3E JA ARGANG NUMMER 10
|
WWW.VERTREKNL.NL
MDDU
NEDERLANDS - RUSSISCHE BETREKKINGEN
PETER D’HAMECOURT: “RUSLAND IS GEEN LAND, RUSLAND IS EEN THEATER” SNELCURSUS ZAKENDOEN IN RUSLAND DOOR HOOGLERAAR HANS VAN KONINGSBRUGGE DE RUSLAND-ERVARINGEN VAN VOETBALLER DEMY DE ZEEUW
€ 6,50 ISSN 977-221128700-6
NEDERLAND-RUSLANDJAAR 2013 COMPLETE ACTIVITEITENAGENDA EN VOORDEELBONNEN BP
I SPECIALE RUSL AND BIJL AGE I
voorwoord
5XVODQG HQ 1HGHUODQG HHQ SDDU DSDUW
Z
o’n 400 jaar geleden maakten twee Russen hun opwachting aan het Binnenhof. Stepan Oesjakov en Semjon Zabarovski waren op weg naar Parijs. Zij vertegenwoordigden de nieuwe tsaar Michaïl Romanov, de grondlegger van de gelijknamige dynastie die in 1917 haar einde zou vinden. De Russische heren hadden een brief voor Prins Maurits bij zich, maar zij mochten zich onder geen beding als officiële gezanten opstellen. De Nederlandse Republiek was immers internationaal bezien nog een rebellenstaat die pas na een vrede met Spanje algehele volkenrechtelijke erkenning zou krijgen. Op aandrang van in Rusland geïnteresseerde kooplieden werd het duo toch officieel ontvangen. Hier ontspon zich een conversatie tussen doven. De Russische zijde wenste militaire steun, de Nederlandse handelsvoordelen. Beide partijen gaven geen centimeter toe, zodat niets werd bereikt. Oftewel, het begin van de formele Nederlands-Russische betrekkingen was niet bepaald een knalsucces. Thuis werden Oesjakov en Zabarovski overigens op zweepslagen ‘getrakteerd’ omdat zij hun instructie niet naar de letter hadden opgevolgd. Het Nederlands-Russische bilaterale jaar is geen herdenking van bovengenoemd begin van 400 jaar formele contacten of van 200 jaar bevrijding van Nederland door de kozakken zoals in 1813 gebeurde. Strikt genomen is het niet meer dan de uitwerking van een afspraak tussen twee heren, president Medvedev en premier Balkenende. Maar er is meer. Het is ook een goede gelegenheid om de bestaande banden te analyseren en te cultiveren. Dit zal zonder twijfel gebeuren. Het is ook een mooie gelegenheid stil te staan bij de Nederlanders die in de loop van de tijd naar Rusland zijn getrokken om daar fortuin en/of de liefde te zoeken. Het omgekeerde gebeurde en gebeurt natuurlijk ook, maar dit is eigenlijk een fenomeen dat pas na 1991 zijn intrede zou doen.
k+HW EHJLQ YDQ GH IRUPHOH 1HGHUODQGV 5XVVLVFKH EHWUHNNLQJHQ ZDV QLHW EHSDDOG HHQ NQDOVXFFHVy
FOTO: HARRY KUIPERS
In dit nummer van VertrekNL staat, juist wegens het bilaterale jaar, Rusland centraal. Wat ervoeren Nederlanders in Rusland? Wat waren en zijn de culturele overeenkomsten en verschillen? Wat betekent het te leven in Moskou of Sint-Petersburg? Hoe word je succesvol in Rusland en waar liggen de kansen? Oftewel, wat zijn de aantrekkelijkheden en minpunten van Rusland en hoe pakken die in de praktijk uit? Meer dan voldoende thema’s om handvatten te bieden tot een beter begrip van de complexe Russische wereld. Q
H A N S VA N K O N I N G S B R U G G E HOOGLERAAR RUSSISCHE GESCHIEDENIS EN POLITIEK, NEDERLAND-RUSLAND CENTRUM, RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN
MAART 2013 VERTREK NL
| 3
inhoud
6 9 9DQ 5XVODQG QDDU 1HGHUODQG Feiten en cijfers O
O
Circa 65 duizend personen van Sovjetorigine wonen in Nederland Twee derde van de personen uit de voormalige Sovjet-Unie heeft zich in of na 2000 in Nederland gevestigd.
Waarom Nederland? 1. Gezinsmigratie 2. Asielmigratie 3. Arbeidsmigratie Ook de toetreding van de Baltische staten tot de Europese Unie in 2004, waardoor inwoners veel makkelijker binnen de EU konden reizen, heeft de immigratie doen toenemen.
9
15
22
Peter d'Hamecourt k5XVODQG LV JHHQ ODQG 5XVODQG LV HHQ WKHDWHUy
15 Nederland en Rusland ,V KHW ZDWHU WH GLHS" 22 Demy de Zeeuw k5XVODQG LV LQ DOOH RS]LFKWHQ DQGHUV GDQ 1HGHUODQGy En verder $FWLYLWHLWHQDJHQGD _ 3X]]HO HQ ZLQ _ %RHNHQ _ 6WULS
Bron: CBS, StatLine
MAART 2013 VERTREK NL
| 5
activiteitenagenda AMSTERDAM
0XOWL EULGJH $PVWHUGDP 6W 3HWHUVEXUJ D %ULGJH %HWZHHQ WKH &LWLHV 1 J U L I - 3 1 AU G U STU S 2 0 1 3
In de zomer vertonen het KLIK! Amsterdam Animation Festival en het Multivision Festival Sint-Petersburg gelijktijdig animatiefilms op openstaande bruggen. Daarmee wordt de bijzondere historische relatie voelbaar die ontstond toen tsaar Peter de Grote zich in de achttiende eeuw liet inspireren door Amsterdam toen hij Sint-Petersburg bouwde. In beide steden kunnen bezoekers gratis genieten van fantastische animaties en bijzondere evenementen. Meer informatie: KLIK! Amsterdam Animation Festival. Telefoon: 06 - 47264049. Website: www.klikamsterdam.nl.
APELDOORN, PALEIS HET LOO
.RQLQNOLMN 5XVVLVFK TOT E N M E T 1 4 A P R I L 2 0 1 3
Apeldoorn heeft dankzij Paleis het Loo en de banden tussen het Huis van Oranje en de tsarendynastie van de Romanovs een bijzondere rol in de historische relatie tussen Nederland en Rusland. Het Koninklijk Russisch programma omvat onder andere tentoonstellingen, theatervoorstellingen en een variëteit aan muziekuitvoeringen voor en door volwassenen en kinderen.
Gedurende het Nederland-Ruslandjaar 2013 wordt een breed scala aan culturele, maatschappelijke en andere activiteiten georganiseerd. We geven hier een selectie. Kijk voor een volledig overzicht in de agenda op www.nlrf2013.nl.
1HGHUODQG AMSTERDAM, HERMITAGE
3HWHU GH *URWH 9 MA ART - 13 SEPTEMBER 2013
De tentoonstelling geeft een beeld van de bevlogen, originele en leergierige Russische tsaar Peter de Grote, die toen hij op 17-jarige leeftijd alle macht kreeg vastbesloten was het land te moderniseren. Met historische voorwerpen, schilderijen, gouden sieraden en voorwerpen uit de oudheid, wapens en bijzondere documenten wordt het leven geschetst van Peter de Grote. Meer informatie: Hermitage Amsterdam, Amstel 51, Amsterdam. Telefoon: 020 - 5308755. Website: www.hermitage.nl BEELD: STATE HERMITAGE MUSEUM, ST. PETERSBURG
BEELD: ANDREJ MYLNIKOV, © DRENTS MUSEUM
Meer informatie: Paleis het Loo, Amersfoortseweg, Apeldoorn. Telefoon: 055 5772400. Website: www.paleishetloo.nl.
ASSEN, DRENTS MUSEUM
'H 6RYMHW 0\WKH TOT E N M E T 9 J U N I 2 0 1 3
Het Drents Museum toont een uitgebreide selectie van de meest monumentale kunstwerken uit de Sovjet-Unie die gemaakt zijn tijdens de dictatuur van Josef Stalin. De schilderijen en sculpturen komen uit de collectie van het Russisch Museum in Sint-Petersburg. De tentoonstelling belicht de belangrijkste thema’s uit de Sovjetkunst, zoals ‘platteland en industrie’, ‘leiderscultus en gezin’, ‘sport’ en ‘het nieuwe vrouwbeeld’. Meer informatie: Drents Museum, Brink 1, Assen. Telefoon: 0592 - 377733. Website: www.drentsmuseum.nl.
6
|
VERTREK NL MAART 2013
BEELD: JURIJ KOEGATSJ, VASILIJ NETSJITAJLO, VIKTOR TSYPLAKOV, © DRENTS MUSEUM
activiteitenagenda DEN HAAG, MUSEUM BEELDEN AAN ZEE EN DEN HAAG SCULPTUUR
5XVVLD ;/ 2 4 M E I – 2 7 O KTO B E R 2 0 1 3 .
Nadat Museum Beelden aan Zee en Den Haag Sculptuur de afgelopen zomers al succesvolle tentoonstellingen organiseerden die in het teken stonden van China en Zuid-Afrika, is er deze zomer een grote tentoonstelling met hedendaagse Russische beeldhouwkunst. Er wordt een rijke verscheidenheid aan objecten, installaties en ander ruimtelijk werk gepresenteerd. Op het Lange Voorhout staat monumentaal werk. Meer informatie: Museum Beelden aan Zee, Harteveltstraat 1, Den Haag. Telefoon: 070 - 3585857. Website: www.beeldenaanzee.nl.
5XVODQGMDDU ASSEN, DRENTS MUSEUM
EINDHOVEN, VAN ABBEMUSEUM
6DPHQ HQ $OOHHQ /HYHQ LQ 5XVODQG YDQ WRW QX
/LVVLW]N\ .DEDNRY 8WRSLH HQ ZHUNHOLMNKHLG
TOT E N M E T 9 J U N I 2 0 1 3
TOT E N M E T 2 8 A P R I L 2 0 1 3
Op de bovenverdieping van het Drents Museum geeft deze aanvullende tentoonstelling een inkijkje in het leven van de ‘gewone’ Rus. Het is een tentoonstelling over de geschiedenis van Rusland in de twintigste eeuw, gezien vanuit de optiek van het gezin en het dagelijks leven. De thema’s gezinsvorming, werk, huishouden en zorg en wonen staan centraal.
De beroemde Russische kunstenaars Ilja en Emilia Kabakov hebben op verzoek van het Van Abbemuseum een tentoonstelling samengesteld uit hun eigen werk en dat van El Lissitzky. Door het werk van deze kunstenaars bij elkaar te brengen, wordt een cirkel gesloten die begon met de revoluties in de eerste jaren van de twintigste eeuw en eindigde met de omwentelingen in 1989.
Meer informatie: Drents Museum, Brink 1, Assen. Telefoon: 0592 - 377733. Website: www.drentsmuseum.nl.
Meer informatie: Van Abbemuseum, Bilderdijklaan 10, Eindhoven. Telefoon: 040 2381000. Website: www.vanabbemuseum.nl.
BEELD: FAMILIEARCHIEF T. VALETOV)
ILJA & EMILIA KABAKOV, Š VAN ABBEMUSEUM
GRONINGEN, HET NEDERLANDS STRIPMUSEUM
-D QHH PLVVFKLHQ 6WULSV HQ FDUWRRQV LQ KHW 5XVODQG YDQ QX 29 JUNI - 1 SEPTEMBER 2013
Het beroep van striptekenaar was tot voor kort een behoorlijk zeldzaam fenomeen in Rusland. Ook de cartoon bereikte jarenlang een zeer beperkt publiek. De laatste decennia is daar verandering in gekomen, hoewel ‘persvrijheid’ in Rusland nog steeds een betrekkelijk begrip is. De huidige cartoonisten en striptekenaars publiceren niet alleen in kranten en tijdschriften, maar ook veelvuldig op internet. De strips en cartoons dienen vaak als politiek pamflet, maar ook geregeld als onafhankelijke kunstvorm die een nieuw levensgevoel wil uitdragen. Over dit fenomeen van tekenaars die nieuwe paden bewandelen gaat de tentoonstelling in het Stripmuseum. Meer informatie: Het Nederlands Stripmuseum, Westerhaven 71, Groningen. Telefoon: 050 - 3178470. Website: www.stripmuseum.nl.
MAART 2013 VERTREK NL
| 7
werken | interview
3HWHU G +DPHFRXUW QD MDDU LQ 5XVODQG QRJ QLHW XLWJHSUDDW
k5XVODQG LV JHHQ ODQG 5XVODQG LV HHQ WKHDWHUy TEKST
peter smolders |
FOTOGRAFIE
harry kuipers
MAART 2013 VERTREK NL
| 9
interview | werken
Van de Russische politiek houdt hij niet, maar van de Russen zelf wel degelijk. Na een kwart eeuw is Peter d’Hamecourt nog altijd niet uitgekeken op zijn tweede thuisland. In gesprek met een man die zegt dat een Nederlander nooit een Rus wordt, maar er stiekem soms zelf wel veel van wegheeft.
W
e spreken elkaar in het karakteristieke hotel Schimmelpennick Huys in het centrum van Groningen, waar hij die avond een lezing zal geven – in zijn eigen woorden: “een praatje zal houden” – over Rusland. Als rasverteller met een buitengewone kennis van Rusland en het Russische leven wordt hij vaak gevraagd voor dit soort dingen. Ze brengen hem geregeld terug naar Nederland. Maar nooit voor lang. Dit keer blijft D’Hamecourt drie dagen voor hij weer naar Moskou vliegt.
Je bent officieel gepensioneerd, maar daar is volgens mij niet veel van te merken. Lachend: “Mijn vrouw zegt van niet, nee. Het gaat allemaal wel een stuk ontspannener nu, maar ik doe nog steeds een hoop omdat dingen nu eenmaal leuk zijn. Op basis van mijn boeken worden cultuurreizen georganiseerd en daar houd ik dan een praatje bij, maar dat betekent wel dat ik in het seizoen van de stedenreizen elke week twee keer per week in St. Petersburg zit. Ik geef gastcolleges Journalistiek in Moskou of word weer door een radiozender gevraagd commentaar te geven. Hier is er zo’n boekproject (zie kader ‘In de Spiegel’, PS) en zijn er af en toe lezingen en andere dingen. Ik heb onlangs in het Drents Museum een tentoonstelling geopend over Sovjetrealisme. Prachtig trouwens.” Je reisde de hele wereld over. In 1987 kwam je in Rusland, toen nog de Sovjet-Unie, terecht. In 1988 ging je er definitief wonen. Koos je heel bewust voor dat land? “Nee, dat was absoluut toeval. Ik stond
%LRJUDoH 3HWHU G +DPHFRXUW Peter d’Hamecourt (geboren in Vlaardingen op 29 mei 1946) woont en werkt al 25 jaar in Rusland. Hij bediende vanuit Moskou jarenlang de Nederlandse publieke omroep (NOS, Nova, Een Vandaag en vele radioprogramma´s) en de Belgische publieke omroep VRT. Verder leidde hij er een journalistiek bureau en schreef hij voor het Algemeen Dagblad. Samen met zijn Russische vrouw woont hij in Ignatovskoje, een dorp ongeveer 130 kilometer ten zuidoosten van Moskou. Naast zijn ‘datsja’ (plattelandshuis) in het dorp, heeft hij ook een appartement in Moskou. D’Hamecourt schreef inmiddels zeven boeken over Rusland en het Russische leven. Hij geldt in Nederland en België als een van de grootste Ruslandkenners.
10
|
VERTREK NL MAART 2013
eigenlijk op het punt om nog eens voor vijf jaar naar Latijns-Amerika te gaan toen de toenmalige hoofdredacteur van het Algemeen Dagblad zei: ‘joh, ik ben met Moskou bezig, we willen daar iemand hebben, want er gaat veel gebeuren. Zou jij het niet willen doen?’ En hoewel het verschil tussen LatijnsAmerika en Moskou me vrij groot leek, zei ik: laten we maar eens gaan kijken. Aanvankelijk zag Moskou er niet al te vrolijk uit. Maar ik ben er al snel mijn eigen multimediabedrijfje begonnen en daar is de binding met het land uit voortgekomen. En drie of vier jaar later heb ik er ook mijn vrouw ontmoet. Dus toen werd het een combinatie van werk en privé.” En nu ben je er al vijfentwintig jaar. Toch ben je vaak extreem kritisch over Rusland. Je schreef ooit heel sceptisch: “Met Poetin is een Russische Pinochet aangesteld, de democratie is een farce en de mensenrechten worden met voeten getreden, maar gelukkig gaat het goed met de bierindustrie.” Wat is dat voor een haat-liefdeverhouding? “Wat ik schrijf is waar, daar kan ik niet omheen. Maar er is een groot verschil tussen de Russische politiek en het leven met de Russen. Gek is dat: we kunnen de Amerikanen wél los zien van hun president. We kunnen de meest vreselijke dingen zeggen over Obama, of al helemaal over voorgangers als Reagan of Bush, maar dat betekent niet dat we kritisch zijn tegenover Amerika en de Amerikanen. Met Rusland is dat anders. Lezers hier vereenzelvigen mijn kritische houding ten opzichte van het Russische regime wel met heel Rusland. Een heel raar fenomeen.” Want met de Russen heb je dus wél een band, blijkbaar. In hoeverre ben je zelf een Rus geworden? “Dat kun je niet worden, denk ik. Als ik anderen mag geloven, ben ik het in mijn rijgedrag inmiddels. Maar als je in Rusland het verkeer wil overleven, dan móet je wel een hoge mate van agressiviteit en assertiviteit hebben. Maar nee, je blijft toch Nederlander.” Zijn ze zo anders dan wij Nederlanders? “Wij zijn veel serieuzer en hechten veel meer aan de waarheid. In Rusland bestaat zoiets als ‘de witte leugen’. Ik zal je een voorbeeld
werken | interview
geven. In Moskou staat een gigantisch beeld van Peter de Grote, tachtig meter hoog. Maar eigenlijk is het Columbus. De kunstenaar die het gemaakt heeft, maakte het voor Miami. Dat ging helaas niet door en toen heeft hij de toenmalige burgemeester van Moskou zover gekregen het af te nemen. De kunstenaar heeft Columbus een beetje bijgewerkt, zodat hij op Peter de Grote ging lijken. En nu staat het daar, aan de Moskourivier, hoewel het duidelijk een beeld is dat is bedoeld om over de oceaan uit te kijken. Toen er een discussie over ontstond, heb ik die man geïnterviewd. Ik vroeg hem waarom zijn beeld in Moskou stond. Hij keek me aan en zei: ‘dat u als Hollander dat nou vraagt! Kijk eens wat hij in hand heeft. Dat zijn de perkamenten rollen waarop de staatshervormingen van de Nederlanders staan. En kijk eens waar hij naar kijkt! Naar het zuidwesten. En wat ligt daar? Nederland! Het is eigenlijk een eerbetoon aan de Nederlands-Russische verhoudingen.’ De man verzint dat ter plekke. Die perkamenten rollen waren eigenlijk gewoon zeekaarten. Ik weet dat hij liegt en hij weet dat ik dat weet en samen berusten we
k5XVODQG LV QLHW ]R LQJHVWHOG RS YULHQGVFKDS +HW LV LQJHVWHOG RS YLMDQG VFKDS 'DW ]LW LQ GH 5XVVLVFKH JHQHQy daarin. En daarmee is de leugen geneutraliseerd en is een nieuwe waarheid ontstaan. Dat gebeurt dagelijks in Rusland. En dat maakt het leven ongelooflijk gecompliceerd, maar ook wel leuk.” Hij denkt even na. “Misschien ben ik in zoverre dan wel een Rus geworden dat ik heel ver met hem meega. De waarheid, ach… Die doet er in Rusland eigenlijk niet zo veel toe. De Franse markies De Custine reisde in de negentiende eeuw door Rusland en kwam tot de conclusie dat het een theater is en geen land. Het heeft fantastische decorstukken. Maar het leven is er een theater, zei hij. En dat is het ook.” Waar komt dan die vriendschapsband tussen de twee volkeren vandaan? “Rusland is niet zo ingesteld op vriendschap.
Het is ingesteld op vijandschap. Dat zit in de Russische genen. Nederland is daar op een merkwaardige manier tussendoor geglipt. Het is onder alle vijanden van Rusland het uitverkoren land. Dat is eigenlijk nergens op gebaseerd. Peter de Grote is er wel geweest, maar Den Haag heeft toen alles laten liggen. Niets van wat hij wilde, hebben ze gedaan. Maar nog altijd is er een soort mythe van vriendschap. Iemand onder al die vijanden moest goed zijn. Nou, dat moest Nederland dan maar zijn.” Dus alle vrienden zijn ook nog steeds vijanden, inclusief wij? “Het zijn geen vijanden zoals wij dat in Nederland zouden bedoelen. Het is de vijand die je nodig hebt om uit te leggen waarom dingen zo slecht gaan. Ik woon in een fan-
MAART 2013 VERTREK NL
| 11
interview | werken tastisch natuurgebied, maar als je in het bos loopt, kom je ineens een vuilnisbelt tegen. Allemaal plastic zakken en dat soort troep. Niemand doet daar wat aan. Maar iemand zei me wel: ‘Vroeger hadden we daar geen last mee. We gooiden wel rotzooi weg, maar dat was allemaal organisch. Het is de schuld van de Amerikanen, want die hebben het plastic uitgevonden. Die zijn schuldig!’ Dat is het niveau van de vijandschap.” Het gebrek aan echte democratie dat je omschrijft, hindert dat je ook in je dagelijkse leven? “Nee. Het hele bestuurlijke orgaan staat eigenlijk los van de samenleving. Er is eigenlijk geen Russische natie. Er zijn 140 miljoen individuen met één droom: dat het anders en mooier wordt.” In vrij korte tijd is een aantal Russen heel rijk geworden. Is dat proces afgesloten, of liggen er nog steeds kansen? Hoe is het als ondernemersland? “Je kunt in Rusland overnight rijk worden. Daarom is het ook zo aantrekkelijk voor het Nederlandse bedrijfsleven om er actief te zijn. Als je op de goede markt zit, kan het heel hard gaan. Russen sparen niet, ze consumeren. Het is bijvoorbeeld de enige groeiende automarkt in Europa. En je kunt er makkelijk krediet krijgen. Zeker in de steden zit het maandelijkse inkomen al op minimaal duizend euro per maand. Iedereen woonde vroeger in een huis van de staat, maar dat is begin jaren negentig allemaal geprivatiseerd, dus zonder dat je een cent uitgaf, had je ineens een eigen huis. Mensen hebben geld te besteden en dat doen ze dus ook. Dat is nog niet gestagneerd. Er worden nog steeds nieuwe markten aangeboord.” Maar er zijn ongetwijfeld ook schaduwkanten. “Je hebt als ondernemer voor hetzelfde project twee keer zoveel werknemers nodig. Efficiency is vaak niet optimaal. Logistiek is zeer onderontwikkeld. Maar dat kan zolang de lonen nog zo redelijk zijn. Het is moeilijk hooggeschoold personeel te veroveren, maar daardoor ontstaat weer een nieuwe markt: de werving- en selectiebureaus. Als je goed prikt, zit je ook goed. Het kan ook faliekant fout gaan. Het blijft onvoorspelbaar. De continuïteit van wetgeving laat te wensen over. De duidelijkheid ook, je moet ongeloof-
12
|
VERTREK NL MAART 2013
lijk soepel zijn. Nederlanders zijn vaak nogal direct, op het lompe af, en dat is voor Russen soms moeilijk. Het theaterachtige leven is niet altijd ingesteld op onze directheid. Er zijn makkelijkere landen denkbaar.” Corruptie? “Dat is een complex iets wat al eeuwen bestaat en niet is uit te roeien. Dat komt ook doordat de staat nog steeds de overheersende factor is. Er is altijd iemand nodig die een papiertje tekent. De staat is alom aanwezig. En in het hele systeem zit ook de rechtspraak, dus je voelt je ook daardoor niet beschermd. Het is een vermoeiend verschijnsel, maar Russen kunnen er kennelijk niet buiten.” En de Rus klaagt ook niet? “Dat is ook een verschil met Nederlanders. Nederland is zo’n ongelooflijk rijk land. Gisteravond kwam ik aan. Je komt op Schiphol, je loopt naar een perron en er komt een keurige trein aan die je op tijd brengt naar waar je moet zijn. Daar zitten allemaal mensen in van mijn leeftijd die in het weekend kennelijk met een soort ouderenpas eerste klas kunnen reizen. Ik kwam hier in Groningen en liep eens door de stad. Er is hier zo veel, het bruist en het doet. Er wordt volop gebouwd. Dan denk ik: crisis? Waar? Het zit Nederlanders misschien toch een beetje in het bloed, dat chagrijn. Er zijn ongetwijfeld mensen die echt problemen hebben, maar als ik hier om me heen kijk, denk ik toch vooral: waar hebben we het over?” Zie je jezelf je laatste dagen in Rusland slijten? “Nee. Ik zal het nog wel een aantal jaren uithouden, maar op een gegeven moment ga je toch weg. De voorzieningen zijn niet geweldig. Het klimaat is natuurlijk ook een handicap. Als je in april nog met de sneeuwblazer de deur uit moet, heb je het op zeker moment wel gehad. Maar ik heb nog geen planning. Ik vind voorlopig nog een aantal dingen daar ongelooflijk leuk.” In hoeverre ben je na 25 jaar geïntegreerd en word je niet meer als buitenlander gezien? “Dat blijft eeuwig zo. Het scheelt wel dat ik Nederlander ben. Die zijn immers uitverkoren tot vriendschap. Het is ook vaak een beetje alsof de grote broer het kleine broertje over de bol aait.”
,Q GH VSLHJHO In de Spiegel, dat onder eindredactie van Peter d’Hamecourt is samengesteld, is een bijzonder Russisch-Nederlands boek. Letterlijk: het is in alle opzichten voor de helft het een en voor de andere helft het ander. Het heeft zowel een Russische als een Nederlandse kaft en de veertien essays die het boek vormen, zijn in beide talen opgenomen. Ze zijn geschreven door zeven Nederlanders die in Rusland wonen en zeven Russen die zich in Nederland hebben gevestigd. Ze houden elkaar een spiegel voor: hoe zien de Russen de Nederlander en andersom? Er blijken nog heel wat misverstanden te bestaan. Als Nederland ter sprake komt in Rusland gaat het bijna exclusief over de monarchie, drugs, prostitutie of euthanasie. Omgekeerd blijft de Hollander steken in vastgeroeste clichés over Russen die, als ze niet dronken zijn, op beren jagen en moeten leven in een land dat permanent ijzig koud is. Toch bestaat er wederzijdse bewondering. De enige min of meer verteerbare kaas van Russische bodem heet Hollandse kaas. In Nederland wordt met ontzag verwezen naar grote Russische schrijvers. Dit boek is een uitgelezen kans voor iedere Rus of Nederlander die graag meer van het andere volk wil weten. Het verschijnt rond 1 mei bij Uitgeverij Conserve (www.conserve.nl) en is te krijgen via de reguliere boekhandel.
d Spiegel Spie l In de Uitgeverij Conserve, 320 pagina’s, € 19,99
werken | interview
k+HW WKHDWHUDFKWLJH OHYHQ LV QLHW DOWLMG LQJHVWHOG RS RQ]H GLUHFWKHLG (U ]LMQ PDNNHOLMNHUH ODQGHQ GHQNEDDUy Want stiekem bewondert die grote broer het kleintje soms toch… “Ja. Dat doet me denken aan een ander verhaal. Een van de dingen die mensen bewonderen is de Nederlandse agrarische sector. Aan het eind van de Sovjettijd, toen allerlei burgerinitiatieven ontstonden, vroeg de landbouwadviseur van de Nederlandse ambassade of ik mee wilde naar een groep vrouwen die in het Wolgagebied de veeteelt weer tot bloei wilde brengen. Hij zou een lezing houden. Maar een dag voordat we weg zouden gaan, werd hij ziek. Hij zei: ‘Jij moet gaan, we kunnen die dames niet teleurstel-
len. Ik heb een kant-en-klare speech die je kunt voordragen.’ Dus ik heb die speech een beetje tot me genomen en ik stond in een prachtige zaal met honderd vrouwen. Die dachten dat het allemaal mijn eigen kennis was en dat ik een grote agro-expert was. Daarna kwam de vragenronde. Hoeveel melk geeft een Nederlandse koe? Geen idee. Dus ik noemde maar een aantal liters. Er ging een geroezemoes door de zaal en een vrouw zegt: ‘Dat is zes keer zoveel als een Russische koe! Hoeveel verdient een Nederlandse boer dan?’ Ik noemde een bedrag dat volgens mij wel overeenstemde met het gemiddelde inko-
men. En dat ging zo maar door. Aan het eind van de avond was ik de held van de Nederlandse agro-sector. Nu word ik nog steeds elk jaar uitgenodigd voor de grote agro-tentoonstelling in Moskou, waar zij ook altijd trouw zijn. Ze zetten me neer in een forum en elke keer word ik weer aangekondigd als de grote landbouwspecialist.” Die avond was jij dus toch een Rus. Je deed mee met het theater. Hij lacht. “Ja, precies.” Q
MAART 2013 VERTREK NL
| 13
Rusland | specialisten
1HGHUODQG HQ 5XVODQG LV KHW ZDWHU WH GLHS"
tekst hans van koningsbrugge
MAART 2013 VERTREK NL
| 15
specialisten | Rusland Nederlanders komen al heel lang in de Russische landen. In de 14de en 15de eeuw, de hoogtijdagen van de Hanze, vonden Nederlandse handelaars hun weg naar Novogorod, het meest noordoostelijke handelskantoor van de organisatie. In de 16de eeuw begonnen Zuid-Nederlanders, Vlamingen en Brabanders de handel op het Oostzeegebied te domineren. De rijkdom van Antwerpen was er een nadrukkelijk gevolg van. De Nederlandse opstand maakte aan deze dominantie een einde.
16
|
VERTREK NL MAART 2013
D
e Spaanse inname van Antwerpen (1585) bezegelde de definitieve scheiding tussen de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden. De Nederlandse Republiek sloot de Schelde af, wat de opkomst van Amsterdam mogelijk maakte. Brabantse en Vlaamse protestantse vluchtelingen – vaak in de handel werkzaam – brachten hun handelsnetwerken mee, waardoor de banden met MoskoviĂŤ, de toenmalige naam voor Rusland, konden worden geĂŻntensiveerd. Aangezien het Russische rijk nog niet beschikte over Oostzeehavens voeren Nederlanders via de Noordelijke route. Archangelsk werd aldus het centrum voor de Russische buitenlandse handel. Hier concurreerden de Nederlanders vooral met Engelse collegae. Deze hadden zich verenigd in de zogeheten Muscovy Company. In tegenstelling tot de Engelsen opereerden de Nederlandse kooplieden individueel. Dit had als nadeel dat men elkaar – en de Engelse ‘collegae’ – probeerde de loef af te steken, maar tegelijkertijd was flexibiliteit een dringende vereiste. Waar de Engelsen zich formeel opstelden, toonden de Nederlanders zich vooral handig. Die flexibiliteit was en is een karaktertrek die men ook vandaag moet hebben om in Rusland te slagen.
Modernisering Terwijl de Nederlandse Republiek in de Gouden Eeuw haar hoogtepunt kende, herstelde MoskoviÍ na 1613 van een burgeroorlog en een Poolse inval. Vooral dit laatste demonstreerde hoe zwak Rusland eigenlijk was. De formele contacten tussen beide landen verliepen stroef. De Nederlandse regering wilde handelsvoordelen, het Russische bewind wapen- en financiÍle hulp. De wederzijdse wensen lagen zo ver uit elkaar dat van enige overeenstemming geen sprake kon zijn. En toch vormde vooral de tweede helft van de 17de eeuw een hoogtepunt in de Russisch-Nederlandse relaties. Dit kwam vooral door de inventiviteit van de afzonderlijke Nederlandse Ruslandganger. Al voor de tijd van tsaar Peter de Grote waren Nederlanders actief bij de modernisering van Rusland. Ook dit zou – tot op de dag van vandaag – een structureel element blijven in de onderlinge relaties. Nederlanders waren de grondleggers van de Russische
wapenindustrie, het postwezen, de vlootbouw, de medische zorg, watermanagement en tuinarchitectuur. Oftewel, als je het in Rusland wilde of wil maken, helpt het als je met innovatieve gedachten komt. Een ander mooi voorbeeld van deze inventiviteit is de Vriezenveense handel op Rusland. Rond 1740 arriveerde de eerste kooplieden uit dit Overijsselse dorp in de Russische hoofdstad. Zij hielden zich in eerste instantie bezig met handel in linnen en zaad. Naarmate de tijd vorderde zouden steeds meer Vriezenveners zich in Sint-Petersburg vestigen. Daar introduceerden zij naast linnen ook haring, kaas, tabak en cacao. Het hedendaagse Russisch kent nog steeds de uitdrukking gollandski sur, Hollandse kaas, die eigenlijk niet duidt op de afkomst maar meer op een kaas die genietbaar is. Volgens de overlevering waren de Vriezenveners uitermate succesvol. Zo zouden de tsaren Alexander II en Alexander III hun rookwaren persoonlijk hebben aangeschaft in de winkel van de Vriezenveense familie Ten Cate.
k:DDU GH (QJHOVHQ ]LFK IRUPHHO RS VWHOGHQ WRRQGHQ GH 1HGHUODQGHUV ]LFK YRRUDO KDQGLJy Vanzelfspekend maakte de Oktoberrevolutie van 1917 aan dit alles een einde. De nieuwe Sovjet-regering verklaarde onroerend goed tot staatsbezit. Tegelijkertijd werden staatsleningen en daarbij behorende rentes niet meer terugbetaald. Bankkluizen werden simpelweg leeggehaald en tot staatseigendom verklaard. De meeste Nederlanders verlieten gedesoriĂŤnteerd Rusland. De Nederlandse kerk aan de Nevski Prospekt werd genationaliseerd en daarna gesloten. Sommige Nederlanders bleven achter in de hoop dat alles toch nog ten goede zou keren en dat men zijn bezittingen zou terugkrijgen. Dit bleek ijdele hoop. De anonimiteit was nog slechts wat restte. Pas na 1991, met de val van de Sovjet-Unie, zouden de Russisch-Nederlandse contacten weer worden gecultiveerd en vonden Nederlanders weer de weg naar het Grote Oosten.
Rusland | specialisten
FOTO: HARRY KUIPERS
k'H WZHHGH KHOIW YDQ GH GH HHXZ YRUPGH HHQ KRRJWHSXQW LQ GH 5XVVLVFK 1HGHUODQGVH UHODWLHy
Verschillen Belangrijke verschillen tussen Nederlanders en Russen komen voort uit de geschiedenis. Door de Mongoolse bezetting van de Russische landen (1240-1480) en het autocratische regeringssysteem heeft het land de Renaissance, de Scholastiek, het Humanisme en de Verlichting grotendeels gemist. Oftewel, Nederlanders en Russen hebben door de geschiedenis een verschillende mentale basis. Waar in Nederland individualiteit en eigen verantwoordelijkheid – en dus desnoods protesteren – centraal staan, is in Rusland collectiviteit belangrijk. Steun geven en krijgen van familie of vrienden is in het Russische leven belangrijk. Deze collectiviteit beschermt tegen een overheid die bij veel Russen slechts
wantrouwen en apathie oproept. Dezelfde overheid beantwoordt dit sentiment op haar beurt met een overmatige bureaucratie. Dit is een van de verklaringen voor de in Rusland welig tierende corruptie. Hierdoor kan immers iets formeel onwelgevalligs worden omgebogen in een prettiger overheidsbesluit. Het fenomeen bureaucratie is Nederlanders overigens ook niet onbekend, maar bij ons ontbreekt meestal het fundamentele wantrouwen tegen regeerders. De overmatige staatsinvloed blokkeerde in Rusland het ontstaan van een middenklasse. Tot 1861 was het merendeel van de Russische bevolking horige, dus als onvrije in dienst van kerk, aristocratie of staat. Nadien veranderde het welvaartspeil van deze
bevolkingsgroep niet of nauwelijks omdat er geen fundamentele landhervormingen werden afgekondigd. Na de Socialistische Revolutie was het maken van winst vies, iets wat natuurlijk niet de opkomst van een middenklasse heeft bevorderd. Na 1991 waren er kansen, maar de economische rampen die Rusland toen hebben getroffen – eerst hyperinflatie en in 1998 de Roebelcrisis – hebben vele Russen tot de bedelstaf gebracht. De Roebelcrisis, toen banken van de ene op de andere dag sloten, veroorzaakte een nog steeds bestaand Russisch wantrouwen tegen deze instellingen. Vele Russen bewaren dan ook hun geld thuis. Nu ontstaat er langzaam een middenklasse in Rusland omdat sinds 1998 ook de overheidslonen successievelijk
MAART 2013 VERTREK NL
| 17
specialisten | Rusland zijn verhoogd. Olie- en gasinkomsten hebben de Russische staatskas danig gespekt. Hierdoor is het consumptiepeil voor de gemiddelde Ivan Ivanovitsj flink hoger geworden.
Waar het leven onvoorspelbaar is, ontstaat vanzelf een carpe diem – pluk de dag – mentaliteit. De Russische warmte, uitbundigheid, gastvrijheid en vriendschap zijn fenomenaal. Dat Nederlanders bij alles een agenda hanteren – ook als men met vrienden of familie een afspraak maakt – is voor Russen ondenkbaar. Daar is men altijd welkom, ook al komt het misschien niet uit. Altijd zal het nodige eten en drinken op tafel staan. Voor Russen is planning weinig belangrijk. Het is in Rusland opvallend dat waar in de Sovjettijd de economie van staatswege werd gepland, diezelfde planning in het Russische denken weinig ingang heeft gevonden. Dit heeft veel gevolgen voor het uitvoeren van projecten. Russen plannen vaak slecht maar zijn in de uitvoeringsfase flexibel. Bij Nederlanders gelden eenmaal goedgekeurde plannen als zaligmakend met weinig veranderingsruimte aan het einde. Kortom, Nederlanders en Russen kunnen samen het beste van twee werelden verenigen. De dimensie tijd is zoals gezegd een andere in het Russische dan in het Nederlandse denken. Dit heeft ook gevolgen voor het zakendoen. Nederlandse ondernemers menen vaak snel te kunnen en moeten scoren. Één bezoek moet al vruchten afwerpen. Voor een Rus betekent een eenmalige visite niet meer dan een komeetstreep in de nacht. Hij wil de buitenlander leren kennen, ermee van gedachten wisselen en desnoods gezamenlijk melancholie beleven. Discussies over de peilloze Russische ziel zijn daartoe een veel beproefd middel! Een sleutel voor succes in Rusland is dan ook echte aandacht geven en krijgen, oftewel zonder vriendschappelijk sentiment bereikt men weinig. Daarbij is het noodzakelijk kennis te hebben van de Russische geschiedenis en cultuur. Juist die kennis is bij Nederlanders, trouwens ook over het eigen land, dun gezaaid.
Etiquette Russische etiquette is een verhaal op zich. Russische gebruiken worden vaak ingegeven door tradities, deels door bijgeloof. Wat dit laatste betreft: handen geven over de drempel voorspelt een weinig gelukkige
18
|
VERTREK NL MAART 2013
FOTO: HARRY KUIPERS
Carpe diem
k6XFFHV RI PLVOXNNLQJ LQ 5XVODQG KDQJW DI YDQ KHW YHUPRJHQ RP KHW HLJHQ ZHVWHUVH GHQNHQ WH UHODWLYHUHQy samenwerking. Bloemen kunnen gegeven worden, maar dan in een oneven aantal. Even aantallen horen bij een begrafenis. Russische mannen zitten ook niet vaak op hoeken van een vergadertafel. Dan schijnt men vrijgezel te worden of te blijven. En wie wil dat nu? Traditioneel zijn vaak diners en ontvangsten. Bekend zijn de Russische toasts bij deze gelegenheden. Een heildronk op de gastheer wordt gewoonlijk gewaardeerd. Echter, de derde toast is altijd op de aanwezige vrouwen of vrouwen in het algemeen. Deze eerste bijeenkomsten hebben vaak een tamelijk formeel karakter, waarbij senioriteit vaak de toon aangeeft. Later, wanneer men wat vertrouwelijker met elkaar is geworden, volgt een uitnodiging thuis. Dat is natuurlijk een signaal om vertrouwelijker te worden en
elkaar beter te leren kennen. Een Nederlander is op dit punt veel aarzelender: hij zal eerder kiezen voor het formelere restaurant en zo juist doen wat de Rus niet wenst, namelijk afstandelijk blijven.
Succes or Failure Succes of mislukking in Rusland hangt af van het vermogen om het eigen westerse denken te relativeren. De grootste valkuil is om te denken dat Rusland hetzelfde is als Nederland of West-Europa. Inleving in de Russische manier van denken en doen is dus onontbeerlijk. Slaagt men hierin dan zal men spoedig ontdekken hoeveel Rusland eigenlijk te bieden heeft. In dat geval kunnen, net als in de tijd van tsaar Peter de Grote, vriendschap en innovatie hand in hand gaan. Q
activiteitenagenda xxxxxx GRONINGEN, NOORDELIJK SCHEEPVAARTMUSEUM
)URP 6LQW 3HWHUVEXUJ ZLWK ORYH 9 MA ART - 5 MEI 2013.
In deze expositie is het werk te zien van acht Russische kunstenaars uit SintPetersburg en acht Nederlandse kunstenaars van de groep Artcetera. Zij tonen een beeld van elkaars samenleving: Wat betekent vrijheid in Rusland? Hoe gaan de generaties met elkaar om in Nederland? De expositie houdt je een boeiende spiegel voor van het moderne Rusland en Nederland. Meer informatie: Noordelijk Scheepvaartmuseum, Brugstraat 24, Groningen. Telefoon: 050 - 3122202. Website: www.noordelijkscheepvaartmuseum.nl.
MAASTRICHT, BONNEFANTENMUSEUM
'H *URWH 9HUDQGHULQJ 5HYROXWLHV LQ GH 5XVVLVFKH VFKLOGHUNXQVW TOT E N M E T 1 1 AU G U STU S 2 0 1 3 .
De meer dan negentig schilderijen van deze tentoonstelling zijn afkomstig uit collecties van verschillende Russische musea, waaronder het befaamde Tretyakov Museum in Moskou en het Staats Russisch Museum in Sint-Petersburg. Tijdens de tentoonstelling wordt de sfeer opgeroepen van de salons in Moskou en Sint-Petersburg van ongeveer honderd jaar geleden. Meer informatie: Bonnefantenmuseum, Avenue Ceramique 250, Maastricht. Telefoon: 043 - 3290157. Website: www.bonnefanten.nl. FOTO: Š FONDAZIONE ALDO ROSSI; BONNEFANTENMUSEUM
1HGHUODQG 5XVODQGMDDU NIEUWKOOP EN DEN HAAG
NOORD-NEDERLAND
THEATERS IN HEEL NEDERLAND
'H /DG\ 0DFEHWK XLW KHW GLVWULFW YDQ 0WVHQVN
3HWHU GH *URWH )HVWLYDO
0LVGDDG HQ VWUDI
5 APRIL EN 2 MEI
Het Hexagon Ensemble brengt samen met de acteurs Carol Linssen en Christine Ewert een multidisciplinair programma met als uitgangspunt de novelle Een lady Macbeth uit het district van Mtsensk en de opera die Dmitri Sjostakovitsj op basis daarvan componeerde. Deze opera geldt alom als een meesterwerk dat de gemoederen altijd bezig heeft gehouden. Het Hexagon Ensemble speelt stukken uit de opera, terwijl de acteurs de novelle tot leven brengen. Het klassieke concert vindt op 5 april plaats in de Hervormde Kerk in Nieuwkoop en op 2 mei in de Dr. Anton Philipszaal in Den Haag. Meer informatie: Hexagon Ensemble. Telefoon: 0318 - 590331. Website: www.hexagon-ensemble.com.
2 4 J U L I - 3 AU G U STU S 2 0 1 3
Het Peter de Grote Festival is het grootste kamermuziekfestival van Noord-Nederland. Op karakteristieke locaties worden ongeveer vijftig kamermuziekconcerten georganiseerd, waar internationaal gerenommeerde musici het programma verzorgen. Deze concerten worden omlijst met cultuurtoeristische arrangementen. Het thema van het Peter de Grote Festival 2013 is Rusland. Er is muziek van Russische componisten en van Nederlandse componisten die door Russen zijn beĂŻnvloed, plus een speciaal voor het festival geschreven opera over het leven van Peter de Grote. Meer informatie: Peter de Grote Festival. Telefoon: 050 - 5951306. Website: www.peterdegrotefestival.nl.
3 MA ART - 8 MEI 2013
Dit toneelstuk van het Noord Nederlands Toneel is een bewerking van de literaire thriller Misdaad en Straf van de Russische schrijver Fjodor Dostojevski. Als Raskolnikov op heterdaad wordt betrapt, pleegt hij zijn tweede moord. Zijn geweten speelt hem parten, hij is wanhopig en vreest ontmaskerd te worden. En dan ontmoet hij Sonja, een meisje dat als prostituee haar familie probeert te onderhouden. Beiden overschrijden grenzen om te overleven. In een wederzijdse afhankelijkheid ontstaat een aarzelende liefde. Meer informatie: Noord Nederlands Toneel. Telefoon: 050 - 5885440. Website: www.nnt.nl.
MAART 2013 VERTREK NL
| 19
activiteitenagenda ROTTERDAM
ROTTERDAM, ROTTERDAM BUSINESS SCHOOL
:HUHOGKDYHQGDJHQ
5XVVLDQ %XVLQHVV :HHN
6 - 8 SEPTEMBER 2013
De Wereldhavendagen in Rotterdam staan dit jaar in het teken van Rusland, met als thema ‘Van Wolga tot Maas’. Om de festiviteiten luister bij te zetten komt een marineschip van de Russische Federatie naar Nederland. Meer over de invulling van dit thema wordt in de loop van dit jaar bekendgemaakt. Meer informatie: Stichting Wereldhavendagen. Telefoon: 010 - 2524949. Website: www.wereldhavendagen.nl.
14 - 17 MEI 2013
Tijdens dit meerdaagse evenement rond zakendoen in Rusland presenteren studenten uit Rusland en Nederland de uitkomsten van onderzoeken die ze hebben uitgevoerd in opdracht van Nederlandse bedrijven. Er zijn lezingen van gastsprekers en docenten van de Rotterdam Business School en partneruniversiteiten uit Rusland. Er zijn rondetafeldiscussies tussen Russische en Nederlandse zakenpartners en sociale evenementen, zoals een Russische netwerkborrel, intermezzi met klassieke en volksmuziek en een party met een Russische dj. Meer informatie: Rotterdam Business School, Kralingse Zoom 91, Rotterdam. Telefoon: 010 7946214. Website: www.rotterdambusinessschool.nl.
1HGHUODQG 5XVODQGMDDU
ZAANDAM, ZAANS MUSEUM
&]DDU 3HWHUKXLVMH 5 M A A R T - 3 1 D E C E M B E R 2 0 1 3 , O P Z O N D A G E N VA N 1 2 . 0 0 T O T 1 6 . 0 0 U U R
Het Czaar Peterhuisje is één van de oudste houten huisjes van Nederland. In 1632 werd het als arbeidershuisje gebouwd van oud scheepshout. Tsaar Peter de Grote logeerde er toen hij in 1697 het vak van scheepstimmerman kwam leren. Het huisje bevat een schat aan herinneringen aan het verblijf van de tsaar, zoals allerhande memorabilia en curiositeiten. Veel mensen, onder wie Russische tsaren, Nederlandse vorsten en zelfs Napoleon, brachten ooit een bezoek aan het Czaar Peterhuisje. Meer informatie: Zaans Museum, Schansend 7, Zaandam. Telefoon: 075 - 6810000. Website: www.zaansmuseum.nl. BEELD: ZAANS MUSEUM
MAART 2013 VERTREK NL
| 21
dilemma’s | leven
WAAR BEN JE OPGEGROEID? APELDOORN WAT IS JE GEBOORTEDATUM? 26 MEI 1983 WAAR WOONDE JE IN RUSLAND? IN HET CENTRUM VAN MOSKOU
22
|
VERTREK NL MAART 2013
leven | dilemma’s Voetballer Demy de Zeeuw woonde sinds de zomer van 2011 in Rusland, waar hij speelde voor topclub Spartak Moskou. In de winterstop van het seizoen 2012-2013 werd hij – in eerste instantie op huurbasis – naar de Brusselse club Anderlecht gehaald. Maar speciaal voor VertrekNL kijkt Demy nog één keer terug op zijn Russische periode. In de Russische hoofdstad verbaasde hij zich over het verkeer, genoot hij van de luxe restaurants, winkels en andere voorzieningen en miste hij de Hollandse kost. “Het is heel raar, maar dingen die je in Nederland niet eens heel vaak eet, mis je ineens echt.”
k5XVODQG LV LQ DOOH RS]LFKWHQ DQGHUV GDQ 1HGHUODQGy tekst rimke de groot | fotografie bastiaan heus
S
amen met zijn vriendin woonde Demy midden in het centrum van Moskou. “Onlangs is naast mijn appartementencomplex het hoogste gebouw van Europa opgeleverd”, vertelt hij. “Deze buurt is het businesscentrum van Moskou. Over een aantal jaar staan er ongeveer twintig hele hoge wolkenkrabbers. Zelf woonde ik op de 42ste verdieping en had ik een prachtig uitzicht over heel Moskou.”
Anders
Na anderhalf jaar was Demy nog steeds niet gewend aan het leven in de Russische hoofdstad. “Het was in alle opzichten anders dan in Nederland. De cultuur, de taal, het verkeer en ook het klimaat zijn zo anders dan ik in Nederland gewend was. Ook waren wij vanaf begin december tot en met maart nooit in Rusland, omdat de competitie dan vanwege het weer stilligt. Verder reisden we erg veel door Rusland en ook naar andere landen voor wedstrijden in de Champions League, dus eigenlijk was ik er bij elkaar pas een klein jaar. De laatste maanden had ik wel meer mijn draai gevonden omdat er een nieuwe speler in hetzelfde gebouw als ik kwam wonen die Engels sprak, er een grote gym geopend werd en ik wat meer mijn plekjes in Moskou kreeg.”
Contact met de Russische bevolking had Demy niet veel. “Het meeste contact had ik met de jongens uit mijn team en met mijn privéchauffeur, die Russisch is. Ik had hem 24 uur per dag tot mijn beschikking omdat het verkeer in Rusland één grote chaos is. Ook waren we onlangs bij onze onderburen geweest, maar dat was eenmalig. Ik kwam verder nooit spontaan bij Russen, het is een heel andere cultuur.”
Rijke Russen Het meest genoot Demy in Moskou van de luxe. “Doordat er heel veel rijke Russen in Moskou wonen, is het aanbod aan goede restaurants, winkels en andere luxe voorzieningen erg groot. Dat is heel wat anders dan ik in Nederland gewend was. Restaurants zijn heel goed en mooi. Moskou kun je soms het beste vergelijken met New York: je moet de plekken echt kennen en als je die kent, is het heel erg vermakelijk.” Maar hoe luxe de restaurants ook zijn, soms had Demy toch heimwee naar een Hollands patatje met mayonaise. “Het is heel raar, maar dingen die je in Nederland niet eens heel vaak eet, miste je ineens echt. Boerenkool hadden we in ieder geval meegenomen uit Nederland en rond Sinterklaas ook pepernoten. Ook het in je eigen taal communiceren met mensen die een vergelijkbare achtergrond hebben miste ik wel eens, of even snel naar vrienden of familie toe
MAART 2013 VERTREK NL
| 23
dilemma’s | leven gaan of zelf autorijden. En Nederland is een gemakkelijk land in alles. In papierwerk bijvoorbeeld. In Rusland moest je bij alles je paspoort laten zien en werd het tien keer gescand.�
mentengebouw zat een heel groot winkelcentrum waar je lekker kunt lunchen, bowlen of naar de bioscoop kunt. En ik ging veel naar de gym met zwembad en sauna die sinds de zomer open is.�
Verkeer in Moskou
Leuk leven
Vol verbazing keek Demy soms naar de automobilisten die zich in het verkeer van Moskou begeven. “Het verkeer is ĂŠĂŠn groot drama. Iedere dag als ik in de auto stapte, dacht ik weer: Wat is dit? Auto’s komen van alle kanten en het lijkt of niemand rekening met elkaar houdt, maar op de een of andere manier hebben ze meer respect voor elkaar dan in Nederland. Ritsen, laat invoegen, afsnijden, links en rechts inhalen met hoge snelheden, niemand maakt zich er druk om. Het contrast in auto’s is ook groot: er zijn dure, luxe auto’s, maar ook Lada’s waar veelal arme bewoners in rijden die uit Kazachstan en Tadzjikistan komen. Maar er zijn vooral veel taxi’s. Voor vijf euro brengen ze je van de ene kant naar de andere kant van de stad.â€?
Voetbal is een mondiale sport, dus als voetballer kun je in principe overal ter wereld wonen en werken. Toch blijkt de keuze voor de ideale plek om te leven en voetballen voor Demy niet zo makkelijk. “Er zijn zo veel plekken op de wereld waar je kunt voetballen en ook een leuk leven kunt hebben. Maar je moet de juiste afweging maken: ga je voor het avontuur, voor je ambitie, de stad, de club of het geld? En in je carrière komen er momenten dat je de afweging moet maken wat jij denkt dat op dat moment het beste voor je is.â€?
Anoniem over straat Moskou telt ongeveer evenveel inwoners als heel Nederland bij elkaar, maar qua beleving van het voetbal is er een groot verschil. Als voetballer van een van de grootste clubs van Rusland kon Demy vrij anoniem over straat. “Eigenlijk werd ik nooit herkend�, zegt hij. “De mensen geven ook niet heel veel om voetbal. Stadions zijn altijd voor een kwart gevuld en de ambiance is ver te zoeken.� Zijn vrije tijd in Moskou kon Demy dus in de anonimiteit doorbrengen. Als hij niet aan het voetballen of trainen was, besteedde hij zijn tijd aan van alles en nog wat. “Ik heb sinds kort een hond, dus ik ging vaak naar een park. Of ik ging lekker lunchen of even winkelen, maar ik was vooral veel thuis of rondom ons huis. Onder ons apparte-
k0RVNRX NXQ MH VRPV KHW EHVWH YHUJHOLMNHQ PHW 1HZ <RUN MH PRHW GH SOHNNHQ HFKW NHQQHQ HQ DOV MH GLH NHQW LV KHW KHHO HUJ YHUPDNHOLMNy
24
|
VERTREK NL MAART 2013
(HUVWH ]DNHQGLVWULFW YDQ 5XVODQG Moscow-City, de wijk waar Demy woonde, is een zakendistrict in aanbouw binnen Moskou. De wijk wordt ook wel Internatio-naal Zakencentrum van Moskou genoemd en moet het eerste zakendistrict van Rusland worden, waar (luxueus) werken, wonen en entertainment worden gecombineerd, zodat het een stad in een stad wordt. Begin november 2012 bereikte de Mercury City Tower, een toren van 75 verdiepingen met kantoren en appartementen, er het hoogste punt van 338 meter. Het werd daarmee het hoogste gebouw van Europa, maar dat zal niet lang duren. In dezelfde wijk wordt al gebouwd aan de Federation Tower, die in 2013 af moet zijn en 506 meter hoog wordt. BRON : WIKIPEDIA . NL , NOS . NL
leven | dilemma’s
Het wereldberoemde Rode Plein in Moskou of het gezellige Leidseplein in Amsterdam? De Hollandse keuken of de Russische? We legden Demy vier dilemma’s voor over leven en voetballen in Nederland versus leven en voetballen in Rusland.
DILEMMA’S Het Rode Plein of het Leidseplein? “Het Leidseplein. Het Rode Plein is erg mooi, maar ik ben er al twintig keer op geweest en het blijft een plein waar verder weinig te beleven valt. En op het Leidseplein is altijd wat te beleven.”
Je staat bekend als een van de bestgeklede Nederlandse voetballers. Waar ga je liever shoppen, in Moskou of in Amsterdam? “Beide. Moskou heeft veel meer keuze, maar is wel veel duurder. Amsterdam heeft minder keuze, maar is een stuk goedkoper. Misschien moet ik online shoppen kiezen, dat zit er precies tussenin.”
Voetballen in een koude, maar bruisende wereldstad bij een grote club of in een warm en rijk land in een kleine competitie? “Dan kies ik toch voor het eerste. De keuze voor Moskou was er een om verschillende redenen. Als ik straks klaar ben, kan ik rustig voetballen in mijn tuin in een warm en rijk land.”
Een Russische Borsjtsj of een Hollandse kop snert? “Nou, de eerste avond, toen ik in Moskou mijn contract ging ondertekenen met de clubleiding van Spartak, gingen we naar een restaurant en vroeg ik om een typisch Russisch recept. Ik kreeg dus Borsjtsj voorgeschoteld en ik lieg niet als ik zeg dat dat het vieste was dat ik ooit heb gegeten. Er zat een gellaag over ijskoud rundvlees dat ongelooflijk zout was. Dat was mijn eerste en laatste ontmoeting met de Russische keuken, dus doe mij maar een kop snert. Q
2YHU 'HP\ Demy de Zeeuw werd op 26 mei 1983 geboren in Apeldoorn. Hij begon zijn voetbalcarrière in het seizoen 2001/2002 bij Go Ahead Eagles. Daarna speelde hij vier jaar voor AZ en twee seizoenen bij Ajax. Met beide clubs werd hij landskampioen. In de zomer van 2011 tekende Demy een contract bij Spartak Moskou, een topclub uit de Russische competitie. Afgelopen januari huurde Anderlecht hem voor een halfjaar, met een optie tot koop. Niet alleen zijn voetbalkwaliteiten leveren hem prijzen op, hij werd in 2011 ook door het mannentijdschrift Esquire gekozen tot bestgeklede voetballer van de Nederlandse Eredivisie en hij werd Twitteraar van het Jaar in de categorie sport. Als een van de eerste profvoetballers lanceerde hij begin 2012 een eigen online personality magazine, www.demydezeeuw.nl, met nieuws over lifestyle, gadgets, modetrends, bekende Nederlanders en topsporters en natuurlijk hemzelf. “Het gaat erg goed met de website, ik krijg steeds meer bezoekers en we gaan in 2013 een nieuw design uitrollen met een mobiele app en een webshop”, vertelt Demy. “Daarnaast ben ik aandeelhouder van het nieuwe Wannahaves, dat weer terugkomt, en heb ik een online voetbalconcept opgezet dat nu wordt ontwikkeld.”
MAART 2013 VERTREK NL
| 25
NSXXCJ CL UGL
6=@4>B::=/;@EE07 1
2
3
5
4 6
7
8
9
10 11 12
2 13 14
15
16
17
18
20
23
6
19 22
21
24
25
R
usland heeft veel te bieden, daar waren wij Nederlanders al snel achter. Het heeft een rijke en roerige geschiedenis waar wij als klein landje zeker een aandeel in hebben gehad. Ter ere van de 400 jaar oude betrekkingen tussen Rusland en Nederland nemen we u in deze puzzel graag mee op een tochtje door dit boeiende land. Heeft u de puzzel correct ingevuld, dan kunt u met behulp van de letters in de zes gekleurde vakjes het woord maken dat de oplossing vormt. Stuur voor 1 mei 2013 deze oplossing naar: redactie@vertreknl.nl, de winnaars worden bekendgemaakt via de website www.vertreknl.nl. Winnaars maken kans op twee gratis kaartjes t.w.v. 15 euro per stuk voor de tentoonstelling Peter de Grote - Een bevlogen tsaar ter beschikking gesteld door Hermitage Amsterdam.
26
8
27
Oplossing:
Horizontaal 1. Russische componist 8. Rivier in Siberië 9. Russische meisjesnaam 10. Lagerhuis van het Russische parlement 11. Afbeelding van Christus, de Moeder Gods, heiligen of hoogfeesten 12. Museum in SintPetersburg 13. Voornaam van de eerste president van de Russische Federatie 15. Het eerste permanent bewoonde Russische ruimtestation 17. Russische jongensnaam 23. Rivier in Siberië 24. Tegenhanger van een mensjewiek 25. Russisch dagblad 27. Premier van de Sovjet-Unie van 1941 tot 1953.
Verticaal 1. Russisch schrijver van met name toneelstukken en korte verhalen 2. Oekraïens schiereiland in de Zwarte Zee 3. Landschapstype waarin voornamelijk grassen groeien 4. Jongensnaam afgeleid van Johannes 5. Betekent ‘openheid’ en is samen met de term ‘perestrojka’ onlosmakelijk verbonden met Michail Gorbatsjov 6. Collectieve boerderij 7. Aanhanger van de ideologie die gebaseerd is op het afschaffen van de kapitalistische ongelijkheid 14. Russische ruimtevaarder 16. Munteenheid van Rusland 18. Russisch revolutionair 19. Russische sterkedrank 20. IJskoud deel van Aziatisch Rusland 21. Hoofdstad van Rusland 22. Benaming voor de regeringsgebouwen, paleizen en kathedralen in Moskou 26. Inwoner van Rusland.
MAART 2013 VERTREK NL
| 27
boeken
Twee eeuwen Nederlanders in Sint-Petersburg De Hollandse Kerk als middelpunt van hun sociale en religieuze leven In de jaren tachtig van de vorige eeuw is het archief van de Hollandse Kerk (1717-1927) in SintPetersburg teruggevonden in het Centrale Staats Historische Archief van die stad. Archivarissen en kerkhistorici hebben daarna gewerkt aan de uitgave van belangrijke delen van het archief en aan de inrichting van een historische tentoonstelling over de Hollandse Kerk in 2003. Zij beschreven ook de geschiedenis van de kerk als sociaal en religieus middelpunt van de Hollandse gemeenschap in SintPetersburg. Niet alleen de geschiedenis van de mensen die beroepshalve bij de kerk betrokken waren, zoals de predikanten, maar ook de kerkgangers, en zij die werkten aan de fysieke opbouw van de stad als verwezenlijking van de droom van tsaar Peter de Grote in de achttiende eeuw werd beschreven. Hierdoor ontstond een duidelijk beeld van de Hollandse Kerk en de Nederlandse gemeenschap in Sint-Petersburg over een periode van 200 jaar. Onder redactie van P.N. Holtrop | ISBN 978 90 573 0877 2 | € 19,95 | Gebonden | Walburg Pers
De tsaar van Groot Rusland in de Republiek De tweede reis van Peter de Grote naar Nederland (1716-1717) De tweede reis van tsaar Peter naar Nederland (1716-1717) is een verwaarloosde episode uit onze vaderlandse geschiedenis. Tijdens zijn eerste reis – het Grote Gezantschap van 1697-1698 – was Peter de ongelikte Moskovische beer, maar in 1717 was hij de machtige heerser die Karel XII van Zweden verslagen had. De westerse machten moesten nu wel rekening met hem houden. Dit boek beschrijft in geuren en kleuren het verblijf van Peter in de Republiek en brengt veel pittige en soms pikante getuigenissen van ooggetuigen en maakt uitvoerig gebruik van materiaal uit Nederlandse, Franse, Engelse, Belgische en Russische archieven. Het beschrijft de netwerken waarop Peter kon terugvallen en die hem voorzagen van de nodige informatie op politiek en diplomatiek vlak, zijn Russische en Nederlandse lobbyisten, zijn agenten die wapens en kunstwerken voor hem kochten, vaklui ronselden voor de Russische dienst en die hem introduceerden bij grote kunstenaars en geleerden van die tijd. Het boek is verlucht met talrijke illustraties van begin 18e eeuw uit archieven en zeldzame boeken. E. Waegemans | ISBN 978 90 8195681 9 | € 30,- | Gebonden | Instituut voor Noord- en OostEuropese Studies
Moscow Times - Het Russische avontuur van Derk Sauer en Ellen Verbeek Wanneer het journalistenechtpaar Derk Sauer en Ellen Verbeek in 1990 naar Moskou verhuist, treft het een samenleving in verwarring. De Sovjet-Unie valt uiteen, arme vrienden groeien uit tot nieuwe rijken, de roebelcrisis maakt ze weer tot pauper. Sauer en Verbeek beginnen een eigen uitgeverij, Independent Media. Deze wordt tot hun eigen verrassing een groot succes, dankzij de Cosmopolitan en kranten als The Moscow Times en Vedomosti. In 2005 verkopen ze hun bedrijf voor 140 miljoen euro, maar ze blijven in Moskou wonen en werken. In Moscow Times vertellen Sauer en Verbeek openhartig wat ze al die jaren in Moskou hebben beleefd. De grillen van het Kremlin, de maffia, poging tot afpersing, dreiging met moord: weinig is ze bespaard gebleven. De avonturen van Sauer en Verbeek in het even kapitalistische als onvoorspelbare Rusland zijn fascinerend; hun strijd voor persvrijheid volgens de een hartverwarmend, volgens de ander naïef. In ieder geval liggen aan de basis van hun imperium een bijzondere liefdesrelatie en een bijna Hollands gezinsleven, ontdekte schrijfster Dido Michielsen, die alle ruimte kreeg om dit unieke verhaal, dat ook een inkijkje biedt in de glamour van het hedendaagse Moskou, op te tekenen. D. Michielsen | ISBN 978 90 468 1472 7 | € 16,95 | Paperback | Uitgeverij Nieuw Amsterdam
F^^k ^fb`kZmb^[h^d^g obg]m n hi www.vertreknl.nl/boeken' N dngm ]ZZk ]^ [h^d^g ^^gohn]b` [^lm^ee^g ^g(h_ k^\^gl^k^g'
MAART 2013 VERTREK NL
| 29
colofon
lezersservice
Jaargang 3, nummer 10 - maart/mei 2013
VERTREKNL Valge 3, 9965 PD, Leens (Groningen) T: 0595-577217, F: 0595-572231 E: redactie@vertreknl.nl W: www.vertreknl.nl
EINDREDACTIE Paul Poley
MEDEWERKERS Jorine de Bruin, Arend van Dam (cartoons), Mandy Dortland-Wijngaard, Rimke de Groot, Mirjam van der Kaaden, Seb van der Kaaden, Hans van Koningsbrugge, Andrea Kruis (strip), Dick Matena (strip), Chimène van Oosterhout, Paul Poley, Heleen Ronner, Robin Schalekamp, Peter Smolders, Lotte Stegeman en Peter Wiezoreck
FOTOGRAFIE Peter Beemsterboer, Bastiaan Heus en Harry Kuipers
9RRUGHHOH9K
$ERQQHHYRRUGHHO
ART DIRECTOR Peter Beemsterboer/www.beemsfoto.nl
WEBSITE
'H JURWH 5XVVLVFKH SLDQRWULR V
Jan Egbert Krikken en Aldert Taanman
UITGEVERS
MUZIEK | 20 juli 2013
Mirjam van der Kaaden en Seb van der Kaaden
DRUKKER Ten Brink/Euradius, Meppel Productiebegeleiding: Jan Fial
ADVERTEREN Personalia vof T: 0595-577217, M 06-34099094, F: 0595-572231 E: adverteren@vertreknl.nl W: www.vertreknl.nl/adverteren
ABONNEREN/LOSSE VERKOOP Personalia vof T: 0595-577217, M 06-34099094, F: 0595-572231 E: abonneren@vertreknl.nl W: www.vertreknl.nl/abonneren Abonnementen binnenland: € 39,– per jaar (6 nrs) De nummers worden u zonder extra verzendkosten opgestuurd. Alle abonnementen worden afgesloten voor minimaal een jaar (12 maanden) en worden automatisch verlengd met een jaar, tenzij anders vermeld in de actievoorwaarden. Prijswijzigingen voorbehouden. Abonnementen buitenland: tarieven op aanvraag Adreswijzigingen: Ten minste drie weken van tevoren naar Valge 3, 9965 PD Leens of via abonneren@ vertreknl.nl Losse nummers: € 6,50 Distributie losse verkoop: Betapress, Gilze Je gegevens worden door VertrekNL opgenomen in haar bestand. Deze gegevens worden gebruikt om uitvoering te geven aan de (abonnements)overeenkomst, voor analyses en om je op de hoogte te houden van interessante producten en diensten van ons en van zorgvuldig geselecteerde bedrijven. Hierbij houden we rekening met jouw persoonlijke voorkeuren. Indien je geen prijs stelt op dergelijke aanbiedingen kun je dit schriftelijk melden aan VertrekNL , ter attentie van afdeling Abonnee Service, Valge 3, 9965 PD Leens of via abonneren@vertreknl.nl
€ -$ cgjlaf_ e]l N]jlj]cFD nggj\]]dhYk
Drie wereldberoemde pianotrio’s van grote Russische componisten: Arensky, Shostakovich en Rachmaninov. Op het podium staan internationaal gerenommeerde musici. Het concert vindt plaats op 30 juli, 20.15 uur in de Lutherse Kerk te Groningen. De toegangsprijs is normaal € 23,- maar op vertoon van de VertrekNL voordeelpas of op vertoon van dit magazine, betaalt u slechts € 17,-. Meer informatie op www.peterdegrotefestival.nl.
3HWHU GH *URWH (HQ EHYORJHQ WVDDU TENTOONSTELLING | 9 maart 2013 – 13 september 2013
* ( cgjlaf_ e]l N]jlj]cFD nggj\]]dhYk
Het jaar 2013 staat in het teken van de bijzondere relatie tussen Rusland, Nederland en Amsterdam. Sinds de Gouden Eeuw zijn de twee landen belangrijke handelspartners. De banden tussen Nederland en Rusland werden in 2009 bekroond door de opening van de Hermitage Amsterdam. Het jubileumjaar 2013 zal in de Hermitage Amsterdam van start gaan met een en grote tentoonstelling over tsaar Peter de Grote. Een kaartje is normaal € 15,(kinderen 6 t/m 16 jaar € 5,-), maar op vertoon van de VertrekNL voordeelpas of op vertoon van dit magazine betaalt u slechts € 12,- (of € 4,-). Meer informatie op www.hermitage.nl
+HHIW X QXPPHUV JHPLVW"
VertrekNL magazine verschijnt zesmaal per jaar met in elke uitgave een speciale bijlage rondom een specifiek thema. Het volgende nummer verschijnt mei 2013. ©2013 VertrekNL / Personalia vof Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgeverij worden overgenomen ISSN 2211-2871
30
|
VERTREK NL MAART 2013
'H]H NXQW X QDEHVWHOOHQ YLD ZZZ YHUWUHNQO QO PDJD]LQH
leven | strip
MAART 2013 VERTREK NL
| 31