Leidraad oktober 2022

MAGAZINEALUMNI-NR.32022 Dossier Onzekerheid IgnasSterrenkundigeSnellen Op zoek naar een tweede aarde Leidraad Nederland?‘TerugnaarIngeengeval’ correspondentRusland-EvaHartog

NAUTAPATRICIAFOTO:LEDEGANG,NIENKETEKST:

kleedje de zonsondergang te bewonderen: studenten in Den Haag hebben de weg naar het Scheveningse strand gevonden. Al in hun allereerste week na aankomst in Den Haag maken ze kennis met het strand. In de HOP-week – de Haagse introductieweek van Universiteit Leiden – is de beachdag altijd een drukbezocht programma-onderdeel. Dit jaar was het ideaal strandweer om te sporten of te chillen. Maar, zoals we allemaal weten: het strand is altijd goed. Ook in de herfst of winter. Uit onderzoek blijkt boven dien dat zeelucht goed voor je gezondheid is. Tien punten voor het Scheveningse strand dus.

tribuut Scheveningen strand

Met vestigingen in zowel Leiden als Den Haag, zal iedere (oud-)student aan Universiteit Leiden de vergelijking tussen die twee steden weleens gemaakt hebben. Overzichtelijk ver sus grootsteeds. Historisch versus modern. Studentikoos versus kosmopolitisch. Op één vlak wint Den Haag het onbetwist van Leiden: zijn ligging direct aan zee. Sinds Universiteit Leiden ruim 20 jaar geleden de Haagse Campus opende, heeft het strand een onweerstaanbare aantrekkingskracht op ‘Leidse’ studenten in Den Haag. Of het nu is om er te surfen, te beachvolleyballen, op een hete dag af te koelen in zee, te feesten bij een strandtent, of met een picknickmand en een

binnenkomer

3

Bioloog

‘Je hoeft niet in landelijk gebied te wonen om van de natuur te leren houden’ HooykaasMichiel/40

inhoud NR. 3  2022 ○ Tribuut / 2 ○ Annetje aan het woord / 5 ○ Kort nieuws / 6 ○ Dit vindt u van Leidraad Lezersonderzoek / 8 ○ Werkplek van Josine Heijnen / 9 ○ Eén studie, twee wegen Politicologie / 14 ○ Geven Bijdragen aan studenten / 20 ○ Terug in de banken Cursus Spaans / 35 ○ Jonge wetenschapper Michiel Hooykaas / 40 ○ Nieuws van faculteiten en verenigingen / 42 ○ Cleveringalezingen / 48 ○ Lezen, luisteren, doen / 50 Terug naar collegezaalde 36 ‘Waarschijnlijkisbuitenaardsleveneensoortslijm’21 10  Dossier onzekerheid ‘Zelfs in Nature staat weleens iets dat onzin is’ 16 Eva Hartog: ‘Leiden had vanmij veel langer mogen duren’ Ignas Snellen over zoeken naar een tweede aarde

Adreswijziging?

OnzekerheidOnzekerheidenonderzoek

SCHRIEKMELISSAFOTO:

COLOFON

zijn onlosmakelijk met elkaar ver bonden. Dat geldt zeker voor fundamenteel onderzoek, dat we als universiteit vol overtuiging stimuleren. Wij zien het als onze taak om te investeren in kennis waarvan de toepassing niet bij voorbaat vaststaat. En geven ruimte aan onderzoek dat voor af geen duidelijke uitkomst heeft. Dat klinkt misschien logisch, maar is niet altijd eenvoudig. Onze samenleving ziet graag snel resultaat, terwijl wetenschappelijk onderzoek vaak gebaat is bij de lange adem, trial en error – en die weg kent een hoop onzeker heid. Een recent voorbeeld zijn natuurlijk de coronavaccins, die zo snel ontwikkeld konden worden dankzij fundamenteel onderzoek waarvan we soms niet wisten of en wanneer we het ooit nodig zouden hebben.

LinkedIn: Alumni Universiteit Leiden Twitter: @leidenalumni Website: www.universiteitleiden.nl/alumni Oplage: 82.250

Hoofdredacteur: Lilian Visscher, direc teur Alumnirelaties en Fondsenwerving Concept: Fred Hermsen (Maters en Hermsen)

Lithografie: Studio Boon Tekst: Arno van ‘t Hoog, Eric de Jager, Marijn Kramp, Job de Kruiff, Nienke Ledegang, Wilke Martens, Linda van Putten, Nicolline van der Spek, Tessa de Wekker. Annette Zeelenberg Foto cover: Taco van der Eb Beeld: ANP, Eelkje Colmjon, Taco van der Eb, Marc de Haan, iStock, Hielco Kuipers, Patricia Nauta, Tryntsje Nauta, Rob Overmeer, Edwin Weers Drukwerk: De Bondt Coördinatie Universiteit Leiden: Wendy Persson Reacties: 071-5274050 contact@leidraad.leidenuniv.nlof

Annetje Ottow is voorzitter van het College van Bestuur van de Universiteit Leiden

Leidraad is een uitgave van de directie Strategische Communicatie & Marke ting/Development en Alumnirelaties van de Universiteit Leiden. Het magazine wordt kosteloos verspreid onder alumni en relaties van de universiteit. Voor ande re belangstellenden is een abonnement op aanvraag beschikbaar.

Uitgever: Universiteit Leiden, Renée Merkx, directeur Strategische Communicatie & Marketing

Laat het ons weten via universiteitleiden.nl/ alumnigegevens, of stuur een e-mail naar Gehelewijziging@alumni.leidenuniv.nlofgedeeltelijkeovername van artikelen, foto’s en illustraties uit Leidraad is alleen toegestaan na overleg met de redactie en met bronvermelding. Universiteit Leiden kan niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele zet- of drukfouten.

LeidraadALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN 5NR. 3  2022 klimaatneutraal natureOffice.com | NL-077-863852 gedrukt

Wat ons in dit soort situaties helpt, is dat we als universiteit een baken zijn in complexe (en ook weer onzekere) tijden. Als niets meer zeker is, als instituties omvallen, is de universiteit haar stand vastige zelf. Al honderden jaren lang. En al die tijd dragen we bij aan oplossingen voor grote problemen. Daar voelen we ons verantwoordelijk voor, en daar nemen we een rol in. Dat zie je ook terug in ons strategisch plan, waarin onze vier kernwaarden benoemd zijn: vrijheid, verantwoordelijkheid, verbinding en Hetvernieuwing.neemtniet weg dat de uitdagingen waar we als voor staan groter zijn dan ooit. En dan kun je wel zeggen: als universiteit dragen we ons steentje bij en doen we mooie dingen. Maar vaak voel ik ook mee met onze studenten, wier toekomst gekenmerkt wordt door heel veel onzekerheid. Wat kunnen we anders doen dan deze jonge mensen munitie te geven om weerbaar te zijn? Studentenwelzijn is een van onze speerpunten. Zo is de cirkel weer rond: als universiteit zijn we gewend aan onzekerheid, maar schrikken we er niet voor terug om er de strijd mee aan te binden.

woordhetaanAnnetje

Eindredactie: FC Tekst – Job de Kruiff en Nienke Ledegang Art direction en vormgeving: Maters en Hermsen – Stephan van den Burg, Marjolijn Schoonderbeek

De WereldwandelingenLeidse

Uniek:

DOOMERNIKMERLIJNWEIJTS:CHRISTIAANFOTO EBDERVANTACOFOTO:

Leiden is een stad waar wereldculturen samenkomen en waar je stille getuigen vindt van belangrijke historische gebeurtenissen.

Na kritiek op de oorlog in Oekraïne zag hij zich gedwongen zijn vaderland te ontvluchten. In Rusland won Osipov verscheidene literaire prijzen. Zijn werk is ook in Nederland en de rest van Europa zeer positief ont vangen. Hij schreef onder meer de verhalenbundel De wereld is niet stuk te krijgen en in september verscheen een tweede verhalenbundel: Kilometer 101

Schrijver en columnist Christiaan Weijts is dit najaar de nieuwe gast schrijver van de Universi teit Leiden. Weijts (Leiden, 1976) studeerde Nederlands en Literatuurwetenschap in Leiden. Daarna was hij een aantal jaren redacteur bij universiteitsblad Mare. Weijts is werkzaam als romanschrijver, columnist, essayist en recensent. Onder de titel ‘De speelplaats van de ironie’ wil hij komend semester met studenten het mechaniek ontdekken achter columns van gevierde krantenauteurs zoals Simon Carmiggelt en Sylvia Witteman, en duikt hij in de geschiedenis van journalistiek met literaire middelen, het reported essay van auteurs als Joan Didion en Truman Capote. Op donderdag 17 november houdt hij de jaarlijkse Albert Verweylezing. Belangstellen den zijn van harte welkom. Meer universiteitleiden.nl/informatie:gastschrijver

Aan de universiteit krijgt hij een bijzondere positie als gastschrijver. In zijn colleges voor studenten zal hij het hebben over de Russische literatuur, zijn eigen werk en de politieke situatie in Rusland. Hij spreekt op 26 november in Rotterdam (zie pag. 48) en op 1 november bij Studium Generale. Aanmelden: programma/hutspotleiden.nl/studiumuniversiteit­generale/

nieuwsOokdeRussischeschrijverencardioloogMaximOsipovkomtnaarNederlandominLeidencollegetegeven.

Twee gastschrijvers aan de Universiteit Leiden

7

In het kader van Leiden2022 – Euro pean City of Science is een serie wan delingen opgezet door de faculteit Geesteswetenschappen van de Uni versiteit Leiden en LeidenGlobal in samenwerking met het Afrika Studie centrum en het Koninklijk Instituut voor Taal , Land en Volkenkunde. Met de wandelreeks Leidse Wereld wandelingen kom je nog meer te weten over de stad Leiden, over de vele talen, culturen die hier bestudeerd worden en over de historische voetstappen die er zijn gezet. Kortom: In Leiden leer je de wereld kennen. Naast de rondleidingen binnen deze thema's kunnen wande laars de routes ook zelfstandig volgen, via een downloadbaar document. Er zijn zes routes, met elk een ander thema: poëzie, migratie, het MiddenOosten, Indonesië, Afrika en vroegmoderne geleerdheid.

leidseuniversiteitleiden.nl/agenda/series/wereldwandelingen

Aspirant-leden in de rij

Lange rijen bij de inschrijving en hectische taferelen rond de loting. De Leidse studentenverenigingen deden tijdens de El Cid week weer goede zaken.

Minerva was met 600 nieuwe leden de kampioen, maar ook Augustinus (430), Quintus (325) en SSR (230) behaalden hun ledenstop. De meeste kleinere verenigingen en bijvoorbeeld de roeiclubs noteerden eveneens flinke groei. De lokale politieke partij Studenten Voor Leiden (SVL) heeft vragen gesteld naar aanleiding van het feit dat veel

aspirant leden werden uitge loot. SVL vindt dat elke eerste jaars lid zou moeten kunnen wor den van een vereniging, en vraagt daarom aan het stadsbestuur om welwillend om te gaan met even tuele uitbreidingsplannen van de bestaande sociëteiten of ambities van nieuwe verenigingen om een eigen pand te verwerven. Na de El Cid week, voor 3500 Leidse eerstejaars, was er voor de nieuwe lichting in Den Haag de HOP week met 1093 deelnemers, gevolgd door de Orientation Week Leiden, de Engelstalige introductieweek.

Meer dan 50 pedellen van universiteiten uit het hele land kwamen eind augustus twee dagen naar Leiden. Ze kregen onder meer een rondleiding in de Hortus en langs het Zweet kamertje. Ook werden inhoudelijke en actuele aspecten besproken van het pedellenwerk, vertelt Tineke Schutte, recent begonnen als eerste vrouwelijke pedel in Leiden: ‘Zoals diversiteit: de vraag hoe we mensen moeten aan spreken als ’mevrouw’ of ’meneer’ niet volstaat. En we bespraken hoe we met nieuwe ministeriële richtlijnen moeten omgaan en deelden ervaringen met ’hybride’ promoties, waarbij een deel van de promotiecommissie via Zoom of Teams aan de ondervraging deel neemt. In het verleden moesten sommigen voor een promotie uit het buitenland komen. Dat kost drie dagen. Door online mee te doen hoeven ze bovendien niet te vliegen.’

De Leidse rector magnificus Hester Bijl en de drie Leidse pedellen ontvangen pedellen uit het hele land in de tuin van Rapenburg 70.

Alle verzamelenpedellen

‘Als hij alleen digitaal zou worden, weet ik zeker dat ik hem nooit meer ga lezen, want dan zie je hem nooit meer liggen en zakt hij weg in de e mail.’

Leidraad krijgt van zijn lezers gemiddeld een 7,7. Dat is al heel mooi. De redactie gaat met de reacties aan de slag en staat altijd open voor tips en suggesties.

Sterke Rapportcijferpunten

‘Dit zorgt ook wel voor inspi ratie, die voorbeelden van wat mensen zijn gaan doen en hoe zij zich nog steeds ontwikke len. Dan bedenk je dat je zelf ook kunt blijven doorleren.’

De geur van Leidraad

koppende 19%10% deOngeveerhelft artikelenEnkele 32%39% helemaaldeel/Grootste

DitCoverisde best beoordeelde van de laatste zes uitgaven.

‘Ik zet het artikel Een studie, twee wegen voor de boven bouwleerlingen op onze elek tronische leeromgeving ter inspiratie voor hun studiekeuze (ik ben decaan vwo).’

Alleen

Papier of digitaal?

Terug in de banken

Leidraad bereikt drie keer per jaar ruim honderdduizend alumni. Bij het lezersonderzoek in mei van dit jaar deelden 4.702 respondenten hun mening over het blad.

Lezen, luisteren, doen ‘Dit is precies wat ik bedoel met quick reads, dit formaat is ‘Ikprettig.’vinddit heel onrustig, ik sla het meestal over. Ik lees liever de inhoudelijke artikelen.’

8 NR. 3  2022Leidraad

‘Echt weer de millennialgeneratie, meer bezig met een mobiel dan met de geachte lezer.’

Leesintensiteit

Een studie, twee wegen

‘Dit lees ik altijd. Het is boeiend om te lezen dat mensen teruggaan naar hun studie en dan de link leggen met “nu snap ik pas waarom ik dat geleerd heb”.’

Top 3 vaste rubrieken

‘Het blad heeft wel een heel penetrante inktlucht, dat vind ik niet prettig. Sorry voor het muggenziften, maar het valt me telkens op als ik het lees.’

‘Dat lees ik altijd, heel leuk om te zien welke kanten je op kunt met een zelfde studie.’

Dit vindt u van Leidraad

‘Ik weet zeker dat niet ieder een dat vindt, maar ik hou ook van de geur van het tijdschrift Leidraad...’

Actueel

‘Misschien digitaal om kosten te besparen? Al vind ik geprint veel leuker.’ ‘Liever digitaal, zonde van papier.’

Diversiteit

Inhoudelijk

‘Fris, vrolijk en niet te of te “brallerig” met en overhemden. Plus de lucht is mooi zichtbaar!’

Nee, die koperen keteltjes op de bar staan er niet voor de sier. Die gebruikt ze echt. Josine Heijnen legt het uit: ‘Dan doe je hier de alcohol in, voegt naar smaak kruiden toe, en zo maak je dan je eigen gin.’ Laatst nog had Josine een hele groep van de Minerva moeder-en-dochterdag in haar masterclass Destilleer je eigen gin. ‘Dat vond ik leuk, ik heb zelf ook bij Minerva gezeten.’

meer dan honderd mensen vergiftigde. Weken later had den ze het er nog over. Ik was verbaasd dat dat verhaal zo onbekend was.’ Josine – naar eigen zeggen ‘de denker’ uit een ondernemersfamilie – verzon daarop Goeie Mie gin. Vanuit een bedrijventerrein in Leiderdorp gaat de pro ductie en distributie door heel Nederland, maar aan de Boommarkt in Leiden vind je het Tuchthuis. Daar geeft Josine workshops en proeverijen waarin de geschiede nis van gin en Goeie Mie centraal staan. Dat geeft soms onverwachte contacten. ‘Laatst waren hier een paar Amerikaanse toeristen die in de dranken zitten. Ze vonden ‘Goeie Mie the serial killer’ helemaal geweldig. Zoiets kan ineens een vlucht nemen.’

Haar studie Religiewetenschappen en master Geschiedenis komen van pas in de onderneming die ze als ‘grappig bijprojectje’ begon naast haar baan bij Robeco. ‘Bij een etentje met vrienden vertelde ik het verhaal van Goeie Mie, de Leidse gifmengster die

Religieweten-schappenenGeschiedenis2013-2017

9 EBDERVANTACOFOTO:LEDEGANG,NIENKETEKST:

werkplek van Josine Heijnen

vanstralenLicht-eenverreplaneet

Kepler-20e

is de eerst b e ke nde planeet kleiner dan de aardemeteenanderesterdandezon

sterlicht, maar de gaslaag die boven het planeetoppervlak hangt laat wel licht door. Snellen: ‘De atmosfeer van de planeet werkt als een kleurenfilter. Sommige kleuren of golflengten worden geabsorbeerd, afhanke lijk van wat er in de dampkring zit. Dat kun nen wij meten en vervolgens uitzetten in een grafiek. Als er bijvoorbeeld water in de atmo sfeer zweeft, krijg je een grafiek met een kenmerkend patroon van pieken en dalen.’ Snellen heeft op die manier in 2010 laten zien dat er in de atmosfeer van een bepaalde exo planeet koolmonoxide voorkomt, in 2013 volgde de waarneming van waterdamp. De techniek die Snellen gebruikt – hogeresolutie spectroscopie – is heel gevoelig, want de onderzoekers zijn geïnteresseerd in een uiterst zwakke lichtbron. ‘Hot Jupiters zijn zo’n tien keer kleiner dan de ster waar ze omheen cirkelen, en dus verduisteren ze de ster maar een beetje. De dampkring is vanaf de aarde gezien niet meer dan een dunne ring, dus als je daaraan wilt meten zoek je naar kleine signalen in heel weinig licht.’

Duizelingwekkend snel rondcirkelen Daarbij moeten astronomen een extra hindernis overwinnen: telescopen kijken omhoog door een atmosfeer met waterdamp.

De onderzoekers richten daarvoor grote tele scopen op zogenoemde hot Jupiters of gasreuzen, beide exoplaneten, die snel rond een zonachtige ster draaien. Elke keer als zo’n gasreus voorlangs het felverlichte steropper vlak passeert, kunnen astronomen metingen verrichten. De planeet zelf blokkeert het

LeidraadALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN NASA/AMES/JPL-CALTECHIMPRESSIE:HOOG,‘TVANARNOTEKST:

Ignas Snellen ontving in juni de Spinozapremie voor zijn onderzoek aan exoplaneten. Hij is niet per se op zoek naar E.T. of een tweelingplaneet; hij analyseert licht van exoplaneten op de aanwezigheid van gassen in de dampkring. ‘Ik wil weten hoe uniek onze aarde en ons zonnestelsel zijn.’

e toekenning van de Spinozapremie kwam als een comple te verrassing, zegt hoogleraar Observationele Astrofysica en wetenschappelijk directeur van de Sterrewacht Leiden Ignas Snellen. ‘Het mooie van deze prijs is dat je geen aanvraag doet, en de procedure is geheim. Ik wist er dus niks van. De Spinoza geeft erkenning voor je onderzoekswerk, plus het vertrouwen dat je zonder een uitge breid plan met dat geld iets interessants gaat doen. Je bent namelijk heel vrij en flexibel in de Snellenbesteding.’kanmet de premie zijn groep verster ken met promovendi en postdocs voor het onderzoek naar zogenoemde exoplaneten, de planeten rond sterren die miljarden kilome ters verwijderd zijn van de aarde. Hij speurt naar onder meer de aanwezigheid van gassen zoals waterdamp en later zuurstof, belangrij ke ingrediënten voor het ontstaan van leven.

D

‘Dat zorgt voor subtiele kleurverschuivingen. Daardoor kunnen we toch onderscheid maken tussen waterdamp in onze eigen atmosfeer en waterdamp in de atmosfeer van een exo planeet. Als je al die data binnenkrijgt, dan kun je daar met wiskundige slimmigheden het juiste signaal uit filteren. Dat is waar we in 2010 mee begonnen zijn, en waar we heel veel expertise mee hebben opgebouwd.’

• 2008 Eerste detectie van de atmosfeer van een exoplaneet vanaf de aarde

• 2010 Toont aanwezigheid van koolstof monoxide in de atmosfeer van een exo planeet • 2012 Hoogleraar in de Observationele Astrofysica, Universiteit Leiden

aanwezigheid van water en zuurstof vertelt iets over onszelf, en onze aarde. Ik wil weten hoe uniek onze aarde en ons zonnestelsel zijn. We leven op een levende planeet. Hoe vaak komt dat voor? Het heelal is 20.000 lichtjaar verder op net zoals hier, met dezelfde elementen en natuurwetten. Dat betekent dat er miljarden planeten met de omvang van de aarde moeten zijn. Onze aarde kan bijna niet de enige plek

‘Het betekent dat het licht vanaf dit soort pla neten met een enorme snelheid naar ons toe en vervolgens van ons af beweegt’, zegt Snellen.

De meeste kleuren licht die de aanwezigheid van water op een andere planeet verraden bereiken dus het aardoppervlak niet. Dat Snellen toch iets kan zeggen over exoplaneten, komt doordat gasreuzen duizelingwekkend hard rond een ster cirkelen, met snelheden van vijfhonderdduizend kilometer per uur. Het licht krijgt daardoor vreemde eigenschappen, net zoals het sirene-geluid van een ambulance van toon verandert als hij passeert.

Ontdekkingsreis

• 2021 Spinozapremie

Snellen voor een afbeelding van de telescoop in Chili waar hij zijn doen.metingennieuwegaat

Ignas Snellen (1970)

Voor Snellen is onderzoek aan planeten op lichtjaren afstand een ontdekkingsreis. ‘De zoektocht naar een tweeling-aarde is een populaire manier om mijn vak uit te leggen, maar er zitten veel meer vragen achter. De

1993 Doctoraal sterrenkunde, Universiteit Leiden • 1997 Promotie, Universiteit Leiden 2000 Astronomiedocent, Universiteit van Edinburgh • 2004 Terugkeer naar Leiden, als universitair docent, later universitair hoofddocent • 2005 Onder wijsprijs Universiteit Leiden voor de beste sterrenkundedocent van het jaar

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

Ruimtechemie op aarde

NR. 3  2022 13

Kraamkamer van planeten

Het astrochemisch onderzoek speurt met telescopen naar spectra of vingerafdrukken van bijzondere moleculen. In het laboratorium in Leiden kunnen de chemische processen waarin deze stofjes ontstaan worden nagebootst, het spe cialisme van hoogleraar laboratoriumastrofysica Harold Linnartz. Zijn lab beschikt over speciale vacuüm apparatuur waarin bij minus 200 graden in een klein interstellair wolkje kan worden gemeten aan chemische reacties op het opper vlak van ijzige stofdeeltjes. Die kennis helpt weer om tele scoop waarnemingen beter te begrijpen, en er ontstaat zicht op de uiteenlopende chemische reacties hier ver vandaan.

De ruimte tussen de planeten en sterren is weids, donker, ijl en koud. Toch is deze ogenschijnlijke leegte een interessant onderzoeksgebied voor het Laboratorium voor Astrofysica. Het punt is namelijk dat er misschien weinig materie rond zweeft in een bijna vacuüm, maar de moleculen die er voor komen kunnen wel veel leren over het ontstaan van leven en de geboorten van planeten uit gaswolken in de buurt van sterren. Onderzoek van Ewine van Dishoeck, hoogleraar moleculaire astrofysica, heeft allerlei koolstofhoudende moleculen aangetoond waarvan wordt vermoed dat ze een rol hebben gespeeld in het ontstaan van leven op aarde.

Om dat probleem te omzeilen wil Snellen een andere aanpak volgen, door het licht te bekijken dat planeten weerkaatsen. ‘Dat kun je vergelijken met wat we zien als we vanaf de aarde naar Mars of Jupiter bekijken. Uit de kleuren die je ziet, kun je ook informatie halen over de atmosfeer. De aanwezigheid van wolken is dan eerder een voor deel, want die reflecteren een deel van het zon licht, en dat vertelt welke elementen erin zitten.’

Een zwart gat ontstaat als een zware ster uitdooft en ineenstort. Wat er dan overblijft heeft zo’n onvoorstelbare aantrekkingskracht dat materie, en zelfs licht, er niet aan kan ontsnappen. Dat astronomen in mei 2022 toch een beeld konden maken van een zwart gat in het centrum van ons melkwegstelsel – Sagittarius A* – is te danken aan Event Horizon Telescope (EHT), een internationaal consortium van ruim driehonderd wetenschappers, onder directeurschap van de Leidse hoogleraar galactische radiosterrenkunde Huib Jan van Langevelde.

in het heelal met leven zijn, maar we hebben nog geen idee hoe groot de kans is dat leven ook elders is ontstaan. De paar planeten in ons zonnestelsel bieden te weinig inzicht om daar iets over te zeggen, dus zoeken we verder weg.’ Is Snellen daarmee op zoek naar buitenaards leven? ‘Je moet afhankelijk van het publiek een onderwerp altijd eenvoudig en beeldend kunnen brengen. Alleen als je mijn onderzoek echt in één zin wil vatten, en de aandacht van het publiek wil trekken, maar anders zou ik nooit beginnen over een zoektocht naar E.T. Waarschijnlijk is buitenaards leven toch eerder een soort slijm.’ Snellen heeft de komende jaren nog genoeg nieuwe uitdagingen. Hij wil gaan meten aan aard achtige planeten. ‘We zijn nu vooral bezig met hete gasreuzen, want die zijn makkelijk waar te nemen. Een warme atmosfeer zet uit, wordt daardoor lekker dik, en dan kun je makke lijker lichtabsorptie meten. In vergelijking daar mee is een aardse atmosfeer koeler en veel dun ner. Bovendien kunnen in zo’n atmosfeer wolken ontstaan, en die houden al het sterrenlicht tegen, dus dan kun je niks meer meten.’

Proxima centauri Snellen wil deze metingen gaan doen met de Extremely Large Telescope (ELT) die de komende jaren gebouwd wordt in Chili. ‘Daar is Nederland een van de drie instrumenten voor aan het ontwikkelen. Die spectroscoop krijgt nieuwe technische mogelijkheden waarmee we al het sterlicht kunnen wegfilteren, zodat alleen het licht overblijft dat exoplaneten weerkaatsen.’ De telescoop en de nieuwe meetinstrumenten zullen onder meer gericht worden op het dichtst bijzijnde zonnestelsel, Proxima centauri, op 4,25 lichtjaar afstand, zo’n honderdduizend keer ver der weg dan Mars. Snellen: ‘Zes jaar geleden is rond Proxima centauri een exoplaneet waar genomen. Die planeet heeft ongeveer de massa van de aarde, en ontvangt ongeveer evenveel zonne-energie als de aarde of Mars. Dat is super interessant. De vraag is nu: wat voor atmosfeer heeft die planeet? Is er waterdamp aanwezig? We kunnen zelfs naar zuurstof gaan kijken.’

Zwarte gat in beeld

EBDERVANTACOFOTO:

Meer Leids onderzoek

Leidraad

‘Ik had het enorm naar mijn zin in mijn werk, en in Nederland ook. Maar we wilden allebei iets span nends doen. We hebben ons huis zelf gebouwd. Alles was nieuw: de taal, cultuur, regels om een bedrijf te starten. Dat was een heel energieke periode, ik kan het iedereen aanraden. Het kan hooguit mislukken. Dan kun je altijd nog terug.’

Eigenaar Bed & Breakfast in Spanje

Marieke Willems (54)

1987-1988 Studie toegepaste communicatie (in Antwerpen) 1989-1995 Studie Politicologie 1996-1997 Projectleider Acquest Organisatie advies 1997-2005 Verkeer en Waterstaat, beleidsadviseur en HR consultant 2005-2009 Management Trainee (Het Expertise Centrum) 2009-nu Eigenaar B&B Mas del Rey aan de Costa del Azahar, Spanje

één studie twee wegen

COLMJONEELKJEPRIVÉBEELD,FOTO’S:WEKKER,DETESSATEKST:

‘Ik studeerde eerst toegepaste communicatie in Antwerpen. Daarin waren voor lichting en journalistiek in publieke organisaties onderwerpen die me aantrokken. Tot op de dag van vandaag vind ik de bijzondere relatie overheidburger interessant.’

‘Zeker wel. Ik heb geleerd dat je dingen altijd van meerdere kanten moet bekijken. Dat kwam altijd terug. In de vakken politieke filosofie, internationale betrekkingen, Nederlandse politiek. Er zijn meerdere perspectieven en je moet niet te snel oordelen. Er komen hier in de B&B heel veel verschillende men sen. Ik vind vrij makkelijk aansluiting bij iedereen.’

‘Tijdens mijn studie werkte ik in de Uyl van Hoog land. Het sociale van de horeca, het mensen verbin den, heeft me altijd aangetrokken. Ook in de studie politicologie trouwens. Daarin gaat het ook over ver binden, van overheid en burger, van organisaties.’

Heb je nog contact met mensen uit je studietijd?

aarom politicologie?

Waar een studie toe kan Politicologieleiden:

CV

Dertien jaar lang volgde je een modelcarrière voor een politicoloog. Maar toen deed je samen met je man een ‘ik-vertrek-je’. Waarom?

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN14 NR. 3  2022

Had je iets met toerisme of horeca?

Leidraad

W

‘Niet met mijn studiegenoten. Ik was een geïnte resseerde student, maar niet heel actief binnen de opleiding. Ik was lid van Augustinus en zat daar in een paar commissies waar nogal wat tijd in ging zitten. Van het organiseren heb ik nog steeds veel profijt. En zowel uit de Uyl als van Augustinus heb ik een aantal goede vrienden en kennissen overgehouden die regelmatig hier als gast zijn. Dat is hartstikke leuk.’

Heb je in Spanje iets aan je studie?

CV

15

aarom politicologie?

Had je al iets met sociaal onderzoek?

‘Toen ik afstudeerde was het crisis op de arbeids markt. Je moest elke baan aanpakken. Ik heb drie maanden aan de balie van de sociale dienst gewerkt en daarna was er een vacature op het callcenter van Research voor Beleid, een bedrijf dat beleidsonder zoek deed voor de overheid. Op mijn eerste dag zei de leidinggevende: je hebt gestudeerd, waarom kom je niet in het onderzoeksteam?’

‘Zeker, mede dankzij Joop van Holsteijn. Een fantastische docent. Hij wist alles van kiezersonderzoek. Hij begon tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in 1994 een onderzoek naar het stemgedrag in de Zee heldenbuurt. Ik deed toen participerende observa tie. Dat heeft mijn maatschappelijke nieuwsgierig heid en betrokkenheid bij groepen mensen die niet met een gouden lepel in hun mond zijn geboren aangewakkerd.’

Projectleider bij verschillende ministeries

1989-1995 Studie Politicologie 1994-1995 Studie Public Relations en Voorlichtingskunde 2020-2021 Leider schap en management (TIAS School for Business and Society) 1995-2000 Beleidsonderzoeker bij Research voor Beleid 2001-2007 Coördinator onderzoek en advies, ministerie van OCW 2007-nu Projectleider bij de ministeries van BZK en VWS

W

‘Ik heb een wereldbaan. Na een aantal jaar onder zoek in opdracht van de overheid wilde ik ook wel eens weten wat er nou met de uitkomsten gebeur de. Ik mag veel projecten leiden, bijna elke twee jaar doe ik wat anders.’

‘Ik wilde journalist worden. Maar ik wilde niet naar de School voor Journalistiek of Neder lands studeren. Ik dacht dat ik beter van heel veel din gen een beetje af zou kunnen weten, dan van een paar dingen heel veel. Politicologie is ontzettend breed.’

Inmiddels werk je al ruim twintig jaar bij verschillen de ministeries. Ben je blij met je loopbaan?

‘Om eerst iets te gaan doen waarbij je ziet dat niet iedereen in Nederland het zo goed heeft. Bij Research voor Beleid heb ik in drie jaar tijd 150 bijstandsmoe ders geïnterviewd. Die verhalen neem ik nog altijd met me mee, ook in mijn werk bij de overheid. Hoe kunnen we het voor mensen beter maken? Tijdens mijn werk bij VWS heb ik via collega’s vernomen over plannen voor een sociale dienstplicht. Ik ben voor!’

Roelant van Zevenbergen (51)

Wat zou je net afgestudeerden aanraden?

Je bent geen journalist geworden.

EBDERVANTACOFOTO’S:HERMSEN,FREDTEKST:

e treffen haar op een kruispunt in haar leven. In maart verliet voormalig hoofdredacteur van The Moscow Times Eva Hartog halsoverkop haar woonplaats Moskou, sindsdien houdt ze domicilie in Tbilisi, Georgië. Dat ze ooit zou vallen voor het grootste land ter wereld, had ze niet voorzien. De invloed van haar ouders wuift ze weg, ook al ligt het verband voor de hand. Haar moeder ontvluchtte de Sovjet Unie in de vroege jaren tachtig en werd tolk – zo zat ze bij de gesprekken tussen Michael Gorbatsjov en Ruud Lubbers in 1986. En wie vertaald werk van Konstantin Paustovski uit de Russische Bibliotheek van uitge verij Van Oorschot in de kast heeft staan, leest daar in dat Eva’s vader Wim de vertaler is. ‘Achteraf is het verleidelijk om een logische puzzel van je levensloop te maken. Maar Rusland is echt geen moment in me opgekomen. Mijn ouders hebben me in geen enkele richting geduwd, mijn opvoeding was liefdevol en gepassioneerd, maar ook vrij. Ik moest veel zaken zelf uitvogelen. Mijn moeder wilde bovendien niets meer horen van Rusland, noemde het een ellendig land. Ik heb dan ook niet meer dan flarden van haar

Freak-out moment

Het gezin verkaste in 1994 van Amsterdam naar Tene rife, de kinderen kwamen terecht op een provinciale Britse school. ‘Mijn vader deed grote moeite om mijn zus en broer en mij aangehaakt te houden bij Neder land. We kregen Nederlandse boeken onder onze neus – die we dan overigens meestal niet lazen.’ Haar licht Engelse tongval verraadt nog steeds een Britse achtergrond. ‘Op zesjarige leeftijd kwam ik ineens in een sterk gereguleerde Britse omgeving terecht. Ik begreep de taal niet, en om me minder verloren te voelen dook ik in de kleine schoolbibliotheek. Ik las Little House on the Prairie, maar ook For Whom the bell tolls. Totaal ongeschikt voor kinderen, maar ik kreeg de betekenis niet mee.’ Op Tenerife ontdekte Eva nog een taal: ze raakte verslingerd aan de viool. ‘In de zomervakanties, als iedereen buiten speelde, oefende ik zes uur per dag toonladders. En als we naar Nederland overkwamen – dat gebeurde niet heel vaak omdat we hier weinig familie hebben – bleef ik achter in het duinhuisje met mijn viool.’ Even leek het erop dat ze naar het conservatorium zou gaan, ‘maar ik was een soort wild dier, hield van sporten en had een hang naar het volle leven. Ik heb nog wat les sen gevolgd bij de nationale viooljuf Coosje Wijzen beek, die onder anderen Janine Jansen naar het hoog ste podium heeft gebracht. Daar werd duidelijk dat ik niet serieus genoeg was.’

Ruslandcorrespondent Eva Hartog volgde in 2011 een master Politieke Filosofie in Leiden. De voormalig hoofdredacteur van The Moscow Times ziet die korte periode als een nieuw begin in haar leven. Opnieuw overdenkt ze haar toekomst, nu ze niet langer in Rusland de belangrijke levensvragen kan stellen.

moedertaal meegekregen. En mijn vader? Als super specialist in het werk van Paustovski kwam hij ooit jubelend zijn werkkamer uit: “Ik ben de hele dag met één zin bezig geweest, en het is gelukt hoor!” Waarna een bevlogen uitleg volgde. Taal is via mijn vader dus wel een onderwerp geweest, niet zozeer Russisch.’

LeidraadALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN 17NR. 3  2022

‘In mijn hoofd vallen alle talen samen’

W

Met haar Nederlandse paspoort stond de deur open naar Liberal Arts and Sciences aan het University College Utrecht. ‘Dat was midden jaren tweeduizend

Ze woonde antikraak in Zaandam en kwam tegen het minimumloon op een auto-alarmcentrale terecht. ‘Ik vroeg mezelf vertwijfeld af: “Dus dit is mijn leven?” Echt een freak-out moment.’

‘Leiden had van mij veel langer mogen duren’

Politieke wezens

Een paar jaar later, net toen ze haar leven op de rit leek te hebben, nam ze een radicale stap, zoals haar moeder die ooit in de andere richting had gezet. ‘Ik had een relatie, een appartement in Amsterdam en een baan als managing editor bij een start-up, Maar ik voelde me niet happy, afgesloten van de levensvragen waar ik in Leiden aan had geproefd.’ Toen ze een vacature voor een stage bij The Moscow Times voor bij zag komen, reageerde ze in een impuls. De reactie van de hoofdredacteur had ze niet zien aankomen: “Gezien je cv kom je niet in aanmerking voor een stage. Maar we bieden je wel een baan aan als online editor.” Ze pakte haar boeltje op en vertrok: ‘Het voelde voor anderen misschien destructief, maar voor mij was het een unieke kans op een nieuw pro fessioneel begin. Ik was wel eenzaam in het begin,

maar het bloed ging weer stromen. Ik merkte dat ik ook zonder Oxford-master Slavische Talen – die som mige collega’s wel hadden – mijn hoofd prima boven water kon houden. Mijn Russisch ging met sprongen vooruit. En ik vond mezelf terug aan de keukenta fel van mijn buurvrouw, waar we vragen bespraken waar ik me eigenlijk tot die tijd alleen maar op een abstracte manier mee had beziggehouden. Zoals: Als Poetin wint in de verkiezingen, is dat dan een demo cratisch resultaat? Veel Russen sluiten zich totaal af van de politiek, zien zichzelf niet als politieke wezens met politieke inspraak. Wat doet dat met de samen Naleving?’verloop van tijd drong de vraag zich ook op wat haar eigen band was met dit land. ‘Mijn moeder was

In 2010 viel haar blik viel op een – wederom Engels talige – master Politieke Filosofie in Leiden. Direct schreef ze zich in. ‘De master duurde maar acht maanden, en heel veel contacturen had ik niet. Ook voor een fatsoenlijke kennismaking met de stad was nauwelijks tijd. Vanaf het station ging het linea recta richting Pieter de la Courtgebouw, en met mijn studievrienden eindigden we meestal op het terras van Van der Werff.’ Toch zijn de herinneringen aan deze korte periode warm: ‘Wat begon als een oefe ning in nederigheid, voelde ook veilig en mondde uit in inspirerende gedachtewisselingen met docenten en studenten, over vragen die ertoe doen. Ik verdiep te me in Taylor en Kymlicka, en vergeleek teksten van denkers die het fundamenteel met elkaar oneens zijn. Leiden had van mij veel langer mogen duren. Wat ik eraan heb overgehouden? Dat je beelden over leren en kennis vergaren niet hoeven te kloppen, er zijn veel manieren om dat te doen.’

de enige Engelstalige universitaire opleiding in Nederland.’ Gaandeweg ontdekte Eva dat ze zich wilde verdiepen in wezensvragen: wat is autonomie, wat is authenticiteit? Na haar bachelor in de Domstad lag de weg open naar het elitaire Oxford of Londen. Hoopte ze. ‘Voor mij waren die universiteiten het heilige der heiligen, ieder zichzelf respecterend mens moest toch dáár naartoe?’ De realiteit was echter prozaïsch als een koude plons water; Eva vond bij de uitbraak van de bankencrisis in 2008 geen geschikte baan om het geld voor zo’n master bij elkaar te sprok kelen. ‘Tempo Team wees me af als brievenbezorger.’

18

Escaleren

• Geboren in Amsterdam, 1988

Eva Hartog

• Schrijft voor The Guardian, POLITICO, De Groene Amsterdammer en Vrij Nederland

• Master Politieke Filosofie Universiteit Leiden, 2010-2011

Literaire pen

• Met ouders, zus en broer verhuisd naar Tenerife, 1994

worden. Ook in Nederland rees haar ster, als Rusland correspondent van De Groene Amsterdammer en RTL, en als tafelgast bij De Wereld Draait Door. In haar ver halende artikelen blijft ze liefst dicht bij de ervaring van gewone burgers, vaak is zij daarbij als ik-persoon ook nadrukkelijk aanwezig.

• Bachelor Liberal Arts and Scienes, University College 2006-2008Utrecht,

Terug naar haar jaren in Moskou. Al snel mocht Hartog op de redactie van The Moscow Times ook reportages en achtergrondverhalen schrijven, en toen oprichter Derk Sauer in 2017 de krant terug kocht, kreeg ze het aanbod hoofd redacteur te

‘Het gekke is dat ik pas sinds een paar jaar in het Nederlands schrijf. En daarmee worstel ik eerlijk gezegd nogal. Ik bouw mijn zinnen heel voorzichtig op, haal de vertaalapp erbij om de precieze betekenis van woorden en uitdrukkingen te checken. In mijn hoofd vloeien eigenlijk alle talen eerst samen voordat ik een vertaling maak. Ik interview in het Russisch en denk vaak in het Engels. Misschien kom je zo op frisse nieuwe constructies en metaforen.’ Rusland heeft met de wet tegen ‘nepnieuws’ het schrijven over de oorlog onmogelijk gemaakt, Hartog koos ervoor vanuit Georgië verslag te blijven doen. Aan eigen verdriet over het afscheid is ze nauwelijks toegekomen. ‘Russen die zijn gevlucht naar Europa of Georgië hebben hun leven zien instorten: werk, fami lie, bezit moesten ze achterlaten. Ook Oekraïners zijn alles kwijt, soms zelfs een dierbare. Daarbij verge leken stelt mijn verdriet geen zak voor.’ Als journa list wil ze graag controle houden over haar emoties, maar onwerkelijk blijft het: ‘Ik kwam aan in Rus land vlak na de protesten tegen de herverkiezing van Poetin in 2011 en 2012. Tot voor kort waren er lande lijke grassroots organisaties die in vrijheid hun afwij kende standpunten konden uitdragen. Ook journa listen konden hun werk redelijk goed doen, ook al kwamen er het laatste jaar wel barstjes in dat beeld. Toen ik in de rechtszaal zat tijdens de Navalny-zaak, dacht ik: “Dieper zullen we niet zinken.” Dat gebeur de dus wel.’

Ze overziet: ‘Altijd heb ik me ingezet om niet-vooringe nomen te schrijven over de rijke en gevarieerde Rus sische ervaringen. Van doemdenken of zware koppen boven artikelen moest ik nooit veel hebben. Zie je wel, had mijn moeder nu kunnen zeggen, maar dat doet ze niet. We praten veel over het dramatische lot van Oek raïners en Russen.’ Hartog denkt na over haar eigen toekomst. De lotgevallen van Russische vluchtelingen in Georgië zijn een opdrogende journalistieke bron. Dus wat nu? Terug naar Nederland? ‘Dat in geen geval. Rusland is zo belangrijk, de Russen zijn zo intens, de vragen zo fundamenteel. Nu ik die schaalgroot te gewend ben, is Nederland geen optie meer. Ik kan eigenlijk alleen maar escaleren, maar hoe? Een leven zonder Rusland?’ Ze speelt met de gedachte om naar Latijns-Amerika te gaan.

• Is voorRuslandcorrespondentRTL

• Redacteur The Moscow Times vanaf 2013, hoofd redacteur, 2017-2022

benauwd voor mijn keuze, en we spraken nog steeds weinig over Rusland. Maar ineens zag ik mensen om me heen met trekjes van haar, in het besef dat ik uiterlijk als twee druppels water op haar lijk. Ik begon haar vragen te stellen over haar jeugd, bijvoor beeld of ze ooit naar de 9 mei-viering was geweest. En toen – hoe pijnlijk ook – opende ze toch het boek. Ze zei: “Op de Dag van de Overwinning gingen we naar het park met jouw opa, zijn uniform vol insignes. En ze vertelde over mijn overgrootvader, die in 1937 werd gearresteerd op verdenking van het bera men van een aanslag op Stalin. Zijn gezin ontvlucht te Moskou naar de Donbas; mijn moeder ontvluchtte de Donbas later voor Nederland, en ook ik moest snel mijn biezen pakken in maart dit jaar. Dit herhalende vertrek heeft iets van een intergenerationeel déjà vu. Momenteel werk ik aan een boek over mijn over grootvader Fjodor.’

• Eva woont in Tbilisi, Georgië

LeidraadALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN 19

geven

Emeritus hoogleraar interne geneeskunde Edo Meinders had tijdens zijn actieve loopbaan al veel aandacht voor onderwijs en een warme band met zijn studenten. Dat komt nu samen in een fonds op naam, dat studenten ondersteunt bij onderzoek of een stage in het buitenland.

Talent alleen is niet genoeg

‘Ik wil enthousiaste, ondernemende Leidse studenten helpen’

‘Met mijn fonds wil ik studenten genees kunde beurzen geven voor onderzoek in het buitenland. Dat kan een stage zijn of zelfs het begin van mogelijk proef schriftonderzoek. Studenten die dat in het buitenland willen doen, vinden daar niet altijd makkelijk geld voor. Die projecten kunnen heel breed zijn. Van wetenschappelijk toponderzoek in Scandinavië of de VS tot het oprichten van een ziekenhuis.’

‘Ik liep al een tijd rond met het idee, mede gestimuleerd door mijn schoondochter. Haar vader heeft na het overlijden van haar zusje een fonds opgericht, en zij vroeg: ‘Is dat ook niet iets voor jou?’’

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN20 NR. 3  2022Leidraad KUIPERSHIELCOFOTO:JAGER,DEERICTEKST:

Fonds op naam Leidse wetenschappers en studenten hebben het talent om bij te dragen aan oplossingen voor grote maatschappelijke vraagstukken. Maar talent alleen is niet genoeg. Wilt u ook bijdragen aan Leids onderwijs en onderzoek? Neem dan contact op met het Leids Universiteits Fonds, Heiltje Boumeester, via 071-5275539 of h.boumeester@luf.leidenuniv.nl

‘Ik heb altijd veel energie gestoken in patiëntgericht onderwijs. Toen ik begon, was dat vrijwel verdwenen. Samen met een collega heb ik die lijn weer opgezet. Dat heeft mooie contacten met studen ten opgeleverd. Onder hen zag ik veel enthousiaste, slimme en ondernemende mensen. Ik wil díe Leidse studenten hel pen die zich extra willen inzetten, die moeite doen en initiatief tonen om iets van de grond te krijgen.’

Hoe kwam u op het idee voor het Prof.dr. E.A. Meindersfonds?

Wat wilt u met het fonds bereiken?

Voor wie is het fonds?

heidzeker-On- Frans Osinga ‘Ik sluit niets uit’ Eureka! Opeens weet je het Medische statistiek Meer zekerheid voor de arts DOSSIER

ALAMYILLUSTRATIE:SPEK,DERVANNICOLLINETEKST: ‘

Oorlog in Europa: hoe loopt dat af, waar moeten we bang voor zijn?

We weten niet wat er in het hoofd Poetinvanomgaat’

Militaire lessen van Frans Osinga

Bijzonder hoogleraar War Studies Frans Osinga schuift regelmatig aan in de media. Hij is analist, geen waarzegger, benadrukt hij.

‘Ten eerste heeft hij een grote inschat tingsfout gemaakt: de Oekraïners zou den de Russen met bloemen ontvan gen. Dat gebeurde niet en er was geen plan B. Daarnaast had Poetin zich met zijn volledige troepenmacht op Kiev moeten concentreren, dan was het hem waarschijnlijk gelukt. Een vier frontenoorlog zonder overmacht in de lucht is gedoemd te mislukken. Tot slot heeft hij met deze oorlog bereikt wat hij juist niet wilde: uitbreiding van de NAVO.’

Had de oorlog voorkomen kunnen worden?

‘Ik ben geen waarzegger en waak voor te boude uitspraken. We hebben nu eenmaal weinig zicht op wat er precies aan het front gebeurt. Boven dien weten we helemaal niet wat er in het hoofd van Poetin omgaat. Als analist geef je vooral duiding aan de blank spots: wat zie je níet gebeuren? Je stelt vragen als: tweehonderd vijftig vluchten op een dag, is dat veel of juist weinig, en wat betekent dat historisch gezien?’

Wat houdt de leerstoel War Studies in?

Hoe ziet uw rol als analist eruit?

Uw collega Rob de Wijk hamerde er in de beginfase op dat we niet moesten escaleren. Deelt u die mening?

‘Ik sta daar iets anders in. Als je steeds tamboereert op: we moeten de-escaleren, dan zul je waarschijn lijk gemanipuleerd worden door

Europa heeft nu eindelijk zijn veiligheidsbeleid omgegooid. Doet Nederland genoeg?

‘Er is zeker een periode geweest dat wij de strategische overwegingen van Poetin hadden kunnen beïnvloe den. Vanaf het najaar van 2021 heeft Amerika duidelijk gemaakt dat er iets stond te gebeuren. Toen hadden we oefeningen moeten neerzetten, samen met Oekraïense troepen. Zo laat je de risicoafweging bij Poetin. Hij had zich dan moeten afvragen: wil ik met NAVO-eenheden in con tact komen waarvan ik weet dat ze daar nu aan het oefenen zijn? Dat hebben we nagelaten. Wij wilden niet provoceren.’

‘Oorlog wordt in Nederland traditio neel vanuit polemologisch perspec tief bestudeerd: hoe kun je een oor log voorkomen? War Studies houdt zich bezig met de ontwikkeling van oorlogsvoering in de praktijk. Daar moest een aantal mensen binnen de academische wereld aan wennen, want het zou oorlog legitimeren, maar sinds de wereld onveiliger is geworden hoef je niemand meer uit te leggen dat dit kennisgebied moet worden uitgedragen.’

‘De vraag is of dat nodig is. Er is in Europees verband eerder een tekort aan middelen ter verdediging van een grootschalig conflict: vliegtuigen, zoals de F-35, langeafstandsraketten, drones. Het optuigen van een mobili satiemacht kost bovendien nogal wat. Zeker gezien de krapte op de arbeids markt lijkt het me niet waarschijnlijk dat de dienstplicht terugkomt.’

U gaf Poetin op BNR radio als mili tair strateeg een drie. Waarom?

‘Het Westen heeft zeker in het begin mogelijkheden laten liggen. Had hem maar laten gissen over hoe wij zou den reageren. Nu zeiden we: we doen niets als je Oekraïne binnenvalt. Een cadeautje.’

23DOSSIER Onzekerheid

‘We komen van ver, van een bud get van 7,25 miljard euro, dat was volstrekt ontoereikend. Maar nu zie je dat er logische keuzes worden gemaakt in waar de prioriteit ligt: we investeren in middelen die je snel kunt inzetten aan de oostgrens. Denk aan F-35, kruisvluchtwapens, patriot lucht afweersystemen. Daarmee kun nen we goed invulling geven aan de nieuwe NAVO afschrikkingsstrategie. Op termijn zullen we de landstrijd krachten robuuster moeten maken.’

‘Ik denk het wel. Al in 2000 zei Poetin tegen de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Albright dat het uiteenvallen van het Warschau Pact de grootste vernedering was voor Rus land en dat dit hersteld moest worden. Die boodschap is niet opgepakt. Na de cyberaanval op Estland en de oorlog in Georgië hadden we dan toch door moeten hebben dat we met een agres sieve buurman te maken hadden. Maar ja, Rusland was toen nog militair zwak, en wij hadden onze handen vol aan Afghanistan en de financiële cri sis. Ondertussen was Rusland militair aan het moderniseren. Na de annexa tie van de Krim riep de NAVO op om meer te investeren in defensie. Maar dan nóg werd de urgentie in veel lan den niet gevoeld. In 2018 publiceerde Nederland een geïntegreerde veilig heidsstrategie. Ik heb daarin goed moeten zoeken om Rusland als prioriteitsprobleem te ontwaren.’

Keert de dienstplicht terug, denkt u?

Dus we moeten meer onze tanden laten zien?

iemand die minder bang is voor esca latie. Vlak onszelf niet uit. En laat je niet manipuleren. Poetin doet toch wel wat hij wil en verzint gelegen heidsargumenten waar je bij staat.’

Waren we te naïef?

Frans Osinga ‘Poetin waarargumentengelegenheids­verzintjebijstaat’

zoalsgeregeldHijUniversiteitWarzonderenDefensieaanwetenschappenhoogleraarvoormaligOsingaLuchtmachtdeCommodoreOsingavanKoninklijkedr.Frans(1963)isF16-piloot,KrijgsdeNederlandseAcademiesinds2018bijhoogleraarStudiesaandeLeiden.deeltzijnanalysesindemedia,

Ligt u wel eens van wakker van deze oorlog?

Onzekerheid speelt een grote rol bij depressieve jongeren. Dat ontdekte neuroweten schapper Lisanne van Houtum. Het is eigenlijk ‘bijvangst’ van haar promotieonderzoek naar de effecten van kritiek en complimenten van ouders jegens hun puberkinderen. ‘Maar wel een uitkomst waar we meer mee kunnen.’

Leidraad24 ISTOCKFOTO:LEDEGANG,NIENKETEKST:

Poetin schermt de hele tijd met kern wapens. Hoe zorgwekkend is dat?

an Houtum is geïnteres seerd in wat er in het brein van pubers gebeurt als ze kritiek of complimenten van ouders krijgen. Momenteel is zij in de eindfase van haar promotieonderzoek. Dat spreekt tot de verbeelding. ‘Media zoeken me regelmatig op voor een interview en op feestjes willen mensen ook altijd meer weten over mijn onderzoek’,

Frans

‘Hij doet dit vooral om te intimideren. Hoe vaker hij dat doet, hoe ongeloof waardiger. Maar ik sluit niets uit. En ja, dat is zorgwekkend.’

‘Vanuit mijn professie lees ik dit con flict met een bepaalde conceptuele bril. Je probeert patronen te herken nen. Maar de oorlog gaat me wel aan het hart. Ik maak me ook zorgen, omdat deze oorlog niet beperkt blijft tot de tragiek in Oekraïne zelf. Het heeft verstrekkende gevolgen voor de ordening in de wereld. Het is een gevecht tussen democratische stel sels en autoritaire regimes waar gro te risico’s aan zitten. Waar ik me op dit moment vooral zorgen om maak is dat de steun aan Oekraïne onder druk staat. In de beginfase was ik diep onder de indruk van de mate waarin het Westen zich herpakte. Ineens wisten we weer wat het bete kent om het Westen te zijn met alle waarden die daarbij horen. De vraag is: hoe lang houdt de eendracht stand met de huidige energiecrisis en infla tie? Het hemd is nader dan de rok, maar verdeeldheid is het laatste wat je wilt in dit conflict.’

Op1 (foto).

jongereonzekerehelptfeedbackPassendede

V

Opbouwend

In haar onderzoek kijkt Van Houtum onder meer naar het zelfbeeld van pubers. Een onderdeel van het onder zoek is dat zij een vragenlijst voor gelegd krijgen met 45 woorden in de vorm van karaktereigenschappen. De jongeren moeten met een getal tussen 1 en 5 aangeven in hoeverre ze het betreffende woord op zichzelf van toepassing vinden. Er staan evenveel negatieve als positieve woorden tus sen, alsook neutrale woorden die niet heel positief of negatief zijn – denk aan woorden als lief, onbetrouw baar en chaotisch. Aan het onderzoek deden zowel gezonde jongeren als depressieve jongeren mee. Wat blijkt? Het ‘neutrale’ woord onzeker is het woord dat de depressieve jongeren het meest op zichzelf van toepassing vinden. Veel meer dan welk ander

Het onderzoek van Van Houtum is onderdeel van het NWO Vici-project RE-PAIR van hoogleraar Bernet Elzinga. ‘Mijn collega Wilma Wentholt heeft voor dit onderzoek interviews afgenomen bij depressieve jongeren, met het doel te ontdekken welke fac toren bijdragen aan depressie. Ook daaruit komt onzekerheid als thema naar voren. Het lijkt dus over de hele breedte een thema van belang.’ Volgens Van Houtum kunnen deze resultaten wellicht gebruikt worden in de klinische praktijk. ‘Zo kan het nuttig zijn om ouders meer te betrek ken bij de behandeling van depres sieve jongeren – maar dan wel in

positief of negatief woord. ‘Dat valt echt op. Vooral ook de tegenstelling met niet-depressieven; die vinden onzekerheid veel minder op zichzelf van toepassing.’

25NR. 3  2022 DOSSIER Onzekerheid

Lisanne van Houtum studeerde psychobiologie en neuroscience aan de UvA. In 2017 begon zij haar promotie-onderzoek aan Universiteit Leiden.

Zelfbeeld

Klinische praktijk

Van Houtum vervolgt: ‘We hebben dezelfde lijst ook aan de ouders voorgelegd en daaruit kwam eenzelf de beeld naar voren. Ook ouders van depressieve kinderen noemden onze kerheid vaak. Andere woorden die bij hen meer naar voren kwamen zijn bij voorbeeld emotioneel en lui. En dat is interessant: depressieve jongeren zijn doorgaans meer teruggetrokken, ze komen bij wijze van spreken niet meer van de bank. Niet omdat ze niet wil len, maar omdat ze simpelweg niet kúnnen omdat ze zich niet oké voelen. Ouders interpreteren dat wellicht als lui. Mijn aanname, die ik verder wil onderzoeken, is dat zo’n jongere wel licht deels beïnvloed wordt door zijn ouders. Als hij de hele dag hoort dat hij lui of onzeker is, dan gaat hij dat geloven. Dat sluit ook aan op het bre de onderzoek. Daaruit blijkt dat het puberbrein sterk reageert op kritiek of complimenten van ouders.’

samenspraak met hen. Uit mijn onder zoek blijkt dat depressieve jongeren minder blij zijn na het ontvangen van complimenten van hun ouders dan niet-depressieven. Wat helpt is als de complimenten realistisch zijn, als ze gemeend zijn en als de jongere zich erin herkent. Anders gezegd: bij feedback die past gaat de stemming omhoog. Daar zou je in de behandeling gebruik van kunnen maken.’

lacht ze. ‘Dat komt denk ik doordat we óf allemaal nog goed weten hoe we als puber waren, óf zelf kinderen hebben en daarom geïnteresseerd zijn.’

Maar niet alleen in de behandeling. ‘Het is ook iets waarvan ouders zich in de opvoeding rekenschap kunnen geven. Opvoeding duurt zo’n twintig jaar. Als ouder geef je je kind zoveel dingen mee. Niet alleen genetisch, maar zeker ook in gedrag, grotendeels onbe wust. Als je weet dat het brein zo sterk reageert op de feedback die jongeren van hun ouders krijgen, dan kun je ouders dus helpen om de juiste feedback te geven, en vooral ook op de goede manier. Dat betekent niet dat kritiek niet mag, maar wel dat die terecht en opbouwend moet zijn. Wie zei er dat opvoeden eenvoudig is?’

Die onzekerheid, het feit dat je alleen kunt graven, nadenken en je theorie bijstellen: ik vind dat wel mooi. Dat maakt het een ambacht. Maar wel een ambacht met steeds meer staaltjes hightech. Het DNA-onderzoek en de imaging-technieken worden alsmaar beter. Of dit een leuke tijd is om archeoloog te zijn? We zitten in de nadagen van de leuke tijd, denk ik, door de toenemende nadruk op dure machines en het soms veronachtzamen van de archeologische context. Dat de ontdek kingen elkaar snel opvolgen vind ik niet erg. Maar misschien heb ik makkelijk praten. Er is nog nooit een vondst geweest die mijn hele levenswerk omverwierp.’

Speculatie

Nieuw licht

Hightech

OVERMEERROBFOTO:KRUIFF,DEJOBTEKST:

‘Archeologie de meest onzekere wetenschap? Dat zou best kunnen. In de archeologie heb je als het over de steentijd gaat onzeker heid op allerlei niveaus. Op detailniveau: ik doe mijn opgravingen, in een grot bij Durban (in Zuid-Afrika), op ongeveer driekwart vierkante meter. Ik weet dus niet wat daaromheen nog allemaal ligt. En op een veel hoger niveau: waar ik mee bezig ben is het in kaart brengen van vroegere mensensoorten en migraties. De inzichten op dat gebied worden nog geregeld compleet omgegooid, wanneer we dingen vinden die er een nieuw licht op werpen.

‘Die onzekerheid maakt het een ambacht’

Vergeleken met archeologen die de Romeinen bestuderen – en die soms hele huizen en teksten terugvinden – is de steentijd onzekerder, maar ook uitdagender. En soms frustrerend. Het vak is ook kwetsbaar voor speculatie. Zelfs in Nature staat weleens iets dat complete onzin is. Een paar jaar geleden nog: er zou bewijs van 100.000 jaar oude menselijke bewoning zijn gevonden in Noord-Amerika. Die sporen bleken bij nader inzien het gevolg van hedendaagse bulldozers die over stenen en botten heengereden waren bij het aanleggen van een weg. Zo’n artikel glipt er doorheen doordat Amerikanen geobsedeerd zijn door hun vroegste bewoners.

27 Gerrit Dusseldorp is steentijdarcheoloog. Hij graaft in een grot bij Durban in grondlagen uit de laatste ijstijd (20.000 jaar geleden) naar resten van menselijke bewoning, zoals stukjes steen die gebruikt zijn als DOSSIERpijlpunt.Onzekerheid

Toxische bom ‘Dat laatste is zó relevant. Chemo is een toxische bom. Je wil de kanker bestrijden, maar niet met meer gif dan nodig is. Zeker bij kinderen in de groei. Een van onze projecten draait om het effect van de dosis chemotherapie bij kinderen met bot-tumoren op de overleving.’

gemaakt,

Marta Fiocco laat statistische modellen los op medische data, vooral op het gebied van overleving met kanker. Dat moet artsen meer zekerheid geven.

geboren’ Leidraad28 ITZIK AMIEL (52) 1991-1995 Rechten, Jeruzalem 1998-1999 RechtenInternationalLL.M.Taxation,Leiden 2002-2006 Director International caatDevelopmentBusinessenadvobijABNAmro 2002-NU Internationaal spreker, trainer en busi ness mentor met de focus op business networking, client relationships en personal branding. 2005-NU Oprichter en CEO van opererendeinternationaalbedrijven. 2014 Publicatie van boek The Attention Switch (attentionswitch.com) WEERSEDWINFOTO:SPEK,DERVANNICOLLINETEKST: KRUIFFDEJOBTEKST:

‘Onzekere mensen

A

‘Als er één vijand is van authenticiteit en innovatie, dan is het wel onzekerheid. Het maakt ons te afhankelijk van externe factoren: bewondering, lof, promoties.

alumnusaldusItzik

In feite is onzekerheid een sociaal probleem met psychologische gevolgen, geen psycholo gisch probleem met sociale gevolgen. Op de werkplek zijn de wortels van onzekerheid vaak om ons heen te vinden. Onzekere mensen worden gemaakt, niet geboren. Wat werkt, is relaties aangaan met anderen. Juist wanneer we geen solide relaties hebben, keren we naar binnen en worden we onzeker. Hoe je relaties aangaat, beschrijf ik in The Attention Switch. De sleutel is simpel: vraag geen aandacht, geef het. De Engelsen zeggen: pay attention, niet voor niets een monetaire term. Je moet investe ren in de ander. Luister en wees jezelf, wat trou wens het moeilijkste is wat er is. Als kind was je het. Je begon gewoon te schreeuwen als je een ijsje wilde. Nu zijn we geremd: wat zal de ander wel niet denken? Angst zit ingebakken in ons brein. Handig bij brand, maar soms komt angst op het verkeerde moment. Bijvoorbeeld als je een lezing moet geven. Ja, ook ik ben dan onze ker, terwijl ik al jaren in de speakers business zit. Ik heb me aangeleerd tegen de angst te praten: hé, angst, ben jij er weer. Dat helpt.’

Meer zekerheid

ls wiskundige die houdt van maatschappelijke toepassingen koos Marta Fiocco na haar promotie voor de medische statistiek, toen nog een vrij nieuw gebied. Ze helpt artsen met statistische kennis over de kans dat iemand met kanker na drie, vijf of tien jaar nog leeft. Of over de zo klein mogelijke dosis bij een chemotherapie.

De app schrijft niet voor wat de beste behandeling is. ‘Hij zegt alleen maar: van de patiënten die een bepaalde behan deling kregen, leefden er na een aantal jaar nog zoveel.’ Dat roept de vraag op wat je eraan hebt om als patiënt te weten of je 60 of 70 % kans hebt om na bijvoorbeeld drie jaar nog in leven te zijn. ‘Ik zou het niet eens wíllen weten’, roept Fiocco uit. ‘Maar ik wil wel een arts die voortdurend probeert het worden niet

Ook al werken de statistici met bestaande data, het is een ingewikkelde klus. Want elke kankerbehandeling ver loopt anders. Fiocco en haar groep op het Mathematisch Instituut ontwikkelden samen met het LUMC, waar zij ook een klein deel van haar aanstelling heeft, een app voor wekedelensarcoompatiënten, die op basis van bepaalde karakteristieken de kans berekent (met 95% zekerheid) dat een patiënt na 5 of 10 jaar nog leeft.

Betere gesprekken

voor de arts

WEERSEDWINFOTO:SPEK,DERVANNICOLLINETEKST:

Tamaraalumnaaldus

‘H et motto van het diaconaal centrum waar ik werk is: helpen waar geen helper is. Dan gaat het om iedereen die tussen wal en schip dreigt te raken, omdat er geen passende hulpverlening is. Die mensen krijgen bij ons koffie, thee en aandacht. Daarna vraag ik als diaconaal werker wat het verhaal is. De laatste twee jaar heb ik me intensief beziggehouden met ongedocumenteerden: migran ten die hier al jaren zijn maar nooit een verblijfsvergunning hebben gekregen. Als er een groep is die weet wat onzekerheid is, dan zijn het deze Onzekerheidmensen. kan mensen letterlijk ziek maken, lichamelijk, maar ook mentaal. Ik zie het bij deze groep. Ze komen in een lamgeslagen lethargie terecht en kunnen door de continue stress niet goed meer plannen. De hersenen staan in een overlevingsstand. Daardoor – en daar zijn verschillende onderzoeken naar gedaan –gaan mensen verkeerde keuzes maken, althans: de minst handige keuzes. Dan neemt iemand bijvoorbeeld een tweede mobiele telefoon om extra bereikbaar te zijn, terwijl hij beter boodschappen had kunnen doen. Maar mensen die jarenlang in onzekerheid leven kunnen niet meer rustig naden ken. Wij proberen ze stapje voor stapje verder te helpen door samen te werken met verschil lende maatschappelijke organi saties. Pas in rust kun je nadenken en ben je in staat de eigen regie terug te pakken. Dat is essen om je te wapenen in onzekere tijden: eigen regie.’

TAMARA BRETON 1992-1998(48)

Rechten, Leiden 2001-2007 Advocaat (zzp), specialisatie Personen en Familierecht, Jeugdstrafrecht en Vreemdelingenrecht. 2012-NU Diaconaal Werker Diaconaal Centrum De Bakkerij, Leiden

DOSSIER Onzekerheid

Marta studeerdeFioccostatistiek in Padua en pro moveerde in de wiskunde in Leiden. Ze is hoogleraar Toegepaste Wiskunde en een dag in de week aangesteld aan het LUMC. Haar onderzoek betreft statis tiek toegepast in het medische veld.

beste te doen.’ De app, met andere woorden, is bedoeld voor artsen, niet voor patiënten.

‘Pas in rust kun je de regie weer pakken’

In het LUMC loopt inmiddels een onderzoek naar de vraag of artsen die haar app gebruiken ook tot betere gesprekken met hun patiënten komen. Dat is niet vanzelfsprekend, onder meer omdat kansen en betrouwbaarheidsintervallen voor veel mensen moeilijk te doorzien zijn. ‘Artsen snappen het wel, maar ik denk dat ze bewust tegen patiënten algemeen blijven. Of dat ze expres niet in wiskundige termen praten, maar het hebben over een ‘goede’ of een ‘slechte’ kans.’ Geneeskunde zal ook nooit wiskunde worden, verzekert Fiocco. En de focus op ‘personalized medicine’ noemt ze een hype. De kans dat we ooit precies zullen weten met welke dosis van welk middel we patiënt x succesvol kunnen behan delen, acht zij verwaarloosbaar. Al was het maar omdat we daarvoor te veel data zouden moeten verzamelen, van heel veel patiënten – iets waar zeker bij vrij zeldzame ziektes geen geld voor is. ‘Maar besluiten welke dosis je kiest doe je op grond van serieuze statistiek.’ Wetend dat er altijd onzekerheid zal zijn haalt ze graag haar Italiaanse ouders aan. ‘De enige zekerheid is dat iedereen doodgaat, dat leerde ik van mijn vader.’ En over de beperkte voorspellende kracht van een statistisch model: ‘’Alleen God weet het zeker’, zou mijn moeder zeggen.’

Leidraad

De oudst bekende Chinese wijsgeer heeft dan ook geen systematische filosofie nagelaten. Van Els noemt het ‘meer losse flodders dan een leer’. En: ‘Hij was geen vragensteller, maar een leermeester.’

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

Op zoek naar houvast in de filosofie?

Geen drie nadenken!keer

en bekende uitspraak van Confucius (555-479 v.Chr.) is dat je geen drie keer ergens over moet nadenken voor je iets doet. ‘Twee keer, dat is wel genoeg’, luidt zijn advies. Langer twijfelen gaat ten koste van je daadkracht, of je gaat misschien te veel denken aan je eigen voordeel of Ofreputatie.hijhier een grapje maakt, weten we niet zeker, volgens Paul van Els. ‘Het is in elk geval geen filosofie met een grote F. Veel uitspraken worden trouwens aan hem toegeschreven zonder dat we zeker weten of hij ze echt heeft gedaan.’

Denk dan ook eens aan Confucius, zegt Paul van Els, universitair docent Chinese Studies.

Confucius hamert op goed gedrag, dat is een van zijn kernideeën. ‘Als goede mensen het land besturen en daarbij het goede voorbeeld geven, kan de goedheid zich verspreiden. Dat vind ik een mooi idee’, zegt Van Els: ‘Confucius

ISTOCKFOTO:KRUIFF,DEJOBTEKST:

2008-NU Diverse functies bij GasTerra, sinds 7 jaar: inkoop Nederlands aardgas 2019-NU Auteur van literaire thrillers

Op mijn 40e verdween mijn twijfel.

1978-1984(62)

DeltaManagerCommunicationbijEnergyInstitute

Of hij leed onder een gebrek aan erken ning, weet Van Els niet zeker. ‘Maar hij leert ons dat je die erkenning vooral bij jezelf moet zoeken. Het gaat er bij goede daden niet om of ze worden gezien. Ook dat vind ik een mooie gedachte: als je tijdens je ochtendwandeling de troep van straat raapt, ook al ziet niemand dat, heb je zelf alvast een goede dag.’

Natuurkunde, Leiden

Op mijn 30e stond ik op eigen benen.

Op mijn 50e besefte ik mijn bestemming.

Op mijn 70e leefde ik naar hartenwens, zonder daarbij buiten de perken te treden.

1988-2001 Business analyst van de Gasunie 2001-2008

Paul van Els schreef samen met boekDefoortCarinehet denken.zetChinesespreekt.ConfuciusDemeesteronsaanhet

Op mijn 60e raakte mijn gehoor afgestemd.

‘Hij zegt dit over zichzelf’, aldus Van Els. ‘Maar mensen hebben het gebruikt als een soort algemene levenslijn. ‘Op eigen benen staan’ is in het Chinees een bekend begrip. Iedereen weet dat je bedoelt dat je dan 30 bent.’

Zelf verkeer ik in de gelukkige omstandig heid dat ik de hogere energieprijzen nog wel kan betalen en dat ik in een goed geïsoleerd huis woon, maar ik doe er alles aan om de energiekosten naar beneden te krijgen. We moeten echt van het gas af. Het probleem is alleen dat als je nu een warmtepomp bestelt, je pas bent.’

‘Poetin gebruikt de gas toevoer als instrument om het Westen te bespelen. Hoe het afloopt weten we niet. Ik snap dat dit mensen onzeker maakt. Ik werd er ook zenuwachtig van, zeker in het begin van de oorlog. Ik werk al een hele poos in de gashandel en het Russische gas stroomde Gelukkigaltijd. staat Nederland er gunstiger voor dan bijvoorbeeld Duitsland, dat voor een derde afhankelijk is van Russisch gas. Wij hebben in ieder geval onze bergingen goed op orde. Dat gaat zeker helpen. Maar mocht het Russisch gas wegvallen dan zullen er net als in Duitsland maatregelen volgen. Grootgebruikers worden als eerste afgeschakeld. Het allerlaatste wat zal gebeuren is dat huishoudens in de kou worden gezet. Wel zal de prijs van gas nog verder omhoog gaan.

ROB VAN DORSSEN

DOSSIER Onzekerheid NAUTATRYNTSJEFOTO:SPEK,DERVANNICOLLINETEKST:

Geen twijfel meer

Op mijn 15e zette ik mijn zinnen op leren.

zelf dacht op een ambtelijke post een heilzame invloed te kunnen hebben op de toestand in zijn staat, maar hij teleurgesteld, nam ontslag en werd leraar. Uiteindelijk is dat een gebleken, daardoor heeft hij meer invloed gehad.’

1984-1988 Promotieonderzoek in de bio fotosynthese onderzoek, Leiden.

‘Het Russische gas altijd’stroomde

alumnusaldusRob

Epigeneticus Bas Heijmans onderzoekt hoe genen en beïnvloeden.gezondheidfactorenomgevingsonzeRuim

Openbaring

‘Je moet ook sceptisch blijven over je eigen scepsis’

tien jaar geleden probeerde hij een nieuwe methode uit die zijn onder zoek voorgoed veranderde.

Eureka!

‘Een van de ziektes die ik onderzoek is aderverkalking. Die ontstaat door de ophoping van vetten in de kransslag ader. Die vetten trekken immuuncellen aan en zorgen voor een ontstekings reactie waardoor vetten zich makke lijker ophopen. Het gevolg van deze vicieuze cirkel is dat de kransslag ader dichtslibt en dat kan leiden tot een hartinfarct. Ik wilde weten welke

Het resultaat was een openbaring. Ineens konden we nu in detail zien hoe bloedvetten de energiehuishou

ding van immuuncellen veranderden door te morrelen aan de epigeneti sche afstelling van het DNA. We kon den hard maken dat vetten daad werkelijk de oorzaak waren: omdat je genetische opmaak onverander lijk is, kan het niet andersom zijn, dat de andere epigenetische afstelling had geleid tot meer bloedvetten. We waren destijds de eersten die deze methode ombouwden voor epigene tisch onderzoek. Dat was zo nieuw dat het tijdschrift Genome Biology ons artikel uitriep tot hoogtepunt van het jaar 2016.

3  2022

Het is fascinerend dat we met deze methode basale vragen kunnen beant woorden zonder eindeloze proeven in het lab. In mijn oratie dit jaar brak ik een lans voor scepsis in onderzoek. Dit voorbeeld leerde mij dat je ook sceptisch moet blijven over je eigen scepsis. Het is de continue professio nele twijfel die aanzet tot verbetering en vernieuwing.’

Twijfel

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN32 NR. 3  2022Leidraad

Onderzoek is vragen stellen, twijfel en onzekerheid, in kleine stappen wijzer worden. En soms weet je opeens iets zeker: Eureka! Vier wetenschappers over hun bijzondere ontdekking. Hadden zij een magische ingeving of was hun vondst vooral het resultaat van hard zwoegen?

veranderingen immuuncellen onder gaan bij mensen met veel vet in hun bloed. Dat was tot voor kort een nau welijks te beantwoorden vraag. Want om oorzaken te vinden moet je expe rimenteren in het menselijk lichaam en dat kan niet zomaar. Zo’n tien jaar geleden werkte ik met een collega aan een overzichtsartikel over mijn vak gebied epigenetica, het proces dat de activiteit van de genen in ons DNA coördineert. Hierin opperden we een recent ontwikkelde analysemethode die oorzaak en gevolg zou kunnen scheiden. Dat deden we met enige aarzeling, we waren sceptisch of de methode wel zou werken. Gelukkig had ik een nieuwsgierige promoven dus in mijn groep, Koen Dekkers, en samen pasten we als eersten deze nieuwe methode toe op grootschalige moleculaire data.

‘In tekstboeken over taalverwerving staat het nog steevast: baby’s kunnen vanaf zeven maanden taalregels leren. Die aanname is gebaseerd op gezag hebbend onderzoek van Amerikaanse wetenschappers. Ze keken of baby’s op die leeftijd abstracte regels kon den leren en publiceerden hierover in Science. Natuurlijk kunnen baby’s dan nog niet praten, maar je kunt wel hun reactie meten als je een soort mini grammatica aanbiedt van een kunstmatige taal. We wilden een ver volgonderzoek doen, maar de ver wachte resultaten van mijn promoven dus kwamen telkens niet uit. De vraag rees: functioneert er iets niet goed in ons lab of mankeert er iets aan het Amerikaanse onderzoek?

‘

inderdaad bij haar vijgenontbijt aan. Toen het lichter werd kwamen er steeds meer vogels en kleine apen op de vijgenboom af en toen viel het kwartje: Isha staat waarschijn lijk zo vroeg op om haar concurren ten voor te zijn. Ik mailde mijn pro fessor in Leipzig en hij was verrast. Al ruim dertig jaar was er onderzoek gedaan naar de chimpansees in dit oerwoud en deze strategie was nog niet eerder beschreven. We con troleerden alle data en ook andere chimpansees bleken vooral voor vijgen extra vroeg op te staan.

Reistijd

Het was niet één moment, maar meer een besef dat langzaam groeide’

‘Chimpansees staan vroeger op om hun concurrenten voor te zijn’

Met veldonderzoek onderzoekt primatoloog Karline Janmaat of chimpansees goed kunnen plannen als ze voedsel zoeken. Ze ont dekte iets in het oerwoud van Ivoorkust dat haar onderzoek deed kantelen.

Iets dat zeker leek kan ook opeens weer ter discussie staan.

twintigRuimjaar lang dachten wetenschapperstaal

dankzij Amerikaans onderzoek: baby’s kunnen al vanaf zeven maan den taalregels leren. In het Leidse babylab ontdekte taalkundige Claartje Levelt onlangs met haar team dat het originele onderzoek niet te reproduceren was.

LeidraadALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN 33DOSSIER Onzekerheid

Bij het analyseren van de data kwam de tweede verrassing. Ik verwacht te dat als ze vijgen konden ruiken, ze wellicht vroeger vertrokken omdat hun zintuigen geprikkeld werden. Maar ze stonden juist extra vroeg op als de vruchten verder weg waren. De enige logische verklaring hier voor is dat chimpansees rekening houden met reistijd en flexibel kun nen plannen. Dit was een onderzoek over planning, maar het liep totaal anders dan gepland.’

‘Mijn Eurekamoment had ik in het Taï National Park in Ivoorkust. Met mijn team probeerde ik te ontdekken in hoeverre chimpansees gebruikma ken van hun langetermijngeheugen in hun zoektocht naar voedsel. Gaan ze doelbewust naar bomen die ze maanden of jaren daarvoor ook al bezochten? We probeerden een groepje chimpansees zoveel moge lijk dagen achtereen te volgen. Op een ochtend verliet ik al rond half vijf ’s ochtends ons basiskamp om op tijd te zijn bij het nest van Isha. Het viel me op dat zij soms heel vroeg opstond om eten te zoeken. Die ochtend ging ze nog voor zons opgang op pad. Ik had al een ver moeden waar ze heen ging: die vij genboom waarvoor ze vaker vroeg opstond. Met behulp van de boom locaties op mijn gps vond ik haar

DOSSIER Onzekerheid

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN34 NR. 3  2022Leidraad

krijsen. Ik kreeg een adrenalinekick daar in de trein; die preek bevatte stukjes uit Columbanus’ gedicht! In een digitaal corpus zocht ik of een dergelijke beschrijving van de hemel vaker voorkwam en al snel was het raak. Ik vond een hand schrift van een andere Ier uit de 9e eeuw met passages van teksten die hij mooi vond. Hij had ook een deel van het gedicht van Columbanus opgenomen mét de ontbrekende regel die ging over God, gezeten op een hoge troon. Ook de vorm – zeven lettergrepen waarvan twee rijmende – klopte helemaal met het gedicht van Columbanus.

Het was spannend: aan de ene kant dacht ik “bingo!”, aan de andere kant vreesde ik dat ik niet de eerste was. Na weken speuren durfde ik dat wel te concluderen. Inhoudelijk verandert het gedicht niet door de vondst, maar we weten nu wel meer over de verspreiding ervan. Oud Engelse predikers gebruikten dus Latijnse gedichten van Ierse monniken. Het was een Eurekamoment dankzij een vleugje toeval, veel detectivewerk en een digitaal tekstcorpus. Die 9e eeuwse kopiist had een foutje gemaakt en dat heb ik nu voor hem hersteld.’

Ik was bang dat iemand anders me al voor was’

enige bekende exemplaar van het 120 regels tellende gedicht en in latere edities werd deze regel tel kens blanco gelaten. Een paar jaar geleden deed ik onderzoek naar de representatie van ouderdom in oud Engelse teksten. In een preek uit de 10e eeuw viel me de mooie beschrijving op van de hemel als een plek ‘waar oude mensen niet kreunen en kinderen niet krijsen’. Een tijdje later las ik in de trein De mundi transitu, en ontdekte daar in eenzelfde soort beschrijving: de hemel is een plek waar oude men sen niet kreunen en kinderen niet

Daarom hebben we dat oude onder zoek volledig herhaald met de origine le stimuli zoals de gebruikte klanken. De baby’s luisterden eerst twee minu ten naar reeksen lettergrepen met een bepaald patroon. Daarna, in de test fase, kregen ze nieuwe reeksen letter grepen te horen, met ofwel het eerder aangeboden patroon of een nieuw patroon. In de oorspronkelijke studie hadden de baby’s meer aandacht voor reeksen met het nieuwe patroon, het geen in ons veld betekent dat het ande re patroon bekend is, niet meer zo inte ressant, en dus is geleerd. Maar in ons babylab hadden de baby’s geen voor keur voor één van de twee patronen.

Cultuurhistoricus Thijs Porck ontdekte plotseling een 6e-eeuwsregelgewaandeverlorenvaneengedicht

Waarheidsvinding

‘

Het was dus niet één Eurekamoment, maar meer een besef dat langzaam groeide. Het oorspronkelijke onder zoek was niet zo robuust. Dat wil niet zeggen dat baby’s niet al vanaf zeven maanden taalregels kunnen leren, maar alleen dat wij het originele onder zoek niet kunnen herhalen. Het onder zoek wordt nu op grotere schaal her haald met babylabs uit de hele wereld die universele klanken gebruiken. Veel tijdschriften publiceren liever alleen als er statistisch significan te resultaten te melden zijn. Het tijd schrift Developmental Science heeft ons onderzoek beoordeeld vóór dat we de baby’s gingen testen, en beloofde het te publiceren onafhan kelijk van de uitkomsten. Ons artikel sloeg in en de originele onderzoekers waren niet blij met dit resultaat. Maar het gaat niet om gelijk hebben, het gaat om waarheidsvinding.’

‘In de 9e eeuw kopieerde een anonieme schrijver het gedicht De mundi transitu van de Ierse missio naris Columbanus (540-615), maar hij zag één regel over het hoofd. Deze 9e eeuwse kopie was het

van een Ierse monnik. Daarmee herstelde hij een fout van een 9e-eeuwse kopiist.

35

OUDE WENS ‘Vroeger hadden wij een sponsorkindje in Bolivia. Zij schreef ons af en toe een brief. En toen al wil de ik haar graag eens terugschrijven in het Spaans. Het is dus een oude wens, Spaans leren. Ik doe het voor mijn ple zier. Voor mijn werk als assessmentpsycholoog heb ik het niet nodig. Ik ben op Duolingo begonnen maar al woordjes lerend kreeg ik behoefte aan meer inzicht in de structuur van de taal. Toen schreef ik mij in voor een cursus bij het Academisch Talencentrum. Dat staat goed aangeschreven.’

Het Academisch Talencentrum biedt onderwijs in een groot aantal talen, voor beginners en gevorderden, van binnen en buiten de universiteit. Universiteitleiden.nl/talencentrum

SUPERLEUK ‘Ik vond het een erg goede en afwisselende cursus. Met een superleuke docent; een native speaker die alles heel goed en levendig kan uitleggen. Ik ga door met de vervolgcursus. Samen met zes van de acht cursis ten uit dit jaar.’

Neline van Toor volgde de cursus Spaans bij het Academisch Talencentrum. Ze blijkt, in tegenstelling tot wat ze op de middelbare school dacht, best goed in talen te zijn.

HAANDEMARCFOTO:KRAMP,MARIJNTEKST:2009-2014Psychologie

terug in de banken Neline van Toor (31)

UITDAGEND ‘Binnen de gegeven studiebelasting is het te doen. Maar het is wel uitdagend en intensief. Zeker na een werkdag is het allesbehalve ontspannend. Je moet echt aan de bak. Ik bleek het studeren nog niet verleerd. Het ging me zelfs makkelijker af dan op de middelbare school. Toen had ik het idee dat ik niet goed was in talen. Want ik was goed in wiskunde en dan kon je niet ook goed in talen zijn, dacht ik… Maar dat moet ik dus herzien. Of misschien vind ik het nu makkelijker omdat ik inmiddels zoveel meer ken nis heb en meer begrip van taalstructuren. Dat kan ook.’

STAMPEN ‘Dat wennen aan de schoolbanken viel mee. Het is ook nog maar zeven jaar geleden dat ik studeerde. Maar ik heb me wel een keer een oude vrouw gevoeld, haha. Dat was toen jongere cursisten hun woordjes bleken te leren met flashcards. Dat was nieuw voor mij. Maar superhandig. Dus dat gebruik ik nu ook.’

Online en hybride onderwijs: in coronatijd was dat de redding. En sommige vormen werkten verrassend prettig. Houden we die erin, of is de conclusie toch dat er voor studenten niets gaat boven colleges waarbij ze fysiek aanwezig zijn?

fysieknaarTerug

‘Het ideale onderwijs is in grote mate fysiek’

Marieke Bos, universitair docent kinder- en jeugdpsychologie ‘We moeten absoluut terug naar on campus onderwijs, dat is essentieel voor de ontwikke ling van de studenten. Ik geef voor de Master Child and Adoles cent Psychology het vak diagnos tiek, waar de studenten leren om intelligentietesten af te nemen maar vooral ook om diagnostisch te redeneren: waarom reageert dit kind in deze situatie zoals het nu reageert? Daarvoor is het essentieel dat de studenten een academisch denkniveau ontwik kelen. Dat lukt alleen als ze op de campus zijn, contact hebben met docenten en medestudenten. Ze moeten sparren, met elkaar dis cussiëren, toetsen of theorieën die ze hebben geleerd van toe passing zijn in de praktijk. Kortom, ze moeten uit hun comfortzone stappen en fouten durven maken. Dat kan alleen als ze in een veilige leeromgeving zitten en hun medestudenten goed kennen. Natuurlijk kan het heel veilig voelen om in je eigen huis online college te volgen. Maar daar kun je ook makkelijk achterover leunen en je verschuilen. Zo leer je niet om out of the box te denken en je te laten inspireren door anderen.’

LeidraadALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN 37NR. 3  2022 BOSLEONIEILLUSTRATIES:ZEELENBERG,ANNETTETEKST:

‘Online verschuilen’studentenkunnenzich

‘Hetbelangrijk’aspectsocialeisheel

‘Ik zou het logisch vinden als opnames van de hoorcolleges blijven en rond de tentamenperiode worden vrijgegeven. Dan kun je ze gebruiken als naslag werk, nadat je al bij het college bent geweest. Je kunt je aanteke ningen nog eens nakijken en de opname stil zetten of terugdraai en. Toen ik in 2017 met mijn stu die begon, kon er bij de univer siteit nog heel weinig op online gebied. Maar de afgelopen jaren is er opeens van alles ontwikkeld, daar kun je nu dus van profiteren. Het zou niet goed zijn als de hoorcolleges en werkgroepen alleen nog maar online zijn. Ik vind dat we juist grotendeels terug moeten naar fysiek onder wijs. Bij colleges waar je zelf aan wezig bent, ben je minder snel afgeleid door andere zaken. Je kunt vragen stellen, je ontmoet studiegenoten en praat elkaar bij. Dat sociale aspect, dat de afge lopen twee jaar nihil is geweest, is een heel belangrijk onderdeel van je studententijd. Het samen zijn, mensen ontmoeten en vrien den maken gebeurt op campus, niet vanuit je kamer achter een computerscherm.’

Michiel van Emmerik, universitair hoofddocent staats- en bestuursrecht ‘Ik was erg blij met de online mogelijkheden in de covidperiode, maar de contacten met studenten waren anders. Als ik nu college geef zijn er vooraf, in de pauze en achteraf altijd mensen die met een vraag komen of iets willen bespreken. Dat contact is heel makkelijk. Bij de grote online hoorcolleges is er een grotere drempel om de docent te bena Erderen.wordt veel geklaagd over de relatief lage aantallen studenten die nu aanwezig zijn bij colleges en werkgroepen. Ik zie dat zelf ook, maar daarbij gaat het echt niet alleen om een gebrek aan motivatie. Er zijn ook studenten die door covid thuis zijn blijven wonen. Dat kan nu een belemme ring zijn om aanwezig te zijn. Voor mij is het ideale onderwijs in grote mate fysiek. Studenten en docenten zien en spreken elkaar, er is interactie. Hopelijk kan het dit najaar weer op die manier. Met behoud van sommige online oplossingen, zoals kennisclips om lastige vraagstukken te verduidelijken.’

Rassoul Coelen / Masterstudent Economics & Governance en EU Studies

‘Ik ben geen fan van hybride onderwijs, waarbij de helft van de studenten in de collegezaal zit en de andere helft online mee doet. Uiteindelijk komen beide groepen er bekaaid vanaf en ben je als docent uitgeput van het constant schakelen.

‘Collegeszelfinplanneniswelfijn’

Thijs Porck, Universitair Docent middeleeuws Engels

Leidraad

‘Fysiek onderwijs met aanvullingen’online

‘Ons onderwijs is steeds inge richt geweest op de manier zoals het onderwijs in de 20e eeuw was ingericht, de periode waarin de meeste docenten zelf onder wijs kregen. De studenten komen naar ons toe in de colleges en werkgroepen. Ze horen aan wat wij ze vertellen. Ze gaan weer naar huis met een opdracht. En dan komen ze weer naar ons toe voor een examen. Maar dit is de 21e eeuw, er zijn veel meer mogelijkheden – zeker met al het online onderwijs dat tijdens de pandemie is ontwikkeld. Ik vind dat het academisch onderwijs pluriform moet zijn. De vorm is afhankelijk van het vak en van de didactische doe len. Voor sommige opleidingen is onderwijs op de campus onmisbaar. Bij natuurkunde moeten de studenten bijvoor beeld experimenten met lasers kunnen doen in het lab. En een arts moet ervaring opdoen in de snijzaal. Maar voor veel andere opleidingen is dat niet nodig en kun je meer online onderwijs inzetten.’

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN38 NR. 3  2022

Bij 100% online onderwijs is het een uitdaging om studenten actief bij het onderwijs te betrek ken: ik heb gemerkt dat het goed werkt om studenten zelf minipresentaties te laten geven. Fysiek onderwijs is trouwens goed te combineren met allerlei online tools, zoals PresentersWall, waar mee je studenten kunt laten rea geren op vragen waarvan de ant woorden live op het whiteboard verschijnen. Ik maak ook gebruik van kennisclips: korte video’s over bijvoorbeeld aspecten van de oud Engelse grammatica. Niet als vervanging van een fysiek college, maar als aanvulling. Wat betreft het opnemen van colleges om later terug te kijken: daar ben ik geen voorstander van. Studenten moeten leren een verhaal te volgen. Dat is een belangrijke academische vaardigheid. In het echte leven kun je gesproken informatie ook niet terugluisteren.’

‘Motivatie is echt wel een ding. Veel werkgroepen zijn nu half leeg. Nadat de covid ­ pandemie in kracht afnam, werd fysiek onderwijs weer mogelijk. De ver wachting was dat de studenten weer actief mee zouden doen met het onderwijs, maar dat blijkt niet het geval. Ik moet bekennen dat ik ook niet altijd ben komen opdagen voor werkgroepen. Voor veel studenten is het na twee jaar online onderwijs een gewoonte geworden om hun lap top open te klappen en vanach ter het scherm een werkgroep te volgen, desnoods in pyjama. Dat snap ik heel goed, zelf merk ik ook dat ik het fijn vind om mijn colleges zelf in te plannen in mijn week. Maar dat neemt niet weg dat fysiek onderwijs van grote waarde is. Het gaat niet alleen om sociaal contact, want dat is er ook buiten je studie. Maar met mensen die in hetzelfde jaar zit ten en dezelfde vakken volgen is het contact anders. Je kunt elkaar helpen, je hebt het over de onderwerpen die je bestudeert. Daardoor is er meer diepgang en focus.’

Britt Polderman, 4e jaars student Criminologie

Ludo Juurlink, universitair hoofddocent Chemie

‘Modernonderwijs is pluriform’

Hester Bijl, rector magnificus

‘Het motto is: terug naar de campus’

‘In het nieuwe academisch jaar gaan we terug naar normaal. Naar fysiek onderwijs zonder beperkingen. Dat doen we niet in de oude pre covid vorm, maar in een nieuwe vorm waarbij we de goede online en blended elementen behouden die we tijdens de pandemie hebben ontwikkeld. Daarbij zijn echt grote stappen gezet. Er komt vanuit het bestuur geen centrale opdracht aan de universiteit: zo moet je het doen, het onder wijs moet er zo uitzien. Dat is niet nodig, welnee. Ik heb er alle vertrouwen in dat de opleidingen en de docenten zelf heel goed kunnen bepalen wat voor hun opleiding vanuit didactisch oogpunt het beste werkt. Het motto is daarbij wel: terug naar de cam pus. Omdat fysieke interactie cruciaal is voor de ontwikkeling en het welzijn van onze studenten en voor de vorming van een academische gemeen Weschap.stoppen dus met het aanbieden van online onderwijs op grote schaal. De studenten gaan weer naar colleges en werkgroepen en voor sommigen

zal dat best wennen zijn. We hebben nu een gene ratie studenten in huis die niet gewend is aan fysiek onderwijs op de campus. Zij zullen dus moeten omschakelen en het zal hen misschien even tijd kosten om te wennen aan de nieuwe situatie. Voor studenten met een functiebeperking zullen we trouwens wel speciale vormen van online onderwijs blijven aanbieden, voor zover dat in redelijkheid te doen is.

De minister van VWS heeft gevraagd om een sectorplan te maken: welke maatregelen treffen jullie als onderwijssector als covid in het najaar weer terugkomt? Ons plan gaat nu hoog over, de verschillende mogelijke scenario’s zijn niet in detail uitgewerkt. Als universiteit hebben we laten zien dat we heel snel kunnen schakelen. En bovendien hebben we in de afgelopen tijd gezien dat de plan nen die je lang van tevoren maakt vaak uiteindelijk toch niet overeenkomen met de werkelijke situatie. In het sectorplan staat in ieder geval géén scenario waarin we overgaan tot een totale lockdown.’

EBDERVANTACOFOTO:MARTENS,WILKETEKST:

Olifanten en beren zijn bekender dan dieren die we dagelijks tegenkomen

40

de jonge wetenschapper Michiel Hooykaas

Een kauw in je boek

Op sociale media kreeg Hooykaas een trollenleger achter zich aan. ‘De nega tieve reacties kwamen uit de hoek waar ‘diversiteit’ gevoelig ligt’, zegt hij. ‘Niemand had dat zien aankomen. Ik heb met mijn vakgroep en collega’s overlegd hoe ik hiermee het beste kon omgaan. Ik besloot om op echte misvattingen in te gaan, maar niet op haatberichten.’ Toch zal hij in de toekomst niet anders communiceren over onderzoekresultaten. ‘Bio diversiteit, zowel in het echt als in onze cultuur, verdient aandacht.’

Mediastorm

boeken en op kinderkleding. ‘Zoog dieren en exoten kwamen veel voor’, zegt hij. ‘Die zijn dan vaak vermense lijkt, zoals een vrolijke olifant of een bruine beer in pyjama. En meestal kom je dieren tegen boven soort niveau, dus vogels of vlinders, zonder dat een specifieke soort wordt afge beeld.’ Hooykaas ziet daar kansen. ‘Kinderen weten wel wat een hond of een koe is. Het zou toch mooi zijn als ze meerdere diersoorten leren kennen, alleen al door ze tegen te komen op hun T-shirt of in hun voorleesboek.’

Species Literacy, ofwel soortgeletterd heid, staat voor brede én verdiepende ken nis over diersoorten.

O

ik als onderzoeker doe is constateren dat iets gebeurt en me afvragen of dat niet gek is.’

specifieke soort niet zo goed gaat.

kunnenensoortenziensoortgeletterdheidDoormensenwelkebijzonderzijnwelkeonzehulpgebruiken.

Inspiratie uit de sloot Van jongs af aan had Hooykaas al een fascinatie voor de natuur en het dieren rijk. ‘Het was voor mij logisch om biologie te studeren’, zegt hij. ‘Ik ben opgegroeid in Oegstgeest en hing voortdurend rond bij de vijver in onze tuin. Ik kon daar uren naar de kikkers, padden en salamanders kij ken. En als ik dan een beestje zag dat ik nog niet kende, vroeg ik aan mijn ouders wat het was. Je hoeft echt niet in landelijk gebied te wonen om van de natuur te leren houden.’

p 30 juni promoveerde Michiel Hooykaas, maar in mei begon hij al aan zijn nieuwe functie als onder wijscoördinator en onderzoeker bij Naturalis Biodiversity Center. ‘Als je iets met biodiversiteit wil doen, dan is Naturalis de perfecte plek’, vertelt hij. ‘Ze zochten iemand die het hoger onderwijs vanuit Naturalis kon coör dineren. Maar ook bleek er op het gebied van onderzoek en commu nicatie een match. Mijn functie sluit precies aan op wat ik leuk vind.’

Daarnaast onderzocht Hooykaas de representatie van dieren in prenten

LeidraadALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN 41NR. 3  2022

Michiel Hooykaas staat vol in de belangstelling door zijn onderzoek naar Species Literacy. Na zijn promotie is de 35-jarige bioloog aan de slag gegaan bij Naturalis. Hier komen zijn passies voor biodiversiteit, onderzoek en onderwijs samen.

In het dankwoord van zijn proef schrift noemt hij niet alleen mensen, maar ook dieren en de natuur. ‘Die ren zijn altijd heel belangrijk voor me geweest. Denk aan de troost die een huisdier kan bieden. Maar ook word ik blij als ik na een drukke werkdag een nest zwanenkuikens zie. Ik hoop door mijn onderzoek andere mensen de ogen te openen voor al het moois dat er is, ook dichtbij huis.’

Onbekend maakt onbemind Voor zijn promotieonderzoek bekeek Hooykaas of Nederlandse burgers zich bewust zijn van de dierlijke biodiversiteit om hen heen. ‘Mensen kunnen wel verschillende zoogdie ren bij naam noemen, maar vogels of insecten veel minder’, legt hij uit. ‘En exoten die ver weg leven – zoals een leeuw – zijn bekender dan dieren die we dagelijks tegenkomen, zoals een kauw of merel. Dat is problematisch omdat we alleen kunnen bescher men wat we kennen. Als een natuur beschermer aandacht vraagt voor een specifieke soort, dan is het van belang dat het publiek ook weet over welk dier het gaat.’

om soorten te herkennen, dus niet alleen ‘vogel’ maar ook ‘kauw’, en om weten hoe en waar een soort leeft. Een lage soortgeletterdheid kan volgens terwijlvoloplijkenkuntAlsproblematischHooykaaszijn.jevogelsnietonderscheiden,ermisschienvogelstezijn,hetmeteen

Het gaat om het vermogen van mensen

Wat is... Literacy?Species

Hooykaas vindt het belangrijk dat zijn onderzoek toegankelijk is voor een breed publiek. Die laagdrempelig heid kan echter ook negatieve gevolgen hebben. ‘Ik ben bijvoorbeeld door Trouw en RTL Nieuws geïnterviewd en het onderzoek kwam langs bij Goedemorgen Nederland’, vertelt hij. ‘Dat is leuk, want zo horen veel men sen erover. Er zijn alleen ook mensen die overhaaste conclusies trekken. Zo dachten sommigen dat ik vind dat er geen leeuwen of apen meer afgebeeld mogen worden in prentenboeken, maar alleen inheemse soorten. Of dat illustraties voortaan realistisch moe ten zijn. Dat is natuurlijk onzin, ik wil niemand iets opleggen. Het enige wat

Letterlijk Leiden koppelt lezers aan schrijvers, musea aan boeken, wetenschap aan maatschappij, fictie aan non fictie, Leiden aan de letteren. letterlijk.nu

ontvangen?Uitnodigingen

Algemeen Elke EUROPEANdag

De mijnendeinisontwikkeling‘Ondermijning:verdiepingsleergangdoor­vandeaanpak’voorervarenpractitionershetwerkveldvanondercriminaliteit.

November en december FESTIVAL LETTERLIJK LEIDEN

Een nieuwe reeks MuseumTalks van de afdeling Kunstgeschiedenis met sprekers van de Hermitage Amsterdam, Boijmans van Beuningen en de Vereniging Rembrandt. museumtalksuniversiteitleiden.nl/

Het alumnibureau en de faculteiten organiseren meer alumniactiviteiten. Zie informatie.agendauniversiteitleiden.nl/vooractuele

De faculteit Archeologie bestaat 25 jaar. Ter gelegen heid daarvan zijn er bijeen komsten voor medewerkers, studenten en alumni. Onder

Het internationale festival

16 november, 7 MUSEUMdecemberTALKS

GeesteswetenschappenFaculteitAGENDA

Met een hartslagmeter op het lichaam en een ver mogensmeter op de fiets worden een heleboel data verzameld. Sinds kort is het model voor ieder een beschikbaar via het nationale platform Sportsportdata­Data Valley. Amateurs kunnen hun hart slag en belangrijkopkoppelenvermogensmeteraaneenaccounthetplatform.‘Hetisweldatzeeenlangeperiodemeten,tweetotdriekeerperweektrainenenverschillendesoortentrainingdoen’,zegtKnobbe.‘Anderskrijgjegeengoedbeeldvanhoehetlichaamreageertoptrainingen.’

meer op 13 december een paneldiscussie over de toe komst van de archeologie. Meer informatie via de alumninieuwsbrief.

keer per jaar doen. Met ons model kun je die fitheid elke dag bepalen.’

In het kader van het thema ‘De dekolonisatie van Indonesië’ organiseert Leids Historisch Genoot schap Merlijn lezingen door o.a. Fridus Steijlen en Gert Oostindie. series/merlijnuniversiteitleiden.nl/agenda/

CITY OF SCIENCE 2022

Faculteit Governance and global affairs

Ondermijningbit.ly/Verdiepingsleergang

Team Jumbo Visma is con tinu bezig met innoveren en onderzoek doen. Een van die innovaties gaat over fit heid. ‘De standaard manier om fitheid te testen, is een inspanningstest in een lab’, zegt Arno het maarenveiswielerploeg.samenwerktonderzoeksgroepScience,AdvancedLeidenwiensmetde‘Dateenintensiebezigheidjekuntheteenpaar

Net als de profs van Team Jumbo-Visma kan ook de amateurwielrenner nu zijn prestaties analyseren en verbeteren. Leidse datawetenschappers die samen werken met de wielerploeg stellen hun slimme data model beschikbaar.

Conference on International Cyber Security: Navigating Narratives in Cyberspace, Spaanse Hof, Den Haag. Meer bit.ly/eventcybersecurityinformatie:

31 oktober-15 VERDIEPINGSLEERGANGnovember

WISKUNDE EN NATUURWETENSCHAPPEN

JUBILEUM

Wielrennen als een prof met Leids datamodel

42 Leidraad NR. 3  2022

14 PORTABLEoktober ANTIQUITIES Dubbellezing met Caroline van Eck en(vroeg)modernedescheenverspreiding,(OsloUniversity)(CambridgeenMariLendingUniversity)overdehethergebruikdebetekenisvanhistoribouwfragmentenuitantiekeoudheidindekunstarchitectuur.

bit.ly/PortAntiq

Nog tot eind van het jaar zijn er dagelijks activiteiten in de stad met een weten schappelijk tintje. Check leiden2022.nl en luister elke ochtend van 8 tot 9 uur Radio Weetlust op Sleutelstad FM.

2 november, 14 december LEZINGEN MERLIJN

Faculteit Archeologie

Voor alle alumni die zich vrijwillig en actief inzetten voor de universiteit, wordt op 10 november het Alumni Appreciation Event gehouden. Die bijeenkomst is voor genodigden, om 16.30 uur in het Academiegebouw. Kent u iemand van wie u vindt dat die het verdient in het zonnetje te worden gezet? Of vindt u het leuk om zelf als vrijwilliger betrok ken te zijn bij de universiteit? Laat dat weten via info@alumni.leidenuniv.nl

Actieve alumni in het zonnetje

8 en 9 CYBERnovemberSECURITY

Geef uw e-mailadres info@alumni.leidenuniv.nldoor:

De apen konden op een touchscreen bepaalde keuzes maken. Daarbij wordt met een eyetracker, een speciale camera die oogbewegingen volgt,

Onderzoekers van de Universiteit Leiden werken samen met Ouwe hands Dierenpark om beter inzicht te krijgen in de emoties en intelligen tie van orang-oetans. Dierentuin bezoekers konden deze zomer zien hoe orang-oetans zich uitleefden op computer-touchscreens.

bijgehouden waar de apen precies naar kijken. Dit onderzoek werd tot nu toe vaak gedaan in de nachtverblijven. Door het publiek mee te laten kijken hopen de onderzoekers dat bezoekers ervan leren. Cognitief psycholoog en onderzoeksleider Mariska Kret: ‘We willen graag laten zien hoe slim orang oetans zijn, en hoe rijk hun per soonlijkheid is. Hopelijk vergroot dit het respect voor de dieren, en heeft dit positieve effecten op de bescherming van hun soortgenoten in het wild.’

Dag van de Leidse Journalistiek

GEESTESWETENSCHAPPEN

van de Leidse Journalistiek. Ook wordt dan het uitgebreide onder zoek naar ‘Journalistiek in Leiden: toen, nu en straks’ gepresenteerd met lezingen, debatten, een jour nalistiekwandeling en een speciale uitgave van de Gazet van Leiden. bit.ly/leidsejournalistiek

SOCIALE WETENSCHAPPEN

43NIEUWS VAN DE FACULTEITEN

Tinder voor apen

Wie schreven en schrijven, lazen en lezen het nieuws in kennisstad Leiden? Wat droegen en dragen lokale media bij aan de demo cratie? Heeft Leidse journalistiek toekomst? Over onder meer deze vragen gaat het in een publieks symposium op 3 november, de Dag

Bij het project zijn meer psycho logen uit Krets onderzoeksgroep betrokken. Promovendus Tom Roth bestudeert wat orang oetans aan trekkelijk aan elkaar vinden. Zo hoopt hij te kunnen voorspellen of een vrouwtjes orang oetan een man netje aantrekkelijk vindt of niet. Dit onderzoek werd al ‘Tinder voor apen’ genoemd, maar volgens Kret is het een stuk ingewikkelder dan de dating app voor mensen.

Podcast over migratie

De opvang van migranten en asielzoekers in Ter Apel is overbelast. De beelden en verhalen daar over kennen we allemaal. In podcast De Verbranders gaan promovendi Neske Baerwaldt (Rechten) en Wiebe Ruijtenberg (FSW) in gesprek om thema’s als migratie, grenzen en de vluchtende mens vanuit verschillende kanten te belichten.

bestuurs­Nieuweledengezocht

informatie:Meer

over het asielbeleid en over de syste men die Europese landen ontwerpen om vluchtende mensen tegen te hou den bij de grens. De serie is te vinden op Spotify en in diverse podcast apps en telt al twintig afleveringen. Die gaan bijvoorbeeld over gender en seksualiteitsnormen, de kolonia le geschiedenis van migratierecht en humanitair grenswerk.

SOCIALE WETENSCHAPPEN RECHTEN

JONGE ALUMNI NETWERK

Het Jonge Alumni Netwerk (JAN) is er speciaal voor jonge alumni (t/m 35 jaar). Net afgestudeerd en in de eerste jaren van je carrière heb je behoefte aan andere zaken dan wanneer je carrière al volledig op de rit staat of misschien zelfs al is beëindigd. Als JAN bestuurslid zet je je twee jaar lang in om elke maand een evenement, webinar en/of borrel te organiseren. Per 2023 is er plek voor drie nieuwe JAN bestuursleden. Geïnteresseerd? Mail dan naar jan@alumni.leidenuniv.nl.

In de audiogesprekken spreken ze met migranten, activisten en wetenschap pers over de koloniale oorsprong van grenzen en over de ongelijkheid die grenzen vandaag de dag produceren. Aan het woord komen bijvoorbeeld een hoogleraar sociologie aan de Universiteit van Hawaii, een fractievoorzitter in de Amsterdamse gemeen teraad, en medewerkers van een hulp organisatie. De makers zijn kritisch

ANPFOTO:

Vanaf 1 november tot eind maart komen bezoekers in de Hortus tien microscopische opnames tegen van een van de kleinste stoepplanten: liggende vetmuur, Sagina procumbens. Een plantje met bloemetjes met een doorsnede van enkele millime ters. Het groeit het liefst tussen stoeptegels. Deze categorie plantjes is bestand tegen voet stappen en zelfs autobanden. Voor een deel komt dat doordat de plant ‘veilig’ in de voe gen van de stoep groeit. Maar ook de vorm van de plant is op

Uit eerder onderzoek van het Nibud bleek dat 1 op de 5 jongeren van 18 tot 26 jaar te maken heeft met ernstige betalingsproblemen. Wilco van Dijk: ‘Ons onderzoek laat zien dat geldstress sterk samenhangt met financieel gedrag. Het bevorderen van gezond financieel gedrag zou daarom goed zijn.’

betreden berekend. In de micro scopiefoto’s van kunstenaar en microscopist Rob van Es zie je dat onderdelen van deze plant een harmonica-achtige opbouw hebben. Je kunt ze indrukken, maar alles veert even zo vrolijk weer op. Van Es geeft deze win ter ook regelmatig workshops microscopie. De Hortus verloot voor twee personen gratis deel name onder mensen die een mailtje sturen hortus.leidenuniv.nl.naar educatie@

Help jongeren om tegengeldstresstegaan’

Stoepplant onder de microscoop

Van Dijk vindt het belangrijk om jongeren te beschermen tegen verkeerde financiële keuzes. ‘Zij kunnen lang niet allemaal even goed omgaan met de financiële verant woordelijkheid die ze vanaf 18 jaar hebben. We zagen dat jongeren die weinig moeite hebben met het maken van schulden, vaker geldstress ervaren.’ Het is daarom belang rijk om hen te ontmoedigen om schulden te maken. Het aanvragen van toeslagen of studiefinanciering moet juist eenvoudi ger worden. En als jongeren toch keuzes maken die tot financiële problemen leiden, moeten private en publieke partijen oog hebben voor hun leeftijd bij het oplossen van die problemen, vindt Van Dijk.

VETMUURLIGGENDESTENGELDWARSDOORSNEDE-ESVANROBFOTO:

NIEUWS VAN DE FACULTEITEN

SOCIALE WETENSCHAPPEN

HORTUS

Jongeren met geldproblemen verdienen hulp en een milde aanpak. Dat zeggen Wilco van Dijk en Lotte van Dillen van Sociale, Economische en Organisatiepsychologie in Leiden. Zij volgden samen met Nibud-onderzoekers drie jaar lang bijna 600 mbo’ers. Doel was om te achter halen onder welke omstandigheden jongeren geldstress ervaren.

45

Zie hortusleiden.nl voor het programma.

‘

Wil je mensen raken, inspireren of motiveren, en wil je daarom je inhoudelijke verhaal aanspreken der leren vertellen? Meer contact met je toehoorders, meer impact met je speech, pre sentatie of in vergaderingen? Ontdek de kracht van een goed gekozen persoonlijk verhaal, in de training Story telling die vrijdag 18 november aan de Schouwburgstraat in Den Haag van start gaat. bit.ly/fggastorytelling

GOVERNANCE AND GLOBAL AFFAIRS MEER IMPACT MET JE VERHAAL

Studium Generale organiseert vanaf half november een LEZINGENREEKS met oudconservator, Scaliger fellow en Huizingakenner dr. Anton van der Lem. Daarnaast vindt van 7 tot 9 december de SYMPOSIUMMANIFESTATIE ‘Op het spel!’ –Homo Ludens Revisited plaats in Leiden. Het programma bestaat uit een gevarieerde serie ‘spellezingen’ door sprekers uit ver schillende wetenschappelijke disciplines en maatschappelijke geledingen. Met onder anderen Gabriël van den Brink, Marlies Dekkers, Jacobine Geel, Léon Hanssen, Ad Verbrugge en Bettine Vriesekoop.

Hoe onderscheiden we feiten van fictie, in tijden van propaganda oorlogen en fake news? Wanneer wordt fictie in literatuur misleiding of leugen? Over zulke vragen gaat het in de collegereeks ‘Verhalen tus sen feit en fictie’, die HOVO (Hoger Onder wijs voor ouderen) dit najaar aanbiedt. Het accent ligt op literatuur, met enkele uitstap jes naar film, journalistiek en ook mediawijsheid trainingen.  Docent is literatuurwetenschapper Liesbeth Korthals Altes, de colleges zijn op zeven donderdagochtenden vanaf 20 oktober. Andere series dit najaar gaan onder meer over 850 miljoen jaar Europa, voortplanting in het dierenrijk en over de vijf centraalAziatische landen Kazachstan, Kirgizstan, Tadzjikistan, Oezbekistan en Turkmenistan. hovo.leidenuniv.nl

46 Leidraad NR. 3  2022

De Leidsche Flesch, de studievereniging voor Natuurkunde, Sterrenkunde, Wiskunde en Informatica, viert dit studiejaar het honderdjarig bestaan met tal van activiteiten. Er zijn onder meer tentoonstellingen, lezin gen, de onthulling van een nieuwe muurformule in de stad, een symposium, feesten en borrels. De online alumnidag is op 14 janu ari, een alumnidag op locatie volgt op 3 juni. Via steunleiden.nl is de crowdfundingsactie te vinden die voor de verschillende onderdelen van het eeuwfeest gaande is. Meer informatie over het programma: deleidscheflesch.nl

Johan150eHerdenkingengeboortedagHuizinga

WISKUNDE EN NATUURWETENSCHAPPEN

Fictie of misleiding?

Johan Huizinga (rechts)

Meer huizingalezinguniversiteitleiden.nl/informatie:

HONDERD JAAR DE LEIDSCHE FLESCH

HOVO

De 150ste geboortedag van historicus Johan Huizinga (7 december 1872 - 1 februari 1945) wordt dit najaar groots herdacht.

Op vrijdag 9

Gunayenberdecemhoudtstaats­secretarisCultuurMediaUslu

GEESTESWETENSCHAPPEN

de 51e HUIZINGALEZING, met als titel: ‘Hoe Nederland cultuur waardeert. Van cultureel nationa lisme tot corona en daarna (1872-2022 en verder)’. Uslu reflecteert in haar Huizingalezing op de ontwikkeling van het cultuurbeleid in Nederland. Ze begint bij de periode van het cultureel nationalisme in het laatste kwart van de 19e eeuw, wanneer de overheid de primai re verantwoordelijkheid neemt voor het culturele leven en de ‘verheffing van de natie’ een ijk punt vormde van het cultuurbeleid. Ze beschouwt de periode tot en met de coronapandemie, waarin zich het gemis aan cul tuur pijnlijk openbaarde. Ze doet dit vanuit haar achtergrond als cultuurhistorica én haar verant woordelijkheid als staatssecre taris. Ze eindigt haar lezing dan ook met een vooruitblik: hoe gaan we sámen cultuur meer waarderen en recht doen aan de fundamentele rol die cultuur in onze levens heeft?

Alumni-webinar

11 oktober 2022 19.30 – 21.00 uur Spreker mr.dr. Wouter Jong alumniwebinaruniversiteitleiden.nl/

HORTUS

UNIVERSITAIRE BIBLIOTHEKEN

Spraakmakende kaarten

De Hortus botanicus Leiden maakt deel uit van het Hidden Biodiversity team, dat de verborgen biodiversiteit in de stad gaat ontrafelen. De Hortus gaat zich concentreren op het onderzoeken van mossen en korstmossen. Op 1 oktober start een PhD-kandidaat die de (korst)mos sen in de stad gaat bestuderen. Dat sluit prachtig aan bij het werk van PhD-kandidaat Nienke Beets, die aan stoep plantjes in de urbane omgeving werkt. Michael Stech, onderzoeker bij Naturalis Biodiversity Center, ontving in maart een beurs van de Nationale Wetenschapsagenda om te onderzoeken hoe ‘verborgen’ organismen zoals (korst)mos, bij kunnen dragen aan een groenere en klimaatbestendiger stad. hortusleiden.nl

Hierin wordt een verschei denheid aan spraakma kende kaarten van over de hele wereld uit de collec ties van de UBL getoond, aangevuld met (kunst) objecten van het muse um. De tentoonstelling is in Museum Volkenkunde en is van 21 oktober 2022 tot en met 29 oktober 2023 te zien. enuniversiteitleiden.nlbibliotheek.volkenkunde.nl.

Wat zijn dilemma’s waar burge meesters en ministers in tijden van crises mee te maken krijgen? Wat zou je een bestuurder advi seren? Hoe nemen bestuurders de bevolking mee in hun bood schap? Hoe blijft de bestuurder overeind in een crisis vol poten tiële blame games? En hoe rolt crisiscommunicatie door in de nafase wanneer inspecties en onderzoekscommissie zich in

Dit boek, onder redactie van Martijn Storms, con servator Kaarten en Atlas sen van de flictdenSovjets.eenatlasVanverschijntwereldreisneemtBibliothekenUniversitaireLeiden(UBL),jemeeopeenindetijdenop13oktober.eenPerzischewerelduitde12deeeuwtotspionagekaartvandeDekaartenwergebruiktomeencontebeslechten,tijdens

(De bestuurlijke kant van een) crisis!

alle rust over de beslissingen in de crisis buigen? In dit AlumniWebinar deelt Wouter Jong inzich ten vanuit zijn eigen onderzoek naar de rol van burgemeesters in tijden van crisis.

Mossen korstmossenen

47NIEUWS VAN DE FACULTEITEN

een veldslag, voor de aan leg van een weg of kanaal, op een belangrijke vaar route en als propagandamiddel. Dit boek verza melt 100 kaarten, 100 verhalen en 250 kleurenillustraties. Het omvat 416 pagina’s en kost tot eind december €59, daarna €79. Er verschijnt ook een Engelse editie, Maps That Made History

enKaarten:TENTOONSTELLINGNavigerenmanipuleren

-geschiedenis 1000 jaar oudegeschiedeniswereldin100kaarten

Prof.dr. Kees Schuyt Cleveringabiografie

’t Gooi

Brussel

Maak kennis met interessante sprekers en de nieuwste inzichten, over wetenschap, cultuur of politiek. Wat te denken van Maxim Osipov?

Limburg

Den Haag

In het eerste jaar van WOII, op 26 november 1940, hielden meerdere Leidse hoogleraren protestcolleges naar aanleiding van het ontslag van twee joodse collega's, de hoogleraren Meijers en David. De Cleveringabijeenkomsten worden georgani protestrede van professor Cleveringa te gedenken. Met uw aanwezigheid helpt u die belangrijke traditie levend te houden.

Genève Prof.dr. Rick Lawson Hoogleraar Europees recht

Istanbul

Centre for the Arts in Society

Prof.dr. Kees Schuyt Cleveringabiografie

Leiden (live & online, Engelstalig)

Dr. Maxim Osipov

4 ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDENLeidraad

3

Historisch

Haarlem

Prof.dr. André Gerrits Hoogleraar International Studies en Global Politics

Een avond in november, nog net voor de drukke feestmaand: het ideale moment om weer eens een avond uit met oude studievrienden te plan nen. Of met familie, ex huisgenoten of andere bekenden onder de 133.764 Leidse alumni.

Prof.dr. Jannemieke Ouwerkerk Hoogleraar Europees Strafrecht

Prof.dr. Bas Haring Hoogleraar Publiek begrip van de wetenschap

Prof.dr. Anne Laure van Harmelen Hoogleraar Brein, Veiligheid en Veerkracht (Utrecht/Amersfoortlive&online)

1 Gezellig

Buitenland

Rotterdam

Wereldwijd

Mr.drs. Willemijn Aerdts Intelligence Studies

Cleveringabijeenkomsten 2022

Twente

Zutphen

Middelburg

Friesland Nader bekend te maken

2

Den Haag: een stad vol taal kundige bijzonderheden

Prof.dr. Wim Voermans Hoogleraar Staats en Bestuursrecht

Sluis

Nader bekend te maken

48

Nader bekend te maken

4

Amsterdam

Prof.dr. Remco Breuker Historicus op het gebied van Korea en Noordoost Azië

Nijmegen/Arnhem

Binnenland

- op of rond 26 november -

Londen

Nader bekend te maken

Interessant

Israël (online, Engelstalig) Dr. Ruthi Pliskin Sociale en psychologieOrganisatie­

Breda

Jakarta Nader bekend te maken

De Cleveringabijeenkomsten vinden plaats op tientallen locaties wereldwijd. U hoeft dus wel licht niet ver van huis om weer eens verbonden te zijn met uw alma mater, of juist eens een kijkje te nemen bij de universiteit van uw huidige woon of werkplek. En u kunt bij sommige lezingen ook online van de partij zijn.

Harderwijk

Nader bekend te maken

Prof.dr. Jan Aart Scholte Hoogleraar Global Transformations and Governance Challenges

Nader bekend te maken

goede redenen om naar een bijeenkomstCleveringa-tegaan

Prof.dr. Ingrid Tieken

Prof.dr. Bas Haring Hoogleraar Publiek begrip van de wetenschap

Parijs

Nader bekend te maken

‘Je moet je blijven uitspreken, ook over basale dingen’

Voor de meest actuele informatie en alle locaties:

Forse deuken

GlobalCitizenship,onderzoek:MigrationandTransformations

Nader bekend te maken

Nice

Nader bekend te maken

Mexico

Dr. Amalia Campos Delgado Onderdeel

‘Global State of Suspicion and the Creation of the Crimmigrant Other’

‘Lidstaten verlenen elkaar dagelijks bijstand in de opsporing en berech ting van criminaliteit en de tenuitvoer legging van straffen. Dat verloopt soe pel en snel vanwege de hoge mate van vertrouwen in de strafrechtspleging in andere lidstaten. Maar met de zorge lijke rechtsstatelijke ontwikkelingen in sommige lidstaten zijn in dat vertrou wen forse deuken ontstaan, terwijl het moeilijk blijft om bijstandverlening te weigeren. En de consequenties van weigering kunnen fors zijn, bijvoor beeld de onmiddellijke invrijheidstelling van een verdachte. De zorgen daarover zijn groot.’

Luxemburg

Singapore (online)

München

Prof.dr. Maartje van der Woude

Hoogleraar Europees recht

Nader bekend te maken

Prof.dr. Rick Lawson

Straatsburg

De Cleveringabijeenkomsten van de universiteit staan in een lange traditie. Voor hoogleraar Europees strafrecht Jannemieke Ouwerkerk is het nieuw: zij maakt 28 november haar debuut als spreker op de bijeenkomst in Brussel.

NR. 3  2022 KUIPERSHIELCOFOTO:JAGER,DEERICTEKST:

De lezing van Ouwerkerk past bij haar onderzoeksgebied, de actuele ontwik kelingen en de traditie van Cleveringa. Ze heeft als titel Samenwerking in strafzaken in de Europese Unie anno 2022. Van wederzijds vertrouwen naar wederzijds wantrouwen?

Prof.dr. Wim Voermans

Toen ik jonger was heb ik lang gedacht dat vrede en vrijheid vanzelfsprekende gegevens waren geworden in Neder land en Europa, maar dat is niet zo. Wat er om ons heen gebeurt, ook wel in ons eigen land, laat zien dat je je moet blij ven uitspreken, ook over basale dingen. Ik voel als hoogleraar de verantwoorde lijkheid om dat te doen, de Cleveringa bijeenkomst geeft mij die kans.’

Hoogleraar International Relations and Security

Yerevan

Praag

Nader bekend te maken

‘Het is mijn eerste keer. Ik vind het een eer dat het zover is. Als hoogleraar krijg ik jaarlijks het verzoek om mee te doen, en daar heb ik altijd serieus naar gekeken, want de grote onderwerpen waar het bij de Cleveringabijeenkomsten over gaat, vrede en vrijheid, blijven van belang.

Hoogleraar Staats en Bestuursrecht

New York

Informatie

Prof.dr. Rob de Wijk

LEIDEN 2022

Powers of Ten is een korte documentaire uit 1977 die de relatieve verhoudingen van dingen van microscopisch tot kosmisch niveau toont in machten van tien. In de Oude Sterrewacht opent op 10 oktober een tentoonstelling in samen werking met kunstenaarscollectief ORBITAT* waarin de Nederlandse historische invloeden achter Powers of Ten worden belicht, maar ook de bredere invloed van de film met wetenschappelijke, artistieke en maatschappelijke innovatie tot in de 21e eeuw. De toegang is gratis.

Osepa en choreograaf Suzan Tunca. De ten toonstelling, georganiseerd in het kader van Leiden2022 – European City of Science, loopt van 13 oktober tot en met 15 januari.

lezen, luisteren, doen

50

INTUÏTIE IN KUNST EN WETENSCHAP

ofPowersTen

In opdracht van Museum De Lakenhal intrigerendehetwerkImaginevoorhedendaagsemaaktenkunstenaarsdetentoonstellingIntuitionnieuwoverintuïtie,ookwelzesdezintuig,dateenrolspeeltin

kunst en wetenschap. Met werk van onder ande ren ontwerper Lonneke Gordijn, dendMatthiasenschapperneurowetenSuzanneDikkermultimediakunstenaarOostrik,beelkunstenaarKevin

De nieuwe tentoonstelling Byblos in het Rijksmuseum van Oudheden gaat over ’s werelds oudste havenstad. Het vissers dorpje, dat sinds 6500 v.Chr. werd bewoond, groeide uit tot een welvarende stad aan de kust van het huidige Libanon. Het werd de eerste internationale zeehaven ter wereld. Egyptenaren, Assyriërs, Babyloniërs, Feniciërs, Grieken en Romeinen lieten er hun sporen na. In deze grote expositie, die opent op 14 oktober, ziet u topstukken uit de collecties van inter nationaal gerenommeerde musea, zoals het Louvre, British Museum en het Nationaal Museum van Beiroet.

’s inoudsteWereldshavenstadOudheden

een microscoop uitzien. Dress for success: de mensen die betrok ken zijn bij de productie van vac cins trekken speciale kleding aan. Ontdek waarom en ervaar hoe het is om zulke kleding te dragen. Of speel het PCR spel. Leer meer en ontwerp je eigen reactie. De eve nementen op deze dag zijn gratis. Locatie: Biotech Training Facility, Sylviusweg 70, Leiden. 24 oktober 10-12.30 uur en 13.30-16 uur. Aanmelden via www.eventbrite.nl.

Een dag vol interactieve infor matie, activiteiten en spelletjes met je gezin. Doe mee met de Micro dag op maandag 24 okto ber, waarop microscopisch werk centraal staat. De Micro dag is een samenwerking tussen de Biotech Training Facility, BioPartner Leiden en OVBSP Leiden, georganiseerd in het kader van Leiden2022 – European City of Science. Kom kijken hoe verschil lende micro organismen er onder

De vanNachtdeNacht

De Mythen van Plato

NR. 3  2022 Micro-dag voor de hele familie LEIDEN 2022 ISTOCKRMO,FOTO’S:

Verschenen

2022 is een bijzonder jaar voor liefhebbers van het oude Egypte: op 4 november is het 100 jaar geleden dat de eerste traptrede naar het graf van de sindsdien wereldberoemde farao Toetan chamon onder het zand werd gevonden. In het Rijksmuseum van Oudheden wordt deze vondst herdacht met de ‘Maand van Toetanchamon’. Startschot is een Egyptisch feest op vrijdag 4 november, met flitsrondleidingen, optredens en muziek in Egyptische sfeer. De hele maand zijn er Egyptische activiteiten voor jong en oud: lezingen, games en kinderactiviteiten. Het programma wordt mede georganiseerd door de faculteiten Archeologie en Geestes wetenschappen van de Universiteit Leiden, het Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten (NINO) en LeidenGlobal.

51

Beatrice de Graaf noemt dit boek, over de strijd tegen terro risme in Nederland in de 19de eeuw, ‘een must om de heden daagse worsteling met radicalisering en terrorisme in context te plaatsen’. De Anti terroristen door alum nus WouterGeschiedenisKlem.

De Antiterroristen

De Maand Toetanchamonvan

Laat het donker donker en ontdek hoe mooi de nacht is tijdens de Nacht van de Nacht. Dat is een jaarlijks evenement georganiseerd door de Natuur- en Milieufederaties. Tijdens de Nacht van de Nacht zijn er door het hele land eve nementen in het donker. Honderden bedrijven en gemeenten doven lichten van gebouwen en reclameverlichting. Dit jaar wordt de Nacht van de Nacht voor de zeventiende keer gehouden. Oude Sterrewacht, Leiden, zaterdag 29 oktober 20-23 uur, gratis inloop

Leidse architect W.C. Mulder had thekersdijk.Volkshuisstefeuille.lefunctiesmaatschappelijkeveeleneenvolopdrachtenporteZijnbekendwerk:hetLeidseaandeApo

De Leidse architect W.C. Mulder door Marcel Leech burch Auwers en Eve lyn de Regt (alumni Kunstgeschiedenis).

Dit boek van twee Leidse classici bevat een nieuwe verta ling van alle Platoon se mythen, en essays over hoe die mythen in de loop van de geschiedenis lezers steeds weer aan het denken hebben gezet. De Mythen van Plato door Bert van den Berg en Hugo Koning.

Eefje Cuppen Hoogleraar Governance of Sustainability

Rudolph Pabus Cleveringa Hoogleraar Rechtsgeleerdheid

Talent alleen is niet genoeg

Ga naar www.luf.nl of scan de QR-code Advertentie LUF_200x220.indd 1 31-08-2022 17:13Retouradres: Redactie Leidraad, Postbus 9500, NL-2300 RA Leiden Adreswijziging? Laat het ons weten via universiteitleiden.nl/alumnigegevens of stuur een e mail naar wijziging@alumni.leidenuniv.nl

Al bijna 450 jaar stimuleert de Universiteit Leiden talentvolle onderzoekers en onafhankelijke denkers om bij te dragen aan een betere wereld. Zoals Professor Cleveringa, die zich uitsprak tegen het ontslag van zijn Joodse collega’s. Maar het geldt ook voor de wetenschappers van vandaag. Toch is talent en doorzettingsvermogen niet genoeg. De wereld staat voor grote uitdagingen, Leidse onderzoekers als Eefje Cuppen zetten zich in om duurzame antwoorden te vinden. Benieuwd hoe u kunt bijdragen?