp. z o.o. (spółka zależna Energa S.A.) podpisały 19 lutego umowę z DONG Energy Wind Power A/S, na mocy której przejmą od duńskiej spółki portfel farm wiatrowych DONG w Polsce.

Na podstawie umowy PGE nabędzie działające farmy wiatrowe o zainstalowanej mocy 60,5 MW, z zabezpieczonymi kontraktowo odbiorem energii i certyfikatów oraz pakiet projektów o planowanej mocy około 555 MW, w tym 130 MW projektów będących

w zaawansowanym stadium rozwoju.

Energa Hydro Sp. z o.o. nabędzie zaś farmę wiatrową o zainstalowanej mocy 51 MW oraz portfel projektów wiatrowych o łącznej planowanej mocy około 220 MW. Wartość całej transakcji wyniesie około 1 mld zł.

Transakcja przejęcia farm wiatrowych wpisuje się w strategiczny rozwój Grupy Kapitałowej PGE w energetyce wiatrowej na lądzie oraz poszerzenie przez Grupę PGE kluczowych kompetencji w obszarze zarządzania projektami w tej dziedzinie. Transakcja obej-

urządzenia dla energetyki 1/2013

muje także przejęcie zespołu pracowników DONG w Polsce, którzy istotnie wzmocnią potencjał Grupy PGE w rozwoju segmentu odnawialnych źródeł energii.

Oczekuje się, że finalizacja transakcji nastąpi w ciągu najbliższych miesięcy. Zamknięcie transakcji będzie uzależnione od uzyskania zgody Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Doradcą wiodącym PGE w procesie przejęcia farm wiatrowych jest Bank Zachodni WBK z grupy Santander.

Materiały prasowe PGE n

5

wydarzenia i innowacje

Rynek pomp ciepła w Polsce w 2012 roku wzrósł o 20%!

Wyniki badań Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła.

Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC) przeprowadziła w ostatnich dniach badanie rynku pomp ciepła w Polsce. Zgromadzone dane i przedstawione wyniki dotyczące sprzedaży pomp ciepła napawają optymizmem, gdyż ponownie, tak jak rok temu, zanotowano duży przyrost rynku.

W 2012 roku sprzedano w naszym kraju około 20% więcej szt. pomp ciepła różnego typu niż w roku 2011.

Badanie przeprowadzone przez PORT PC obejmowało pięć typów urządzeń: solanka/woda, woda/woda, powietrze/woda, bezpośrednie odparowanie w gruncie/woda oraz powietrze/ woda tylko do c.w.u. Jak wynika z ba-

Fig. 1. Rynek pomp ciepła w Polsce w 2012 roku według ilości sprzedanych urządzeń poszczególnych typów. Źródło: PORT PC

dań sprzedaż wszystkich typów pomp ciepła oprócz pomp woda/woda odnotowały wzrost, przy czym największym wzrostem sprzedaży cieszą się pompy ciepła korzystające z powietrza jako dolnego źródła ciepła.

Już w 2011 roku według danych PORT PC rynek pomp ciepła w Polsce osiągnął poziom 10000 sztuk sprzedawanych urządzeń rocznie. W ubiegłym roku sprzedało się ponad 12600 pomp ciepła co daje prawie dwudziestoprocentowy przyrost rynku w skali roku.

Jest to z pewnością powód do zadowolenia dla branży.

Z badań wynika, że największy przyrost, bo aż około 35%, osiągnęły pompy ciepła typu powietrze/woda. Sprzedaż pomp ciepła typu powietrze/woda tylko do c.w.u. wzrosła o około 25%, a pomp ciepła typu solanka/woda o około 11%.

Zdaniem prezesa Zarządu Stowarzyszenia PORTPC Pawła Lachmana przeprowadzone badania rynku pokazują również wzrost zaufania klientów do pomp ciepła z utrwaloną już marką na rynku polskim. Przyrost sprzedaży markowych urządzeń był większy niż wzrost całego rynku. Warto podkreślić, że rynek pomp ciepła wzrasta bez praktycznie żadnego wsparcia państwa. Środowisko branżowe czeka cały czas na wdrożenie zapisów Dyrektywy OZE uznającej duże znaczenie pomp ciepła w przekazywaniu energii ze źródeł odnawialnych.

Polski rynek pomp ciepła zdecydowanie zdominowany jest przez dwa typy urządzeń: solanka/woda oraz powietrze/woda tylko do c.w.u., które stanowią łącznie około 82% rynku. Udział pozostałych urządzeń sięga blisko 14% w przypadku pomp ciepła powietrze/ woda, około 3% dla pomp ciepła typu bezpośrednie odparowanie w gruncie/ woda oraz tylko około 1% pomp ciepła typu woda/woda. Źródło: PORT PC n

Fig. 2. Rynek pomp ciepła w Polsce w latach 2011 i 2012 według ilości sprzedanych urządzeń poszczególnych typów. Źródło: PORT PC

6

urządzenia dla energetyki 1/2013

wydarzenia i innowacje

Schneider Electric o falownikach słonecznych na RAMS® 2013 Firma Schneider Electric, globalny specjalista w zarządzaniu energią elektryczną, podczas 59-tej edycji „Annual Reliability and Maintainability Symposium” (RAMS®) 2013 przedstawiła koncepcję pomiaru cyklu funkcjonalności falowników słonecznych .Sympozjum odbyło się w Rosen Shingle Creek Resort w Orlando, Floryda, w dniach 28-31 stycznia 2013. Tematem przewodnim tegorocznego spotkania była “Niezawodność jako klucz do większych zysków”.

Golnaz Sanaie, Kierownik ds. niezawodności rozwiązań energii słonecz-

nej w Schneider Electric, podczas konferencji, wygłosił prezentację zatytułowaną “Wykorzystanie modelowania niezawodności i przyspieszonych badań cyklu życia do oceny okresu przydatności użytkowej falownika słonecznego”.

Prezentacja zawiera wyjątkowe podejście umożliwiające bardziej precyzyjne określenie spodziewanych kosztów cyklu życia produktu oraz długoterminowej dostępności falownika GT500 MVX firmy Schneider Electric. Jest to pierwsza w branży próba przewidzenia czasu bezproblemowego działania i dostępności złożonego produktu, jakim jest falownik słoneczny.

„Jesteśmy dumni z naszego skutecznego wykorzystania przyspieszonych testów cyklu życia na poziomie falownika” – powiedział Spyros Thomas, Wicedyrektor ds. jakości, usług i wsparcia klienta w zakresie rozwiązań energii słonecznej w Schneider Electric. “Przyjęta metodologia umożliwi nam dalsze prace nad długoterminową niezawodnością naszych produktów i zwiększenie zadowolenia klientów”.

Schneider Electric Polska n

Siemens otrzymuje zamówienia na turbiny klasy H w Stanach Zjednoczonych.

Trzy turbiny SGT6-8000H trafią na Florydę.

Firma Siemens otrzymała zamówienie na dostawę trzech kolejnych turbin gazowych SGT6-8000H i generatorów od Florida Power & Light (FPL).

F

PL, spółka zależna amerykańskiej NextEra Energy, Inc. dostarcza energię dla około. 4,6 miliona klientów i jest wiodącą spółką energetyczną na rynku amerykańskim. FPL zainstaluje turbiny w ramach modernizacji elektrowni Port Everglades Next Generation Clean Energy Center, aby ograniczyć zużycie paliw kopalnych o jedną trzecią, co pozwoli wygenerować oszczędności rzędu ponad $400 milionów w trakcie całego, 30-letniego cyklu życia turbin. Rozruch zmodernizowanej elektrowni gazowo-parowej planowany jest na 2016 r.

Uwzględniając te zamówione przez FPL do elektrowni Cape Canaveral i Riviera Beach, firma Siemens sprzedała do tej pory w Stanach Zjednoczonych dziewięć innowacyjnych turbin gazowych klasy H. Liczba sprzedanych na całym świecie turbin klasy H wzrosła do 20.

Udany rozruch pierwszej z wcześniej zamówionych sześciu turbin gazowych klasy H firmy Siemens miał miejsce 21

listopada 2012 r. w ośrodku FPL Cape Canaveral Next Generation Clean Energy Center w Port St. John, Floryda, USA, w pobliżu Centrum Kosmicznego im. Johna F. Kennedy’ego. Trzy kolejne turbiny gazowe (model SGT6-8000H) zostaną zainstalowane w podobnej elektrowni budowanej obecnie w Riviera Beach, Floryda, USA. SGT6-8000H to przeskalowana wersja 60-Hz turbiny SGT5-8000H, która oferowana jest z dużym powodzeniem od maja 2011 r. Zainstalowana została m.in. w pracującej w cyklu gazowo-parowym elektrowni Irsching Power Station w Bawarii, w Niemczech, zasłynęła rekordowo wysoką sprawnością 60,75 procent. Turbina SGT6-8000H ma wydajność 274 MW i również jest w stanie osiągnąć sprawność powyżej 60 procent podczas pracy w cyklu gazowoparowym. „Klasa H to nowy punkt odniesienia w inżynierii i sprawności energetycznej. Od dnia rozruchu w Irsching

urządzenia dla energetyki 1/2013

Power Station w Niemczech nowa turbina przepracowała z powodzeniem ponad 18 000 godzin roboczych.

Wersja 60-Hz przyczyni się w znacznym stopniu do produkcji czystej energii na terytorium Florydy i przyczyni się do wzmocnienia pozycji firmy FPL wśród amerykańskich spółek energetycznych”, powiedział Michael Suess, członek Rady Nadzorczej Siemens AG oraz Dyrektor Generalny Sektora Energetycznego spółki.

Materiały prasowe Siemens n

7

wydarzenia i innowacje

Eksperymentalny dom z ziemi w Pasłęku W położonym w województwie warmińsko-mazurskim Pasłęku powstał pierwszy w Polsce energooszczędny budynek zbudowany w technologii ziemi ubijanej w szalunkach. Modelowy budynek, wzniesiony w pasłęckim parku ekologicznym ma pełnić funkcje doświadczalno-dydaktyczne.

P

arterowy dom o powierzchni 80 m kw. jest inwestycją naukowców z Politechniki Warszawskiej, zrealizowaną przy wsparciu miejscowej gminy, która chce promować architekturę ekologiczną. W domu będą odbywać się wystawy, seminaria i warsztaty ekologiczne dla uczniów.

Projekt budowy przygotował i zrealizował zespół autorski z Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej w składzie: prof. Teresa Kelm, dr Jerzy Górski i mgr Marek Kołłątaj. Uczelnia uzyskała na ten cel grant z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Inwestycja ma prezentować walory użytkowe przyjaznego dla środowiska budownictwa z surowej, czyli niewypalanej, ziemi.

Ekologiczny dom ze składników naturalnych zbudowano przy zastosowaniu tradycyjnych, choć zmodernizowanych technologii. Do konstrukcji murów wykorzystano mieszankę ziemi z placu budowy ze środkiem stabilizującym, ściany nośne powstały z ziemi, silnie sprasowanej w szalunkach przy użyciu pneumatycznego ubijaka. Wewnątrz ściany uzupełniono warstwą izolacyjną z bloczków słomiano-glinianych. Ścianki działowe wykonano natomiast z bloczków ziemnych prasowanych.

8

Całości eko-projektu dopełnia dach, stanowiący swego rodzaju naturalny ogród – nasadzono bowiem na nim rośliny krzewinkowe o płaskim systemie korzeniowym, które są odporne na susze i mrozy.

Obiekt pozyskuje energię słoneczną dzięki szklarni dobudowanej po południowej stronie. Zdaniem naukowców, parametry wytrzymałości i odporności na wilgotność murów z surowej ziemi zbliżone są do tych z palonej cegły, posiadając jednocześnie tę przewagę, że znakomicie oddychają. Zużywają też niewielkie ilości energii, dzięki niskiemu współczynnikowi przewodzenia i dużej zdolność magazynowania ciepła.

Burmistrz Wiesław Śniecikowski w rozmowie z PAP powiedział, że budynek będzie wizytówką Pasłęka jako miejsca przyjaznego środowisku. Ponieważ gmina stawia na ekologię i turystykę, dom z ziemi znajdzie się w miejskich folderach i będzie udostępniony przyjezdnym.

Autorka projektu, prof. Teresa Kelm, zaznaczyła, że to pierwszy w Polsce budynek zrealizowany w technologii ziemi ubijanej w szalunkach. Wcześniejsze próby dotyczyły tylko wypełniania drewnianych konstrukcji cegłami z ziemi. Profesor Kelm zwróciła też uwagę,

że choć budownictwo z surowej ziemi rozwija się intensywnie w państwach o umiarkowanym klimacie, stając się coraz bardziej modne na zachodzie Europy (w Niemczech działa blisko 6 tysięcy firm produkujących elementy budowlane z ziemi), w Polsce istnieje swego rodzaju bariera psychologiczna wstrzymująca przed stosowaniem w budownictwie surowej ziemi.

Przed naukowcami z Politechniki Warszawskiej stoi teraz zadanie obserwacji stworzonej przez nich konstrukcji – pomiary dotyczyć będą oczywiście tego, jak dom sprawdza się w czasie eksploatacji, a zatem temperatury, jaka panuje w środku przy różnych warunkach, wilgotności i naświetlenia wnętrza, a także stopnia utrzymania ciepła.

Pasłęcki dom z ziemi powstawał przez pięć lat, zaś jego koszt to łącznie 247 tys. zł, z czego 67 tys. zł stanowił udział miejscowej gminy, która stała się właścicielem obiektu. Efekty pracy polskich naukowców doczekały się międzynarodowej nagrody Outstanding Earthen Architecture in Europe.

Foto: arch.pw.edu.pl, wnetrza.onet.pl OM n

urządzenia dla energetyki 1/2013

wydarzenia i innowacje

Więcej śmieci!

Na energię elektryczną, oczywiście. Choć temat to nienowy, swoistą nowością jest juş za to problem ich niedoboru, z którym borykają się właśnie Szwedzi, przodujący pod wieloma względami w przetwarzaniu i gospodarce odpadami.

P

odczas gdy w Polsce przemysłowe wykorzystywanie odpadów na energię elektryczną nadal ledwo raczkuje – nasz kraj w skali Unii Europejskiej jest jednym z najgorzej radzących sobie z zagospodarowaniem odpadów komunalnych – Szwedzi doszli w tym względzie do mistrzostwa. Stworzony przez nich system bezpieczeństwa energetycznego kraju, bazujący na OZE przynosi nadspodziewanie dobre rezultaty – aş 20 procent krajowego zapotrzebowania na ciepło pokrywa tam spalanie śmieci (a 250 tysięcy domów czerpie z nich elektryczność), a biogaz z biologicznych odpadów komunalnych i przemysłowych oraz osadu ściekowego znajduje zastosowanie jako napęd autobusów komunikacji miejskiej. Około 85 procent ciepła w tamtejszej sieci ciepłowniczej, czyli ponad 40 procent całego ciepła, pochodzi ze źródeł energii, które w wielu innych krajach nie są wykorzystywane. Do popi-

sowych osiągnięć w tym względzie naleşą składowisko odpadów i biogazownia w Helsingborgu, spalarnia śmieci w MalmÜ, czy Western Harbour w tym samym mieście – samowystarczalna energetycznie dzielnica. Tylko 4 procent tamtejszych odpadów, jak niedawno głosiły oficjalne dane, trafia na wysypiska – reszta jest przetwarzana.

Sęk jednak w tym, şe szwedzki program zamiany śmieci w energię elektryczną i ogrzewanie jest na tyle skuteczny, şe sięgnął właśnie zenitu i znalazł się na skraju deficytu – deficytu śmieci oczywiście. Okazało się bowiem, şe produkcja śmieci w Szwecji jest zbyt niska wocec nakładów, jakie poczyniono w elektrownie na odpadki i centra recyklingu.

Rozwiązanie wydaje się w tej sytuacji dość proste, choć pozornie absurdalne – import śmieci. Najlepiej z sąsiedniej Norwegii, gdzie spalanie odpadów jest duşo droşsze.

Ten całkiem powaşny plan szwedzkich władz przewiduje takşe, şe koszta importu poniosą eksportujący Norwegowie, dla których wystarczającą korzyścią będzie pozbycie się śmieci ze swojego terenu. Zyski dla energooszczędnej Szwecji będą równie oczywiste.

Pozostaje oczywiście problem metali cięşkich, jakie powstają podczas spalania śmieci, a które trzeba przecieş gdzieś składować. Jednak i z nim będą musieli uporać się Norwegowie, do ich bowiem kraju wrócą metale cięşkie.

Swoją drogą, moşe by tak zaprosić Szwedów do Polski, şeby w ramach pomocy wzajemnej, wysprzątali nasze zaśmiecone plaşe, tereny nadrzeczne w miastach i ulice oraz dzikie wysypiska w lasach, skoro nasze rodzime struktury – nie wyłączając mentalnych – nie nadąşają ze sprzątaniem śmieci, które same produkują?

OM n

,UĂŽSF JOOPXBDKF QS[ZOJPTČ’ ËŒ SNJF OBKXJČŚDFK LPS[ZÉŚDJ

ENGINEER SUCCESS /FX UFDIOPMPHJFT /FX TPMVUJPOT /FX OFUXPSLT

&XB 4BNLPXTLB 5BSHJ )BOPXFSTLJF

urzÄ…dzenia dla energetyki 1/2013 5FM JOGP!IG QPMBOE DPN

5BSHJ )"//07&3 .&44& UP QS[FHMČ’E ÉŚXJBUPXFHP SZOLV UFDIOPMPHJJ X GPSNJF X[BKFNOJF V[VQFÉ?OJBKČ’DZDI TJČŚ XZTUBX CSBOĘ„PXZDI 8ZTUBXDZ [BQSF[FOUVKČ’ OPXBUPSTLJF UFDIOPMPHJF PCFKNVKČ’DF QFÉ?FO É?BÉ‘DVDI UXPS[FOJB XBSUPÉŚDJ EPEBOFK QSPEVLUV 5V [EPCČŚEČ’ 1BÉ‘TUXP XJFE[ČŚ P JOOPXBDKBDI [ [BLSFTV N JO BVUPNBUZLJ QS[FNZTÉ?PXFK J JOGPSNBUZLJ FOFSHFUZLJ J UFDIOPMPHJJ FLPMPHJD[OZDI UFDIOJL OBQČŚEĂŽX J TUFSPXBÉ‘ PSB[ QPEEPTUBX QS[FNZTÉ?PXZDI VTÉ?VH CBEBÉ‘ J SP[XPKV ;BQSBT[BNZ OB OBKXBĘ„OJFKT[F UBSHJ UFDIOPMPHJD[OF OB ÉŚXJFDJF 8JČŚDFK JOGPSNBDKJ OB hannovermesse.com

LBMFOEBS[V ;BSF[FSXVK X 2013 8 – 12 kwietnia

NEW TECHNOLOGY FIRST r "QSJM Â’ )BOOPWFS Â’ (FSNBOZ

9

wydarzenia i innowacje

Przekształtniki ABB w pociągach FLIRT najnowszej generacji Energooszczędne urządzenia będą wykorzystywane na trasach Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej.

A

BB, lider w dziedzinie technologii energetyki i automatyki, wyprodukuje 40 kompaktowych i energooszczędnych przekształtników, mających zasilić pociągi z rodziny FLIRT, które firma Stadler Polska, polska spółka należąca do Grupy Stadler Rail, wiodącego światowego producenta pojazdów szynowych, dostarczy Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej (ŁKA). Najlepsze w swojej klasie urządzenia pomogą w utrzymaniu niezawodności i niskich kosztów eksploatacji zespołów trakcyjnych, które w najbliższych latach staną się wizytówką ŁKA. Łódzka Kolej Aglomeracyjna ma rozładować przeciążone drogi wojewódzkie i dojazdowe, łącząc Łódź z miejscowościami na trasach do Koluszek, Kutna, Łowicza i Zduńskiej Woli. Innowacyjny projekt transportowy zakłada rozbudowę i modernizację infrastruktury oraz wykorzystanie nowoczesnego taboru kolejowego. W tym celu ŁKA zakupiła od firmy Stadler Polska 20 nowoczesnych, dwuczłonowych pociągów z rodziny FLIRT. W każdym z nich zainstalowane zostaną dwa przekształtniki ABB typu BordLine y CC750, dzięki którym pociąg będzie oszczędzał więcej energii, pracując niezawodnie nawet w skrajnych warunkach pogodowych.

W przetargu na dostawę 20 elektrycznych zespołów trakcyjnych ŁKA wzięła pod uwagę, oprócz ceny, również długoterminowe koszty związane z eksploatacją pojazdów. Przekształtniki ABB będą odgrywać w tym przypadku istotną rolę. Dzięki zintegrowanym w jednej obudowie przekształtnikom do zasilania silników elektrycznych, przekształtnikom pomocniczym do zasilania obwodów pokładowych pociągu i układom ładowania baterii, energię pochodzącą z hamowania będzie można wykorzystać na zasilenie np. klimatyzacji, oświetlenia, czy ogrzewania.

Istnieje również możliwość, aby energia była zwracana do sieci.

Dodatkowo BordLine y CC750 generują mniej zakłóceń w porównaniu do

10

innych tego typu urządzeń, są proste w obsłudze i łatwe w konserwacji. To również był istotny czynnik dla producenta pociągów, który odpowiada nie tylko za dostawę pojazdów, ale również za ich utrzymanie techniczne w okresie 15 lat od momentu ich dostarczenia. „Nasi klienci, realizując plany inwestycyjne, coraz śmielej kierują uwagę w stronę urządzeń o większym zaawansowaniu technologicznym, dzięki czemu wydłuża się okres ich efektywnej eksploatacji. Pozyskane przez ABB zamówienie jest kolejnym, po zamówieniu dla Zakładów Naprawczych Lokomotyw Elektrycznych, znaczącym kontraktem dla polskiej firmy, która na przestrzeni ostatnich kilku lat poczyniła istotne inwestycje w Polsce w budowę zaplecza produkcyjnego oraz badawczego dla branży kolejowej” – powiedział Janusz Petrykowski, dyrektor lokalnej Dywizji Napędy i Automatyzacja Produkcji ABB. Zgodnie z umową ze Stadler Polska, ABB ma dostarczyć pierwszą partię przekształtników trakcyjnych w sierpniu tego roku. Całość zamówienia zostanie zrealizowana w Zakładzie Energoelektroniki, Napędów SN i Urządzeń Trakcyjnych ABB w Aleksandrowie Łódzkim, gdzie w minionym roku rozpoczęto produkcję przekształtników typu BordLine y dla zespołów trakcyjnych zasilanych prądem stałym o napięciu 3 kV. Obecnie 56 takich przekształtników pracuje w pociągach FLIRT, które obsługują połączenia kolejowe na Mazowszu i Śląsku. Inny model przekształtnika, CC1500, zostanie zainstalowany w lokomotywach E6ACT Dragon, produkowanych przez ZNLE. „Firma ABB to sprawdzony partner w biznesie, z którym współpracujemy od wielu lat na całym świecie. Historia naszej współpracy w Polsce sięga 2007 roku, gdy ABB dostarczyła nam przekształtniki do pierwszych 14 pociągów FLIRT wyprodukowanych w Siedlcach

dla polskich klientów” – powiedział Stanisław Skalski, członek zarządu Stadler Polska i dyrektor handlowy w Grupie Stadler Rail. „Przetarg zorganizowany przez ŁKA jest unikalny, gdyż po raz pierwszy w Polsce w kryteriach przetargowych zostały wzięte pod uwagę długoterminowe koszty związane z eksploatacją pojazdów, a nie wyłącznie ich cena. Jak pokazują wyniki tego przetargu, możemy w tym aspekcie pochwalić się ogromną przewagą konkurencyjną, do której przyczyniają się rozwiązania oferowane m.in. przez ABB” – dodał Stanisław Skalski.

ABB od lat dostarcza wyposażenie energetyczne dla trakcji i taboru kolejowego, przyczyniając się do modernizacji krajowej sieci kolejowej. Do tworzenia innowacyjnych produktów i technologii w tym obszarze spółka wykorzystuje swoje bogate zaplecze badawczo-naukowe zarówno w Aleksandrowie Łódzkim, jak i w Korporacyjnym Centrum Badawczym w Krakowie.

Grupa Stadler Rail jest wiodącym światowym dostawcą systemowych rozwiązań w dziedzinie pojazdów szynowych dostosowanych do potrzeb odbiorców.

Zamówienie dla ŁKA zostanie zrealizowane w latach 2014-2015 przez zakład produkcyjny Stadler Polska mieszczący się w Siedlcach na Mazowszu.

ABB (www.abb.com) jest liderem w technologiach dla energetyki i automatyki, które pozwalają klientom przemysłowym oraz zakładom użyteczności publicznej zwiększać swoją efektywność, jednocześnie minimalizując oddziaływanie na środowisko naturalne. Grupa ABB zatrudnia około 145 tysięcy pracowników w blisko 100 krajach świata.

Szczegóły na stronie www.abb.pl n ABB Sp. z o.o.

urządzenia dla energetyki 1/2013

wydarzenia i innowacje

ABB zdobywa warte 110 mln USD zamówienie z obszaru energetyki na połączenie Litwy i Polski ABB, wiodący na świecie dostawca technologii energetyki i automatyki, zdobył warte około 110 mln USD zamówienie dla Litgrid AB, państwowej spółki, która jest operatorem sieci przesyłowej Litwy, na dostawę i instalację stacji przekształtnikowej wysokiego napięcia prądu stałego (HVDC).

S

tacja przekształtnikowa HVDC o mocy 500 megawatów (MW) typu back-to-back pozwoli połączyć litewski system elektroenergetyczny o napięciu 330 kV z polskim o napięciu 400 kV, integrując tym samym sieci energetyczne krajów bałtyckich i kontynentalnej Europy oraz utrzymując rozwój rynku elektryczności w Unii Europejskiej. Obecnie litewski system elektroenergetyczny połączony jest jedynie z sieciami Łotwy, Estonii i krajów wschodnich. Nowa linia transgraniczna wzmocni również połączenie HVDC NordBalt ze Szwecją, budowane obecnie przez ABB. „Poza umożliwieniem wymiany energii elektrycznej między Polską i Litwą, to połączenie wzmocni stabilność sie-

ci energetycznej oraz zwiększy bezpieczeństwo dostaw energii w regionie” – powiedział Brice Koch, Dyrektor Globalnej Dywizji ABB Systemy Energetyki. „Nasze wiodące, dotychczasowe osiągnięcia w technologii HVDC były decydujące dla zdobycia tego zamówienia”.

ABB zaprojektuje, skonstruuje, dostarczy i zainstaluje stację przekształtnikową, włączając w to urządzenia wysokiego napięcia, takie jak transformatory mocy i tyrystory. Stacja zostanie zbudowana w pobliżu miasta Olita na Litwie.

Jej uruchomienie zaplanowano w roku 2015. Napowietrzna linia prądu zmiennego (AC) 400 kV o długości 160 kilometrów połączy stację HVDC w Olicie z podstacją w pobliżu Ełku.

urządzenia dla energetyki 1/2013

ABB zapoczątkowała technologię HVDC prawie 60 lat temu i pozostaje światowym liderem w tej wysoce efektywnej technologii, ukończywszy około 90 projektów HVDC na całym świecie o łącznej zdolności przesyłowej ponad 95 000 MW. ABB (www.abb.com) jest liderem w technologiach dla energetyki i automatyki, które pozwalają klientom przemysłowym oraz zakładom użyteczności publicznej zwiększać swoją efektywność, jednocześnie minimalizując oddziaływanie na środowisko naturalne.

Grupa ABB zatrudnia około 145 000 pracowników w blisko 100 krajach świata.

Szczegóły na stronie www.abb.pl

n ABB Sp. z o.o.

11

wydarzenia i innowacje

Miernik cęgowy Brymen BM197 BRYMEN BM197 to miernik cęgowy nowej generacji z pomiarem prądów do 2000A i napięć do 1000V – zarówno prąd, jak i napięcie przemienne mierzone są w trybie TrueRMS. Dostępny jest pomiar sygnałów przemiennych ze składową stałą. Konstrukcja cęgów pozwala na pomiar prądów w przewodnikach o średnicy maksymalnej 55mm.

M

iernik ten charakteryzuje najwyższy stopień ochrony: 12kV (przepięcia),1000V (przeciążenie) na wejściu “COM” i “+”, 2000A (pomiar ciągły) oraz kategoria przepięciowa CAT IV 1000V AC&DC. Przyrząd posiada nowe i bardzo przydatne w praktyce przemysłowej funkcje jak VFD (funkcja służąca głównie do pomiarów napędów z przemiennikami częstotliwości), AutoCheck (automatyczny wybór funkcji pomiarowej: DCV, ACVHz, lub Ω), rejestracja wartości szczytowych 5ms CREST-MAX oraz bezdotykowa detekcja napięcia przemiennego EF-Detection. Ponadto dostępne są tu też inne funkcje, takie jak pomiar pojemności, temperatury sondą typu K, częstotliwości, a także test diod i ciągłości.

Podwójny wyświetlacz z szybkim próbkowaniem 5 razy/s pozwala na jednoczesne obserwowanie wyników napięć lub prądów przemiennych i częstotliwości.

Przyrząd otrzymał nową wytrzymałą i ergonomiczną obudowę oraz przełącznik obrotowy umożliwiający obsługę jedną ręką.

BM197 wyposażony jest w optyczne złącze do współpracy z PC (USB / RS232), dzięki czemu możliwe jest obserwowanie wyników pomiarów na ekranie komputera, a także rejestrowanie ich za pomocą oprogramowania (zestaw BRUA-19X do komunikacji z PC dostępny jest jako opcja).

Importerem i dystrybutorem aparatury pomiarowej tajwańskiej firmy BRYMEN jest BIALL Sp. z o.o. z Gdańska.

Materiały prasowe Biall n

Turbina o symbolu SWT-3.0-113 Siemensa otrzymała tytuł wiatrowej turbiny roku 2012 Turbina SWT-3.0-113 Siemensa otrzymała tytuł turbiny roku 2012 według Windpower Monthly Magazin w kategorii 2,1 – 3,5 MW. Pismo przyznało te wyróżnienia biorąc pod uwagę różnorodne kryteria.

Oceniało przede wszystkim rozmiar turbiny, układu napędowego i łopat - czyli wskaźników zaawansowania technologicznego. Brano pod uwagę także koszt wytworzenia energii.

W kategorii turbin 2.1 MV - 3,5 MV, tytuł „najlepszej z najlepszych” zdobyła Turbina Siemens SWT-3.0-113.

Siemens wprowadził model bezprzekładniowej turbiny o mocy 3 MW w 2009 roku rezygnując z zastosowania generatora synchronicznego z ma-

12

gnesami stałymi (PMG) umieszczonego z tyłu, tak jak to było pierwotnej koncepcji modelu 3.6 MW. W zamian umieszczono generator PMG z przodu oraz zastosowano wirnik o średnicy 101 m. Nieruchomy wydrążony wał o dużej średnicy umożliwia łatwy dostęp do piasty wirnika na potrzeby serwisowe. Ta seria turbin ma jedno ułożyskowanie wirnika z zewnętrznym rotorem nowego generatora PMG chłodzonego cieczą, który posiada magnesy skierowane do środka i obracające się wokół stojana. Niewątpliwą zaletą generatora jest kompaktowy rozmiar przy jednoczesnym dużym momencie obrotowym w porównaniu do turbin o podobnej mocy, ale z rotorem wewnętrznym.

Innowacyjna konstrukcja turbin dostępna jest w trzech rozmiarach łopat w tym 108 i 113 metrów, co umożliwia lepszy dobór urządzenia do potrzeb lokalizacyjnych. Turbiny o zredukowanej mocy do 2.3 MW i najnowsza wersja 6 MW posiadają te same zalety dotyczące optymalizacji masy i obciążeń.

Materiały prasowe Siemens n

urządzenia dla energetyki 1/2013

wydarzenia i innowacje

Turbiny wiatrowe GE zasilą należący do Energia Verde Ventuno park wiatrowy Cerna w Rumunii yy Siedem turbin wiatrowych GE 2.5-103 będzie produkować 17,5 megawatów zielonej energii yy Projekt umacnia pozycję GE w obiecującym sektorze energii wiatrowej Rumunii yy Podpisano 10-letnią umowę na całościową obsługę sprzętu oraz gwarancję dyspozycyjności w zależności od możliwości produkcyjnych yy Finansowanie projektu zapewnia Quercus Assets Selection

W

arszawa, POLSKA – 4 lutego 2013 r. – Energia Verde Ventuno wybrała siedem turbin wiatrowych 2.5-103 firmy GE (NYSE: GE) dla swojego parku wiatrowego Cerna zlokalizowanego w regionie Tulcea.

17,5-megawatowa inwestycja, która zostanie uruchomiona jeszcze w tym roku, wyprodukuje czystą energię pozwalającą zaspokoić potrzeby około 7,000 rumuńskich domów. GE ogłosiło zawarcie wartego blisko 30 milionów dolarów kontraktu, obejmującego umowy na dostawę sprzętu oraz usług, podczas odbywającej się w Wiedniu konferencji branżowej EWEA. „Rumunia ma ogromny potencjał rozwoju energii wiatrowej”, powiedział Mario Costariol, dyrektor Energia Verde Ventuno. „Wzrost sektora wiatrowego oznacza większe zatrudnienie i bodziec do wzrostu gospodarki, szczególnie na obszarach wiejskich, biedniejszych od reszty kraju”.

Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw” i podkreśla strategiczne znaczenie zielonej energii dla regionu. Finansowanie projektu zapewnia jeden z wiodących europejskich banków komercyjnych Quercus Assets Selection.

GE dostarczyło i zainstalowało turbiny wiatrowe dla Bester Generation, spółki realizującej projekt w formule EPC (Engineering, Procurement and Construction). Dodatkowo podpisano 10-letnią umowę na całościową obsługę sprzętu.

Kontrakt na usługi obejmuje gwarancję dyspozycyjności w zakresie możliwości produkcyjnych, a także nowoczesny system monitorujący wraz z oprogramowaniem PulsePOINT wykrywającym anomalie operacyjne. „Projekt Cerna to najnowszy przykład naszego wsparcia dla rozwoju energii

wiatrowej w Rumunii i całej Europie Wschodniej”, powiedział Stephan Ritter, dyrektor zarządzający GE w Europie w zakresie energetyki odnawialnej. „Zastosowanie nowoczesnych turbin wiatrowych GE o wysokiej wydajności i niezawodności pozwala naszym Klientom w regionie znacząco zwiększać zdolności produkcyjne i efektywność parków wiatrowych”.

Turbina 2.5, stworzona na bazie bogatego doświadczenia firmy, oferuje wysoką efektywność i niezawodność w szerokim spektrum warunków wiatrowych. W porównaniu do poprzednich modeli, maszyny wyposażone są w dłuższe wirniki i wyższe wieże, zaś gondola usytuowana jest na większej wysokości. Dzięki tym cechom są w stanie wytwarzać więcej energii. Turbiny przeznaczone dla projektu Cerna wyposażone są w wirniki o długości 103 metrów, co pozwoli zwiększyć produkcję w bilansie rocznym.

W 2012 r. GE poinformowało, że turbiny wiatrowe serii 2.x MW przekroczyły

urządzenia dla energetyki 1/2013

2 gigawaty całkowitej mocy zainstalowanej na świecie. Jest to ilość czystej energii odpowiadająca zapotrzebowaniu mniej więcej 1,4 miliona europejskich domów. Obecnie maszyny te pracują w 19. krajach, w tym 14. w Europie. Łączny czas ich pracy to przeszło 7 milionów godzin.

Projekt Cerna to efekt coraz aktywniejszej działalności GE w Rumunii. GE dostarczyło także turbiny wiatrowe dla 600-megawatowego parku wiatrowego Fantanele/Cogealac, największego lądowego projektu wiatrowego w Europie, który osiągnął już pełną sprawność operacyjną i rocznie produkuje czystą energię dla ponad miliona rumuńskich domów. Na potrzeby projektu przeznaczono turbiny 240 GE 2.5MW, wśród których znalazła się tysięczna maszyna klasy 2.5 MW. Technologie GE są źródłem energii także dla innych rumuńskich farm wiatrowych - Mireasa 2, Silistea 2 i Galbiori.

Materiały prasowe GE n

13

wydarzenia i innowacje

COPA-DATA wprowadza na rynek oprogramowanie zenon 7.10 W marcu 2013 roku COPA-DATA wprowadzi na rynek nową wersję oprogramowania do automatyki przemysłowej. Łatwe w obsłudze oprogramowanie zenon 7.10, oparte jest na pionierskiej technologii wspomagającej technologię 64-bitową, Windows 8 i Multi-Touch.

D

zięki takim koncepcjom jak „parametryzacja zamiast programowania” lub proste integrowanie produktów z istniejącą automatyką i strukturami IT COPA-DATA na dwa sposoby realizuje koncepcję ergonomii w przemyśle. Jest ona w dalszym stopniu rozwijana w oprogramowaniu 7.10, które w porównaniu z poprzednimi wersjami jest jeszcze bardziej przyjazne dla użytkownika. Praca na gotowych szablonach, indywidualizacja dostosowana do potrzeb, wizard do dowolnego skonfigurowania, możliwość prostego, wielokrotnego użytkowania i intuicyjna obsługa Multi-Touch pozwalają na szybkie i bezpieczne konfigurowanie projektów, zapewniając wysoki poziom użyteczności i w pełni ergonomiczne działanie.

Nowa wersja oferuje także wyjątkowe możliwości graficzne i umożliwia nowe sposoby wykorzystania oprogramowania. Reinhard Mayr, Dyrektor ds. produktów w COPA-DATA, mówi: „Dzięki oprogramowaniu zenon 7 jesteśmy pierwszym producentem HMI/SCADA, który wykorzystuje technologię Multi-Touch i DirectX 11 w celu wzbogacenia rynku automatyki. Informacje zwrotne, jakie otrzymujemy od naszych klientów świadczą o tym, że nasze produkty odpowiadają tendencjom panującym na rynku. Poza tym firma Microsoft w coraz większym stopniu wykorzystuje technologię Multi-Touch i nowe platformy mobilne. Z tego właśnie powodu opracowaliśmy technologię, która w jeszcze większym stopniu ułatwia pracę użytkownikom”.

14

W marcu 2013 roku COPA-DATA wprowadzi do sprzedaży nową wersję swojego oprogramowania HMI/SCADA, tj. zenon 7.10. Na rynek trafi technologia wyposażona w wiele przyjaznych dla użytkownika nowych funkcji i bezpiecznych aplikacji.

zenon jako wersja 64-bitowa: większa ilość danych dzięki większej pojemności pamięci Oprogramowanie zenon 7.10 będzie dostępne nie tylko w wersji 32-bitowej, lecz także 64-bitowej. Użytkownicy będą mogli skorzystać z jednej lub drugiej wersji, albo z ich połączenia. Korzystanie z oprogramowania zenon w wersji 64-bitowej nie będzie się wiązało z żadnymi dodatkowymi kosztami dla klienta. Günther Haslauer, Dyrektor ds.

Rozwoju COPA-DATA, wyjaśnia: „Projekty dotyczące automatyki są zakrojone na coraz większą skalę, sprzęt komputerowy i oprogramowanie muszą więc

sprostać wymogom przetwarzania ciągle rosnącej ilości danych. W aplikacji 32-bitowej obszar adresowany jest ograniczony do 32 bitów. Oznacza to, że bezpośrednio adresowanych może być nie więcej niż 232 bitów, czyli można wykorzystać maksymalnie 4 GB RAM. Aplikacje 64-bitowe nie podlegają tym ograniczeniom. Długość adresów to 64 bity (8 bajów), dzięki czemu mogą one osiągać wartość 264-1. W możliwej do przewidzenia przyszłości ta już ogromna wielkość będzie wielokrotnie wyższa niż dostępna pamięć fizyczna. Takie problemy, jak brak wolnych adresów dla danych aplikacji lub fragmentacja adresów nie są już istotne. Prawdziwa

urządzenia dla energetyki 1/2013

wydarzenia i innowacje użytkowa wielkość pamięci jest teraz taka sama jak zainstalowana fizycznie wielkość pamięci roboczej. Należy zauważyć, że przy zastosowaniu aplikacji 64-bitowych wymagane są oczywiście systemy operacyjne 64-bitowe.”

Lepsze zarządzanie recepturami i udoskonalony moduł Batch Control w celu osiągnięcia bardziej wydajnej produkcji seryjnej Zintegrowany z oprogramowaniem zenon, Moduł Batch Control wspierający produkcję wsadową, został w sposób wszechstronny rozszerzony w wersji zenon 7.10. Nowe właściwości obejmują wiele rozwiązań, od zintegrowanych

operacji i obsługi monitorów dotykowych w zenon Runtime po integrację w Report Viewer. Na przykład, użytkownicy mogą w dowolny sposób wybrać recepturę lub partię z pożądanego projektu i wyświetlić ich dane na Report Viewer. Są one kompilowane i podawane w formie indywidualnego raportu, który jest automatycznie archiwizowany w pożądanym formacie i może zostać wydrukowany. Ponadto wersja Batch Control oferuje wiele opcji filtrów i możliwość podłączenia do systemów administrowania zamówieniami. Użytkownicy mogą korzystać również z większej liczby opcji wyświetlacza. Tak więc na przykład proces produkcji i receptura mogą być wyświetlone w jednym oknie w tym samym czasie, dzięki czemu moż-

na wyraźniej zobaczyć postępy w produkcji i poszczególne jej etapy.

Wsparcie dla Windows 8, MultiTouch i SQL Server 2012 COPA-DATA jest pierwszym dostawcą HMI/SCADA oferującym pełne wsparcie dla Windows 8 oraz Microsoft SQL Server 2012. Obejmuje ono także technologię Multi-Touch opartą na kontekstach interakcji. zenon 7.10 może przetwarzać wszystkie gesty, które są także standardowo obecne w Windows 8.

Użytkownicy mogą także indywidualnie definiować gesty Multi-Touch dostępne dla poszczególnych ekranów.

COPA-DATA Polska Sp. z o.o. n

Brunel Polska zwiększa zatrudnienie Brunel Polska w 2012 r. czterokrotnie zwiększył liczbę zatrudnionych inżynierów.

W 2013 firma skoncentruje się na sektorze energetycznym oraz naftowo-gazowym.

B

runel Polska, profesjonalna agencja doradztwa personalnego, specjalizująca się w rekrutacji i contracting’u dla inżynierów w szerokim zakresie specjalizacji oraz sektorów, odnotowała rekordowy rok 2012, zatrudniając w tym okresie czterokrotnie więcej inżynierów niż w roku poprzednim. W odpowiedzi na zmieniające się potrzeby rynkowe w zakresie elastycznych form zatrudnienia w Polsce, firma w 2013 r., skoncentruje się na dostarczaniu kompleksowych rozwiązań kadrowych dla sektora energetycznego oraz naftowo-gazowego.

– Przez ostatnie 12 miesięcy obserwowaliśmy ciągły wzrost zapotrzebowania firm na wykwalifikowanych inżynierów, co potwierdzają osiągnięte przez nas wyniki.

W tym czasie zmieniały się jednak sektory gospodarki, w których byli oni najbardziej potrzebni – aktualnie na pierwsze miejsce wysunęły się branża energetyczna i naftowo-gazowa, gdyż tam właśnie planowane są duże inwestycje. Między innymi z tego powodu Brunel postanowił skoncentrować się na współpracy z firmami z tych sektorów – podsumowała rok Karolina Kosmala, Branch Manager w Brunel Polska.

Rosnące zapotrzebowanie na specjalistów posiadających odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie jest zarówno wynikiem prowadzonych odwiertów związanych z wydobyciem gazu łupkowego jak i z rozwoju alternatywnych źródeł energii czy też planowanej bu-

dowy pierwszej w Polsce elektrowni jądrowej.

Spośród wymienionych dziedzin aktualnie najszerzej komentowane są inwestycje związane z wydobyciem gazu łupkowego. Jedną z firm prowadzących w Polsce odwierty w poszukiwaniu tego surowca jest ConocoPhillips.

Brunel wspiera ją w obszarze kompleksowych rozwiązań w zakresie HR. – Obecnie większość międzynarodowych firm poszukujących gazu łupkowego w Polsce zgłasza zapotrzebowanie na specjalistów posiadających wiedzę i doświadczenie, które często nie jest dostępne lokalnie. Jednak według nas, z czasem firmy te zaczną zwracać się do lokalnych specjalistów, po tym jak zdobędą oni już niezbędne umiejętności – tłumaczy Karolina Rytel, Account Manager Energy w Brunel Polska. – Dla ConocoPhillips zatrudniliśmy w Polsce m.in. specjalistów ds. odwiertów nadzorujących prace poszukiwawcze oraz specjalistów ds. bezpieczeństwa i spraw środowiskowych. Z rynku lokalnego pozyskaliśmy zaś geologów pracujących przy tym projekcie. M.in. te specjalizacje będą także najbardziej poszukiwane w najbliższych latach – dodaje.

Wyszukiwanie specjalistów w sektorze energetycznym oraz naftowo-gazowym nie ogranicza się do samego procesu rekrutacji. Brunel, zapewniając kompleksowe podejście, świadczy swoim klientom cały zakres usług dodatkowych. – Inżynierowie pracujący

urządzenia dla energetyki 1/2013

w sektorze gazu łupkowego przyjeżdżają do Polski najczęściej na krótkoterminowe kontrakty. Do naszych obowiązków należy m.in. załatwianie formalności wizowych, podatkowych, ubezpieczeniowych, pozwoleń na pracę czy nawet znalezienie odpowiedniego zakwaterowania – wyjaśnia Karolina Rytel.

Aktualnie prace w sektorze gazu łupkowego są na bardzo wczesnym etapie poszukiwań, a najbliższe 2-3 lata pokażą, czy i w jakim stopniu komercyjne wydobycie gazu łupkowego będzie opłacalne. Zakładając optymistyczny scenariusz, w przeciągu 10 najbliższych lat zatrudnienie w tym sektorze wzrośnie najmocniej spośród wszystkich gałęzi gospodarki.

Brunel Polska jest profesjonalną agencją doradztwa personalnego, która zatrudnia a następnie oddelegowuje wysoko wykwalifikowanych inżynierów, techników, menadżerów firmom z branży przemysłu naftowo-gazowego oraz energetycznego. Drugim filarem działalności spółki jest wyszukiwanie i prowadzenie rekrutacji ww. ekspertów na zlecenie klienta. Brunel Polska oferuje przedsiębiorstwom z sektora energetycznego i naftowo-gazowego szeroki wachlarz możliwości zatrudniania osób - bez względu na to czy do realizacji zadania potrzebni są pracownicy stali czy też personel kontraktowy. Więcej informacji na www.brunel.pl Materiały prasowe Brunel Polska n

15

wydarzenia i innowacje

Premiery Rittal na CeBIT 2013 Rittal zaprezentuje na targach CeBIT 2013 RiMatrix S - pierwsze na świecie rozwiązanie standaryzowanych centrów danych. System jest efektywną alternatywą dla projektowanych na zamówienie centrów danych.

Oferta firmy będzie prezentowana na stoisku E06 w hali 11.

Rittal RiMatrix S - alternatywa dla projektowanych na zamówienie centrów danych

N

a targach CeBIT 2013 Rittal przedstawi kompleksowe rozwiązania dla dużych i małych przedsiębiorstw. Wśród nich znajdą się racki IT, systemy klimatyzacji i rozdziału prądu, rozwiązania bezpieczeństwa oraz oprogramowanie i serwis.

Premiera

mów zasilania awaryjnego i rozdziału prądu oraz monitoringu.

Dzięki standaryzowanym modułom oraz kompatybilnym podzespołom RiMatrix S wyróżnia się niskim współczynnikiem PUE. Pierwszym klientem pilotażowo wprowadzającym system jest iNNOVO Cloud, firma dostarczająca rozwiązania cloud-computing dla MSP spełniające surowe normy jakości sektora bankowego.

Bezpieczeństwo

RiMatrix S firmy Rittal - jako pierwsze tego typu rozwiązanie na świecie - otwiera przed sektorem IT nowe możliwości. System składa się z zestawu skonfigurowanych fabrycznie, w pełni kompatybilnych modułów o określonym poborze energii oraz wydajności.

Dzięki temu jest to idealne rozwiązanie dla małych i średnich przedsiębiorstw, które skorzystają na krótszym okresie wdrożeniowym zamówienia oraz możliwości dostosowania modułów do istniejącej infrastruktury budynku. RiMatrix S jest zestawem dobrze dobranych szaf, urządzeń do klimatyzacji, syste-

16

Modulsafe Level E jest ulepszoną wersją istniejącej platformy Safe. Obudowa tworzy pełną strefę bezpieczeństwa wokół 19-calowego racku, chroniąc go przed praktycznie każdym zagrożeniem. Nową kluczową cechą systemu są nowatorskie szafy serwerowe TS IT wprowadzone w miejsce TS 8. Inteligentne mechanizmy ochrony, takie jak czujniki i oprogramowanie monitorujące, wydłużają czas bezawaryjnej pracy.

Wśród innowacji prezentowanych na targach CeBIT przez Rittal znajdą się również inteligentne listwy zasilające PDU oraz system monitoringu Computer Multi Control (CMC) III. Moduły PDU z serii IT Power zawierają całą gamę listew zasilających, od podstawowych po wysokiej klasy modele zarządzalne, umożliwiające pomiar prądu na każdym wyjściu.

Doskonały wgląd w środowisko serwerowni Computer Multi Control (CMC) III przechwytuje różne dane pomiarowe poprzez inteligentny system magistrali oraz przekazuje wyniki do analizy administratorom sieci. CMC III może również pracować niezależnie - wydając alerty lub powiadamiając wskazane kontakty.

Rittal oferuje szeroki wybór czujników do zastosowania z CMC III. W asortymencie są indykatory dostępu na podczerwień, wycieków i dymu oraz wejścia/wyjścia, jak również czujniki wilgotności i przepływu powietrza.

Rittal wprowadził również ulepszenia w systemach klimatyzacji. Na targach CeBIT firma zaprezentuje elastyczne rozwiązanie przeznaczone specjalnie dla małych i średnich firm. LCP DX (Liquid Cooling Package, Direct Expansion) może rozproszyć od 3 do 12 kW utraty mocy poprzez zintegrowany agregat chłodniczy. Urządzenie jest dostępne w dwóch wersjach (rackowej i szeregowej), co czyni je niezwykle wszechstronnym. Sprzęt ten idealnie sprawdzi się w środowisku, w którym chłodzenia wymaga zaledwie kilka podzespołów, a zastosowanie systemu chłodzenia wodnego jest niewskazane ze względu na wysoką cenę.

Materiały prasowe Rittal n

urządzenia dla energetyki 1/2013

wydarzenia i innowacje

ABB dostarczy rozdzielnice wysokiego napięcia typu GIS dla rozbudowy stacji elektroenergetycznej Ostrołęka Linia elektroenergetyczna Narew – Ostrołęka jest jedną z kilku, jakie powstaną w celu połączenia krajowego systemu przesyłowego z systemem przesyłowym Litwy. Ma to wzmocnić bezpieczeństwo i rozwinąć rynek dostaw energii, a także wpłynąć na poprawę jakości i niezawodności zasilania odbiorców energii elektrycznej w tym regionie Europy. Jednak aby linia funkcjonowała prawidłowo, konieczna jest modernizacja stacji elektroenergetycznej Ostrołęka. Przeprowadzi ją konsorcjum firm ELTEL Networks Rzeszów S.A. i ELTEL Networks Olsztyn S.A. wykorzystując produkty wysokiego napięcia ABB.

W

nia elektroenergetycznego Polska – Litwa, którego głównym inwestorem jest krajowy operator systemu przesyłowego - PSE Operator S.A.

Stacja 220/110 kV Ostrołęka zostanie rozbudowana o rozdzielnię 400 kV z wnętrzową rozdzielnicą w izolacji SF6 w typowym dla tego poziomu napięć ukladzie półtorawyłącznikowym.

Modernizacja części 220/110kV polegać będzie na budowie nowej rozdzielni napowietrznej 220kV z zastosowaniem aparatury tradycyjnej ABB takiej jak wyłączniki LTB, przekładniki TG, czy ograniczniki przepięć PEXLIM oraz budowie nowej wnętrzowej rozdzielni 110 kV wyposażonej w dwusystemową, sekcjonowaną rozdzielnicę GIS ELK - 04.

ABB wniesie swój wkład w projektowanie rozdzielni 110 i 400kV, jak również będzie odpowiedzialna za montaż, dostawę i uruchomienie rozdzielnic GIS 110 kV i 400 kV. Technologia GIS pozwala na zmniejszenie przestrzeni niezbędnej do montażu rozdzielnicy o ponad 70 procent w porównaniu do rozdzielnicy izolowanej powietrzem AIS. Urządzenia ABB dzięki swoim niewielkim gabarytom i modułowej konstrukcji są idealnym rozwiązaniem dla terenów, gdzie powierzchnia i dbałość o środowisko to istotne elementy projektu. Zainstalowane rozdzielnice będą mogły pracować w niskich i wysokich temperaturach, z minimalnymi wymaganiami w zakresie utrzymania ruchu realizując przyjęty dzisiaj model stacji bezobsługowych w zakresie obsługi jak i eksploatacji.

Zastosowanie tak właściwie dobranej aparatury pozwoli wyprowadzić moc z budowanego bloku energetycznego w Elektrowni Ostrołęka i dostosować instalacje do budowanej linii elektroenergetycznej 400 kV Narew – Ostrołęka. Dwutorowa linia napowietrzna o długości około 118 km ma stanowić kluczowy element przyszłego połącze-

Przetarg na modernizację stacji Ostrołęka wygrało konsorcjum firm ELTEL Networks Rzeszów S.A. i ELTEL Networks – Olsztyn S.A., które zdecydowało się na rozwiązania proponowane przez ABB. Zmodernizowana stacja zwiększy wydajność sieci oraz sprosta bardzo dużemu zapotrzebowaniu na energię elektryczną w przyszłości.

ramach modernizacji stacji ABB dostarczy m.in. wnętrzowe rozdzielnice wysokiego napięcia izolowane gazem SF6 typu GIS, które zwiększą niezawodność i wydłużą żywotność całej instalacji.

Zamówienie warte kilkadziesiąt milionów złotych jest największym w historii biznesu wysokich napięć ABB w Polsce.

urządzenia dla energetyki 1/2013

„Dla ABB jest to pierwsza dostawa na potrzeby inwestycji PSE Operator S.A. za pośrednictwem firmy wykonawczej. Wpisuje się to w naszą strategię rozwoju sprzedaży urządzeń typu GIS jako produktu dedykowanego nie tylko dla kompletnych stacji „pod klucz”, których wykonawstwo oferuje Dywizja Systemy Energetyki ABB, ale i dla sprzedaży tego typu urządzeń firmom wykonawczym” – powiedział Eligiusz Hasiak, Dyrektor Marketingu i Sprzedaży w Lokalnej Jednostce Biznesu ABB Produkty Energetyki WN. W minionym roku ABB w Polsce zdobyła również wielomilionowe zamówienie na dostawę siedmiu autotransformatorów mocy dla PSE Operator S.A. na potrzeby modernizowanych i budowanych linii. Urządzenia zostaną zainstalowane na stacjach Ostrołęka, Ołtarzew, Siedlce-Ujrzanów i Ełk. Rozwiązania ABB odegrają więc istotną rolę w poprawnym funkcjonowaniu połączenia elektroenergetycznego Polska – Litwa.

Szczegóły znajdą Państwo na stronie www.abb.pl Materiały prasowe ABB n

17

wydarzenia i innowacje

Nowy model GE 2.5-120 tworzy nową jakość wśród inteligentnych turbin wiatrowych yy Turbina łączy doskonałą wydajność i duże zdolności produkcyjne w warunkach niskiej prędkości wiatru, co pozwala obniżyć koszty sprzedawanej elektryczności yy Model 2.5-120 GE to pierwsza tak inteligentna turbina - integruje system magazynujący, nowoczesne układy sterowania i algorytmy pogodowe yy Analiza i komunikacja dziesiątek tysięcy punktów danych na sekundę pozwala na zwiększenie zdolności produkcyjnych farmy wiatrowej i produktywności usług, co przekłada się na dodatkowe źródła dochodu dla klientów

W

ARSZAWA, POLSKA – 26 luty 2013 r. — GE (NYSE: GE) wprowadza na rynek inteligentną turbinę 2.5-120, która w sposób nowatorski łączy doskonałą wydajność i zdolności produkcyjne w warunkach niskiej prędkości wiatru. W porównaniu do obecnie wykorzystywanego modelu pozwala to zwiększyć wydajność o 25%, a możliwości produkcyjne o 15%.

Wysoka wydajność i zdolności produkcyjne turbiny przekładają się na wyższy zysk operatorów farm wiatrowych zlokalizowanych w obszarach charakteryzujących się niską prędkością wiatru. Nowoczesne układy sterowania pozwalają na zastosowanie wirnika o długości 120 metrów, który przechwytuje więcej energii i pozwala zwiększyć produkcję elektryczności w takich lokalizacjach. Ponadto, wyższa wieża – dzięki

której gondolę można umieścić nawet na wysokości 139 metrów - pozwala instalować turbiny na gęsto zalesionych obszarach Europy czy Kanady. „Model 2.5-120 to pierwsza turbina wykorzystująca Internet przemysłowy. Rozwiązanie to pomaga zarządzać zmiennością wiatru, a tym samym pozwala dostarczać do sieci niezawodną energię nie oglądając się na kaprysy matki natury,” powiedział Vic Abate, wiceprezes GE ds. energii odnawialnej. „2.5-120 analizuje dziesiątki tysięcy punktów danych na sekundę i integruje systemy magazynowania energii oraz zaawansowane algorytmy pogodowe, równocześnie bezpośrednio komunikuje się z sąsiednimi turbinami, technikami i klientami.”

W porównaniu z obecną ofertą GE, ta zaawansowana technologia podnosi zdolności produkcyjne farmy wiatro-

wej, zwiększa produktywność usług i tworzy nowe źródła przychodu dla klientów.

Na przestrzeni zeszłego roku, GE pracowało w swoich kalifornijskich zakładach nad integracją energii wiatrowej z systemami magazynowania energii. Rezultaty projektu przekonują, że wiatr może stać się przewidywalnym źródłem energii. Pierwszy prototyp 2.5-120 zostanie zainstalowany w Holandii.

Wykorzystując zaawansowane systemy sterowania, turbina 2.5-120 minimalizuje także poziomy hałasu, dzięki czemu jest w stanie spełnić nawet najsurowsze normy w tym zakresie. Dodatkowo, nowa turbina wiatrowa została skonfigurowana aby spełnić normy dla Klasy Wietrzności IEC III i DIBT WZ2. Model 2.5-120 jest dostępny w zastosowaniach 50 i 60 Hz. Materiały prasowe GE n

Kwantowe kropki, czyli jak zamienić ciepło w prąd Projekt wykorzystania kropek kwantowych, będących swego czasu jedynie teoretycznym konstruktem fizyki, przedstawili właśnie naukowcy z Rochester University. Opracowana przez nich struktura może zamieniać ciepło w prąd.

W skali jednego cala kwadratowego wypełniona kropkami kwantowymi przestrzeń pozyskiwałaby z 1 stopnia Celsjusza 1 Wat energii.

K

wantowa kropka (nazywana niekiedy sztucznym atomem) powstaje wtedy, gdy w niewielkiej przestrzeni ograniczonej w trzech wymiarach

18

barierami potencjału, uwięziona zostaje cząstka o długości fali porównywalnej z rozmiarami kropki. Kwantyzacja cząstki w każdym z kierunków za spra-

wą ograniczenia jej ruchów w trzech wymiarach i fakt, że cząstka może znajdować się jedynie w pewnych stanach, określonych równaniem Schrödingera,

urządzenia dla energetyki 1/2013

przynieść może, jak się okazuje, całkiem wymierne korzyści dla współczesnej nauki – i energetyki.

Jak powiedział profesor Andrew Jordan z University of Rochester: – Pomimo swojej prostoty, system może wygenerować większą energię niż jakikolwiek inny oparty o nanotechnologię z dotychczas rozważanych. Stworzony przez badaczy University of Rochester system oparty o kwantowe kropki ma mikroskopijne wymiary, żadnych ruchomych elementów i warstwową strukturę.

Układ bazuje na materiale złożonym z ogromnej liczby połączonych nano-generatorów, z których każdy zawiera źródło elektronów, płynących następnie przez dwie kwantowe kropki. Jak dowodzą uczeni, należy tak zaprojektować system, by elektron, przechodząc przez kropkę, zmuszony był pokonać swego rodzaju energetyczne wzniesienie. W tym celu, na drodze do niego zaprojektować można obszar, gdzie elektron przejmie potrzebną do pokonania wzniesienia energię z re-

gionu, który utrzymywany jest w cieple. Tym samym ciepło konwertowane jest w energię elektryczną o wysokim potencjale. Zasada, na jakiej opiera się to zjawisko, wykorzystuje właściwości mechaniki kwantowej i określana jest jako „rezonansowe tunelowanie kwantowe”, co oznacza, że kwantowe kropki działają jak doskonałe filtry energii.

W takim systemie elektrony mogą przejść przez kwantową kropkę jedynie wtedy gdy nabędą wymaganej energii.

Bariera potencjału działa zatem jak filtr energetyczny, blokując wszelkie elektrony o mniejszej energii – w tym przypadku o energii nie wzmocnionej przez przejęcie energii cieplnej.

Idea tego systemu jest podobno dość prosta w implementacji. Układy zawierające kwantowe kropki można umieszczać w samogrupujących się materiałach półprzewodnikowych. Choć pojedyncza kropka produkowałaby milionowe części wata z przejmowanej energii, to ogromne ich nagromadzenie w klastry i warstwy zapewni nieprawdopodobną dziś niemal wydaj-

Fot.: University of Rochester

wydarzenia i innowacje

Przekrój kwantowego absorbera energii

ność – rzędu 1 wata z cala kwadratowego, przy przepływie cieplnym wynikającym z 1 stopnia C różnicy. Oznacza to, że dzięki powierzchni odpowiadającej kartce A4 można będzie zasilić 75 watową żarówkę. A im wyższa różnica temperatur, tym większa pozyskana moc.

Trzeba jeszcze jednak zadbać o dobrą izolację między obszarami o różnych temperaturach, dzięki którym powstawałby transfer cieplny przez ów obiecujący „absorber energii oparty o kwantowe kropki”.

OM n

Regionalne Seminaria / Szkolenia dla Służb Utrzymania Ruchu QR CODE

Wygenerowano na www.qr-online.pl

28.03.2013 - Stalowa Wola 18.04.2013 - Wałbrzych 23.05.2013 - Rzeszów 20.06.2013 - Trójmiasto 10.10.2013 - Bydgoszcz 04.12.2013 - Warszawa Jeżeli jesteś zainteresowany uczestnictwem w Seminarium, zaprezentowaniem produktu

c js ie a m zon ść nic Ilo gra o

lub nowego rozwiązania napisz do nas: marketing@energoelektronika.pl Energoelektronika.pl tel. (+48) 22 70 35 291

urządzenia dla energetyki 1/2013

Partnerzy:

19

wydarzenia i innowacje

Powietrzna hybryda, czyli samochodowych udoskonaleń ciąg dalszy Innowacje w dziedzinie energooszczędnego zasilania samochodów mnożą się niczym grzyby po deszczu. Najnowsze osiągnięcie to – obok reklamowanej jako najwyższy wykwit myśli technicznej Tesli S – kombinacja silnika spalinowego, hydraulicznego i technologii sprężanego powietrza. Pojazd wyposażony w silnik stanowiący taką kombinację technologii hybrydowo-powietrznej zaprezentuje podczas tegorocznego salonu samochodowego w Genewie francuska firma PSA Peugeot Citroen.

20

Fot.: PSA Peugeot Citroen

C

hoć samo sprężanie powietrza to dość nieekonomiczne rozwiązanie (podczas tego procesu tylko ok. 5 procent energii gromadzi się w postaci różnicy ciśnień, a pozostałe blisko 95 procent zostaje rozpraszane do atmosfery, zwykle w postaci ciepła i tarcia), to nowy system – i nowe auto – stanowić ma takie połączenie technologicznych rozwiązań, które zagwarantuje bardzo wysoką oszczędność.

Technologia Hybrid-Air ma bowiem, jak deklaruje producent auta, pozwolić na ograniczenie planowanego spalania paliwa do 2 litrów na 100 kilometrów.

Służący temu celowi system hybrydowo-powietrzny składa się z silnika spalinowego, skrzyni biegów, pompy hydraulicznej, silnika hydraulicznego, systemu przechowywania energii (hydraulicznego akumulatora), zbiornika na paliwo i niskociśnieniowego zbiornika na powietrze. Rodzaj napędu wybierany jest automatycznie w zależności od warunków jazdy.

Jak to działa? Otóż silnik hydrauliczny napędzany jest nieściśliwym płynem z hydraulicznego akumulatora, który z kolei uruchamia się dzięki sprężonemu powietrzu z niskociśnieniowego zbiornika. Ten napęd przeznaczony jest głównie do wykorzystywania podczas jazdy po mieście z prędkością poniżej 70 kilometrów na godzinę. Możemy wtedy zrezygnować z uruchamiania silnika benzynowego, dzięki czemu zyskamy największe oszczędności – i najwyższy komfort jazdy.

Na silniku hydraulicznym samochód przejechać może wedle wyliczeń producenta nawet 80 procent miejskich tras, co daje takie korzyści jak redukcja hałasu i oszczędność paliwa – do 45 procent

przy jeździe miejskiej. Na dłuższych trasach wykorzystywany ma być tradycyjny silnik, który służy również do sprężania powietrza w zbiorniku. Oba silniki mogą zresztą pracować jednocześnie, np. podczas przyspieszania i jazdy pod górę.

Jak dowodzi PSA Peugeot Citroen, technologia hybrydowo-powietrzna oznacza spore korzyści, zważywszy ceny samochodów klasy B i C (z silnikiem o mocy do 110 KM), które sytuują się w przedziale od poniżej 10 000 eu-

urządzenia dla energetyki 1/2013

wydarzenia i innowacje ro do nieco powyżej 15 000 euro, i poziom ich emisji dwutlenku węgla, która waha się od nieco poniżej 130 do planowanej około 95 w gramach na kilometr. Pojazd hybrydowo-powietrzny oferuje bowiem emisję CO2 na poziomie 50-75 gramów na kilometr, jego ceny mają natomiast kształtować się

w granicach 15-20 tysięcy euro. Przewaga takiego rozwiązania uwypukla się jeszcze w zestawieniu z dużo droższymi autami z silnikami diesla, gdzie ceny startują od ok. 16 000 euro i sięgają 37 000 euro, a emisja CO2 waha się od ok. 130 do planowanych 85 gramów na kilometr. W przypadku hybryd ceny

startują od 17 000 i przekraczają 40 000 euro. A emisja CO2 wynosi od 105 do ok.

78 gramów na kilometr. Najmniej dwutlenku węgla (poniżej 50 g/km) emitują hybrydy podłączane do sieci, za to ich cena to około 37 000 euro.

OM n

Grafenowe baterie słoneczne nabierają realnych kształtów

W

ciągu ostatnich paru lat dochodzi do ciągle nowych odkryć cudownych właściwości grafenu, będącego jedną z alotropowych postaci węgla. Nadzieje, jakie pokładają w nim inżynierowie i naukowcy, wiążą się między innymi z szerokimi możliwościami jego zastosowania w dziedzinie fotoniki i zaawansowanych optycznych urządzeń elektronicznych, które dzięki jego właściwościom spełnić mogą wreszcie futurystyczne wizje dotyczące ultra cienkich i ultraszybkich komputerów oraz połączeń sieciowych, zwijanych w rolkę wyświetlaczy dotykowych, czy właśnie super wydajnych baterii słonecznych.

Odkrycie, jakiego dokonał w ostatniej z tych kwestii zespół Koppensa z Institute of Photonic Sciences we współpracy z naukowcami m.in. ze słynnego amerykańskiego MIT i niemieckiego Instytutu Maxa Plancka, dowodzi, że za pomocą grafenu da się przetworzyć pojedynczą cząsteczkę światła, czyli foton, w wiele elektronów, które mogą zostać zmienione w prąd, co oczywiście stwarza wielkie możliwości dla układów fotonicznych nowej generacji.

Jak stwierdził Koppens, choć wiadomo było, że grafen może pochłaniać bardzo szerokie spectrum światła, dopiero teraz okazało się, że jego wydaj-

ność w zakresie konwersji światła na energię elektryczną jest bardzo wysoka. – W większości materiałów jeden wchłonięty foton generuje jeden elektron, ale w przypadku grafenu zaobserwowaliśmy, jak jeden wchłonięty foton jest w stanie wyprodukować wiele tzw. wzbudzonych elektronów i w ten sposób wytworzyć silniejszy sygnał elektryczny – powiedział naukowiec.

Podczas eksperymentu pojedynczy arkusz grafenu bombardowany był określoną liczbą fotonów o różnej energii (światło w różnych zakresach fal).

– Zaobserwowaliśmy, że fotony o wysokiej energii przekształcane są przez grafen w większą ilość wzbudzonych elektronów. Relacja między energią fotonów a liczbą powstających wzbudzonych elektronów dowodzi, że grafen przekształca światło w elektryczność z bardzo wysoką efektywnością – wyjaśnił prowadzący wspólnie z Koppensem badania Klaas-JanTielrooij z Instytutu Nauk Fotonicznych.

Te niezwykłe właściwości grafenu mają przyczynić się do stworzenia superwydajnych grafenowych baterii słonecznych. Niezbędnym krokiem na drodze ku temu jest jeszcze znalezienie sposobu na pozyskanie z sygnału elektrycznego dostarczanego przez grafen prądu elektrycznego i wzmocnienie absorpcyjnego potencjału grafenu.

urządzenia dla energetyki 1/2013

Fot.: The Institute of Photonic Sciences

Niewykluczone, że jesteśmy świadkami kolejnego przełomu w dziedzinie fotowoltaiki, która – za sprawą grafenu, materiału robiącego zawrotną karierę w nauce i technice – ma szansę stać się naprawdę tanią i powszechnie dostępną technologią pozyskiwania energii. Jak donosi najświeższe wydanie „Nature Physis”, zespół naukowców z hiszpańskiego Instytutu Nauk Fotonicznych pod kierownictwem Franka Koppensa dowiódł, że cieszący się olbrzymim zainteresowaniem grafen odznacza się znacznie lepszym niż krzem przewodnictwem fotonów i najwyższą wydajnością w przetwarzaniu światła w elektryczność.

Teraz badacze musza znaleźć sposób przekształcenia wyłapywanej przez grafen energii w prąd elektryczny. Jak twierdzi Koppens, dzięki temu powstaną superwydajne grafenowe baterie słoneczne.

OM n

21

wydarzenia i innowacje

Potencjał drzemiący w morskich i oceanicznych falach od dłuższego już czasu budzi zainteresowanie naukowców.

Do grona badaczy opracowujących patenty na wyzyskanie tego źródła energii dołączyli też pracownicy Politechniki Łódzkiej, którzy konstruują urządzenie pozyskujące prąd z ruchów fal morskich – wahadłowy generator prądu.

W

edle szacunków Europejskiego Stowarzyszenia Energii Oceanu EOEA, powstające na morzach fale mogą zapewnić rocznie 45 TWh energii elektrycznej. Na tym jednak nie koniec, jak bowiem donosi brytyjskie stowarzyszenie na rzecz energii wiatrowej (British Wind Energy Association), wykorzystanie w pełni energii fal pozwoliłoby zredukować emisję dwutlenku węgla do atmosfery o blisko 2 mld ton. To wielka szansa dla energetyki – i środowiska, o jakiej pisaliśmy już w jednym z ubiegłorocznych wydań „UDE”.

Nic więc dziwnego, że wysiłki badaczy i konstruktorów mają na celu stworzenie takiego urządzenia, które mogłoby skutecznie przetwarzać energię fal w prąd elektryczny, ale też przetrwać w trudnych warunkach związanych z działaniem potężnych sił oceanicznych.

Chociaż w wielu miejscach na świecie trwają już zaawansowane prace nad stworzeniem takiego urządzenia, nowością jest zaproponowana przez polskich naukowców metoda pozyskiwania prądu z ruchu fal, wykorzystująca mechanizm synchronizacji wahadeł.

W powstającym na Politechnice Łódzkiej urządzeniu, nazwanym wahadłowym generatorem prądu, znajdzie się

22

fot. Alina Zienowic

Polski wynalazek do pozyskiwania energii z fal morskich

Morze Bałtyckie, Wikipedia.pl

bowiem zestaw wahadeł, wprawianych w ruch przez morskie fale i napędzających w ten sposób prądnicę, przekształcającą energię mechaniczną w elektryczną.

Dzięki mechanizmowi synchronizacji wahadeł, które samodzielnie dostrajają wzajemnie swój ruch i rytm (muszą mieć tylko ten sam okres drgań i musi nastąpić przepływ energii między nimi), urządzenie będzie mogło pobierać energię mechaniczną niezbędną do wytworzenia prądu nie tylko z fal morskich, ale też innych drgań – chociażby powstających podczas jazdy pociągu. W generatorze łódzkich uczonych wszystkie wahadła umieszczone będą wewnątrz obudowy, na jednej strunie, a jedno z nich będzie elektronicznie zasilane i nada rytm całej grupie wahadeł kołysanych falą.

Jak wyjaśnia kierownik badań, prof. Tomasz Kapitaniak z Katedry Dynamiki Maszyn Politechniki Łódzkiej, synchronizacji ulegają wszystkie układy, w których obserwuje się regularność, co w przypadku wahadłowego generatora prądu przynieść ma wymierne korzyści – aby działało, zaopatrując w energię elektryczną niezbędne urządzenia, nie jest konieczny regularny ruch fal.

Generator nie zgromadzi co prawda tyle energii, żeby zasilić np. miasto, może za to zasilać urządzenia na morzu i w innych trudno dostępnych miejscach.

Dobrym przykładem są lampy umieszczone w trudno dostępnych miejscach, jak boje czy sygnalizatory przy sieciach rybackie na morzu. Generator rozwiązać ma problem ich obsługi, kosztownej i sprawiającej trudności związane z wymianą baterii; gdyby sygnalizator miał własne źródło zasilania, jak właśnie wahadłowy generator prądu, wymiana baterii nie byłaby bowiem konieczna.

Opracowywane urządzenie może też okazać się bardziej skuteczne niż baterie słoneczne, zasilanie działałoby bowiem również w nocy, także podczas bardzo długiej nocy polarnej. Do zasilenia lampy na boi morskiej wystarczyć ma urządzenie o boku 10 cm.

Badania nad projektem częściowo finansowane są w ramach programu TEAM Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.

Dotychczas badacze opracowali model urządzenia i przeprowadzili pierwsze testy na basenie. Na dalszym etapie badań naukowcy chcą stworzyć prototyp urządzenia.

OM n

urządzenia dla energetyki 1/2013

wydarzenia i innowacje

Nowy materiał do pozyskiwania elektryczności z gorącej wody Zwykle, kiedy pozyskujemy energię do zasilania naszych urządzeń, robimy to w mało wydajny sposób, tracąc po drodze wiele cennego potencjału, jak to się dzieje choćby w przypadku tradycyjnego silnika, gdzie większość wytworzonego ciepła po prostu się marnuje. Na ciekawy pomysł odzyskiwania energii z ciepła wpadli inżynierowie firmy Panasonic, tworząc materiał termoelektryczny, który pozwala wygenerować prąd z… systemu grzewczego w mieszkaniach.

N

owy materiał termoelektryczny, a konkretnie skonstruowane z niego rurki, czy też tubki, umożliwia bezpośrednią konwersję ciepła na elektryczność, co oznacza, że w przyszłości będziemy mogli pozyskać prąd z gorącej wody, która przepływa przez kaloryfery zamontowane w naszych mieszkaniach. I chociaż sam pomysł nie jest absolutną nowością, nie ma też wiele wspólnego z kosmicznymi technologiami rodem z dzieł sf, to ma on szansę podbić rynek dzięki relatywnie wysokiej – w stosunku do poprzednich prób wykorzystania ciepła jako nośnika energii – efektywności najnowszego wynalazku.

Jak patent sprawdzać się ma w praktyce? Za pośrednictwem mianowicie jednej dziesięciocentymetrowej rurki z materiału stworzonego w laboratoriach Panasonica pozyskamy około 2,5 W czystej energii. Większy układ, złożony z czterech takich rurek bez problemu doładuje nam telefon. Oczywiście wygenerowany w ten sposób prąd raczej nie uniezależni nas od krwiożerczych dostawców elektryczności, z pewno-

ścią jednak podreperuje domowy budżet, tym bardziej, że pozwoli uniknąć strat cennej energii, do jakich dochodzi zawsze w przypadku ogrzewania mieszkań. Za pomocą termoelektrycznych rurek doładujemy telefon, zasilimy wiatrak, wentylację, czy panele LED, czy mały telewizor. Żeby sprzęt mógł działać, rurki muszą być ciągle zanurzone

w zimnej wodzie, którą trzeba dostarczyć do urządzenia i zapewnić jej stały przepływ.

Mimo to, technologia jak ta przybliża wyczekiwany moment efektywniejszego wykorzystania i odzyskiwania energii. Panasonic musi jeszcze znaleźć sposób, by uczynić swój wynalazek tańszym I bardziej efektywnym, kiedy

urządzenia dla energetyki 1/2013

to jednak nastąpi, możemy spodziewać się jego popularyzacji.

Póki co, ponieważ naukowcy nadal dopracowują termoelektryczne rurki, tego rodzaju mikrogenerator trafi na rynek publiczny nie wcześniej niż w 2018 roku.

Fot.: Panasonic

OM n

23

wydarzenia i innowacje

Darmowe źródło energii?

Pomysł, na jaki wpadł niedawno niemiecki student Akademii Sztuk Pięknych w Bremie, Dennis Siegel, wydaje się w praktyczny, choć może skromny sposób nawiązywać do koncepcji Nikoli Tesli, którego wizje obejmowały stworzenie urządzeń czerpiących wolną energię z jej naturalnych i niewyczerpanych zasobów, jakie stanowi wszechobecne pole elektromagnetyczne. Wynalazek Siegla różni się od projektów Tesli – poza swoją skalą – także tym, że bazuje na sztucznych, nie naturalnych, źródłach pola elektromagnetycznego.

P

ole elektromagnetyczne wytwarzane przez wszystkie elektroniczne urządzenia na ziemi, którego najpotężniejszymi sztucznymi źródłami są linie elektroenergetyczne oraz instalacje radiokomunikacyjne, posłużyło Siegelowi do opracowania narzędzia służącego do ładowania baterii. Jak mówi sam autor wynalazku – w istocie każde urządzenie elektryczne wytwarza promieniowanie elektromagnetyczne i jeśli promieniowanie to przechodzi przez zwój drutu, wytwarzany jest prąd elektryczny.

Niestety, student nie zdradza na razie, jak dokładnie działa tajemnicza ładowarka, w obawie, że ktoś opatentuje jego wynalazek.

Wiadomo jednak tyle, że efektywność nowego urządzenia zależy, co dość oczywiste, od siły pola elektromagnetycznego, jakie na nią oddziałuje, a także to, że nie jest, póki co przynajmniej, specjalnie wysoka. Urządzenie Siegela może bowiem naładować w ciągu dnia jedną baterię AA. Ma za to ten atut, że może korzystać z tak powszechnych, wszechobecnych i łatwo dostępnych źródeł, jak linie wysokiego napięcia, ekspres do kawy, lodówka, czy bezprzewodowy router bądź smartfon. Co więcej, Siegel pracuje nad ulepszeniem swego wynalazku.

Niemiecki student przygotował dwie wersje ładowarki: jedną dla bardzo niskich częstotliwości, takich jak 50/60 Hz dla sygnałów z sieci elektrycznej, a drugą dla megaherców (radio, GSM) i gigaherców (Bluetooth/WiFi).

24

Wynalazek Siegla wzbudził spore zainteresowanie w świecie, niestety sceptyczni eksperci twierdzą, że szanse na jego praktyczne zastosowanie są nikłe dopóty, dopóki globalnym rynkiem rządzą koncerny czerpiące swoją po-

tęgę z paliw kopalnych i pobieraniu opłat za energię, której same w istocie nie „wytwarzają”, lecz jedynie przetwarzają. Niewykluczone jednak, że nowa technologia może zostać wykorzystana w najbliższej perspektywie do zasilania małych urządzeń, które choć nie wymagają dużo energii, to trudno się je w nią uzupełnia, jak np. urządzenia wszczepione w ciało człowieka, w tym chociażby rozrusznik serca.

Wynalazek Siegela przywodzi oczywiście na myśl wspomnianego już Nikolę Teslę, genialnego konstruktora i wynalazcę, który prowadził eksperymenty z czerpaniem energii z wolnych zasobów. Jego wizja wolnej energii zaowocowała podobno m.in. w roku 1931 w Buffalo samodzielnym, pionierskim skonstruowaniem zamontowanego w samochodzie Pierce-Arrow (z silnikiem elektrycznym) obwodu mieszczącego się w pudełku o wymiarach 24x12x6 cali, który następnie umieścił na przednim siedzeniu, montując przewody do bezszczotkowego silnika. Specjalny układ połączony był z prętami, które rzekomo czerpały energię prosto z otoczenia.

Pojazd był w stanie rozwinąć prędkość do 90 mil, a wybitny naukowiec użytkował samochód przez 7 dni!

Tesla pytany o to, skąd bierze się darmowa energia elektryczna, odpowiadał „Z Eteru wokół nas”. Pod wpływem jednak medialnych oszczerstw i wobec nie tyle nawet niezrozumienia, co niechęci i ignorancji otoczenia, rozgoryczony, zniszczył tajemnicze urządzenie pobierające energię z pola elektromagnetycznego i powrócił do laboratorium w New York City, zabierając do grobu sekret swojego wynalazku. Pozostaje mieć nadzieję, że po ponad osiemdziesięciu latach, jakie upłynęły od tamtego czasu, świat dorasta powoli do niezwykłych odkryć, bazujących na wykorzystaniu darmowych i powszechnych źródeł energii…

Fot.: dennissiegel.de OM n

urządzenia dla energetyki 1/2013

technologie, produkty – informacje firmowe

Wybrane doświadczenia z analiz sieci przesyłowych pod kątem zabezpieczeń elektroenergetycznych W artykule opisano wybrane najciekawsze doświadczenia, jakie zebrali autorzy podczas wykonywania analiz przemysłowych sieci elektroenergetycznych.

Analizy te, przeprowadzane pod kątem poprawności systemu zabezpieczeń oraz niekiedy poziomów wielkości zwarciowych, były wykonywane w ostatnich kilku latach przez Pracownię Automatyki Elektroenergetycznej Instytutu Energetyki w kilku różnej wielkości zakładach przemysłowych w kraju. Ponieważ wnioski, jakie wyłaniają się z przeprowadzonych badań, są często powtarzalne, autorzy wierzą, że udostępnienie ich szerszemu gronu inżynierów pozwoli na zwrócenie ich uwagi na główne problemy oraz tym samym doprowadzi do sprawniejszego działania przemysłowych systemów elektroenergetycznych.

Wstęp

W Pracowni Automatyki Elektroenergetycznej Instytutu Energetyki wykonuje się m.in. analizy sieci elektroenergetycznych pod kątem poprawności pracy ich systemu zabezpieczeń. Są to najczęściej sieci średniego napięcia, zwykle ze znacznie mniej rozległą siecią wysokiego napięcia (najczęściej obejmującą transformator WN/ŚN, którym zakład jest przyłączony do sieci przesyłowej lub rozdzielczej). Ponieważ weryfikacja poprawności doboru zabezpieczeń i ich nastawień wymaga wykonania obliczeń zwarciowych, często wyniki tych obliczeń są również wykorzystywane w ramach jednej pracy także do weryfikacji wytrzymałości zwarciowej aparatury łączeniowej i przekładników.

Metodykę prowadzenia tego typu analizy przedstawiono w artykule [1] („UdE” nr 7/2012).

Główną przyczyną zamawiania tego typu analiz jest zmiana sieci elektroenergetycznej zakładu przemysłowego w stosunku do tej, która była przyjęta podczas ostatniej analizy, a miało to zwykle miejsce kilka, kilkanaście, a w niektórych przypadkach nawet kilkadziesiąt lat wcześniej. Oczywistym jest, że po upływie tak długiego czasu w sieci zaszły na tyle istotne zmiany, że pytanie o prawidłowość działania zabezpieczeń jest jak najbardziej uzasadnione.

Przyczyny, które powodują konieczność wykonywania analiz sieci wiążą się zwykle z modernizacją zakładu (do-

26

budowanie nowych połączeń, zwiększenie mocy odbiorów lub generatorów, zmiana sposobu zasilania zakładu itd.), jego sieci (np. wymiana niektórych urządzeń – zabezpieczeń, łączników itp.) czy też mają swoje źródło poza zakładem przemysłowym (zmiana mocy zwarcia na szynach). Z tego względu, nawet jeśli zmiany nie są duże, to ich nagromadzenie się przez wiele lat może powodować konieczność sprawdzenia zabezpieczeń i aparatów, aby mogły pracować w nowych warunkach.

Poniżej zamieszczono najczęściej spotykane przez autorów problemy, niedociągnięcia lub błędy, w elektroenergetycznych sieciach zakładów przemysłowych.

Niepełne systemy zabezpieczeń Sieci, których data oddania do użytku sięga lat 70. ub. wieku (lub nawet wcześniej), często, ze względu na specyfikę czasów, były wyposażane w zabezpieczenia i aparaty w minimalnym stopniu. Przyczyną były zarówno kwestie ekonomiczne, jak też i inne wytyczne co do samych zabezpieczeń. Bardzo często sieć, nawet jeśli była modernizowana, zawiera stare aparaty i zabezpieczenia przekaźnikowe.

Niekiedy z powodów oszczędnościowych do zabezpieczeń nadprądowych stosowane są dwa przekładniki prądowe (tj. w dwóch fazach zamiast w trzech). Nie jest to technicznie błędne, jednak układ z trzema przekładnika-

mi prądowymi jest pewniejszy. Dodatkowo, często brakuje również przekładników ziemnozwarciowych (typu Ferranti), a tym samym nie ma możliwości zrealizowania zabezpieczeń od skutków zwarć doziemnych. Tej kwestii będzie poświęcona dalsza część artykułu.

Bardzo często zdarza się, że nie wszystkie wymagane funkcje zabezpieczeniowe dla danego obiektu zostały zastosowane. Na przykład, bardzo często strona górnego napięcia transformatora zawiera tylko zabezpieczenie bezzwłoczne, przez co transformator wyłączany jest nieselektywnie przy zwarciach po stronie dolnego napięcia. Zamiast pozwolić zabezpieczeniom po stronie dolnego napięcia na wcześniejsze działanie i odcięcie tylko uszkodzonej części sieci to rozwiązanie niestety odcina cały transformator i tym samym całą rozdzielnię niskiego napięcia. Jest to duży problem, jeśli nie ma układów SZR; a nawet jeśli są – przełączenie zasilania na drugi transformator nie gwarantuje, że i tym razem szybciej zadziała zabezpieczenie strony dolnego napięcia. Może więc dojść do zbędnego wyłączenia nawet dwóch transformatorów i obu sekcji rozdzielni zasilanych z rozdzielni tych transformatorów. Jest to problem, na który sami Zleceniodawcy często zwracają uwagę.

Rozwiązanie jest stosunkowo proste – należy odstroić zabezpieczenie bezzwłoczne od zwarć po stronie dolnego napięcia, aby działało bezzwłocznie tylko przy zwarciach po stronie górnego

urządzenia dla energetyki 1/2013

technologie, produkty – informacje firmowe napięcia, oraz dodać zabezpieczenie zwłoczne, rezerwujące z odpowiednim czasem opóźnienia zabezpieczenia strony dolnego napięcia transformatora odbiorczego.

W obecnych czasach przekaźniki są relatywnie tanie i zdecydowana większość z nich ma kilka funkcji nadprądowych z oddzielnie nastawianymi czasami opóźnień. Można więc w zasadzie bez większych problemów i wydatków zwiększyć niezawodność zasilania i zapewnić zarówno selektywność, jak i rezerwowanie zabezpieczeń.

Stosowanie bezpieczników W wielu miejscach jako podstawowe (a najczęściej jedyne) zabezpieczenie od zwarć stosowane są bezpieczniki.

Nie jest to złe rozwiązanie; bezpieczniki mają dobrą charakterystykę prądowo-czasową i dużą pewność działania. Jednak związane z tym problemy to przede wszystkim brak wykrywania prądów ziemnozwarciowych o natężeniu kilkunastu-kilkudziesięciu amperów (w zakładach przemysłowych w Polsce dominują sieci izolowane lub uziemione przez rezystor), często nawet mniejszym od prądu znamionowego bezpiecznika. Inny aspekt to możliwość przepalenia się bezpiecznika w jednej tylko fazie, przez co odbiór może być zasilany asymetrycznie (praca niepełnofazowa), co jest niekorzystne np. dla silników. W przypadku wielu układów z bezpiecznikami, ich wadą jest też brak informacji o zadziałaniu (przepaleniu się) bezpiecznika, przez co ponowne uruchomienie pola wymaga przybycia na stację obsługi. Obecnie istnieją wprawdzie na rynku bezpieczniki z możliwością komunikacji i informowania zdalnej obsługi o swoim stanie, jednak wydaje się, że tego typu rozwiązania nie są korzystne ekonomicznie.

Autorzy zalecają więc aby przeanalizować wady i zalety stosowania bezpieczników i dla szczególnie ważnych pól zastąpić je urządzeniami zabezpieczeniowymi. Należy jednak podkreślić, że stosowanie bezpieczników nie jest złym rozwiązaniem i w wielu miejscach na pewno będzie to optymalny środek wyłączania zwarć międzyfazowych.

Stosowanie wielu typów urządzeń zabezpieczeniowych Ponieważ modernizacja sieci dużego zakładu nie może być realizowana jednorazowo i jest to proces długotrwały, rozłożony nawet na kilka lat, zdarza się, że w wielu polach znajdują się nowo-

czesne urządzenia zabezpieczeniowe, ale wielu różnych producentów. Jest to w sumie mało istotny problem, ale może być sporym utrudnieniem dla obsługi, która musi opanować sposoby komunikacji z wieloma różnymi przekaźnikami. Często, jeśli zakład jest wyposażany w sieć informatyczną, podłączenie przekaźników różnych producentów jest utrudnione ze względu na różne protokoły komunikacyjne z urządzeniami. Z tego względu korzystniej jest stosować urządzenia o jak najmniejszych różnicach w budowie i zasadzie działania.

Niewłaściwa koordynacja zabezpieczeń Jak wspomniano wyżej, często zabezpieczenia nie rezerwują się wzajemnie lub też działają nieselektywnie ze względu na zbyt krótkie czasy opóźnienia. Opóźnienie działania powinno być w całej sieci skoordynowane, a stopień czasowy tak dobrany, aby uwzględniać zarówno czas własny zabezpieczenia rezerwowanego, jak i czas własny wyłączników – dla starych aparatów opóźnienia te mogą być całkiem duże i odbiegające od danych katalogowych sprzed kilkunastu – kilkudziesięciu lat.

Przyczyną braku koordynacji często jest zlecanie różnym firmom budowanie kolejnych rozdzielnic. Firma dostarcza obiekty, nastawia zabezpieczenia, ale w ramach pojedynczej rozdzielnicy.

Zabezpieczenia w rozdzielniach zasilających są niezmieniane (bo nie obejmował tego kontrakt, bo projektant nie przewidział, bo ktoś zapomniał, bo próby objęły tylko poszczególne pola itd.). Tym samym zabezpieczenia w nowej rozdzielni mogą działać wolniej niż te w starej rozdzielni, z której jest ona zasilana.

Nieaktualne nastawienia zabezpieczeń Bardzo często podczas rozłożonej w czasie modernizacji sieci dochodzą nowe obiekty. Ponieważ w wielu wypadkach są one dodawane pojedynczo, po każdym dodaniu obiektu zwykle ich wpływ na pozostałe elementy sieci jest niewielki. Moce zwarciowe na szynach nie zmieniają się istotnie, wymiana pojedynczego kabla nie wpływa znacząco na zmianę prądu ziemnozwarciowego sieci itd. Z tego powodu zwykle pozostawia się w innych polach sieci istniejące aparaty łączeniowe, przekładniki czy nastawienia zabezpieczeń.

urządzenia dla energetyki 1/2013

Jednak ponieważ modernizacja jest bardzo rozłożona w czasie, po kilku latach dodawania pojedynczych obiektów ich liczba znacząco rośnie i zmiany kumulują się, powodując spore rozbieżności.

Zabezpieczenia mając stare nastawienia działają błędnie, a moce zwarciowe mogą wzrosnąć nawet powyżej przyjętych wartości dla celów projektowych; często okazuje się, że stare wyłączniki, które już z powodu swojego wieku mogą nie spełniać katalogowych parametrów, są dodatkowo narażone ze względu na zbyt wysoki prąd zwarcia, przekraczający obecnie znamionowy prąd wyłączalny wyłącznika.

Zdarza się również, że zakład przemysłowy nie troszczy się o aktualną wartość mocy zwarcia na szynach wysokiego napięcia, w miejscu przyłączenia do sieci zewnętrznej. Choć zmiana mocy po stronie wysokiego napięcia jest „tłumiona” przez transformatory zasilające zakład i jest odczuwana po stronie średniego napięcia w znacznie mniejszym stopniu, to jednak niekiedy niewielkie zmiany mogą powodować wspomniane problemy z aparatami, zwłaszcza jeśli jeszcze na etapie projektu były one (np. z powodów ekonomicznych) dobierane z niewielkim zapasem.

Kolejny ciekawy błąd, często spotykany, to wymiana transformatora ŚN/nn na jednostkę o większej mocy. Prawidłowo wymienia się wtedy również przekładniki prądowe np. ze 100/5 A na 150/5 A, zapominając jednak o konieczności odpowiedniego skorygowania nastawień zabezpieczeń w polu.

Inna uwaga, choć o marginalnym znaczeniu, dotyczy tego, że nowoczesne zabezpieczenia cyfrowe mają znacznie wyższy współczynnik powrotu (rzędu 0,98) niż wcześniej stosowane elektromechaniczne (nawet rzędu 0,8), dzięki czemu możliwe jest ich czulsze nastawienie przy zachowaniu odpowiednio wysokiego współczynnika bezpieczeństwa działania.

Brak zabezpieczeń ziemnozwarciowych W wielu zakładach utrzymywany jest pogląd pochodzący z ub. wieku o braku potrzeby stosowania zabezpieczeń ziemnozwarciowych w sieci izolowanej. Pogląd ten, mający zapewne swoje źródło w dużym koszcie przekładników Ferrantiego oraz zabezpieczeń ziemnozwarciowych, uzasadnia się tym, że w sieci izolowanej prąd ziemnozwarciowy jest stosunkowo niewielki, rzędu kilku – kilkunastu amperów, technicznie sieć może pracować z jednym punk-

27

technologie, produkty – informacje firmowe przyjąć sumę udziałów wszystkich to często stosowane, jeśli np. piec jest tem uziemionym, a wyłączyć zwarcie pól znajdujących się w kolejnych źródłem harmonicznych). Wtedy nawet można zawsze, gdy zwarcie doziemne rozdzielniach, jeśli zabezpieczenie jest poprawnie naprzekształci się w dwufazowe, a więc Ji – przekładnia przekładnika Fer- stawione dla typowych warunków ruim później, tym lepiej ze względu na rantiego, chowych, nie będzie działać w tych wydłużoną ciągłość ruchu. Niekiedy 3I 0S min – prąd ziemnozwarciowy awaryjnych (być może właśnie wtedy, w kilku miejscach – „tak na wszelki wypadek” – instaluje się zabezpieczenia odpowiadający minimalnej pojem- kiedy jest to szczególnie potrzebne), ze ziemnozwarciowe działające na sygnał. ności całej sieci (w przypadku sieci względu na to, że prąd sieci jest rówW rzeczywistości tego typu podejście, izolowanej) lub prądowi rezystora ny prądowi kabla zasilającego obiekt, choć ze względów ruchowych mają(w przypadku sieci uziemionej przez a przecież od tej wartości odstrojono ce zapewne jakieś swoje uzasadnienie, rezystor lub pracującej z automaty- się spełniając wymaganie bezpieczeńnależy uznać za błędne. W przypadku ką wymuszenia składowej czynnej stwa. zwarcia doziemnego na głowicy kaAWSC), W zasadzie jedynym sensownym rozbla lub na szynach rozdzielni prawdokc ≥ 2 – współczynnik czułości. wiązaniem jest zastosowanie zabezpodobieństwo jego samoczynnego pieczenia zerowo napięciowego, któprzekształcenia się w zwarcie wielofa- Prawa strona nierówności (1) jest za- re wykrywa zwarcia doziemne niezazowe jest rzeczywiście duże. Jednak zwyczaj stosunkowo łatwa do spełnie- leżnie od rozmiaru sieci, jednak działa w innych miejscach zwarcie powodu- nia. Jest to warunek bezpieczeństwa, ono nieselektywnie, dlatego musi ono je pojawienie się napięcia w miejscach że zabezpieczenie nie będzie działało działać jako rezerwowe i niestety odcido tego zarówno nieprzystosowanych, w przypadku zwarć zewnętrznych, tj. że nać całą sieć od zasilania. nieprzeznaczonych, jak też w żaden zabezpieczenie jest nastawione wyżej, Opisane problemy z trudnością dobrasposób nieoznaczonych, co grozi po niż prąd, jaki może popłynąć przez po- nia realnej minimalnej wartości prądu prostu porażeniem obsługi lub po- jemności całej podsieci kablowej, którą ziemnozwarciowego sieci powodują, chroni zabezpieczenie. stronnych osób. że obecną tendencją, zarówno w PolKwestia, że prąd jest niewielki, jest Warunek czułości, czyli lewa strona sce jak i za granicą, jest uziemianie siekiepskim wytłumaczeniem, gdyż i taki równania (1) może być trudny do speł- ci średniego napięcia rezystorem. Jest prąd może doprowadzić do pożaru lub nienia. Warunek ten zakłada, że w przy- on tak dobierany, aby w każdym przyuszkodzenia takich obiektów jak silniki padku zwarcia wewnątrz sieci, którą padku zwarcia doziemnego prąd miał chroni przekaźnik, z sieci zewnętrznej odpowiednią wartość (rzędu kilkuczy generatory.

Wtego rzeczywistości tego typuuważają, podejście, ze względów ruchowychpopłynie mające zapewne jakieś swoje (w wyniku jej pojemności) na nastu-kilkudziesięciu Z względu autorzy że choć amperów). Jest uzasadnienie, należy uznać za błędne. W tyle przypadku zwarcia doziemnego głowicy kabla lub na ), duży prąd (równy 3I0S min - 3Ina brak zabezpieczeń ziemnozwarcioon wówczas na tyle duży, że spełnie0L max szynach prawdopodobieństwo samoczynnego zabezpieczenie będzieprzekształcenia w stanie wy- się wych dla rozdzielni każdego obiektu w sieci nie żejego nie w obuzwarcie warunków (1) nie jest trudne, kryć i poprawnie wyłączyć za- a ma obecnie uzasadnienia, także eko-Jednak jednocześnie wielofazowe jest rzeczywiście duże. w zwarcie innych miejscach zwarcie powoduje pojawienie się na tyle mały, że szkokłócenie. nomicznego.

Rzeczywiście, przekładdyteż przez niego wywoływane nie bęnapięcia w miejscach do tego zarówno nieprzystosowanych, nieprzeznaczonych, jak w żaden odbiorówobsługi znajdujących się w głę-osób.dą duże, oczywiście przy zachowaniu niki Ferrantiego muszą być zainstalosposób nieoznaczonych, co grozi po prostuDla porażeniem lub postronnych bi sieci spełnienie warunku za-możerozsądnych wane i to że kosztuje, aleniewielki, jest to niewielki czasów wyłączania zwarć Kwestia, prąd jest jest kiepskim wytłumaczeniem, gdyż czułości i taki prąd doprowadzić nie czy jest generatory. trudne, ponieważ prąd doziemnych. koszt biorąc uwagę możliwe na- zwyczaj do pożaru lubpod uszkodzenia takich obiektów jak silniki całej sieci 3I0Sziemnozwarciowych jest relatywnie duży stępstwa.

Ponadto rezystory Z tego względu autorzy uważają, że brak zabezpieczeń dla każdego obiektu w uziemiające mają komin do prądu obiektu 3Iprzekładniki .

Drugi aspekt zabezpieczeń ziemnorzystny wpływ na eliminację takich zjasieci nie ma obecnie uzasadnienia, także w stosunku ekonomicznego.

Rzeczywiście, Ferrantiego 0L max źródłakoszt zasilania (transzwarciowych to kwestia trudności ich Jednak wisk jak przepięcia czy ferrorezonans. muszą być zainstalowane i to kosztuje, ale jestim to bliżej niewielki biorąc pod uwagę możliwe nastawiania następstwa. w przypadku sieci izolowa- formatora WN/ŚN), tym większe części Zalety tego rozwiązania są na tyle duzabezpieczenia linii że,wa koszt nych, w polskich za- sieci obejmują samego rezystora niewielDrugi a takie aspekt dominują zabezpieczeń ziemnozwarciowych to kwestia trudności ichi dla nastawiania przypadku odpływowych, zasilających całe podki, że zakładów przemysłowych, kładach przemysłowych.

Zgodnie z re-w polskich sieci izolowanych, a takie dominują zakładach przemysłowych.

Zgodnie z wiele regułami wartość prądu 3I0L max jest coraz szczególnie tych, w których sieć nie jest gułami (por.

[2],zabezpieczenie [3]), zabezpieczenie na- się sieci, (por. [2], [3]), nastawia zgodnie z zależnością: większa, a warunek czułości jest coraz rozległa i występują problemy z uzystawia się zgodnie z zależnością: trudniej spełnić. Zwykle dla głównych skaniem odpowiednio dużego prądu 3I 0S min − 3I 0L max k ⋅ 3I 0L max (1) ≥ Ir ≥ b rozdzielni zakładu nie ma nawet moż- sieci, decyduje się na zmianę sposobu k c ⋅ ϑi ϑi liwości spełnić tego warunku i trzeba uziemienia sieci. przy czym: stosować zabezpieczenia kierunkowe.

Wymaga to jednak większych nakłaprzy k b czym: – współczynnik bezpieczeń- Z prądem ziemnozwarciowym sieci dów inwestycyjnych, przede wszystwspółczynnik (kb = 4 dla kb = 2 dlakim zabezpieczeń kb –stwa (k b = 4 dlabezpieczeństwa zabezpieczeń bez3I0S zabezpieczeń wiąże się bezzwłocznych, jeszcze jedna niedokonieczne jest wyposażenie każmin zwłocznych), zwłocznych, k b = 2 dla zabezpieczeń godność związana z tym, że jego war- dego pola w zabezpieczenie ziemnoudziałem ziemnozwarciowego zwarcia 3I0L zwłocznych), nie jestprądu stała i zależy ściśle od kon- podczas zwarciowe.

Prąd zwarcia rośnie i o ile max – prąd będący maksymalnym tość zewnętrznego, do miejsca zwarcia przez kabla odchodzącego od izolowanej danego 3I0L max – prądspływający będący maksymalnym figuracji sieci.pojemności Im mniej obiektów w da- w sieci można było warunpola (zasilającego obiekt). Prąd ten wyznacza się z pomiarów kabla lub (z większym udziałem prąduzabezpieczany ziemnozwarciowenej chwili pracuje w sieci, tym mniejszy kowo zgodzić się na brak zabezpiebłędem) z danych katalogowych dostarczonych przez producenta Jeżeli zczenia danego pola go podczas zwarcia zewnętrznebędzie ten prąd.

Ponieważkabla. powyżej ziemnozwarciowego, jeśli były zasilane są inne rozdzielnie, sumężeudziałów wszystkich „minipól znajdujących się inne w środki ochrony przego, spływający do miejsca należy zwarciaprzyjąć podano, prąd ten odpowiada stosowane przez pojemności kabla odchodzą- malnej pojemności całej sieci”, można ciwporażeniowej, to teraz skutki niekolejnych rozdzielniach, od danego pola (zasilająceϑi cego – przekładnia przekładnika Ferrantiego,wyobrazić sobie przypadek, że z jakie- wyłączonego zwarcia będą znacznie obiekt). Prądodpowiadający ten goś powodu, w warunkach awaryjnych, – prąd ziemnozwarciowy minimalnej pojemności całej sieci poważniejsze. (w przypadku 3I0Sgominzabezpieczany wyznacza się z pomiarów lub (wtransformator WN/ŚN zasila przez wydzielosieci izolowanej) lub prądowikabla rezystora przypadku sieci uziemionej rezystorModernizacja lub pracującejsposobu uziemienia sie(z większymwymuszenia błędem) z danych kata-czynnej ną sekcję rozdzielni głównej (zasilanie ci musi uwzględniać także sytuację, z automatyką składowej AWSC), logowych dostarczonych przez proreszty sieci przejmuje drugi transforma- w której z powodu awarii rezystora kc ≥ 2 – współczynnik czułości. ducenta kabla.

Jeżeli z danego tor), a ta sekcja jedną liniądokablową za- Jest dojdzie do przekształcenia się sieci poPrawa strona nierówności (1) jestpola zazwyczaj stosunkowo łatwa spełnienia. to warunek zasilane są inne należy sila jeden silnikwczy piec hutniczy nownie w bezpieczeństwa, że rozdzielnie, zabezpieczenie nie będzie działało przypadku zwarć(jest zewnętrznych, tj.sieć że izolowaną. Stosowane zabezpieczenie jest nastawione wyżej, niż prąd, jaki może popłynąć przez pojemności całej podsieci kablowej, którą chroni zabezpieczenie.

Warunek czułości, czyli lewa strona równania (1) może być trudny do spełnienia. Warunek ten 28 że w przypadku zwarcia wewnątrz sieci, którą chroni przekaźnik, z sieci urządzenia zakłada, zewnętrznejdla (w energetyki 1/2013 wyniku jej pojemności) popłynie na tyle duży prąd (równy 3I0S min - 3I0L max), że zabezpieczenie

technologie, produkty – informacje firmowe zabezpieczenia powinny być przygotowane na tę sytuację.

Odnosząc się do wcześniejszych uwag należy podkreślić, że nawet w sieci uziemionej przez rezystor bezpieczniki prawdopodobnie nie będą wystarczającym zabezpieczeniem od zwarć doziemnych.

Podsumowanie Doświadczenia, jakie autorzy artykułu nabyli podczas wykonywania analiz sieci zakładów przemysłowych, pozwalają na zwrócenie uwagi na najczęściej spotykane w takich sieciach problemy: 1. brak wielu wymaganych obecnie funkcji zabezpieczeniowych, związany zwykle z dawną polityką ekonomiczną lub zmianą wymagań.

Należy w polach, gdzie brak jest wymaganych funkcji, dodać je oraz odpowiednio je nastawić. Obecnie dostępne na rynku urządzenia umożliwiają realizację wielu funkcji za pomocą jednego przekaźnika, 2. stosowanie bezpieczników w przypadkach, gdzie nie jest to uzasadnione,

3. wiele typów zabezpieczeń różnych producentów nie ułatwia pracy personelowi, 4. zabezpieczenia nie są ze sobą skoordynowane i często działają nieselektywnie powodując straty zakładu związane z przerwaniem produkcji, 5. przy modernizacji zakładu należy patrzeć całościowo na jego sieć, nawet jeśli zmiana wydaje się mała i z pozoru błaha, 6. przy każdej zmianie związanej z mocami zwarcia i prądami doziemnymi należy zweryfikować nastawienia wszystkich zabezpieczeń, nie tylko tych bezpośrednio związanych zmianą, 7. brak zabezpieczeń ziemnozwarciowych autorzy niniejszej pracy uważają za poważną wadę i stoją na stanowisku, że nie ma żadnego uzasadnienia dla bezcelowego narażania personelu i postronnych osób porażeniem z powodu niewyłączonego zwarcia. Sytuacja taka zwiększa również zagrożenie pożarowe zakładu, 8. choć nie jest to absolutnie konieczne, zmiana sposobu uziemienia punktu neutralnego sieci zakłado-

urządzenia dla energetyki 1/2013

wej z izolowanego na uziemiony przez rezystor może przynieść wiele korzyści dla pracy zakładu. n dr inż. Wojciech Szweicer, mgr inż. Marcin Lizer Instytut Energetyki, Pracownia Automatyki Elektroenergetycznej ul. Augustówka 36, 02-981 Warszawa EAE@ien.com.pl

Literatura [1] Lizer M., Szweicer W. Wykorzystanie baz danych do obliczeń zwarciowych Urządzenia dla Energetyki nr 7/2012 [2] Winkler W., Wiszniewski A. Automatyka zabezpieczeniowa w systemach elektroenergetycznych, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne; Warszawa, 2004 r.

[3] Żydanowicz J. Elektroenergetyczna automatyka zabezpieczeniowa, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne; Warszawa 1979

29

technologie, produkty – informacje firmowe

Bydgoskie Zakłady Elektromechaniczne BELMA S.A. Tworzywa sztuczne, jako materiały na zewnętrzne części obudów elektrycznych urządzeń przeciwwybuchowych w świetle najnowszych edycji norm zharmonizowanych z Dyrektywą ATEX

W

przemyśle elektrycznym i elektrotechnicznym tworzywa sztuczne są powszechnie stosowane z uwagi na swoje właściwości, głównie elektroizolacyjne. Stanowią one doskonały element izolacyjny wykorzystywany do separowania części i elementów znajdujących się pod napięciem, od innych elementów, w których ze względów bezpieczeństwa lub konstrukcyjnych nie powinno się pojawić napięcie. Tworzywa sztuczne bardzo często stosowane są, jako zewnętrzne obudowy urządzeń elektrycznych.

Łącznik krzywkowy PŁK-10

30

Przede wszystkim z uwagi na swoją podstawową właściwość elektroizolacyjną, ale także z uwagi na dobrą wytrzymałość mechaniczną, wysoką odporność na agresywne środowisko zewnętrzne, niewrażliwość na korozję oraz niższą gęstość w stosunku do innych materiałów elektroizolacyjnych. Dodatkowo łatwość tworzenia różnych kształtów przy stosunkowo taniej technologii wytwarzania elementów z tworzyw sztucznych, przyczyniła się do powszechnego wykorzystywania tego materiału elektroizolacyjnego.

Biorąc pod uwagę szereg zalet tworzyw sztucznych należy pamiętać o jednej istotnej właściwości tworzyw sztucznych, a mianowicie o ich zdolności do bardzo łatwego wytwarzania i gromadzenia ładunku elektrostatycznego. W normalnych środowiskach pracy urządzeń elektrycznych powstawanie ładunku elektrostatycznego nie stanowi istotnego zagrożenia. Natomiast w środowiskach i atmosferach zagrożonych wybuchem, własność ta nabiera kluczowego znaczenia z punktu widzenia bezpieczeństwa, gdyż zgromadzony na powierzchni zewnętrznej

Skrzynka PSZC

urządzenia dla energetyki 1/2013

technologie, produkty – informacje firmowe ładunek elektrostatycznych może stać się inicjatorem zapłonu atmosfery wybuchowej.

Kwestie związane z stosowaniem na zewnętrzne części obudowy urządzeń przeciwwybuchowych tworzyw sztucznych są opisane w pkt. 7.4. normy EN60079-0:2009 „Atmosfery wybuchowe – Część 0: Sprzęt – podstawowe wymagania”. Najnowsza edycja tej normy z roku 2009 określa, w jakich przypadkach można stosować w urządzeniach elektrycznych przeciwwybuchowych obudowy z tworzyw sztucznych. I tak w przypadku Grupy II (EPL Ga, Gb, Gc) stosowanie na zewnętrzne części obudowy tworzyw sztucznych o rezystancji ≥109Ω zostało ograniczone między innymi poprzez maksymalne pole powierzchni obudowy wykonanej z tego materiału.

Przykładowo dla urządzeń Grupy II B i strefy1i 2rzutpowierzchniczynnejniemoże być większy niż 10 000mm2, natomiast w tych samych strefach, lecz dla Grupy II C powierzchnia ta już nie może przekroczyć 2 000mm2 (!), czyli wymiary takiej obudowy nie mogą być większe niż np. 50 x 40 mm.

W przypadku stref pyłowych (Grupa III – EPL Da, Db, Dc) wymagania w tym zakresie są jeszcze bardziej restrykcyjne, gdyż nie dopuszcza się w ogóle stosowania

na obudowy tworzyw sztucznych o rezystancji równej i wyższej 109Ω. W tej sytuacji, aby móc wykorzystać zalety tworzyw sztucznych, jako materiałów na zewnętrzne części obudów, najlepszym rozwiązaniem jest stosować tworzywa sztuczne, których rezystancja jest mniejsza niż 109Ω.

Bydgoskie Zakłady Elektromechaniczne „BELMA” S.A. od 2010 roku sukcesywnie wprowadzają do swej oferty urządzenia elektryczne dla II i III grupy wybuchowości, w których na obudowy zewnętrzne wykorzystywane są tworzywa sztuczne o rezystancji niższej niż 109Ω. Dzięki czemu urządzenia nadal posiadają zalety tworzyw sztucznych (odporność na agresywne środowisko, małą wagę, dużą odporność mechaniczną, niewrażliwość na korozję) a jednocześnie znacząco podnoszą bezpieczeństwo przeciwwybuchowe.

Dodatkowo dzięki ograniczeniu możliwości powstawania i gromadzenia ładunku elektrostatycznego na obudowie urządzeń, wyeliminowano potrzebę zbierania i odprowadzania tego ładunku (przed przystąpieniem elektromonterów do pracy) np. poprzez przecieranie wilgotną szmatką, co jest wymagane w rozwiązaniach konstrukcyjnych innych producentów.

Aktualnie BELMA w swojej ofercie asortymentowej posiada następujące urządzenia, w których na obudowy zewnętrzne zastosowano tworzywa sztuczne o rezystancji mniejszej niż 109Ω: puszki połączeniowe (PSZC) Un-690V, In-32A; kasety sterownicze jedno (KS-1) i dwu (KS-2) elementowe z różnymi rodzajami napędów oraz łącznik krzywkowy (PŁK-10) -Un-400V i prądzie łączeniowym 10A. Dodatkowo BELMA oferuje puste obudowy w wykonaniu przeciwwybuchowym (PO), które można wykorzystać do zabudowy elementów i podzespołów elektrycznych. Oferta BELMY w każdym roku poszerzana jest o nowe produkty dla tego segmentu rynku. Dodatkowo wszystkim naszym klientom oferujemy pomoc i doradztwo w zakresie doboru i certyfikacji urządzeń przeciwwybuchowych uwzględniając ich wymagania i nasze doświadczenie. n Artykuł opracował Adam Potapenko Szef Działu Rozwoju Wyrobów Elektrycznych BELMA S.A.

Kaseta sterownicza KS-1

Obudowy PO Kaseta sterownicza KS-2

urządzenia dla energetyki 1/2013

31

technologie, produkty – informacje firmowe

Power Xpert® FMX – innowacyjna rozdzielnica średniego napięcia w izolacji stało-powietrznej wyposażona w wyłączniki próżniowe z napędem elektromagnetycznym Zdobyte doświadczenia, postęp techniczny oraz zmieniające się wymagania dotyczące bezpieczeństwa obsługi i funkcjonalności urządzeń elektrycznych kreują nowe trendy wśród producentów. EATON, jako jeden z liderów w projektowaniu i wdrażaniu innowacyjnych systemów, prowadzi nieustanne prace i badania w poszukiwaniu rozwiązań pozwalających zwiększyć niezawodność, sprawność i bezpieczeństwo. W zakresie średniego napięcia taką propozycją są jednosystemowe rozdzielnice modułowe typu FMX. Dane techniczne.

Zgodność z normami

Rozdzielnica FMX przeznaczona jest do zastosowań wnętrzowych w pomieszczeniach o temperaturze mini-

malnej -5°C. Prądy znamionowe ciągłe rozdzielnicy odpowiadają maksymalnej temperaturze otoczenia wynoszącej +40°C. Praca w temperaturach wyższych jest dopuszczalna pod wa-

runkiem odpowiedniego obniżenia prądów znamionowych. Pomimo wysokich parametrów prądowo- zwarciowych rozdzielnica ma wykonanie przyścienne o klasie odporności na wewnętrzny łuk elektryczny AFL (ochrona z przodu i boków rozdzielnicy). W porównaniu do typowych rozdzielnic przedziałowych dwuczłonowych dostęp do kabli SN od przodu pozwala na znaczną oszczędność miejsca w pomieszczeniu stacji. W zależności od przeznaczenia pola wyłącznikowego istnieje możliwość wyboru określonego prądu znamionowego wyłącznika.

Prąd znamionowy ciągły szyn zbiorczych dla całego zakresu napięć wynosi 2000A. Zastosowane w rozdzielnicy rozwiązania oraz deklarowane parametry zostały sprawdzone i potwierdzone badaniami w laboratorium CESI.

Budowa

Rys. 1. Widok 3-polowej rozdzielnicy FMX.

32

System FMX ma budowę modułową.

Umożliwia to zestawienie rozdzielnicy o dowolnej ilości i kombinacji pól.

Podłączenie kabli SN odbywa się poprzez głowice kątowe (maksymalnie 3 kable SN na jedną fazę). Dostęp do izolatorów przepustowych jest z przodu rozdzielnicy po zdjęciu drzwi przedziału kablowego. Przyłącza kablowe są ułożone szeregowo na jednej wysokości, co znacznie ułatwia montaż

urządzenia dla energetyki 1/2013

technologie, produkty – informacje firmowe głowic kablowych. Poniżej zainstalowane są uchwyty kablowe oraz szyna uziemiająca. We wspólnym przedziale kablowo-wyłącznikowym zastosowano pełną izolację stałą. Tuż za przyłączami kablowymi znajduje się prosty odcinek szyn izolowanych, na których zabudowane są przekładniki prądowe w wykonaniu pierścieniowym. Przekładniki mogą być wykonane z rdzeniami pomiarowymi i zabezpieczeniowymi. W polu wyłącznikowym istnieje także możliwość zabudowy przekładników napięciowych od strony kabli SN. Przekładniki te standardowo wyposażone są w odłącznik z napędem elektrycznym oraz układ do tłumienia ferrorezonansu. W środkowej części pola znajduje się wyłącznik próżniowy z napędem elektromagnetycznym.

Wewnątrz obudowy żywicznej wyłącznika umiejscowione są zintegrowane punkty do wykonywania próby napięciowej kabli SN. Konstrukcja pola zawiera także przedział szyn zbiorczych z odłączniko-uziemnikiem oraz przedział obwodów pomocniczych.

W celu odpowiedniego ukształtowania pola elektrycznego szyny zbiorcze mają krawędzie owalne. Wykonane są z wysokiej jakości aluminium pokrytym galwanicznie warstwą srebra.

W górnej tylnej części pola zabudowany jest absorber łuku elektrycznego zakończony klapą wydmuchową.

Lokalne sterowanie elektryczne wyłącznikiem i odłączniko-uziemnikiem odbywa się poprzez przyciski sterownicze znajdujące się na drzwiczkach przedziału obwodów wtórnych. Standardowo jest tam zabudowany także przekaźnik zabezpieczający (montaż zatablicowy) oraz wskaźnik obecności napięcia. Po zdjęciu osłony ze środkowej części pola uzyskujemy dostęp do panelu sterowania ręcznego. Z jego poziomu możemy także odłączyć przekładniki napięciowe, wykonać próbę napięciową kabli SN czy też założyć blokady kłódkowe. Opcjonalnie nad polem może zostać zainstalowana dodatkowa szafka nadstawka z przekładnikami napięciowymi umożliwiającymi pomiar napięcia od strony szyn zbiorczych wraz z odłącznikiem ręcznym.

Poza polami wyłącznikowymi mamy do dyspozycji także pole sprzęgłowe z dwoma odłączniko-uziemnikami oraz pole pomiarowe wyposażone w odłącznik i przekładniki napięciowe.

Zastosowanie technologii próżniowej i odpowiedniego wysterowania pola elektrycznego w kombinowanej izolacji stało-powietrznej pozwoliło uzy-

Tab. 1. Podstawowe parametry elektryczne rozdzielnicy FMX Napięcie znamionowe

12kV

17,5kV

24kV

Napięcie probiercze udarowe

75kV

95kV

125kV

Napięcie probiercze o częstotliwości sieciowej

28kV

38kV

50kV

Odporność na wewnętrzny łuk elektryczny Utrata ciągłości pracy Prąd znamionowy ciągły szyn zbiorczych Prąd znamionowy krótkotrwały wytrzymywany

AFL 25kA – 1s LSC2B 2000A 25kA – 3s

Prąd znamionowy szczytowy wytrzymywany

63kA

Prąd znamionowy ciągły pól wyłącznikowych

630/800/1250/1600/2000A

Tab. 2. Wykaz norm zgodnie, z którymi wykonana została rozdzielnica FMX Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza IEC 62271-1 Część 1: Postanowienia wspólne Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza IEC 62271-100 Część 100: Wyłączniki wysokiego napięcia prądu przemiennego Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza IEC 62271-102 Część 102: Odłączniki i uziemniki wysokiego napięcia prądu przemiennego Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza IEC 62271-200 Część 200: Rozdzielnice prądu przemiennego w osłonach metalowych na napięcia znamionowe powyżej 1kV do 52kV włącznie IEC 60529

Stopnie ochrony zapewnianej przez obudowy (Kod IP)

IEC 60044-1 IEC 60044-2

Przekładniki - Przekładniki prądowe Przekładniki - Przekładniki napięciowe indukcyjne Prace pod napięciem -- Wskaźniki napięcia -Część 5: Układy do sprawdzania obecności napięcia (VDS)

IEC 61243-5

skać bardzo małe gabaryty rozdzielnicy. Podziałka pól wyłącznikowych dla prądów znamionowych do 1250A włącznie wynosi tylko 500mm (dla 1600A i 2000A jest to 1000mm), głę-

bokość 1440mm a wysokość 2100mm (2250mm z absorberem łuku elektrycznego nad przedziałem szyn zbiorczych i 2600mm z szafką nadstawką zawierającą przekładniki napięciowe).

Rys. 2. Pole wyłącznikowe rozdzielnicy FMX – przekrój i widok z przodu

urządzenia dla energetyki 1/2013

33

technologie, produkty – informacje firmowe Wyłącznik próżniowy z napędem elektromagnetycznym

Wyłącznik wyposażony jest w komory próżniowe pracujące na zasadzie dyfuzji (rozproszeniu) łuku elektrycznego. Bazując na kilkudziesięcioletnich doświadczeniach firmy Holec udało się stworzyć komory próżniowe o bardzo dużej wytrzymałości elektrycznej (30 000 operacji łączeniowych, w tym 100 na zwarcie). Ideą, jaka przyświecała wprowadzeniu napędu elektromagnetycznego, było zwiększenie niezawodności oraz chęć osiągnięcia tak wysokiej wytrzymałości łączeniowej również z punktu widzenia mechanicznego. Sercem mechanizmu napędowego jest aktuator magnetycz-

ny, wewnątrz którego pod wpływem sił elektrodynamicznych porusza się trzpień połączony ze stykami ruchomymi komory próżniowej. Aktuator zbudowany jest z jarzma wykonanego ze stali lekkiej, wewnątrz którego umieszczony jest magnes stały oraz cewki: otwierająca i zamykająca. W celu załączenia wyłącznika podane zostaje napięcie na cewkę zamykająca.

Przepływ prądu powoduje powstanie strumienia magnetycznego w jarzmie, który przyciąga popychacz (trzpień) w dół. Siła działająca na popychacz jest wprost proporcjonalna do prądu płynącego przez cewkę. Jeżeli siła działająca na popychacz będzie większa niż siła reakcji sprężyny otwierającej, wówczas rozpocznie się operacja zamyka-

Rys. 3. Mechanizm roboczy wyłącznika próżniowego z napędem elektromagnetycznym

nia. W pozycji zamkniętej trzpień jest utrzymywany w swoim położeniu za pomocą magnesu stałego. Otwieranie jest działaniem pasywnym i polega na zwolnieniu energii zmagazynowanej w naciągniętej sprężynie styków.

Uwolnienie tej energii może nastąpić poprzez podanie napięcia na cewkę wyzwalającą lub poprzez przesunięcie mechanicznej dźwigni. Podczas wyzwalania (otwierania) elektrycznego strumień magnetyczny magnesu stałego zostaje częściowo skompensowany. Jak tylko siła trzymająca pochodząca od magnesu stałego stanie się mniejsza niż siła sprężyny styków, popychacz przesunie się do pozycji górnej, otwierając styki w łączniku próżniowym. Z uwagi na siłę sprężyny, wymagana energia do wyzwalania jest bardzo mała w porównaniu z załączaniem. Rozwiązanie to umożliwia otwarcie wyłącznika także w sposób ręczny, np. w przypadku zaniku zasilania obwodów pomocniczych. Cewki otwierająca i zamykająca zasilane są impulsami z kondensatorów o bardzo długiej żywotności.

Wykorzystanie elektromagnesu jako przetwornika energii elektrycznej na mechaniczną w znacznym stopniu zredukowało ilość elementów ruchomych. Osiągnięto dzięki temu także większą sztywność układu, co jest bardzo ważne z punktu widzenia docisku styków oraz efektywności podczas ich rozłączania. Napęd elektromagnetyczny powoduje także lepsze dopasowanie charakterystyki posuwu styków ruchomych do wymaganej przez wyłącznik próżniowy. W efekcie uzyskano bezkonserwacyjny wyłącznik o całkowitej wytrzymałości łączeniowej wynoszącej 30 000 operacji łączeniowych.

Wyłączniki zastosowane w rozdzielnicy FMX wykonane są w wersji stacjonarnej z możliwością wymiany. Wykonanie stacjonarne gwarantuje niezawodność działania i ciągłość toru prądowego natomiast możliwość wymiany w czasie nie dłuższym niż 30 minut stanowi alternatywę dla typowych rozdzielnic dwuczłonowych.

Kontrola wewnętrznego łuku elektrycznego

Rys. 4. Wyłącznik próżniowy w wersji plug-in

34

W rozdzielnicach FMX w bardzo innowatorski sposób rozwiązano również kwestię odporności na wewnętrzny łuk elektryczny. W przedziale kablowo-wyłącznikowym zastosowano pełną izolację stałą pomiędzy fazami wraz z odpowiednim wysterowaniem pola elektrycznego, co w znacznym

urządzenia dla energetyki 1/2013

technologie, produkty – informacje firmowe stopniu redukuje ryzyko wystąpienia zwarcia wewnętrznego. Duże gabaryty tego przedziału znacznie ograniczają także wzrost ciśnienia powstałego podczas palenia się łuku elektrycznego. Dodatkowo w tylnej górnej części każdego pola znajdują się specjalne absorbery w postaci bloków ceramicznych o powierzchni ok. 9m².

Pochłaniają one energię cieplną łuku elektrycznego oraz filtrują powstałe w jego efekcie gazy. Nadmiar gazów jest wypuszczany poprzez klapy wydmuchowe w kierunku przeciwległym do operatora. Klasa łukoochronności AFL 25kA-1s zachowana jest również w chwili wyciągnięcia wyłącznika.

Przedział szyn zbiorczych jest przedziałem wspólnym dla całej rozdzielnicy. W jego przestrzeni pomiędzy sąsiednimi polami nie ma przegród metalowych. Pozwoliło to na znaczne powiększenie objętości a tym samym obniżenie ciśnienia w przypadku wystąpienia łuku elektrycznego.

Przedział ten ma również wysoki stopień ochrony IP4X, co ogranicza ryzyko przedostania się wewnątrz różnego rodzaju szkodników czy gryzoni.

W każdej sekcji nad przedziałem szyn zbiorczych umieszczone są osobne absorbery wraz z klapą wydmuchową. Dzięki zastosowanym rozwiązaniom dla całej rozdzielnicy uzyskano bardzo wysoki parametr łukoochronności (IAC AFL 25kA – 1s) oraz zrezygnowano z kłopotliwych kanałów wydmuchowych.

Rys. 5. Absorber łuku elektrycznego wraz z klapą wydmuchową

Próba napięciowa kabli SN

Dużym ułatwieniem podczas eksploatacji rozdzielnicy FMX jest sposób przeprowadzania próby napięciowej kabli SN. W tym celu rozdzielnica wyposażona jest w specjalne gniazda testowe umieszczone na elewacji panelu sterowania ręcznego. Po wcześniejszym przygotowaniu pola (odpowiednia położenie łączników, odłączenie przekładników napięciowych znajdujących się po stronie kabli SN) wewnątrz gniazd testowych umieszcza się specjalne sondy (będące w standardowym wyposażeniu rozdzielnicy), do których przykręca się układ probierczy. Wszystkie czynności związane z przeprowadzeniem próby napięciowej kabli SN wykonuje się z poziomu panelu sterowniczego, bez otwierania drzwi do przedziału kablowego. n Mariusz Hudyga Eaton Electric Sp. z o.o.

Rys. 6. Sonda probiercza do przeprowadzania próby napięciowej kabli SN

Rozdzielnica FMX jest rozdzielnicą nowej generacji. Wyraźnie zwiększa bezpieczeństwo obsługi a także pozwala korzystać użytkownikom z nowych funkcjonalności. Jest idealnym rozwiązaniem dla stacji,

urządzenia dla energetyki 1/2013

w których wymagana jest duża niezawodność i pewność zasilania.

Szeroki zakres dostępnych parametrów sprawia, że może być z sukcesem stosowana zarówno w energetyce zawodowej jak i w przemyśle.

35

technologie, produkty – informacje firmowe

Płyty Carrier Hub Kontron MicroTCA™ zapewniają obsługę urządzeń zgodnych ze specyfikacją MTCA.4 Płyty MCH Kontron AM4904/ AM4910 wzbogacone o obsługę wejść / wyjść na panelu tylnym i precyzyjne źródło przebiegów czasowych przeznaczone do zastosowania w badaniach fizycznych i zbierania danych przesyłanych z dużą prędkością

E

ching, Niemcy, 14 lutego 2013 – w dniu dzisiejszym firma Kontron ogłosiła, że od dnia dzisiejszego płyty Kontron MicroTCA™ Carrier Hub (MCH) AM4904/AM4910 zapewniają obsługę urządzeń zgodnych ze specyfikacją MTCA.4. Zapewniające obsługę tylnych złącz MicroTCA™ oraz precyzyjne źródło przebiegów czasowych, płyty MCH są idealnie dostosowane do potrzeb zastosowań związanych z gromadzeniem danych przesyłanych z dużą prędkością oraz ich przetwarzania. Docelowe zastosowania obejmują centra badań fizycznych i wiele innych zastosowań, w których dane są przesyłane z dużą prędkością, wymagających lepszej serwisowalności połączonej z kompaktowymi wymiarami i wysokimi poziomami wydajności, szerokości pasma i dostępności. Dzięki zapewnieniu obsługi czterech różnych wariantów szybkich magistral, łącznie z GbE, sRIO, PCIe i 10 GbE, nowe rozwiązania Kontron MicroTCA Carrier Hub tworzą podstawę praktycznie wszystkich wysoko-wydajnych, szybkich rozwiązań zbudowanych w oparciu o standard MicroTCA™.

Oprócz zastosowań w rozwiązaniach stosowanych w fizyce, typowym scenariuszem zastosowania jest użycie w produktach z rynku telekomunikacyjnego – łącznie z rozwiązaniami dla 3G, LTE i sieciowych systemów testowych, jak również w produktach z inny rynków, takich jak rozwiązania militarne, urządzenia medyczne, systemy pomiarowo - testowe, a nawet w rozwiązaniach z zakresu przetwarzania ob-

36

razów i sygnałów wizyjnych. Aby spełnić wymagania odnoszące się do wielu zastosowań, modularne płyty MCH Kontron AM4904/AM4910 są dostępne w czterech różnych wersjach. Kontron AM4904-BASE jest wersją umożliwiającą jedynie zarządzanie przepływem danych sieciowych (Gigabit Ethernet); Kontron AM4904-PCIE udostępnia wbudowaną kartę PCIe, zaś Kontron AM4904-SRIO jest wyposażona w sRIO. W przypadku zastosowań wymagających szybkiego przesyłania danych, do zarządzania ruchem sieciowym należy zastosować płytę Kontron AM4910, zapewniającą obsługę standardu 10 Gigabit Ethernet. Wszystkie wersje, dostępne jako pełno-wymiarowe karty Advanced Mezzanine Card (AMC) pojedynczej szerokości, umożliwiają centralne zarządzanie i zapewniają funkcjonalność przełączania danych.

Wyposażone w wydajny procesor PowerPC 405EX taktowany zegarem o częstotliwości 600MHz zapewniający obsługę funkcjonalności MCMC i zarządzanie przepływem danych, moduły MCH umożliwiają tworzenie wysoce efektywnych, redundantnych systemów wyposażonych w maksymalnie 12 modułów AMC, dwa moduły chłodzące i cztery moduły zasilające. Aby zapewnić obsługę różnych implementacji sygnałów zegara w systemach telekomunikacyjnych, we wszystkich produktach Kontron AM4904/AM4910 zastosowano bardzo zaawansowaną implementację generowania sygnału zegara i dystrybucję sygnału zegara PCI (PCI Express Fabric Clocking). Dostępne są również

zaawansowane funkcje takie jak Wire Speed, switch Enterprise-Class Ethernet z obsługą Layer 2 i Multi-Cast, łącznie z VLAN 4K i Link Aggregation oraz Quality-of-Service (QoS). Dodatkowo dostępny jest mechanizm klasyfikacji pakietów umożliwiający łatwe tworzenie list kontroli dostępu. Rozbudowany zestaw interfejsów do zarządzania, łącznie z przyjaznymi dla użytkownika interfejsami CLI, SNMP, IPMI, WEB umożliwia łatwe uruchomienie i zarządzanie ruchem sieciowym MCH. Systemy zewnętrze lub systemy „z półki” mogą zostać dołączone za pomocą portów Ethernet znajdujących się na panelu przednim. Dodatkowo, dostępne jest oprogramowanie Kontron MicroTCA™ Configuration Management Software OMVIU, umożliwiające zdalne monitorowanie i sterowanie systemami MicroTCA™.

Produkty Kontron AM4904-BASE/ PCIE/SRIO i Kontron AM4910 są gotowe do użycia w dowolnej platformie MicroTCA™. Firma Kontron oferuje szeroki zakres różnych zintegrowanych platform MicroTCA™, dostosowanych do różnych zastosowań.

Moduły MCH Kontron AM4904/AM4910 z obsługą MTCA są już dostępne.

Dodatkowe informacje są dostępne na stronie produktu AM4904/AM4910.

Dodatkowe informacje są dostępne na stronie produktu Kontron MCH. Dodatkowe informacje dotyczące MicroTCA są dostępne na stronie dotyczącej technologii Kontron MicroTCA. Kontron n

urządzenia dla energetyki 1/2013

» Looking for more IPC support? «

As a global market leader you can expect not just a little bit more from us, you can expect a lot more: » More local support and service » More reliability » More in terms of long-term availability

HMI

BoxPC

With Kontron Industry PCs you can rely on more profound technical knowledge and more experience. Moreover, we save you more time and more money than others.

So, what more could you ask for? Kontron!

KISS

Tel: +49(0)8165 77 777 • info@kontron.com • www.kontron.com The pulse of innovation

technologie, produkty – informacje firmowe

Analiza układu rezerwowego zasilania potrzeb własnych w Elektrowni Turów pod kątem widzenia skuteczności działania i programowania automatyki SZR Wstęp W latach 1990-2005 została przeprowadzona modernizacja Elektrowni Turów, obejmująca wymianę wyeksploatowanych bloków o mocy 205MW, na nowe bloki nr 1÷3 o mocy 235MW i bloki 4÷6 o mocy 261MW. W ramach tej modernizacji miała miejsce również wymiana na nowy istniejący układ elektryczny 6kV zasilania ogólnych potrzeb elektrowni i rezerwowania zasilania rozdzielni 6kV potrzeb własnych bloków nr 1÷6. Źródłem zasilania nowego układu potrzeb ogólnych i rezerwowania zasilania rozdzielni 6kV potrzeb własnych bloków 1÷6 pozostała istniejąca, zmodernizowana rozdzielnia Y0AEA 110kV, zlokalizowana na terenie Elektrowni Turów.

Elektrownia Turów zleciła Energotestowi przeprowadzenie analizy skuteczności rezerwowania zasilania rozdzielni potrzeb własnych 6kV nowych bloków

oraz programowania automatyki SZR. Zlecenie to obejmowało zarówno analizę teoretyczną jak również wdrożenie ewentualnych zmian wynikających z przeprowadzonej analizy.

Przedmiot analizy Przedmiot analizy stanowił nowy układ zasilania ogólnych potrzeb własnych elektrowni oraz rezerwowania zasilania rozdzielni potrzeb własnych bloków nr 1÷6 i został przedstawiony na rysunku nr 1.

Układy potrzeb ogólnych oraz rezerwowania zasilania rozdzielni potrzeb własnych 6kV bloków nr 1÷6 są zasilane z w/w, zmodernizowanej rozdzielni Y0AEA 110kV, zlokalizowanej na terenie Elektrowni Turów. Źródłem zasilania rozdzielni może być blok nr 1, stacja Mikułowa, połączona z rozdzielnią dwoma liniami 110kV. Awaryjnym źródłem zasilania jest linia 110kV, łącząca

rozdzielnię z niemieckim systemem elektroenergetycznym.

Z rozdzielni Y0AEA poprzez transformatory BCT10 i BCT20 są zasilane rozdzielnie potrzeb ogólnych Y1BCA÷Y4BCA i mosty rezerwowego zasilania 16BCR i 16BCS rozdzielni potrzeb własnych 6kV bloków nr 1÷6. Dodatkowo przyłączone są linie 110kV: S312, S313, S314, zasilające kopalnię Turów.

Pokazane na rysunku transformator BCT30 i mosty rezerwowe 80BCR i 80BCS, związane z blokami nr 9 i 10 są przewidziane do likwidacji i nie są objęte analizą. Sterowanie i nadzór nad układem zasilania ogólnych potrzeb odbywa się z nastawni DIRE za pomocą cyfrowego systemu sterowania i nadzoru SYSNAR. Rozdzielnie 6kV potrzeb własnych bloków nr 1÷3 są wyposażone w automatykę SZR opartą na urządzeniach typu AZRS-J produkcji Energotestu. SZR ten może przebiegać z wariantowym odciążeniem rozdzielni.

Rys. nr 1. Schemat zasilania ogólnych potrzeb własnych elektrowni i rezerwowania p.wł. 6kV bloków 1-10 w El. Turów.

38

urządzenia dla energetyki 1/2013

technologie, produkty – informacje firmowe Rozdzielnie 6kV potrzeb własnych bloków 4÷6 są wyposażone w automatykę SZR opartą na urządzeniach typu REC316*4 produkcji ABB. SZR ten może przebiegać z wariantowym odciążeniem rozdzielni.

Opis automatyki SZR Urządzenia do SZR zainstalowane w rozdzielniach potrzeb własnych bloków nr 1÷6 w Elektrowni Turów są wyposażone w dwa redundantne człony, człon szybki i człon wolny, działające w różny sposób, a mające wspólne obwody wyjściowe, co uniemożliwia niezależne ich programowanie. Człon szybki realizuje tzw. „SZR-szybki”, a człon wolny realizuje tzw. „SZR-wolny”.

SZR-szybki przełącza, bez przerwy w zasilaniu, rozdzielnie potrzeb własnych bloków nr 1÷6 z zasilania podstawowego (zasilanie z transformatora odczepowy bloku) na rezerwowe, z mostów 6kV rezerwowego zasilania 16BCR i 16BCS. Jedynym kryterium skuteczności działania SZR szybkiego jest synchronizm napięć źródeł podstawowego i rezerwowego zasilania.

SZR szybki winien być stale gotowy do działania, bez względu na warunki ruchowe oraz strukturę układu rezerwowego zasilania.

SZR wolny działa w przypadkach, gdy nie nastąpiło przełączenie zasilań przez SZR szybki. Przełącza on rozdzielnie potrzeb własnych bloków nr 1÷6 z zasilania podstawowego na rezerwowe,

z przerwą w zasilaniu, ze zwłoką czasową i z kontrolą napięcia resztkowego na rozdzielni rezerwowanej. Towarzysząca działaniu SZR wolnego przerwa w zasilaniu pociąga za sobą spadek obrotów silników zasilanych z rezerwowanej rozdzielni. Po powrocie napięcia silniki te winny dokonać samorozruchu.

Udany samorozruch silników świadczy o skutecznym SZR wolnym. W rezultacie analiza skuteczności SZR wolnego sprowadza się do analizy warunków samorozruchu silników potrzeb własnych bloków nr 1÷6.

Analiza warunków samorozruchu silników 6kV potrzeb własnych przy wolnym SZR w Elektrowni Turów Analizę warunków samorozruchu silników 6kV przy wolnym SZR przeprowadzono w oparciu o metodę, w której kryterium optymalnego samorozruchu silników potrzeb własnych bloku stanowi minimalne początkowe napięcie samorozruchu źródła rezerwowego, które powinno być nie mniejsze niż 0,75Un. Spełnienie tego kryterium jest uzależnione od następujących czynników: yy moc zwarcia źródła rezerwowego zasilania, yy obciążenie wstępne i układ pracy transformatorów rezerwowych, yy wielkości obciążenia sekcji rezerwowanej, yy struktura układu rezerwowego zasilania.

Analizę możliwości samorozruchu silników 6kV potrzeb własnych bloków nr 1÷6 przeprowadzono sprawdzając, czy dla określonej struktury układu zasilania rezerwowego, której odpowiada określona moc zwarcia źródła zasilania rezerwowego (rozdzielni Y0AEA), określony układ pracy i obciążenie wstępne transformatorów rezerwowych BCT10 i BCT20, oraz określone obciążenie rezerwowanej rozdzielni potrzeb własnych, spełnione jest w/w kryterium samorozruchu, to znaczy że początkowe napięcie samorozruchu źródła rezerwowego zasilania jest niemniejsze od 0,75Un. Moc zwarciowa źródła zasilania rezerwowego - rozdzielni Y0AEA zależna jest od jej konfiguracji. W tabeli nr T1 przedstawiono 9 możliwych układów pracy tej rozdzielni, którym odpowiadają różne moce zwarcia.

Z przeprowadzonych obliczeń mocy zwarcia w układzie rezerwowego zasilania wynikło, iż dla ekstremalnej wartości mocy zwarciowej na rozdzielni Y0AEA, po uwzględnieniu udziału w zwarciu silników potrzeb własnych bloków oraz silników ogólnych potrzeb, udarowy prąd zwarciowy w układzie rezerwowego zasilania (rozdzielnie BCA, BCC i 01BBA÷06BBA) przekracza wartość dopuszczalną dla tych rozdzielni.

W związku z tym zainstalowane zostały na zasilaniu mostów rezerwowych 6kV 16BCR i 16BCS z rozdzielni Y3BCA i Y4BCA, ograniczniki zwarciowe firmy ABB zabezpieczające w/w rozdzielnie

Tabela nr T1. Układy pracy rozdzielni 110kV Y0AEA

urządzenia dla energetyki 1/2013

39

Rys. nr 2. Algorytmy pracy układów SZR wolnego dla rozdzielni p.wł. 6kV bloków 1-3 w El. Turów.

technologie, produkty – informacje firmowe

40

urządzenia dla energetyki 1/2013

technologie, produkty – informacje firmowe przed uszkodzeniem przez udarowy prąd zwarcia.

Transformatory BCT10 i BCT20 zasilające mosty rezerwowego zasilania 16BCR i 16BCS mogą pracować w następujących układach: yy transformator BCT10 zasila most rezerwowy 16BCR torem zasilania T1/1 (układ pracy W1), yy transformator BCT10 zasila mosty rezerwowe 16BCR i 16BCS połączone sprzęgłem 6kV torem zasilania T1/2 (układ pracy W2); transformator BCT20 jest odstawiony, yy transformator BCT20 zasila most rezerwowy 16BCS torem zasilania T2/1 (układ pracy W1), yy transformator BCT20 zasila mosty rezerwowe 16BCR i 16BCS połączone sprzęgłem 6kV torem zasilania T2/2 (układ pracy W3); transformator BCT10 jest odstawiony.

Wyniki analizy możliwości samorozruchu silników potrzeb własnych 6kV bloków 1÷6 przy SZR wolnym dla wszystkich możliwych struktur układów rezerwowego zasilania zestawione są w specjalnych tabelach samorozruchu silników potrzeb własnych. Tabele samorozruchu stanowią wytyczne programowania pracy automatyki SZR. Umożliwiają one obsłudze właściwe zaprogramowanie członów wolnego SZR dla aktualnej struktury układu rezerwowego zasilania bloków nr 1÷6, uwzględniając istniejące możliwości odciążania potrzeb własnych bloków.

Dla ilustracji przedstawiono tabele samorozruchu T2÷T4 opracowane dla sil-

ników potrzeb własnych bloków nr 1÷3 w Elektrowni Turów przy SZR wolnym, dla 9-ciu układów pracy rozdzielni 110kV Y0AEA (P1÷P9), uwzględniając 3 układy pracy transformatorów BCT10 i BCT20 (W1÷W3) i ich obciążenia wstępne oraz istniejące warianty odciążenia rozdzielni potrzeb własnych bloków.

Z uwagi na podane w punkcie 3 różne warunki i sposób działania SZR szybkiego i SZR wolnego, istnieje potrzeba niezależnego ich programowania. Aby to umożliwić Energotest dokonał modyfikacji istniejących w Elektrowni Turów urządzeń SZR typu AZRS-J i REC316*4, rozdzielając w nich człon „szybki SZR” oraz człon „wolny SZR”, dzięki czemu człony te są całkowicie niezależne.

Zmodyfikowane zostały również istniejące układy automatyki SZR bloków nr 1÷6 pod kątem widzenia możliwości niezależnego programowania pracy SZR szybkiego i SZR wolnego. Modyfikacja ta polegała na wymianie istniejących dwupołożeniowych przełączników automatyki SZR na przełączniki trójpołożeniowe o następujących położeniach: yy poz. 1 - załączony SZR szybki i wolny, yy poz. 2 - załączony SZR szybki, yy poz. 3 - automatyka SZR wyłączona.

W oparciu o tabele samorozruchu silników potrzeb własnych bloków nr 1÷6 zostały opracowane algorytmy pracy układów SZR wolnego. Algorytmy te stanowią logiczne powiązanie wszystkich elementów i parametrów struktury układu rezerwowego zasilania, warunkujących samorozruch silników potrzeb własnych bloków nr 1÷6.

Wypracowują one informacje odpowiednio do podanych w tabelach samorozruchu warunków i możliwości działania wolnego SZR, adekwatne do aktualnej struktury układu rezerwowego zasilania potrzeb własnych bloków 1÷6.

Zmiana tej struktury powoduje automatycznie zmianę informacji generowanej przez algorytm. Na rysunku nr 2 pokazano algorytm pracy układów SZR wolnego rozdzielni potrzeb własnych 6kV 01BBA÷03BBA sekcje nr 1 bloków nr 1÷3 w Elektrowni Turów.

Opracowane dla wszystkich rozdzielni potrzeb własnych bloków nr 1÷6 algorytmy pracy układów wolnego SZR stanowią materiał wyjściowy do utworzenia układu wspomagania programowania pracy automatyki SZR w Elektrowni Turów.

Układ wspomagania może być zrealizowany w formie wizualizacji w cyfrowym systemie sterowania i nadzoru układu zasilania ogólnych potrzeb Elektrowni Turów SYSNAR na podstawie informacji wygenerowanej przez w/w algorytmy, określającej sposób programowania pracy automatyki SZR w rozdzielniach potrzeb własnych bloków nr 1÷6 zgodnie z tabelami samorozruchu.

Inna forma układu wspomagania programowania automatyki SZR, zrealizowanego za pomocą oddzielnego sterownika połączonego z systemem SYSNAR polega na automatycznym sterowaniu programowaniem pracy automatyki SZR zgodnie z opracowanymi algorytmami pracy układu wolnego SZR. Elektrownia Turów przygotowuje się aktualnie do wdrożenia układu

Tabela nr T2. Tabela samorozruchu silników bloków 1÷3 (SZR „wolny”) dla układu W1 pracy transformatora BCT10-BCT20

urządzenia dla energetyki 1/2013

41

technologie, produkty – informacje firmowe wspomagania z automatycznym sterowaniem programowania pracy automatyki SZR. Układ wspomagania programowania automatyki SZR stanowi duży komfort dla obsługi. Umożliwia zaprogramowanie pracy automatyki SZR zgodnie z tabelami samorozruchu, bez konieczności analizy warunków ruchowych elektrowni (układ z wizualizacją) lub uwalnia całkowicie obsługę od programowania pracy automatyki SZR (układ z automatycznym sterowaniem programowania).

Wnioski końcowe Zlecone przez Elektrownię Turów prace badawczo-wdrożeniowe, dotyczące analizy układu rezerwowego zasilania rozdzielni potrzeb własnych 6kV bloków nr 1÷6 pod kątem skuteczności rezerwowania oraz sposobu programowania automatyki SZR, zostały wykonane kompleksowo. Dla wszelkich zmian w istniejących obwodach głównych i pomocniczych układu rezerwowania zasilania potrzeb własnych bloków nr 1÷6 a wynikających z przeprowadzonych analiz została opracowana dokumentacja wykonawcza, został wykonany montaż oraz uruchomienie.

W wyniku przeprowadzonych obliczeń zwarciowych stwierdzono iż udarowy prąd zwarcia przekracza wartość dopuszczalną w układzie rezerwowego zasilania rozdzielni potrzeb własnych bloków nr 1÷6. W związku z tym zabudowano na zasilaniu mostów rezer-

wowego zasilania 16BCR i 16BCS z rozdzielni Y3BCA i Y4BCA ograniczniki zwarciowe firmy ABB zabezpieczające rozdzielnie BCA, BCC oraz 01BBA÷03BBA przed uszkodzeniem.

Opracowano tabele samorozruchu silników potrzeb własnych 6kV bloków nr 1÷6, które stanowią wytyczne programowania pracy układów wolnego SZR dla wszystkich możliwych struktur układów rezerwowego zasilania rozdzielni potrzeb własnych bloków nr 1÷6 w Elektrowni Turów.

Zmodyfikowano urządzenia SZR: AZRS-J i REC316*4 oraz układy automatyki SZR na blokach nr 1÷6, umożliwiając niezależne programowanie w nich członów SZR szybki i SZR wolny.

Opracowano algorytmy pracy układów wolnego SZR w oparciu o w/w tabele samorozruchu silników potrzeb własnych bloków nr 1÷6. Algorytmy te stanowią materiał wyjściowy umożliwiający utworzenie układu wspomagania programowania pracy automatyki SZR. Układ ten może być zrealizowany w formie wizualizacji w/w wytycznych w ramach cyfrowego systemu sterowania i nadzoru SYSNAR lub jako układ automatycznego sterowania programowaniem pracy automatyki SZR. Wykorzystując bogate doświadczenia zdobyte przy realizacji w/w prac w Elektrowni Turów możemy opracować podobne analizy rezerwowego zasilania rozdzielni potrzeb własnych wraz z modyfikacją programowania automatyki SZR w istniejących elektrow-

niach i elektrociepłowniach, łącznie z wdrożeniem zmian wynikłych z przeprowadzonych analiz . dr inż. Kazimierz Fulczyk mgr inż. Marek Woch mgr inż. Paweł Wcisło Energotest sp. z o.o. mgr inż. Piotr Kulecki PGE GiEK Oddział Elektrownia Turów

Wykaz literatury 1. „Analiza układu elektrycznego 6kV ogólnych potrzeb własnych Elektrowni Turów pod kątem widzenia skuteczności rezerwowania zasilania potrzeb własnych bloków nr 1-10.” Zadanie nr P/0890 wykonane przez Energotest w 2006 roku.

2. „Systemy elektryczne. Przebudowa układu elektrycznego 6kV potrzeb ogólnych Elektrowni Turów. Etap nr 1.” Zadanie nr P/0891 wykonane przez Energotest w 2007 roku.

3. „Przebudowa układu elektrycznego 6kV potrzeb ogólnych w Elektrowni Turów. Etap nr 2.” Zadanie nr P/0891 wykonane przez Energotest w 2009 roku.

4. „Modernizacja układu automatyki SZR dla bloków nr 1-6 w Elektrowni Turów.” Zadanie wykonane przez Energotest w 2010 roku.

Tabela nr T3. Tabela samorozruchu silników bloków 1÷3 (SZR „wolny”) dla układu W2 pracy transformatora BCT10

42

urządzenia dla energetyki 1/2013

technologie, produkty – informacje firmowe

Nowe słupy i maszty oświetleniowe firmy Elektromontaż Rzeszów ELEKTROMONTAŻ RZESZÓW SA w trzecim kwartale 2012 roku planuje wprowadzić do produkcji słupy i maszty stalowe wykonane w technologii cięcia i spawania laserowego.

P

oczątkowo nowa oferta będzie obejmowała słupy o wysokościach od 3m do 12m o kształtach: yy stożek okrągły, yy stożek sześciokątny, yy stożek ośmiokątny, oraz maszty o wysokości od 12m do 20m o kształtach: yy stożek okrągły, yy stożek ośmiokątny.

Jest to wstępny program produkcji, który ma być rozszerzony i dostosowany do wymagań klientów firmy.

Wykonanie słupów i masztów

Słupy i maszty wykonywane będą z blachy stalowej klasy S235, S275 lub S355 o grubości od 3mm do 4mm (zależnie od potrzeb wytrzymałościowych), ugiętej na profil o przekroju

wielokąta lub kołowy o stałej zbieżności. Wyprofilowane blachy łączone będą metodą spawania laserowego, co w znacznym stopniu poprawi estetykę konstrukcji (brak widocznych połączeń zewnętrznych). Posadowienie słupów nie zostanie zmodyfikowane.

Konstrukcje zostaną dostosowane do istniejących typów fundamentów prefabrykowanych.

Grubość ochronnej powłoki cynkowej słupów i masztów Grubość stali w mm

44

Powłoka cynkowa (z jednej strony) Lokalna grubość powłoki (wartość minimalna)

Uśredniona grubość powłoki (wartość minimalna)

≥1,5 do <3

45mm (315g/mkw)

55mm (385g/mkw)

≥3 do <6

55mm (385g/mkw )

70mm (485g/mkw )

≥6

70mm (485g/mkw )

85mm (585g/mkw )

urządzenia dla energetyki 1/2013

technologie, produkty – informacje firmowe

Wykonanie stopy do słupów i masztów (płyta mocująca)

Słupy oraz maszty oświetleniowe będą posiadały trwale przymocowaną stopę (płytę mocującą), dzięki czemu mogą być ustawione na fundamentach betonowych lub innym odpowiednio stabilnym podłożu. Mocowanie następuje za pomocą śrub lub śrub kotwiących.

Słupy oświetlenia ulicznego o wysokościach od 3 m do 12 m będą wyposażone w zaczep zawiasowy ułatwiający ustawianie słupa.

Stopy do słupów i masztów posadowionych na fundamencie prefabrykowanym wytłaczane będą z blachy i odpowiednio użebrowane, konstrukcja węzła mocującego całkowicie ukryta jest w dolnej części stopy. Również śruby mocujące stopę oraz zawias ukryte będą w jej dolnej części, co zabezpiecza złącze śrubowe od działania szkodliwych czynników zewnętrznych. Otwory rewizyjne śrub zakryte będą zaślepkami po przykręceniu stopy słupa (masztu) do fundamentu.

Rozwiązanie stopy gwarantuje wysoką estetykę i umożliwia spełnienia wymagań normy EN 12767 dotyczącej bezpieczeństwa biernego słupów oświetleniowych. Rozwiązanie konstrukcyjne jest chronione w U.P.RP. Stopy do masztów posadowionych na fundamentach prefabrykowanych lub monolitycznych wykonane będą z blachy o grubości od 18mm do 25mm z odpowiednim użebrowaniem zwięk-

46

szającym sztywność połączenia maszt – fundament.

Zabezpieczenie ochronne powierzchni

Powierzchnia zewnętrzna i wewnętrzna będzie zabezpieczona antykorozyjnie przez cynkowanie zanurzeniowemu (ogniowemu), które zapewnia powłokę cynkową o grubości jak w załączonej tabeli.

Trwałość takiego zabezpieczenia gwarantuje bezobsługowe użytkowanie słupów i masztów od kilkunastu do kilkudziesięciu lat, w zależności od rodzaju atmosfery (przemysłowa, miejska, nadmorska, wiejska). Dla stref o dużej agresywności atmosfery (dwutlenek siarki, tlenki azotu, związki soli), zalecamy pokrywanie słupów powłokami malarskimi. Na życzenie słupy i maszty pokrywa się dodatkowymi powłokami malarskimi w dowolnej palecie kolorystycznej, łącznie z malowaniem farbami specjalnymi: nie przyjmujące brudu, fluorescencyjne, fotoluminescencyjne, efekt Kameleon i wiele innych. Dzięki temu trwałość może być odpowiednio przedłużona.

Grubość powłok cynkowych na częściach, nie poddanych odwirowaniu (wg tablicy 2 normy EN ISO 1461)

Wnęka słupowa

Każdy słup oświetleniowy będzie wyposażony w drzwiczki, które zapewniają dostęp i zabezpieczają wyposażenie elektryczne słupa. Jest to pokry-

wa mocowana do słupa za pomocą zamka śrubowego na klucz trzpieniowy sześciokątny (imbus). Zapewnia ona ochronę wnęki w stopniu IP 43.

Wnęka słupowa umożliwia instalowanie tabliczki bezpiecznikowej, której wymiary (szer. x głęb. x wys.) wynoszą nie więcej niż: yy dla słupów parkowych i ulicznych H 7m: 85 x 85 x 400 mm yy dla słupów ulicznych H>7m: 90 x 110 x 400 mm yy dla masztów: 110 x 150 x 400 mm.

Maszty oświetleniowe będą posiadać dwie wnęki pozwalające na wygodny montaż wyposażenia elektrycznego.

We wnękach znajduje się zaczep uziemiający z otworem na śrubę M 10.

Wysięgniki

Dla słupów wykonywanych w nowej technologii spawania laserowego został opracowany wysięgnik o długościach 0,5m, 1,0m, 1,5m, 2,0m, 2,5m, przy założeniu zastosowania maksimum 4 ramion wysięgnika. Jego konstrukcja przystosowana będzie do mocowania większości typów opraw oświetleniowych występujących na rynku. Dla masztów, rozwiązanie ich zakończenia będzie pozwalało zamocować wszystkie dotychczasowe konstrukcje będące w produkcji Elektromontaż Rzeszów S.A. Opracowano na podstawie materiałów firmy Elektromontaż Rzeszów n

urządzenia dla energetyki 1/2013

technologie, produkty – informacje firmowe

LAMPY LEDowe STEINEL Ciekawy design, innowacyjna technologia, oszczędność energii oraz poprawa bezpieczeństwa Niskie zużycie energii elektrycznej, długa żywotność czy niewielka emisja ciepła to tylko niektóre zalety innowacyjnych reflektorów/ lamp diodowych Steinel. Produkty te łączą w sobie walory ekonomiczne, ekologiczne oraz ciekawy i przyjemny design.

N

a wstępie chciałbym napisać kilka słów na temat najnowszego osiągnięcia Firmy Steinel – czujnik wysokiej częstotliwości, który można stosować na zewnątrz. Wykorzystujemy bardzo wysoką czułość czujnika HF i pierwszy raz umieszczamy go w lampie zewnętrznej(lampy serii L800 iHF). Dodatkową zaletą najnowszego rozwiązania Firmy STEINEL jest to, że czujnik staje się niewrażliwy na ruchy np. krzewów, gałęzi będących w zasięgu czujnika oraz to że jest całkowicie niewidoczny. Po raz kolejny STEINEL pokazał, że przoduje na światowym rynku w tworzeniu najwyższej jakości rozwiązań.

48

Kolejne produkty pokazują, ze STEINEL wprowadzając produkty na rynek jest pewny, że będą działać niezawodnie przez wiele lat i oferują największe oszczędności. Produkty dostępne są już od długiego czasu na rynku i Klienci przesyłają informacje o niezawodności tego sprzętu.

Reflektor diodowy XLed Home 1 firmy Steinel został wyposażony w 170 diod. Dzięki temu doskonale oświetli on wejście do domu, podjazd przed garażem czy taras. Bardzo ważną rzeczą jest to, że reflektor ten zużywa niecałe 15 W energii – co przy dzisiejszym wzroście kosztów za kWh-ę nie jest bez znaczenia. Diody LED charak-

teryzują się długą żywotnością, dzięki czemu odchodzą nam koszty związane z zakupem i wymianą źródeł światła. Pracujące diody wytwarzają ciepło a zastosowany w tej lampie radiator odprowadza je na zewnątrz dzięki czemu warunki pracy diod są optymalne i nie muszą one pracować w niekorzystnych warunkach. Czujnik ruchu zastosowany w reflektorze Firmy STEINEL swoim zasięgiem obejmuje miejsca oddalone aż o 14 m, dzięki czemu nadzorowany obszar sięga nawet do 239 m kwadratowych. Zastosowany czujnik gwarantuje nam poczucie bezpieczeństwa, zwiększa komfort życia. Możemy ustawić, w zależności od indywidualnych potrzeb, próg czułości zmierzchowej przy której lampa ma zacząć działać oraz zakres przestrzeni, którą ma nadzorować. Dodatkowo ruchomy panel świetlny, którego zakres obracania wynosi odpowiednio 180 st. poziomo i 120 st. pionowo, pozwala indywidualnie dostosować kąt padania światła na oświetlaną powierzchnię. Firma Steinel przygotowała reflektor XLed Home 1 w kilku wersjach kolorystycznych, czyniąc go nie tylko kwintesencją funkcjonalności, ale także estetycznym urządzeniem przydatnym w każdym domu.

Kolejnymi lampami, które gwarantują energooszczędność są halogeny diodowe XLED 10 oraz XLED 25 firmy

urządzenia dla energetyki 1/2013

technologie, produkty – informacje firmowe Steinel. W tych lampach użyte zostały Power LEDy. Charakteryzują się one dużą wydajnością. Odczucie świetlne z halogenu XLED 10 możemy porównać z halogenem standardowym 125W, a XLED25 oświetli przestrzeń jak standardowy halogen 240W, natomiast zużycie energii jest na poziomie XLED1023W, a XLED25 – 60W. Większość halogenów ledowych daje światło skupione, ale produkty STEINEL, są bardziej zaawansowane i dają światło rozproszone jak w standardowym halogenie.

Specjalnie dobrane układy chłodzące czuwają nad tym aby Power LEDy nie przegrzewały się i pracowały w optymalnej temperaturze. Jest to bardzo ważny element - układ chłodzący, który gwarantuje optymalną temperaturę pracy- długie, bezproblemowe działanie. W wielu przypadkach producenci nie biorą pod uwagę potrzeby chłodzenia działających Power LEDów co powoduje szybką usterkę lampy.

STEINEL uwzględnia potrzebę chłodzenia i tak w halogenach diodowych dla profesjonalistów i do użytku domowego stosuje radiatory.

Dla Klientów, którzy chcą również upiększyć wnętrze domu/ budynku i oszczędzać dużo pieniędzy Steinel proponuje plafony ledowe. Przy zmniejszeniu zużycia energii dodatkowo obniżamy koszty obsługi lamp; STEINEL poleca lampy diodowe RS PRO LED S1 oraz RS LED A1, RS LED D1 które nie dość, że zużywają niewiele energii to dodatkowo są lampami bezobsługowymi, co dodatkowo daje możliwość zaoszczędzenia pieniędzy. Użyte do produkcji diody dają pewność, że lampa działać będzie przez wiele lat zapewniając oszczędność energii, komfort i bezpieczeństwo.

Dla Klientów chcących oprócz oszczędności energii uatrakcyjnić elewację budynku Steinel proponuje lampy elewacyjne serii L600. Produkty te mają sprawdzony-ciekawy design oraz pozwalają zaoszczędzić dużo energii oraz co za tym idzie pieniędzy.

Reflektor ledowy z czujnikiem ruchu XLed Home 1 marki Steinel, fot. Steinel

50

Gama produktów pokazuje zaangażowanie, które STEINEL wykazuje przy projektowaniu i produkcji lamp. Każdy detal jest przemyślany i wykonany z najwyższą starannością co gwarantuje najwyższą jakość, wieloletnie bezproblemowe użytkowanie.

Informacje na temat lamp diodowych firmy STEINEL znajda Państwo na www.langelukaszuk.pl n Produkt Menadżer Tomasz Milczarek

urządzenia dla energetyki 1/2013

technologie, produkty – informacje firmowe

System zabezpieczeń dla stacji elektroenergetyczej WN/ŚN – cyfrowe terminale typu UTX/µUTX Prezentujemy Kompleksowy System Zabezpieczeń dla stacji elektroenergetyczej WN/ŚN. Nasza Firma jest jedyną firmą krajową, która posiada wszystkie zabezpieczenia i urządzenia pracujące na stacjach elektroenergetycznych WN/ŚN. Jesteśmy jedyną firmą światową, która posiada wszystkie zabezpieczenia i urządzenia pracujące na stacjach energetycznych WN/ŚN komunikujące się protokołem CANBUS; używanym w kolejnictwie, komunikacji miejskiej tramwajowej i trolejbusowej. Wszystkie patenty, rozwiązania konstrukcyjne sprzętowe i programowe stosowane w naszych urządzeniach powstały w naszej firmie i są wyłączną własnością naszej firmy.

P

osiadamy dwudziestoletnie doświadczenie w konstrukcji i produkcji urządzeń automatyki zabezpieczeniowej dla stacji elektroenergetycznych WN/ŚN i aktualnie oferujemy naszym Klientom rodzinę cyfrowych terminali zabezpieczeniowych UTX wraz z System Sterowania i Nadzoru.

Wszystkie urządzenia są obsługiwane, konfigurowane i testowane przez jeden program SAZ 2000. System składa się z następujących urządzeń:

yy po stronie WN są urządzenia: UTXvZ – zabezpieczenie odległościowe UTXvZRP – zabezpieczenie odległościowe/różnicowe linii

52

UTXvRP – zabezpieczenie różnicowe linii UTXvMR – zabezpieczenie różnicowe linii z odczepami maksymalnie do 6 końców UTXvD – zabezpieczenie nadprądowe UTXvS – zabezpieczenie ziemnozwarciowe UTXvRNT2,3 – regulator napięcia transformatora dwu- trójuzw UTXvTR2,3,4 – zabezpieczenie różnicowe transformatora dwu-, trój-, czterouzw.

UTXvLRW – zabezpieczenie Automatyk LRW UTXvMSZ – zabezpieczenie szyn zbiorczych UTXvA – zabezpieczenie autonomiczne

yy po stronie ŚN są urządzenia: UTXvL – zabezpieczenie uniwersalne ŚN: odpływowe, transformatora, potrzeb własnych, baterii kondensatorów, pomiarowe, elektrowni wiatrowych UTXvP – zabezpieczenie – pole pomiarowe UTXvSZR – zabezpieczenie – automatyka SZR oraz inne urządzenia stacyjne: UTXvTS – serwer czasu XSERWER – wielofunkcyjny koncentrator CSS 4E – centralna sygnalizacja stacji ARCHII 900 – rejestrator zakłóceń sieciowych ARCHI LGU/EQ – rejestrator jakości energii.

urządzenia dla energetyki 1/2013

technologie, produkty – informacje firmowe

System Sterowania i Nadzoru zapewnia: yy realizację funkcji blokad oraz pomiarów yy sterowanie łącznikami i automatykami rozdzielni WN/ŚN yy wizualizację stanu położenia łączników WN / ŚN yy kontrolę funkcjonowania potrzeb własnych prądu przemiennego i stałego yy sygnalizacja ostrzegawcza np. antywłamaniowa, p. poż. yy transmisję podwójną/poczwórną magistralą DNP 3.0, IEC60870, IEC61850 (opcja) CANBUS, automatyka AoE, ETHERNET Kontrolowany proces produkcji zapewnia nam wysoki poziom niezawodności i jakości produkcji urządzeń. Proces uruchomiania urządzeń wspomagany jest licznymi – naszej konstrukcji i produkcji – specjalistycznymi testerami wejść i wyjść dwustanowych, wejść analogowych na wszystkich stanowiskach pracy. Używamy profesjonalne testery i walizki do uruchomień firmy KINGSINE. Wysoki poziom nowoczesności pod względem konstrukcyjnym i technologicznym urządzeń spełniania wymagania ochrony środowiska, efektywność energetyczną i ergonomiczność. Wszystkie urządzenia są systemami wieloprocesorowymi najnowszych generacji. Do produkcji używamy tylko materiałów pochodzących od najlepszych dostawców stosujących najnow-

sze technologie i nowinki światowe.

Systemowy serwer czasu współpracujący z odbiornikiem GPS i magistralą Ethernet zapewnia nam synchronizację czasu o dokładności ok. 15 µs. Od trzech lat nasze urządzenia posiadają możliwość współpracy z systemem automatyk stacyjnych Automatic Over Ethernet (AoE). AoE jest technologią służącą do wymiany sygnałow binarnych przez sieć ethernet. AoE jest nowoczesną formą szyn binarnych. W AoE fizyczne szyny binarne zostały zastąpione szynami wirtualnymi. Urządzenia dysponują zestawem 16 uniwersalnych binarnych sygnałow wewnętrznych SWE.

Podsumowanie Zakres działalności naszej firmy obejmuje: zabezpieczenia WN (110 – 400 kV); zabezpieczenia ŚN (6 – 66 kV); system stacyjny zdarzeń i zakłóceń, systemy rejestracji (ARCHI 9000, ARCHI 900); system stacyjny SSiN z obsługą protokołów – DNP3.0, IEC60870, IEC 61850 (opcja); CANBUS; systemy komunikacyjne i protokoły.

Uzupełnieniem produkowanych przez nas urządzeń jest oferta przedstawicielstwa handlowego firm: KINGSINE – cyfrowe testery zabezpieczeń – rodzina 30 modeli zintegrowanych systemów testujących zabezpieczenia wyposażonych w system operacyjny „WINDOWS – CE” i najnowsze, superszybkie procesory sygnałowe (DSP). Testery posiadają unikalną

urządzenia dla energetyki 1/2013

dokładność generowanych sygnałów i wysoką sprawność oraz stabilność pracy wyjściowych wzmacniaczy mocy. W urządzeniach zastosowano najnowsze w świecie, opatentowane algorytmy z „cyfrowymi frazami kluczowymi” oraz technologię synchronizowanej modulacji szerokości impulsów (SPWM), wykorzystującą dedykowane układy mikroprocesorowe (SoC), co zapewnia użytkownikowi kompleksowe i łatwe w obsłudze, gotowe do użycia procedury testowania wielu współczesnych cyfrowych zabezpieczeń. Urządzenia te są powszechnie stosowane w: energetyce, metalurgii, petrochemii, kolejnictwie, w instytucjach badawczych, rozwojowych, zakładach przemysłowych, kopalniach i w elektrowniach.

NORTROLL – cyfrowe wskaźniki przepływu prądu zwarciowego – rodzina 10 kompletnych urządzeń dla linii napowietrznych i sieci kablowych pracujących w różnych konfiguracjach.

Posiadają łatwy sposób montażu i programowania mikroprzełącznikami zapewniając umieszczanie ich w różnych punktach pracy sieci energetycznej oraz sygnalizację lokalną i zdalną.

Współpracują bezpośrednio z systemami nadrzędnymi również drogą radiową. W 2012 r. system wskaźników typu LT3500 GSM uzyskał rekomendację do stosowania w TAURON Dystrybucja S. A. n Piotr Zięba, Computers & Control

53

technologie, produkty – informacje firmowe

Elementy ceramiczne w zaworach regulacyjnych W zaworach regulacyjnych występuje szereg zjawisk, które działają destrukcyjnie na elementy wewnętrzne zaworu doprowadzając do ich przedwczesnego zużycia a nawet awaryjnego uszkodzenia.

Zakłóca to proces technologiczny i niejednokrotnie jest przyczyną dużych strat. Przyczynami tych zjawisk są najczęściej kawitacja, flashing i erozja.

K

awitacja [1] polega na miejscowym odparowaniu cieczy w wyniku spadku ciśnienia poniżej wartości ciśnienia parowania pv. Występuje to najczęściej w strefie „vena contracta”, miejscu największej prędkości przepływu i największego spadku ciśnienia.

W cieczy tworzą się pęcherze pary, która wraz ze wzrostem ciśnienia na wypływie zaworu ulega implozji. Zjawisko to charakteryzuje się nagłymi przyśpieszeniami i uderzeniami mieszaniny dwufazowej: ciecz – para. Wyzwalająca się energia wywołuje naciski powierzchniowe niejednokrotnie rzędu 700MPa co prowadzi do uszkodzenia elementów wewnętrznych zaworu. Ponadto kawitacja powoduje drgania i wibracje, wzrost poziomu hałasu i zmniejszenie współczynnika przepływu zaworu.

Zjawisko flashingu [1] polega na stopniowym odparowywaniu cieczy w wyniku spadku ciśnienia za zaworem poniżej wartości ciśnienia parowania pv.

W cieczy tworzy się mieszanina dwufazowa cieczy i pary, rośnie objętość i prędkość przepływu. Nieodparowane cząstki cieczy uderzają z dużą energią o powierzchnie elementów wewnętrznych zaworu powodując ich zużycie w wyniku erozji.

Problem erozji i zużycia ściernego jest jeszcze bardziej intensywny w przypadkach gdy medium zawiera cząstki stałe. Jeżeli dodatkowo w zaworze występują duże ciśnienia i prędkości przepływu to trwałość standardowych elementów zaworu można szacować w godzinach.

Metody zapobiegania opisanym niekorzystnym zjawiskom można podzielić na trzy grupy: yy konstrukcja zaworu, yy instalacja zaworu, yy materiały konstrukcyjne.

Zakłady Automatyki „POLNA” S.A. od szeregu lat rozwijają konstrukcję zawo-

54

rów przystosowanych do pracy w trudnych warunkach [2]. Zawory z wielootworowymi strukturami dławiącymi jak grzyby, klatki, płyty, z elementami wielostopniowymi, ograniczają lub eliminują problemy związane z hałasem, kawitacją, flashingiem czy przepływem dławionym. Wymienione konstrukcje sprawdziły się i znalazły uznanie odbiorców.

Ważną rolę odgrywa instalacja zaworu, wybór między zaworem przelotowym a kątowym, określenie korzystnego dla danej aplikacji kierunku przepływu.

Problemy te w sposób bardziej szczegółowy zostaną przedstawione w dalszej części artykułu.

Bardzo duże znaczenie dla trwałości i niezawodności wyrobu ma właściwy dobór materiałów konstrukcyjnych i sposobów podwyższania ich własności.

W praktyce zakładowej stosowane są następujące metody poprawy własności mechanicznych elementów zaworu: yy ulepszanie cieplne w zakresie twardości 35…55 HRC, w zależności od rodzaju i funkcji części, yy stellitowanie (stellit Nr 6) faz lub powierzchni gniazd, grzybów, tulejek prowadzących, trzpieni; twardość ok. 40 HRC, yy elementy wykonywane z pełnego stellitu (grzyby, gniazda) lub z tytanu (trzpienie), yy azotowanie (CrN) kąpielowe lub gazowe, twardość 900 HV, grubość warstwy utwardzonej ok. 0,1 mm, yy powłoki nakładane na wewnętrzne powierzchnie korpusu, pasta BELZONA 1590, yy elementy wykonywane z ceramiki.

CERAMIKA Ceramika jest tworzywem, które ze względu na swoje wyjątkowe własności mechaniczne i chemiczne coraz powszechniej zaczyna być stosowane

w nowoczesnych konstrukcjach maszyn i urządzeń w tym w zaworach regulacyjnych. Najczęściej stosowane są materiały ceramiczne na bazie glinu (AL2O3), azotku krzemu (Si2N4) oraz tlenku cyrkonu (ZrO2), którego właściwości zostaną przedstawione bardziej szczegółowo. Ceramika (ZrO2) formowana jest z granulatu tlenku cyrkonu metodą spiekania w temperaturze 1500…2200ºC. Uzyskany w ten sposób półfabrykat wymaga obróbki wykańczającej za pomocą szlifowania ścierniwem diamentowym.

Ceramika ZrO2 charakteryzuje się następującymi właściwościami mechanicznymi: yy twardość: 1200 HV, 70 HRC, yy maksymalna temperatura pracy: 500ºC, yy wytrzymałość na ściskanie, min.: 2100 MPa, yy wytrzymałość na zginanie, min.: 300 MPa, yy moduł Younga: 210 GPa, yy własności tribologiczne: samosmarowość, yy wysoka odporność na ścieranie, yy niska przewodność cieplna.

Ceramikę ZrO2 cechuje doskonała odporność chemiczna na większość stosowanych w przepływach mediów z wyjątkiem roztworów kwasu siarkowego i fluorowego.

Specyficzne własności ceramiki powodują, że części te rzadko wykonywane są tylko z ceramiki. Najczęściej są to kompozyty metalowo-ceramiczne. Łączenie obu składników odbywa się za pomocą klejenia lub połączeń mechanicznych.

W celu wyboru właściwego materiału oraz poprawnego zastosowania elementów z ceramiki niezbędne są informacje na temat parametrów pracy: temperatury, środowiska chemiczne-

urządzenia dla energetyki 1/2013

technologie, produkty – informacje firmowe go, obciążenia z uwzględnieniem oddziaływań dynamicznych.

Zastosowanie ceramiki dzięki jej własnościom mechanicznym i chemicznym powoduje przeciętnie 8…10 krotne zwiększenie trwałości i czasu użytkowania części w porównaniu z elementami wykonanymi tradycyjną technologią.

Prowadzi to do pewnego rodzaju konfliktu między interesami producenta i użytkownika wyrobu. W Zakładach Automatyki „POLNA” S.A. dylemat ten rozwiązywany jest zawsze na korzyść klienta.

KONSTRUKCJA Poniżej przedstawiamy kilka rozwiązań konstrukcyjnych zaworów z wykorzystaniem elementów z ceramiki.

Konstrukcja Fig.1 (zawór kątowy do mediów ściśliwych) rozwiązuje problem regulacji przepływu gazu o spadku ciśnienia do 400 bar. Elementy ceramiczne stanowią: grzyb, gniazdo i tuleja dławiąca (kryza). Zastosowanie tulei pozwala na ograniczenie prędkości przepływu i ponad dwukrotne obniżenie poziomu hałasu. Kierunek przepływu – nad grzyb (FTC) powoduje, że struga gazu kierowana jest do prostego odcinka rurociągu co obniża erozyjne działanie medium szczególnie przy spodziewanej zawartości w nim cząstek stałych.

Zawór Fig.2 ma konstrukcję antykawitacyjną. Elementy ceramiczne stanowią: grzyb i gniazdo. Odpowiednio ukształtowane grzyb i gniazdo powodują wielostopniowy spadek ciśnienia

na zaworze w celu ograniczenia zagrożenia kawitacją. Kierunek przepływu – pod grzyb (FTO). Tuleja wewnątrz komory wypływu wykonana jest z pełnego stellitu dla ochrony przed erozją powierzchni korpusu.

Korpusy zaworów kątowych Fig.1 i Fig.2 są dzielone co umożliwia łatwy dostęp do elementów wewnętrznych w celu przeglądu i serwisu. Istotne jest rozwiązanie elementów wewnętrznych zaworu. Konstrukcja korpusu kątowa lub przelotowa, średnice, ciśnienia, formy przyłączy przystosowane będą do potrzeb klienta.

Elementy ceramiczne w zaworach Fig.3 stanowią grzyb i gniazdo a stosowane są głównie w przypadku spodziewanej erozji zawieradła. Przy przepływie gazu korzystniejszy jest przepływ nad grzyb (FTC). Możliwe jest zastosowanie tulei dławiącej (kryzy) na wypływie w celu obniżenia prędkości przepływu i poziomu hałasu. Zawory z grzybem obrotowym charakteryzują się małym współczynnikiem odzysku ciśnienia FL stąd niskie wartości krytycznych spadków ciśnienia ∆pkr= FL2(p1- pv) przy których pojawia się kawitacja. Zastosowanie elementów dławiących na wypływie przy kierunku przepływu pod grzyb (FTO) znacznie poprawia odporność zaworu na kawitację.

Zawór Fig.4 stosowany jest do cieczy przy spadku ciśnienia rzędu 200 bar. Elementy ceramiczne stanowią wielostopniowy grzyb i gniazdo. Dodatkowa redukcja ciśnienia następuje w zespole trzech klatek dławiących z promieniowym rozmieszczeniem otworów przepływowych. Zawór mo-

Fig.1. Zawór kątowy do mediów ściśliwych. (POBIERZ pdf 3D) [3]

urządzenia dla energetyki 1/2013

że być stosowany w układach obejściowych (by-pass) pomp zasilających kotły energetyczne.

ZASTOSOWANIE Poniżej zostaną przedstawione doświadczenia z eksploatacji zaprojektowanych i wykonanych przez Zakłady Automatyki „POLNA” SA w Przemyślu zaworów z elementami ceramicznymi oraz korzyści wynikające z tych aplikacji.

Zawór Fig.1 oznaczony symbolem Z1A-C2 przeznaczony został dla Ośrodka Produkcyjnego Winna Góra (PGNiG SA w Warszawie, Oddział w Zielonej Górze). Pracuje w układzie separacji i redukcji ciśnienia, w którym to gaz (CH4 79,9%, N218,9%, CO2 0,8%, He 0,1%, C2H4+ 0,3%) z odwiertu Winna Góra 1 jest przesyłany pod pełnym ciśnieniem głowicowym (25 MPa) z wydajnością 50 Nm3/min do separatora I stopnia. W separatorze tym zostaje odseparowana woda złożowa. Następnie gaz ziemny kierowany jest do podgrzewacza liniowego w celu podgrzania go przed redukcją. Wychodzący strumień gazu o ciśnieniu p1 =24,83 MPa i temperaturze T1=+30 ºCpoddawany jest redukcji ciśnienia na zaworze Z1A-C2 do wartości p2=6,3 MPa, w wyniku czego schładza się do temperatury T2=-5ºC i następuje dalsze wydzielenie wody złożowej ze strumienia gazu w separatorze II stopnia oraz jego osuszenie.

Zawory Fig.2 i Fig.3 zostały zainstalowane w KRNiGZ Dębno (PGNiG SA. w Warszawie, Oddział w Zielonej Górze). Pracują one w najtrudniejszych

Fig.2. Zawór kątowy do cieczy. (POBIERZ pdf 3D) [4]

55

technologie, produkty – informacje firmowe

Fig.3. Zawór z grzybem obrotowym.

warunkach jakie występują w kopalni przy eksploatacji pływu złożowego będącego mieszaniną ropy naftowej, towarzyszącego jej gazu oraz wody złożowej. Często domieszką do wyżej przedstawionego składu są cząstki stałe stanowiące elementy skały macierzystej jak i pozostałości płuczki wiertniczej i cieczy zabiegowych.

Ropa naftowa to ciecz o gęstości 800 kg/m3, lepkości 4 cST, temperaturze płynięcia -36 ºC i zawartość ciał stałych 0,2% obj. oraz parafiny 5% wag.

Główne składniki gazu to: azot 51%, metan 38%, etan 4%, propan 2%, H2S 4% i CO2 0,5%, C4+ 0,5%.

Woda złożowa to w wielu przypadkach (w zależności od odwiertu) w 100% nasycona solanka o gęstości do 1250 kg/m3, pH 5,5, zawartości Cl- 200g/l.

Płyn złożowy wypływa z odwiertu eksploatacyjnego pod ciśnieniem od 250 do 430 bar(g) i temperaturze od 30 do 60ºC w zależności od wydajności ropy, ilości towarzyszącego jej gazu i wody złożowej jak również od stanu technicznego samego odwiertu. Na instalacji przyodwiertowej zostaje on podgrzany do 65ºC i podany redukcji ciśnienia do około 70 bar(g) (∆p do 360 bar). Za redukcję ciśnienia z jednoczesną kontrolą przepływu odpowiadają kątowe zawory renomowanych firm zachodnich wykonane w klasie 10000 wg API 6A zgodnie z normą NACE MR 0175. Zawory te są częścią systemu bezpieczeństwa instalacji i pełnią dodatkowo funkcję zaworu szybkiego zamykania. Problemy z eksploatacją tego typu zaworów polegały na szybkim zużywaniu się elementów wewnętrznych, w wyniku czego nie mogły one spełniać swojej podstawowej roli jako zawory szybkiego odcięcia. Dochodzi-

56

Fig.4. Zawór przelotowy antykawitacyjny.

ło również do rozszczelnienia korpusu zaworu, co z uwagi na obecność siarkowodoru stanowiło niebezpieczeństwo dla ludzi i środowiska. Zużycie wewnętrznych elementów było wynikiem działania praktycznie wszystkich możliwych niekorzystnych zjawisk jakie występują w zaworach. Ze względu na zanieczyszczenia stałe, parafinę i kryształki soli, które w skuteczny sposób zaklejają struktury dławiące o małych przekrojach, zastosowanie klasycznych wykonań antykawitacyjnych było przeciwskuteczne, gdyż doprowadziłoby w krótkim okresie do zablokowania przepływu przez zawór.

Skuteczną metodą mogącą sprostać postawionym przed zaworem wymaganiom, było zastosowanie w nim ceramiki - materiału całkowicie odpornego na zużycie mechaniczne grzyba i gniazda, jak również szerokich kanałów przepływowych odpornych na zanieczyszczenia. Istotną zaletą tego rozwiązania jest minimalna ilość elementów wewnętrznych, co czyni zawór niezwykle prostym w obsłudze i naprawie. Decydując się na ceramikę braliśmy pod uwagę również jej walory chemiczne. Wysokie ciśnienie parcjalne H2S (powyżej 1000 kPa) w gazie zgodnie z normą ISO 15156 nie pozwala na użycie stali ulepszanych cieplnie, a stellitowanie nie sprawdziło się w dotychczasowych wykonaniach zaworów, patrz Fig.5.

Zastosowanie przepływu w kierunku FTO wymuszone przez istniejącą instalację, posiada zalety związane z możliwością płynnej regulacji przy niewielkim otwarciu zaworu (brak zjawiska odrywania grzyba od gniazda przy otwieraniu i uderzania grzyba o gniazdo przy zamykaniu). Dodat-

kowo w zaworach o przepływie FTO uszczelnienie trzpienia występuje po stronie niskiego ciśnienia (w zaworze zastosowano bezobsługowe uszczelnienie TA-Luft PTFE).

Od 4 grudnia 2012 roku zawór oznaczony symbolem Z1A-C1 jest testowany na odwiercie Barnówko-13 pracującym przy następujących parametrach: yy p1 = 259 bar(g), yy T1= 39ºC, yy p2 = 71 bar(g), yy Q ropa = 50 ton/dobę, yy Q gaz = 17500 Nm3/dobę, yy Q solanka = 400 l/dobę.

Po miesiącu ciągłej eksploatacji przeprowadzono z wynikiem pozytywnym polowe testy szczelności co jest optymistyczną prognozą przyszłości tych rozwiązań.

Zaworami, w których występują w kopalni duże problemy są zawory z grzybem obrotowym. Zawór 1”, CL600 odpowiada za odpuszczanie wody złożowej z separatorów testowych w Ośrodku Centralnym Barnówko. Separator grawitacyjny poziomy pracujący przy ciśnieniu 66 bar(g) i temperaturze do 60ºC rozdziela płyn złożowy na trzy frakcje: gaz, ropę i wodę złożową. Woda złożowa z separatora jest odpuszczana do innego zbiornika pracującego pod ciśnieniem 3 bar(g) (∆p= 63 bar) w celu jej uzdatnienia. Ze względu na niewielką ilość wody na większości separatorów testowych odpuszczanie odbywa się w sposób okresowy. Aby zapobiec przedostaniu się ropy do układu uzdatniania wody złożowej, zawór odpuszczający musi wykazywać się 100% szczelnością zamknięcia.

Mimo zastosowania pełnego stellitu na elementy gniazda jak i grzyba,

urządzenia dla energetyki 1/2013

technologie, produkty – informacje firmowe a w późniejszym okresie stali 1.4125 ulepszanej cieplnie do 55 HRC, nie udało się wydłużyć trwałości elementów wewnętrznych zaworu powyżej trzech miesięcy.

Mając na uwadze powyższe problemy jak i zwiększone wymagania użytkownik w porozumieniu z producentem zdecydował się na zastosowanie ceramiki na grzyby i gniazda zaworu.

Zastosowanie ceramiki ze względu na jej specyficzne własności mechaniczne wymagało wprowadzenia pewnych zmian konstrukcyjnych w skojarzeniu „grzyb-gniazdo”, w miejscu mocowania grzyba jak i w uszczelnieniu grzyba z gniazdem. Próby techniczne i badania eksploatacyjne powyższego rozwiązania rozpoczęły się w 2013 roku.

Przedstawione argumenty techniczne oraz doświadczenia eksploatacyjne wykazują, że zawory regulacyjne z ceramicznymi elementami wewnętrznymi stanowią korzystną i zasługującą na rozpowszechnienie tendencję w rozwoju tej grupy wyrobów. n Opracowanie: Stanisław Jamroz – Zakłady Automatyki „POLNA” SA, Przemyśl Krzysztof Mróz – KRNiGZ Dębno (PGNiG SA w Warszawie, Oddział w Zielonej Górze)

Bibliografia

[1] http://www.polna.com.pl/faq#t26n455 [2] http://www.polna.com.pl/zawory-regulacyjne-wykonania-niekatalogowe.html [3] http://www.polna.com.pl/sites/ default/files/pdf/fig_1_-_pobierz_ pdf_3d_-_zawor_katowy_do_mediow_scisliwych.pdf [4] http://www.polna.com.pl/sites/default/ files/pdf/fig_2_-_pobierz_pdf_3d_-_ zawor_katowy_do_cieczy.pdf [5] http://www.polna.com.pl/nowosci.html

Fig. 5. Metalowe elementy wewnętrzne eksploatowanych zaworów.

urządzenia dla energetyki 1/2013

57

technologie, produkty – informacje firmowe

Laminat Techniczny – pewny materiał konstrukcyjny i elektroizolacyjny Postać i budowa Laminat – to trwałe połączenie dwóch materiałów o różnych właściwościach mechanicznych i technologicznych, nośnika i spoiwa.

Nośnikami mogą być: yy papiery – laminaty papierowo-fenolowe PCF, bakelitowe yy tkaniny bawełniane – laminaty bawełniano-fenolowe TCF , tekstolity yy tkaniny szklane lub maty szklane – laminaty szklano-epoksydowe TSE Większość typów i ich właściwości opisuje norma PN-EN 60893. Laminaty mogą być także produkowane na innych nośnikach np. papierze mikowym - mikanity o odporności termicznej 700°C, węglowych , grafitowych, para-aramidowych lub poliestrowych.

Spoiwami w laminatach technicznych są żywice termoutwardzalne tzw. duroplastyczne, głównie epoksydowe, fenolowe i poliestrowe, ale także silikonowe i melaminowe, które po utwardzeniu cechują się przestrzenną strukturą cząsteczkowa (siecią). Spoiwa można łatwo poddawać mody-

fikacji uzyskując przez to dodatkowe cechy użytkowe laminatów. Specyficzne własności np. polepszenie właściwości trybologicznych uzyskuje się poprzez dodatek PTFE lub MoS2 , natomiast dodatek sadzy lub grafitu powoduje antystatyczność laminatów.

Na rynku obecne są również laminaty z różnymi dodatkowymi warstwami funkcjonalnymi np.: yy z warstwą papieru dekoracyjnego i melaminy – laminaty dekoracyjne tzw. Unilam, Elektrolam, płyty grawerskie, yy z warstwą miedzi - laminaty szklano-epoksydowe na obwody drukowane, yy z warstwą grafitową i teflonową - laminaty szklano-epoksydowe na płyty ślizgowe, yy z warstwą gumy - laminaty bakelitowe do kondensatorów elektrolitycznych.

Warstwowy układ laminatów daje możliwości różnicowania warstw - kosztowna warstwa zewnętrzna o określonych właściwościach jest połączona z tańszą warstwą nośną.

Laminaty są produkowane w postaci płyt, rur , prętów , a także gotowych elementów wytwarzanych w formach i na modelach „kopytach”.

Produkcja

Rys. 1. Laminaty płyty i elementy

Krajowym producentem ww. laminatów jest IZO-ERG S.A. z Gliwic i w oparciu o jego technologie zostanie omówiony proces produkcji laminatów technicznych. Firma

specjalizuje się głównie w produkcji laminatów papierowo-fenolowych PCF, bawełniano-fenolowych TCF i szklano-epoksydowych TSE. Technologia wytwarzania laminatów składa się z dwóch procesów: powlekania i prasowania. Proces powlekania odbywa się na urządzeniu zwanym powlekarką. W przemyśle są stosowane dwa typy powlekarek: pionowa i pozioma. IZO-ERG S.A. posiada na swoim wyposażeniu obydwa typy urządzeń. Powlekarka służy do przesycenia nośnika odpowiednią kompozycją żywicy z rozpuszczalnikiem i wstępnemu utwardzeniu układu nośnik-żywica. Powstaje tzw. preimpregnat (prepreg) w którym żywica znajduje się w stanie „B”, to znaczy jest częściowo usieciowana i gotowa do dalszego, końcowego sieciowania. Preimpregnat jest produktem bazowym do prasowania różnych postaci wyrobu , niestety jest produktem o krótkiej żywotności. Poprzez prasowanie pod dużym ciśnieniem i w wysokiej temperaturze określonej ilości warstw preimpregnatu w prasach otwartych, najczęściej wielopółkowych, otrzymujemy płyty, poprzez nawijanie na rdzeń i utwardzanie otrzymujemy rury zwijane, poprzez prasowanie w formach zamkniętych lub półzamkniętych otrzymujemy pręty , panewki i inne wypraski. Proces prasowania powoduje dokończenie i utrwalenie procesu sieciowania materiału.

Znane są również inne procesy produkcji laminatów np. laminowanie na zimno, pultruzja itp. Technologia wytwarzania gotowych elementów ma kluczowy wpływ na ich cenę jednostkową.

Właściwości

Rys. 2. Laminaty rury i elementy

58

Rys. 3. Mikanity

Laminaty techniczne cechują się bardzo duża stabilnością kształtu i wymiarów przy długotrwałych i krótkotrwałych działaniach podwyższonej temperatury oraz znacznym obciążeniu. Marginalne i pomijalne jest w laminatach zjawisko mięknięcia w temperaturze, nie występuje topienie się materiału, ani tzw. „pełzanie” , co jest głównym mankamentem tworzyw ter-

urządzenia dla energetyki 1/2013

technologie, produkty – informacje firmowe moplastycznych. Odpowiedzialna za to jest usieciowana struktura cząsteczkowa z trwałymi wiązaniami utwardzonej żywicy duroplastycznej i dodatkowe wzmocnienie nośnikiem. Właściwości takich nie może zagwarantować splot jednowymiarowych łańcuchów cząsteczkowych połączonych ze sobą jedynie siłami Van der Waals’a w typowych tworzywach termoplastycznych.

Laminaty, zwłaszcza na bazie żywic epoksydowych, posiadają bardzo dobrą odporność na czynniki chemiczne i doskonałe właściwości dielektryczne.

Laminat o grubości 3mm w temp. 90°C

Rys. 4. Prasa wielopółkowa w IZO-ERG S.A. Tabela 1. klasyfikacja ciepłoodporności laminatów Dopuszczalna Klasa ciepłotemperatura Laminat w tej klasie odporności pracy ciągłej 105°C A 120°C E papierowo-fenolowy PCF , bawełniano-fenolowy TCF szklano-fenolowy TSF , szklano-epoksydowy TSE-2, szklano130°C B -melaminowy TSM , bawełniano-melaminowy TCM 155°C F szklano-epoksydowy TSE-3 180°C H szklano-epoksydowy TSE-6 , szklano-silikonowy TSS 200°C 200 Szklano-epoksydowy TSE-7 220°C 220 Szklano-epoksydowy TSE-8 Tabela 2.

Porównanie właściwości płyt z laminatu bawełniano-fenolowego i z termoplastu PA6 Laminat baweł- Termoplast Jedn.

Właściwości niano-fenolowy Poliamid miary TCF (Tekstolit) PA6 1,3-1,4 1,14 Gęstość g/cm3 Temperatura ugięcia pod obciążeniem met. °C 130 80 A 1,8MPa Temperatura pracy krótkotrwałej °C 160 150 Temperatura pracy ciągła (20000h) °C 120 70 Temperatura topnienia °C nie topi się 220 Współczynnik liniowej rozszerzalności cieplnej 105x10 -6 M/(m*K) ~20x10 -6 20-100 Przewodnictwo cieplne w temperaturze W/m*K 0,2 0,28 Absorpcja wody 96h w wodzie 23°C mg 249 168 Wytrzymałość na zginanie MPa 110 ~80 Wytrzymałość na rozciąganie MPa 80 78 Wydłużenie przy rozciąganiu % ~5 50 Wytrzymałość na ściskanie MPa 200 82 Dopuszczalny nacisk jednostkowy MPa 62 ~25 Moduł elastyczności MPa 7000 3100 Badanie pełzania – naprężenie powodujące wyMPa ~70 18 dłuż. 1% w 1000h 2 8 4 Udarność wg Charpy z karbem KJ/mm Twardość wg Rockwella metoda M 120 85 Współczynnik tarcia stal/tworzywo na sucho 0,17-0,3 0,2-0,3 m 2-20MPa -1 mm 6 25 Ścieralność przy: obc.30N, obroty 700min , 100h Źródło: katalogi, normy i własne badania

urządzenia dla energetyki 1/2013

Rys. 5. Układanie prepregów w IZO-ERG S.A.

wytrzymuje próbę napięciową 40kV. Istotnym parametrem laminatów jest klasa odporności termicznej która charakteryzuje przydatność materiału do pracy ciągłej w temperaturze.

Materiał uważa się za spełniający wymagania kwalifikacji do danej klasy jeśli może pracować ciągle przez 20tyś godzin w określonej przez klasę temperaturze, a jego właściwości mechaniczne nie obniżą się więcej niż 50% wartości początkowej.

Tabela nr 1 przedstawia klasyfikację ciepłoodporności i typy wg oznaczeń „IZO-ERG” S.A. Oczywiście chwilowo i nie ciągle laminaty wytrzymują znacznie wyższe temperatury niż ich klasa ciepłoodporności . Chwilowa temperatura pracy laminatów jest trudna do określenia i zależy od wielu czynników m.in. od grubości laminatu i rodzaju żywicy – im grubszy tym wolniej następuje degradacja materiału , laminaty na bazie żywic silikonowych i tkaniny szklanej mogą chwilowo wytrzymywać temperatury nawet powyżej 400°C. Generalnie przyjmuje się, że chwilowa temperatura pracy laminatów może wynosić od 50-100°C wyżej niż ich temperatura pracy ciągłej.

Laminaty ze względu na swą złożoną budowę cechują się pewną anizotro-

59

technologie, produkty – informacje firmowe

Rys. 6. Proces wytwarzania laminatów w IZO-ERG S.A.

pią właściwości mechanicznych i dielektrycznych ,dlatego istotne jest położenie elementu względem działających na niego sił. Najlepsze właściwości posiada laminat przy siłach działających prostopadle do jego warstw , a najgorsze równolegle (tzw. siła rozwarstwiająca).

Ze względu na usieciowaną i trwałą strukturę cząsteczkową laminaty raz uformowane nie nadają się do ponownego przetwórstwa. Dlatego pożądany element uzyskuje się poprzez obróbkę skrawaniem płyt, rur i prętów lub formowanie nieskomplikowanych kształtów poprzez prasowanie w formie lub nanoszenie poszczególnych warstw na modele tzw. „kopyta”.

Tabela nr 2 przedstawia porównanie płyty konstrukcyjnej z termoplastu (poliamid PA6) i laminatu bawełniano-fenolowego TCF (tekstolit). Oczywiście różne firmy modyfikują swoje produkty dlatego właściwości materiałów mogą odbiegać od danych katalogowych poszczególnych producentów.

Do porównania wybrano materiały posiadające zbliżone ceny i niektóre właściwości mechaniczne. „Wytłuszczeniem” zaznaczono najbardziej istotne cechy różniące oba materiały.

Aplikacje W dobie dynamicznego rozwoju konstrukcyjnych tworzyw termoplastycznych nadal jednak duże znaczenie mają laminaty. W aplikacjach gdzie występują duże obciążenia i temperatury pracy ciągłej znacznie przekraczające 100°C laminaty techniczne są materiałem pewniejszym , bardziej niezawodnym i dającym gwarancje swoich właściwości nawet w najcięższych warunkach pracy. Dlatego laminaty najwięcej zastosowań posiadają w przemyśle elektrotechnicznym, maszynowym , metalurgicznym , a także zbrojeniowym. Doskonałe właściwości dielektryczne i dużo wyższa odporność

60

na łuk elektryczny i prądy pełzające niż tworzywa termoplastyczne spowodowały ich powszechne stosowanie w technologiach wysokich napięć.

Poniżej przedstawiono kilka typowych zastosowań laminatów technicznych.

W przemyśle elektrotechnicznym i elektronice dziś nikt nie może sobie wy-

mi dynamicznymi, a także elementów trudnościeralnych i ślizgowych.

W środkach transportu publicznego laminatami dekoracyjnymi wykłada się wnętrza wagonów kolejowych, autobusów i tramwajów , wykonuje się z nich także elementy siedzeń i półek.

W budownictwie laminatami dekoracyjnymi są wykładane windy , wykonuje się z nich podłogi, parapety, blaty robocze oraz ścianki działowe, drzwi , a nawet elewacje zewnętrzne i dachowe.

Laminaty coraz szerzej wkraczają w aplikacje zastrzeżone do tej pory tylko dla stali i innych metali, wszędzie tam gdzie istotne jest obniżenie ciężaru elementów i zabezpieczenia przed warunkami atmosferycznymi i agresywnym środowiskiem. Dla przykładu ciężar właściwy stali to ok. 6,8g/ cm3 natomiast ciężar właściwy płyty szklano-epoksydowej TSE wynosi 1,82,0g/cm3, przy wytrzymałości mechanicznej na zginanie wynoszącej ponad 400MPa. Na rynek tworzyw sztucznych konstrukcyjnych od kilku lat mocno wkraczają tworzywa termoplastyczne. Są łatwiejsze w przetwórstwie , ale nie można zapominać , że ich zastosowanie jest ograniczone przede wszystkim niską ciepłoodpornością i niestabilnością wymiarową w wyższych temperaturach. Tworzywa termoplastyczne

Rys. 7. Stojan silnika

obrazić urządzenia elektronicznego bez obwodów drukowanych. Materiałem bazowym do wykonywania obwodów drukowanych jest laminat z warstwą miedzi np.: szklano-epoksydowy FR-4 , FR-5 lub rzadziej laminat papierowo-fenolowy FR-2 i złożony CEM-1.

Duże maszyny wirujące – generatory i silniki posiadają sporą ilość elementów wykonanych z laminatów najczęściej szklano-epoksydowych które pełnią zarówno funkcje elektroizolacyjną jak i konstrukcyjną. W średniej wielkości generatorze znajduje się ponad tona różnego rodzaju laminatów.

W dużych transformatorach zwłaszcza typu „suchego” gdzie występują wysokie przyrosty temperatury oraz w aparaturze rozdzielczej wysokiego napięcia także są stosowane laminaty.

W przemyśle maszynowym laminaty znajdują zastosowanie w konstrukcjach bardzo odpowiedzialnych elementów nośnych , osłon, zbiorników o wysokiej wytrzymałości mechanicznej i wyjątkowej odporności chemicznej , prowadnic i łożysk ślizgowych pracujących pod dużymi obciążenia-

Rys. 8. Laminat z warstwą miedzi

najnowszych generacji powoli pokonują te ograniczenia , ale ich cena jest bardzo wysoka. Są aplikacje gdzie nadal są i będą stosowane laminaty właśnie ze względu na swoje specyficzne właściwości , które trudno będzie uzyskać tworzywom termoplastycznym nawet z różnego rodzaju wypełniaczami i modyfikatorami. n mgr inż. Marek Gnaty Gł. Specjalista ds. Badań Marketingowych i Promocji IZO-ERG S.A. Gliwice

urządzenia dla energetyki 1/2013

technologie, produkty – informacje firmowe

Kontrola temperatury i wilgotności w szafach elektrycznych Ogrzewanie szaf sterowniczych zapobiega problemom związanym z pracą w ujemnych, niekorzystnych warunkach temperaturowych. Rzadko dostrzeganym problemem jest też formowanie się wilgoci. W określonych warunkach klimatycznych kondensat może tworzyć się nawet w dobrze chronionych i bardzo szczelnych szafach sterowniczych.

W

ilgoć, szczególnie zmieszana z agresywnymi gazami czy kurzem, powoduje korozję i może prowadzić do usterek komponentów elektronicznych. Największym zagrożeniem dla podzespołów elektronicznych jest praca w warunkach wysokiej wilgotności powietrza, znaczne wahania temperatury w rytmie dobowym (dzień - noc) czy instalacja na zewnątrz.

W przypadku, gdy wilgotność powietrza nie przekracza 60%, wilgoć i korozja nie stanowią dużego zagrożenia. Jednak już wzrost tych czynników do około 65% zwiększa zagrożenie w znacznym stopniu. Tego typu problemy mogą być znacząco zredukowane dzięki utrzymywaniu wewnątrz szafy rozdzielczej temperatury o około 5°C wyższej niż temperatura otoczenia.

Do oszacowania poziomu szkodliwej kondensacji służy wskaźnik wilgotności względnej. Wskaźnik ten wskazuje zależność pomiędzy aktualną zawartością pary wodnej w powietrzu a maksymalnym poziomem zawartości pary mierzonej w najczęściej występującej temperaturze danego miejsca (wyrażony w procentach).

Im wyższa temperatura powietrza tym więcej pary wodnej jest absorbowanej. Nawet, gdy zawartość pary wod-

nej nie zmienia się powietrze nasyci się nią w przypadku spadku temperatury.

W momencie, gdy para znajdująca się w powietrzu zaczyna się skraplać, oznacza to, że został osiągnięty punkt rosy.

Urządzenie monitoruje wilgotność i temperaturę w aplikacji i po przekroczeniu nastawionych wartości, załącza ogrzewacz lub wentylator. Szeroki zakres napięcia zasilania 100-240V AC

W celu zapewnienia optymalnej kontroli temperatury i wilgotności powietrza w szafach sterowniczych, należy stosować termostaty, higrostaty lub kombinację tych dwóch urządzeń – higrotermy.

(także DC 24V), temperatura pracy do -40oC, szybkość detekcji oraz możliwość pracy z alternatywnym, zewnętrznym czujnikiem powoduje , że produkt ten jest właściwym rozwiązaniem dla monitoringu wilgotności i temperatury w wielu aplikacjach elektrycznych.

Nowa higroterma ETF 012 jest najnowszej generacji urządzeniem którego zastosowanie w połączeniu z odpowiednio dobraną grzałką chroni przed skutkami pracy w niskich temperaturach i przed kondensacją.

urządzenia dla energetyki 1/2013

Piotr Żurek – STEGO Polska sp. z o.o. n Więcej informacji na: www.stego.pl www.temperaturapodkontrola.pl

61

eksploatacja i remonty

ESD – niewidoczne zagrożenie

Z

jawiska w przyrodzie związane z elektrycznością towarzyszą ludzkości od zawsze, a najłatwiej obserwowalne są w postaci burz z piorunami, gdyż błyskawice to nic innego, jak efekt przepływu ładunków między dwoma elementami - chmurami i ziemią. Już ponad 2000 lat temu zjawiska związane z wyładowaniami elektrostatycznymi ciekawiły Greków, którzy obserwowali je z wielkim zainteresowaniem, przeprowadzając pierwsze doświadczenia. Jednakże długo nie rozumiano procesów zachodzących podczas wyładowań, czego przykładem może być spektakularna katastrofa super nowoczesnego sterowca Hindenburg w 1936 roku. Był on symbolem ówczesnej myśli technicznej oraz rozwoju nauki. Dzisiaj już wiemy, że do tragedii doszło na skutek zastosowania niewłaściwych lakierów pokrywających poszycie sterowca. Impregnat ten sprzyjał gromadzeniu się ładunków elektrycznych, co doprowadziło w konsekwencji do powstania iskry i wybuchu wodoru. Dopiero wprowadzenie w 1960 roku półprzewodników na masową skalę w produkcji podzespołów i urządzeń elektronicznych wpłynęło na rozwój badań nad zjawiskami elektrostatycznymi. Zdefiniowano zagrożenia i podjęto środki zaradcze w celu ochrony produkcji.

Co to jest ESD ?

Skutki wyładowań elektrostatycznych w obszarze występowania elementów półprzewodnikowych określane są skrótem ESD (z ang. Elektro Static Discharge). Najprościej mówiąc, ładunek elektryczny powstaje poprzez kontakt i rozdzielenie dwóch materiałów. Człowiek również generuje ładunek elektryczny przy każdym ruchu, a kontakt z materiałem przewodzącym powoduje natychmiastowy, niekontrolowany przepływ elektronów między powierzchniami. Zachwianie równowagi elektronów wytwarza pole elektryczne, które oddziałuje na inne obiekty.

Co ciekawe - obiekty wcale nie muszą do siebie przylegać, aby zjawisko zaistniało! Wyładowanie elektrostatyczne może doprowadzić do zaburzenia charakterystyki półprzewodnika, spowodować zmianę jego właściwości, uszkodzić ścieżki prowadzące albo zupełnie go zniszczyć. Obok szkodliwych

62

skutków wyładowań również przyciąganie przez naładowane powierzchnie drobnych zanieczyszczeń z powietrza sprawia duży problem, gdyż ich usuwanie jest nie tylko pracochłonne, ale i kosztowne. Także rodzaj materiałów, między którymi przepływa ładunek, szybkość rozdzielenia powierzchni oraz w dużym stopniu wilgotność otoczenia mają niepodważalny wpływ na gwałtowność i przebieg zjawisk elektrostatycznych. Chodząc po dywanie z włókien syntetycznych przy wilgotności 10 – 25% RH wytwarzany jest ładunek rzędu 35000V, natomiast wilgotność w przedziale 65 – 90% generuje ładunek w granicach 1500V. Co ciekawe, ludzie są w stanie wyczuć impuls dopiero powyżej 3000V, a elementy półprzewodnikowe mogą zostać zniszczone już przy napięciu ładunku rzędu 20 do 500V. I to właśnie dlatego, że ładunek niszczący element elektroniczny jest absolutnie nie odczuwalny dla ludzi, tak trudno go wykryć. Często zdarza się więc, że częściowo uszkodzony podzespół jest nie zauważony podczas kontroli. Co się dzieje dalej? Wadliwy produkt trafia do klienta i po kilku dniach, tygodniach czy nawet miesiącach dochodzi do pełnego zniszczenia uszkodzonego elementu, który nie jest w stanie w pełni przenosić założonych obciążeń. Diagnostyka takiego uszkodzenia jest bardzo droga, wymaga stosowania skomplikowanej i kosztownej aparatury, jest czasochłonna i w konsekwencji nieopłacalna, często więc je-

dynym rozwiązaniem staje się wymiana albo całego podzespołu albo wręcz urządzenia.

Co to jest EPA ?

W latach 80-tych i 90-tych ubiegłego wieku zjawisko ESD było przyczyną dużych strat w przemyśle elektronicznym.

Straty, jakie z tego powodu ponieśli producenci komponentów oscylowały między 16 a 22%, producenci urządzeń elektronicznych donosili o 9 - 15%, zaś użytkownicy końcowi nawet między 27 a 30%. Wraz z postępującą miniaturyzacją oraz rosnącymi wymogami związanymi ze zwiększeniem wydajności podzespołów elektronicznych, podnosi się również ich wrażliwość na uszkodzenia spowodowane ESD. I o ile cena uszkodzonej pojedynczej diody waha się w granicach kilku centów, to bardziej złożony układ może już kosztować dziesiątki dolarów. Należy pamiętać o kosztach związanych z przeprowadzaniem napraw, przeróbek, kosztów ponownych wysyłek czy również strat związanych z renomą marki producenta. Chcąc zminimalizować straty warto więc skorzystać ze starej mądrości, która głosi, że lepiej przeciwdziałać niż leczyć!

Przemysł elektroniczny, rozumiejąc zagrożenia, wykorzystuje wiele różnych metod, w celu chronienia swojej produkcji przed problemem ESD. Jedną z nich jest tworzenie specjalnych stref EPA ( z ang. ESD Protected Area, czyli obszar chroniony antystatycznie).

urządzenia dla energetyki 1/2013

eksploatacja i remonty Przestrzenie te mają na celu całkowite wyeliminowanie, wewnątrz jej obszaru, zjawiska ESD. Osiągnięcie takiego stanu jest możliwe poprzez dokładne rozładowanie elektrostatyczne wszystkiego, co znajduje się wewnątrz strefy EPA, w tym również ludzi. Szczególną uwagę skupia się na odzieży, butach, wyposażeniu w specjalne opaski na ręce, jak i okryciach zewnętrznych. Również najbliższe otoczenie pracującego w strefie ESD człowieka podlega specjalnym obwarowaniom - wykładziny podłogowe, blaty robocze, krzesła oraz narzędzia wykorzystywane w trakcie pracy muszą spełniać wymogi ochrony przed ESD. Tylko spełnienie równocześnie wszystkich warunków bezpieczeństwa w strefie EPA daje pełną ochronę przed ESD. Zapewnienie powyższych warunków jest niestety bardzo kosztowne i w praktyce trudno osiągalne, szczególnie dla serwisów czy w przypadku domowego majsterkowania. Konieczne jest wtedy zabezpieczenie przestrzeni pracy chociażby specjalną matą oraz zapewnienie odpowiednich narzędzi z rękojeściami ESD. Narzędzia i elementy wyposażenia przeznaczone do takich prac są oznaczone specjalnym, międzynarodowym symbolem – EPA.

Specjalne właściwości tworzywa, z którego są wykonane rękojeści powodują powolny przepływ zgromadzonych ładunków oraz ich kontrolowane rozproszenie. Oporność czynna (rezystancja) tych uchwytów wynosi od 10⁶ do 10⁹Ω. Ten zakres oporu powierzchniowego stanowi granicę między materiałem przewodzącym a izolatorem.

Dzięki czemu ładunki są rozpraszane w sposób ciągły, w określonym czasie i nie gromadzą się na powierzchni. Materiał przewodzący, czyli poniżej 10⁶Ω powoduje zbyt szybki przepływ ładunków elektrycznych i nie pozwala na skuteczne ich rozproszenie. Użycie materiału izolującego, czyli powyżej 10⁹Ω całkowicie uniemożliwia przepływ ładunków, co powoduje gromadzenie się ich na powierzchni. Doprowadza to do gwałtownego wyładowanie przy kontakcie z innym materiałem. Należy pamiętać, że narzędzia antystatyczne nie mogą mieć kontaktu z elementami pod napięciem, gdyż nie są izolowane, a operatorowi grozi porażenie prądem.

Znany niemiecki producent narzędzi ręcznych, Firma Wiha Werkzeuge GmbH, oferuje pełną gamę narzędzi antystatycznych, specjalnie przeznaczonych do ochrony elementów elektronicznych przed skutkami ESD. Rozpiętość linii ESD Wiha pozwala na wyko-

urządzenia dla energetyki 1/2013

nywanie wszelkiego rodzaju prac przy produkcji seryjnej, jak również serwisowej czy związanej z hobby. Wszystkie narzędzia przechodzą gruntowną kontrolę techniczną i są zgodne z międzynarodową normą ESD DIN IEC 613405-1. Norma ta określa szczegółowo procedury związane z dopuszczeniem narzędzi do pracy w strefie EPA. Specjalistyczne połączenie najwyższych technologii związanych z produkcją narzędzi grupy Premium oraz materiałów zabezpieczających przed skutkami ESD pozwoliło na stworzenie ergonomicznych i w pełni bezpiecznych narzędzi dla branży elektronicznej.

Narzędzia ESD Wiha ESD wkrętaki Wkrętak Wiha Precision ESD dzięki swojej budowie nadaje się do bardzo precyzyjnych prac. Kołpak obrotowy o dużej powierzchni stanowi wygodne podparcie dla palca w trakcie szybkiego wkręcania. Kształt rękojeści ułatwia silny chwyt w trakcie końcowego dokręcania bądź luzowania śrub. Wkrętak dostępny jest w szerokiej gamie kształtów profili oraz ich rozmiarów.

Ergonomiczna forma rękojeści SoftFinish jest jednym z najlepiej rozpoznawalnych produktów firmy Wiha We-

63

eksploatacja i remonty

rkzeuge GmbH. Wykonana jest ona z materiałów wielokomponentowych o bezkonturowej formie zewnętrznej.

Dzięki temu wkrętak dopasowuje się do każdej wielkości dłoni, podczas pracy nie powoduje odcisków i zminimalizowane jest obciążenie stawów palców i rąk. Twarda wewnętrzna rękojeść zbudowana jest z odpornego na uderzenia polipropylenu. Przyjazny dla skóry elastomer termoplastyczny sprawia, że rękojeść jest przyjemna w dotyku i umożliwia pewny chwyt. W wersji Wiha SoftFinish ESD rękojeść wykonana została w dwóch kolorach: czarnym i żółtym.

Oba rozpraszające składniki skutecznie spowalniają przepływ ładunków. Trzony wykonane są z wysoko gatunkowej stali chromowo-wanadowo-molibdenowej, całościowo hartowanej i matowo chromowanej. Grot Wiha ChromTop® gwarantuje optymalne dopasowanie profilu wkrętaka do główki wkrętu.

Wiha SYSTEM 4 i 6 ESD (Telescopic) System ten przeznaczony jest dla tych, którzy szukają wszechstronnych i nowatorskich rozwiązań w grupie wkrętaków. System składa się z dwóch systemów kling 6 i 4 milimetrowych z dwoma odpowiednimi rękojeściami. Całość tworzy wielostronny system narzędzi wymiennych z bardzo szerokim programem dwustronnych trzonów oraz rękojeści typu SoftFinish ESD. Groty kling są dodatkowo oznaczone kodem kolorów dla lepszej identyfikacji. Konstrukcja rękojeści pozwala na precyzyjną regulację długości trzonu w trakcie pracy. SYSTEM 6 jest regulowany w zakresie od 42 do 114 mm, a SYSTEM 4 w zakresie od 18 do 90 mm.

64

Program narzędzi dynamometrycznych Wiha Torque ESD W ofercie firmy Wiha Werkzeuge GmbH znajduje się sześć wkrętaków dynamometrycznych z antystatycznymi rękojeściami spełniającymi wymogi ESD. Narzędzie takie nie tylko chroni elementy przed skutkami ESD, ale również pozwala na kontrolę siły ich dokręcania. Obejmują one zakres od 0,04 Nm do 5,0 Nm i współpracują ze specjalnym systemem trzonów wymiennych oraz uchwytem do bitów ¼”. Podstawowym założeniem budowy tych wkrętaków jest ich łatwość obsługi oraz podwójnie sygnalizowany moment osiągnięcia nastawionej wartości poprzez słyszalne i odczuwalne „kliknięcie” mechanizmu. Wkrętaki dynamometryczne dostarczane są razem z fabrycznym certyfikatem kalibracji.

Uchwyty na bity Wiha ESD Ergonomiczna i wielokomponentowa rękojeść SoftFinish ESD gwarantuje komfortową i optymalną pracę. Szeroka oferta bitów ¼” zmienia te rękojeści w uniwersalne narzędzie do wszystkich typów gniazd wkrętów dostępnych na rynku. Uchwyty spełniają wszelkie normy i standardy ESD. Szczypce Wiha Professional ESD Przy opracowywaniu szczypiec Wiha Professional ESD zwrócono szczególną uwagę na precyzję i trwałość ostrza oraz szeroko pojętą ergonomię i komfort pracy użytkownika. Różnorodność programu pozwala wybrać każdemu narzędzie najbardziej odpowiednie do czynności, którą chce wykonywać. Równocześnie specjalne rękojeści zapewniają pełną ochronę przed wyładowaniami ESD.

Pęsety Wiha Professional ESD Szeroki asortyment pęset do elektroniki oferowany przez firmę Wiha Werkzeuge GmbH pozwala na precyzyjną pracę z elementami elektronicznymi w strefie EPA. Pęsety wykonane są ze stopu chromowo-niklowej stali z dużą zawartością niklu, całkowicie antymagnetycznej, nierdzewnej i kwasoodpornej.

Precyzyjne wykonanie końcówek gwarantuje dużą dokładność dopasowania do elementów w trakcie pracy.

Suwmiarka Wiha dialMax ESD Dopełnieniem programu narzędzi ESD oferowanego przez firmę Wiha Werkzeuge GmbH jest suwmiarka zegarowa przeznaczona do pracy w strefie EPA. Wykonana jest w całości z tworzywa sztucznego z zawartością 60% włókna szklanego. Dzięki temu mamy narzędzie lekkie, niemagnetyczne, niekorodujące i odporne na działanie chemikaliów (rozpuszczalniki organiczne, alkalia, benzyna, olej, smar itp.) oraz bardzo wytrzymałe i trwałe. Praktyczny mechanizm grzechotkowy gwarantuje taką samą siłę zacisku szczęk pomiarowych. Przeznaczona jest do pracy w zakresie od 0 do 150 mm z dokładnością wskazań do 0,1 mm, zgodna z DIN 862.

Pełny obrót tarczy odpowiada 10 mm.

Można nią mierzyć średnicę zewnętrzną i wewnętrzną oraz głębokość, można również zerować tarczę w trakcie pomiaru.

Więcej informacji i szczegółów o narzędziach z programu ESD firmy Wiha można uzyskać na stronie www.wiha.com Wiha Polska n

urządzenia dla energetyki 1/2013

Innowacja

w zakresie narzędzi ESD & VDE Narzędzia Wiha ESD Do prac przy elementach wrażliwych elektrostatycznie.

Bogata paleta produktów ESD pozwala dobrać odpowiednie narzędzie do różnych zastosowań ESD: • wkrętaki ESD SoftFinish • precyzyjne wkrętaki ESD Precision • stroiki Ceramic • program ESD trzonów wymiennych 6 mm SYSTEM 6 • program ESD trzonów wymiennych 4 mm SYSTEM 4 • asortyment ESD wkrętaków dynamometrycznych Torque • uchwyty na bity ESD • szczypce ESD • ESD pęsety do elektroniki • ESD suwmiarki zegarowe

slimtechnology

33

Nawet o % węższe trzonki dzięki zintegrowanej izolacji Innowacja w zakresie narzędzi VDE: • SoftFinish electric slimFix • System bitów wymiennych SoftFinish electric slimVario • System dynamometryczny slimTorque VDE

Wiha Polska Sp. z o.o. | ul. Budowlanych 10 b Pl-80-298 gdańsk | tel. +48 58 762 38 30 | Fax +48 58 762 39 00 info.pl@wiha.com | www.wiha.com

eksploatacja i remonty

Wkrętarko-wiertarka udarowa BTD129 – Makita Nowa wkrętarko-wiertarka udarowa BTD129 stworzona przez Makitę, japońskiego giganta w dziedzinie produkcji profesjonalnych elektronarzędzi, to doskonały przykład udanego zastosowania nowoczesnej technologii silników bezszczotkowych w konstrukcji charakteryzującej się precyzją i wytrzymałością.

O

przewadze użytych w serii nowych wkrętarek udarowych Makity silników bezszczotkowych (brushless) nad konwencjonalnymi 2- i 4-polowymi jednostkami ze szczotkami, decyduje ich podwyższona trwałość, zwiększona sprawność i kompaktowość. Nieobecność szczotek i komutatorów oznacza, że silnik jest praktycznie bezobsługowy, nie musimy bowiem wymieniać zużywających się elementów. Dzięki temu podniesiona została również sprawność i wydajność energetyczna silnika, w którym nie dochodzi już do skutkujących sporymi stratami energii iskrzeń powstających zwykle na styku szczotek i komutatora.

Tym samym możemy cieszyć się przedłużoną żywotnością silnika, który nie wymaga teraz ciągłego doładowywania akumulatora, a także, co ma istotne znaczenie dla komfortu pracy – mniejszymi rozmiarami i wagą urządzenia pozbawionego szczotek.

Kolejną zaletą wynikającą z zastosowania silników bezszczotkowych w BTD129 jest elektroniczny system ich sterowania, zastępujący szczotki i komutator. Elektroniczny układ umożliwia bardziej precyzyjne regulowanie pracy narzędzia, a konkretnie prędkości obrotów, sięgających tu na biegu jałowym 2500 na minutę, momentu obrotowego (maksymalnie 160 Nm)

66

i częstotliwości udarów (0-3200 na minutę). O wygodzie pracy decyduje też obecność diody oświetlającej miejsce wiercenia lub wkręcania.

Dwubiegowa wkrętarko-wiertarka udarowa BTD129 wyposażona jest w wydajny system zasilania – akumulatory litowo-jonowe o napięciu 18 V w wersji 1,5 lub 3 Ah, zabezpieczone elektronicznie przed przeciążeniem, przegrzaniem i zbytnim rozładowaniem. Producent wyposażył urządzenie w szybkomocujący uchwyt wiertarski, dzięki czemu możliwa jest szybka wymiana bitów przy użyciu jednej ręki, Cechy produktu BTD129RFE / BTD129Z Prędkość obr. na biegu jałowym: Częst. udarów na biegu jałowym: Max. moment dokręcania: Śruby standardowe: Śruby maszynowe: Śruby wysokiej wytrzymałości: Gwint zwykły: Napięcie akumulatora: Wymiary (DxSxW): Ciężar wraz z akumulatorem o poj. 3,0 Ah:

a także w powłokę antypoślizgową na ergonomicznej rękojeści.

Nowa seria wkrętarek to również całkowicie nowy design z wyraźnymi kontrastowymi, czarnymi powierzchniami, co odróżnia je od pozostałych elektronarzędzi Makity i urządzeń konkurencyjnych producentów.

BTD129 dostępna jest w dwóch wersjach – BTD129Z i BTD129RFE. Pierwsza bez akumulatorów i ładowarki, druga z dwoma akumulatorami i ładowarką oraz z walizką w komplecie. n 0-2.500 obr./min 0-3.200 /min 160 Nm M5 - M14 M4 - M8 M5 - M12 22-125 18 V / 3,0 Ah (1,3Ah) 147 x 79 x 244 mm 1,5 kg

Dostarczone wyposażenie Walizka (tylko BTD129RFE): Hak do zawieszenia na pasku (zamontowany): 2 akumulatory BL1830 (tylko BTD129RFE): Ładowarka DC18RC (tylko BTD129RFE):

194204-5 195584-2

urządzenia dla energetyki 1/2013

eksploatacja i remonty

Wkrętarko-wiertarka udarowa BTD147RFE – Makita Oferowana przez Makitę akumulatorowa wkrętarka BTD147 o zwiększonej wydajności i podwyższonych parametrach, wyposażona w kowadełkowy mechanizm udarowy i wydajny silnik bezszczotkowy, to nowe urządzenie w portfolio producenta, dopasowane do oczekiwań użytkowników wymagających stabilnego i niezawodnego sprzętu budowlanego.

C

hoć BTD147RFE zaprojektowane zostało głównie do w ykony wania twardych połączeń, to równie dobrze sprawdzi się jako narzędzie do osadzania wkrętów w drewnie i wykonywania w nim wierceń dużymi wycinakami i wiertłami krętymi.

O efektywności i solidności narzędzia decyduje w ogromnej mierze zastosowany tu bezszczotkowy, a zatem bezobsługowy silnik prądu stałego (BLDC), eliminujący konieczność wymiany elementów, które w tradycyjnych silnikach wpływały na obniżenie wydajności i podwyższenie kosztów obsługi. Mniejsza objętość i waga urządzenia skonstruowanego w technologii bezszczotkowej idą w parze z oszczędnością energii i unowocześnieniem systemu sterowania.

Elektroniczny układ sterowania pozwala bardziej precyzyjnie regulować zarówno obrotami, których wartości maksymalne wynoszą tu w zależności od wybranego biegu od 1400 do 2800 na minutę, jak również momentem obrotowym i hamulcem elektronicznym. Parametry pracy narzędzia regulowane są płynnie za pomocą włącznika spustowego, przełożenia ustala się natomiast przyciskiem na uchwycie akumulatora.

Do dyspozycji mamy aż trzy sterowane elektronicznie przełożenia. Tym samym uzyskiwać możemy różne prędkości obrotowe, momenty dokręcenia i częstotliwości udarów (odpowiednio maksymalnie do 1300, 2800, 3400 na minutę). Warto zauważyć, że BTD147RFE

68

gwarantuje bardzo wysoki moment obrotowy, sięgający 170 Nm. Zaletą jest też specjalny tryb pracy „T” do montażu wkrętów samowiercących, w którym zachowywana jest maksymalna prędkość obrotowa, a zmniejszana częstotliwość udarów.

W nowej wkrętarce zastosowano 6-kątny uchwyt 1/4 cala obsługiwany bez dodatkowych akcesoriów, który pozwala szybko i wygodnie zmieniać osprzęt, a także przydatną diodę oświetlającą miejsce pracy, która włącza się automatycznie w momencie wciśnięcia włącznika spustowego wkrętarki.

Cechy produktu BTD147RFE Prędkość obr. na biegu jałowym 1 Bieg: Prędkość obr. na biegu jałowym 2 Bieg: Prędkość obr. na biegu jałowym 3 Bieg: Częst. udarów na biegu jałowym 1 Bieg: Częst. udarów na biegu jałowym 2 Bieg: Częst. udarów na biegu jałowym 3 Bieg: Max. moment dokręcania: Wkręt z rowkiem: Śruby standardowe: Śruby wysokiej wytrzymałości: Gwint zwykły: Napięcie akumulatora: Wymiary (DxSxW): Ciężar: Dostarczone wyposażenie Walizka: 2 akumulatory BL1830: Ładowarka DC18RC: Hak (zamontowany):

BTD147RFE wyposażony został dodatkowo w system monitorowania stanu naładowania baterii i ostrzegania o niskim poziomie energii. Urządzenie zasilane jest przez ogniwa litowo-jonowe 18 V w wersji 1,5 lub 3 Ah, zabezpieczone elektronicznie przed przeciążeniem, przegrzaniem i zbytnim rozładowaniem. Atutem jest też świecący w ciemności fluorescencyjny pierścień obudowy i podwyższona odporność na wilgoć i pył.

Urządzenie dostępne jest w walizce z dwoma akumulatorami i ładowarką. n 0-1.400 obr./min 0-2.300 obr./min 0-2.800 obr./min 1.300 /min 2.800 /min 3.400 /min 170 Nm M4 - M8 M5 - M16 M5 - M14 22-125 18 V / 3,0 Ah 140 x 79 x 236 mm 1,5 kg

824979-9 194204-5 195584-2 346317-0

urządzenia dla energetyki 1/2013

eksploatacja i remonty

Ofensywa akumulatorowa Bosch Nowe akumulatory o pojemności 4,0 Ah zapewniają dłuższy czas pracy i żywotność narzędzi profesjonalnych 14,4 i 18 V dzięki technologii CoolPack

Technologia CoolPack zwiększa żywotność akumulatorów poprzez oddawanie emisji ciepła na zewnątrz obudowy akumulatora Im dłuższy czas pracy, tym ważniejsza staje się ochrona akumulatorów przed przegrzaniem i związanym z tym przedwczesnym starzeniem się lub uszkodzeniem. Marek Krajewski, Senior Brand Manager linii Bosch Niebieski wyjaśnia: Akumulatorów litowo-jonowych nie wolno używać, gdy ich temperatura przekroczy 70 stopni Celsjusza, ponieważ grozi to uszkodzeniem ogniw. Podwyższona temperatura oznacza także szybsze starzenie

Fot. Bosch

F

irma Bosch wprowadza na rynek nowe akumulatory o pojemności 4,0 Ah. Dzięki nim profesjonalni użytkownicy mogą osiągnąć do 65% dłuższy czas pracy i dwukrotnie wyższą wydajność. Nowe akumulatory Bosch są najmniejsze i najlżejsze wśród akumulatorów 4,0 Ah dostępnych obecnie na rynku. Ważną informacją dla użytkowników jest również wprowadzenie dodatkowej, 2-letniej usługi gwarancyjnej na wszystkie akumulatory litowo-jonowe oraz ładowarki do nich.

Wydłużony czas pracy z użyciem nowego akumulatora Bosch został potwierdzony przez niezależny instytut badawczy SLG Prüf–und Zertifizierungs GmbH. Testy SLG dowodzą, że np. czas pracy wiertarko-wkrętarką akumulatorową GSR 18 V-LI Professional przy zastosowaniu akumulatora 4,0 Ah wydłużył się o 65% w porównaniu do akumulatora 3,0 Ah. Ogniwa kategorii Premium w nowych akumulatorach Bosch posiadają podwyższoną wydajność energetyczną, zdolność do oddawania wyższych prądów w dłuższym czasie i obniżoną rezystancję wewnętrzną, co zwiększa efektywność pracy także w niższych temperaturach. Akumulatory litowo-jonowe 4,0 Ah znacznie przewyższają pod tym względem zarówno akumulatory niklowo-kadmowe, jak i akumulatory żelazowo-wodorkowe.

się ogniw i krótszy czas wykorzystywania akumulatora. Wielu konkurentów stosuje obecnie elektroniczne układy kontroli temperatury, aby w razie nadmiernego przegrzania akumulatora odłączyć lub wyłączyć urządzenie. Oznacza to jednak dla użytkownika przymusową przerwę w pracy i stratę cennego czasu. Dlatego Bosch wybrał bardziej złożone rozwiązanie.

Oprócz zaawansowanych układów elektronicznych, chroniących poszczególne ogniwa i silnik oraz zabezpieczających szybki proces efektywnego ładowania, korzystamy z unikatowej technologii CoolPack, stale obniżającej temperaturę wewnątrz akumulatora.

Stosujemy ją w dotychczasowych akumulatorach litowo-jonowych Bosch i w nowych akumulatorach 4,0 Ah. Akumulatory Bosch CoolPack posiadają specjalny element obudowy – czerwone ożebrowanie chłodzące wykonane z polietylenu o wysokiej gęstości (HDPE). Materiał ten bardzo skutecznie przewodzi ciepło, a przy tym jest izolatorem elektrycznym, co zwiększa bezpieczeństwo eksploatacji akumulatorów – komentuje Marek Krajewski.

Ożebrowanie zwiększa powierzchnię wymiany ciepła, które jest dzięki temu efektywniej odprowadzane na zewnątrz (np. jak w lodówce). To sprawia, że akumulatory CoolPack odznaczają się wydłużoną żywotnością. Nasze pomiary wykazały, że żywotność akumulatorów CoolPack jest dwukrotnie dłuższa niż w przypadku akumulatorów konwencjonalnych bez tej tech-

urządzenia dla energetyki 1/2013

nologii – dodaje Marek Krajewski. Ich niezwykła trwałość i żywotność nie oznacza jednak większych rozmiarów czy ciężaru. Nowe akumulatory Bosch są najmniejsze i najlżejsze wśród akumulatorów 4,0 Ah dostępnych obecnie na rynku.

Akumulatorów 4.0 Ah z technologią CoolPack można używać z całą linią profesjonalnych elektronarzędzi akumulatorowych w ramach tej samej kategorii napięcia. Nowe akumulatory zostaną wprowadzone do sprzedaży od stycznia 2013 roku jako standardowe wyposażenie szerokiej gamy narzędzi akumulatorowych o napięciu 14,4 V i 18 V. Będzie je można także zakupić jako oddzielne produkty uzupełniające posiadaną rodzinę narzędzi lub dodatek do narzędzi systemowych bez wyposażenia standardowego. Wkrótce, bo już od maja 2013 r. do sprzedaży wejdą także pakiety akumulatorów z ładowarkami i akumulatory Compact o pojemności 2,0 Ah. I jeszcze jedna dobra wiadomość dla profesjonalistów – po wcześniejszym zarejestrowaniu akumulatory 4,0 Ah i ładowarki objęte będą wydłużoną, 24-miesięczną gwarancją uwzględniającą także zużycie eksploatacyjne.

Sugerowana cena detaliczna brutto (styczeń, 2013): - 14,4 V-Li 4,0 Ah – 712 zł, - 18 V-Li 4,0 Ah – 798 zł. n Materiały prasowe Bosch

69

targi

Spotkanie przedstawicieli branży budowlanej z Europy Środkowo-Wschodniej zakończone Trwające od 29 stycznia do 1 lutego Międzynarodowe Targi Poznańskie, których ważną częścią stanowił blok targów Budma – największe w naszej części Europy spotkanie branży budowlanej – zgromadziły w tym roku ponad 1000 wystawców z ponad 30 krajów. Honorowy patronat nad targami sprawowali Minister Gospodarki Janusz Piechociński i Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej Sławomir Nowak.

D

o Poznania przyjechali przedstawicie branży budowlanej z m. in. Austrii, Belgii, Białorusi, Chin, Czech, Danii, Estonii, Finlandii, Francji, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Szwecji, Turcji, Wielkiej Brytanii oraz Włoch.

Przedmiotem ich zainteresowania były przede obszary związane – w kontekście budownictwa – z gospodarką i kwestiami społecznymi.

Podczas bloku targów Budma zaprezentowano setki nowości produktowych i technologicznych, tworzących obraz pożądanych zmian w podejściu do nowoczesnego budownictwa, bardziej ekologicznego i ekonomicznego, opartego na świadomych, funkcjonalnych i estetycznych rozwiązaniach przestrzennych Na bogatą ofertę Targów złożyły się liczne konferencje, wystawy, prezentacje, pokazy i spotkania w międzynarodowym gronie. Na uwagę zasługiwały m.in. organizowana przez Izbę Architektów RP oraz Targi Budma debata architektoniczna w ramach Forum architektury pt. „Jakość przestrzeni publicznej jako wynik działań architekta, inwestora i urzędnika”, a także Forum Budownictwa Energooszczędnego i Pasywnego, poświęcone ekologicznemu i energooszczędnemu budownictwu, w tym rozwiązaniom związanym z finansowaniem. Zainteresowaniem cieszyła się też m.in. zaaranżowana w pawilonie 12 Strefa Testów specjalna przestrzeń prezentacji narzędzi, sprzętu pomocniczego oraz innych produktów dla budownictwa, w której każdy mógł bezpłatnie i w praktyce ocenić najnowsze produkty dostarczone przez wystawców. Obecni w Strefie Testów przedstawiciele producentów

70

i dystrybutorów służyli pomocą oraz informacjami na temat parametrów i możliwości technicznych prezentowanego sprzętu.

Gościem specjalnym Targów był profesor Renato Rizzi – wielka, niepokorna sława architektury, wyznaczająca nowe trendy, jeden z najwybitniejszych i najbardziej niekonwencjonalnych współczesnych architektów, zdobywca wielu prestiżowych nagród w konkursach

architektonicznych, twórca m.in. gmachu opery w Tokio, dzielnicy La Viltette w Paryżu i Teatru Szekspirowskiego w Gdańsku.

Ważną częścią Targów był też Konkurs o Nagrodę im. Macieja Nowickiego - rywalizacja między najbardziej nowatorskimi rozwiązaniami architektonicznymi w Polsce. n

urządzenia dla energetyki 1/2013