Rotterdamse Kunst & Cultuur Krant zomer by UITGEVERIJ 11

JULI & AUGUSTUS 2018

GRATIS!

ZOMER EDITIE

DANS • BOEKEN • FESTIVALS • UTRECHT • FILM • GESCHIEDENIS • MUZIEK • DUURZAAMHEID • CULTUUR IN DEZE E

DITIE • Gesch iedenis van het • Festiv festival alagend a Rotter • Scapin dam o Ballet Rotterd • De Be am • FEEST zetting Spee lt ! in het Maasp • Planta ardige k odium azen • Dagje Utrecht

Doe mee!

Y ART IN THpjesE mCetITje tel!

film • Maak een m 18 jaar • Voor 12 t/ oot doek! op gr a • Jouw film oPro camer G n ee in •W l

dthecity.n

www.artan

16 PAGES about ROTTERDAM & MORE

INFORMEERT • INSPIREERT • AMUSEERT

rotterdam

MIJN ROTTERDAM Moniek Merkx is regisseur, schrijver, dramaturg en artistiek leider van het Rotterdamse Maas theater en dans. Op het moment werkt ze aan de vijfjarige jubileumvoorstelling FEEST, waarmee Maas het nieuwe seizoen opent. Moniek woont met haar man in Amsterdam en is moeder van een volwassen zoon.

‘Elke keer als ik aankom op het stationsplein denk ik: wow!’ Foto Phile Deprez

‘Ik heb altijd veel gewerkt in Rotterdam. Mijn eerste professionele stage was bij Onafhankelijk Toneel in Rotterdam als regieassistent van Ton Lutgerink. Heel inspirerend! Het ging in die tijd - de jaren ‘80 - over breken met conventies en het mengen van disciplines zoals dans en theater. Rotterdam was hierin vooruitstrevend met veel aandacht voor grafische vormgeving en design denken. Nog steeds ervaar ik hier veel vrijheid om onverwachte combinaties te maken en nieuwe dingen te doen.’

TOCH BEN JE NIET IN ROTTERDAM KOMEN WONEN... ‘We hebben dat serieus overwogen, maar uiteindelijk toch niet gedaan. Ik vind het fijn om contact te houden met de Amsterdamse scene. Mijn collega’s daar zijn overigens heel positief over Rotterdam. Ze vinden het te gek dat ik hier werk. Maar hierheen komen, dat is vaak een brug te ver... Zelf heb ik geen probleem met de afstand. Ik reis elke dag met de trein. ‘s Ochtends kan ik me rustig voorbereiden op de dag, en op de terugweg geeft het tijd om rustig los te komen van de werkdag.’

WAT ZIJN JE FAVORIETE PLEKKEN IN ROTTERDAM? ‘Op nummer één staat het stationsplein. Elke keer als ik aankom denk ik: wow! Ook het park bij de Euromast is favoriet; een mooie, rustige plek om pauze te nemen. We hebben er ook een aantal teasers opgenomen tussen de bomen. En natuurlijk ons eigen Maaspodium. Een heerlijke plek op een geweldige locatie. Het gebouw is hoog en ruim, er is een fijne buitenruimte en het uitzicht is geweldig. Sowieso is Rotterdam een stad van prach-

tige, weidse uizichten met veel lucht tussen de dingen.’

PAST ROTTERDAM GOED BIJ JOU? ‘Ik denk het wel. Ik houd van de Rotterdamse doeners-mentaliteit. Nuchter en zonder kapsones. Je niet zomaar neerleggen bij wat anderen zeggen maar je afvragen: hoezo? Hoezo ben jij hier de baas? Hoezo doen we dingen op deze manier en hoezo zou ik aardig doen als ik me niet aardig voel? Het sluit goed aan bij een terugkerend thema in mijn theaterstukken: stel vragen, denk niet te snel dat je het allemaal weet. Op die manier blijf je met een frisse blik naar de wereld kijken.’

HOE ZIEN WE DIE FRISSE BLIK TERUG BIJ HET MAASPODIUM? ‘Ik houd ervan als theater nieuwsgierigmakend is. Ik vind het spannend om conventies los te laten, aan dingen te twijfelen en anders te doen dan we gewend zijn. Onze producties en onze manier van programmeren zijn daardoor heel divers. Ook maken en programmeren we bewust theater voor veel verschillende doelgroepen. We willen graag jong en ‘ongeoefend’ publiek bereiken, mensen die nog niet zo bekend zijn met het theater. Het publiek van de toekomst. Geweldig is hun onbevangen blik zonder deftige verwachtingen. Toegankelijkheid is een belangrijke pijler.’

IN FEEST STAAT OOK HET THEMA ‘REBELLIE’ CENTRAAL. WAT HEB JIJ MET DAT THEMA? ‘Ik neem sowieso graag grote thema’s als uitgangspunt. Vorig jaar met kerst hadden we het thema ‘liefde’. Nu ‘rebellie’ en ‘generaties’. Ik heb er wat mee. FEEST is losjes geïnspireerd op theaterfeuilleton The Family uit 1973 van Lodewijk de Boer (1937 - 2004), dat gaat over een opstan-

dige familie in een kraakpand. Ik ben goed in contact met de puberkant van mezelf: risico’s nemen, dwars en ongeduldig zijn, grenzen opzoeken... Die rebelse kant zorgt ervoor dat ik dingen steeds weer anders doe.’

OP DE WEBSITE STAAT OVER FEEST EEN ‘WOESTE THEATERSOAP IS MET PUNK, BIER EN VEEL VECHTEN’. IS HET ERG HEFTIG? ‘Het is meer cartoonesk. Erg dramatische momenten worden op een slapstickachtige manier gebracht. Tijdens FEEST wordt het theater overgenomen door anarchistische jongeren. Ze kunnen heel goed vechten en hun losse handjes maken het vooral erg grappig. Verder is er de clash tussen oud en jong, tussen de gevestigde orde en de jeugd die het anders wil. Mooi onderwerp, vind ik. Het is ook de combinatie met muziek, onze live geluidenmaker Joop van Brakel maakt het vooral grotesk.’

KUN JE EEN VOORBEELD VAN GEVEN? ‘De familie in FEEST heeft een dubieus verleden in Zuid Afrika. Een heftig onderwerp. Maar het nummer They don’t care about us van Michael Jackson erbij, gaat tegen de zwaarte van het moment in. In dat deel van de soap zegt de stiefmoeder sorry tegen een kind, met op de achtergrond het nummer Sorry seems to be the hardest word van Elton John. Dat klinkt zo niet oprecht waardoor die vrouw totaal door de mand valt. Muziek geeft hier op een grappige manier commentaar op de situatie. Dramatische situaties worden voortdurend gerelativeerd.’

EEN VROLIJKE VOORSTELLING DUS! ‘Abosluut! En is veel live muziek en er wordt gedanst. FEEST is anders dan al onze voorgaande voorstellingen. Het wordt op-

gevoerd in ons ‘oefenhok’ waar speciaal voor de gelegenheid tribunes zijn neergezet. Verschillende generaties komen langs. Iedereen is boos en wil verandering. We werken samen met tien studenten van de MBO Theaterschool, zes profs, een aantal kinderen en boze bandjes. Die mix van groepen is ontzettend inspirerend.’

dens de repetities vind ik het fijn als de dansers, performers en ontwerpers vrij associëren en meedenken. Ik stimuleer dat. Als acteurs alleen maar teksten opzeggen, gebeurt er niks op het podium. Ik wil echte mensen zien op het toneel en verrast worden door hun eigenheid! Dat kan alleen als je bewegingsvrijheid geeft. Tijdens de repetitieperiode verandert er dus nog van alles, een spannend proces. Ik durf wel te zeggen dat het bij FEEST heel goed gaat uitpakken. Het is rauw, recht voor zijn raap, nuchter, vrolijk en bruisend. Net als Rotterdam!’

IN HET WEEKEND ZIJN TICKETS VOOR FEEST INCLUSIEF EEN VEGETARISCHE MAALTIJD. WAT IS HET IDEE DAARACHTER? ‘Wij organiseren graag extra activiteiten en een maaltijd maakt de voorstelling nog feestelijker. We kozen voor vegetarisch uit duurzaam oogpunt. Wij vragen ons als organisatie steeds af: hoe kunnen wij duurzamer worden? Zo heeft onze technische staf het programmasysteem gekoppeld aan licht en elektriciteit waardoor we alleen energie gebruiken in de ruimtes waar we ook daadwerkelijk zijn. Verder gebruiken we led licht in het theater, printen we bewust en hergebruiken we waar mogelijk materialen, zoals decors en kleding.’

HOE IS FEEST TOT STAND GEKOMEN? ‘Zoals veel van de Maasproducties tot stand komen. Het begint met een idee dat ik omzet in een basistekst. Ook heb ik er vaak een idee bij voor beeld en geluid. In het geval van FEEST begon ik vanuit het idee van ‘rebellerende jeugd’. Vervolgens begint het onderzoek: erover lezen, films kijken, gesprekken voeren en ideeën uitwisselen. Waarom zijn jongeren ergens tegen? Komt ‘ergens tegen zijn’ niet juist voort uit een passie om iets te willen? Stapje voor stapje ontstaat zo een scenario.’

SCHRIJF JE DE SCENARIO’S ALLEEN? ‘De basisstructuur wel. Maar tij-

Foto Pepijn Lutgerink

HOE KOM JIJ - VANUIT HET AMSTERDAMSE - TERECHT IN ROTTERDAM?

FEEST is de jubileumvoorstelling waarmee Maas theater en dans het nieuwe seizoen opent. Tijdens deze voorstelling neemt een groep aso’s het Maaspodium over. Ze verdedigen het fort, vieren feest en slaan zich onbeholpen door de dagen heen. Steeds meer raken ze verstrikt in hun eigen onvermogen. Tot de nieuwe tijd een einde maakt aan de vrolijke anarchistische bezetting. Op vrijdag- en zaterdagavond zijn tickets voor FEEST inclusief vegetarisch diner. FEEST is te zien: 22 aug t/m 23 sept. Info en kaarten via: www.maastd.nl/voorstelling/feest

GESCHIEDENIS

FESTIVALS

HOE HET ALLEMAAL BEGON...

Peace, love, drugs, sex en natuurlijk heel veel muziek... Dé ingrediënten van een geslaagd (pop)festival. We zijn er dol op! In Nederland alleen zijn er al meer dan duizend openluchtfestivals per jaar. Maar hoe begon het eigenlijk?

Net als de moderne popmuziek, is ook de festivalcultuur geïnspireerd door de Jazz. Al in 1958 werd in Amerika het Monterey Jazz Festival georganiseerd, dat nog steeds jaarlijks plaatsvindt. Hierop geïnspireerd vond tien jaar later in 1967 het Monterey Pop Festival plaats. Het non-profit festival werd in zeven weken georganiseerd. Alle artiesten, een mix van bekende en minder bekende namen, traden gratis op.

DOORBRAAK JIMI HENDRIX Montery Pop Festival was het eerste meerdaagse rockfestival in de buitenlucht ooit, met grote namen zoals The Who, Jimi Hendrix, Janis Joplin en Ravi Shankar. De toen nog relatief onbekende Hendrix maakt indruk als hij na zijn optreden zijn gitaar in brand steekt en tegen de grond en in het publiek gooit.

Ook in Rotterdam bruist het. Op initiatief van Albert James (Berry) Visser vindt op 26, 27 en 28 juni 1970 in ons eigen Kralingse Bos het eerste meerdaagse buitenfestival van Europa plaats: Holland Pop.

Woodstock Festival 1969 Foto Rob Mieremet - NA Nl

Woodstockfestival georganiseerd. Dit festival met als motto ‘3 Days of Peace & Music’ vindt plaats in een weiland vlakbij het plaatsje Woodstock. 31 Bands en artiesten treden op, waaronder de Grateful Dead, Arlo Guthrie, Richie Havens, Jimi Hendrix, Jefferson Airplane, Janis Joplin en Santana. The Doors bedankten voor de eer. Gitarist Robbie Krieger zei hierover in een interview: ‘We turned it down because we thought it would be a second class repeat of Monterey Pop Festival’. Bob Dylan was er niet bij, omdat hij al voor het Isle of Wight festival in Engeland geboekt was.

GEEN GEWELD Uiteindelijk bezoeken meer dan 400.000 duizend mensen het festival, veel meer dan verwacht. De organisatie sluit de kassa’s en haalt de hekken om het gebied weg. Iedereen mag naar binnen! Er is tekort aan water, wc’s en eten en er is geen officiële beveiliging. Toch vinden er nauwelijks tot geen geweldsincidenten plaats. Woodstock is een hoogtepunt van het hippietijdperk en de peace & love tegencultuur van de jaren zestig.

Holland Pop festivan in het Kralingse bos 1970 Foto Rob Mieremet - NA Nl

DRUGS WORDEN GEDOOGD

WOODSTOCK Met het Montery Pop Festival is het fundament voor de toekomst gelegd. Twee jaar later in 1969 wordt het legendarische

POSTER MONTEREY JAZZ FESTIVAL • 1967

Ook in Nederland raken organisatoren enthousiast. Eind jaren ‘60 worden de eerste overdekte festivals georganiseerd. In 1968 volgt het eerste openluchtfestival in Lochem in de Achterhoek en twee jaar later de eerste editie van Pinkpop, het oudste terugkerende festival van Nederland.

Foto Gerardus

Herinneringsmonument Holland Pop Festival van John Blaak Foto A.Beijer

WOODSTOCK WEETJES • • • •

18 dollar kostte een kaartje in de voorverkoop 3 mensen stierven op het festivalterrein 31 bands traden op Jimi Hendrix kreeg het meest betaald van alle artiesten • 2 baby’s werden geboren tijdens Woodstock • 109 mensen werden gearresteerd op het festival, 105 daarvan wegens drugs

POSTER WOODSTOCK • 1969 POSTER MONTEREY POP FESTIVAL • 1969

Dames, heren, In de uitgave mei-juni 2018 staat voor oudere Rotterdammers die de wederopbouw na 1945 van dichtbij hebben meegemaakt een storende fout, vergissing zo u wilt. Op pagina 3 onder de kop Welvaart 1953 noemt u als bijnaam van het Starreveld-kunstwerk ‘Nakie van Blakie’ In mijn geheugen staat echter gegrift ‘Nakie van ‘t Blakie’, doch dit terzijde. Belangrijker is de volgende fout: dat beeld hing oorspronkelijk aan het nieuwe gebouw van de Amsterdamche Bank, het pand waarin thans de Kamer van Koophandel is gevestigd. Dus zeker NIET aan het oude bankkantoor van R. Mees & Zoonen (anno 1720, dus dubbel O), thans Willem de Kooning Academie. De heren Mees van toen, waaronder mijn vader, zouden zo’n blote dame nooit en te nimmer aan hun gevel hebben laten spijkeren. Het idee alleen al !!! Deze bloterik van Starreveld had nog een bijnaam namelijk ‘JET’, afgeleid van bank bil - jet, omdat zij in haar blote billen aan een bank hing. Vriendelijke groet, B.F. Mees

Internationale namen treden op zoals Pink Floyd, The Byrds, Soft Machine en Woodstock-veteranen Santana en Jefferson Airplane. Net als op Woodstock is Holland Pop een plek van liefde en vrede, muziek en drugs. De festivalorganisatie maakt een deal met de politie en drugsgebruik op het terrein wordt gedoogd. Het festival trekt bijna honderdduizend bezoekers en verloopt vredig. De festival-weg naar de toekomst ligt open...

ONDERTUSSEN IN NEDERLAND Jimi Hendrix op Montery Pop Festival 1967

INGEZONDEN

Gebruikt als coverbeeld voor deze editie.

Colofon Concept & Realisatie:

Met dank aan aan iedereen

UITGEVERIJ 11

die een bijdrage aan deze

www.goedeboekjes.nl

editie heeft geleverd!

info@goedeboekjes.nl Deze krant komt zes keer Aan deze editie werkten

per jaar uit. De herfsteditie

mee: Ofira Nebelstein (re-

komt begin september uit.

dactie), Bernice Balendiran (stagiaire), Floor Lemans

(layout ondersteuning), Alek

mag hergebruikt worden

Dabrowski (boekrecensies)

zonder toestemming van

POSTER HOLLAND POP FESTIVAL • 1972

de uitgever. Samenwerken en/of adverteren?

UITGEVERIJ 11 is niet

Neem contact op met

verantwoordelijk voor zet

anne@bakker.info

en/of drukfouten.

STAGE BIJ UITGEVERIJ 11 Volg jij een opleiding op het gebied van media, redactie, communicatie en/of sales? Ben je enthousiast, geïnspireerd en kun je zelfstandig werken? Solliciteer dan naar een stageplek bij ons! info@goedeboekjes.nl www.goedeboekjes.nl • UITGEVERIJ 11

dans

SCAPINO BALLET ROTTERDAM ‘Met onze voorstellingen willen we mensen raken en de magie, de rijkdom en de schoonheid van de dans laten zien.’ ‘We zoeken echtheid, iets waarin je kunt geloven. Dans door gedreven kunstenaars en virtuoze dansers die wat te vertellen hebben.’ ~ Ed Wubbe

In een rustige zijstraat van de Witte de With, wordt achter gesloten deuren dagelijks keihard en vol overgave geoefend, getraind en gedanst. Hier huist Scapino Ballet Rotterdam, het bruisende balletgezelschap dat onze stad op de internationale danskaart heeft gezet. Het Scapino Ballet werd in 1945 opgericht door

‘arte was - net als de voorstellingen van Scapino

INTERNATIONALE ALLURE

waarin dans, muziek en theater samenkomen in

de in 2001 overleden danspedagoge Johanna

- expressief, verhalend en theatraal.

Scapino is een dansgezelschap dat zichzelf conti-

een wervelende show onder live muzikale bege-

nu vernieuwt. Met een team van gepassioneerde

leiding van de Nederlandse popgroep The NITS

Rosina (Hans) en kunstenaars/choreografen Nicolaas Wijnberg en Hans van Norden. Scapino

ED WUBBE

huischoreografen, medewerkers, zestien vaste

(Engels, neten).

was het eerste reizende dansgezelschap van Ne-

Sinds 1992 is de artistieke leiding van Scapino

dansers en meerdere in house residents, creëert

Vanwege het enorme succes is TING! nu weer

derland en richtte zich in die beginperiode speci-

in handen van Ed Wubbe, die zijn carrière bij

Wubbe unieke, theatrale dansstukken vol contras-

terug in het theater. In september en oktober

aal op de jeugd. Nog steeds organiseert Scapino

het gezelschap in 1990 begon als huischoreo-

ten. Die expressieve samensmelting van contras-

is TING! te zien in Koninklijk Theater Carré in

projecten voor de jeugd, maar de voorstellingen

graaf. Twee jaar later werd hij artistiek directeur.

ten - schoonheid, lelijkheid, wild, rustig, vreugde,

Amsterdam en het Nieuwe Luxor Theater in

van nu zijn bedoeld voor een breed publiek.

Onder zijn leiding groeide Scapino uit tot het

verdriet, zwart, wit, goed, fout - is karakteristiek

Rotterdam.

toonaangevende dansgezelschap dat het nu is

voor Scapino en geeft het dansgezelschap haar in-

en trendsetter van de moderne dans in Neder-

ternationale bestaansrecht en allure.

SCAPINO

TING! 3 - 7 Oktober in het Nieuwe Luxor

De naam Scapino verwijst naar een figuur uit

land en ver daarbuiten.

het 16e en 17e eeuwse improvisatietheater uit

Wubbe ontving meerdere onderscheidingen

TING!

Italië. In deze Commedia dell’arte gaf de Scapi-

voor zijn bijdrage aan de ontwikkeling van de

In 2016 vierde Scapino haar 70-jarig jubileum

Theater Schouwburg Rotterdam

no-figuur dansend, mimespelend en vertellend

Nederlandse moderne dans. Hij maakte meer

met de grootschalige productie TING! Meer dan

Info & tickets:

toelichting op de voorstellingen. Commedia dell

dan vijftig dansstukken voor een breed publiek.

20.000 mensen bezochten deze voorstelling,

www.scapinoballet.nl

TWOOLS! 6, 7 & 8 December 2018 in

DANSERS Bonnie Doets danst sinds 1993 bij Scapino en is de sterdanseres van het gezelschap. In 2013 won zij de Gouden Zwaan prijs. Bekende Nederlanders die bij Scapino Ballet hebben gedanst, zijn danseres Penny de Jager, bekend van het tv-programma Toppop, en Jan Kooijman, bekend van Goede tijden, slechte tijden en het dansprogramma So You Think You Can Dance. Op de foto links dansers Micha van Leeuwen en Bonnie Doets tijdens de voorstelling Le Chat Noir.

ONDERSCHEIDINGEN

TING! Foto Eric Fecken

Vorig jaar ontving Ed Wubbe de Gouden Zwaan

FANG-YU SHEN

De Vereniging van Schouwburg- en Concert-

In 2013 maakte choreograaf Fang-Yu Shen haar

gebouwdirecties (VSCD) kent de prijs toe aan

debuut bij Scapino met een choreografie voor

dansprofessionals die een belangrijke bij-

TWOOLS 15, het jaarlijkse dancefestival van

drage hebben geleverd aan de Nederlandse

Scapino. In hetzelfde jaar werd ze aangesteld

dans. Wubbe werd ook benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw voor het toegankelijk maken van dans voor een breed publiek.

Foto Hans Gerritsen

prijs, de Oscar van de Nederlandse dans.

als choreograaf in residentie. Shen studeerde dans aan de Folkwang Universiteit in Essen. In 2011 won ze de Critics-prijs op het Internationale Choreografenconcours in Hannover.

GESCHIEDENIS

COMMEDIA DELL’ARTE Commedia dell’arte is de naam van improvisatie toneel uit de 16e en 17e eeuw. Karakteristiek voor dit komische toneelgenre uit Italië dat vaak in de buitenlucht werd opgevoerd, was het dragen van maskers. Deze theatervorm wordt daarom ook wel Commedia delle maschere genoemd. Behalve een thematisch scenario, berustte de

Deels werd er geïmproviseerd en deels ging het

elkaar te krijgen ondanks allerlei obstakels. Met

uitvoeringen van Commedia dell’arte volledig

om uit het hoofd geleerde stukken. Het vak-

behulp van tenminste twee knechten, een dom-

op improvisatie, waarbij zoveel mogelijk actu-

manschap van de acteurs - hun arte - lag in de

me en een slimme, werden de belemmeringen

ele kwesties werden verwerkt. Hoewel er geen

veelzijdigheid en de uitbundige presentatie van

uit de weg geruimd, en aan het slot kreeg ieder

gebruik werd gemaakt van geschreven teksten,

de toneelstukken.

zijn deel.

pen, acrobatische capriolen, dans, muziek en

POPULAIR IN PARIJS

KUNTST MET DE GROTE K

pantomime. Rode draad in de uitvoeringen wa-

De oudst bekende berichten over optredens

De naam Commedia dell’arte, werd pas in 18e

ren de vaste personages, waarvan een aantal

van rondtrekkende groepen Italiaanse acteurs

eeuw gegeven, toen de vaardigheid en het vak-

SCAPINO

nog altijd voortleeft in het carnaval, poppen-

in de Nederlanden dateren uit 1583, en gaan

manschap van de beroepsacteurs - de comici

Door: Maurice Sand in 1860

spel en ballet van nu. Arlecchino bijvoorbeeld,

over Italianen die in Antwerpen en Gent voor-

dell’arte - tot kunst met de grote K verheven

Klassieke weergave van Scapino, de expressieve

de Harlekijn, die naïef en onnozel is en kan

stellingen gaven. De belangstelling voor de

werd. Onder invloed van de Verlichting werd

verteller van de Commedia dell ‘arte

dansen, buitelen en springen.

maskerkomedie werd verder aangewakkerd

het Italiaanse begrip arte (oorspronkelijk ook

door de Franse invloeden aan het eind van de

ambacht)

17e eeuw. Vanuit Parijs werd het populaire ver-

‘kunst’ betekenen. Kunst met een grote K die

De Commedia dell’arte was met haar volk-

franste Italiaanse repertoire over de rest van

moreel (nuttig) moest zijn. Hierdoor, en door

se humor een tegenhanger van het serieuze

Europa verspreid.

de concurrentie van het (geschreven en gere-

waren er wel goed voorbereide visuele grap-

THEATRAAL VAKMANSCHAP

toneel aan het hof. De toneelstukken werden uitgevoerd door rondtrekkende gezelschap-

BOY MEETS GIRL

pen van beroepsacteurs. Het repertoire van de

Het vaste stramien van Comedia dell’arte was ta-

comici dell’arte - de beroepsacteurs - was uiter-

melijk eenvoudig en een universeel archetype

mate gevarieerd en bevatte naast een groot

in de komedie: boy meets girl who happened to

aantal komedies, ook tragedies en opera’s.

be loved by another... Twee geliefden proberen

veredeld en ging uitsluitend nog

gisseerde) Franse toneel en het melodrama raakte het vrije komische improvisatietoneel steeds verder op de achtergrond.

bronnen: theatrehistory.com en De invloed van de commedia dell’arte in Nederland tot 1800’(1981) – Rob Erenstein

Afbeelding onder

EEN COMMEDIA DELL’ARTE UITVOERING Olie op canvas : 50,4 X 53,6 cm Door : Matthijs Naiveu Matthijs / Matthys Naiveu (1647 1726) was een Nederlandse kunstschilder. Hij was de oudste zoon

SCAPINO BALLET & NITS & CIRCUS Last shows!

3 - 7 OCTOBER luxortheater.nl

van wijnhandelaar en herbergier

ARLECCHINO / HARLEKIJN

Mattheus Naiveu van Rotterdam

Door: Maurice Sand in 1860

en Janneken Melcke van Leiden.

Klassieke weergave van Arlecchino (Harlequin)

Naiveu schilderde portretten, gen-

in de Commedia dell’arte van de jaren 1670,

restukken (taferelen uit het leven),

compleet met toverstaf die gebruikt werd door

festiviteiten en voorstellingen met

het personage om het decor van het stuk met

Commedia dell’arte figuren.

een toverslag te veranderen.

FESTIVALS

HANS

ROTTERDAM PHILHARMONIC GERGIEV FESTIVAL 13 - 16 september • gergievfestival.nl

s Wat i te vorie uw fa al? festiv

Hans Eduard Merts is journalist en tekstschrijver. In deze column zegt hij wat hij vindt, geen gelul, op z’n Rotterdams....

STRAATVRAAG

JELLE VAN DEN BERG

Foto’s Debbie Kleijn

(26 jaar, student Waterbouwkunde) Festival in het teken van de 30-jarige band

‘Vijf jaar geleden ging ik met een groep naar

tussen Valery Gergiev en Rotterdam. In 1988

Sziget festival in Boedapest. Dat was heel gaaf!

maakte Valery Gergiev op 35-jarige leeftijd zijn

De sfeer was goed en het is super om zoveel

debuut in Rotterdam. Het concert werd een tri-

verschillende muzieksoorten bij elkaar te heb-

omf voor dirigent én orkest. Nu, 30 jaar later,

ben. Mijn voorkeur gaat uit naar elektronische

Festivals, je hebt ze in alle maten en

vieren we met dit festival deze unieke band

dingen. Sinds Sziget heb ik best veel festivals

soorten. Van hippe food, tot ‘raising

tussen dirigent en orkest. Een band die ge-

bezocht. Ik ga voor de muziek en de mensen

awareness’, tot oud bollig geneuzel.

kenmerkt wordt door een intense manier van

met wie ik ben.’

Wat dat laatste aangaat, dat is vaak

musiceren. De drie grotezaalconcerten focussen

nergens op gebaseerd, of zo u wilt het

op dat waarin Gergiev excelleert. U ziet Gergiev

LIZET VAN DE LIZET VAN DE BUNTE

resultaat van een vooroordeel. Nu,

als operadirigent, als dirigent van groot-sym-

doet ieder mens zichzelve vaak tekort

fonisch werk en als voorvechter van nieuwe

op dit gebied. Een open blik, met een

Russische muziek.

(36 jaar, zzp-er) Het Zomercarnaval was mijn eerste echte kennismaking met de stad Rotterdam. Ik vond het hier meteen verrassend leuk! Inmiddels woon ik hier met vriend en kinderen en heb ik het erg naar mijn zin. Met een tweeling heb ik niet zoveel tijd voor festivals, maar ik probeer hier en daar wat mee te pakken. Op pad met een tent hoeft voor mij niet zo, maar in de stad vind ik het leuk. Het Chinese nieuw jaar bijvoorbeeld, dat vond ik super!’

FESTIVAL DER FESTIVALS

dosis gezonde nieuwsgierigheid kan tot aangename verrassingen leiden.

NORTH SEA ROUND TOWN

Sowieso een gezonde levenshouding,

23 juni - 15 juli • northsearoundtown.nl

dunkt me.

Festival met jazz, blues, soul, funk, hiphop,

Komende september (de 13e om pre-

pop, improvisatie en crossover concerten op

cies te zijn, de opening van het in-

onverwachte plekken, pop-up’s en jazz-podia.

middels even vermaarde als beroemde festival), ga ik in die context een

JIM WIESE

oude ‘vriend’ treﬀen: Valery Gergiev,

(26 jaar, fysiotherapeut)

de voormalig chef dirigent van het

‘Mijn eerste festival was Redding Festival in Enge-

Rotterdams Philharmonisch Orkest.

land met mijn ouders. Ik was dertien jaar en we

Het is in middels 30 jaar geleden dat

gingen voor de White Stripes, waar we allemaal

de toen nog veel belovende en jonge

fan van waren, ook mijn ouders. Sindsdien ga ik

Valery debuteerde. Er werd in die da-

naar drie tot vier festivals per jaar. Boom festival

gen gefluisterd dat ‘Gergiev het best

in Portugal is heel tof, een hippie psychedelisch

bewaarde dirigenten geheim’, was. Ik

gebeuren. En het Lentekabinet in Het Twiske na-

wil (-de) het zomaar geloven..... Wat

tuurlijk, een technofestival. Blijdorp festival in Rot-

een held! ‘Sturm und Drang’, kon deze

terdam is ook leuk. Als de muziek goed is en de

Russsische (soms wat) brombeer, niet

mensen gezellig, vind ik het leuk!’

ontzegd worden. Zeer zeker niet hij een Rus deed als bijvoorbeeld de com-

Breaking Cycles • Jazzkerkdient

ponist Dmitri Shostakovich. De ko-

Ntjam Rosie & Anan de Boer

YVONNE STRAAL (60 jaar, werkt in de zorg)

mende editie (30e), dirigeert Gergiev

8 juli om 17.00 uur In ProRege • Oudedijk 113

‘Het Zomercarnaval! Vroeger ging ik mee met de optocht, maar daar ben ik nu iets te oud voor. Ik kijk nu vanaf de kant. En 1 juli het KetiKoti festival, een belangrijk festival om de afschaﬃng van de slavernij te vieren. Het is ook een dag om onze Surinaamse cultuur uit te dragen. Ik sta met Surinaamse hapjes in het park. 25 November is ook belangrijk, dan vieren we de onafhankelijkheid van Suriname. De hele familie viert mee. Ook de kleinkinderen gaan die dag in klederdracht naar school.’

´Wagner`. Tristan und Isolde (prelude) en de Walkure (eerste akte). In die tijd,1988 (jaja, de Muur stond nog, Apartheid was nog schaamteloos aanwezig en het Verdrag van Maastricht nog niet getekend), was er nog niet zoveel. Nu struikel je over alles

teit en ‘must see’, op gepleurt krijgt.

Later als ik groot ben Beroepenboekje voor meisjes: 30 vrouwen over opleiding & werk

Het WdeW festival is verworden door

WWW.GOEDEBOEKJES.NL

wat vaak te on-pas het Festival- stempel, ten teken van importantie, unici-

de jaren heen, tot een goed excuus om in de stijl van Koningsdag te kunnen ‘zuipen’. Festivals als Het Holland Festival, het IFFR, de voormalige en helaas ter zie-

Vrouwen over seks Grappig, openhartig en informatief boekje over seks

DE MAANSTEEN

Creatieve feestjes voor grote en kleine kinderen

le zijnde ´DE INTERNATIONALE KEUZE VAN DE ROTTERDAMSE SCHOUWBURG, Poetry International, om maar wat voorbeelden aan te halen, met recht dragen zij in hun naam `Festival´. De van Dale raadplegend levert op bij het woord Festival, ´geregeld terugkerende reeks van muziek, toneel en andere uitvoeringen in bepaald verband´.

FERDINAND FERBENNE (69 jaar, gepensioeerd) Voor mij hoeft het niet zo nodig, al die festivals. Te druk en te lawaaiig. Een vriend van mij had kaarten voor Boothstock in het Kralingse bos. Op zich leuk om even te zien, maar die muziek... keihard! Ik ben wel eens in het Vroesenpark naar een festival geweest, dat was leuk. En ik ga naar het Filmfestival. Maar festivals met harde mu-

• Grote en kleine groepen • In speeltuin de Torteltuin of bij jou thuis Zelf een schilderij maken en/of geschminkt worden? Het kan allemaal!

I rest my case.

merel.vuil@gmail.com • 06 17403598

ziek? Dan ga ik liever een stukje fietsen...’

DUURZAAM

PLANTAARDIG(ER) ETEN VOOR EEN BETER MILIEU

WIJ TESTEN HET

In deze rubriek testen wij producten. Deze keer plantaardige kazen. De kazen zijn te koop in webwinkel www.veganmission.nl

Adras en Zsofi eten plantaardig en runnen samen webshop veganmission.nl vanuit Overschie. Alle producten die ze verkopen zijn 100% plantaardig. WAAROM EEN VEGAN WEBSHOP?

VIOLIFE PROSOCIANO WEDGE

Andras: ‘Toen ik zes jaar geleden besloot om

ZIJN JULLIE VERANDERD DOOR DEZE LEVENSSTIJL?

veganistisch te leven, was het lastig om goede

Zsofi: ‘Ik merk dat ik algeheel bewuster ben ge-

producten te vinden. Met onze webshop willen

worden. Ik probeer zo duurzaam mogelijk te

we de markt toegankelijker maken en mensen

leven: minder consumeren en meer recyclen.

een duwtje geven in de plantaardige richting...’

Ook zijn we allebei wat kilo’s kwijtgeraakt, is

WAT IS JULLIE MOTIVATIE OM PLANTAARDIG TE LEVEN?

onze huid beter geworden en voelen we ons energieker. Andras: ‘We ervaren alleen maar voordelen!

Zsofi: ‘Ik wil niet bijdragen aan dierenleed in de

Daarom is het onze missie om de plantaardige

zuivel- en vleesindustrie. In geen enkele indus-

levensstijl te promoten’.

trie eigenlijk.’ Andras: ‘Voor mij is dat ook de hoofdmotivatie.

Wil jij ook plantaardiger eten? Neem dan een

Maar doordat ik me er verder in verdiepte, kwam

kijkje in deze winkel en bestel je plantaardige

ik erachter dat een plantaardige levensstijl ook be-

boodschappen online. in Rotterdam komen

ter is voor het milieu, beter voor een eerlijke voed-

Adras en Zsofi de boodschappen gratis bezorgen.

selverdeling in de wereld en ook nog beter voor je gezondheid!’

WWW.VEGANMISSION.NL VEGANELLA NATURALE

Plantaardig alternatief voor mozzarella van Bio Cashewnoten. Rijk aan vezels, lactose-vrij, glutenvrij en vrij van cholesterol. Vooral als je het verwarmd heeft het de structuur van mozorella. Wij bakten het mee met een groente-rijst-wokschotel. Lekker! € 4,39

Plantaardig alternatief voor Parmezaanse kaas. Ideaal voor salades, pastagerechten en zo uit het vuistje. 100% natuurlijk, zonder conserveerrmiddelen, geen GMO, 100% lactosevrij, 100% glutenvrij, 0% cholesterol, 100% palmolie vrij. Wij vonden deze wedge vooral heel erg lekker! De structuur is top en hij smaakt lekker oud en pittig. Eén van onze favorieten! € 3,99

JEEZINI INTENS

Plantaardige plakjes kaas. Hartig, stevig en vol van smaak. Wij vonden ze vooral lekker om een sandwich mee te maken. Prima alternatief voor belegen boterham kaas. 100% palmolievrij. € 3,99

VIOLIFE GREEC WHITE

Plantaardig alternatief voor feta, gemaakt van kokosolie en olijfextract. Wij werden er super blij van! Feta missen wij in de plantaardige keuken, maar met dit perfecte vega alternatief is dat gemis voorbij. Deze kaas smaakt als ‘echte’ feta en is ideaal in salades en andere schotels. TIP: Deze kaas is perfect om je niet-vega vrinden mee te foppen! € 3,49

VIOLIFE BLU BLOCK

Plantaardig alternatief voor blauwe kaas. Wij vonden deze kaas iets te intens. Maar wij zijn ook niet dol op Franse blauwe kaas. Hou je daar wel van? Dan is dit alternatief perfect! Want het smaakt als échte blauwe kaas en is goed te verwerken in salades of op een toastje. € 3,99

SIMPLY V

Vegan geraspte kaas op basis van amandelen. Niet te onderscheiden van de dierlijke versie en ideaal voor tosti’s, pizza’s en ovenschotels. Wij strooiden het over wraps met linzen in de oven. Heerlijk! € 3,79

#ODEAANDELOSER MAASTD.NL

MAASPODIUM 22 AUG T M 23 SEP 2018

ERASMUS

Deze pagina kwam tot stand in samenwerking met Bibliotheek Rotterdam.

ERASMUS EXPERIENCE ‘Verschil van mening is niet erg,

vaak juist nuttig’

‘Woorden kunnen een gedachte maken of breken’

WIE WAS DAT EIGENLIJK?

‘Mensen worden niet geboren, maar gevormd’

Erasmus is de beroemdste Rotterdammer. Overal kom je hem tegen: de brug, de universiteit, het ziekenhuis en nog veel meer dingen zijn naar hem vernoemd. Maar waarom eigenlijk? Wie was Erasmus, waar stond hij voor en waarom is wat hij zei nog steeds belangrijk? Daarover gaat de Erasmus Experience in Bibliotheek Rotterdam. Desiderius Erasmus werd 500 jaar geleden

mocht leiden, maar niet dwingen. Geloof zag hij

geboren in Rotterdam. In zijn eigen tijd werd

als een persoonlijke overtuiging, die gaat over

hij al gezien als groot geleerde en zjin boeken

de bron (voor Erasmus de Bijbel) en niet over

hadden veel invloed. Zijn ideeën waren zo in-

macht (het instituut / de kerk). Religieuze vrij-

vloedrijk, dat ze nog altijd doorklinken in onze

heid is vandaag de dag actueler dan ooit!

huidige denkbeelden. De ideeën van Erasmus

‘De belangrijkste voorwaarde voor geluk is dat je wilt zijn wat je bent’ ~ Desiderius Erasmus 1466 - 1536

zijn tijdloos en daarom vandaag de dag nog

GEDRAG

steeds actueel.

Heel belangrijk voor Erasmus was het gedrag

- ook als je het niet met elkaar eens bent - blijft

van de mensen. Hij wilde mensen beter maken,

een belangrijke voorwaarde om in vrede met

zodat ze beter met elkaar zouden samenleven.

elkaar te kunnen samen

Erasmus vond taal heel belangrijk. Alleen als je

Hij schreef over vrijheid, respect en vrede. Hij

leven.

een taal goed beheerst, kun je anderen vertel-

benadrukte daarbij steeds dat je verder komt

len wat je denkt en bedoelt. Goed samenleven

door met elkaar in gesprek te blijven. Erasmus

ERASMUS EXPERIENCE

lukt ook alleen als je elkaar begrijpt. Daarom is

spoorde mensen aan om naar elkaar te luiste-

Op de derde verdieping van de Centrale Bi-

taal de basis van de samenleving. Erasmus was

ren, kritiek te geven en te ontvangen en na te

bliotheek kun je iedere dag gratis de Erasmus

groot voorstander van onderwijs voor ieder-

blijven denken. In gesprek blijven met elkaar

Experience bezoeken. Ook als je geen lid bent

TAAL

een. Dit is nog een steeds een belangrijke pijler

van de bibliotheek. Tijdens een ‘interactieve

van de samenleving van vandaag.

ronde’ langs allerlei wetenswaardigheden over Erasmus, duik je in zijn gedachtewereld én

GELOOF

die van jezelf. Wat vind jij eigenlijk van allerlei

Erasmus was - net als iedereen in die tijd in het

actuele kwesties? Is ruzie bijvoorbeeld altijd

westen - overtuigd christen. Tegelijkertijd had

slecht? En vind jij dat je altijd alles mag zeggen

hij kritiek op de kerk. Hij vond dat veel macht-

wat je denkt en vindt? Je zult zien dat kwesties

hebbers zich niet goed gedroegen en hun

waar Erasmus zich 500 jaar geleden mee bezig

macht misbruikten. Erasmus vond dat de kerk

hield, nog steeds actueel zijn!

5 VRAGEN OVER ERASMUS

PRIJSVRAAG Foto Victor Wollaert

‘Ik ontferm mij over 30.000 oude boeken van

WAAROM IS ERASMUS NOG STEEDS ACTUEEL?

voor het jaar 1800 die in het bezit zijn van de

‘Omdat zijn gedachtegoed tijdloos is. Zo zei

bibliotheek. 5000 van die boeken, zijn geschre-

Erasmus bijvoorbeeld ‘Pas je tekst aan, aan de

ven door of gaan over Erasmus. Daarnaast ben

doelgroep,’ dat is een universele wijsheid. Prach-

ik ook privé een groot fan van de goede man.’

tig is ook zijn advies ‘Haast je langzaam’, dat

WAAR WORDEN DIE BOEKEN BEWAARD? slot en grendel met speciale luchtvochtigheid

zijn aan kwaliteit, iets wat we tegenwoordig ook

en dergelijke. Er zitten handgeschreven boeken

weer steeds meer gaan beseffen.’

wereld om de boeken te bestuderen. Een paar

WAAROM ZOU IEDEREEN DE ERASMUS EXPERIENCE ‘MOETEN’ DOEN?

oude drukken van Erasmus zijn te zien in de vi-

‘Omdat je inzicht krijgt in Erasmus en waar hij

trines bij de Erasmus Experience.’

voor staat. Maar vooral omdat het je aan het

TOCH IS DE ERASMUS EXPERIENCE GEEN TENTOONSTELLING...

Meer info op

erasmushoudtjescherp.nl

Weet jij op welke Rotterdamse school deze quote van Erasmus staat?

‘Waar ik mij goed voel, ben ik thuis’ Mail je antwoord naar info@goedeboekjes.nl en maak kan op een T-shirt met een quote van Erasmus!

‘Mensen worden echt aan het denken gezet. Gedachten die men voor waarheid aanneemt, kunnen zomaar veranderen tijdens de Experience, dat is mooi om te zien. Erasmus blijft actueel, zelfs in de complexe samenleving van nu ‘ ~ Lucien Radn gastheer van de Erasmus Experience

passie en de traagheid van kwaliteit. Erasmus vond trouwens dat winst ondergeschikt moest

kunst. Wetenschappers komen vanuit de hele

Tijdens de zomervakantie ontvangen kinderen met een Jeugd Vakantiepaspoort bij een bezoek aan de Experience een stempel en een leuk cadeautje! Zolang de

gaat over balans vinden tussen de snelheid van

‘We bewaren die boeken in twee kluizen achter

bij uit de middeleeuwen van voor de boekdruk-

Je vindt de Erasmus Experience op de 3e verdieping van de Centrale Bibliotheek Rotterdam. Er staat een gastheer / gastvrouw klaar om je door de Experience heen te leiden, maar alleen of met een groep kan ook. De Experience is gratis en leuk voor jong en oud (vanaf 10 jaar).

voorraad strekt, dus kom snel...

Aan Adrie van der Laan, conservator van de erfgoedcollecties van Bibliotheek Rotterdam.

WAT HOUDT JE WERK PRECIES IN?

Wil je zelf ervaren dat de ideeën van Erasmus nog steeds actueel én inspirerend zijn? Ga dan naar Erasmus Experience in de Centrale Bibliotheek en stap in de denkwereld van Erasmus. Hij daagt je uit om na te denken over de vraagstukken die elke generatie weer tegenkomt. Je leert meer over het gedachtegoed van Erasmus, maar vooral ook over je eigen denkwereld!

‘Ik liep hier toevallig naar binnen en voelde me aangetrokken tot de moderne opzet van deze tentoonstelling. Ik wist helemaal niks van Erasmus, ik wist niet eens dat hij bestond. Maar ik snap hem nu wel’ ~Darren Lim - toerist/bezoeker

denken zet over allerlei actuele thema’s. Ik raad je aan om de Experience met zijn tweeën te doen. Door in gesprek te gaan over de vragen

‘Nee, we zijn immers geen museum. Onze taak

die gesteld worden, krijg je nog beter helder

als bibliotheek is informatie- en kennisover-

wat je er zelf van vindt. En dat is precies wat

dracht. Daarom is de Experience interactief: je

Erasmus wilde: mensen met elkaar in gesprek

toetst je eigen denkbeelden aan die van Eras-

brengen en zelf laten nadenken.’

‘Ik ben heel trots dat Erasmus uit Rotterdam komt, en het is tof dat ik nu wat meer over hem weet. De Experience is absoluut niet saai!’ ~ Ofira Nebelstein - bezoeker

mus. Dit zegt Erasmus en wat vind ik daarvan?

erasmushoudtjescherp.nl

Het is een kennismaking met zijn gedachtegoed. Wil je dieper op de stof ingaan, dan staan op de

Adrie twittert elke week quotes van Erasmus.

website allerlei links naar verdere informatie.’

Volg @DesideriErasmus

ERASMUS IN DE STAD

ERASMUS

Deze pagina kwam tot stand in samenwerking met BKOR, het Erasmushuis Rotterdam en The Mothership

IN DE STAD

Erasmus kom je overal tegen in Rotterdam! Op pleinen, gebouwen, schilderijen en gevels. Tijd om er eens wat langer bij stil te staan. Heb jij deze Erasmania als eens goed bekeken?

CITAAT Wherever I lay my hat, that’s my home wordt

ERASMUSMONUMENT

al decennia gezongen in verschillende uitvoe-

In 2014 schreef het Comité Erasmus Rotterdam

ringen. Wie zich afvraagt waar die tekst eigenlijk

een prijsvraag uit voor een markering van de lo-

vandaan komt, kan terug naar de bron bij het

catie waar Erasmus geboren is. Een markering

Albeda College aan het Zuster Hennekenplein

die recht doet aan de meest beroemde Rotter-

aan de achterzijde van het Centraal Station. Daar

dammer ter wereld. Een jaar later koos een jury

straalt de uitspraak Waar ik mij goed voel ben ik

uit meer dan vijftig ontwerpen dat van ontwerp-

thuis, één van de wijsheden van Erasmus.

bureau Reinier de Gooijer, Diana de Graaf en

De neontekst wijst ons erop dat de mens als we-

Maaike Disco uit Groningen: de omtrek van het

MURAL METROSTATION ZUIDPLEIN

originele geboortehuis van Erasmus met daarop

Muurschildering in metrostation Zuidplein op

thuis kan zijn. Voor een stad als Rotterdam, waar

het portret van Erasmus zelf.

panelen van twee meter hoog en een totale

meer dan 170 nationaliteiten wonen, een waar-

Van dichtbij bezien, is het huis opgebouwd uit

lengte van 32 meter. De mural werd gemaakt

heid als een koe.

teksten van Erasmus uit o.a. de Adagia, De Lof der

in opdracht van deelgemeente Charlois en ge-

Heel de wereld is mijn vaderland, zei Erasmus

Zotheid en de Enrichio in zowel het Nederlands

schilderd door de Rotterdamse kunstenaars

al op de Nieuwe Binnenweg, en op het Wilhelmi-

als het Latijn. Het monument werd onthuld op

Jorge Kata Nuñez en Juan Heinsohn Huala.

naplein leerden we eerder Jonge mensen zijn de

28 oktober 2016, 500 jaar na de geboorte van

De schildering is gebaseerd op het gezegde

hoop van een land. En iedereen die het Centraal

Erasmus.

van Erasmus dat ook op Bibliotheek Rotterdam

Station uit komt lopen weet: De belangrijkste

prijkt Heel de wereld is je vaderland. Het is daar-

voorwaarde voor geluk is dat je wilt zijn wat je

mee een ode aan de culturele diversiteit van

bent.

Rotterdam.

Tekst en beeld: enterthemothership.com

GEVEL IN DE GOUVERNESTRAAT Vier portretkoppen in natuursteen verlevendigen de afbladderende spe-

reldburger in deze tijd van globalisering overal

klagen in de bakstenen gevel van het pand aan de Gouvernestraat voor de hoek met de Nieuwe Binnenweg. Boven de kop van Erasmus, daaronder de kop van Piet Hein.

Een wandeling maken langs Erasmania in de stad? Download deze geweldige wandeling: erasmushuisrotterdam.nl/wp-content/uploads/2018/05/erasmuswandeling.pdf

MUURSCHILDERING ERASMUS EN RUMI - ERASMUSSTRAAT 137

ten-humanisme van de 16e eeuw.

De UNESCO riep 2007 uit tot Mevlana jaar. Het was toen 800 jaar

De schildering is gemaakt door de Groningse kunstenaar

geleden dat de schrijver, dichter en mysticus Mevlana Rumi werd

Ahmad Reza Haraji, Iraniër van geboorte. Voor wie geen Ara-

geboren in het huidige Afghanistan. Als vluchteling belandde hij

bisch spreekt, de tekst onder de portretten luidt: ‘Wij zijn geko-

na de nodige omzwervingen in het Turkse Konya, waar hij de

men om te verenigen, niet om te scheiden’. De regel is afkomstig

Soefi orde van de beroemde draaiende derwisjen stichtte. Een

uit een gedicht van Rumi.

religieuze gemeenschap die vooral verdraagzaamheid hoog in het vaandel heeft staan. Rumi’s 800ste verjaardag werd gevierd als een Europees feest van tolerantie en toegang tot kennis. In opdracht van het Centrum Beeldende Kunst Rotterdam werd de muurschildering Erasmus en Mevlana Rumi gemaakt, die op 10 juli 2008 werd onthuld. Het is een eerbetoon aan twee beroemde denkers uit verschillende culturen en periodes: Rumi vertegenwoordigt het oosterse humanisme van de 13e eeuw, en Erasmus het westerse chris-

ERASMUS OP BEZOEK BIJ THOMAS MORE IN 1509 In dit schilderij leest Erasmus voor uit zijn boek Lof der zotheid. Hij schreef dit boek in 1509 in het huis van zijn Engelse vriend Thomas More, de tweede man van rechts in het schilderij. In Lof der zotheid spot Erasmus met de negatieve eigenschappen van de mens: ze denken vanuit eigenbelang en nemen zichzelf veel te serieus. Vooral de leiders van Kerk en Staat moeten het ontgelden. Zotheid, de vrouwelijke hoofdpersoon, bewijst met haar ironische betoog dat al het goede op te wereld te danken is aan dwaasheid. Een van de toehoorders links is een monnik, hij schrikt zichtbaar van wat Erasmus voorleest. Maker: Sybrand Altmann in 1862 Locatie: Museum Rotterdam - Aankoop met steun van de Erasmusstichting Rotterdam. Dit schilderij is momenteel te zien in de tentoonstelling Geschiedenis van de stad

ERASMUS OP ZIJN STERFBED IN BAZEL Erasmus met zijn vrienden Amerbach, Hieronymus Froben en Nicolaus Episcopius. Maker: Hendrik Albert van Trigt in 1879 Locatie: Museum Boijmans Van Beuningen - Foto: Tom Haartsen

WWW.ROTTERDAMSE-FOTOGRAFIESCHOOL.NL

BOEKEN

BOEKBESPREKING Spoetnik

Alek Dabrowski studeerde filosofie en geschiedenis. Hij houdt van taal en schrijven, geeft lezingen over literatuur en werkt voor diverse bibliotheken. Op Radio Rijnmond verzorgt hij de maandagse boekenrubriek De Boekenstroom; éénmaal per maand van 18.00 tot 19.00 uur, de andere maandagen een korte bespreking rond 16.30 uur.

uitgelezenboeken.blogspot.nl • alekdabrowski3@gmail.com

• Recensie door Alek Dabrowski

Overpeinzingen

In dit boek verhuist Joris van de Werff vanuit Am-

is fan van Helmond sport en heeft een grondige

bediend. Neggers zorgt naar het einde toe voor

sterdam naar de Spoetnikstraat in Helmond. Als

hekel aan alles wat uit Amsterdam komt.

een aantal verrassende ontwikkelingen.

de slag, behalve op het Carolus Borromeuscol-

Buurvrouw Sharmayne krijgt zeer regelmatig

‘Spoetnik’ is een uiterst humoristisch boek. Je

lege in Helmond. Wanneer hij vlak na zijn ver-

mannen over de vloer. De luidruchtige bedscè-

leert eruit dat mensen vreselijke wezens zijn en

Keizer-filosoof Marcus Aurelius, die van 161 tot

huizing als enige in de negen-huizen-tellende

nes zijn door de dunne muurtjes heen voor Jo-

mensen die in Helmond wonen nog een graadje

180 over het machtige Romeinse Rijk heerste,

straat de postcodeloterij wint, is zijn isolement

ris goed te volgen. Theo, een andere buurman,

erger... De Spoetnikstraat bestaat echt. Ik las dat

hield tijdens zijn veldtochten een dagboek bij

compleet.

heeft een hond Bulldoze. De twee zijn onafschei-

de bewoners beledigd waren. Die hebben de hu-

waarin hij schrijft over idealen, twijfels en levens-

delijk. Het beest zeikt bij voorkeur tegen de Kliko

mor van het boek vast niet begrepen.

wijsheden. Zijn persoonlijke notities geven een

maatschappijleerdocent kwam hij nergens aan

Aan het begin van het boek schrijft Joris een brief

van Joris aan. Dan is er nog een mismaakt wijf in

waarin hij zijn verhuizing uitlegt. Gelukkig zal hij

een scootmobiel. Uit de radio die zij op schoot

Theo Maassen gaat ‘Spoetnik’ verfilmen. De lach

er niet worden, denkt hij, misschien tevreden.

heeft klinkt louter Nederlandstalige muziek. De

op zijn mond bij de foto van het persbericht zorg-

Maar je moet toch wat. ‘Ik kan je vertellen, van

volumeknop kent maar een stand: hard. Zij praat

de ervoor dat ik reikhalzend uitkijk naar de film.

Amsterdam naar Helmond is een harde over-

amper, maar stoot af en toe wat onverstaanbare

‘Spoetnik’, lees dat boek!

gang. Helmond is lelijk, vies, de mensen stinken

klanken uit richting Joris.

mooi beeld van deze wijze keizer en zijn kennis

De volledige recensie lees je op het blog van

er en niemand spreekt er Nederlands. Laat staan dat ze weten hoe de trias politica in elkaar zit, of

Als Joris de postcodeprijs wint, keert de hele

wie Betje Wolff en Aagje Deken zijn. Helmond is

straat zich tegen hem. Hij wordt genegeerd, dan

de open wond in het ontstoken been van Neder-

weer bedreigd, er wordt op de ramen gebonkt en

land. De ongebleekte anus van de Benelux. En

hij wordt ’s nachts gebeld. De buurt vindt dat de

dan reken ik Luik, Tilburg, Charleroi en Aarschot

prijs ook hen toebehoord. Joris trekt zich meer

mee, kun je nagaan.’

en meer terug in huis. Op school voltrekt zich

Fascinerende spirituele overdenkingen uit de klassieke oudheid

Alek Dabrowski

van de Stoïcijnse filosofie in de praktijk.

‘Denk meer aan wat je bezit dan aan wat je begeert’ ‘Als het niet waar is, zeg het dan niet. Als het niet juist is, doe het dan niet’ Alles wat we horen is een mening, geen feit. Alles wat we zien is een perspectief, niet de waarheid’ ~ Marcus Aurelius 161-180

hetzelfde patroon van uitsluiting. De kinderen De toon is hiermee gezet. Joris doet na de verhui-

zijn etters, het hoofd van de school is een lul, het

zing zijn best zijn straatgenoten te leren kennen.

lesgeven een hel. Joris kan geen orde houden.

Zij groeten niet eens terug. En als zij wat zeggen, Overpeinzingen

verstaat Joris hen niet. De straat wordt bevolkt

Het leven van Joris verandert langzaam in een

door werkeloze, achterdochtige PVV-stemmers.

hel. Hij zit steeds vaker stil op zijn bank. Op drie-

Spoetnik

Marcus Aurelius

Buren zitten op een bankje voor zich uit te staren

kwart van ‘Spoetnik’ dacht ik dat er wel wat moest

Martijn Neggers

Ananto Dirksen

en roken de ene na de andere sigaret. Iedereen

gebeuren in het verhaal. Ik werd op mijn wenken

€ 19,99

€ 9,99

BOEKEN

BOEKBESPREKING

Het Rotterdamse dakenboek

Zondagskind

Esther Wienese

‘Rotterdam is qua daken een bijzondere stad...’

• Recensie door Alek Dabrowski

Rotterdam heeft de meeste platte daken van Nederland. Tijdens het bombardement van 1940 werden vele (punt)daken vernield en de wederopbouw gaf ons er meer dan 10 miljoen vierkante meter plat dak voor terug. Voor Het Rotterdamse Dakenboek interviewde Esther Wienese (1965) zo’n vijftig Rotterdamse dakenexperts en dakeigenaren. Het resultaat is een informatief en inspirerend boek over wat er allemaal wordt gedaan met platte daken in Rotterdam en wat de ambities in de stad zijn.

Zondagskind vertelt het verhaal van Jasmijn Vink,

les wordt uitgebreid beschreven in deze roman.

een meisje dat zich altijd anders voelde dan an-

Soms kan een dergelijke gedetailleerde beschrij-

deren en er pas later achter komt dat zij Asper-

ving van levensfases gaan vervelen. Maar bij Zon-

ger heeft, een vorm van autisme. Visser vertelt

dagskind had ik dat helemaal niet. Juist de details

het verhaal chronologisch en volledig vanuit de

en de uitputtende beschrijvingen van wat er in

wereld van Jasmijn. Na bijna vijfhonderd pagina’s

Jasmijn omgaat na iedere verandering in haar le-

ben je als lezer onderdeel van deze wereld gewor-

ven maken het verhaal boeiend.

den. Je begrijpt wat het is om zo te leven. Het boek

De stijl van Visser is zonder opsmuk, kort en be-

is autobiografisch en speelt zich grotendeels af op

schrijvend. Het boek leest heel prettig. Dat zij,

Rotterdam-Zuid, in de jaren ‘80 en ‘90.

vooral in het begin van verhaal een wat kinder-

Het verhaal begint wanneer Jasmijn naar de kleu-

lijke toon heeft, past precies bij de levensfase

Toen het idee voor een boek over Rotterdamse

Met Het Rotterdamse Dakenboek geef ik een en-

terschool gaat. Een ramp! Haar moeder laat haar

waarin Jasmijn dan is.

daken op mijn pad kwam, heb ik dat met beide

thousiaste, informatieve en hopelijk inspirerende

achter en de hond Senta mag niet mee. Jasmijn

Bijzonder leuk aan Zondagskind vond ik dat het

handen aangegrepen. Ik zou de lezers een rondlei-

rondleiding door de Rotterdamse dakenwereld. Ik

praat weinig – alleen met haar moeder en met

verhaal zich afspeelt in een buurt die ik goed ken

ding kunnen geven langs de daken in de stad en la-

nodig alle lezers van harte uit met mij mee het dak

Senta – en op school doet zij haar mond hele-

uit mijn jeugd. Visser noemt straten en plekken

ten genieten van alle mooie uitzichten; dat was het

op te gaan. Om daar te genieten van de skyline en

maal niet open. De herrie die de andere kinderen

bij naam. Ook allerlei modes en gewoontes uit de

idee.

de kansen te zien en te grijpen voor nieuw gebruik

voortbrengen is ondraaglijk. Ze loopt weg, maar

jaren tachtig en negentig komen voorbij. Daarbij

Al in het eerste oriënterende gesprek werd duidelijk

van dak en stad.

vindt haar huis niet terug. Uren later wordt zij

krijg je tijdens het lezen steeds meer begrip voor

dat een dak veel meer is dan een plek waar je een

~ Esther Wienese

gevonden. Haar moeder zegt dat zij nooit meer

Jasmijns manier van denken. Wat voor velen een

wijntje kunt drinken met je ogen op de skyline. Het

van kleuterschool mag weglopen. ‘Ik hoorde het.

keuze is - veel op jezelf willen zijn, je niets willen

bleek dat de gemeente Rotterdam al jaren werkt

Met de gratis Rotterdam Routes app van

Maar ik begreep het niet.’

aantrekken van anderen, niet van winkelen of

aan een multifunctioneel dakenprogramma voor

rotterdamroutes.n kun je een Rotterdamse

Anderen begrijpen haar vaak niet, zoals haar

make-up houden, niet van harde muziek houden

regenwateropvang (blauwe daken), natuur (groe-

Dakenroute wandelen.

broer, haar vader en haar juf. Alleen haar moe-

- is voor Jasmijn de enige mogelijkheid.

ne daken), wonen, werken, recreëren (rode daken)

Ga je liever op stap met Esther zelf? Dat kan!

en energieopwekking (gele daken). Met als doel de

Kijk voor meer info op: insiderotterdam.com

der is er altijd voor Jasmijn. Zij houdt vol dat Jasmijn een beetje stil en anders is, maar dat er

De volledige recensie lees je op het blog van

stad voor te bereiden op de toekomst. Het werd me

verder niets aan de hand is. Jasmijn leest veel,

Alek Dabrowski

duidelijk dat Rotterdam qua daken een bijzondere

Het Rotterdamse dakenboek

is slim, maar weigert aan groepsactiviteiten mee

stad is. De stad heeft de meeste platte daken van

Esther Wienese • nai010uitgevers • € 39,95

te doen en houdt het liefst haar mond dicht. Dit

Nederland: 14,5 miljoen m2, volgens opgave van de

patroon zet door op de lagere school en de mid-

gemeente.

delbare school. Elke nieuwe stap, die verande-

Ook uniek is het stadshart dat door de wederopbouw

ring brengt, is een opgave voor Jasmijn. Anderen

na het bombardement 1 km2 plat dak telt. Verder

begrijpen dit niet. En zij is niet in staat het hen

blijkt Rotterdam wereldwijd koploper in het benutten

duidelijk te maken.

van daken voor regenwateropvang. Onder meer van-

Op de middelbare school verandert er het een

wege dit ‘Programma Groene Daken’ is de gemeente

en ander voor Jasmijn. Zij sluit vriendschap met

Zondagskind

Rotterdam gekozen als een van de 100 resilient ci-

Kirstin en krijgt interesse in een jongen. Het

Judith Visser

ties – weerbare en veerkrachtige wereldsteden – naast

loopt uiteindelijk anders dan hij verwacht, en al-

€ 19,99

miljoenensteden als Hongkong en Bangkok.

Uit het Engels vertaald kookboek van de Neder-

Dubbelroman over het ingewikkelde liefdesleven

landse receptontwikkelaar en foodblogger Rita

van de autistische Don Tillman. Tillman is super-

Serano, met plantaardige recepten op basis

intelligent en kan geweldig koken. Als hij eindeljik

van maximaal zeven ingrediënten. Lekkere en

Het Rosie Project

een relatie krijgt, blijft zijn sociale onhandigheid

7 ingrediënten VEGAN

eenvoudig te maken recepten op persoonlijke

en Eﬀect

hem parten spelen. Ook in deel twee als hij samen

Rita Serano

wijze toegelicht. Met dit kookboek kan iedereen

Graeme Simsion

met zijn vrouw (die hij ontmoet in het eerste deel)

€ 19,99

plataardig koken!

€ 15, -

in New York woont, loopt hij tegen van alles aan.

• Tip 1 Om het linnen doek voor te bereiden

terpentine over de verﬂaag aan te brengen.

smeer ik het in met een mengsel van rauwe

Dit gaat vaak gepaard met het uitlopen van

omber, reukloze terpentine en lijnolie; hier-

de terpentine over het doek, ook op plaatsen

voor gebruik ik een stukje wit T-shirt.

waar ik op dat moment niet aan wil werken.

Het is prettig werken met een T-shirt: het

Met een stukje T-shirt haal ik de uitlopers

werkt snel en het mengsel wordt op deze ma-

voorzichtig weg.

nier egaal over het doek verdeeld en eventue-

• Tip 5 Heb ik tijdens het schilderen teveel ter-

le witte stofjes zie je niet in de verf.

pentine/olie gebruikt, dan dep ik het op met

• Tip 2 Tijdens het schilderen leg ik een stukje

een stukje T-shirt.

T-shirt op mijn bovenbeen en daaraan veeg ik

• Tip 6 Ben ik klaar met schilderen dan maak ik

tussendoor mijn penseel af, dit voorkomt dat

de penselen schoon met een stukje T-shirt en

Antoinette MH Brandenburg (1959)

ik teveel roer in het potje terpentine

groene zeep. Daarna smeer ik speeksel over

schildert

waardoor mijn penselen snel slijten en de ha-

de haren van het penseel en verpak de haren

ren wijd gaan staan.

in een stukje keukenpapier. Op deze manier

• Tip 3 Voor het mengen van kleuren is een

blijven de haren netjes aan elkaar gekleefd.

paletmes onmisbaar maar ook snel vies/

Kortom; gooi uw oude witte T-shirts niet weg!

gekleurd en om te voorkomen dat ik de ver-

Wilt u zien hoe ik aan het werk ben met mijn

Antoinette is kunstschilder. Ze geeft privé-

keerde kleuren met elkaar meng gebruik ik

witte T-shirts, kijk dan naar mijn YouTube vi-

les en workshops in haar atelier ‘Ut Spoort

een stukje T-shirt voor het afvegen van mijn

deo op: youtu.be/gUvU-fa1ILA

Niet’ in een voormalig tramstation bij het

paletmes.

Entrepotgebouw. Meer info op de website.

• Tip 4 Voor ik begin met schilderen op een

Volgende keer vertelt Antoinette u iets over het

Voor aanmelden en vragen mail naar

doek waar ik al eerder aan gewerkt heb, maak

klassieke kleurenpalet en schilderen in lagen met

amhbrandenburg@gmail.com

ik de verﬂaag “open” door met een penseel

olieverf en terpentine en lijnolie.

ANTOINETTE

volgens

T-SHIRT TIPS

klassieke

schildertechnieken, dat wil zeggen met olieverf op linnen en in meerdere verﬂagen. Ze schildert

portretten,

landschappen, stillevens, stads- en zeegezichten. Kortom eigenlijk alles wat ze leuk vindt! In deze column licht ze een tipje van de sluier (wit T-shirt) van de schildertechnieken...

ANTOINETTE-ART.COM

WIJ WAREN ERBIJ

OPLEIDING KINDERCOACH

SONNEVELT OPLEIDINGEN

ROTTERDAMS OPEN DOEK FILM FESTIVAL

ROTTERDAMS OPEN DOEK

Door Meike Lindsen

Van 25 t/m 27 mei vond de derde editie van het Rotterdams Open Doek Festival plaats in LantarenVenster. Een lang weekend vol korte films, een masterclassprogramma en talkshows.

Ben jij beginnend filmmaker en wil je jaar het festival. Een heerlijk filmfestijn waar ik

meedoen met Rotterdam Open Doek?

mijn hart kan ophalen want ik ben voor mijn

Mail dan naar de volgende punten naar

werk altijd op zoek naar nieuw talent. De grote

opendoek@lantarenvenster.nl :

winnaar op het festival en ook mijn persoonlijke favoriet was de Nederlandse docu Zo eerlijk als

• Filmtitel

een hond van Max Ploeg; een prachtig portret

• Naam regisseur

van de oma van Max en haar hond Rakker. De

• Lengte film (max 20 minuten)

Met meer dan tachtig premières van nationale

jonge filmmaker bewijst met zijn film opnieuw

• Taal van de film en taal ondertiteling

en internationale (korte) films, was het een eve-

dat Nederland een echt documentaire-land is!

(bij voorkeur Engels) • Productiejaar

nement dat ik niet wilde missen! Al sinds 2014 zit ik in de jury van het Rotterdams Open Doek,

Bekijk de winnende film van Max Ploeg via:

• Online screeninglink (+ toegangscode)

de maandelijkse filmavond in de leukste bio-

maxploeg.nl/zo_eerlijk_als_een_hond.html

• Naam contactpersoon

scoop van Rotterdam op de Kop van Zuid. Elke

• Contact info

maand sturen beginnende filmmakers hun kor-

• Realisatiebudget van de film

te films in en selecteert een vakjury een aantal De best gewaardeerde films komen in

films voor het scherm. Een blij kind dat zichzelf is en positief

het maandelijkse programma. Inzenden

in het leven staat. Helaas hebben

Naast de maandelijkse Open Doek-avond - elke

veel ouders te maken met kinderen

tweede dinsdag van de maand - vieren we elk

geeft geen garantie op vertoning. Max Ploeg 2e van rechts

die snel geprikkeld en verveeld zijn en minder zelfvertrouwen hebben. Uit onderzoek van het Nederlands

Meike Lindsen is directeur van CinemaBioscoop, een

Jeugdinstituut blijkt dat ruim een

stichting die zich inzet voor

kwart van de ouders van kinderen

de promotie van Neder-

van 0 tot 18 jaar zich zorgen maakt over het gedrag of de ontwikkeling van hun kinderen. Een kindercoach

landstalige film in Europa. Door middel van film, hoopt CinemaBioscoop bij te dragen aan de zichtbaarheid

adviseert over dit soort vraagstuk-

van en waardering voor

ken.

de Nederlandse taal en de

Als jij het geweldig vindt om het zelfvertrouwen van kinderen en tieners

daaraan verwante culturen. CINEMABIOSCOOP.EU

te zien groeien, om jonge mensen te helpen voor hun talenten en passies te durven gaan, om kinderen vol le-

PREMIÈRE TWOOLS

venslust te zien leven, dan is dit de

Het was een drukte van jewelste in de Rotter-

context: het vinden van een partner, het losma-

opleiding voor jou!

damse Schouwbug op 6 juni tijdens de premiè-

ken van relaties, het uit de band springen van

re van TWOOLS. Een divers publiek - jong, oud,

de gevestigde orde.

Tijdens de opleiding leer je kennis

keurig en casual - kwam naar de 17e editie van

Het resultaat is een expressieve dansshow

en vaardigheden om op deskundige

de voorstelling TWOOLS, waarmee het Scapino

waarin allerlei muziekgenres - van rock tot klas-

wijze opvoedingsondersteuning te

Ballet het dansseizoen afsluit. TWOOLS is geen

siek - en dansstijlen samenkomen tot een pak-

bieden. Je ontdekt de taal van het

gewone voorstelling, maar een compilatie van

kend geheel dat tot het einde toe fascineert.

kind en leert over oorzaken, gevol-

verschillende dansstukken, gemaakt door een

gen en oplossingen bij opvoedings-

nieuwe generatie choreografen die op geheel

TWOOLS gemist? 6, 7 & 8 december 2018 komt ze

kwesties. Als kindercoach sla je een

eigen wijze stil staan bij het leven. Terugkerend

nogmaals naar Theater Schouwburg Rotterdam.

brug tussen reguliere- en integrale

thema lijkt de rol van het individu in de sociale

Info en kaarten via www.scapinoballet.nl

kinderhulpverlening. De opleiding is op HBO niveau, duurt

HEADROOM

negen maanden en bestaat uit 10

Headroom is een theaterstuk van Theater Rotter-

klinken op de achtergrond banale menselijke

klassikale lesdagen, 1 dag per 14 da-

dam, gemaakt door Erik Whien, Suzan Boogaerdt

geluiden: ademen, slikken, zuchten. Waar het uit-

gen.

en Bianca van der Schoot. Het begint in het pikke-

eindelijk allemaal heen gaat, wordt niet duidelijk.

In Papendrecht (Apollo Hotel) start

donker met Oosterse religieuze muziek en net als

Het gaat nergens heen en dat is precies the point.

de opleiding op 30 oktober 2018, met

je denkt, waar gaat dit heen? schiet het licht aan:

De mens zoekt immer naar betekenis in de tafe-

lesdagen op dinsdagen van 09.30 tot

een stoel, een kast, een plant. Dan is ‘t weer don-

relen van het leven, maar is die er eigenlijk wel?

16.30 uur.

ker en als het licht een tijdje later weer aanschiet,

Door de unheimische sfeer waren we enigszins

staat er uit het ‘niets’ een trap, een zombieachtig

opgelucht toen het voorbij was. Maar het voor-

Meer weten over de opleidingen van

mens en een kachel. Terwijl op het podium ver-

deel van zo’n beklemmende voorstelling, is dat

Sonnevelt? Kom naar één van de

stilde, menselijke taferelen worden uitgebeeld

het doordringt en aanzet tot denken en gesprek.

Vanaf september 2018 gaat Headroom op

open dagen of informatieavonden.

- huiselijke bezigheden, intimiteit, eenzaamheid -

Een week later hadden we het er nog over...

theatertour door Nederland. theaterrotterdam.nl

• Open dag: 9 sept. in Soestduinen • Info avond: 18 sept. in Zaltbommel

OEROL

SPRINGPLANK FESTIVAL

Elk jaar in juni strijken honderden artiesten en

Rotterdam was tijdens Oerol goed vertegen-

In het laatste weekend van mei bezochten wij

Ook interessant: opleiding Jongeren-

tienduizenden bezoekers neer op Terschelling

woordigd met mooie programmering van o.a.

het Sprinkplank Festival in studio de Bakkerij.

coach! Begeleid en ondersteun jon-

voor het leukste theaterfestival van Nederland,

Maas theater en dans en WORM. Wil je er vol-

Dit sympathieke jaarlijks terugkerende festi-

geren zodat ze optimaal voorbereid

en wel Oerol. Tien dagen lang verandert het ei-

gend jaar ook bij zijn? Boek dan op tijd boot,

val is een figuurlijke ‘sprinplank’ voor jonge,

zijn op hun toekomst. Start zaterdag

land in één groot podium en worden oerol (=

fiets en accommodatie want vol is vol!

net afgestudeerde theatermakers. Wij zagen

13 okt. in Den Haag.

overal) voorstellingen, performances en feestjes

Requiem voor broze beenderen van de jonge

verzorgd: op het strand, in de duinen, in het bos,

theatermakers Naomi Steijger en Timo Tem-

in schuren, op dijken en gewoon op straat. We

buyser, een hartverwarmend hoorspel over

kwamen ogen en oren tekort! Zo genoten we

eenzaamheid in de stad. En 7.613.447.349 van

o.a. van de prachtige dansvoorstelling Foreign

Roger Nievaart, een expressieve en persoonlij-

Tongues van Liquid Loft in de duinen en voelden

ke dansvoorstelling. Leuk en inspirerend!

www.sonneveltopleidingen.nl

we mee mee met de benarde situatie van de moderne boer in Aardappelvreters, uitgevoerd op het erf van lokale boer Spanjer.

Oerol 2019 • 14 - 23 juni • oerol.nl

Studio de Bakkerij is een klein gezellig theater aan de Bergweg met voorstellingen voor jong en oud. www.studiodebakkerij.nl

werk

‘Idle hands are the Devils playground...’

NIET LULLEN MAAR SPELEN

VRIJWILLIG In Rotterdam werken honderden enthousiaste vrijwilligers bij allerlei organisaties. Deze keer Brigitta Breevaart over haar werk bij Stichting Jij, een organisatie die hulp biedt aan mensen met eetproblemen.

Caroline Wagner (1970) is violist, yogadocent en één van de initiatiefnemers van muziekensemble De Bezetting Speelt. We spraken met haar over werk, studeren en de juiste balans vinden tussen in - en ontspanning.

HOE OUD WAS JE TOEN JE BEGON MET VIOOL SPELEN?

tijdens concerten in allerlei combinaties. Ook

‘Op de basisschool adviseerde de blokﬂuitle-

sitie, wie het geschreven heeft bijvoorbeeld of

raar mij om viool te gaan spelen. Mijn moeder

waar je op kunt letten in de muziek. Op die ma-

zag het in eerste instantie niet zo zitten, dat ge-

nier ontstaat er een wisselwerking met het pu-

kras in huis... Maar ik ging op les en bleek er

bliek. Groot verschil is ook dat wij geen dirigent

goed in te zijn. Op mijn dertiende ging ik naar

hebben. Hierdoor spelen wij heel intuïtief, door

de vooropleiding van het conservatorium in

goed te luisteren naar elkaar. Met een klein en-

Den Haag.’

semble is het allemaal een stuk persoonlijker

OEFENDE JE VEEL ALS KIND?

vertellen we tussendoor iets over de compo-

en dynamischer.’

‘Als je een eetprobleem hebt, zijn er vaak weinig plekken waar je voelt dat je jezelf

moeder me eraan herinnerde dat de les eraan

HOE IS HET OM OOK DE ZAKELIJKE KANT VAN DE MUZIEK ZELF TE DOEN?

kwam, ging ik snel de stukjes doornemen. De

‘Aan de ene kant erg leuk, omdat je richting

bieden. Een plek waar je hulp kunt krijgen

viool ging wel mee op vakantie, ik wilde er niet

kunt geven. Maar fondsenwerving is niet mijn

voor je probleem, maar ook gewoon mag

van gescheiden zijn. Dan stond ik midden op de

favoriet. Aan de andere kant: wanneer het lukt

‘zijn’. Dat je beseft dat je niet alleen of gek

camping te zagen op mijn viool!’

en je een band opbouwt met fondsen, zie je

bent, of de enige die hiermee rondloopt.

hoe je dromen verwezenlijkt worden. Dat is

Bij Stichting Jij kunnen mensen elkaar

mijn drijfveer, iets laten ontstaan wat we heel

steunen, ervaringen uitwisselen en sa-

‘Ik wist niet wat ik wilde worden. Pas op het

graag willen. Als dat lukt, is de tijd die je erin

men werken aan beter worden. Dat is

conservatorium dacht ik: hier wil ik mee door.

hebt gestoken de moeite meer dan waard!’

het mooie van vrijwilligerswerk bij deze

voor een enkeling weggelegd. Een groot orkest

HOE ZIET JOUW WERKWEEK ERUIT?

De meeste vrijwilligers die hier werken

trok me niet, ik ben beter op mijn plek in een

‘Meestal studeer ik in de ochtend viool en tus-

zijn ervaringsdeskundig. Dat betekent

kleiner gezelschap. Ik vond een baan als aan-

sendoor wanneer de tijd het toelaat. Yogales

dat ze ook een eetprobleem hebben ge-

voerder bij het radio kamerorkest. Daar heb ik

geef ik op vaste tijden overdag, in de avond en

had en dit hebben overwonnen. Voor mij

jaren gespeeld, twee tot drie concerten in de

in het weekend. Ik geef les op het centrum van

geldt dit ook. Daarom wil ik heel graag

week.’

Integrale Yoga Nederland en privé bij mensen

mensen helpen die het nog moeilijk heb-

thuis. Daarnaast doe ik allerlei organisatorische

ben met eten. Dat doet iets met me. De

klusjes voor De Bezetting Speelt en ook voor

herkenning van waar die ander doorheen

‘Zeker. Zes uur per dag repetities door de week

het yogacentrum doe ik hand en span diensten.

gaat maakt dat ik me betrokken voel.

en vrijdag, zaterdag en zondag concert. Mijn

Als we met DBS een concert hebben, zijn er

Ik vind het fijn als ik er voor iemand kan

leven bestond uit repeteren en optreden. Na

extra repetities.’

WILDE JE TOEN AL VIOLIST WORDEN?

Ik wilde geen docent worden en solist is maar

AARDIG INTENSIEF...

twaalf jaar brak er iets in mij. Ik was broodstrijker geworden en beleefde nog maar weinig

HOEVEEL VIOOL STUDEER JE OP EEN DAG?

plezier aan de muziek. Ik was overwerkt en uit-

‘Het wisselt. Vroeger voelde ik me daar soms

geput. Ik was al minder gaan werken en besloot

onzeker over, als ik zag hoe mijn studiegenoten

uiteindelijk helemaal te stoppen.’

dag en nacht aan het studeren waren. Tot een

HOE KIJK JE NU TERUG OP DIE PERIODE?

kunt zijn. Stichting Jij heeft tot doel om mensen met een eetprobleem juist dát te

stichting.

Foto Edu Calicher

‘Ik was niet zo’n hele trouwe oefenaar. Als mijn

zijn, op welke manier dan ook. Binnen Stichting Jij doe ik meerdere dingen. Ik voer één-op-één gesprekken met mensen en leid praatgroepen vanuit mijn achtergrond

als

ervaringsdeskundige.

Daarnaast organiseer ik ook workshops,

leraar tegen mij zei: ‘muziek gaat over het leven.

volg ik op vrijdag een yogales voor mezelf. Niet

trainingen en groepsactiviteiten, zoals samen koken. Geen enkele dag is hetzelfde.

Ik heb liever dat je zo nu en dan in de kroeg zit.’

als docent, maar gewoon als Caroline, voor

‘Heel dankbaar! Doordat ik een dieptepunt be-

Nu is de kroeg niet zo aan mij besteed, maar de

mijn eigen rust en ontspanning. ‘

reikte, kon ik knopen doorhaken. Ik volgde een

boodschap heb ik ter harte genomen. Ik heb

yogaopleiding en had meer tijd voor De Bezet-

mezelf aangeleerd efficiënt te studeren, zodat ik

ting Speelt, waar ik naast mijn werk al mee be-

voldoende tijd over hou om andere ervaringen

NIET LULLEN MAAR POETSEN, WAT VIND JE VAN DAT MOTTO?

gonnen was. Muziek maken met een klein, zelf-

op te doen in het leven.’

‘Ik hou ervan. Dromen is leuk, maar je dromen

bijvoorbeeld geen groep te volgen of

laten landen in de realiteit nog veel leuker!

gesprekken te voeren als je dat niet wilt.

Sinds ik helemaal zelfstandig ben, creëer ik

Vind je het alleen gezellig om mee te doen

standig ensemble is heel anders dan spelen in

Stichting Jij wil zo laagdrempelig mogelijk zijn voor alle mensen met een eetprobleem. Alles mag, niets moet. Je hoeft

een groot orkest. Met DBS hebben we alle vrij-

HOE ZORG JE VOOR DE NODIGE ONTSPANNING?

heid om de dingen te doen zoals wij het willen.’

‘Door yoga heb ik geleerd beter naar mijn ge-

mijn eigen werk. Ik ga erop uit, leg contacten,

met een gezamenlijke activiteit of zoek je

voel te luisteren. Ik heb nu een goede werk-rust

organiseer dingen...

een luisterend oor? Ook dan ben je van

balans in mijn leven. Door de yoga heb ik het

Het voelt goed om het leven, mijn werk en de

harte welkom. Het is voor ons fijn om die

plezier in het spelen weer teruggevonden, en

muziek op die manier in eigen hand te hebben.

veilige plek te kunnen bieden. Ook voor

als je speelt met plezier, geeft het energie. Ook

Niet lullen, maar doen!’

mensen die wachten op een behandeling

WAT DOEN JULLIE ANDERS DAN GROTE OF REGULIERE ORKESTEN? ‘We bedenken ons eigen repertoire en spelen

elders of juist na een behandeling bang

DE BEZETTING SPEELT De Bezetting Speelt is een ensemble van vijf strijkers en vijf blazers. In wisselende combinaties brengen de musici een verrassend repertoire aan kamermuziek ten gehore op het hoogst mogelijke niveau. Naast concertseries in Rotterdam is DBS op verschillende podia door het hele land te zien en regelmatig te horen op radio en televisie. debezettingspeelt.nl

zijn om terug te vallen. We zijn er écht

DE BEZETTIG ZIEN SPELEN? • 1 juli - Vriendenconcert 2018 15.00 uur in De Machinist €20,-, inclusief een hapje en een drankje • 9 september - Geoogst op hemelse velden Culinair concert 1 16.30-20.00 uur in de Elimkerk op Heijplaat €97,- p.p. incl. 5-gangen diner door BelgischRotterdamse Chef-kok Wendy de Pauw • 14 September - Muziek op de Rotte 20.15 - 21.15 uur op het Noordplein muziekopderotte.nl • 16 september - Festival aan de Hef 14.00 tot 15.00 uur bij de Hef

voor iedereen met een eetprobleem!’ Kijk voor meer informatie over Stichting Jij op de website en/of de Facebookpagina. Stichting Jij is altijd op zoek naar nieuwe vrijwilligers. Vrijwillige vacatures vind je op de website.

www.stichting-jij.nl

Deze pagina maakten wij in samenwerking met Utrecht Marketing Ook een pagina adopteren voor uw kunst- of cultuurboodschap? Neem contact op voor de mogelijkheden!

CULTUUR OP REIS

CITYTRIP UTRECHT

De Dom, de oudste kerk van Nederland Domunder: Romeinse archeologie onder het Domplein Musea • Winkelen • Horea

Utrecht is de vierde stad van Nederland met bijna 350 duizend inwoners en de hoofdstad van provincie Utrecht. Het was één van de eerste Nederlandse steden met stadsrechten en heeft een rijke en lange geschiedenis. Utrecht is ook nog eens heel mooi met prachtige grachten en een gezellige, historische binnenstad. Het ligt op 60 km afstand van Rotterdam en is goed bereikbaar met de trein. Kortom, ideaal voor een leuke citytrip! BEKLIM DE DOMTOREN

CENTRAAL MUSEUM

NIJNTJE PLUIS

Utrecht wemelt van de leuke ontbijt- en

museum van Nederland met kunst en cultuur

lunchrestaurantjes. Keek bijvoorbeeld, met

uit de wereld van Utrecht. Van Rietveld tot de

lekkere fair-trade en ecologische koffie en

Utrechtse Caravaggisten, van Dick Bruna tot

zelfgemaakte lunch, of Stael. Wij kozen voor

Moesman en van Viktor & Rolf tot het eeuwen-

Eethuis Vers aan de Oudegracht, met super

oude Utrechtse schip. Een inspirerend en veel-

lekkere vegetarische soepen en salades op het

zijdig museum! Het hoogtepunt van Utrecht is de Dom. De kerk

ETEN&DRINKEN

Het Centraal Museum is het oudste stedelijk

CM • Agnietenstraat 1 • centraalmuseum.nl

menu. ‘s Avonds aten we bij PK Bar & Kitchen, Tegenover het Centraal Museum ligt het Nijn-

ook aan de Oudegracht. Heerlijk eten op een

werd vanaf 1254 gebouwd als voortzetting van

tje museum. In dit allerliefste museum ontdek-

toplocatie midden in de stad!

eerdere door brand verwoeste kathedralen.

ken kleine kinderen de wereld zoals Dick Bru-

De 112,32 meter hoge Domtoren is de hoog-

na hem tekende. Zo is er het huis van nijntje,

ste kerktoren van Nederland en het hoogste

de dokter, de dierentuin, noem maar op. De

gebouw van Utrecht. Grappig is dat de kerk

Utrechtse Dick Bruna werd wereldberoemd

uit losse delen bestaat: het dwarsschip en de

met zijn kinderboekjes over Nijntje.

toren. Het middenschip stortte in tijdens een

Leuk weetje: Wist je dat Dick eigenlijk Henk

storm in 1674. De toren en de rest van de kerk

heette, maar zijn moeder hem liefkozend

kwamen daardoor los van elkaar te staan. En

‘Dikkie’ noemde omdat hij wat gezet was?

zo is het nog steeds! Tijdens een beklimming

Nijntje Museum • Agnietenstraat 2

neemt een gids je via 465 treden mee naar de

nijntjemuseum.nl

top van de toren. Hij of zij vertelt interessante

JAN TAMINAU

weetjes over de geschiedenis van de kerk, de

Tot eind augustus is in het Centraal Museum

WINKELEN

stad en het klokkenspel.

een tentoonstelling van het werk van mode-

De sfeervolle oude binnenstad van Utrecht is

De Dom • Domplein 9 • domtoren.nl

ontwerper Jan Taminiau, één van de meest

super om te winkelen. Je vindt er populaire wa-

toonaangevende modeontwerpers van Ne-

renhuizen, maar ook veel leuke kleine boetiek-

derland. Aan de hand van tientallen topstuk-

jes en vintage winkels zoals Episode en Sisters.

ken wordt de rijkdom en diepte van het werk

De leukste winkelstraten zijn de Schoutenstraat,

van Taminiau getoond. Taminiau (1975 Goirle)

Zadelstraat, Lijnmarkt en Twijnstraat. Studio Jux

staat bekend om zijn gebruik van traditionele,

op de Twijnstraat is onze favoriet, een fijne lifes-

ambachtelijke handwerk en productietechnie-

tylewinkel met mooie, eerlijke producten.

DOMUNDER

pkutrecht.nl

Terrasjes aan de gracht

STADSWANDELING TRAJECTUM LUMEN

ken, unieke stofbewerkingen en zijn liefde voor esthetiek. Hij ontving in 2014 de Grand Seigneur, de belangrijkste Nederlandse modeprijs. De Dom is gebouwd op het terrein van een voormalige Romeinse nederzetting. Midden op

UTRECHT MARKETING • VVV

dit terrein stond destijds een stenen gebouw

Aan de voet van de Domtoren vind je het cen-

van circa 8 bij 7 meter, mogelijk een tempeltje.

trale informatiepunt van de stad Utrecht. Hier

Onder het Domplein zijn door archeologen al-

kun je terecht met al je vragen en hebben ze

Heb je na het eten nog zin in een unieke wan-

lerlei restanten opgegraven van deze Romein-

leuke stadsmappen zoals een freemap made

deling langs artistiek uitgelichte locaties? Laat

se Castellum Traiectum. Bij DOMunder daal je af

by locals en de Puha shoproute.

je dan sfeervol leiden door de prachtige stra-

onder het plein en ontdek je met speciale infra-

Bezoek-utrecht.nl

ten en steegjes van de stad langs allerlei licht-

studiojux.com

rood markers allerlei archeologische vondsten

projecten. De wandeling met gids duurt onge-

van 2000 jaar geschiedenis. Domunder • Domplein 4 • domunder.nl

veer 1,5 uur. Wel even reserveren! Stach, dé snackwinkel van Utrecht

trajectumlumen.nl

FESTIVALagenda juli & augustus Een overzicht van zomerfestivals in Rotterdam. Een agenda item plaatsen kan voor € 25,- ex btw. Mail uw item voor de agenda van juli en augustus uiterlijk 15 juli naar info@goedeboekjes.nl (20 woorden + titel en locatie)

JULI

AUGUSTUS zo 8 • METROPOLIS FESTIVALIRCUSSTAD

vr 3 - zo 5 • DUIZEL IN HET PARK

Line-up van bands en artiesten met goede live

Het tienjarige jubileum van dit festival wordt gevierd

reputatie.

met een breed programma vol literatuur, kunst,

Locatie: Zuiderpark

theater en muziek. Voor jong en oud.

zo 8 • HIPPIEVAL

Locatie: Vroesenpark

za 4 • CRAZY SEXY COOL FESTIVAL

Kom in vakantiestemming op dit festival vol Ibiza

vibes met hippiemarkt, optedens, beauty&health

Hier draait het om uitbundige decoratie, spectaculaire entertainment en het beste van de Nederlandse

Locatie: Kralingse bos

Urban & House scene.

vr 13 - zo 15 • NN NORTH SEA JAZZ FESTIVAL

corner en en nog veel meer!

uit het arthouse circuit tot de betere Hollywood

Locatie: Ahoy Rotterdam

blockbusters.

wo 18 - zo 29 • ROFFA MON AMOUR

Locatie: Museumpark vr 10 - zo 12 • HOP

Bekijk twaalf dagen lang kunstzinnige, komische,

Ambachtelijke kleine bierbrouwerijen komen uit hun

mende regisseurs:! .

schuren en kelders voor dit ongepolijste bierfestival!

Locatie: Drijvend Paviljoen en LantarenVenster

Locatie: Wijkpark Oude Westen

do 19 • EENDRACHT FESTIVAL

za 11 • BLIJDORP FESTIVAL

Verschillende kunstenaars en artiesten zoeken elkaar

Festival met muziek, food, kunst en cultuur. Een

op tijdens dit festival wat leidt tot verrassende en

line-up vol techno en house, live acts, hiphop en voor

unieke optredens!

iedereen wel een podium naar smaak!

Locatie: Eendrachtsplein

Locatie: Roel Langerakpark

za 21 • TRIANGLE X WOEST & WILD FESTIVAL

za 11- zo 12 • KETELS AAN DE KADE

Muziekfestival met grote namen uit de hiphop en

ties van eeuwenoude ambachten. Locatie: Historisch Delfshaven

zo 19 • DAG VAN DE ROMANTISCHE MUZIEK

In het park liggen hout, hamers en zagen klaar. Zoek een plekje en ga aan de slag met je eigen project. Ook

Mooie muziek vanuit de hele wereld, dichters en

workshops voor kinderen en de Bouwbar met bands

kraampjes. Neem je eigen picknickmand mee!

Locatie: Museumpark

Locatie: Het Park bij de Euromast

zat 22 • REGGAE ROTTERDAM

zat 25 • VRIJE VOLK FESTIVAL

Tweede en verbeterde editie met veel ruimte en food,

Een mix van internationale en lokale dj’s zorgt

een overdekte stage en strandje. Optredens van o.a.

voor muziek. Uitbundige aankleding en performances! Locatie: Vroesenpark

Black Uhuru, Richie Spice, Yellowman en Cocoa Tea.

za 25 - zo 26 • VEERHAVEN CONCERT

Locatie: Kralingse bos di 24 - za 28 • ROTTERDAM UNLIMITED

Ga zitten langs de kade of vaar in je bootje naar het

Spektakel, de mooiste outfits, spetterende shows,

podium voor een gratis klassiek concert van het

wervelende optredens en muziek op diverse locaties

Rotterdams Philharmonisch Orkest.

in de stad.

Locatie: Veerhaven

do 26 - zo 12 • DE GEHEIME TUIN

BRAINWASH FESTIVAL

troubadours, een openlucht herberg en demonstra

Locatie: Roel Langerakpark

za 21 - zo 29 • DE BOUW

ATELIER WEERZIEN 14 juli t/m 2 september 2018 Doe, denk en kijk-atelier voor kinderen van 4 t/m 12 jaar in TENT Bij de tentoonstelling Solid, Liquid, Vapour van Esther Kokmeijer is een atelier waar kinderen het element water kunnen onderzoeken: vast, vloeibaar, dampend... Een belangrijk thema daarbij is het klimaat, duurzaamheid en de invloed van de mens op natuur. Atelier WeerZien wordt aangeboden in het Jeugd Vakantie Paspoort van Rotterdampas.

Historisch foodfestival met marktkramen,

urban scene zoals Lil Kleine, Boef, Jebroer en 3Robi.

14.00-19.00 11.00-16.00

Het beste van het afgelopen filmjaar, van de toppers

Wind & Fire, Cécile McLorin en nog vele anderen!

absurde, politieke en waanzinnige films van opko

14.00-19.00 14.00-19.00 14.00-19.00 14.00-19.00 14.00-19.00 14.00-19.00

wo 8 - zo 26 • PLEINBIOSCOOP

15 Concertzalen, 13000 muzikanten en een ijzerster-

ABRASSA JAZZ IN THE PARK BAN TOPA TARDES FAMILIAR REGGAE IN THE PARK BRAHMS TUSSEN DE FRAMBOZEN zo 16 sept WERELDPARK za 22 sept BURENDAG

Locatie: Zuiderpark

ke programmering! Khalid, Gary Clark, Ibeyi, Earth,

zo 8 juli zo 15 juli zo 22 juli zo 19 aug zo 2 sept zo 9 sept

vr 31 - zo 2 • CAMPING CROOSWIJK

Food, acts, theater, workshops en muziek op een

Optredens, bingo, wedstrijdjes en een strandje om te

geheime locatie in de rafelrand van de stad.

relaxen op de leukste stadscamping van Rotterdam!

Locatie: wordt 1 dag voor het festival bekend gemaakt!

Locatie: Schuttersveld

Daar staan we dan. Omgeven door de puinhopen van het neoliberalisme, wachtend op de volgende crisis: ecologisch, relationeel of digitaal. Maar wat doen we eraan? Brainwash Festival is het denkfestival waar tegendraadse denkers en kunstenaars uit binnen- en buitenland hun licht laten schijnen over de grote vragen van vandaag, verheldering in verwarrende tijden bieden en je helpen nieuwe kaders voor vooruitgang te scheppen! Binnen het oude centrum van Amsterdam denken we na over narcisme en zelfliefde, diepgaande ongelijkheid, geluk als boosdoener, toekomstvisies en distopieën, bevrijdende algoritmen, de keerzijde van authenticiteit en onze postkapitalistische cultuur. 27 oktober in Amsterdam www.brainwashfestival.nl

LICHTROUTE ROTTERDAM

SOLID, LIQUID, VAPOUR

PALEIS MAASHAVEN

Kunst kijken (en lezen) in het donker

Toestanden van water in TENT

Sculpture International op Zuid

In Rotterdam worden kunstwerken en gebouwen vaak op een bijzondere manier aangelicht en duiken poëtische regels en spreuken op in het donker. Onlangs hebben de gemeente Rotterdam en CBK Rotterdam samen een routekaart gemaakt, die je langs deze nachtelijke highlights in de stad voert. Dus heb je na een warme zwoele zomeravond nog zin om in het donker langs al dit moois te wandelen? Zorg dan dat je deze plattegrond op zak hebt! De kaart is verkrijgbaar bij Rotterdam Tourist Information. bkor.nl

Tot en met 16 september zie je in TENT de tentoonstelling Solid, Liquid, Vapour, de eerste grote solotentoonstelling van de Rotterdamse kunstenaar Esther Kokmeijer. De tentoonstelling staat in het teken van water. Esther laat bestaand en nieuw werk zien, waaronder een iglo van airconditioners en een regenkapel van zout.

Esther neemt ons mee in haar observaties over de mens en zijn natuurlijke omgeving. De tentoonstelling gaat over de wonderlijke en soms paradoxale relatie tussen de drie toestanden die water (H2O) kan aannemen: vast, vloeibaar en gas: Solid, Liquid, Vapour. www.tentrotterdam.nl

Sculpture International Rotterdam, het internationale kunstprogramma van CBK Rotterdam voor kunst in de buitenruimte, breidt zijn programma uit naar Rotterdam Zuid. De eerste stap was de verplaatsing van het kunstwerk The Idler’s Playground van de kunstenaar Cosima von Bonin van het centrum naar het begin van de Putselaan – precies tussen de Afrikaanderwijk, Bloemhof en de Tarwewijk in. Behalve dit kunstwerk verhuisden nóg drie beelden naar Zuid: The Husband of the Doll van Thom Puckey, Monsieur Jacques van Oswald Wenckebach en De Knoop van Shinkichi Tajiri verruilden de Coolsingel voor de binnentuin van Cultuurwerkplaats Tarwewijk. sculptureinternationalrotterdam.nl

Esther-Kokmeijer in 2015 • /estherkokmeijer.nl

Foto’s Aad Hoogendoorn

Foto Theo Huijgens

4786CBK advertentie.indd 1

24-04-18 09:44