KOMIKS HISTORYCZNY
No11 / 2011
JUŻ JESIENIĄ NUMER DWUNASTY, A W NIM:
39 PLN
11
No 2011
KOMIKS W EUROPIE ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ
DOFINANSOWANO ZE ŚRODKÓW MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO
KOMIKS W EUROPIE ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ
SPIS TREŚCI
4-7 CZECHY
8-11 KOMIKS
12-14 SŁOWACJA
15-17 KOMIKS
18-19 LITWA
20-21 ŁOTWA
1
22-23 KOMIKS
24-27 ESTONIA
28-31 KOMIKS
32-36 UKRAINA
37-43 KOMIKS
44-49 ROSJA
50-51 KOMIKS
52-54, 59-61 WĘGRY
55-58 KOMIKS
62-65 RUMUNIA
66-69 KOMIKS
70-73 WYWIAD
74-77 SŁOWENIA
78-79 KOMIKS
80-81 SERBIA
82-87 KOMIKS
88-91 BOŚNIA I HERCEGOWINA
92-93 KOMIKS
94-97 MACEDONIA
98-101 GRECJA
102-105 WYWIAD
106-109 RECENZJE
110-112 LISTA NOWOŚCI
RYSUNKI
TOMASZ NIEWIADOMSKI SCENARIUSZ
GRZEGORZ JANUSZ
2
RATMAN SPOTYKA SZWEJKA
CZEŚĆ!
DRODZY CZYTELNICY,
MACIE PRZED SOBĄ OD DAWNA ZAPOWIADANY (I – MAMY NADZIEJĘ – OCZEKIWANY) NUMER POŚWIĘCONY KOMIKSOGRAFIOM ŚRODKOWO- I WSCHODNIOEUROPEJSKIM, A JEDNOCZEŚNIE NUMER, JAKIEGO SIĘ NIE SPODZIEWALIŚCIE (GDYŻ – TAK JAK DO PEWNEGO STOPNIA MY – NIE MOGLIŚCIE PRZEWIDZIEĆ TAK NAGŁEJ PRZEMIANY). ZESZYTY KOMIKSOWE, KTÓRE TRZYMACIE W RĘKACH, SĄ JESZCZE BARDZIEJ MIĘDZYNARODOWE NIŻ POPRZEDNIE Z TEGO WZGLĘDU, ŻE NIE DA SIĘ – NASZYM ZDANIEM – PISAĆ W SPOSÓB PRZEKONUJĄCY O DZIEJACH SCEN KOMIKSOWYCH POSZCZEGÓLNYCH KRAJÓW, NA KTÓRE SKŁADAJĄ SIĘ NIERZADKO CIĘŻKIE DOŚWIADCZENIA, NIE BĘDĄC ICH BEZPOŚREDNIM ŚWIADKIEM I UCZESTNIKIEM. STĄD NASZA PROŚBA DO PRZYJACIÓŁ Z ZAGRANICY (CZYŻ NIE BRZMI TO SOCJALISTYCZNIE?) I ICH NIEOCENIONA POMOC W REALIZACJI NASZEGO NIEŁATWEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA. DOŁOŻYLIŚMY WSZELKICH STARAŃ, BY TEKSTY I KOMIKSY ZGROMADZONE W NINIEJSZYM NUMERZE MÓC NAZWAĆ REPREZENTACYJNYMI. CHOĆ PRZYZNAJEMY SZCZERZE – NIE DO WSZYSTKICH KRAJÓW UDAŁO NAM SIĘ DOTRZEĆ, NIE WSZYSCY WSPÓŁPRACOWNICY BYLI W STANIE WYWIĄZAĆ SIĘ ZE SWYCH ZOBOWIĄZAŃ, NATOMIAST TEKSTY DRUKOWANE PRZEZ NAS CZASAMI NOSZĄ PIĘTNO SUBIEKTYWIZMU. JAK TO W ŻYCIU. Z CAŁOŚCI MATERIAŁU, KTÓRY UDAŁO NAM SIĘ ZGROMADZIĆ, WYŁANIA SIĘ OBRAZ DYNAMICZNYCH PRZEMIAN, DRAMATYCZNYCH ZWROTÓW I TYTANICZNEJ PRACY NIEKTÓRYCH UCZESTNIKÓW KOMIKSOWYCH SCEN Z KRAJÓW BLISKIEJ NAM CZĘŚCI EUROPY. KROPLE KOMIKSU POWOLI DRĄŻĄ SKAŁY KULTURY I – CO CIESZY – POLSKA NA TYM TLE WCALE NIE WYGLĄDA ŹLE. ZA NOWY PROJEKT GRAFICZNY MAGAZYNU ODPOWIADA DENNIS WOJDA, KTÓREMU PRAGNIEMY W TYM MIEJSCU SERDECZNIE PODZIĘKOWAĆ ZA WŁOŻONY W NASZ PROJEKT WYSIŁEK I ZA REZULTAT, KTÓRY – NASZYM ZDANIEM – PO PROSTU ZWALA Z NÓG. BEZ SMUTKU ŻEGNAMY WIĘC POPRZEDNI, AMATORSKI LAYOUT, TOWARZYSZĄCY NAM PRZEZ SIEDEM LAT, ALE KTÓRY ZDECYDOWANIE WYMAGAŁ GRUNTOWNEJ PRZEBUDOWY (SZKODA ZRESZTĄ, ŻE NIE MOGŁO DO NIEJ DOJŚĆ JUŻ PRZY POPRZEDNIM NUMERZE NASZEGO PISMA...). PO RAZ KOLEJNY PRZEKONALIŚMY SIĘ TEŻ, ŻE ROZWÓJ SZTUKI W NASZYM KRAJU – PODOBNIE ZRESZTĄ JAK W WIELU KRAJACH REGIONU, CO MOŻNA WYCZYTAĆ TU I ÓWDZIE POMIĘDZY WIERSZAMI W PUBLIKOWANYCH TEKSTACH – JEST BARDZO UTRUDNIONY BEZ MECENATU (TO DOTACJA, ZDOBYTA WYSIŁKIEM NASZEGO WYDAWCY, UMOŻLIWIŁA NAM TEN WIZUALNY „SKOK DO PRZODU”), CO BUDZI W NAS ZARÓWNO WDZIĘCZNOŚĆ, JAK I NIEPOKÓJ. TAK CZY INACZEJ – MAMY NADZIEJĘ, ŻE NOWE WCIELENIE ZESZYTÓW BĘDZIE SIĘ WAM PODOBAŁO. ŻYCZYMY MIŁEJ LEKTURY MICHAŁ BŁAŻEJCZYK I MICHAŁ TRACZYK
3
magazyn o komiksach, numer 11, czerwiec 2011 KONTAKT redakcja@zeszytykomiksowe.org WWW zeszytykomiksowe.org ZESZYTY KOMIKSOWE
REDAGUJĄ Michał Błażejczyk i Michał Traczyk PROJEKT GRAFICZNY I SKŁAD Dennis Wojda (DENNISSIMO.COM) RYSUNKI NA OKŁADCE Andras Baranyai (ANDRASBARANYAI.COM) KOREKTA Martyna Pakuła WYDAWCA Centrala (CENTRALA.ORG.PL) Fundacja Tranzyt (FUNDACJA-TRANZYT.BLOGSPOT.PL) DODATKOWE PODZIĘKOWANIA DLA Centrali, Timofa i Ani NAKŁAD 600 ISSN 1733-3008 DRUK MJP Drukarnia (MJP.EU) DOFINANSOWANO ZE ŚRODKÓW MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO. WSZYSTKIE ILUSTRACJE SĄ WŁASNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ ICH AUTORÓW. REDAKCJA ZASTRZEGA SOBIE PRAWO DO DOKONYWANIA SKRÓTÓW W NADESŁANYCH MATERIAŁACH. PRZEDRUKI WYŁĄCZNIE ZA ZGODĄ REDAKCJI.
CZECHY
KOMIKSOWE ODRODZENIE NA SPOSÓB
CZESKI
DO POCZĄTKU LAT CZTERDZIESTYCH XX WIEKU ROZWÓJ KOMIKSU W CZECHACH PRZEBIEGAŁ RÓWNOLEGLE W STOSUNKU DO RESZTY EUROPY. POWSTANIE WCZESNYCH FORM KOMIKSOWYCH W POŁOWIE XX WIEKU BYŁO ŚCIŚLE ZWIĄZANE Z ROZWOJEM TWÓRCZOŚCI HUMORYSTYCZNEJ I SATYRYCZNEJ, A TAKŻE Z POJAWIENIEM SIĘ LITERATURY I MAGAZYNÓW DLA DZIECI. TOMÁŠ PROKŮPEK ANITA JÓŹWIAK TEKST
po zakończeniu wojny w maju 1945 roku nowocześnie rozumiany komiks przeżywał WYCH, KTÓRY SKODYFIKOWAŁ NIEMIECKI rozkwit. Został on jednak zakończony wraz ARTYSTA WILHELM BUSCH – CZYLI z dojściem do władzy komunistów w lutym RYSUNKÓW OPATRZONYCH KRÓTKIMI 1948 roku. W pierwszej połowie lat pięćdzieRYMOWANYMI (RZADZIEJ PROZATORSKIsiątych z czeskich czasopism całkowicie znikMI) KOMENTARZAMI. Pierwsza znana czeska nęły serie, w których wykorzystywano dymki. próba wykorzystania W kolejnych latach nowoczesnej formy ich powrót następoO AUTORZE komiksu z dymkami wał bardzo powoli Ur. w 1975 r., z wykształcenia architekt. Współzałoprzypada na rok i był ściśle związany życiel (razem z Tomášem Kučerovským) magazynu 1906, a pierwsza wy- AARGH! w 2000 r. Od 2010 r. pracuje jako badacz z magazynami dla na Uniwersytecie Palackim w Ołomuńcu. Publicysta dzieci i młodzieży. raźniejsza fala twokomiksowy, autor scenariuszy, organizator wystaw, rzonych w Czechach okazjonalnie - rysownik. Jego krótkie formy komikDo dalszekomiksów tego włago politycznego i sposowe były publikowane w wielu krajach Europy Wschodniej i nagrodzone m.in. pierwszą nagrodą łecznego poluźnienia śnie typu pojawiła na MFKiG w Łodzi w 2008 r., zaś jego teksty teoresię w drugiej połowie tyczno-komiksowe - w Czechach, Polsce (ZK) i USA doszło pod koniec lat dwudziestych XX (International Journal of Comic Art). Współautor lat sześćdziesiątych. antologii wczesnych pasków Ondřeja Sekory, rewieku. W roku 1927 W historii czeskiego daktor antologii współczesnego komiksu czeskiego powstało pierwsze komiksu okres ten (Generace nula), współautor monografii Káji Saudka czeskie czasopismo jest kojarzony przede i Planety Eden. komiksowe pod wszystkim z Káją tytułem Koule Saudkiem (ur. 1935), [Kula], którego celem było przede wszystkim który zasłynął jako twórca kilku nowatorskich, prezentowanie twórczości artystów rodzipopularnych serii dla dorosłych czytelników mych. Jednak jego koncept jawił się jako zbyt i na długi czas stał się ikoną komiksu czeskiego. nowoczesny i wkrótce zaprzestano wydawaW sierpniu 1968 roku Praska nia magazynu. Wiosna została zakończona poprzez wkroDo końca lat trzydziestych czenie do Czechosłowacji wojsk Układu w czeskich obrazkowych historiach przeważał model Buschowski. Rozwój T. PROKŮPEK bardziej progresywnych prac z dymkami gwałtownie przerwała na Warszawskiego. Komunistyczny reżim w ciąpoczątku lat czterdziestych II wojna światogu trzech lat szybko odzyskał kontrolę nad wa. W krótkim okresie relatywnego spokoju społeczeństwem, którą udało się, co prawda W TYM CZASIE CZESCY TWÓRCY WYKO-
RZYSTYWALI MODEL HISTORII OBRAZKO-
z coraz większymi trudnościami, utrzymać aż do końca lat osiemdziesiątych. Obok komiksów wydawanych oficjalnie – przede wszystkim nijakich, nierzadko propagujących oficjalną ideologię serii – w czeskim środowisku od końca lat siedemdziesiątych zaczęły pojawiać się także alternatywne, podziemne publikacje. Część z nich przygotowywano z inicjatywy nowo powstających klubów SF, z ambicją wprowadzenia do Czech nieobecnego wcześniej zachodniego mainstreamu komiksowego. Równolegle próbowano tworzyć komiksy o charakterze eksperymentalnym, pozostające pod wpływem amerykańskiego undergroundu i tematów z obszaru francuskojęzycznego.
le bardziej otwarta. Sporo dotychczasowych autorytetów – ludzi, którzy wcześniej znajdowali się na szczycie (często z niewiadomych przyczyn) – nie mogło się odnaleźć w nowej sytuacji. Na kluczowych pozycjach wkrótce pojawiły się gotowe do działania i zdolne (czasem bez skrupułów) osoby, które w większości nie przekroczyły jeszcze lat czterdziestu. Ten proces zachodził również w sferach twórczych – w sztuce czy w architekturze wspięli się na
GENERACJA 89 Upadek komunizmu w listopadzie 1989 roku był momentem przełomowym – rozwiązaniu uległo wiele dotychczasowych zależności,
„KÁJA SAUDEK (UR. 1935) NA DŁUGI CZAS STAŁ SIĘ IKONĄ KOMIKSU CZESKIEGO.” spontanicznie rodziły się nowe, a hierarchia społeczna stała się o wie-
Ilustracja Kája Saudek
4
TŁUMACZENIE
GRECJA
KOMIKS – GRECKIE SŁOWO, ALE CZY GRECKI ŚWIAT?
ETYMOLOGIA SŁOWA „KOMIKS” POKAZUJE ZWIĄZEK TEGO MEDIUM Z GRECKĄ MYŚLĄ FILOZOFICZNĄ. ANGIELSKIE SŁOWO „COMIC” POCHODZI Z JĘZYKA GRECKIEGO I ZNACZY: ZABAWNY, GROTESKOWY, ŻARTOBLIWY (MARTINIDIS: 113). W SŁOWIE TYM ZBIEGAJĄ SIĘ I SPLATAJĄ POJĘCIA „ŚMIECH” I „HUMOR”. EVANGELIA MOULA ALEKSANDRA BORYCZKA 98
KOMIZM MOŻE WYWOŁYWAĆ ODRUCH
„PREHISTORIA” KOMIKSÓW W GRECJI
Po raz pierwszy komiksy zaczęły pojawiać się POCIESZENIE, ROZŁADOWUJE NAPIĘCIE w prymitywnej formie w greckich czasoI ŁAGODZI CODZIENNY STRES (PANKSEPP). pismach w pierwszej dekadzie XX wieku Jednakże może on być również źródłem (Kassis: 79-88). W latach sześćdziesiątych humoru, rozumianego jako jedna z intelektuopublikowano dzieło znanego poety Nicka alnych kompetencji Gatsosa Dziecko człowieka, która z komiksami, które O AUTORCE ewoluuje z wiekiem stanowiło oryginalną Ur. w roku 1966. Licencjat z archeologii, magiste(Moula, Komiksy…). rium z pedagogiki i doktorat z literatury dziecięcej. krytykę opowieKomizm, Nauczycielka filologii w szkole średniej. Interesuje ści obrazkowych się badaniami literatury, a w szczególności ideologią będący narzędziem i potwierdzało i stereotypami oraz komiksem, albo jako narzędziem humoru, podsycał powszechnie edukacyjnym, albo jako medium artystycznym. i karmił talent Arypanującą opinię, że stofanesa, nestora są one wytworem komedii antycznej, który w swych dziełach kultury masowej („Jestem głupiutkim i mało odzwierciedlał rzeczywistość i odwoływał inteligentnym chłopcem, nazywają mnie się do polityki w sposób prowokacyjny. urwipołeć, a moją najświętszą zasadą jest Jorge z Burgos, mrukliwy i posępny mnich czytać komiksy w każdą sobotę”; zob. Blow z powieści Imię róży, odkrył zaginione dzieło light air...). W latach osiemdziesiątych ukazało Arystotelesa o śmiechu, uważanym za dzieło się zaledwie kilka opowieści obrazkowych, szatana, i mordował wszystkich, którzy byli a wśród nich wyjątkowe i nie mające na tropie tej księgi. Pomimo tego, iż Grecja precedensu adaptacje dzieł Arystofanesa uważana jest za kolebkę komizmu, dużo (Apostolidesa-Akokalidesa), które sprzedały czasu musiało upłynąć, by na nowo zagościł się w nakładzie ponad siedmiuset tysięcy w tym kraju. Dopiero od niedawna komiksy egzemplarzy i zostały przetłumaczone na odzyskały w Grecji zasłużoną popularność, wiele języków. Kolejne znaczące wydarzenie porównywalną do przypadającej w udziale w historii komiksów nastąpiło w roku 1983, greckim klasykom. Do tej pory, przez wzgląd gdy Eugene Trivias (scenariusz) i Nick Marona klasyków właśnie, niesłabnącym zaintereulakis (ilustracje) stworzyli komiks Frutopia, sowaniem cieszyły się tutaj studia filozoficzne, który został sfilmowany i zyskał rzesze fanów. a w kulturze kraju słowo pisane górowało W tym samym czasie powstały pierwsze konad obrazem i podejrzliwie przyglądano się miksy dla dorosłych (m.in. Coloubra, Mamut, nowoczesnym ekspresjom artystycznym. Te Zielony kot, Antidotum), ale prawdziwymi niesprzyjające czynniki przez długi czas nie kamieniami milowymi były kolejne numery pozwalały komiksom w Grecji rozkwitnąć. magazynu Babel, który greckiej publiczności FIZJOLOGICZNY – ŚMIECH, KTÓRY DAJE
TŁUMACZENIE
pozwolił poznać wielu wspaniałych artystów, np. Arkasa, Soloupa, Spyrosa Derveniotisa, Petrosa Zervosa i Syprosa Verykiosa, do dziś obecnych na greckiej scenie artystycznej. W latach dziewięćdziesiątych większość komiksów dostępnych w Grecji publikowały wydawnictwa: Terzopoulos (Disney), Babel, Mamouth i Modern Times; tylko nieliczne prace były autorstwa Greków. W 1994 roku redakcja czasopisma Neo Epipedo [Nowy poziom] zorganizowała pierwszy festiwal komiksów (Panhellenic Comic Festival). Dwa lata później narodził się międzynarodowy festiwal komiksów Babel, najważniejsze wydarzenie cykliczne kolejnych lat. Najważniejsze komiksy, które pojawiły się w Grecji w latach dziewięćdziesiątych, stworzyli Loenardos (Parias, Złomowisko), Soloup (Człowiek-wilk) oraz Kalaitzis i Vanellis (autorzy scenariusza) i Derveniotis (rysownik) (Fanouris Aplas). Niestety zabrakło mediów, w których artyści mogliby prezentować swój dorobek. Festiwal Babel, łamy rzadkich wydań Para Pende [Na
pięć minut przed] i sporadycznie publikowanych kolejnych numerów kiepskiej jakości pisemek dla fanów stanowiły jedyne dostępne dla artystów tworzących komiksy schronienie. Lata dziewięćdziesiąte były okresem dojrzewania komiksów na greckiej scenie artystycznej (Bokis).
KOMIKSY GRECKIE NA POCZĄTKU NOWEJ ERY – MILENIUM Każdy, kto usiłuje odtworzyć długą historię jakiegoś zjawiska, bez względu na to, co jest poddane owej retrospekcji, wie, że jego zamierzenie jest prawie niewykonalne, z góry skazane na porażkę. Biorąc pod uwagę fakt, że rozkwit komiksów w Grecji przypada na poprzednią dekadę, próba prześledzenia losów tej sztuki wydaje się bardzo trudna. Wobec tego przedstawiony tutaj zapis dziejów greckich komiksów będzie bardziej wnikliwy i subiektywny niż kompletny i wszechstronny (przepraszam autorów, których tutaj pominę…). W ciągu ostatniego dziesięciolecia, dzięki Internetowi oraz przedsiębiorczym inicjatywom samofinansowania wydań komiksów, które zalały grecki rynek, medium komiksowe odnotowało w Grecji gwałtowny wzrost popularności. Współczesne komiksy greckie poruszają wiele kontrowersyjnych tematów z życia codziennego, społecznego i kulturowego (np. Długotrwały pokój Derveniotisa, Big Brother Soloupa), oraz odkrywają krajobraz kraju i interpretują go w sugestywny sposób (Nie chcę marzyć Verykiosa). W zapomnienie odchodzi przekonanie, że komiksy są młodzieżowym środkiem wyrazu, który bagatelizuje
Ilustracja Kambadais
TEKST
LISTA NOWOŚCI
LISTA NOWOŚCI SIERPIEŃ 2010 – KWIECIEŃ 2011
110
TEKST
TOMASZ KONTNY
ALBUMY I ZESZYTY KOMIKSOWE
Chopin New Romantic, różni
Jeż Jerzy na urwanym filmie,
Jeż Jerzy tom 6: In vitro, Rafał
Komiksowe Hity zeszyt 4:
Między dniem a snem
A gdyby Chopin żył w naszych
autorzy, Kultura Gniewu,
różni autorzy, Egmont Polska,
Skarżycki (sc.), Tomasz Lew
Wiedźmin. Racja stanu, część 1,
w Wilanowie tom 2, Ewa
czasach?, różni autorzy,
XII 10, 148 ss., 160 x 230 mm
III 11, 80 ss., 210 x 297 mm
Leśniak (rys.), Egmont Polska,
Michał Gałek (sc.), Arkadiusz
Karska (sc.), Sławomir Kiełbus
III 11, 56 ss., 210 x 297 mm
Klimek, Łukasz Poller (rys.),
(rys.), MAAR Marzena
Egmont Polska, IV 11, 52 ss.,
J. Bachan, IV kwartał 10,
170 x 260 mm
40 str., 210 x 290 mm
Europejska Fundacja Kultury Chwała zwycięzcom. Nieznani
Jeż Jerzy tom 0: Dokument,
bohaterowie powstania
Rafał Skarżycki (sc.), Tomasz
Jeż Jerzy tom 7: Człowiek
Antologia memoria Janusza
wielkopolskiego, Piotr Wierzba
Lew Leśniak (rys.), Egmont
z blizną, Rafał Skarżycki (sc.),
Christy, różni autorzy,
(sc.),Maciej Klim (rys.), Albus,
Polska, III 11, 56 ss.,
Tomasz Lew Leśniak (rys.),
Konstrukt nr 1, Jakub Kijuc (sc.
Monte Cassino tom 2, Zbigniew
Stowarzyszenie Twórców
IX 10, 32 ss., 210 x 297 mm
210 x 297 mm
Egmont Polska, III 11, 48 ss.,
i rys.), Małgorzata Pomian (rys.),
Tomecki (sc.), Gabriela Becla
210 x 297 mm
Czarna Materia, XI 10, 44 ss.,
(rys.), Stowarzyszenie Pokolenie,
170 x 260 mm
I 11, 128 ss., 210 x 290 mm
Miejskiej, XII 10, 212 ss.
„Contur”, X 10, 44 ss., Cichociemni z „Ospy”,
Jeż Jerzy tom 1: Nie dla dzieci,
Wojciech Birek (sc.), Mikołaj
Rafał Skarżycki (sc.), Tomasz
Kajtek, Koko i inni, Janusz
Biocosmosis: Emnisi. Antologia
Birek (rys.), Instytut Pamięci
Lew Leśniak (rys.), Egmont
Christa (sc. i rys.), Egmont
Konstrukt nr 2, Jakub Kijuc (sc.
Na wypadek wszelki woda,
tom 3, Edvin Voliński (sc.),
Narodowej, 2010, 68 ss.,
Polska, III 11, 48 ss.,
Polska, X 10, 240 ss.,
i rys.), Czarna Materia, I 11,
soda i Bąbelki (oraz Kudłaczki),
Nikodem Cabała (rys.),
210 x 290 mm
210 x 297 mm
170 x 260 mm
44 ss., 170 x 260 mm
Tadeusz Baranowski (sc. i rys.),
City Stories tom 6, różni
Jeż Jerzy tom 2: Wróg publiczny,
Kajtek i Koko w Londynie,
Kroniki epizodów wojennych
autorzy, Studio Mamut, X 10,
Rafał Skarżycki (sc.), Tomasz
Janusz Christa (sc. i rys.),
tom 2: Pierwsi w boju, Mariusz
176 ss., 190 x 240 mm
Lew Leśniak (rys.), Egmont
Egmont Polska, II 11,
Wójtowicz-Podhorski (sc.),
Planeta robotów, Maciej
Polska, III 11, 48 ss.,
192 ss., 170 x 260 mm
Jacek Przybylski (rys.), VIII 10,
Parowski (sc.), Jacek
52 ss., 210 x 297 mm
Skrzydlewski (rys.), Ongrys,
160 x 240 mm
Pro Arte, X 10, 40 ss., 210 x 297 mm Bler tom 1: Lepsza wersja życia,
Ongrys, X 10, 96 ss.,
Rafał Szłapa (sc. i rys.), Blik Studio, X 10, 48 ss.,
Dogmat tom 2: Si Deus pro
210 x 297 mm
nobis..., Łukasz Chmielewski
210 x 297 mm Kamień Przeznaczenia tom 1,
220 x 296 mm
X 10, 48 ss. (wydanie
(sc.), Piotr Białczak (rys.), Studio
Jeż Jerzy tom 4: Ścigany,
Tomasz Kleszcz (sc. i rys.),
Mały Książę, Jurand Pawłowski
ekonomiczne), 72 ss. (wydanie
Chaos w mojej głowie, Paweł
Domino Sp. z o.o., X 10, 64 ss.,
Rafał Skarżycki (sc.), Tomasz
Wydawnictwo Roberta Zaręby,
(sc. i rys.), Ibis, II 11, 64 ss.,
kolekcjonerskie), 220 x 296 mm
Prystupa (sc. i rys.), Caramba,
210 x 297 mm
Lew Leśniak (rys.), Egmont
IV 11, 120 ss., 176 x 250 mm
165 x 245 mm
X 10, 104 ss., 210 x 297 mm
Posłannictwo Rozalii
Polska, III 11, 48 ss., (wydanie Dziewczyny też rysują komiksy!,
rozszerzone: 64 ss.),
Katalog wystawy konkursowej
Miasto Komiksów 2010
Celakówny, Piotr Kaczmarek
Chopin na weselu w Żychlinie,
różni autorzy, Stowarzyszenie
210 x 297 mm
21. Międzynarodowego
Historie bez dymków, różni
(sc. i rys.), Wydawnictwo Sióstr
czyli Fryderyka przygody na
Arteria, IX 10, 42 ss.,
Festiwalu Komiksu i Gier
autorzy, Miejski Dom Kultury
Loretanek, XII 10, 48 ss.,
mniej poważną nutę, Szymon
150 x 210 mm
Jeż Jerzy tom 5: Ziom, Rafał
w Łodzi, różni autorzy,
w Stalowej Woli, IV kwartał
210 x 297 mm
Skarżycki (sc.), Tomasz
Stowarzyszenie Twórców
2010, 80 ss., 176 x 250 mm
Adamus (sc.), Paweł Kędzierski (rys.), Starostwo Powiatowe
Funky Koval tom 1: Bez
Lew Leśniak (rys.), Egmont
„Contur”, X 10, 172 ss.,
Prosiacek 1990-2010, Krzysztof
w Koninie, IX 10, 24 ss.,
oddechu, Maciej Parowski,
Polska, III 11, 48 ss., (wydanie
160 x 240 mm
Owedyk (sc. i rys.), Kultura
210 x 210 mm
Jacek Rodek (sc.), Bogusław
rozszerzone: 64 ss.),
Gniewu, X 10, 262 ss.,
Polch (rys.), Prószyński i S-ka,
210 x 297 mm
200 x 265 mm
III 11, 52 ss., 210 x 290 mm
LISTA NOWOŚCI
O AUTORZE Scenarzysta komiksowy i dramatopisarz. Współtwórca i wydawca Opowieści tramwajowych. Komiksy do jego scenariuszy gościły m.in. w antologiach W sąsiednich kadrach i Powstanie ’44, magazynach Karton, Chichot i Maszin a także w Gazecie Wyborczej i Wysokich Obcasach.
Red Dada, Katarzyna Wasylak
Strefa Komiksu nr 17:
Trudne początki, Wojciech
Wykolejeniec, Grzegorz Janusz
Biblioteka Komiksu nr 2:
Biblioteka Komiksu nr 8:
(sc. i rys.), Studio JG, II 11, 256
Triumwirat tom 3, Robert
Streich (sc.),Tomasz
(sc.), Berenika Kołomycka (rys.),
Alex Novak: Ragon cz. 2,
Alex Novak: Katedra cz. 2,
ss., 148 x 210 mm
Zaręba (sc.), Zygmunt Similak
Kwiatkowski (rys.), Forza
Taurus Media, X 10, 64 ss.,
Mirosław Sojnowski (sc. i rys.),
Mirosław Sojnowski (sc. i rys.),
(rys.), Wydawnictwo Roberta
Cuiavia, II 11, 22 ss.,
210 x 297 mm
ArtGraphic, 2010, 32 ss.,
ArtGraphic, 2011, 32 ss.,
Samolot, Daniel Gizicki (sc.),
Zaręby, XII 10, 44 ss.,
247 x 173 mm
148 x 210 mm
148 x 210 mm
Marek Lachowicz (rys.), Timof
210 x 297 mm
Wyzwolenie? 1945, Sławomir Tytus, Romek i A’Tomek
Zajączkowski (sc.), Krzysztof
Biblioteka Komiksu nr 3:
Biceps nr 1, różni autorzy, ATY
Strefa Komiksu nr 18: Mrok
księga 25: Wyprawa po
Wyrzykowski (rys.), Instytut
Alex Novak: Ragon cz. 3,
Wydawnictwo, X 10, 40 ss.,
tom 2: Krwawe żniwo, Robert
owoce chichotu, Henryk
Pamięci Narodowej, XI 10,
Mirosław Sojnowski (sc. i rys.),
160 x 230 mm
Sceny z życia murarza, Jerzy
Zaręba (sc.), Nikodem Cabała,
Jerzy Chmielewski (sc. i rys.),
82 ss., 210 x 297 mm
ArtGraphic, 2010, 32 ss.,
Szyłak (sc.), różni rysownicy,
Artur Chochowski, Zygmunt
Egmont, IV 11, 48 ss.,
Timof Comics, X 10, 80 ss.,
Similak, Tomasz Kleszcz (rys.),
234 x 165 mm
210 x 280 mm
Wydawnictwo Roberta Zaręby,
Comics, IX 10, 8 ss., 148 x 210 mm
IV 11, 52 ss., 210 x 297 mm Scientia Occulta, Robert
148 x 210 mm Zakazany owoc i bracia
Binio Bill – ... i Gwiazdy, różni autorzy, III 11, 16 ss.,
Kowalscy w jednym, Dariusz
Biblioteka Komiksu nr 4:
Tytus, Romek i A’Tomek-
Palinowski (sc. i rys.), Kultura
Alex Novak: Ragon cz. 4,
176 x 250 mm Człowiek bez szyi nr 1, Rafał
Księga 80-lecia, Henryk Jerzy
Gniewu, X 10, 134 ss.,
Mirosław Sojnowski (sc. i rys.),
Sienicki (sc.), Łukasz Okólski
Sprane dżinsy i sztama,
Chmielewski (sc. i rys.), Egmont
200 x 265 mm
ArtGraphic, 2010, 32 ss.,
Kołsut, Adam Czernatowicz
(rys.), Mroja Press, IV 11,
Jarosław Płóciennik (sc.),Paweł
Polska, X 10, 200 ss.,
148 x 210 mm
(sc.), Biram Ba, Igor Wolski,
124 ss., 220 x 165 mm
Płóciennik (rys.), Timof Comics,
170 x 260 mm
Strefa Komiksu nr 15: Laleczki,
Żubr Żorż, Tomasz Samojlik (sc. Biblioteka Komiksu nr 5:
Półka, IV 11, 32 ss.,
Wilq Superbohater nr 15:
PAN, X 10, 32 ss.,
Koval Junior i inne historie,
176 x 250 mm
148 x 210 mm
Mirosław Sojnowski (sc. i rys.),
Daniel Gizicki, Ireneusz
Tainted, Bartosz Sztybor (sc.),
Siedem dziur dla kominiarza,
Mazurek, Bartosz Sztybor
Piotr Nowacki (rys.), Mroja
Bartosz Minkiewicz, Tomasz
(sc.), Maciej Pałka (sc. i rys.),
Press, IX 10, 60 ss.,
Minkiewicz (sc. i rys.), BM
MAGAZYNY I ZINY
Wydawnictwo Roberta Zaręby,
148 x 210 mm
Vision, IX 10, 40 ss.,
Analna wiosna, Ojciec Rene
210 x 297 mm
X 10, 68 ss., 165 x 240 mm
Kajetan Wykurz (rys.), Dolna
i rys.), Zakład Badań Ssaków
IX 10, 104 ss., 170 x 240 mm
To doprawdy kiepska sprawa, Strefa Komiksu nr 16: W cieniu
kiedy Bestia się pojawia,
Wilq Superbohater nr 16:
ArtGraphic, 2010, 32 ss.,
Człowiek bez szyi nr 2, Rafał
148 x 210 mm
Kołsut, Adam Czernatowicz
(sc. i rys.), X 10, 32 ss.,
Biblioteka Komiksu nr 6:
Kwiecień (rys.), Dolna Półka,
148 x 210 mm
Zimowa opowieść i inne,
IV 11, 32 ss., 176 x 250 mm
(sc.), Jacek Kuziemski, Tomasz
Mirosław Sojnowski (sc. i rys.),
gwiazdy, Zygmunt Similak (sc.
Tadeusz Baranowski (sc. i rys.),
Vendetta Brutto, Bartosz
Biblioteka Komiksu nr 1:
ArtGraphic, 2010, 32 ss.,
Demland tom 1: Brak
i rys.), Wydawnictwo Roberta
Ongrys, X 10, 48 ss (wydanie
Minkiewicz, Tomasz
Alex Novak: Ragon cz. 1,
148 x 210 mm
zrozumienia dla realizmu, Jakub
Zaręby, XII 10, 56 ss.,
ekonomiczne), 64 ss. (wydanie
Minkiewicz (sc. i rys.), BM
Mirosław Sojnowski (sc. i rys.),
210 x 297 mm
kolekcjonerskie), 220 x 296 mm
Vision, XII 10, 40 ss.,
ArtGraphic, 2010, 32 ss.,
Biblioteka Komiksu nr 7:
Demland, X 10, 48 ss.,
210 x 297 mm
148 x 210 mm
Alex Novak: Katedra cz. 1,
176 x 250 mm
Dębski (sc.), różni rysownicy,
Mirosław Sojnowski (sc. i rys.), ArtGraphic, 2011, 32 ss., 148 x 210 mm
111
LISTA NOWOŚCI
112
Demland tom 2:
Karton nr 5, różni autorzy,
Och! przygody gentlemańskiego
Wyprawa na Punkt G,
Anatomia Fantastyki tom 15:
Leksykon polskich bohaterów
Niepojmowanie mangi, Jakub
WAP-HR, X 10, 40 ss.,
barbarzyńcy, Jacek Kuziemski
Katarzyna Szaulińska (sc. i rys.),
Seryjne oblicza zła, Radosław
i serii komiksowych, Adam
Dębski (sc.), różni rysownicy,
170 x 240 mm
(sc. i rys.), X 10, 28 ss.,
II 11, 12 ss., 148 x 210 mm
Swółł, Gdański Klub Fantastyki,
Rusek, Centrala, X 10, 320 ss.,
IV kwartał 2010, 120 ss.
216 x 254 mm
Demland, III 11, 48 ss., 176 x 250 mm Giełda komiksów nr 6, Taurus
176 x 250 mm Karton nr 6, różni autorzy, WAP-HR, III 11, 40 ss.,
Oi! Komiks, Lipa (sc. i rys.),
(sc.), Otusiunio (rys.), IX 10,
Antologia tekstów 10.
Mistrzowie polskiego komiksu,
170 x 240 mm
Olifant Records, II 11, 32 ss.,
32 ss., 148 x 210 mm
Sympozjum Komiksologicznego,
Stowarzyszenie Twórców
Stowarzyszenie Twórców
„Contur”, X 10, 24 ss.,
Veronique: Skrzynka Prawdy,
„Contur”, X 10, 136 ss.,
160 x 240 mm
210 x 290 mm
Media, X 10, 56 ss., 148 x 210 mm GTP nr 5, różni autorzy, GTP,
Veronique, Piotr Szreniawski
148 x 210 mm Kolektyw nr 7, różni autorzy, Dolna Półka, X 10, 96 ss.,
Prawda o dzikim zachodzie,
różni scenarzyści, Otusiunio
176 x 250 mm
Sławomir Lewandowski
(rys.), IV 11, 40 ss.,
(sc. i rys.), IV 11, 36 ss.,
148 x 210 mm
X 10, 36 ss., 148 x 210 mm Kolektyw nr 8, różni autorzy, GTP nr 6, różni autorzy, GTP,
Dolna Półka, IV 11, 96 ss.,
III 11, 36 ss., 148 x 210 mm
176 x 250 mm
Hałabała – gazetka
Księżniczka, Edyta Bystroń
z komiksami, różni autorzy,
(sc. i rys.), 18 ss., XI 10,
III 11, 32 ss., 148 x 210 mm
148 x 210 mm
176 x 250 mm
Czas na komiks, Timof i cisi wspólnicy + BWA Jelenia Góra
Zeszyty Komiksowe nr 10, różni
+ BWA Zielona Góra + BWA
Pryszcze na cipie i inne historie,
autorzy, Centrala – Fundacja
Studio Wrocław, VIII 10, 96 ss.,
Ojciec Rene (sc. i rys.), X 10,
Tranzyt, X 10, 158 ss.,
230 x 320 mm
32 ss., 148 x 210 mm
210 x 290 mm
Ratman: Terror na wizji,
Ziniol. Kwartalnik kultury
kadrach, Justyna Czaja,
Tomasz Niewiadomski
komiksowej nr 9, różni autorzy,
Wydawnictwo Poznańskiego
Historia Polski w komiksowych
Henryk Kaydan nr 1, Jakub
Lody, Piotr Szreniawski (sc.),
(sc. i rys.), X 10, 16 ss.,
Timof Comics, IX 10, 96 ss.,
Towarzystwa Przyjaciół Nauk,
Martewicz (sc. i rys.), HK, X 10,
Jakub Grochola (rys.), X 10,
148 x 210 mm
170 x 240 mm
XII 10, 268 ss., 170 x 245 mm
28 ss., 176 x 250 mm
56 ss., 210 x 148 mm Rozwolnienie jaźni, Ojciec
Ziniol. Kwartalnik kultury
Jerzy Wróblewski Portfolio,
Henryk Kaydan nr 2, Jakub
Moe, Piotr Nowacki (sc. i rys.),
Rene (sc. i rys.), IV 11, 32 ss.,
komiksowej nr 10, różni autorzy,
Jerzy Wróblewski (sc. i rys.),
Martewicz (sc. i rys.), HK, III
Magazyn Karton, III 11, 24 ss.,
148 x 210 mm
Timof Comics, XII 10, 96 ss.,
BB-Team, X 10
11, 44 ss., 176 x 250 mm
148 x 210 mm
Historia fabryki, Edyta Bystroń
Moja żona jest strasznie
(sc. i rys.), IX 10, 32 ss.,
(sc. i rys.), 40 ss., IV 11,
Paschalska, Ojciec Rene (sc.
148 x 210 mm
148 x 210 mm
i rys.), II 11, 32 ss.,
170 x 240 mm Wątroba pojeba, Ojciec Rene
148 x 210 mm Justice, Michał Arkusiński (sc. i rys.), X 10, 56 ss.,
Napletek nieboszczyka, Ojciec
148 x 210 mm
Rene (sc. i rys.), XII 10, 32 ss., 148 x 210 mm
KSIĄŻKI, ARTBOOKI I OPRACOWANIA
Komiks w „Świecie Młodych”, Leszek Kaczanowski, Stowarzyszenie Twórców
45-89. Comics behind the iron
„Contur”, X 10, 104 ss.,
Wniebowzięta przez wielbłąda,
curtain, Centrala, X 10, 78 ss.,
160 x 240 mm
Ojciec Rene (sc. i rys.), VIII 10,
176 x 250 mm
32 ss., 148 x 210 mm
W trakcie opracowywania listy korzystałem z materiałów zawartych na stronach komiks.polter.pl, komiks.nast.pl, wrak.pl, wak.net.pl i materiałów własnych. T.K.
KOMIKS HISTORYCZNY
No11 / 2011
JUŻ JESIENIĄ NUMER DWUNASTY, A W NIM:
39 PLN
11
No 2011
KOMIKS W EUROPIE ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ
DOFINANSOWANO ZE ŚRODKÓW MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO
KOMIKS W EUROPIE ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ