Tạp chí Quy hoạch xây dựng - Chuyên đề: ĐIÊU KHẮC TRONG KHÔNG GIAN ĐÔ THỊ (Số 67 năm 2014) by Tạpchí Quyhoạchxâydựng

So á67 Naêm thöù möôøi moät - Construction Planning Journal

SË 65+66 . 2013

1 ISSN 1859 - 3054

Ñieâu khaéc TRONG khoâng gian ñoâ thò

Sˇ 67 N°M 2 0 1 4

sË 67

SË 67 . 2013

AÛnh bìa: G.Net Nguoàn: G.Net

Toång bieân taäp/ Editor in Chief ThS. KTS. Phoù Toång bieân taäp/ Deputy Editor NB. PHAÏM Hoaøng Tuù Hoäi ñoàng khoa hoïc/ Editorial Adviser Council PGS. TS. Nguyeãn Quoác Thoâng (Chuû tòch) KTS.

Ban coá vaán/ Advisory board

Ban bieân taäp/ Editorial board Phaïm Hoaøng Tuù Buøi chung Haäu - Nguyeãn Thuyø Anh Nguyeãn thò Minh Ñöùc

Thö kyù toøa soaïn/ Sub Editor Buøi chung Haäu

Thieát keá myõ thuaät/ Designer Nguyeãn Minh Tuù

Lieân heä Quaûng caùo - Phaùt haønh tapchiquyhoach@gmail.com Tel:(04) 3.9741942 - 0989080987

Baïn ñoïc thaân meán! “Ngheä thuaät ñieâu khaéc coøn nôï vôùi khoâng gian ñoâ thò Vieät Nam, daãu bieát raèng ñoâ thò Vieät Nam cuõng chöa thöïc söï côûi môû ñeå ñieâu khaéc töï bieåu hieän heát mình. Nhöõng gì ñaõ coù ôû caùc ñoâ thò hieän nay khieán chuùng ta coù quyeàn nghó vaäy” – Moät kieán truùc sö, taùc giaû cuûa moät baøi vieát ñaõ noùi. Ñeå laøm roõ hôn vaán ñeà ñoù, Taïp chí Quy hoaïch xaây döïng kyø naøy traân troïng göûi tôùi baïn ñoïc moät chuyeân ñeà ñang ñöôïc nhieàu giôùi ngheà nghieäp cuõng nhö coäng ñoàng quan taâm, vaán ñeà Ñieâu khaéc trong khoâng gian ñoâ thò. Chuùng ta seõ troø chuyeän vôùi nhaø ñieâu khaéc Ñaøo Chaâu Haûi, cuøng phaân tích vaø tìm hieåu xem Vieät Nam ñaõ thöïc söï coù taùc phaåm ñieâu khaéc thaønh coâng hay chöa? Ñeå baïn ñoïc naém baét moät caùch coù heä thoáng veà vaán ñeà ñöôïc ñeà caäp, Taïp chí seõ giôùi thieäu caùc noäi dung töø khaùi nieäm “Theá naøo laø ñieâu khaéc vaø ngheä thuaät coâng coäng”, ñeán nhöõng phaân tích kyõ löôõng xoay quanh khaùi nieäm naøy. Vaán ñeà cuõng tieáp tuïc ñöôïc bình luaän vaø ñaùnh giaù moät caùch saâu saéc, ña chieàu thoâng qua Dieãn ñaøn cuûa caùc chuyeân gia vaø nhaø quaûn lyù trong lónh vöïc ñieâu khaéc vaø ñoâ thò. Qua chuyeân muïc Thieát keá ñoâ thò, Taïp chí kyø naøy coøn ñeán vôùi ñoäc giaû trong vai troø cuûa moät “höôùng daãn vieân”, ñöa baïn ñoïc ñeán vôùi nhöõng maûng xanh cuûa ngheä thuaät ñieâu khaéc, ñeán vôùi khu vöôøn ñieâu khaéc noåi tieáng taïi baûo taøng myõ thuaät ngoaøi trôøi New Orleans. Chuùng ta cuõng seõ cuøng du lòch vaø chieâm ngöôõng nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät coâng coäng noåi tieáng taïi nhieàu quoác gia treân theá giôùi qua chuyeân muïc Quy hoaïch vaø Kieán truùc theá giôùi. Moät soá taùc phaåm toát nghieäp cuûa sinh vieân chuyeân ngaønh Ñieâu khaéc seõ phaàn naøo phaùc hoïa böùc tranh ngheä thuaät ñieâu khaéc töông lai. Nhöõng thoâng tin höõu ích trong lónh vöïc kieán truùc, quy hoaïch ñoâ thò seõ tieáp tuïc ñöôïc caäp nhaät tôùi baïn ñoïc. Ñeå ñoùn moät muøa heø traøn ñaày naêng löôïng, muïc Ñoâ thò boán phöông seõ kheùp laïi noäi dung taïp chí kyø naøy baèng hình aûnh cuûa moät ñoâ thò bieån phaùt trieån naêng ñoäng, moät ñòa danh ñöôïc ñaùnh giaù laø ñaùng soáng nhaát Vieät Nam – thaønh phoá Ñaø Naüng. Traân troïng môøi Quyù ñoäc giaû ñoùn ñoïc!

Taïp chí Quy hoaïch xaây döïng 16/GP-BTTTT caáp ngaøy 10/1/2014

SË 67 . 2014

CON

Sculpture in Urban Space Events and comments

Gia Bao n Sculptor Dao Chau Hai: we have yet to have successful sculpture

Concepts

9 Collected n Concept: Concept of sculpture and public art 10 Pham Thai Binh n Sculpture and its type in urban architectural space Forum Experts and managers opinions Nguyen Xuan Tien n Sculpture in urban culturral environment of VietNam 14 18 Truong Van Quang n Sculpture and urban space 21 Vu Tien n Sculpture in urban space Pham Hoang Van n Outdoor Sculpture and Architecture, Planning and urban landscape 24 28 Tran Gia Luong n Sculpture in urban space and public art 31 Do Quoc Vy n Contemporary decorative sculpture with architecture. 34 Luu Trong Hai n When to be in front of a monument

Urban design

Vu Hiep n Phallogocentrism and gender of the monument Nguyen Hong Diep n Green and sculpture in urban Thanh Bich n The famous sculptures at outdoor art museum (translater) of New Orleans

Nguyen Thu Hanh n Abilities to develop the resort products from hot mineral water source in Ba Vi district, Hanoi 52 Do Hau n Exploiting water element in the organization of architecture landscape space and response to climate change in Can Tho City. 56

n Introduce

student projects of Sculpture Department, University of Industrial Fine Arts

Planning and worldwide architecture

Huy Minh n The Best 9 Cities to See Cool Public Art Song Nguyen n 10 best public art in the world n 10 World’s worst public art

Multi-sectors

Nguyen Hong Thuc n The elements to develop more “intelligent urban” in Vietnam Ngo Le Minh n Study the relation between the direction and ground form of high-rise residential Dr. Burkhard n Quick asssessment method of climate change and Von Rabenau monitoring

Information

Huy Minh n International information Nguyen Huy n In-country information

Urban areas everywhere

SË 67 . 2014

Ñieâu khaéc ngoaøi trôøi vôùi quy hoaïch, kieán truùc caûnh quan ñoâ thò

64 68 72

42 Caây xanh - Ñieâu khaéc trong ñoâ thò

80 84

88 90

Nguyen Vu n Da Nang - Developing sustainable city is indispensable 94 Nhat Lan n The Modification of urban master plan for Da Nang city to 2030 and vision to 2050 98

Ñieâu khaéc vaø caùc loaïi hình cuûa noù trong khoâng gian kieán truùc ñoâ thò

38 42

Plans and authors

For students

Ñoà aùn toát nghieäp ngaønh Ñieâu khaéc Truôøng ÑH MTCN

MÙc lÙc 4 Trong soá naøy

Ñieâu khaéc trong khoâng gian ñoâ thò

Söï kieän & Bình luaän

Gia Baûo n NÑK. Ñaøo Chaâu Haûi: Chuùng ta chöa coù taùc phaåm ñieâu khaéc thaønh coâng 4

Quy hoaïch & Kieán truùc theá giôùi

Huy Minh (bieân dòch) n 9 thaønh phoá ñaùng tôùi ñeå chieâm ngöôõng ngheä thuaät coâng coäng Song Nguyeãn (bieân dòch) n 10 Coâng trình ngheä thuaät coâng coäng tuyeät vôøi nhaát theá giôùi n 10 taùc phaåm ngheä thuaät coâng coäng “teä” nhaát theá giôùi

YÙ kieán chuyeân gia & nhaø quaûn lyù Nguyeãn Xuaân Tieân n Ñieâu khaéc trong moâi tröôøng vaên hoùa ñoâ thò ôû Vieät Nam 14 Tröông Vaên Quaûng n Ñieâu khaéc vaø khoâng gian ñoâ thò 15 Vuõ Tieán n Moái quan heä “coäng sinh” giöõa ñieâu khaéc vaø khoâng gian ñoâ thò 21 Phaïm Hoaøng Vaân n Ñieâu khaéc ngoaøi trôøi vôùi quy hoaïch, kieán truùc caûnh quan ñoâ thò 24 Traàn Gia Löôïng n Ñieâu khaéc trong ñoâ thò vôùi ngheä thuaät khoâng gian coâng coäng 28 Ñoã Quoác Vî n Ñieâu khaéc trang trí ñöông ñaïi vôùi kieán truùc 31 Löu Troïng Haûi n Khi ñöùng tröôùc moät töôïng ñaøi 34

Thoâng tin Huy Minh n Tin quoác teá Nguyeãn Huy n Tin Trong nöôùc

Dieãn ñaøn

Thieát keá ñoâ thò

Vuõ Hieäp n Ngoân döông vaät luaän vaø giôùi tính cuûa töôïng ñaøi Nguyeãn Thò Hoàng Dieäp n Caây xanh - Ñieâu khaéc trong ñoâ thò Thanh Bích (dòch) n Vöôøn ñieâu khaéc Sydney vaø Walda Besthoff

Quy hoaïch vaø taùc giaû

Nguyeãn Hoàng Thuïc n Caùc yeáu toá phaùt trieån ñoâ thò “thoâng minh” hôn taïi Vieät Nam 76 Ngoâ Leâ Minh n Nghieân cöùu moái quan heä giöõa höôùng nhaø vaø hình daïng maët baèng nhaø ôû cao taàng 80 TS. Burkhard n Phöông phaùp ñaùnh giaù nhanh Von Rabenau veà bieán ñoåi khí haäu vaø coâng taùc theo doõi 84

9 10

Ña ngaønh

Khaùi nieäm Söu taàm n Khaùi nieäm veà ñieâu khaéc vaø ngheä thuaät coâng coäng Phaïm Thaùi Bình n Ñieâu khaéc vaø caùc loaïi hình cuûa noù trong khoâng gian kieán truùc ñoâ thò

Ñoâ thò boán phöông: Ñaø Naüng - phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng vì con ngöôøi

Nguyeân Vuõ n Ñaø Naüng - Phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng laø con ñöôøng taát yeáu Nhaät Lan n Ñieàu chænh quy hoaïch chung thaønh phoá Ñaø Naüng ñeán naêm 2030 vaø taàm nhìn deán naêm 2050

94 98

38 42 46

Nguyeãn Thu Haïnh n Caùc khaû naêng phaùt trieån saûn phaåm du lòch nghæ döôõng töø nguoàn nöôùc khoaùng noùng huyeän Ba Vì, Haø Noäiâ 52 Ñoã Haäu n Khai thaùc yeáu toá soâng nöôùc trong toå chöùc khoâng gian kieán truùc caûnh quan vaø öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu taïi thaønh phoá Caàn Thô. 56

Daønh cho sinh vieân Thuaän Vuõ n Ñoà aùn toát nghieäp ngaønh Ñieâu khaéc Truôøng ÑH Myõ thuaät Coâng nghieäp

88 90

SË 67 . 2014

Toaøn caûnh phaàn tröng baøy ñieâu khaéc cuûa Ñaøo Chaâu Haûi trong trieån laõm “Khoâng voâ can & Ballad Bieån Ñoâng”

Nhaø ñieâu khaéc Ñaøo Chaâu Haûi:

“Chuùng ta chöa coù taùc phaåm ñieâu khaéc thaønh coâng” SÖÏ KIEÄN

Ñaøo Chaâu Haûi sinh naêm 1955, taïi Haø Noäi. Toát nghieäp Ñaïi hoïc Myõ thuaät Moskva naêm 1986. Hieän laø UÛy vieân Hoäi ñoàng chuyeân ngaønh ñieâu khaéc, Hoäi Myõ thuaät Vieät Nam. Naêm 1997, oâng ñoaït giaûi thöôûng lôùn Euøvariste Jon Chere cuûa Hieäp hoäi Caùc ngheä só myõ thuaät vaø kieán truùc B. Taylor (Phaùp).

& Bình luaän

Thöïc hieän: Gia Baûo

SË 67 . 2014

Phoùng vieân ñaõ coù cuoäc trao ñoåi vôùi nhaø ñieâu khaéc Ñaøo Chaâu Haûi xung quanh chuû ñeà laøm theá naøo ñeå coù ñöôïc moät taùc phaåm ñieâu khaéc thaønh coâng. Laø ngöôøi “chaïm” vaøo laøng ñieâu khaéc khaù sôùm vaø ñöôïc ñaøo taïo chuyeân nghieäp cuõng nhö saùng taùc nhieàu taùc phaåm, quan nieäm ngheä thuaät cuûa oâng theá naøo? Theo toâi, caùi khoù cuûa ngheä thuaät ñieâu khaéc vôùi khoái, khoâng gian, hình vaø chaát lieäu laø laøm theá naøo taïo ñöôïc caùi ñeïp, saâu saéc, coù kyõ thuaät vaø haøi hoøa trong quy hoaïch thieát keá. Ñoù laø tính khaùi quaùt cao, bieåu hieän cao cuûa vaên hoùa truyeàn thoáng daân toäc cuøng tinh hoa ngheä thuaät theá giôùi.

coäng ñoàng, ñeán ñoâ thò, lieân quan ñeán caûnh quan, ñeán kieán truùc… Tuy nhieân, khi ñaët ra nhöõng tieâu chí ñeå ñaùnh giaù, ñeå thaåm ñònh baát cöù moät toå chöùc khoâng gian naøo trong ñoâ thò maø coù söï tham gia cuûa ñieâu khaéc khoâng gian ba chieàu thì tröôùc tieân chuùng ta phaûi laøm roõ hai phaïm truø laø tính ñònh nghóa vaø tính ñònh hình, ñoàng thôøi, laáy hai phaïm truø ñoù laøm hai tieâu chí quan troïng nhaát ñeå ñaùnh giaù vaø thaåm ñònh moät taùc phaåm khoâng gian ba chieàu.

Theo oâng, moät taùc phaåm ñieâu khaéc ngoaøi trôøi ñaït ñöôïc nhöõng tieâu chí naøo thì ñöôïc coi laø thaønh coâng? Moät taùc phaåm ñieâu khaéc thaønh coâng phaûi ñaùp öùng ñöôïc raát nhieàu caùc tieâu chí, lieân quan ñeán

Taùc phaåm ñieâu khaéc khoâng gian ba chieàu luoân ñöôïc ñaët trong moät khoâng gian, coù söï can thieäp cuûa kieán truùc, quy hoaïch ñoâ thò. Neân taùc phaåm aáy phaûi naèm trong moät töông quan oån ñònh haøi hoøa caû veà yù nghóa vaên hoùa cuõng nhö veà yù nghóa

S˘ ki ÷n & B ◊ n h l u Àn

toå chöùc khoâng gian. Töùc laø noù phaûi naèm trong quy hoaïch toång theå, khoâng phaù vôõ caûnh quan, khoâng laøm thay ñoåi moâi tröôøng maø noù hieän dieän, toàn taïi. Hôn nöõa, ngoaøi vieäc goùp tieáng noùi chung cho ngoân ngöõ ñònh hình cuûa quy hoaïch vaø kieán truùc, taùc phaåm ñieâu khaéc phaûi laøm roõ tính chaát ñònh nghóa cuûa caùc taùc phaåm ngheä thuaät cho khoâng gian maø noù toàn taïi. Ñoù laø hai ñieàu quan troïng nhaát maø chuùng ta phaûi nhaán maïnh vaø löu yù khi toå chöùc nhöõng khoâng gian ñoâ thò coù yù nghóa vöøa laø tính ñònh hình vöøa laø tính ñònh nghóa. Nhöõng ñieàu ñoù naèm trong söï kieåm soaùt cuûa kieán truùc sö quy hoaïch, nhaø quaûn lyù ñoâ thò vaø vaên hoùa coâng trình, ngoaøi ra, ngheä syõ coù vai troø raát quan troïng cho söï tham gia ñoù. Nhö OÂng noùi thì coù veû nhö vai troø cuûa KTS ñöôïc nhaán maïnh hôn vai troø cuûa ngheä syõ ñieâu khaéc trong vieäc toå chöùc khoâng gian ñoâ thò coù söï tham gia cuûa ñieâu khaéc khoâng gian ba chieàu? Trôû laïi hai khaùi nieäm laø tính ñònh hình cuûa quy hoaïch, kieán truùc vaø tính ñònh nghóa cuûa taùc phaåm ñieâu khaéc cho khoâng gian maø noù toàn taïi. Hai nhieäm vuï ñoù phaûi haøi hoøa vôùi nhau, phaûi keát hôïp, phaûi toân troïng, toân vinh nhöõng giaù trò song song vôùi nhau. Ñieàu ñoù coù nghóa laø khoâng theå noùi, vai troø cuûa kieán truùc hôn hay ngheä thuaät taïo hình hôn, maø phaûi ngang baèng nhau, giaù trò nhö nhau. ÔÛ Vieät Nam coù nhieàu taùc phaåm ñieâu khaéc ñaït nhöõng tieâu chí treân khoâng thöa oâng? Khoâng coù moät taùc phaåm naøo ñaït ñöôïc tieâu chí nhö chuùng ta ñang baøn luaän ôû ñaây. Bôûi, coù theå coù taùc giaû naøo ñaáy coù moät taùc phaåm ñieâu khaéc toát nhöng khoâng gian kieán truùc ñoâ thò xung quanh ñoù laïi chöa ñeïp, hoaëc ngöôïc laïi, khoâng gian kieán truùc ñeïp, thì taùc phaåm ñieâu khaéc laïi khoâng noùi ñöôïc leân tính ñònh nghóa cho khoâng gian aáy, thaäm chí coøn laøm phaûn laïi tính chaát ñònh hình cuûa khoâng gian aáy. Nguyeân nhaân laø do chuùng ta laøm vieäc khoâng theo tính chaát chuyeân moân. Caû ba beân lieân quan: quy hoaïch, kieán truùc, ñieâu khaéc ñeàu khoâng hieåu laãn nhau, moãi beân laøm theo quan ñieåm vaø sôû thích cuûa mình. Khoâng coù moät söï phoái hôïp ña ngaønh naøo trong caâu chuyeän naøy vaø trong raát nhieàu nhöõng vaán ñeà khaùc ôû Vieät Nam. Chuùng ta chöa bao giôø ngoài vôùi nhau ñeå laøm moät vieäc gì moät caùch coù toå chöùc vaø heä thoáng caû, vaãn laø meänh ai ngöôøi aáy laøm moãi ngöôøi moät quan ñieåm, thaäm chí laø khoâng coù quan ñieåm.

Trong caâu chuyeän naøy, tieáng noùi ngöôøi ngheä syõ theå hieän ôû ñaâu thöa oâng? Ngöôøi ngheä syõ ñieâu khaéc laøm vieäc theo ñôn ñaët haøng cuûa chuû ñaàu tö. Raát nhieàu nhöõng ñôn ñaët haøng ñöôïc göûi tôùi caùc ñieâu khaéc gia. Tuy nhieân noù raát manh muùn vaø noù khoâng naèm trong heä thoáng maø chuùng ta ñang noùi ôû ñaây. Anh ta chæ coù theå coù tieáng noùi caù nhaân cuûa mình trong giôùi haïn taùc phaåm cuûa anh ta thoâi, coøn söï trao ñoåi veà ngheà nghieäp, thoáng nhaát yù töôûng chung veà toå chöùc khoâng gian, veà kieán truùc laø khoâng coù. Theá coøn vai troø cuûa Hoäi ñoàng ñieâu khaéc, Hoäi Myõ thuaät? Caùc Hoäi ngheà nghieäp cuûa chuùng ta nhö Hoäi Myõ thuaät, Hoäi Kieán truùc sö hoaït ñoäng khoâng mang tính chuyeân moân cao vaø ít tính ngheà nghieäp, maø mang naëng tính haønh chính, tính chaát chính trò laø chính. Hoäi ñoàng Ñieâu khaéc cuõng vaäy. Taát nhieân, taát caû nhöõng coâng trình ñieâu khaéc coäng ñoàng, nhöõng ñôn ñaët haøng lôùn cuûa nhaø nöôùc phaûi coù nhöõng toå chöùc thaåm ñònh, goïi laø Hoäi ñoàng Ngheä thuaät. Nhöng ñaáy laïi laø moät caâu chuyeän khaùc, raát khaùc. Vaø chuùng ta neân baøn vaøo moät dòp khaùc. Bôûi vì, ñaây laø caâu chuyeän raát daøi. Caùc baïn coù theå tieáp xuùc vôùi raát nhieàu caùc taùc phaåm ñaõ töøng laøm, töøng ñöôïc toå chöùc coù veû nhö raát baøi baûn nhöng khoâng thaønh coâng, thaäm chí laø thaát baïi, ví duï nhö Töôïng ñaøi Ñieän Bieân Phuû. Noùi veà Töôïng ñaøi Ñieän Bieân Phuû, caù nhaân toâi cho raèng phaùc thaûo goác cuûa ñieâu khaéc gia Nguyeãn Haûi laø töông ñoái toát veà maët yù töôûng cuõng nhö ngoân ngöõ. Nguyeãn Haûi cuõng laø taùc giaû lôùn cuûa ñieâu khaéc Vieät Nam, oâng ñaõ thöïc hieän phaùc thaûo ñoù töø nhöõng naêm 70 cuûa theá kyû tröôùc, trong boái caûnh lòch söû soâi ñoäng coù nhieàu caûm xuùc. Nhöng khi xaây döïng moät phaùc thaûo trôû thaønh moät taùc phaåm ngheä thuaät ñöùng trong toå chöùc khoâng gian, trong moät quy hoaïch, thì laïi laø vaán ñeà raát lôùn khaùc… Vaäy giaûi phaùp ôû ñaây laø...? Chuùng ta chöa coù vaø cuõng seõ khoâng coù taùc phaåm ñieâu khaéc thaønh coâng, neáu nhö chuùng ta vaãn tö duy nhö theá naøy. Khoâng phaûi chuùng ta khoâng coù nhöõng nhaø ñieâu khaéc gioûi, khoâng coù nhöõng kieán truùc sö, nhöõng nhaø quy hoaïch gioûi. Nhöng vaán ñeà laøm sao ñeå taäp hôïp ñöôïc taát caû nhöõng yeáu toá ñoù laïi vôùi nhau, treân moät quan ñieåm chuyeân moân thoáng nhaát, thì chuùng ta chöa laøm ñöôïc. Toâi cuõng khoâng phaùt bieåu nhieàu veà caâu chuyeän naøy vì noùi nhö theá quaù laïm baøn. ÔÛ Vieät Nam quan ñieåm ñoùng goùp, phaûn bieän cuûa tri

Taùc phaåm “Ñöôøng haàm Soùng” cuûa Ñaøo Chaâu Haûi ôû Khu du lòch Hoøn Daáu

SË 67 . 2014

thöùc, cuûa ngheä syõ, cuõng nhö cuûa caùc hoäi ngheà nghieäp, cuõng chöa ñöôïc maïnh meõ, chöa ñöôïc toân troïng laém trong vieäc toå chöùc xaõ hoäi noùi chung. Chöa tìm ñöôïc tieáng noùi chung cho ba nhaø ñieâu khaéc, kieán truùc, quy hoaïch, vaäy neân chaêng chuùng ta tìm giaûi phaùp töø ñaøo taïo ñeå coù nhöõng ngheä syõ hieåu bieát veà caû 3 lónh vöïc treân? Neáu noùi nhö vaäy seõ ñoäng chaïm ñeán heä thoáng giaùo duïc vaø ñaøo taïo cuûa chuùng ta, moät caâu chuyeän voâ cuøng phöùc taïp. Ñaøo taïo ôû Vieät Nam coù moät neùt ñaëc tröng, hoïc kieán truùc khoâng lieân quan ñeán xaây döïng, ñaøo taïo myõ thuaät khoâng lieân quan gì ñeán caû xaây döïng laãn kieán truùc. Moãi moät lónh vöïc ñöôïc ñaøo taïo theo caùch rieâng cuûa mình maø khoâng coù moät söï thoáng nhaát, söï hieåu bieát caên baûn chung veà caùc ngaønh ngheà lieân quan. Vôùi moät quan ñieåm ñaøo taïo nhö theá, thì raát khoù coù theå tìm ra ñöôïc tieáng noùi chung. Ñöông nhieân, kieán truùc sö phaûi hieåu bieát veà xaây döïng, veà quy hoaïch veà ngheä thuaät khoâng gian 3 chieàu veà ñieâu khaéc… baûn thaân caùc kyõ sö xaây döïng, caùc nhaø ñieâu khaéc cuõng phaûi hieåu bieát töông töï nhöõng vaán ñeà ñoù, döôùi goùc ñoä ngheà nghieäp. Tuy nhieân, ñaøo taïo cuûa chuùng ta, chöa laøm ñöôïc ñieàu ñoù. Ñoù laø ñieàu ñaùng tieác. Caùc nöôùc tieân tieán khoâng ñaøo taïo nhö vaäy. Vaø ngay trong quaù khöù, Tröôøng Myõ thuaät Ñoâng Döông thaønh laäp naêm 1925, coù ñaøo taïo veà kieán truùc, coù raát nhieàu teân tuoåi kieán truùc sö cuûa chuùng ta ñöôïc ñaøo taïo töø ñaáy. ÔÛ ñoù hoï khoâng ñaøo taïo kieåu taùch rôøi kieán truùc, myõ thuaät vaø ñieâu khaéc. Caûm ôn OÂng!

Töôïng ñaøi Chieán thaéng Ñieän Bieân Phuû ñöôïc ñaët treân ñoài D1

Pho töôïng khoång loà vôùi baøn tay naém chaët - Ñaøo Chaâu Haûi.

SË 67 . 2014

Nguyeãn Ngoïc Laâm (1977, Haø Noäi), Caây caàu voàng - goã, saét, 2013

Pho töôïng khoång loà vôùi hai caùnh tay giöông cao nhö chuaån bò bay - Ñaøo Chaâu Haûi

Sculptor Dao Chau Hai:

“we have yet to have successful sculpture”

events

& opinion

By: Gia Baûo

Dao Chau Hai was born in 1955, in Ha Noi. He graduated from Moscow State Institute of Arts in 1986. He now is the Member of National Sculpture Council of Vietnam’s Fine Arts Association. In 1997, he won the great Euøvariste Jon Chere Awards of the cuûa Taylor Cultural Arts Foundation (France). The reporter had an interview with sculptor Dao Chau Hai around the topic how to have a successful sculpture. As a person who joined the sculpture world quite early and got professional training as well as created many artworks, how is your opinion about art? In my opinion, the difficulty of sculpture with block, space, pictures, and materials lies in the fact that how to create beauty, depth, technique, and harmony in design planning. This is high generalizability and expression of the national traditional culture along with international art quintessence. According to you, what are criteria of a successful outdoor sculpture? A successful sculpture ought to meet lots of criteria

involved in community, urban areas, landscape, and architecture, etc. However, when setting out criteria to evaluate and appraise any space organization in urban area with the participation of three-dimensional sculpture, first of all, we should clarify categories of definitiveness and formativeness and at the same time, take them as the most important criteria for the evaluation and appraisal of a sculpture. A three-dimensional sculpture is always put within a space with the intervention of architecture and urban planning. As a result, that artwork must be located in a sustainable correlation and a harmony of both cultural and spatial organization SË 67 . 2014

Ev en t s & O p i n i on

Teân taùc phaåm: Ñoû vaø Ñen - Ñaøo Chaâu Haûi Chaát lieäu: Poäng, xaø nhaø chaùy, ñinh, goã, daây boâng

meanings. It means that the artwork ought to be in a master plan without breaking landscape and changing the environment it presences and exits. Furthermore, besides contributions to common voice and formative language of planning and architecture, the sculpture must clarify the definitiveness of artworks for its existing space. Those are the most important points we need to emphasize and pay attention while organizing meaningful urban spaces as both definitiveness and formativeness. They are in the control of planning architects and urban and cultural work mangers. Moreover, it is so important for the role of artists to participate in that. As you said, is it seem that the role of architect is emphasized further than that of sculptor in organizing urban space with the participation of three-dimensional sculpture? Back to the two aforementioned definitions, formativeness of planning and definitiveness of sculpture for its existing space, it is necessary for them to harmonize with each other and associate, expect, and honor their parallel values. Namely, it is impossible to say that the role of architecture or plastic art is more important than the other but they are equal. In Vietnam, are there many sculptures reaching the criteria above? No work can meet the criteria we mentioned above. For example, in some cases, a designer has a good sculpture but the urban architectural space there is bad; in other cases, the architectural space is nice, but the sculpture is unable to express definitiveness or even contrary to formativeness of that space. The reason is that we do not follow the professional nature. All of the stakeholders, including planning, architecture, and sculpture, do not understand each other but act on their own viewpoint and interests. There is no multidisciplinary coordination in this story as well as other issues in Vietnam. We have never sat together to do something in an organizational and systematical way but still act in a “you do your job and I’ll do mine” way. Everyone has his own opinion or even nothing. In this story, which do the artists have a voice in? An artist works to the investor’s order. There are many orders offered to the sculptors. However, it is so fragmentary and out of the system we are talking about. He is just only able to have his personal voice in his work limitation, but not in professional exchange and uniform of general ideas of spatial organization and architecture. What about the role of National Sculpture Council of Vietnam’s Fine Arts Association? Our professional associations such as Fine Arts Association and Association of Architects operate without high specialization and

SË 67 . 2014

professionalism, but heavy administrative and political nature. It is the same for the National Sculpture Council. Naturally, there must be appraisal organizations called Arts Council for the community sculptures all and great orders of the state. However, it is a different issue. We shall have a discussion on it later because it is a long story. Perhaps you contact many artworks which have ever been done and organized looking methodical but unsuccessful, even failing, Dien Bien Phu Statue for instance. Mentioning this Statue, in my opinion, the original draft of sculptor Nguyen Hai is pretty good in both terms of ideas and language. Nguyen Hai is also a great author of the Vietnam’s sculpture, who implemented that draft in 70s of the last century in the emotional and eventful historical context. Yet, when a draft becomes an artwork locating in a spatial organization or a planning, it raises another question. What is the solution here? We have yet to have and will not have successful sculpture if we still keep such a thought. The question is not that we have no good sculptor, architect, or planner, but that we are yet to find out how to get all of those aspects together in a united professional opinion. I will not state more my views on this story because it will be to discuss beyond my competence. In Vietnam, the contribution and expertise perspectives of intelligentsia, artists, as well as professional associations are yet to be strong and expected so much in social organization in general. There has yet to have a common voice of sculptors, architects, and planners, so should we find solutions from training to have doctors with knowledge of the aforementioned areas all? Saying so will refer to our education and training system, an absolutely complex story. That there is no association among architecture, construction, and fine arts training characterizes the training in Vietnam. Every sector has its own training method without unity and basic common understanding about relevant occupations. With such an opinion of training, it is difficult to find out a common voice. Of course, architects have to have a knowledge of construction, planning, three-dimensional space art, and sculpture. The engineers and sculptors have to do the same from the perspective of career. However, our training is yet to enable to do that. It is a pity. The advanced countries do not follow that training method. In the past, the Indochina College of Fine Arts was established in 1925, providing training on architecture, from where many of our architects graduated. Architecture, fine arts, and sculpture were not trained separately there. Thank you so much!

Khaùi nieäm veà

Ñieâu khaéc ngheä thuaät coâng coäng

KHAÙI NIEÄM Ñieâu khaéc laø taùc phaåm ngheä thuaät ba chieàu, ñöôïc taïo ra baèng caùch taïo hình hoaëc keát hôïp caùc vaät lieäu nhö kim loaïi, ñaù, thuûy tinh, nhöïa, polyme... Thuaät ngöõ naøy ñaõ ñöôïc môû roäng ñeå coâng trình ñieâu khaéc bao goàm caû khoâng gian aâm thanh, aùnh saùng, khoâng gian hö aûo vaø khoâng gian taâm linh. Ñieâu khaéc laø moät hình thöùc quan troïng cuûa ngheä thuaät (khoâng gian) coâng coäng. Ngheä thuaät khoâng gian coâng coäng (Public Art) laø ngheä thuaät taïo hình (goàm caû ngheä thuaät trình dieãn theo nghóa roäng) ñöôïc taïo ra ôû nhöõng khoâng gian coâng coäng; laø caùc taùc phaåm ngheä thuaät baèng moïi chaát lieäu vaø kyõ thuaät cheá taùc, ñöôïc saùng taïo ra vôùi söï quan taâm ñaëc bieät ñeán vò trí vaø nôi choán maø taùc phaåm ñöôïc ñaët hoaëc ñöôïc trình dieãn trong khoâng gian coâng coäng, nôi moïi ngöôøi daân ñeàu coù theå tieáp caän.

Söu taàm

SË 67 . 2014

ßi™u khæc & c∏c loπi h◊nh cÒa n„ trong khoâng gian kieán truùc ñoâ thò

KHAÙI NIEÄM

NÑk. Phaïm Thaùi Bình

Ñaïi hoïc Kieán truùc Haø Noäi

rong caùc ñoâ thò, nhaát laø nhöõng thaønh phoá coù tính lòch söû vaên hoaù cao, töôïng vaø ñieâu khaéc ngoaøi trôøi laø moät thaønh phaàn khoâng theå thieáu ñöôïc. Chuùng thöôøng ñöôïc ñaët taïi caùc quaûng tröôøng, trong caùc coâng vieân, tröôùc caùc coâng trình kieán truùc lôùn, trong caùc coâng trình coâng coäng, coâng trình töôûng nieäm hay ôû nhöõng vò trí thöôøng laø ñieåm nhaán, ñieåm nuùt cuûa caûnh quan ñoâ thò. Töôïng, töôïng ñaøi laø nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät bieåu hieän cuï theå hoaëc coù theå coi nhö laø nhöõng coâng trình vaên hoaù cuûa ñoâ thò noù ñònh nghóa cho khoâng gian soáng cuûa chính ñoâ thò aáy. Ñaát nöôùc ta töø khi thoáng nhaát, nhu caàu xaây döïng töôïng ñaøi vôùi caùc chuû ñeà chieán thaéng, söï kieän, töôûng nieäm, caêm thuø ôû caùc ñòa danh lòch söû, ôû caùc khu ñoâ thò caùc khu ñaøi töôûng nieäm, caùc nghóa trang lieät só, laø raát lôùn, vaø khi ñôøi soáng kinh teá phaùt trieån nhu caàu veà töôïng ñaøi laïi caøng lôùn hôn bao giôø heát, ñeán möùc tænh thaønh naøo cuõng coù, thaønh phoá naøo cuõng phaûi coù vaøi caùi, roài caùc huyeän, caùc xaõ, caùc ñòa danh lòch söû... Noù coù theå laø toát vôùi chính trò vôùi lòch söû nhöng roõ raøng, chuùng chöa thöïc söï laø nhu caàu caàn thieát veà höôûng thuï veà tinh thaàn cuûa ngöôøi daân, maët khaùc chính vieäc coù quaù nhieàu töôïng ñaøi ôû khaép nôi ñaõ daãn ñeán vieäc caû ngöôøi daân vaø nhaø quaûn lyù hay chuû ñaàu tö bò nhieãu soùng vaø hieåu sai veà baûn chaát thöïc söï vaø yù nghóa thöïc söï cuûa “Ñieâu khaéc trong khoâng gian ñoâ thò”, moïi ngöôøi thöôøng töï maëc ñònh trong ñaàu raèng: ñieâu khaéc trong khoâng gian ñoâ thò chính laø töôïng ñaøi vaø neáu khoâng thì cuõng na naù nhö theá, toán keùm vaø naëng neà, chieám dieän tích vaø vónh cöûu khoù thay ñoåi,... Trong baøi vieát naøy toâi khoâng coù yù ñònh phaân tích veà theá naøo laø Ñieâu Khaéc trong Khoâng gian ñoâ thò, vaán ñeà naøy ñaõ coù nhieàu hoäi thaûo, nhieàu kieán truùc sö nhieàu nhaø Ñieâu khaéc trong nöôùc phaân tích roài, ôû baøi vieát naøy toâi muoán chæ ra roõ hôn caùc loaïi hình ñieâu khaéc thöôøng coù trong khoâng gian ñoâ thò cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi ñeå qua ñoù chuùng ta hieåu, phaân loaïi vaø aùp duïng caùc loaïi hình naøy cho ñuùng nhu caàu thöïc teá hieän nay, vaø ñöông nhieân khi vaø chæ khi ñieâu khaéc Vieät Nam ñaùp öùng ñöôïc ñuùng nhu caàu vaø thöïc teá cuûa chuû ñaàu tö, cuûa caùc nhaø quaûn lyù, quy hoaïch, caùc kieán truùc sö, noù môùi coù cô hoäi hieän dieän trong caùc khoâng gian kieán truùc ñoâ thò moät caùch thieát thöïc vaø chính danh.

Töôïng vò anh huøng treân ngoïn thaùp taïi quaûng tröôøng Trafalgar-London

SË 67 . 2014

K h ∏ i

1- Ñieâu khaéc quaûng tröôøng.

Nhöõng taùc phaåm ñieâu khaéc taïi quaûng tröôøng ñoùng moät vai troø quan troïng trong caùc taùc phaåm ñieâu khaéc cuûa caùc thaønh phoá lôùn, caùc khu ñoâ thò lôùn, vôùi chuû ñeà laø caùc neùt lòch söû ñaëc saéc hay phaûn aùnh caùc tö töôûng chung hay tinh thaàn cuûa thôøi gian caùi maø trôû thaønh bieåu töôïng cuûa thaønh phoá, moät quoác gia, moät theå cheá vaø bieåu töôïng cuûa toøa nhaø, moät phöông tieän quan troïng ñeå ca ngôïi nhöõng thaønh quaû noåi baät, töôûng nhôù nhöõng nhaø laõnh ñaïo, ca ngôïi moät neàn giaùo duïc, moät neàn vaên hoaù ñaëc saéc. Nhöõng taùc phaåm ñieâu khaéc taïi quaûng tröôøng laø taùc phaåm thöïc teá taùn döông nhöõng ngöôøi noåi tieáng vaø coøn ñeå nhôù veà moät thôøi chieán tranh vaø hoøa bình hay ca ngôïi moät cuoäc soáng haïnh phuùc. Ñieâu khaéc Vieät Nam ñaõ töøng laø moät doøng chaûy saùng taùc duy nhaát moät ñeà taøi chieán tranh caùch maïng, taïo neân moät chuoãi caùc taùc phaåm ñaäm ñaëc tính xaõ hoäi chuû nghóa thöôøng ñöôïc goïi chung laø “Töôïng ñaøi”. Caùc töôïng ñaøi thöôøng ñöôïc giao phoù truyeàn taûi nhieàu yù töôûng nhieàu noäi dung, thaäm chí quaù nhieàu thoâng tin, maët khaùc söï oâm ñoàm veà maët hình thöùc khieán cho Töôïng ñaøi naøo ôû Vieät Nam hieän nay cuõng phaûi coù ñaày ñuû: ñaøi, truï, töôïng, nhoùm töôïng, phuø ñieâu, bia, thaäm chí caû lö höông traïm roàng to

n i ÷ m

töôùng. Chính söï tham lam dieãn taû, oâm ñoàm quaù nhieàu, noäi dung hình thöùc na naù nhau maø ôû caùc töôïng ñaøi naøy chöa bao giôø coù thaønh töïu ngheä thuaät thaät söï ñöôïc giôùi chuyeân moân vaø coâng chuùng coâng nhaän. Quy hoaïch - kieán truùc ñònh daïng khoâng gian soáng, ñieâu khaéc ñònh nghóa khoâng gian aáy, ñieâu khaéc quaûng tröôøng laø ngoâi sao gaén leân ngöïc khoâng gian ñoâ thò. Vì theá moät khi taùc phaåm ñieâu khaéc quaûng tröôøng ñöùng ñöôïc trong khoâng gian ñoâ thò thì caù tính cuûa khoâng gian deã hình thaønh, hình aûnh ñoâ thò cuûa khoâng gian deã nhaän bieát, cuøng vôùi thôøi gian, noù seõ laø moät hình aûnh ñaëc tröng cuûa khoâng gian ñoù, vì vaäy raát mong caùc nhaø quaûn lyù, quy hoaïch, ñaàu tö haõy thaät söï caân nhaéc vì aùp löïc veà söï quan troïng, tính xöùng taàm vaø söï toán keùm cuûa loaïi hình ñieâu khaéc naøy trong khoâng gian ñoâ thò.

2- Ñieâu khaéc trong coâng vieân

Baát kyø moät khoâng gian kieán truùc ñoâ thò duø to hay nhoû naøo cuõng caàn raát nhieàu khoâng gian xanh, coù theå laø coâng vieân, laø khuoân vieân caây xanh hoaëc ñôn giaûn laø caùc khu vöôøn. Chuùng laø laù phoåi soáng cuûa khoâng gian ñoâ thò aáy, vaø roõ raøng laø moät khoâng gian ñoâ thò mang tieáng laø vaên minh hay hieän ñaïi thì khoâng gian xanh hieän dieän raát nhieàu vaø raát ñeïp laø ñaèng khaùc. Haàu heát trong caùc coâng vieân, caùc khu vöôøn trong caùc ñoâ thò ñeàu coù nhieàu coâng trình ñieâu khaéc vôùi muïc ñích töôûng nieäm, trang trí, giaûi trí hay noùi veà caùc vaán ñeà thöïc teá… Nhöõng taùc phaåm ñieâu khaéc naøy ñoùng moät vai troø raát quan troïng khoâng theå thay theá ñöôïc baèng caùc hình thöùc ngheä thuaät khaùc nhaèm toâ ñieåm cho moâi tröôøng soáng xung quanh, laøm phong phuù theâm ñôøi soáng vaên hoùa vaø khai saùng taâm trí con ngöôøi.

Taùc phaåm Cloud Gate taïi coâng vieân Thieân Nieân Kyû – Chicago

Coâng vieân ñieâu khaéc Frogner laø keát quaû moät ñôøi laøm vieäc coáng hieán cho ngheä thuaät cuûa ñieâu khaéc gia Na Uy, Gustav Vigeland.

Taùc phaåm The Chalice, ñaët taïi quaûng tröôøng Christchurch Cathedral

Molecule Man laø moät loaït caùc taùc phaåm ñieâu khaéc nhoâm, ñöôïc thieát keá bôûi ngheä só ngöôøi Myõ Jonathan Borofsky SË 67 . 2014

Nhöõng coâng trình ñieâu khaéc trong coâng vieân, trong vöôøn raát ña daïng vôùi nhieàu theå loaïi vaø phong caùch vaø coù theå do caùc ngheä syõ töø baát kyø nôi ñaâu treân theá giôùi laøm cuõng ñöôïc khoâng nhaát thieát laø chæ ôû trong nöôùc vaø chuùng khieán cho khu vöôøn trôû neân soáng ñoäng, ñaày maøu saéc thoâng qua vieäc söû duïng nhieàu daïng thöùc, nhieàu phong caùch, nhieàu tröôøng phaùi, nhieàu chaát lieäu, nhieàu ñöôøng neùt vaø maøu saéc khaùc nhau... Nhieàu taùc phaåm ñieâu khaéc trong coâng vieân, trong vöôøn coù theå khoâng mang moät noäi dung naøo cuï theå maø noù chæ laø nhöõng hình khoái, nhöõng ñöôøng neùt khieán cho ngöôøi ta baét gaëp ñöôïc moät caùi ñeïp, taïo cho ngöôøi ta moät aán töôïng naøo ñaáy vaø moãi ngöôøi coù theå hieåu noù theo nhöõng caûm nhaän rieâng cuûa mình. Ngoaøi ra, coøn coù caùc taùc phaåm ñieâu khaéc chuyeån ñoäng ñöôïc, taïo neân moät moái quan heä môùi coù theå thay ñoåi vôùi khoâng gian xung quanh vaø taïo ra moät “Söï kyø dò coù toå chöùc” khi maø chuùng lieân tuïc thay ñoåi caùc keát hôïp hình aûnh trong khoâng gian ñoù döôùi aûnh höôûng cuûa gioù vaø taïo caûm giaùc veà nhöõng thay ñoåi tuyeät ñeïp cuøng vôùi chuyeån ñoäng trong khoâng khí. Roõ raøng laø ñieâu khaéc trong coâng vieân coù moät quy moâ vaø taàm voùc nhoû hôn ñieâu khaéc quaûng tröôøng raát nhieàu, chuùng khoâng mang tính bieåu töôïng hay linh hoàn cuûa khoâng gian ñoâ thò aáy nöõa maø chæ ñôn giaûn laø toâ ñieåm, phong phuù moâi tröôøng soáng vaø khai saùng taâm trí con ngöôøi khi hoï ôû trong khoâng gian aáy. Tính khai saùng ôû ñaây khoâng mang naëng yù daïy baûo, daïy khoân maø khai saùng ôû ñaây mang yù nghóa caûm nhaän vaø suy tö, suy töôûng, bôûi con ngöôøi soáng trong khoâng gian kieán truùc ñoâ thò chaät choäi hoái haû, khi hoï ñeán vôùi coâng vieân, vôùi khu vöôøn laø nôi laøm hoï soáng chaäm laïi, bình taâm vaø thö thaùi ñaàu oùc. Vaø nhöõng nôi, nhöõng luùc nhö vaäy caùc taùc phaåm ñieâu khaéc thò giaùc mang tính töôïng hình seõ khôi gôïi trong hoï neân nhieàu suy tö suy töôûng myõ caûm thaåm myõ toát ñeïp neáu khoâng ít nhaát hoï cuõng caûm thaáy nôi aáy vaên minh vaø ñaùng soáng hôn, maët khaùc ñoái vôùi treû em khi thöôøng xuyeân ñöôïc tieáp xuùc vôùi caùc taùc phaåm ñieâu khaéc trong coâng vieân vôùi nhieàu noäi dung, hình thöùc vaø ngoân ngöõ caùc em cuõng deã caûm nhaän vaø hình thaønh neân moät nhaân caùch, moät myõ caûm toát ñeïp. Caù nhaân toâi cho raèng khi maø chuùng ta, caùc nhaø quaûn lyù, caùc nhaø quy hoaïch, nhaát laø caùc nhaø ñieâu khaéc ñeàu chöa ñuû khaû naêng ñeå xaây döïng neân caùc coâng trình ñieâu khaéc quaûng tröôøng hoaønh traùng laø bieåu töôïng ñaùng töï haøo mang taàm côõ khu vöïc trôû leân thì ñieâu khaéc trong coâng vieân vôùi caùc taùc phaåm kích thöôùc vöøa phaûi laø phöông aùn deã chòu ít toán keùm, thieát thöïc vaø khaû thi nhaát, vì noù vöøa taàm vôùi caùc kieán truùc sö quy hoaïch vaø noù vöøa söùc vôùi caùc nhaø ñieâu khaéc Vieät Nam. Maët khaùc ñieâu khaéc trong coâng vieân coù theå taän duïng moät khoái löôïng khoâng nhoû caùc taùc phaåm ñieâu khaéc cuûa caùc nhaø ñieâu khaéc trong nöôùc khi laøm, saùng taùc ñeå tham döï caùc trieån laõm cuûa Hoäi Myõ Thuaät Vieät Nam, khi hoï raát maát coâng laøm ñeå trieån laõm, trieån laõm xong loay hoay mang veà khoâng bieát laøm gì? Moät hoäi ñoàng tuyeån choïn coù chaát löôïng, moät chuùt kinh phí traû tieàn mua hoaëc thueâ taùc phaåm laø chuùng ta ñaõ deã daøng coù caû moät vöôøn töôïng nhö yù.

3- Ñieâu khaéc ñöôøng phoá.

Ngheä thuaät ñieâu khaéc ñöôøng phoá phaân chia thaønh hai loaïi: ngheä thuaät ñieâu khaéc mang tính laâu daøi vaø ngheä thuaät ñieâu khaéc mang tính chaát taïm thôøi, ñeàu theå hieän yù ñònh ñöa moân ngheä thuaät naøy vaøo trong xaõ hoäi phuïc vuï coâng chuùng, xoùa ñi khoaûng caùch giöõa coâng chuùng vôùi moân ngheä thuaät ñieâu khaéc. Coù theå noùi ñieâu khaéc ñöôøng phoá laø moät loaïi hình ñieâu khaéc raát thuù vò vaø raát ñöông ñaïi vì chuùng - caùc taùc phaåm ñieâu khaéc nhaûy xoå vaøo cuoäc soáng, chuùng hieän dieän ngay treân ñöôøng phoá, ôû ngaõ ba, ngaõ tö ôû væa heø ñi boä... Loaïi hình ñieâu khaéc treân ñöôøng phoá mang

SË 67 . 2014

Hai hình ngöôøi nhaûy muùa - taùc giaû Keith Haring

Töôïng “Ba ñaàu, saùu tay ” cuûa Zhang Huan Ñaët taïi trung taâm haønh chính San francisco - USA

tính töông taùc raát cao khoâng coù khoaûng caùch vôùi ngöôøi xem noù hieän dieän ôû haàu khaép caùc thaønh phoá lôùn treân theá giôùi, nhöng ôû Vieät Nam trong caùc ñoâ thò loaïi hình ñieâu khaéc naøy coøn heát söùc laï laãm. Nhöõng ngheä syõ cuûa ngheä thuaät ñieâu khaéc ñöôøng phoá bieåu loä caûm xuùc thoâng qua caùc taùc phaåm ñeå noùi veà nhöõng vaán ñeà cuûa xaõ hoäi, nhöõng lo laéng haøng ngaøy, haïnh phuùc, khaùt voïng, moâi tröôøng soáng, hay moät soá laø nhöõng neùt vaên hoùa thònh haønh cuûa theá giôùi ñaïi dieän cho coâng chuùng, hay caùc taùc phaåm laïi mang ñeà taøi nhöõng böùc aûnh tòch mòch cuûa thaønh phoá theå hieän nhöõng lo laéng saâu saéc cuûa ngöôøi ngheä syõ vôùi caùc vaán ñeà xaõ hoäi nôi hoï soáng vaø laøm vieäc. Hay moät vaøi taùc phaåm laïi theå hieän khaùt voïng cuûa ngöôøi daân veà moät xaõ hoäi hoøa bình, daân chuû, hoøa thuaän. Moät soá taùc noäi dung laïi theå hieän vieäc ñang kieám tìm moät hình thaùi ngheä thuaät maø ôû ñoù coù söï chaéc chaén, vónh cöûu, beàn bæ ñoàng thôøi theå hieän moät caûm giaùc vui veû, chaám döùt söï thôø ô, döûng döng cuûa con ngöôøi - keát quaû cuûa moät neàn vaên minh coâng nghieäp... Ñieâu khaéc ñöôøng phoá laø moät söï thuù vò trong caùc loaïi hình ñieâu khaéc trong khoâng gian ñoâ thò, noù phaù boû haøng raøo voâ hình giöõa ngöôøi xem vaø taùc phaåm, ñoâi khi ngöôøi xem laïi trôû thaønh moät phaàn cuûa taùc phaåm, noù tham döï tröïc tieáp vaøo nhöõng nôi oàn aøo naùo nhieät nhaát trong khoâng gian ñoâ thò, noù nhö song haønh cuøng ñôøi soáng, cuøng con ngöôøi, ñaáy moät öu theá raát ñaùng quan taâm, maët khaùc caùc nhaø ñaàu tö vaø quaûn lyù cuõng tuyø vaøo khaû naêng kinh teá maø deã beà löïa choïn giöõa vieäc baøy ñaët caùc taùc phaåm ñieâu khaéc ñöôøng phoá coù tính laâu daøi hoaëc taïm thôøi. Vaên hoaù væa heø laâu ñôøi ôû Vieät Nam keát hôïp vôùi söï thuù vò cuûa Ñieâu khaéc ñöôøng phoá ñoâi khi laïi ñem laïi nhöõng hieäu quaû hôn caû mong ñôïi.

4- Ñieâu khaéc kieán truùc

Caùc taùc phaåm ñieâu khaéc kieán truùc thöôøng ñöôïc gaén vôùi caùc coâng trình xaây döïng nhaèm muïc ñích taïo ra söï hoøa hôïp hay trang trí cho khoâng gian vaø mang laïi yù nghóa ñoäc ñaùo nhaát cho söï toàn taïi cuûa khoâng gian ñoù.

K h ∏ i

n i ÷ m

ñoù laø söï giao thoa giöõa ñieâu khaéc vaø hoäi hoïa. Phuø Ñieâu coù theå taän duïng tính öu vieät cuûa hoäi hoïa trong caáu taïo, trong chuû ñeà vaø trong caùch xöû lyù khoâng gian. Phuø Ñieâu coù theå loät taû noäi dung vaø muïc ñích maø caùc taùc phaåm ñieâu khaéc thoâng thöôøng khaùc khoâng theå laøm ñöôïc nhö: phoâng neàn vaø boái caûnh cuûa söï kieän vaø nhaân vaät, söï tieáp noái vaø chuyeån bieán cuûa chuoãi söï kieän, söï chuyeån ñoåi töï do cuûa nhöõng khoâng gian vaø goùc nhìn khaùc nhau, söï taùch rôøi vaø choàng cheùo trong moät khoái lieân hôïp... Öu ñieåm cuûa Phuø ñieâu laø khoâng caàn quaù nhieàu khoâng gian, deã thi coâng theå hieän vaø laép ñaët, taän duïng toát caùc khoaûng khoâng, caùc maët phaúng hoaëc gaén keát vôùi beà maët cuûa caùc coâng trình kieán truùc trong khoâng gian ñoâ thò.

The Planetarium / IMAX theater

Naêm loaïi hình ñieâu khaéc treân ñaõ lieät keâ cho chuùng ta moät caùi nhìn roõ hôn veà ñieâu khaéc trong khoâng gian ñoâ thò, qua ñoù hy voïng caùc nhaø quaûn lyù, caùc kieán truùc sö quy hoaïch vaø caùc chuû ñaàu tö deã daøng tìm ra caùc phöông aùn toái öu nhaát nhaèm doïn choã cho ñieâu khaéc ñöôïc soáng trong caùc khoâng gian ñoâ thò. Tuy nhieân thöïc traïng ñoâ thò hieän nay ñeà cao tính thöïc duïng daãn tôùi khoâng coù nhu caàu söû duïng ñieâu khaéc trong khoâng gian kieán truùc ñoâ thò, vaø neáu coù cuõng chæ laø giaûi phaùp tình theá mang tính trang trí, giaûi trí ñôn thuaàn thì ñeå ñöa ñöôïc ñieâu khaéc vaøo khoâng gian ñoâ thò, ñeå ñieâu khaéc ñònh nghóa ñöôïc cho khoâng gian soáng aáy laø caû moät vaán ñeà. Chuùng toâi caùc nhaø ñieâu khaéc vaãn ñang mieät maøi saùng taïo, laøm vieäc vaø vaãn ñang chôø ñôïi moät ngaøy ñöôïc baét tay vôùi caùc nhaø quy hoach, caùc kieán truùc sö, caùc chuû ñaàu tö, ñeå ñieâu khaéc ñöôïc trôû veà, ñöôïc soáng trong khoâng gian kieán truùc ñoâ thò nhö voán dó noù vaãn theá.

Caàu Alamillo treân ñöôøng cao toác La Cartuja, Sevilla, Taây Ban Nha (1987-1992)

Haàu heát caùc taùc phaåm ñieâu khaéc kieán truùc laø nhöõng hình aûnh duy thöïc treân maùi hoaëc maët tieàn cuûa coâng trình xaây döïng, nhöõng hình aûnh ñoù laø lôøi thuyeát minh cho noäi dung vôùi nhöõng haøm yù vaø yù nghóa bieåu töôïng cho coâng trình kieán truùc ñoù. Ñieâu khaéc kieán truùc ñoâi khi chính laø Logo cuûa coâng ty hoaëc cô quan söû duïng coâng trình kieán truùc aáy, noù coù theå coù, coù theå khoâng ñieàu ñoù quyeát ñònh vaøo nhu caàu, taàm nhìn cuûa chuû ñaàu tö vaø kieán truùc sö thieát keá neân coâng trình aáy. Thieát keá neân caùc taùc phaåm ñieâu khaéc kieán truùc khoâng nhaát thieát phaûi laø caùc ngheä syõ, caùc nhaø ñieâu khaéc maø coù theå chính do caùc kieán truùc sö taïo ra, bôûi ñieâu khaéc kieán truùc noù ñoøi hoûi tính hoaø hôïp vôùi chính coâng trình kieán truùc maø noù gaén keát, neân ñoâi khi kieán truùc sö laïi laø ngöôøi laøm toát coâng vieäc aáy nhaát, ngoaøi ra vaät lieäu theå hieän caùc taùc phaåm ñieåu khaéc kieán truùc cuõng thöôøng laø caùc vaät lieäu hieän ñaïi nhö theùp, inox, ñoàng, nhoâm, ñaù, kính, maøu saéc... ñeå phuø hôïp vôùi baûn thaân coâng trình kieán truùc aáy caùc coâng trình kieán truùc lôùn trong ñoâ thò Vieät Nam hieän nay ñeàu chöa coù nhu caàu (hoaëc môùi ñang manh nha) söû duïng caùc bieåu töôïng ñieâu khaéc, coù theå do chöa coù cheá taøi, coù theå do chöa coù nhu caàu, nhöng bình tónh nhìn nhaän laïi thì haàu nhö coâng trình kieán truùc naøo cuõng coù caùc bieåu töôïng phong thuyû nhö sö töû ñaù, hay non boä, ñaù töï nhieân xeû khaéc teân coâng trình... Thay vaøo caùc bieåu töôïng phong thuyû ñoù, phaûi chaêng caùc chuû ñaàu tö neân duøng tieàn ñoù vaøo laøm caùc bieåu töôïng ñieâu khaéc kieán truùc coù phaûi toát hôn, hieän ñaïi hôn, vaên minh hôn khoâng?

5- Ñieâu khaéc treân töôøng.

Ñieâu khaéc treân töôøng coøn ñöôïc goïi laø Phuø Ñieâu hay tranh Hoaønh traùng,

Ngheä thuaät ñieâu khaéc treân ñaù sa thaïch ñoû treân khaép caùc böùc töôøng cuûa Banteay Srei SË 67 . 2014

DIEÃN ÑAØN

Ñieâ u khaé c TRONG MOÂI TRÖÔØNG VAÊN HOÙA ÑOÂ THÒ VIEÄT NAM PGS. TS. NÑK. Nguyeãn Xuaân tieân SCULPTURE IN THE URBAN CULTURAL ENVIRONMENT OF VIETNAM

Outdoor Sculpture in urban Vietnam emerged from the Ly – Tran dynasty, then, in the late 19th and early 20th century, developed under the influence of the new art from France, with some small monuments placed in parks and gardens at Hanoi and Saigon. After the reunification in 1975, especially when Vietnam entered the stage of integration, innovation and development, sculpture in the urban space received a golden opportunity to develop with a variety of topics, material, size and artistic quality. In recent years, aesthetic value of urban environment in Vietnam is

SË 67 . 2014

having many inadequacies, and also facing many criticisms from public and expertise. In the trend of integration and development, sculpture in Vietnam’s urban cultural space is gradually approaching the development of modern art but still trying to preserve cultural identity of the nation, within specific forms such as monumental sculpture, decorative architectural sculpture, sculpture in parkland, sculpture on the street, and so on. Solving the problem of art in general and sculpture in Vietnam’s urban cultural environment in particular can partially meet the urgent needs for constructing urban aesthetic value as well as enhance the spiritual life and educational level of ethnic communities.

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝

gheä thuaät moâi tröôøng noùi chung vaø ñieâu khaéc trong moâi tröôøng vaên hoùa ñoâ thò noùi rieâng ñaõ hình thaønh vaø toàn taïi raát sôùm trong theá giôùi coå ñaïi, trung ñaïi, caän vaø hieän ñaïi töø Ñoâng sang Taây. Chuùng ta ñaõ chöùng kieán nhöõng thôøi kyø ñaëc bieät phoàn thònh cuûa loaïi hình ngheä thuaät naøy. Caùc coâng trình ngheä thuaät ñöôïc xuaát hieän döôùi daïng ñeàn ñaøi, laêng moä, cung ñieän, thaùnh ñöôøng, ñaáu tröôøng, khaûi hoaøn moân, töôïng ñaøi kyû nieäm, töôûng nieäm, töôïng trang trí coâng vieân, ñöôøng phoá… Moãi coâng trình ñaõ huy ñoäng raát nhieàu taøi löïc, trí löïc, vaät löïc cuûa coäng ñoàng xaõ hoäi. Coù nhöõng coâng trình keùo daøi tôùi moät vaøi theá kyû, nhaèm ñaùp öùng möùc ñoä cao nhaát cuûa thaàn quyeàn, vöông quyeàn hay nhu caàu truyeàn taûi tö töôûng, höôûng thuï vaên hoaù vaø thaåm myõ cuûa xaõ hoäi. Ngheä thuaät moâi tröôøng ñoâ thò phaùt trieån raát ña daïng, phong phuù ôû nhieàu lónh vöïc, qua nhieàu thôøi kyø lòch söû nhöng noù cuõng ñònh hình vaø mang nhöõng ñaëc tröng raát roõ neùt theo vò trí ñòa lyù, quan ñieåm trieát hoïc, söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi ôû hai vuøng mieàn lôùn cuûa theá giôùi laø phöông Ñoâng - phöông Taây. Theá kyû 19 - 20 vôùi nhöõng bieán ñoäng lieân tuïc veà chính trò, kinh teá, vaên hoùa vaø nhöõng phaùt minh saùng taïo cuûa khoa hoïc kyõ thuaät taïo cho nhòp soáng ñoâ thò ngaøy caøng ña daïng, ña chieàu. Trong boái caûnh ñoù ñaõ naûy sinh nhöõng yù töôûng môùi trong thieát keá khoâng gian myõ thuaät moâi tröôøng noùi chung vaø ñieâu khaéc trong moâi tröôøng vaên hoùa ñoâ thò noùi rieâng, ñoù laø moät quy luaät taát yeáu quaù trình phaùt trieån tö duy thaåm myõ cuûa nhaân loaïi. Tuy nhieân, hieän nay chuû nghóa “coâng naêng” ñang laán aùp vaø laøm maát daàn ñi tính thaåm myõ trong moâi tröôøng ñoâ thò. Ñeå ngheä thuaät trang trí goùp phaàn laøm ñeïp kieán truùc vaø caûnh quan moâi tröôøng soáng, laøm giaûm tính coâng naêng cuûa kieán truùc,… Phong traøo choáng chuû nghóa coâng naêng, choáng hieäu öùng nhaø kính ngaøy caøng phaùt trieån vaø ñöôïc höôûng öùng maïnh meõ. Trong taùc phaåm “Ngheä thuaät kieán truùc ôû chaâu AÂu” Poân Ñamatz keâu goïi “caùc ngheä só haõy ñaáu tranh ñeå cho myõ thuaät trôû laïi thaønh moät nhaân toá quan troïng cuûa ñôøi soáng”.

Thöïc traïng ñieâu khaéc trong moâi tröôøng vaên hoùa ñoâ thò Vieät Nam

Ñieâu khaéc ngoaøi trôøi ôû ñoâ thò Vieät Nam ñaõ xuaát hieän töø thôøi Lyù - Traàn vôùi caùc töôïng töù linh, hoïa tieát trang trí ôû caùc cung ñieän, ñeàn ñaøi, ñình, chuøa, vaên mieáu, sau ñoù ñöôïc du nhaäp töø Phaùp qua cuoái theá kyû 19 ñaàu theá

kyû 20 vôùi moät soá töôïng ñaøi coù noäi dung toân giaùo, vaên hoùa vaø söï baûo hoä cuûa Phaùp ñoái vôùi Vieät Nam ñöôïc xaây döïng taïi coâng vieân, vöôøn hoa Haø Noäi, Saøi Goøn nhö: töôïng Nöõ thaàn Töï do (1887); töôïng Paul Bert (1890); töôïng ñaøi “Nöôùc Phaùp baûo hoä Ñoâng Döông” (1902); töôïng baùn thaân nhaø baùc hoïc Pasteur (1922); töôïng ñaøi Só - Noâng - Coâng - Thöông (1927); töôïng baùn thaân nhaø vaên, nhaø tö töôûng Ren an Eruest (1931); Töôïng ñaøi kyû nieäm lính khoá xanh lính khoá ñoû; töôïng ñaøi cha coá Alexandre de Rhodes vôùi Hoaøng töû Caûnh taïi coâng vieân tröôùc nhaø thôø Ñöùc Baø - Saøi Goøn… Nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät trong khoâng gian ñoâ thò ngoaøi trôøi do caùc ngheä só, ngheä nhaân Vieät Nam theå hieän roõ nhaát vaøo nhöõng naêm 1960-1970 vôùi moät soá taùc phaåm nhoû ôû coâng vieân Thoáng Nhaát Haø Noäi vaø moät soá töôïng ñaøi danh nhaân lòch söû, nhöõng chieán binh (Thaùnh toå, bieåu töôïng cho caùc binh chuûng cuûa quaân ñoäi Saøi Goøn) ñöôïc xaây döïng ôû caùc buøng binh, giao loä Saøi Goøn vaøo nhöõng naêm 1970. Sau ngaøy ñaát nöôùc thoáng nhaát vaø ñaëc bieät khi Vieät Nam böôùc vaøo thôøi kyø môû cöûa hoäi nhaäp, ñoåi môùi, phaùt trieån. Kinh teá ñaát nöôùc ngaøy moät taêng tröôûng, haønh lang phaùp lyù veà thöïc hieän caùc coâng trình “Töôïng ñaøi, tranh hoaønh traùng” ñaõ ñöôïc Vuï Myõ thuaät Boä Vaên hoùa - Thoâng tin ban haønh, töông ñoái coù baøi baûn vaø ñöôïc thöïc thi. Vì theá, caùc coâng trình ñieâu khaéc ngoaøi trôøi Vieät Nam ngaøy caøng ña daïng vôùi nhieàu ñeà taøi, chaát lieäu, kích thöôùc lôùn vaø chaát löôïng ngheä thuaät cuõng ngaøy caøng ñöôïc naâng cao. Chuùng ta ñaõ xaây döïng ñöôïc moät soá coâng trình, taùc phaåm ñieâu khaéc trong caùc khoâng gian ñoâ thò, tieâu bieåu laø: töôïng ñaøi “Baùc Hoà vôùi thieáu nhi” ôû TP.HCM cuûa nhaø ñieâu khaéc Dieäp Minh Chaâu;“Coâng nhaân ñaáu Tranh” ôû TP.HCM cuûa nhaø ñieâu khaéc Nguyeãn Haûi; töôïng ñaøi “Chuû tòch Hoà Chí Minh” ôû Thaønh phoá Sa Ñeùc cuûa nhaø ñieâu khaéc Nguyeãn Phöôùc Sanh; töôïng ñaøi “Chieán thaéng saân bay Bieân Hoaø” ôû Thaønh phoá Bieân Hoøa cuûa nhaø ñieâu khaéc Nguyeãn Phuù Cöôøng; töôïng ñaøi “Traàn Höng Ñaïo” ôû Thaønh phoá Nam Ñònh cuûa nhaø ñieâu khaéc Vöông Duy Bieân; töôïng ñaøi “Baùc Hoà veà thaêm queâ höông” taïi Thaønh phoá Vinh - Ngheä An cuûa nhaø ñieâu khaéc Ñoã Nhö Caån; töôïng ñaøi “Anh huøng daân toäc Leâ Lôïi” taïi Thaønh phoá Thanh Hoaù cuûa Hoaøng Nhaân - Duy Ñoä Khuùc Quoác AÂn; töôïng ñaøi “Long An Trung duõng Kieân cöôøng” taïi Thaønh phoá Taân An cuûa nhaø ñieâu khaéc Phan Gia Höông… vaø

Maët tröôùc Nhaø thôø Ñöùc Baø Saøi Goøn vôùi töôïng Ñöùc Baø Hoøa Bình

coøn raát nhieàu caùc taùc phaåm ñieâu khaéc trang trí trong caùc coâng vieân, coâng trình kieán truùc ñöôïc hieän dieän ôû nhieàu ñoâ thò Vieät Nam. Ñoái vôùi caùc ñoâ thò Vieät Nam hieän nay, thaåm myõ moâi tröôøng ñoâ thò coøn raát nhieàu baát caäp, ñang laø vaán ñeà gaây böùc xuùc dö luaän xaõ hoäi vaø giôùi chuyeân moân. Cuï theå caùc töôïng ñaøi, töôïng trang trí coâng vieân phaàn lôùn chöa phuø hôïp vôùi khoâng gian ñieåm ñaët, chaát löôïng ngheä thuaät khoâng cao vaø chöa taïo thaønh nhöõng ñieåm nhaán, bieåu töôïng cho trung taâm ñoâ thò hay taïo neân thaåm myõ cho caùc coâng vieân coâng coäng. Caùc baûng hieäu quaûng caùo, tranh coå ñoäng, trang trí caùc coâng trình kieán truùc, heä thoáng ñeøn trang trí, chieáu saùng, thieát bò vui chôi ôû caùc coâng vieân boá trí chöa hôïp lyù, thieáu thaåm myõ… ñang coù nhöõng aûnh höôûng khoâng toát ñoái vôùi thaåm myõ moâi tröôøng ñoâ thò, caûnh quan du lòch noùi chung vaø khoâng coù söï töông ñoàng vôùi quaù trình hoäi nhaäp, phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc. Trong khi ñoù ôû caùc thaønh phoá lôùn treân theá giôùi ngaøy nay, caùc coâng trình myõ thuaät moâi tröôøng ñoâ thò nhö töôïng ñaøi, töôïng trang trí kieán truùc, coâng vieân, ñöôøng phoá, tranh veõ, heä thoáng ñeøn, caùc thieát bò myõ thuaät öùng duïng ñöôøng phoá… ñang laø moät trong nhöõng boä maët vaên hoùa haáp daãn nhaát, gaây aán töôïng maïnh meõ, khoù queân ñoái vôùi du khaùch.

Nhu caàu phaùt trieån ñieâu khaéc trong moâi tröôøng vaên hoùa ñoâ thò Vieät Nam Xaõ hoäi Vieät Nam trong thôøi kyø ñoåi môùi, vôùi xu theá hoäi nhaäp vaø phaùt trieån, neàn kinh teá ñang ñoøi hoûi phaûi coù moâi tröôøng vaên hoaù, SË 67 . 2014

ngheä thuaät töông xöùng, ñoù laø quy luaät taát yeáu “moät cô theå chæ soáng thoâng qua söï trao ñoåi vôùi moâi tröôøng cuûa noù” [1, tr.6]. Ñaûng ta ñaõ xaùc ñònh: “Vaên hoùa laø neàn taûng tinh thaàn cuûa xaõ hoäi, vöøa laø muïc tieâu, vöøa laø ñoäng löïc thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi”; “Neàn vaên hoùa maø chuùng ta xaây döïng laø neàn vaên hoùa tieân tieán, ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc” [2, tr.50]. Vöøa mang tính keá thöøa, phaùt huy nhöõng nhaân toá vaên hoùa truyeàn thoáng toát ñeïp cuûa daân toäc, vöøa tieáp thu nhöõng tinh hoa vaên minh cuûa nhaân loaïi, ngaøy moät “khaúng ñònh ñöôïc taàm voùc, trình ñoä, baûn lónh vaø baûn saéc cuûa vaên hoùa Vieät Nam trong giao löu vaø hôïp taùc quoác teá” [3, tr.5]. Trong giai ñoaïn hieän nay, vôùi quaù trình hoäi nhaäp quoác teá treân moïi lónh vöïc: kinh teá, vaên hoùa, ngheä thuaät… cuøng vôùi söï môû roäng quy moâ, phaùt trieån hieän ñaïi caùc ñoâ thò hieän coù, xaây döïng nhieàu khu ñoâ thò môùi cho phuø hôïp vôùi söï taêng tröôûng kinh teá, coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc, maø cuï theå phaán ñaáu tôùi naêm 2020 nöôùc ta seõ laø moät nöôùc coâng nghieäp. Vaán ñeà xaây döïng moät moâi tröôøng myõ thuaät ñoâ thò noùi chung vaø ñieâu khaéc trong moâi tröôøng vaên hoùa ñoâ thò Vieät Nam noùi rieâng, vaên minh, hieän ñaïi ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån cuûa xaõ hoäi vaø nhöõng ñoøi hoûi chính ñaùng ngaøy caøng cao veà moät cuoäc soáng tinh thaàn phong phuù cuûa moãi ngöôøi daân thöïc söï ñang laø vaán ñeà caáp thieát ñaët ra cho giôùi ñieâu khaéc - kieán truùc vaø caùc caáp chính quyeàn. Myõ thuaät ngoaøi trôøi, ñaëc bieät laø ñieâu khaéc ñöôïc coi nhö laø moät thaønh toá quan troïng cuûa kieán truùc ñoâ thò, bôûi noù chieám moät maët baèng, moät khoâng gian nhaát ñònh trong ñoâ thò, noù tham gia tröïc tieáp vaøo vieäc kieán taïo caûnh quan ñoâ thò, ñoàng thôøi laø moät toå hôïp haøi hoaø giöõa taùc phaåm ñieâu khaéc vôùi nhöõng thaønh phaàn kieán truùc, caûnh quan xung quanh noù. Trong caùc ñoâ thò, nhaát laø nhöõng thaønh phoá coù tính lòch söû vaên hoaù cao, myõ thuaät moâi tröôøng noùi chung vaø ñieâu khaéc ngoaøi trôøi noùi rieâng laø moät thaønh phaàn khoâng theå thieáu trong quy hoaïch ñoâ thò. Chuùng thöôøng ñöôïc xaây döïng, laép ñaët taïi caùc quaûng tröôøng trung taâm thaønh phoá, caùc coâng vieân, tröôùc caùc coâng trình kieán truùc lôùn, trong caùc coâng trình coâng coäng, caùc coâng trình kyû nieäm, toân vinh hay töôûng nieäm hoaëc ôû nhöõng vò trí laø ñieåm nuùt giao thoâng, ñieåm nhaán cuûa khoâng gian ñoâ thò. Ñieâu khaéc ngoaøi trôøi noùi chung vaø ñieâu khaéc trong khoâng gian vaên hoùa ñoâ thò noùi rieâng

SË 67 . 2014

coù naêm theå loaïi chính: Ñieâu khaéc hoaønh traùng; Ñieâu khaéc trang trí kieán truùc; Ñieâu khaéc trang trí coâng vieân; Ñieâu khaéc trang trí ñöôøng phoá; Ñieâu khaéc trang trí caùc coång chính cöûa ngoõ ñoâ thò. Trong xu höôùng hoäi nhaäp vaø phaùt trieån, ngheä thuaät noùi chung vaø ñieâu khaéc trang trí trong khoâng gian vaên hoùa ñoâ thò Vieät Nam noùi rieâng ñang tieáp caän daàn vôùi söï phaùt trieån vaên hoùa ngheä thuaät hieän ñaïi chung cuûa nhaân loaïi vaø theå hieän baûn saéc rieâng cuûa daân toäc.

Nhöõng vaán ñeà caàn quan taâm ñoái vôùi ñieâu khaéc trong moâi tröôøng vaên hoùa ñoâ thò Vieät Nam

Quy hoaïch, theå hieän caùc taùc phaåm ñieâu khaéc trong khoâng gian moâi tröôøng vaên hoùa ñoâ thò Vieät Nam hieän nay laø vieäc laøm heát söùc phöùc taïp, noù ñoøi hoûi coù söï keát hôïp ñoàng boä cuûa nhieàu chuyeân ngaønh, lónh vöïc, caùc caáp quaûn lyù, do ñoù caàn chuù yù ñeán caùc vaán ñeà sau: n Quy hoaïch caùc coâng trình ñieâu khaéc hoaønh traùng trong khoâng gian vaên hoùa ñoâ thò laø vieäc laøm heát söùc heä troïng vì noù coù lieân quan ñeán thaåm myõ, bieåu töôïng vaên hoùa laãn taâm linh cuûa moãi ñoâ thò. Quan nieäm cuûa oâng baø ta thì töôïng coù hoàn, thieâng, xaây ñaõ khoù, ñaäp ñi caøng khoù hôn. Ñoàng thôøi, töôïng ñaøi theå hieän thaåm myõ vaên hoùa chung cuûa moät thaønh phoá, neáu taùc phaåm töôïng xaáu ngöôøi ta seõ ñaùnh giaù thaåm myõ cuûa cö daân ñoâ thò keùm, vì noù khoâng chæ ñeå laøm ñieåm nhaán, trang trí maø coøn theå hieän vaên hoùa, lòch söû, xaõ hoäi. Caùc ñoâ thò Vieät Nam ñaõ coù moät soá töôïng ñaøi cuõ vaø môùi nhöng chöa coù nhieàu taùc phaåm gaây aán töôïng cho ngöôøi daân laãn du khaùch. Theo toâi, caùc ñoâ thò Vieät Nam neân taäp trung xaây döïng daïng töôïng ñaøi mang tính bieåu tröng vaên hoùa vuøng mieàn, hay nhöõng töôïng ñaøi caùc nhaân vaät lòch söû, vaên hoùa coù kích thöôùc vöøa phaûi phuø hôïp vôùi khoâng gian ñoâ thò voán mang truyeàn thoáng khieâm nhöôøng cuûa daân toäc. ÔÛ caùc cöûa ngoõ thaønh phoá neân ñaët nhöõng bieåu töôïng vaên hoùa coù hình khoái hieän ñaïi keát hôïp giöõa kieán truùc vaø ñieâu khaéc mang tính ñaëc tröng rieâng cuûa moãi khu vöïc ñoâ thò. Caùc coâng trình töôïng ñaøi danh nhaân, söï kieän lòch söû neân xaây döïng thaønh coâng vieân vaên hoùa rieâng bieät, khoâng neân xaây döïng ôû caùc voøng xoay, giao loä thieáu ñieåm nhìn, khoâng toân nghieâm vaø caûn trôû giao thoâng. Taïi caùc voøng xoay, giao loä, nuùt giao thoâng chæ neân xaây döïng caùc coâng trình mang tính trang trí myõ thuaät.

Töôïng ñaøi “Thuû Khoa Huaân” ôû Thaønh phoá Myõ Tho

Töôïng ñaøi “Anh huøng daân toäc Leâ Lôïi” taïi Thaønh phoá Thanh Hoaù

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝

n Söï keát hôïp giöõa taùc phaåm ñieâu khaéc vôùi caûnh quan kieán truùc, thieân nhieân, hieän ñang ñöôïc caùc nhaø quy hoaïch vaø nhöõng ngaønh coù traùch nhieäm ôû caùc ñoâ thò Vieät Nam heát söùc quan taâm. Ñaõ coù nhieàu yù kieán ñoàng quan ñieåm: “Quy hoaïch heä thoáng töôïng ñaøi trong ñoâ thò hieän nay caàn ñöôïc coi troïng nhö moät boä phaän caáu thaønh trong quy hoaïch ñoâ thò” vaø “trôû thaønh moät boä phaän khoâng theå thieáu trong quy hoaïch toång theå cuûa moãi ñoâ thò” [4, tr.208-209]. Vieäc xaây döïng heä thoáng quy hoaïch caùc coâng trình ñieâu khaéc caàn ñöôïc caùc nhaø chuyeân moân keát hôïp hoaïch ñònh ngay töø nhöõng yù nieäm ban ñaàu khi nghieân cöùu toång quan ñeán nghieân cöùu cuï theå töøng khu vöïc cho phuø hôïp vôùi ñieàu kieän lòch söû, vaên hoùa, ñieàu kieän töï nhieân, ñieàu kieän kinh teá ôû moãi khu vöïc vaø ñoâ thò.

Taêng cöôøng thöïc hieän nhöõng taùc phaåm ñieâu khaéc gaén keát vôùi caùc coâng trình kieán truùc coâng coäng cuûa ñoâ thò Vieät Nam. Ñoù laø nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät töôïng troøn, hình khoái hay phuø ñieâu ñöôïc gaén ôû maët ngoaøi caùc coâng trình kieán truùc lôùn, nhöõng nôi sinh hoaït coäng ñoàng nhö nhaø haùt, böu ñieän, toøa thò chính… mang noäi dung vaên hoùa, lòch söû hay sinh hoaït vaên hoùa, ngheä thuaät, hoaëc caùc danh nhaân. Nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät naøy laø moät boä phaän khoâng theå thieáu cuûa coâng trình kieán truùc ñoâ thò, noù khoâng chæ laøm toân leân veû ñeïp, maø coøn laøm noåi baät noäi dung, coâng naêng söû duïng cuûa coâng trình vaø naâng cao taàm nhaän thöùc thaåm myõ cuûa cö daân ñoâ thò.

Trong caùc quy hoaïch ñoâ thò, coâng vieân laø moät boä phaän khoâng theå thieáu vaø phaûi coù moät vò trí xöùng taàm trong caùc ñieåm daân cö sinh soáng vaø laøm vieäc. Vieäc quy hoaïch phaân boå vò trí caùc coâng vieân vaø caùc khu vaên hoaù nghæ ngôi caàn phaûi hôïp lyù veà coâng naêng, söï trong laønh cuûa moâi tröôøng, ñoàng thôøi ñaùp öùng ñöôïc caùc giaù trò thaåm myõ nhaát ñònh qua caùc yeáu toá hình khoái ñieâu khaéc, kieán truùc trang trí. Coâng vieân chính laø nôi thu huùt nhieàu hoaït ñoäng cuûa cö daân ñoâ thò dieãn ra haøng ngaøy. Beân caïnh yeáu toá laø moät khoâng gian, moâi tröôøng lyù töôûng cho vieäc luyeän taäp phuïc hoài söùc khoûe, nôi thö giaõn giuùp saûng khoaùi taâm hoàn, coâng vieân coøn laø nôi goùp phaàn vaøo vieäc phaùt trieån tö duy, hình thaønh vaø phaùt trieån nhaän thöùc cuõng nhö khaû naêng thaåm myõ. Hình khoái ñieâu khaéc noùi chung vaø töôïng trang trí noùi rieâng seõ goùp phaàn laøm cho phong caûnh trong coâng vieân

coù söùc truyeàn caûm, thô moäng vaø quyeán ruõ hôn. Khaùc vôùi nhöõng taùc phaåm ñieâu khaéc saùng taùc ñeå trình baøy trong phoøng trieån laõm, trang trí noäi thaát, töôïng trang trí coâng vieân laø nhöõng taùc phaåm ñieâu khaéc ñöôïc saùng taùc cho moät vò trí khoâng gian coá ñònh ngoaøi trôøi, coù söï töông taùc veà maøu saéc, kích thöôùc, coâng naêng... Vì theá noù ñoøi hoûi ñeán moái quan heä gaén boù maät thieát giöõa moâi tröôøng xung quanh vôùi caùc yeáu toá veà khoâng gian, tæ leä, boá cuïc, noäi dung, chaát lieäu… n ÔÛ moät soá nöôùc tieân tieán treân theá giôùi nhö Phaùp, YÙ, Ñöùc, Trung Quoác, Haøn Quoác… caùc taùc phaåm ñieâu khaéc moâi tröôøng coâng coäng haàu nhö ñöôïc hieän dieän ôû moïi nôi. Noù khoâng coøn chæ ñoùng vai troø trang trí laøm ñeïp cho caûnh quan ñoâ thò hay naâng cao nhaän thöùc thaåm myõ nöõa maø noù coøn ñöôïc xaây döïng treân heø phoá, nhöõng ñöôøng phoá ñi boä, khu dòch vuï mua saém… nhaèm taïo neân höng phaán, taêng söùc maïnh, giaûm bôùt meät moûi, thu ngaén con ñöôøng cho ngöôøi ñi boä ôû caùc ñoaïn ñöôøng trung chuyeån töø beán xe buyùt ñeán ga taøu ñieän ngaàm hay trung taâm vaên hoaù, khu dòch vuï, haønh chính… daïng hình ngheä thuaät naøy caùc ñoâ thò Vieät Nam chöa coù, chuùng ta caàn nghieân cöùu ñeå phaùt trieån trong töông lai. Lónh vöïc myõ thuaät trang trí trong khoâng gian ngoaøi trôøi cuûa moãi ñoâ thò ñoùng moät vai troø heát söùc quan troïng, ñaëc bieät laø loaïi hình ñieâu khaéc. Noù khoâng chæ laøm nhieäm vuï trang trí laøm ñeïp, thô moäng cho caûnh quan ñoâ thò maø noù coøn bieåu hieän moät trình ñoä thaåm myõ, vaên minh cuûa ñoâ thò, ñoàng thôøi, naâng cao trình ñoä daân trí chung. Töôïng ñaøi, töôïng trang trí kieán truùc, trong coâng vieân hay treân ñöôøng phoá laø moät theå loaïi ngheä thuaät naèm trong moät moâi tröôøng coù söï giao tieáp coäng ñoàng khaù lôùn vaø aûnh höôûng ñeán khoâng gian caûnh quan ñoâ thò, ñeán tính giaùo duïc vaø nhaân caùch thaåm myõ cuûa coäng ñoàng, vì theá nhöõng ñieàu kieän cuûa moâi tröôøng luoân laø yeáu toá raøng buoäc trong quaù trình saùng taïo ngheä thuaät. Taùc phaåm töôïng ñaøi, töôïng trang trí kieán truùc, coâng vieân hay töôïng treân ñöôøng phoá khi ra ñôøi phaûi ñaùp öùng ñöôïc söï toàn taïi laâu daøi, phaûi chòu ñöôïc söï thöû thaùch, taùc ñoäng cuûa thôøi gian vaø coù noäi dung trong saùng, hình thöùc ngheä thuaät cao phuø hôïp vôùi noâi tröôøng caûnh quang xung quanh cuûa moãi ñoâ thò. Ngoaøi ra, vieäc söû duïng caùc loaïi hình ñieâu khaéc khaùc nhau theo heä töôïng trang trí nhoû

ôû caùc vöôøn hoa, coâng vieân, doïc theo bôø bieån, baõi taém, bôø keânh, ven soâng, hoà… cuõng laø xu höôùng môùi ñang ñöôïc giôùi ñieâu khaéc, caùc nhaø nghieân cöùu vaø chính quyeàn caùc ñòa phöông, ñoâ thò quan taâm, vôùi muïc ñích ñöa ñieâu khaéc hoaø nhaäp vaøo moâi tröôøng soáng moät caùch coù hieäu quaû, phaùt huy tính giaùo duïc tö töôûng, lòch söû, vaên hoùa xaõ hoäi, ngaøy moät naâng cao ñôøi soáng tinh thaàn vaø trình ñoä thaåm myõ cuûa moïi ngöôøi daân.

Toùm laïi:

Myõ thuaät moâi tröôøng ñoâ thò noùi chung vaø ñieâu khaéc trong moâi tröôøng vaên hoùa ñoâ thò noùi rieâng chính laø neùt ñeïp vaên hoùa thaåm myõ moâi tröôøng cuûa moãi ñoâ thò, theå hieän roõ trình ñoä daân trí, söï phaùt trieån cuûa ñoâ thò hay vuøng mieàn. Trong giai ñoaïn hieän nay, vôùi quaù trình hoäi nhaäp quoác teá treân moïi lónh vöïc kinh teá, vaên hoùa, ngheä thuaät… cuøng vôùi söï môû roäng quy moâ, phaùt trieån hieän ñaïi caùc ñoâ thò hieän coù, xaây döïng nhieàu khu ñoâ thò môùi cho phuø hôïp vôùi söï taêng tröôûng kinh teá, coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. Vaán ñeà xaây döïng moät moâi tröôøng myõ thuaät ñoâ thò noùi chung vaø ñieâu khaéc trong moâi tröôøng vaên hoùa ñoâ thò Vieät Nam noùi rieâng, vaên minh, hieän ñaïi ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån cuûa xaõ hoäi vaø nhöõng ñoøi hoûi chính ñaùng ngaøy caøng cao veà moät cuoäc soáng tinh thaàn phong phuù cuûa moãi ngöôøi daân thöïc söï ñang laø vaán ñeà caáp thieát ñaët ra cho giôùi chuyeân moân vaø caùc caáp chính quyeàn. Giaûi quyeát toát vaán ñeà ngheä thuaät noùi chung vaø ñieâu khaéc trong moâi tröôøng vaên hoùa ñoâ thò Vieät Nam noùi rieâng seõ ñaùp öùng ñöôïc phaàn naøo caùc nhu caàu caáp thieát veà xaây döïng thaåm myõ ñoâ thò vaø naâng cao ñôøi soáng tinh thaàn, trình ñoä thaåm myõ cuûa coäng ñoàng daân toäc.

Taøi lieäu tham khaûo: 1.Ñình Quang (2006), “Vaán ñeà quaûn lyù vaên hoùa ngheä thuaät truyeàn thoáng vaø ñöông ñaïi trong quaù trình toaøn caàu hoùa”, Taøi lieäu boài döôõng kieán thöùc quaûn lyù ngaønh Vaên hoùa Thoâng tin, Boä Vaên hoùa - Thoâng tin, Haø Noäi. 2.Ban Tö töôûng - Vaên hoùa Trung öông (2004), Taøi lieäu nghieân cöùu keát luaän Hoäi nghò laàn thöù möôøi Ban chaáp haønh Trung öông Ñaûng khoùa IX, Nxb Chính trò Quoác gia, Haø Noäi. 3.Phaïm Duy Ñöùc - chuû bieân (2006), Nhöõng thaùch thöùc vaên hoùa Vieät Nam trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, Nxb Vaên hoùa - Thoâng tin & Vieän Vaên hoùa, Haø Noäi. 4.Nguyeãn Baù Ñang, chuû nhieäm ñeà taøi (2001), Nghieân cöùu höôùng daãn thieát keá Töôïng ñaøi kyû nieäm trong khoâng gian ñoâ thò Vieät Nam, Ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc, Vieän nghieân cöùu Kieán truùc Boä Xaây döïng, Haø Noäi.

SË 67 . 2014

DIEÃN ÑAØN

ßi™u khæc & kh´ng gian Æ´ thﬁ TS. KTS. Tröông Vaên Quaûng (VIUP)

Cuõng nhö kieán truùc, ñoâ thò coù tính kó thuaät cao nhöng cuõng raát giaøu tính ngheä thuaät. Chuùng ta coù theå coi khoâng gian ñoâ thò nhö moät taùc phaåm ngheä thuaät do con ngöôøi saùng taïo, raát coâng phu qua nhieàu theá heä... Thoâng thöôøng, ñieâu khaéc ñi vôùi kieán truùc. Ñieâu khaéc toân theâm veû ñeïp kieán truùc vaø ngöôïc laïi. Chuùng laø nhöõng boä phaän caáu thaønh taïo neân toång theå thoáng nhaát cuûa moät coâng trình, moät quaàn theå coâng trình kieán truùc, moät khoâng gian ñoâ thò nhö quaûng tröôøng, vöôøn hoa, coâng vieân, tuyeán phoá hay toång theå cuûa caû moät ñoâ thò.

rong suoát quaù trình phaùt trieån cuûa lòch söû nhaân loaïi, ñieâu khaéc vaø quy hoaïch - kieán truùc laø hai ngaønh ngheä thuaät taïo hình coù moái quan heä khaêng khít vôùi nhau. Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän roõ trong caùc ñoâ thò coå Ai Caäp, coå Hy Laïp, coå La Maõ, kieán truùc Phuïc Höng…, ôû caùc ñeàn ñaøi vaø chuøa mieáu ôû AÁn Ñoä, Trung Quoác, Myanma, Laøo, Campuchia, Vieät Nam vaø caùc n ôùc chaâu AÙ khaùc. Caùc coâng trình kieán truùc, khoâng gian ñoâ thò ôû ñaây ñöôïc ngheä thuaät ñieâu khaéc toâ ñieåm, laøm taêng theâm caùc giaù trò thaåm myõ, tinh thaàn. Vaø chính coâng trình kieán truùc, khoâng gian ñoâ thò trôû thaønh phoâng, neàn (moâi tröôøng hay khung caûnh) toân theâm giaù trò cuûa ñieâu khaéc.

Ñieâu khaéc trong khoâng gian ñoâ thò taïi TP. Bruges (Vöông quoác Bæ)

SË 67 . 2014

Coù nhöõng coâng trình goïi laø kieán truùc hay ñieâu khaéc ñeàu ñuùng, vì chuùng khoâng coù ranh giôùi roõ raøng giöõa hai ngheä thuaät naøy. Ví du,ï

quaàn theå Angkor Thom vaø Angkor Vat ôû Campuchia. Chuùng laø moät coâng trình ñieâu khaéc ñaù kyø vó nhöng vì ñoù laø ñeàn neân cuõng laø moät coâng trình kieán truùc vó ñaïi. Hoaëc baûn thaân böùc töôïng laø moät ngoâi nhaø nhö töôïng Nöõ thaàn töï do ôû New York chaúng haïn. Böùc töôïng cao 93,50m laø moät coâng trình ñieâu khaéc, nhöng ngöôøi ta söû duïng phaàn beân trong töôïng nhö moät baûo taøng vaø du khaùch coù theå leân taän ngoïn ñuoác ñeå ngaém nhìn phong caûnh… Roäng hôn, coù theå coi moät quaàn theå coâng trình kieán truùc, moät khu vöïc khoâng gian ñoâ thò thaäm chí moät ñoâ thò… veà toång theå nhö moät taùc phaåm ngheä thuaät ñieâu khaéc.

Khoâng gian khuoân vieân quaûng tröôøng UBND TP. HCM

Caùc moái quan heä veà khoâng gian, tæ leä, hình khoái, maøu saéc, vaät lieäu… giöõa ñieâu khaéc vaø quy hoaïch - kieán truùc taïo neân giaù trò chaát löôïng khoâng gian, trong ñoù nhaán maïnh yeáu toá thaåm myõ vaø chaát löôïng soáng ñoâ thò. Noùi ñeán tính hai chieàu trong quan heä giöõa ñieâu khaéc ngoaøi trôøi vaø khoâng gian ñoâ thò laø noùi ñeán söï hôïp lyù giöõa taùc phaåm vôùi caûnh quan töï nhieân, caûnh quan nhaân taïo. Chæ khi coù söï hôïp lyù, giaù trò cuûa taùc phaåm môùi ñöôïc phaùt huy ra caûnh quan vaø ñöôïc caûnh quan boài ñaép... Vieäc xaùc ñònh vò trí cho taùc phaåm ñieâu khaéc ngoaøi trôøi, trong moái quan heä vôùi caûnh quan moâi tröôøng xung quanh ñöôïc coi nhö yeáu toá quyeát ñònh ñeán giaù trò söû duïng vaø tính thaåm myõ cuûa noù. Nhöõng khoâng gian coâng coäng ñoâ thò coù chaát löôïng, coù giaù trò thaåm myõ cao, thöôøng ñöôïc keát hôïp haøi hoøa vôùi ñieâu khaéc ñaõ trôû thaønh moät ñòa chæ vaên hoùa khoâng chæ thu huùt khaùch tham quan maø coøn vôùi ngay caû nhöõng ngöôøi daân ñòa phöông. Nhöõng böùc aûnh löu nieäm chuïp tröôùc töôïng ñaøi Baùc Hoà ôû khuoân vieân vöôøn hoa tröôùc UBND TP. HCM ñaõ laø moät thoâng ñieäp töï haøo “ñaõ tôùi thaêm TP. HCM” cuûa nhieàu khaùch tham quan trong vaø ngoaøi nöôùc.

Ñieâu khaéc trong khoâng gian ñoâ thò taïi TP. Bruges (Vöông quoác Bæ)

ÔÛ ñaây, khoâng gian töôïng ñaøi trôû thaønh moät ñòa chæ vaên hoùa coù taàm möùc phoå quaùt quoác gia gaén vôùi hình aûnh, vaên hoùa, lòch söû cuûa moät thaønh phoá. Khoâng chæ coù vaäy, khoâng gian xung quanh töôïng ñaøi coøn trôû thaønh moät moät ñòa ñieåm dieãn ra caùc hoaït ñoäng coäng ñoàng töø vui chôi giaûi trí cuûa ngöôøi daân ñeán caùc hoaït ñoäng nghi thöùc, nghi leã, söï kieän coù yù nghóa cuûa thaønh phoá. Khu vöïc SË 67 . 2014

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝

vöôøn hoa gaén vôùi töôïng ñaøi Leâ-nin, vöôøn hoa Lyù Thaùi Toå ôû Haø Noäi cuõng ñaït ñeán giaù trò moät ñòa ñieåm vaên hoùa nhö theá. Coù ñöôïc ñieàu ñoù, phaûi khaúng ñònh söï ñoùng goùp quan troïng vai troø cuûa ñieâu khaéc, töôïng ñaøi trong khoâng gian coâng coäng. Bôûi chính ñieâu khaéc, töôïng ñaøi ñaõ taïo ra cho khoâng gian coâng coäng theâm giaù trò thaåm myõ, ñoäc ñaùo, laønh maïnh, vöõng beàn, söï thaân thieän vaø ngöôïc laïi taùc phaåm ñieâu khaéc, töôïng ñaøi cuõng coù choã ñöùng xöùng ñaùng hôn trong khoâng gian ñoâ thò… Tuy nhieân, veà toång theå, ñeå goùp phaàn naâng cao chaát löôïng khoâng gian, chaát löôïng soáng ñoâ thò, ñieâu khaéc ngoaøi trôøi, ñieâu khaéc trong ñoâ thò ôû Vieät Nam döôøng nhö ñang thieáu söï quan taâm trong caùc quy hoaïch ñoâ thò. Coù theå chuùng ta chöa nhaän bieát ñaày ñuû hoaëc ñaõ thieáu töï tin trong vieäc khaúng ñònh giaù trò cuûa ñieâu khaéc ngoaøi trôøi trong ñôøi soáng xaõ hoäi hieän ñaïi. Kieán truùc vôùi ñieâu khaéc, nhaát laø khoâng gian ñoâ thò vôùi ñieâu khaéc chöa coù choã ñöùng chung trong heä giaù trò veà chaát löôïng thaåm myõ khoâng gian. Thoâng thöôøng, taùc giaû ñieâu khaéc chaïy theo ñuoâi caùc nhaø quy hoaïch, caùc kieán truùc sö, hoï saùng taùc roài loay hoay tìm choã döïng, choã ñaët taùc phaåm. Ñeå coâng baèng, coù theå noùi caùc nhaø quy hoaïch, kieán truùc sö Vieät Nam cuõng chöa thaät söï quan taâm ñeán ñieâu khaéc vaø döôøng nhö giöõa hoï vôùi caùc nhaø ñieâu khaéc cuõng chöa taïo ñöôïc saân chôi chung. Taùc phaåm ngheä thuaät ñieâu khaéc bò ñaët cöôõng böùc, ñoâi khi tuøy tieän vaøo baát cöù khoaûng ñaát coøn troáng naøo maø khoâng gian ñoâ thò xoùt laïi hoaëc thöøa ra..., chöù chöa coù moät yù töôûng veà quy hoaïch, thieát keá ñoâ thò naøo chuû ñoäng daønh choã xöùng ñaùng cho chuùng. Vaãn bieát moät taùc phaåm ñieâu khaéc ngoaøi trôøi seõ ñeïp hôn neáu ñöôïc ñaët ñuùng khoâng gian vaø nhôø ñoù seõ laøm ñeïp khoâng gian hôn. Vì vaäy, söï keát hôïp haøi hoøa giöõa Ñieâu khaéc – Kieán truùc – Quy hoaïch, daønh vò trí xöùng ñaùng cho ñieâu khaéc ngoaøi trôøi seõ goùp phaàn phaùt trieån, toâ ñieåm caûnh quan ñoâ thò coù chaát löôïng hôn. Taøi lieäu tham khaûo (1) Model City Environment; Greestructre and Urban Planning (2) Jan Gehl, Cuoäc soáng giöõa nhöõng coâng trình kieán truùc (Nhaø xuaát baûn Xaây döïng, 2009) (3) Debra Efroymson, Traàn Thò Kieàu Thanh Haø, Phaïm Thu Haø - Khoâng gian coâng coäng laøm neân cuoäc soáng thaønh phoá (Nhaø xuaát baûn Xaây döïng 2010)

SË 67 . 2014

Moái quan heä

"cÈng sinh"

giöõa Ñieâu khaéc & khoâng gian ñoâ thò DIEÃN ÑAØN NÑK. Vuõ Tieán

aûnh treân: Nhöõng coâ gaùi Quan hoï - Vuõ Tieán

oái quan heä cuûa kieán truùc vaø myõ thuaät ñöôïc quan taâm hôn bao giôø heát trong thôøi ñoâ thò hoùa. Nhìn vaøo lòch söû kieán truùc nhaân loaïi, chuùng ta thaáy khoâng coù neàn kieán truùc naøo choái töø ngheä thuaät taïo hình, ñoù laø moái quan heä coù yù thöùc nhaát trong ñôøi soáng hieän ñaïi. Treân phaïm truø kieán truùc, ñieâu khaéc ngoaøi trôøi ñöôïc coi nhö moät taùc phaåm cuûa kieán truùc ñoâ thò, bôûi noù chieám moät maët baèng cuûa khoâng gian ñoâ thò, noù tham gia tröïc tieáp vaøo kieán taïo caûnh quan ñoâ thò - noù laø moät toå hôïp haøi hoøa giöõa taùc phaåm ñieâu khaéc vaø caùc coâng trình kieán truùc khaùc xung quanh.

Bôûi vaäy ñieâu khaéc ngoaøi trôøi laø moät thaønh phaàn cuûa khoâng gian ñoâ thò. Chuùng ta phaùt trieån khoâng gian ñoâ thò khoâng theå thieáu vaéng ñöôïc töôïng ñaøi, vöôøn töôïng – vöøa laø ñieåm nhaán ngheä thuaät vöøa laø söï ngöôõng voïng cuûa theá heä vôùi lòch söû, vôùi vaên hoùa, vôùi danh nhaân… Chính vì vò theá cuûa ñieâu khaéc ngoaøi trôøi neân xaõ hoäi quan taâm, bieåu loä tình caûm, böùc xuùc khi böùc töôïng khoâng ñöôïc ñaët ñuùng choã hoaëc khoâng xöùng ñaùng ñöôïc ñaët döïng. ÔÛ Haø Noäi vaø nhieàu ñòa phöông khaùc, söï baát hôïp taùc naøy khieán cho nhieàu coâng trình töôïng ñaøi maø nhieàu ngöôøi noùi vui laø ñaït moät SË 67 . 2014

Taùc phaåm “Ngaøy hoäi” – Vuõ Tieán

nöûa giaù trò. Thieáu vaéng caûnh quan, moâi sinh, böùc töôïng trôû neân traàn truïi, khoâ khoác vaø laïc loõng… Caùc nhaø ñieâu khaéc chæ coù quyeàn laøm maãu, khoâng coù quyeàn choïn ñòa ñieåm, tieáng noùi cuûa hoï laø nhoû beù nhaát. Vieäc böùc töôïng ñaët khoâng phuø hôïp vôùi caûnh quan laø do kieán truùc sö quy hoaïch vaø ngaønh xaây döïng chòu traùch nhieäm veà thieát keá maët baèng khoâng gian toång theå. Moät thuaän lyù laø khi khoâng gian moâi tröôøng soáng ñöôïc xaùc laäp vaø quy chieáu bôûi nhaõn quan kieán truùc nhaân tính thì ngoân ngöõ ñieâu khaéc thoûa maõn vaø coù söùc soáng.

Beân caïnh nhöõng quy hoaïch vaät chaát nhö giao thoâng, chôï, quy hoaïch caáp vaø thoaùt nöôùc… Chuùng ta coøn ñang boû ngoû quy hoaïch myõ thuaät trong kieán truùc, nhaát laø quy hoaïch töôïng ñaøi vaø töôïng vöôøn. Vöôøn töôïng sinh soâi ôû nhieàu nôi, nhöng do thieáu quy hoaïch, thieáu caùi nhìn nhaát quaùn neân “boû thì thöông, vöông thì toäi”, ví duï vöôøn töôïng “coù gì duøng naáy” kieåu “aên xoåi ôû thì” beân bôø Hoà Göôm cho thaáy söï tuøy tieän khi nhöõng böùc töôïng salon ñöôïc ñöa ra… ngoaøi vöôøn. Nhoùm töôïng ôû khu Myõ Ñình cho thaáy söï ñôn ñieäu ñeán nhöùc maét bôûi soá töôïng ñöôïc “daäp khuoân nhaân baûn” moät caùch voâ tính.

Ñaøi sen Thö Baùc (ñaù) ñaët taïi Vöôøn hoa trung taâm Sapa – Vuõ Tieán

SË 67 . 2014

D i ‘ n

Æ µ n

Moät coâng trình ñieâu khaéc khoâng nhö mong muoán, taát caû ñeàu nhìn vaøo nhaø ñieâu khaéc ñeå tra vaán. Trong khi ñoù moät ñieàu coát tuûy phaûi ñöôïc hieåu raønh maïch raèng taùc giaû ñieâu khaéc khoâng phaûi laø moät caùi maùy laøm theo yù cuûa nhaø ñaàu tö. Töôïng ñaøi khoâng phaûi laø moät coâng trình xaây döïng cô baûn, nhöng vaãn ñöôïc nhieàu nôi mang ra ñaáu thaàu. Nhaø ñieâu khaéc Taï Quang Baïo coù noùi: ñaàu thaàu ngheä thuaät laø laøm maát taùc giaû vaø sæ nhuïc ngheä só!. Toâi muoán noùi theâm raèng ñaáu thaàu ngheä thuaät laø trieät tieâu ngheä thuaät. ÔÛ nöôùc ta chuùng ta chöa coù moät hoäi ñoàng ngheä thuaät quoác gia, hoäi ñoàng ngheä thuaät caàn coù taàm nhìn, ñaùnh giaù treân quan ñieåm cuûa coâng trình vaên hoùa chöù khoâng ñôn thuaàn laø böùc töôïng. Khi ñöôïc nhaän laøm maãu töôïng ñaøi “Truyeàn thoáng coâng nhaân moû Apatit Laøo Cai”, toâi phaûi daønh haøng tuaàn, haøng thaùng ñeå quan saùt chuïp aûnh laáy tö lieäu veà trang phuïc, tö theá, vaät lieäu, lòch söû, ñaëc thuø chuyeân moân cuûa moãi vò trí. Ñi theo oâng Toång giaùm ñoác vaøo hieän tröôøng khai thaùc vaø saûn xuaát thì thaáy mình khoâng theå ôû Haø Noäi maø nghó ra ñöôïc. Ngöôøi coâng nhaân ôû moû Apatit phaûi khaùc ngöôøi coâng nhaân khai thaùc than, töø trang phuïc duïng cuï lao ñoäng… Ngöôøi lao ñoäng Apatit phaûi thaáy ñöôïc boùng hình vaø coâng vieäc cuûa hoï trong ñoù, khoâng phaûi laø nhöõng phaùc ñoà chung chung ñaët ñaâu cuõng ñöôïc.

Töôïng ñaøi “Truyeàn thoáng coâng nhaân moû Apatit Laøo Cai” - Vuõ Tieán

Toâi phaûi noùi luoân raèng, ñieâu khaéc ngoaøi trôøi laø moät ñieåm nhaán ngheä cho khoâng gian kieán truùc. Taùc phaåm töôïng ñaøi, vöôøn töôïng ngoaøi giaù trò ngöôõng voïng toân vinh phaûi mang ñeán khoâng gian xuùc caûm thaåm myõ. Caøng ñi ñeán nhöõng vuøng xa toâi môùi thaáy khaùt voïng veà moät khoâng gian ñeïp töông xöùng vôùi caûnh quan cuûa coâng chuùng. Khoâng theå thieáu ñöôïc ngheä thuaät trong quy hoaïch kieán truùc, soáng ñeïp leân laø nhu caàu cuûa taát caû moïi ngöôøi, töø caùi taâm cuûa chuùng ta seõ coù nhöõng taùc phaåm coù taàm. Moät soá ít coâng trình coù söï hieän dieän cuûa myõ thuaät ñaõ cho chuùng ta caùi nhìn veà moái quan heä höõu cô, neáu taùch rôøi seõ laøm giaûm giaù trò vaø coù haïi cho caû kieán truùc vaø myõ thuaät. Myõ thuaät trong khoâng gian kieán truùc, quy hoaïch khoâng chæ laø gia vò maø phaûi laø ñoái töôïng chính cuûa toå hôïp khoâng gian ñoâ thò. Söï gaén keát naøy luoân toàn taïi luoân tieàm aån vaø ñöôïc hieän thöïc hoùa baèng coâng trình cuï theå.

Trôøi troøn ñaát vuoâng ñaët taïi Ñeàn Huøng - Vuõ Tieán

SË 67 . 2014

ßi™u khæc ngoµi trÍi TS. NÑK. Phaïm Hoaøng Vaân

DIEÃN ÑAØN

VÔÙI QUY HOAÏCH, KIEÁN TRUÙC CAÛNH QUAN ÑOÂ THÒ

Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät coâng nghieäp Haø Noäi

aát nöôùc ta ñang treân ñaø phaùt trieån vaø hoäi nhaäp trong nhieàu lónh vöïc: kinh teá, chính trò, vaên hoùa, quy hoaïch kieán truùc, xaây döïng… Ñoâ thò hoùa vaø hieän ñaïi hoùa ñoâ thò laø nhu caàu taát yeáu vaø caáp baùch ñeå baét nhòp, hoøa chung vôùi xu theá ñoâ thò hoùa ñang lan nhanh treân toaøn caàu. Nhöõng ñoøi hoûi veà moät cuoäc soáng chaát löôïng cao trong caùc thaønh phoá lôùn ñang ngaøy caøng ñöôïc quan taâm vaø phaùt trieån, ñaëc bieät caû veà vaät chaát laãn tinh thaàn, caûnh quan, khoâng gian vaø vaên hoùa, nhaèm taïo neân moät moâi tröôøng soáng, moät khoâng gian soáng toát ñeïp hôn cho con ngöôøi theo höôùng phaùt trieån beàn vöõng. Ñoàng thôøi, phaùt huy khaû naêng taïo döïng hình aûnh, naâng cao thöông hieäu ñoâ thò, taêng cöôøng naêng löïc caïnh tranh ñoâ thò trong töông lai. Moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng taïo neân hình aûnh vaø thöông hieäu ñoâ thò chính laø taïo döïng cho ñoâ thò moät dieän maïo haáp daãn, aán töôïng. Noùi caùch khaùc laø toå chöùc, quy hoaïch khoâng gian ñoâ thò bao goàm kieán truùc, ñieâu khaéc, caûnh quan, caây xanh… moät caùch hôïp lyù, oån ñònh, trong ñoù keát hôïp chaët cheõ caùc yeáu toá vaên hoùa, lòch söû ñòa phöông, daân toäc. Trong tieán trình phaùt trieån cuûa moät thaønh phoá ñoâ thò, vai troø cuûa ñieâu khaéc ngoaøi trôøi voâ cuøng quan troïng. Laø moät thöïc theå toàn taïi trong khoâng gian moâi tröôøng coù quy hoaïch, neân

Nhöõng taùc phaåm ñieâu khaéc treân thaønh caàu Charles (Prague, Czech)

SË 67 . 2014

ñieâu khaéc ngoaøi trôøi, cuï theå hôn laø töôïng ñaøi, töôïng trang trí ñaøi phun nöôùc, töôïng trang trí kieán truùc, trang trí vöôøn hoa, coâng vieân… ñöôïc nhaän thöùc nhö laø moät thaønh phaàn hay moät yeáu toá caáu thaønh cuûa caûnh quan ñoâ thò. Cuøng vôùi söï goùp maët cuûa caùc coâng trình kieán truùc, noù ñaõ trôû thaønh moät phaàn khoâng theå thieáu ñeå taïo neân boä maët ñeïp cuûa moät ñoâ thò, moät thaønh phoá coù tính lòch söû, vaên hoùa cao vaø hieän ñaïi. ÔÛ ñaây vai troø cuûa töôïng ñaøi ñöôïc theå hieän khaù roõ neùt. Laø moät thaønh phaàn cuûa khoâng gian ñoâ thò, neân taùc phaåm ñieâu khaéc ngoaøi trôøi, ñaëc bieät laø töôïng ñaøi coù raát nhieàu ñieåm gaàn guõi, töông ñoàng vôùi moät taùc phaåm kieán truùc, taïo ra ñöôïc söï haøi hoøa, gaén keát giöõa ñieâu khaéc vaø kieán truùc. Bôûi vaäy, ñeå taïo neân ñöôïc söï gaén keát aáy moät caùch hoaøn chænh, nhaø ñieâu khaéc phaûi thöïc hieän vai troø cuûa moät kieán truùc sö thöïc söï, ñoàng thôøi phaûi söû duïng caùc giaûi phaùp kieán truùc, hay noùi caùch khaùc laø phaûi ñöùng treân taàm nhìn cuûa kieán truùc ñeå xöû lyù taùc phaåm ñieâu khaéc cuûa mình. Khi ñoù, nhaø ñieâu khaéc seõ coù caùch nhìn vaø phöông phaùp xöû lyù khoâng gian toång theå toát hôn, coù theå ñaåy taùc phaåm ñieâu khaéc cuûa mình vaø kieán truùc xung quanh tôùi hai vò trí khaùc nhau nhöng khoâng theå taùch rôøi nhau, khoâng theå thieáu nhau bôûi giöõa chuùng coù moät moái quan heä ñaëc bieät - ñoù chính laø hai vò trí giöõ vai troø cuûa hình vaø neàn. Vôùi caùch xöû lyù kheùo leùo, kieán truùc seõ trôû thaønh caûnh neàn bao quanh, toân leân

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝

caùi ñeïp, caùi ngheä thuaät cuûa taùc phaåm ñieâu khaéc, taïo neân söï hoøa queän, söï thoáng nhaát... Ñoù chính laø chaát keo gaén keát hai thaønh phaàn khoâng theå thieáu cuûa khoâng gian ñoâ thò - ñieâu khaéc vaø kieán truùc. Ñoù cuõng laø lyù do khoâng phaûi ngaãu nhieân maø ôû moãi taùc phaåm ñieâu khaéc töôïng ñaøi ñeàu ghi danh hai taùc giaû hoaëc hai nhoùm taùc giaû nhö “caëp baøi truøng” ñieâu khaéc gia vaø kieán truùc sö. Khi ñaõ trôû thaønh moät theå thoáng nhaát thì ñieâu khaéc vaø kieán truùc seõ phaùt huy ñöôïc toái ña tính naêng cuûa ngheä thuaät trang trí öùng duïng, laøm ñeïp theâm khoâng gian moâi tröôøng xung quanh mình, laøm chuùng trôû neân phong phuù vaø ña daïng.

Ñieâu khaéc vaø kieán truùc gaén keát trong khoâng gian

Trong khoâng gian ñoâ thò, ngoaøi ñieâu khaéc töôïng ñaøi mang taàm aûnh höôûng lôùn, chuû ñaïo ñoái vôùi khoâng gian toång theå, caùc loaïi hình ñieâu khaéc ngoaøi trôøi khaùc nhö töôïng trang trí kieán truùc, trang trí ñaøi phun nöôùc, trang trí vöôøn hoa, coâng vieân… cuõng ñoùng goùp raát nhieàu giaù trò vaø yù nghóa trong nhöõng khoâng gian nhoû heïp hôn, goùp phaàn taïo neân dieän maïo chung cuûa thaønh phoá. Ñoù chính laø nhöõng thaønh phaàn khoâng theå thieáu cuûa khoâng gian ñoâ thò hieân ñaïi.

Töôïng ñaøi coâng vieân chieán thaéng (Maùtxcôva - LB Nga)

Vôùi moät xaõ hoäi ñang chuyeån mình nhö Vieät Nam chuùng ta hieän nay, söï goùp maët cuûa ñieâu khaéc töôïng ñaøi vaøo tieán trình ñoâ thò hoùa laø voâ cuøng quan troïng. Söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa moãi quoác gia luoân ñoøi hoûi söï taêng tröôûng kinh teá phaûi gaén lieàn vôùi vieäc xaây döïng moâi tröôøng vaên hoùa, ngheä thuaät vaø tieán boä xaõ hoäi. Söï keát hôïp haøi hoøa giöõa kinh teá vaø vaên hoùa seõ khôi daäy tieàm naêng saùng taïo cho moãi daân toäc. Ñeå taïo ra dieän maïo cuûa moät ñoâ thò vaên minh, yeáu toá vaên hoùa luoân ñöôïc ñaët leân haøng ñaàu. Ngöôøi ta seõ nhìn thaáy neàn vaên hoùa aáy ñöôïc theå hieän trong caùc ñöôøng neùt kieán truùc, ngheä thuaät maø ñieâu khaéc töôïng ñaøi luoân laø ñieåm nhaán ñöôïc choïn ñeå phoâ dieãn nhöõng ñaëc tröng vaên hoùa aáy. Song tieác thay, nhöõng coâng trình ñieâu khaéc ngoaøi trôøi hieän nay ôû caùc thaønh phoá lôùn cuûa chuùng ta, ñaëc bieät laø ñieâu khaéc töôïng ñaøi chöa coù söï phaùt trieån moät caùch töông xöùng vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá, vôùi quaù trình bieán ñoåi xaõ hoäi theo xu höôùng ñoâ thò hoùa vaø hieän ñaïi hoùa ñoâ thò cuûa ñaát nöôùc, chöa ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa xaõ hoäi caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng. Vaán ñeà cuûa chuùng ta ôû ñaây laø gì? Toâi coøn nhôù nhaø pheâ bình Myõ thuaät Nguyeãn Quaân taïi Hoäi thaûo ñieâu khaéc ngoaøi trôøi Vieät Nam hieän ñaïi naêm 2007 ñaõ phaùt bieåu: “Khaùi nieäm töôïng ñaøi ôû ta ñöôïc hieåu moät caùch raát chung chung, ñeán noãi nhieàu ngöôøi khoâng theå hoaëc khoâng caàn phaân bieät giöõa töôïng - töôïng ñaøi - töôïng vöôøn. Cöù coâng trình ñieâu khaéc naøo ñeå ngoaøi trôøi, to to moät chuùt laø coù theå goïi ngay ñoù laø töôïng ñaøi. Coøn trong hoïc thuaät thì ñaâu laø nhöõng ñieàu kieän caàn coù cho moät

Nhöõng quan nieäm chöa ñuùng ñaén ñaõ bieán nhöõng Töôïng ñaøi thaønh “Töôïng thôø” phuïc vuï nhu caàu taâm linh

SË 67 . 2014

Ñuùc thuû coâng baèng kinh nghieäm vaø kyõ thuaät truyeàn thoáng chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu veà chaát löôïng töôïng ñaøi.

coâng trình ñöôïc goïi laø töôïng ñaøi?”. Nhö vaäy, coù nghóa laø coøn raát nhieàu vaán ñeà ñeå chuùng ta phaûi baøn tôùi môùi coù theå ñöa ñöôïc ngheä thuaät töôïng ñaøi ñeán gaàn hôn vôùi coâng chuùng, gaén boù chaët cheõ hôn vôùi töøng böôùc phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc trong thôøi ñaïi môùi. Toâi cho raèng yù kieán treân cuûa nhaø pheâ bình ngheä thuaät Nguyeãn Quaân ñeán hoâm nay vaãn coøn nguyeân tínhhieän thöïc, khoâng theå phuû nhaän. Vaãn bieát raèng, chuùng ta khoâng thieáu nhöõng nhaø ñieâu khaéc taøi naêng, hieåu roõ vaø hieåu raát caën keõ vaán ñeà cuûa ñieâu khaéc töôïng ñaøi, ñieâu khaéc ngoaøi trôøi. Nhöng thöïc teá nhöõng toàn taïi ñöôïc ñeà caäp vaãn ñang hieän höõu. Taïi sao? Coù leõ caùi chuùng ta thieáu chính laø moät thaùi ñoä öùng xöû nghieâm tuùc, moät caùch nhìn nhaän ñuùng ñaén, moät tö duy maïch laïc ñeå phaùt trieån moät neàn ñieâu khaéc töôïng ñaøi Vieät Nam ñang coøn raát non treû. Nhöõng caùi chuùng ta thieáu ñöôïc theå hieän raát roõ qua nhöõng baûn veõ thieát keá kieán truùc, nhöõng baûn veõ quy hoaïch thaønh phoá… Raát khoù ñeå coù theå tìm thaáy moät vò trí ñöôïc quy hoaïch cuï theå daønh rieâng cho ñieâu khaéc trang trí kieán truùc hoaëc daønh rieâng cho ñieâu khaéc töôïng ñaøi, ñieâu khaéc ngoaøi trôøi. Coù leõ töôïng ñaøi vaãn chæ laø thöù yeáu, chöa ñuû taàm quan troïng vaø chöa ñöôïc nhaän thöùc nhö “moät thaønh phaàn hay moät yeáu toá caáu thaønh taïo neân caûnh quan ñoâ thò” trong tö duy cuûa caùc nhaø laøm quy hoaïch neân chöa theå coù moät vò trí xöùng ñaùng treân baûn veõ thieát keá hay treân baûn ñoà quy hoaïch? Khi thieáu moät quan nieäm ñuùng ñaén veà töôïng ñaøi, seõ daãn ñeán nhöõng heä luïy trong thaùi ñoä öùng xöû vôùi chính ñoái töôïng ñoù. Coù theå thaáy roõ laø raát nhieàu ngöôøi trong soá chuùng ta ñang nhaàm laãn giöõa töôïng ñaøi vaø töôïng thôø bôûi vaäy neân tröôùc nhöõng töôïng ñaøi danh nhaân lòch söû nhö töôïng ñaøi Lyù Thaùi Toå (Haø Noäi), töôïng ñaøi Quoác coâng tieát cheá Höng Ñaïo ñaïi vöông Traàn Quoác Tuaán (Nam Ñònh), töôïng ñaøi Leâ Chaân (Haûi Phoøng)… vaø raát nhieàu töôïng ñaøi khaùc luoân ñöôïc ñaët moät

SË 67 . 2014

lö höông lôùn ñeå thaép höông, haønh leã. Vaán ñeà caàn noùi laø vieäc xaùc ñònh chöùc naêng cuûa caùc töôïng ñaøi ñaõ khoâng ñöôïc ñaùnh giaù moät caùch chính xaùc vaø mang tính chuaån möïc. Ñöôïc bieát, trong leã khaùnh thaønh caùc töôïng ñaøi treân coù moät phaàn vieäc laø “hoâ thaàn nhaäp töôïng” vôùi ñaøn traøng cuûa caùc vò sö. Nhö vaäy, böùc töôïng khoâng coøn laø töôïng ñaøi - moät coâng trình ngheä thuaät coâng coäng mang yù nghóa töôûng nieäm nöõa maø ñaõ trôû thaønh moät coâng trình ñieâu khaéc mang yù nghóa taâm linh. Ví duï ôû töôïng ñaøi Lyù Thaùi Toå, neáu nhìn töø phaàn chaân cuûa beä töôïng ñaøi vôùi nhöõng lö höông, loï hoa, baøn ñaët leã… ta thaáy roõ chaát töôïng thôø trong töôïng ñaøi Lyù Thaùi Toå. Thöïc teá, töø khi ñöôïc khaùnh thaønh cho ñeán nay, töôïng ñaøi thöôøng xuyeân coù ngöôøi ñeán thaép höông khaán vaùi, caàu cuùng. Nhieàu ñôn vò tieán haønh leã daâng höông vaøo caùc dòp leã teát quan troïng. Ñaây laø caùch con ngöôøi öùng xöû vôùi töôïng thôø! Trong truyeàn thoáng vaên hoùa taâm linh cuûa ngöôøi Vieät, töôïng thôø luoân ñöôïc toïa laïc ôû moät khoâng gian thôø phuïng toân nghieâm chöù khoâng phaûi ôû nôi oàn aøo giöõa ñaát trôøi vaø chòu möa naéng, gioù baõo, buïi baån. Ñieàu ñaùng noùi laø, ngöôïc laïi vôùi nhöõng nghi leã ñaäm saéc thaùi taâm linh aáy, cuõng chính taïi nôi naøy, caùc cô quan ban ngaønh thöôøng xuyeân toå chöùc caùc chöông trình hoäi heø oàn aøo, töø bieåu dieãn ngheä thuaät truyeàn thoáng ñeán hieän ñaïi, töø laøm leã khai maïc thi ñaáu theå thao ñeán caùc cuoäc dieãu haønh, vaän ñoäng phong traøo… Ngöôøi daân thì cuõng coi ñaây laø moät nôi vui chôi thöôøng nhaät. Chieàu toái naøo ôû chaân töôïng ñaøi cuõng nhoän nhòp daân chuùng, treû em chôi ñuøa, aên uoáng, taäp nhaûy hiphop, breakdance, chôi theå thao, ñaùnh côø... Coù laàn ngöôøi vieát ñöôïc chöùng kieán khung caûnh maø nhieàu ngöôøi noùi laø “Ngaøi hoùa” ôû chaân töôïng ñaøi Quoác coâng tieát cheá Höng Ñaïo ñaïi vöông Traàn Quoác Tuaán (Nam Ñònh): Ñoù laø moät ngaøy loäng gioù, nhieàu ngöôøi haønh leã vaø thaép raát nhieàu höông. Khoùi höông nghi nguùt laøm ñoâi luùc ta

khoâng theå nhìn thaáy töôïng ñaøi ñaâu nöõa, chæ coøn laïi nhöõng con ngöôøi ñöùng, quyø tröôùc moät lö höông lôùn, moät beä töôïng cao khaán vaùi. Ngöôøi vieát coù caûm giaùc nhö nhaø aûo thuaät löøng danh theá giôùi David Copperfield ñang hieän dieän ñaâu ñaây, laøm bieán maát caû moät töôïng ñaøi to lôùn, ñeå laïi moät khung caûnh loän xoän, thieáu thaåm myõ giöõa thanh thieân baïch nhaät. Nhöõng caùch öùng xöû ñaày maâu thuaãn naøy vôùi töôïng ñaøi cho thaáy coù moät söï laãn loän trong caùch hieåu veà moät coâng trình ñieâu khaéc töôïng ñaøi ngoaøi trôøi - moät theå loaïi cuûa ngheä thuaät coâng coäng vôùi töôïng thôø laø moät bieåu tröng cuûa vaên hoùa taâm linh. Caùi thieáu nöõa maø ai cuõng coù theå nhìn thaáy hoaëc nghe thaáy ñoù laø chaát löôïng caùc töôïng ñaøi. Chöa noùi ñeán chaát löôïng thaåm myõ, chaát löôïng xaây döïng töôïng ñaøi, chaát löôïng keát caáu, chaát löôïng ñuùc töôïng… luoân laø nhöõng ñeà taøi noùng treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng. Taïi sao? Coù leõ taïi chuùng ta thieáu moät neàn coâng nghieäp töôïng ñaøi, daãn ñeán vieäc khi laøm töôïng ñaøi chuùng ta bò phuï thuoäc quaù nhieàu vaøo caùc cô sôû ñuùc thuû coâng vôùi coâng ngheä ñuùc truyeàn thoáng chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu kyõ thuaät ñeå ñuùc töôïng ñaøi. Vaäy neàn coâng nghieäp töôïng ñaøi ñöôïc hieåu nhö theá naøo? Coù theå hình dung noù laø moät ngaønh xaây döïng phaùt trieån mang tính chuyeân nghieäp ñaëc thuø, bao quaùt töø khaâu xaây döïng yù töôûng, chaát löôïng ngheä thuaät ñeán khaâu thieát keá thi coâng vaø chaát löôïng xaây döïng phaûi ñaït chuaån, phuïc vuï rieâng cho caùc coâng trình ñieâu khaéc lôùn, hoaønh traùng vaø chuû yeáu ñaët ngoaøi trôøi maø baèng caùc phöông phaùp thuû coâng seõ khoâng theå ñaït ñöôïc tieâu chuaån quy ñònh. Chuyeân nghieäp hoùa xaây döïng töôïng ñaøi caàn phaûi coù söï phoái hôïp chaët cheõ giöõa caùc ngaønh lieân quan nhö ñieâu khaéc, kieán truùc, xaây döïng, söû hoïc, xaõ hoäi hoïc... môùi xaây döïng ñöôïc thaønh coâng nhöõng töôïng ñaøi ñaït chuaån. Ñieâu khaéc ngoaøi trôøi laø moät giaûi phaùp khoâng gian, coù vò trí raát quan troïng trong quy hoaïch ñoâ thò hieän ñaïi. Nhöng nhìn vaøo dieän maïo ñieâu khaéc ngoaøi trôøi Vieät Nam hieän nay chuùng ta thaáy moät söï naëng neà, thieáu saùng taïo, ít thay ñoåi tö duy saùng taùc, thieáu haún tính chuyeân nghieäp. Khi tö duy khoâng thay ñoåi thì moïi noã löïc cuõng chaúng coù yù nghóa. Nguyeân nhaân coù leõ raát nhieàu vaø tìm ñöôïc giaûi phaùp khaéc phuïc laø moät vaán ñeà khoâng ñôn giaûn vaø toán nhieàu thôøi gian, coâng söùc. Moät trong soá nhöõng giaûi phaùp ñöôïc cho laø tích cöïc nhaát chính laø taêng cöôøng

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝

khaû naêng tieáp caän, boài döôõng naêng löïc nhaän thöùc thaåm myõ cho moïi ñoái töôïng, moïi taàng lôùp nhaân daân ñeå coù moät caùi nhìn ñuùng ñaén veà taàm quan troïng cuûa ngheä thuaät trong cuoäc soáng xaõ hoäi; ñoàng thôøi, naâng cao trình ñoä theå hieän, naêng löïc saùng taùc cho ñoäi nguõ chuyeân moân ñeå coù theå taïo ra nhöõng taùc phaåm mang ñaày ñuû chaát löôïng veà thaåm myõ, chaát löôïng veà kyõ thuaät theå hieän ñeå phuïc vuï toát nhu caàu cuûa xaõ hoäi. Ñöôïc bieát, nhöõng naêm gaàn ñaây, tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät coâng nghieäp Haø Noäi ñaõ taäp trung trieån khai vaø ñaàu tö tích cöïc cho vieäc chuaån hoùa chöông trình ñaøo taïo ngaønh ñieâu khaéc, trong ñoù ñieâu khaéc töôïng ñaøi laø moät troïng ñieåm nhaèm muïc ñích cho ra tröôøng nhöõng chuyeân gia coù ñaày ñuû naêng löïc chuyeân moân trong lónh vöïc ñieâu khaéc öùng duïng ñeå phuïc vuï xaõ hoäi, ñaùp öùng kòp thôøi nhu caàu xaõ hoäi ñang thieáu huït. Trong thôøi ñaïi cuoäc soáng soá hieän nay, caùi chuùng ta caàn laø söï nhanh nhaïy, taän duïng ñöôïc chaát xaùm cuûa nhaân loaïi ñeå aùp duïng vaøo thöïc tieãn, chöù khoâng phaûi ngoài nghieân cöùu, moø maãm cho mình nhöõng caùi ngöôøi khaùc ñaõ tìm ra. Bôûi vaäy, khi thieát keá caùc khu ñoâ thò lôùn, nhöõng toøa cao oác lôùn ôû nöôùc ta nhö: Royal City, Time City, Keangnam Hanoi Landmark Tower hay Lotte Center Haø Noäi… caùc nhaø ñaàu tö ñaõ thueâ caùc chuyeân gia nöôùc ngoaøi vaø nhöõng taäp ñoaøn nöôùc ngoaøi coù nhieàu kinh nghieäm thi coâng thöïc hieän. Coøn töôïng ñaøi thì sao? Vôùi vieäc xaây döïng nhöõng töôïng ñaøi lôùn phuïc vuï ñaïi leã “Nghìn naêm Thaêng Long”, hay kyû nieäm 50 naêm Chieán thaéng Ñieän Bieân Phuû… thì chuùng ta laïi loay hoay töï tìm loái thoaùt baèng nhöõng kinh nghieäm vôùi thieát bò, kyõ thuaät truyeàn thoáng mang ñaäm neùt thuû coâng, thoâ sô vaø laïc haäu. Trong khi treân theá giôùi ôû nhieàu nöôùc nhö Phaùp, Myõ, Ñöùc, Haø Lan, Nga… ñaõ hoaøn thieän raát nhieàu nhöõng thieát bò, coâng ngheä tieân tieán vôùi ñaày ñuû kinh nghieäm xaây döïng töôïng ñaøi thì chuùng ta laïi khoâng taän duïng ñöôïc ñeå hoaøn thieän mình vaø laøm ñeïp cho dieän maïo cuûa ñoâ thò ñang trong thôøi kyø phaùt trieån. Chuùng ta ñaõ phaùt trieån ñöôïc ngaønh xaây döïng daân duïng chuyeân nghieäp mang tính coâng nghieäp tieân tieán vôùi bieát bao saûn phaåm laø nhöõng caây caàu lôùn nhoû, nhöõng toøa cao oác 20 30 taàng ñang töøng ngaøy moïc leân do chính baøn tay chuùng ta töï xaây döïng. Vaäy taïi sao chuùng ta laïi khoâng phaùt trieån moät ngaønh coâng nghieäp töôïng ñaøi? Nhìn laïi taát caû nhöõng gì chuùng ta ñaõ ñöôïc traûi nghieäm, vôùi söï xuoáng caáp nghieâm troïng veà chaát löôïng ngheä thuaät, chaát

löôïng keát caáu xaây döïng cuûa haàu heát caùc coâng trình töôïng ñaøi hieän nay, thì söï ra ñôøi moät neàn coâng nghieäp töôïng ñaøi chuyeân nghieäp vôùi moät söï nhìn nhaän ñuùng ñaén vai troø cuûa ñieâu khaéc ngoaøi trôøi ñoái vôùi khoâng gian ñoâ thò laø nhöõng ñieàu caàn thieát vaø caáp baùch. Ñieàu naøy seõ giuùp cho chuùng ta phaàn naøo ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu phaùt trieån cuûa xaõ hoäi Vieät Nam hieän ñaïi. Toâi coøn nhôù caâu chuyeän veà töôïng ñaøi “Pioât-I” treân quaûng tröôøng Senatskaja ôû thaønh phoá Sankt - Peterburg, moät trong nhöõng töôïng ñaøi thaønh coâng vaø noåi tieáng nhaát cuûa neàn ñieâu khaéc hoaønh traùng Lieân Bang Nga ñöôïc khôûi ñoäng xaây döïng naêm 1762, khi maø ôû nöôùc Nga toân giaùo ñang phaùt trieån röïc rôõ, khaép nôi treân ñaát nöôùc moïc leân caùc nhaø thôø lôùn nhoû vaø ngöôøi Nga ñaõ coù theå ñuùc ñöôïc nhöõng quaû chuoâng raát lôùn baèng ñoàng töø vaøi taán ñeán vaøi traêm taán. Tuy nhieân khi ñuïng ñeán töôïng ñaøi ngöôøi Nga laïi hoaøn toaøn khoâng coù kinh nghieäm vaø phaûi nhôø ñeán taøi naêng cuûa Falconet EÙtienne Maurice – ñieâu khaéc gia ngöôøi Phaùp. Coâng vieäc keùo daøi trong suoát 20 naêm, qua caùc moác thôøi gian thaät khoù khaên: 1765 hoaøn thaønh phaùc thaûo ôû Pari, 1766 Falconet ñeán Nga (Sant-Petrburg) laøm vieäc vaø naêm 1770 hoaøn thaønh vieäc phoùng töôïng vôùi tæ leä 1:1 baèng thaïch cao. Naêm 17751777 dieãn ra quaù trình ñuùc ñoàng böùc töôïng, tieáp ñeán laø chuaån bò beä töôïng baèng ñaù khoái, sau khi ñuïc ñeõo troïng löôïng cuûa beä töôïng coøn laïi 275 taán vaø tôùi naêm 1782 môùi chính thöùc caét baêng khaùnh thaønh, ra maét coâng chuùng. Sau 20 naêm lao ñoäng khoâng meät moûi vôùi nhöõng nhaän thöùc vaø quyeát saùch ñuùng ñaén, ngöôøi Nga ñaõ coù moät töôïng ñaøi ñoà soä, söøng söõng cuøng naêm thaùng, trô gan giöõa ñaát trôøi bao la cuøng muoân vaøn khaéc nghieät cuûa thôøi tieát vuøng vònh bieån Phaàn Lan ñaày möa gioâng vaø baõo tuyeát. Suoát 232 naêm qua töôïng ñaøi “Pioât-I” vaãn ñöùng vöõng, kieâu haõnh vaø hieân ngang nhö ñaát nöôùc Nga vó ñaïi, nhö con ngöôøi Nga anh huøng baát khuaát vöôït qua hai cuoäc ñaïi chieán theá giôùi. Moät töôïng ñaøi soáng maõi vôùi thôøi gian. Ngöôøi Nga ñaõ coù moät thaønh coâng - thaønh coâng ngay töø töôïng ñaøi ñaàu tieân treân böôùc ñöôøng xaây döïng moät neàn ñieâu khaéc töôïng ñaøi thôøi gian sau ñoù. Caâu chuyeän veà vieäc xaây döïng töôïng ñaøi “Pioát – I” cuûa nöôùc Nga ñaõ chìm saâu vaøo khoaûng laëng cuûa thôøi gian suoát hôn 2 theá kyû vaø coù theå ñaõ trôû thaønh moät caâu chuyeän coå tích thaàn kyø, nhöng ñoái vôùi chuùng ta ngaøy hoâm nay vaãn nhö moät baøi hoïc coøn nguyeân giaù trò, giuùp ta môû

Chuoâng ñoàng “Sa Hoaøng” ñuùc naêm 1735 ôû Matxcôva naëng gaàn 200 taán

Töôïng ñaøi Pioât-I treân quaûng tröôøng Senatskaja (1762-1782)

roäng taàm nhìn, hieåu roõ hôn vaø ñaùnh giaù ñuùng hôn vai troø cuûa ngheä thuaät ñieâu khaéc töôïng ñaøi ñoái vôùi cuoäc soáng, töø ñoù coù nhöõng quyeát saùch ñuùng ñaén taïo neân dieän maïo cuûa ñoâ thò môùi ngaøy moät ñeïp hôn, hieän ñaïi hôn, vaên minh hôn vaø giaøu baûn saéc vaên hoùa hôn. Vieät Nam ñang treân ñaø phaùt trieån, ñaát nöôùc ñang treân ñöôøng hoäi nhaäp, ñoâ thò hoùa vaø hieän ñaïi hoùa ñoâ thò laø nhu caàu caáp baùch, song chuùng ta caàn nhìn nhaän vaán ñeà moät caùch toång quaùt hôn vaø ñöøng queân nhöôøng nhöõng vò trí xöùng ñaùng cho töôïng ñaøi – moät thaønh phaàn khoâng theå thieáu cuûa khoâng gian ñoâ thò hieän ñaïi. SË 67 . 2014

DIEÃN ÑAØN

ÑIEÂU KHAÉC TRONG ÑOÂ THÒ VÔÙI

Ngh÷ thuÀt kh´ng gian c´ng cÈng

Coång chaøo (coâng vieân Hoaøng Vaên Thuï - TP. HCM)

ThS. KTS. Traàn Gia Löôïng

ieâu khaéc goùp phaàn theå hieän ñaëc tröng veà lòch söû, vaên hoùa vaø xaõ hoäi cuûa moãi quoác gia, daân toäc, vuøng mieàn…; phaûn aùnh quaù trình lòch söû, boái caûnh phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, tö töôûng, traøo löu ngheä thuaät töøng thôøi kyø. Lòch söû cuûa ngheä thuaät ñieâu khaéc ñaõ theo böôùc chaân nhaân loaïi ñeå taïo neân nhöõng neàn ngheä thuaät vó ñaïi nhö Ai Caäp coå ñaïi vôùi nhöõng töôïng danh tieáng: Nhaân sö, Vieân thö laïi ngoài,

SË 67 . 2014

Vò tröôûng thoân…; Hy Laïp coå ñaïi vôùi nhöõng kieät taùc: töôïng Naøng Venus cuûa thaønh Milo, Nöõ thaàn chieán thaéng, Laocoon vaø caùc con trai...; Ngheä thuaät thôøi Phuïc Höng ñaõ laøm cho nöôùc YÙ trôû thaønh trung taâm Myõ thuaät chaâu AÂu vôùi nhöõng taùc phaåm: töôïng David, Pieta, Thaàn ñöa tin… Ngheä thuaät AÙ Ñoâng coù ñaëc thuø rieâng vaø ñeå laïi cho nhaân loaïi nhöõng taùc phaåm ñieâu khaéc noåi tieáng veà toân giaùo, trong ñoù ñieâu khaéc AÁn Ñoä coù aûnh höôûng raát saâu roäng.

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝

Ñieâu khaéc cuûa Vieät Nam töø theá kyû XI ñaõ ñaït ñeán trình ñoä ngheä thuaät khaù cao nhö caùc töôïng vaø phuø ñieâu thôøi kyø Thaêng Long, töôïng La Haùn ôû chuøa Taây Phöông, töôïng Quan AÂm nghìn maét nghìn tay ôû chuøa Buùt Thaùp, hoaëc raát nhieàu hình trang trí ñoäc ñaùo ñöôïc chaïm khaéc treân ñaù, goã, gaïch taïi caùc laêng taåm, cung ñieän, chuøa chieàn, ñình laøng. Goùp maët ñeå laøm phong phuù theâm kho taøng ngheä thuaät ñieâu khaéc ñaëc saéc cuûa daân toäc laø ñieâu khaéc cuûa daân toäc Chaêm ôû phía Nam, daân toäc EÂ Ñeâ, Gia Rai, Ba Na… ôû Taây Nguyeân. Cuøng vôùi söï phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa xaõ hoäi cuõng nhö nhu caàu naâng cao chaát löôïng soáng taïi caùc ñoâ thò, roõ raøng ñieâu khaéc ngaøy caøng khoâng theå taùch rôøi vôùi khoâng gian soáng cuûa con ngöôøi noùi chung vaø khoâng gian coâng coäng taïi caùc ñoâ thò noùi rieâng.

Thöïc traïng ñieâu khaéc trong khoâng gian coâng coäng taïi Vieät Nam

Taïi caùc khoâng gian coâng coäng ôû nöôùc ta, chieám phaàn lôùn laø caùc töôïng ñaøi, phuø ñieâu chuû ñeà veà Toân giaùo - Tín ngöôõng, Danh nhaân - Anh huøng daân toäc, Chieán thaéng - Lòch söû… thöôøng coù quy moâ lôùn vaø trung bình. Hieän nay, coù xu höôùng phaùt trieån caùc taùc phaåm ñieâu khaéc maûng chuû ñeà Vaên hoùa - Ngheä thuaät vôùi nhieàu traøo löu vaø phong caùch taïi caùc khoâng gian coâng coäng ñoâ thò: Caàu Roàng treân soâng Haøn (thaønh phoá Ñaø Naüng), Con ñöôøng goám söù ven soâng Hoàng (thaønh phoá Haø Noäi)… vôùi ngheä thuaät ñöông ñaïi, hay taïi caùc khu ñoâ thò cao caáp nhö Khu ñoâ thò Royal City, Ciputra (thaønh phoá Haø Noäi)… vôùi ngheä thuaät ñieâu khaéc coå ñieån chaâu AÂu… Nhìn chung, taïi caùc khoâng gian coâng coäng ñoâ thò hieän nay vaãn thieáu raát nhieàu taùc phaåm ñieâu khaéc, ñaëc bieät laø caùc taùc phaåm ñieâu khaéc ôû nhöõng khoâng gian nhoû nhö: khuoân vieân caùc coâng trình coâng coäng, vöôøn hoa saân chôi khu ôû, tuyeán phoá nhoû... Khoâng nhieàu taùc phaåm ñieâu khaéc ñaït ñöôïc chaát löôïng ñoàng thôøi treân taát caû caùc khía caïnh veà vò trí, quy moâ, boá cuïc khoâng gian, loaïi hình, hình töôïng, thaåm myõ, chaát lieäu, keát caáu… ñaëc bieät laø khaû naêng gaây cuoán huùt ñoái vôùi coäng ñoàng. Beân caïnh ñoù, coøn thieáu vaéng caùc taùc phaåm ñieâu khaéc mang tính tieâu bieåu treân bình dieän quoác gia, khu vöïc vaø quoác teá. Raát nhieàu taùc phaåm töôïng, phuø ñieâu ñöôïc caùc nhaø ñieâu khaéc Vieät Nam saùng taùc vaø tröng baøy taïi caùc cuoäc trieån laõm, phoøng tröng baøy, boä söu taäp tö nhaân nhöng chöa thöïc söï ñöa ñöôïc vaøo ñôøi soáng xaõ hoäi. Do vaäy, vieäc tìm höôùng ñi thích hôïp ñeå phaùt huy giaù trò cuûa ñieâu khaéc trong caùc khoâng gian coâng coäng, hay noùi roäng hôn laø ñöa ngheä thuaät ñieâu khaéc vaøo cuoäc soáng cuûa coäng ñoàng laø thöïc söï caàn thieát.

Ñieâu khaéc vôùi Ngheä thuaät khoâng gian coâng coäng (Public Art)

Haàu heát caùc quoác gia phaùt trieån trong khu vöïc vaø treân theá giôùi ñeàu raát quan taâm ñeán Ngheä thuaät khoâng gian coâng coäng (Public Art), vì ñoù laø moät trong soá nhöõng coâng cuï höõu hieäu goùp phaàn ñöa ngheä thuaät vaøo ñôøi soáng xaõ hoäi, naâng cao chaát löôïng khoâng gian coâng coäng vaø moâi tröôøng soáng cuûa coäng ñoàng taïi caùc ñoâ thò.

pano coå ñoäng- quaûng caùo, baûng chæ daãn, vaät lieäu laùt - trang trí, chieáu saùng…, ñöôïc saùng taïo ra vôùi söï quan taâm ñaëc bieät ñeán vò trí vaø nôi choán maø taùc phaåm ñöôïc ñaët hoaëc ñöôïc trình dieãn trong khoâng gian coâng coäng, nôi moïi ngöôøi daân ñeàu coù theå tieáp caän.

Coù theå hieåu Ngheä thuaät khoâng gian coâng coäng laø ngheä thuaät taïo hình (goàm caû ngheä thaät trình dieãn theo nghóa roäng) ñöôïc taïo ra ôû nhöõng khoâng gian coâng coäng; laø caùc taùc phaåm ngheä thuaät baèng moïi chaát lieäu vaø kyõ thuaät cheá taùc, goàm caùc loaïi hình: ñieâu khaéc, kieán truùc, tranh aûnh,

Nhö vaäy, ñieâu khaéc laø moät trong nhöõng loaïi hình quan troïng cuûa Ngheä thuaät khoâng gian coâng coäng. Caùc taùc phaåm ñieâu khaéc gaén lieàn vôùi caùc khoâng gian vaên hoùa - lòch söû, kieán truùc - caûnh quan vaø khoâng gian môû töø quy moâ lôùn nhö: caùc khu di tích, danh thaéng, cöûa ngoõ ñoâ thò, coâng SË 67 . 2014

Khoâng gian coâng coäng Melbourne

Federation square, nôi toå chöùc caùc hoaït ñoäng vaên hoùa, tröng baøy trong caùc dòp leã hoäi

vieân, soâng hoà, truïc ñöôøng, quaûng tröôøng lôùn…, ñeán quy moâ nhoû nhö: khuoân vieân caùc coâng trình coâng coäng, vöôøn hoa saân chôi khu ôû, tuyeán phoá nhoû… seõ goùp phaàn thieát laäp caáu truùc hoaøn chænh cuûa heä thoáng khoâng gian coâng coäng, taïo neân caùc ñaëc tröng vaø baûn saéc cuûa ñoâ thò.

Kinh nghieäm cuûa Melbourne veà Chöông trình phaùt trieån ngheä thuaät khoâng gian coâng coäng (Public Art Program)

Coù theå noùi Melbourne laø thaønh phoá cuûa nhöõng xuùc caûm vaø söï saùng taïo. Caùc khoâng gian coâng coäng cuûa Melbourne ñaõ ñem ñeán moät moâi tröôøng naêng ñoäng vaø ñaëc tröng, theå hieän baûn saéc vaø neùt ñoäc ñaùo veà vaên hoùa cuûa Thaønh phoá. Töø naêm 1986 chính quyeàn thaønh phoá Melbourne ñaõ ñeà ra Chieán löôïc phaùt trieån Thaønh phoá, trong ñoù taäp trung vaøo lónh vöïc Thieát keá ñoâ thò, ñaàu tö phaùt trieån khoâng gian coâng coäng vaø naâng cao chaát löôïng khoâng gian coâng coäng vôùi caùc tieâu chí nhö taïo baûn saéc, hoàn nôi choán “sense of place” trong söï ña daïng vaên hoùa, phaùt huy tính keá thöøa, tính noái tieáp trong söï vaän ñoäng thay ñoåi khoâng ngöøng cuûa cuoäc soáng… Chính quyeàn thaønh phoá cuøng vôùi coäng ñoàng ñaõ heát loøng trong vieäc taïo laäp moät moâi tröôøng thuaän lôïi cho caùc hoaït ñoäng ngheä thuaät phaùt trieån maïnh meõ. Chöông trình ñaàu tö phaùt trieån ngheä thuaät khoâng gian coâng coäng do chính quyeàn Thaønh phoá phaùt ñoäng, quan taâm ñeán töø khoâng gian nhoû taïi caùc goùc phoá cuûa khu vöïc CBD cho ñeán caùc döï aùn phaùt trieån ngheä thuaät khoâng gian coâng coäng doïc theo tuyeán ñi boä cuûa caùc ñöôøng phoá chính, caùc trung taâm tröng baøy trieån laõm hoaëc caùc khoâng gian môû taïi caùc coâng vieân, quaûng tröôøng. Hieän nay, boä söu taäp caùc taùc phaåm ngheä thuaät khoâng gian coâng coäng cuûa Melbourne bao goàm 2.000 taùc phaåm ñieâu khaéc, ñaøi kyû nieäm, ñaøi phun nöôùc, voøi uoáng nöôùc taïi caùc khu vöïc coâng coäng trong Thaønh phoá. Coù theå keå ñeán moät soá taùc phaåm ñieâu khaéc heát söùc ñoäc ñaùo vaø taïo neân nhöõng aán töôïng ñaëc saéc cho khaùch du lòch vaø ngöôøi daân Thaønh phoá nhö taùc phaåm “Ba thöông gia mua ñoà aên tröa - Batman, Swanston vaø Hoddle” taïi goùc phoá Swanston vaø Bourke, taùc phaåm “Doøng thôøi gian” hay taùc phaåm “Maûnh vôõ cuûa coâng trình” gaén lieàn vôùi caùc truïc ñi boä taïi khu vöïc trung taâm… Caùc loaïi hình ngheä thuaät coâng coäng khaùc nhö saân khaáu ñöôøng phoá, caùc leã hoäi ñöôøng phoá cuõng ñöôïc chính quyeàn

SË 67 . 2014

thaønh phoá raát quan taâm khuyeán khích, nhaèm gaén keát caùc coäng ñoàng trong moâi tröôøng vaên hoùa.

Lôøi keát

Toùm laïi, caùc taùc phaåm ñieâu khaéc trong ñoâ thò thaønh coâng seõ ñem laïi giaù trò treân raát nhieàu lónh vöïc. Veà vaên hoùa - lòch söû: Bieåu hieän lòch söû phaùt trieån; Taïo laäp ñaëc tröng, baûn saéc vaên hoùa vaø hình aûnh töøng ñoâ thò, ñòa phöông, vuøng mieàn vaø quoác gia; Goùp phaàn phaùt trieån moái quan heä giao löu, hôïp taùc vaên hoùa giöõa caùc ñoâ thò, quoác gia treân theá giôùi. Veà xaõ hoäi: Giaùo duïc tính nhaân vaên, tö töôûng, trieát lí vaø nieàm töï haøo cho caùc theá heä; Taïo söùc huùt cho nôi choán gaëp gôõ, giao löu cuûa coäng ñoàng; Naâng cao ñôøi soáng vaên hoùa vaø tinh thaàn cuûa daân cö ñoâ thò. Veà caûnh quan - moâi tröôøng: Goùp phaàn laøm taêng thaåm myõ, myõ quan ñoâ thò; Gìn giöõ, caûi thieän caûnh quan vaø moâi tröôøng ñoâ thò. Veà kinh teá: Taêng nguoàn thu cho ñoâ thò töø vieäc thu huùt khaùch du lòch… Ñeå phaùt huy giaù trò cuûa ñieâu khaéc trong caùc khoâng gian coâng coäng vaø ñöa ngheä thuaät ñieâu khaéc vaøo cuoäc soáng caàn coù caùc giaûi phaùp vaø haønh ñoäng cuï theå thoâng qua söï phoái hôïp thöïc hieän giöõa chính quyeàn caùc caáp, caùc nhaø ñaàu tö, ngheä syõ, kieán truùc sö vaø coäng ñoàng nhaèm phaùt trieån ngheä thuaät khoâng gian coâng coäng. Trong ñoù: n Chính quyeàn caùc caáp ñeà ra caùc chieán löôïc, chính saùch vaø chöông trình haønh ñoäng cuï theå nhaèm phaùt trieån ngheä thuaät khoâng gian coâng coäng (trong ñoù coù ñieâu khaéc). n Caùc nhaø ñaàu tö, beân caïnh lôïi ích kinh teá cuûa caùc döï aùn phaûi quan taâm vaø coù nhöõng cam keát veà maët taøi chính trong vieäc ñaàu tö phaùt trieån caùc khoâng gian coâng coäng. n Caùc ngheä syõ, kieán truùc sö vaø coäng ñoàng tham gia tích cöïc trong vieäc ñeà xuaát yù töôûng vaø thöïc hieän vieäc caûi taïo, naâng cao chaát löôïng khoâng gian coâng coäng bôûi chính hoï seõ söû duïng vaø thuï höôûng nhöõng khoâng gian vaên hoùa vaät theå naøy. Ñöôïc nhö vaäy, nhöõng taùc phaåm ñieâu khaéc trong khoâng gian coâng coäng hoâm nay seõ laø di saûn quyù baùu trong loøng caùc ñoâ thò cho caùc theá heä mai sau.

Taøi lieäu tham khaûo: 1. Taï Quyønh Hoa - Ngheä thuaät coâng coäng vaø thieát keá ñoâ thò - Tröôøng hôïp nghieân cöùu taò thaønh phoá Melbourne, Austalia. Taïp chí Kieán truùc Vieät Nam, 8/2007. 2. Traàn Vaên Taâm, Giaùo trình Ñieâu khaéc, Ñaïi hoïc Ñaø Naüng, 2007.

DIEÃN ÑAØN

Saân vaän ñoäng Quoác gia Baéc Kinh coøn ñöôïc bieát ñeán vôùi caùi teân Saân vaän ñoäng Toå chim, ra ñôøi khi Trung Quoác ñaûm traùch vai troø chuû nhaø Theá vaän hoäi muøa heø 2008. YÙ töôûng taïo hình cho coâng trình xaây döïng toaøn theùp lôùn nhaát treân theá giôùi naøy laø cuûa moät nhaø ñieâu khaéc.

Ñieâu khaéc trang trí ñöông ñaïi vôùi

kieán truùc NÑK. Ñoã Quoác Vî

“Veà nhöõng neùt lôùn chuùng ta coù theå quaû quyeát raèng truyeàn thoáng ñieâu khaéc hieän ñaïi baét ñaàu baèng Rodin vaø Julio Gonzales, ñeå roài ñöôïc cuûng coá baèng Picasso vaø Matisse cho tôùi khi tìm thaáy moät con ñöôøng chaéc chaén ôû moät soá ngöôøi nhö Moore, Chillida, Calder hay Smith...” (Lôøi giôùi thieäu cuûa Trieån laõm Ñieâu khaéc trang trí ñöông ñaïi)

SË 67 . 2014

Saân vaän ñoäng quoác gia Baéc Kinh hay coøn goïi laø Khu lieân hieäp theå thao Olympic

Nhaø haùt Opera Sydney, Australia coù kieán truùc ñoäc ñaùo hình con soø hay nhöõng caùnh buoàm no gioù ra khôi.

Tuy nhieân söï phaùt trieån cuûa Ñieâu khaéc trang trí, trong thôøi ñaïi cuûa chuùng ta caàn nhôù tôùi chuoãi nhöõng nghieân cöùu, phaùt hieän vaø söï kieän do caùc nhoùm ngheä só khaùc nhau thöïc thi trong suoát nöûa ñaàu theá kyû XX. Söï gaén keát giöõa Ñieâu khaéc trang trí vôùi kieán truùc ñöông ñaïi, trong neàn ñaïi coâng nghieäp, ñaëc tröng cuûa nhöõng khaû naêng ñoàng hoaù kieán thöùc, kyõ thuaät vaø nhöõng neùt tieâu bieåu töø quaù khöù ñeán ñöông ñaïi laø moät cuoäc caùch maïng trong ngheä thuaät taïo hình, noù giuùp cho neàn ñieâu khaéc trang trí ñöôïc loät xaùc moät caùch thöïc söï. Nhöõng daáu aán kieåu maãu, xaùc thöïc laø moät caùch khaûo cöùu baèng giaùc quan tuyeät vôøi maø neàn kieán truùc ñöông ñaïi vôùi nhöõng teân tuoåi löøng danh nhö: Antoni Gaudí, Le Corbusier, Wright, Watter Gropius… ñaõ traû lôøi ñöôïc tính hieän höõu cuûa Ñieâu khaéc trang trí thoâng qua taùc phaåm cuûa hoï. Ñieâu khaéc trang trí nhuyeãn vaøo kieán truùc ñöông ñaïi laø söï vöôn roäng cuûa con ngöôøi ra vôùi moâi tröôøng, xeùt caû maët vaät chaát, xaõ hoäi laãn tinh thaàn. Seõ maõi maõi laø daáu hieäu chuû yeáu veà moái quan heä giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi vaø caùc hình thaùi khaùc cuûa söï soáng trong ñoù taäp trung laø moái gaén keát caùc yeáu toá: Ñaát, Nöôùc, Khoâng khí, Baàu trôøi, vaø caùc Naêng löôïng. Trong moät taùc phaåm ñieâu khaéc ngheä thuaät, phaûi luoân luoân coù yù nghóa môùi meû, moät hình aûnh trong saùng. Taùc phaåm phaûi cho ngöôøi ta khoâng nhöõng laø moái caûm kích, thích thuù veà giaùc quan maø coøn cho ngöôøi ta nhöõng yù nghó cao caû veà baûn chaát saâu saéc cuûa noù. Ngoaøi vieäc chuyeån vò aùm thò veà bieåu hieän con ngöôøi, hoaëc moät hình thaùi bieåu töôïng naøo ñoù. Chuùng ta phaûi tìm ra nhöõng neùt ñaëc tröng cuûa tö töôûng taïo hình, ñoàng thôøi taïo ra trong hình khoái moät

SË 67 . 2014

noäi dung tình caûm, cuøng nhaân caùch cuûa taùc giaû ñöôïc hoaø troän, doàn neùn trong taùc phaåm. Trong suoát chieàu daøi lòch söû nhaân loaïi, ngheä thuaät ñieâu khaéc vôùi chöùc naêng trang trí luoân luoân hieän höõu ngay töø nhöõng thuôû sô khai ñeán ngaøy nay. Coâng naêng cuûa noù ñöôïc khaúng ñònh khi neàn ñaïi coâng nghieäp phaùt trieån, vieäc naøy aûnh höôûng thaät cuï theå vaøo ngheä thuaät trang trí ñieâu khaéc. Ngöôøi ta cho raèng: Ngheä thuaät taïo hình ôû caáp ñoä cao laø ngheä thuaät trang trí. Vaø ngheä thuaät trang trí ôû caáp ñoä cao môùi laø taïo hình ngheä thuaät. Danh hoïa Paul Gauguin (1848 - 1903) - ngöôøi sôùm coù tö töôûng taïo hình trang trí maø nguoàn aûnh höôûng lôùn nhaát ñoái vôùi oâng ñöôïc xuaát xöù töø tranh Nhaät Baûn, vieäc söû duïng nhöõng ñöôøng löôïn baèng neùt keû, nhaèm giöõ laïi nhöõng maûng maøu phaúng, ñôn giaûn hoaù laïi caùc hình khoái thieân nhieân. Khoâng caàn ñeán pheùp phoái caûnh ba chieàu. ÔÛ ñaây chuùng ta thaáy roõ loái veõ chaïy neùt uyeån chuyeån, taïo maûng, taïo khoái ñôn tuyeán bình ñoà, cuûa ñoà hoïa Nhaät Baûn coù xuaát xöù töø Trung Quoác, mang ñaày tính phuùng duï vaø töôïng tröng raát cao. Tö töôûng taïo hình thieân veà trang trí laïi ñöôïc Henri Matisse noùi: “Caùi maø toâi ao öôùc laø ngheä thuaät cuûa söï caân ñoái trong saùng, thanh bình, traùnh xa nhöõng raéc roái, phieàn muoän, moät thöù ngheä thuaät coù theå ñem laïi lôïi ích cho moïi ngöôøi… laøm dòu bôùt caêng thaúng, noù nhö moät caùi gheá döïa eâm aùi ñeå ngöôøi ta coù theå thö giaõn khi thaân theå ñaày meät nhoïc…”. Ngheä thuaät ñieâu khaéc trang trí ñöôïc ñònh hình roõ neùt khi kieán truùc sö Walter Gropius (1865 - 1969) thaønh laäp tröôøng ngheä thuaät trang trí Bauhaus naêm 1919. Söï kieän naøy ñaõ mang ñeán cho ngheä thuaät trang trí moät cuoäc ñoåi môùi thaät söï, vôùi quan ñieåm “Ñöa ngheä thuaät

D i ‘ n

töø quaùn röôïu ñeán xöôûng maùy”. Ngheä thuaät ñôn thuaàn ñaõ trôû thaønh ngheä thuaät trang trí. Ngöôøi ta coù theå khôûi ñoäng vieäc tìm ra tö töôûng taïo hình baèng nhieàu con ñöôøng khaùc nhau. Ví duï coâng thöùc cuûa Kieán truùc sö (KTS) Sullivan “Hình thöùc ñi theo coâng naêng” nhöng KTS Wright chuyeån thaønh coâng thöùc môùi laø “Hình thöùc vaø coâng naêng laø moät” ñoù laø moät phaàn trong quan ñieåm kieán truùc höõu cô cuûa KTS Wright “Theo toâi, kieán truùc phaùt trieån töø trong ra ngoaøi, trong söï haøi hoaø vôùi caùc ñieàu kieän chung quanh”. Coøn theo KTS Le Corbusier “Kieán truùc laø moät thöïc theå ngheä thuaät vaø laø hieän töôïng rung ñoäng noäi taâm” vaø oâng nhaán maïnh “Kieán truùc ñöùng ngoaøi keát caáu vaø cao hôn theá ñoái laäp vôùi keát caáu” laø phaûi “Saùng taïo ra moät traät töï boá cuïc, thoâng qua xöû lyù hình khoái. Boá cuïc laø saûn phaåm thuaàn tuyù cuûa trí tueä, noù taùc ñoäng leân suy nghó vaø tình caûm cuûa con ngöôøi vaø nhôø ñoù caùi ñeïp trôû thaønh caûm xuùc trong ta.” vaø kieán truùc phaûi laø: “Moät söï theå hieän raát ngheä thuaät cuûa caùc hình khoái döôùi aùnh saùng maët trôøi, aùnh saùng vaø boùng ñoå laøm noåi baät hình khoái” vaø oâng ñaëc bieät nhaán maïnh “Maët baèng laø chìa khoaù môû ra moät neàn kieán truùc môùi”. Bôûi maët baèng laø beä phoùng cho caùc hình khoái, caùc hình khoái ñieâu khaéc trang trí… KTS Ginzburg ñònh nghóa phong caùch cuûa mình laø: “Caùi hoaøn toaøn töông öùng vôùi caùc nhu caàu vaø tö töôûng taïi moät thôøi ñieåm cuûa moät thôøi ñaïi”. Theo oâng: Maùy moùc ñoàng nghóa vôùi CAÙI ÑEÏP, oâng keát luaän tính thoáng nhaát giöõa keát caáu vaø trang trí seõ ñaït ñöôïc caùch bieåu hieän höõu cô thaåm myõ… Ñeán Walter Gropius thì “Tö töôûng taïo hình” ñaõ hoaøn toaøn ñoàng boä trong kieán truùc, ñieâu khaéc, hoäi hoaï trang trí… OÂng ñaõ taäp hôïp caùc boä moân ngheä thuaät thaønh moät moân ngheä thuaät chung thoáng nhaát.

Æ µ n

OÂng vieát: “Muïc ñích cuoái cuøng cuûa caùc hoaït ñoäng taïo hình laø coâng trình kieán truùc. Neáu tröôùc ñaây vieäc trang trí cho coâng trình laø nhieäm vuï cuûa caùc ngaønh ngheä thuaät taïo hình, coøn ngaøy nay caùc kieán truùc, caùc hoaï só, caùc nhaø ñieâu khaéc phaûi bieát vaø hieåu caùc hoaï tieát trang trí cuõng nhö nhöõng boä phaän chi tieát cuûa coâng trình kieán truùc cuõng nhö toång theå coâng trình, chæ coù vaäy thì caùc taùc phaåm cuûa hoï môùi chöùa ñaày taâm hoàn kieán truùc” vaø “Neáu nhö caùc hoaï só vaø nhaø ñieâu khaéc laøm rung ñoäng maõnh lieät taâm hoàn cuûa caùc kieán truùc veà nhöõng vaán ñeà cuûa hoï trong xaây döïng thì nhöõng taùc phaåm cuûa hoï laïi phaûi chöùa ñöïng taâm hoàn kieán truùc”. Ñeå ñaït ñöôïc ñieàu ñoù oâng yeâu caàu caû thaày vaø troø phaûi thöôøng xuyeân laøm vieäc taïi xöôûng vaø luyeän taäp kyõ naêng, tieáp xuùc lieân tuïc vôùi coâng vieäc bôûi vì khoâng coù söï phaân bieät veà baûn chaát giöõa ngheä só vaø thôï thuû coâng: “Ngöôøi ngheä só laø ôû möùc ñoä cao hôn cuûa thôï thuû coâng. Cô sôû khoâng theå thieáu ñöôïc cuûa ngöôøi ngheä só laø kyõ naêng thuû coâng vaø ñoù laø coäi nguoàn cuûa söùc saùng taïo”. OÂng coøn ñi xa hôn nöõa laø ñeà xuaát moät ñoäi nguõ thôï thuû coâng hieän ñaïi “Khoâng phaân bieät ñaúng caáp, ngheä só vaø ngöôøi thôï laø nhö nhau”. ÔÛ moät goùc ñoä naøo ñoù thì kieán truùc laø ñieâu khaéc trang trí vôùi coâng naêng taïo hình ñeå chôû che, baûo veä con ngöôøi tröôùc nhöõng nghieät ngaõ thieân nhieân vaø ñieâu khaéc trang trí laø kieán truùc trong söï chaét loïc thaåm myõ ñeå cho khoâng gian soáng khoâng chæ coù yù nghóa nhaân vaên, vaên hoaù maø noù coøn laø gaïch noái giöõa nhaân sinh vaø thieân nhieân. Kieán truùc vaø ñieâu khaéc tuy hai maø moät, noù laø haønh vi thieâng lieâng, laø ñaïo ñöùc, laø öùng xöû vôùi thieân nhieân, öùng xöû vôùi caùc hieäu öùng taêng tröôûng cuûa xaõ hoäi. Noù cho chuùng ta moät giaù trò tinh thaàn trong im laëng uy quyeàn.

Nhaø thi ñaáu theå thao döôùi nöôùc Baéc Kinh 2008 hình töôïng nhöõng bong boùng nöôùc.

SË 67 . 2014

KHI ÑÖÙNG TRÖÔÙC

mÈt t≠Óng Æµi DIEÃN ÑAØN KTS. Löu Troïng Haûi

SË 67 . 2014

hi ñöùng tröôùc moät töôïng ñaøi hay moät taùc phaåm ñieâu khaéc ngoaøi trôøi thì ñieàu gì ñeán vôùi ta tröôùc tieân, ñoù laø caùi ñeïp. Töø moät goùc nhìn naøo ñoù ta thaáy noù raát ñeïp, roài ñi ñeán gaàn hôn ta thaáy ñoù laø moät nhaân vaät lòch söû, moät baø meï anh huøng, moät ñaùm treû thô ñang quaây quaàn beân moät coâ gaùi raát xinh ñeïp, hay chæ laø nhöõng maûng cong neùt nghieâng phoái hôïp vôùi nhau moät caùch raát ngoaïn muïc... ngöôøi ta caùch ñieäu noù ñi moät tyù, tröøu töôïng hoaù noù ñi moät tyù..., ta ñöùng laëng moät hoài roài môùi chieâm nghieäm ñöôïc. Caùi ñeïp aáy töø ñaâu ñeán. Tröôùc tieân laø töø hình khoái cuûa noù vaø sau ñoù laø ñeán caùi boái caûnh, caùi khoâng gian xung quanh noù, caû hai hoaø quyeän vôùi nhau moät caùch tuyeät vôøi. Coù theå laø moät khu vöôøn, moät thaûm coû xanh, moät hoà nöôùc, moät ngoïn ñoài, moät doøng soâng, moät kieán truùc hay moät quaàn theå kieán truùc, hoaëc coù theå laø nhöõng caùi gì khaùc nöõa... caùi khoâng gian ñoù laøm neàn cho taùc phaåm ñieâu khaéc ngoaøi trôøi hay ngöôïc laïi chính taùc phaåm ñieâu khaéc aáy ñaõ laøm toân leân caùi ñeïp caùi quyù cuûa toaøn caûnh khoâng gian aáy. Coù leõ vaán ñeà ñaàu tieân chính laø töôïng phaûi ñaët ñuùng vò trí cuûa noù vaø tieáp theo laø töôïng phaûi coù moät tyû leä töông öùng vôùi khoâng gian ôû ñoù, töø tyû leä thaân töôïng cho ñeán ñaøi beä töôïng, vaø nhöõng caùi gì phuï hoaï theâm cho töôïng. Nhö vaäy roõ raøng laø töôïng ngoaøi trôøi khoâng chæ laø moät taùc phaåm ñieâu khaéc ñôn thuaàn maø laø moät taùc phaåm coäng höôûng giöõa ñieâu khaéc vaø kieán truùc. Khoâng nhöõng theá, noù coøn phaûi coù con maét nhìn quy hoaïch maø nhö toâi ñaõ noùi, ñoù laø vò trí.

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝

Coù ngöôøi baûo Caàu Long Bieân laø moät taùc phaåm ñieâu khaéc ngoaøi trôøi ñoà soä nhaát. Toâi ñoàng yù, bôûi tröôùc tieân noù raát ñeïp, raát aán töôïng, vaø noù nhö laø nhöõng moâ ñuyn ngheä thuaät saép xeáp moät caùch kheùo leùo vaøo nhau. Noù cuõng gioáng nhö nhöõng moâ ñuyn - 7 maãu töï ñieâu khaéc maø baø Ñieàm Phuøng Thò ñaõ saùng taïo ra. Caây caàu gaén boù vôùi doøng soâng nôi aáy, gaén boù vôùi taâm hoàn ngöôøi Haø Noäi, boû noù ñi vaø dôøi noù ñi nôi ñaâu ñöôïc kia chöù. Toâi nghó ñaáy laø ñieàu tröôùc tieân maø moät taùc phaåm ñieâu khaéc ngoaøi trôøi, moät töôïng ñaøi phaûi ñaït tôùi. Vaø dó nhieân keá tieáp sau ñoù laø noäi dung cuûa böùc töôïng. Töôïng Lyù Thaùi Toå, moät oâng vua raát uy nghi vaø coù moät taàm nhìn raát xa. Toâi hôi hoaøi nghi, khoâng phaûi vì coù gioáng Lyù Thaùi Toå thaät khoâng, maø vì böùc töôïng ñaõ loät taû heát caùi noäi dung aáy chöa. Töôïng ñaët ôû vò trí aáy laø hôïp lyù tuy caùi khoâng gian xung quanh döôøng nhö hôi bò boù heïp laøm cho ta caûm thaáy thieáu tính hoaønh traùng, tyû leä giöõa thaân töôïng vôùi khoâng gian chöa thaät töông xöùng. Töôïng Leânin ôû Haø Noäi ñöôïc ñaët ôû moät vò trí khaù “ñaét”, raát haøi hoaø veà khoâng gian maëc duø thaân töôïng khoâng phaûi laø thaät ñoà soä. Toâi xin pheùp ñöôïc noùi laïi laø tính hoaønh traùng cuûa moät töôïng ñaøi, khoâng theå ñôn thuaàn taïo neân töø böùc töôïng maø phaûi taïo neân töø caû khoâng gian. Töôïng ñaøi Baùc Hoà ôû Vinh, töôïng Traàn Höng Ñaïo ôû Nam Ñònh... phaûi chaêng laø nhö theá, noù hôi trô truïi vaø noù laøm cho giöõa töôïng ñaøi vôùi con ngöôøi bình thöôøng döôøng nhö coù moät khoaûng xa caùch naøo ñoù. Ngöôïc laïi töôïng Baùc Hoà vôùi thieáu nhi ôû vöôøn hoa tröôùc UBND TP. HCM thì ta laïi thaáy raát gaân guõi vaø vì sao caùc baïn treû thöôøng ra ñaây chuïp aûnh vaøo ngaøy cöôùi.

Töôïng ñaøi Coâng nhaân vaø nöõ noâng trang vieân ñaõ ñöôïc coi laø moät bieåu töôïng cuûa Lieân bang Xoâ Vieát.

SË 67 . 2014

Töôïng Nguyeãn Du ñaët ôû tröôùc nhaø Löu nieäm cuûa oâng ôû Haø Tónh, thoaùng nhìn qua thaáy cuõng coù aán töôïng, bôûi noù ñaët tröôùc moät khoâng gian kieán truùc khaù haøi hoaø, nhöng.... khi ñi ñeán gaàn vaø quan saùt kyõ böùc töôïng thì ta thaáy Nguyeãn Du nhö laø moät nhaø nho khí phaùch hôn laø moät nhaø thô tröõ tình, vôùi moät taâm hoàn saâu laéng vaø phía sau oâng toâi khoâng thaáy boùng daùng naøng Kieàu. Toâi ñaõ ñi vaøo noäi dung cuûa taùc phaåm. Ñaây laø phaïm truø ngheä thuaät thuaàn tuyù cuûa nhöõng nhaø ñieâu khaéc, nhöng toâi laø moät ngöôøi daân bình thöôøng thoâi, toâi seõ coù caûm xuùc gì khi ñöùng tröôùc nhöõng taùc phaåm ñieâu khaéc aáy. Coù leõ caùi caûm xuùc ñoù phaûi ñöôïc truyeàn ñeán töø nhöõng taùc giaû. Toâi ngaém nhìn böùc töôïng Pushkin ngoài nghieâng nghieâng treân baêng gheá daøi trong moät vöôøn hoa ôû Nga, vaø ñoät nhieân toâi nhôù ñeán nhöõng caâu thô cuûa oâng:

Töôïng Baùc Hoà vôùi thieáu nhi ôû vöôøn hoa tröôùc UBND TP. HCM

Em baûo: “Anh ñi ñi”. Sao anh khoâng ñöùng laïi? Em baûo: “Anh ñöøng ñôïi”. Sao anh voäi veà ngay? Lôøi noùi thoaûng gioù bay, Ñoâi maét huyeàn ñaãm leä, Maø sao anh ngoác theá, Khoâng nhìn vaøo maét em. Tay oâng choáng vaøo ñaàu, nhö oâng ñang rôi vaøo moät theá giôùi naøo aáy, maét oâng nhö ñang vôùi nhìn vaøo caùi gì ñaáy, raát rieâng tö, nhöng cuõng raát gaàn vôùi nhöõng con ngöôøi ñang chìm ñaém trong moät coõi yeâu. Toâi ñeán nghóa trang lieät só Moäc Hoaù, Long An, nôi coù ngoâi moä cuûa em toâi, sao noù cöù laø nhöõng taám bia lôùn coù chuùt maùi beân treân, coù ngoâi sao ñoû, coù chöõ Toå Quoác ghi coâng, nhieàu nghóa trang khaùc cuõng na naù nhö theá. Sao khoâng theå coù moät caùi gì khaùc nhæ. Ñöùng tröôùc moä em toâi, toâi ñang hình dung noù ñang ngoi leân töø döôùi ñaùm luïc bình phuû kín ngöôøi, noù ñang giöông khaåu B40 nhaèm vaøo chieác xuoàng maùy cuûa ñòch, vaø.... phía sau laø nhöng ngoâi moä noái tieáp nhau. Luùc naøy toâi öôùc gì mình laø moät nhaø ñieâu khaéc. “Phaûi chaêng nhöõng nhaø ñieâu khaéc vaø caû nhöõng kieán truùc sö nöõa phaûi loàng ñöôïc taám loøng vaø thoåi ñöôïc caùi hoàn cuûa mình vaøo trong chính nhöõng taùc phaåm cuûa mình.” Toâi quen vôùi Piere Parat, moät Kieán truùc sö noåi tieáng cuûa Phaùp. Hoâm aáy oâng daãn toâi

SË 67 . 2014

Böùc töôïng Pushkin

Caàu Long Bieân

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝

ñeán khu La Defence. Toâi cöù ngôõ raèng oâng cho toâi ñi xem caùc coâng trình to lôùn do oâng thieát keá. Nhöng khoâng, oâng daãn toâi ñeán tröôùc moät ngoùn tay khoång loà. OÂng baûo: ñoù laø ngoùn tay cuûa Caesar. Caesar laø vò Hoaøng ñeá vó ñaïi cuûa La Ma, toâi bieát. Nhöng, moät ngoùn tay nhö bao ngoùn tay khaùc, sao baûo laø Caesar? - Toâi baûo ñoù laø Caesar thì ñoù laø Caesar, oâng noùi tieáp, ngoùn tay Caesar chæ leân trôøi coù nghóa laø nhaát Thieân haï roài. - OÂng thaáy ngoùn tay cuûa toâi theá naøo? Piere hoûi toâi. - Ngoùn tay cuûa Caesar chöù. - Ngoùn tay cuûa Caesar cuõng laø ngoùn tay cuûa toâi! - Vaâng. Cuûa oâng. Caùi tinh teá laø oâng ñaõ ñaët ngoùn tay vaøo raát ñuùng vò trí cuûa noù. Hai taùc phaåm kieán truùc cuûa oâng, moät beân laø ngoâi nhaø cao taàng cao vuùt leân, moät beân laø sieâu thò vôùi maùi voøm cong dang roäng treân maët ñaát, ngoùn tay ñaët ôû giöõa. Toâi bieát oâng ñaõ thoåi ñöôïc caùi hoàn cuûa oâng vaøo ngoùn tay aáy, toâi bieát oâng muoán noùi leân ñaày ñuû yù nghóa cuûa ngoùn tay Caesar, nhöng tröôùc tieân ngoùn tay Caesar aáy ñaõ toû ra söï khaâm phuïc tröôùc hai coâng trình kieán truùc cuûa oâng.

Töôïng ñaøi kyû nieäm laõnh tuï nhaân quyeàn Martin Luther King

OÂng cöôøi raát töôi, raát maõn nguyeän, vì toâi ñaõ noùi truùng “tim ñen” cuûa oâng. Roài oâng xieát chaët tay toâi, raát chaët, hình nhö oâng ñang raát xuùc ñoäng. Thaáy theá toâi lieàn boài theâm moät caâu: OÂng laø ngöôøi Phaùp nhöng oâng coù caùi thaâm saâu nhö ngöôøi Trung Quoác vaäy. Töï nhieân toâi thaáy oâng cau maøy laïi. Toâi bieát oâng khoâng haøi loøng vôùi caâu noùi cuûa toâi, vaø toâi voäi söûa laïi ngay. - Ngöôøi Phaùp cuõng coù caùi saâu laéng cuûa mình vaø bieát khai thaùc caùi saâu laéng aáy ñeå laøm ñieåm töïa cho söï vuùt bay cao leân nhö thaùp Eiffel vaäy. OÂng phaân vua: - Ngoùn tay naøy khoâng phaûi toâi laøm cho hai coâng trình cuûa toâi, toâi laøm cho khu La Defence, cho caû Paris ñaáy chöù. Toâi nghó: Ngoùn tay ñoù, tuy khoâng phaûi laø bieåu töôïng cho khu La Defence vaø caøng khoâng phaûi cho Paris, nhöng noù coù moät söùc bieåu tröng raát lôùn, noù theå hieän moät yù chí maïnh meõ, noù muoán vöôn leân moät taàm cao hôn taát caû. Töôïng laø theá, chöù khoâng phaûi laø moät söï mieâu taû trung thöïc nhöõng gì ñang coù hay laø moät söï caùch ñieäu thoâ thieån. Piere noùi vôùi toâi: - Toâi cuõng chöa thaät haøi loøng vôùi böùc töôïng naøy laém. - Taïi sao? - OÂng nghó taïi sao? - Toâi thaáy hình nhö caùc vaân tay treân ngoùn tay noù thöïc quaù. OÂng ñöa ngoùn tay caùi chæ chæ leân trôøi vaø gaät gaät caùi ñaàu to troøn cuûa oâng.

Taùc giaû vôùi KTS. Piere Parat - Ngoùn tay cuûa Caesar ñaët taïi khu La Defence

SË 67 . 2014

Thieá t keá

Ngoân döông vaät luaän ñoâ thò

& GIÔÙI TÍNH CUÛA TÖÔÏNG ÑAØI KTS. Vuõ Hieäp

Ñaïi hoïc Giao thoâng Vaän taûi

Phallogocentrism and gender of the monument

In most cases, the monument was built in the form of a solid on the emptiness. Why do a solid on the open space attracts people? This paper will use the theory of phallogocentrism by Jacques Derrida to answer this question. Then, we will present a different way to design the monument - the emptiness on the ground.

SË 67 . 2014

Thi’t k’

Trong thieát keá ñoâ thò, töôïng ñaøi thöôøng ñöôïc duøng ñeå taïo ñieåm nhaán thò giaùc vaø ghi daáu aán lòch söû cuûa thaønh phoá. Trong haàu heát caùc tröôøng hôïp, caùc töôïng ñaøi ñöôïc xaây döïng theo daïng moät hình khoái vöõng chaéc vöôn leân giöõa khoaûng khoâng gian môû cuûa ñoâ thò. Nhöng caâu hoûi ñaët ra laø taïi sao hình aûnh veà moät khoái ñaëc söøng söõng giöõa khoâng gian troáng treân maët ñaát laïi cuoán huùt vaø laøm ngöôøi daân deã ghi nhôù ñeán vaäy? Baøi vieát seõ söû duïng quan ñieåm ngoân döông vaät luaän (phallogocentrism) cuûa trieát gia Phaùp Jacques Derrida ñeå traû lôøi caâu hoûi naøy. Sau ñoù, baèng phöông phaùp huûy kieán taïo (deconstruction), baøi vieát seõ giôùi thieäu moät hình aûnh khaùc cuûa töôïng ñaøi, theo chieàu ngöôïc laïi, laø khoaûng troáng loõm saâu döôùi maët ñaát.

Æ´ thﬁ

Khoái ñaëc vaø baûn chaát nam tính cuûa töôïng ñaøi

Theo Derrida, cha ñeû cuûa trieát hoïc Huûy kieán taïo (deconstruction), lòch söû vaên minh phöông Taây ñöôïc xaây döïng treân neàn taûng cuûa Ngoân taâm luaän (logocentrism) vaø Duy döông vaät luaän (phallocentrism). Ngoân taâm luaän laø söï nhaán maïnh vaøo vai troø cuûa lôøi noùi vaø haï thaáp vai troø cuûa chöõ vieát, laøm cho chöõ vieát trôû thaønh bieåu töôïng cuûa ngoân ngöõ noùi, laø kyù hieäu cuûa kyù hieäu, nghóa laø moät caùi gì thuoäc thöù yeáu. Coøn duy döông vaät luaän laø tö töôûng döïa treân nam tính (masculinist/phallic) vaø phuï heä (patriarchal). Keát hôïp logocentrism vaø phallocentrism laïi vôùi nhau, Derrida saùng taïo neân moät töø môùi: phallogocentrism (ngoân döông vaät luaän). Noùi chung, ngoân döông vaät luaän laø tö töôûng veà söï phaân caáp vaø thieân leäch, ví duï nhö: noùi hôn vieát, nam giôùi hôn nöõ giôùi, hieän dieän hôn vaéng maët, khoái ñaëc hôn khoaûng roãng,… Veà moái töông quan ñaëc - roãng, laø yeáu toá quan troïng trong ngheä thuaät ñieâu khaéc, kieán truùc vaø thieát keá ñoâ thò, thì lòch söû luoân quan taâm tôùi yeáu toá ñaëc hôn laø roãng, cuõng gioáng nhö ñeà cao nam hôn nöõ. Khoái ñaëc - cuï theå hôn ôû ñaây laø nhöõng khoái vöôn leân treân maët ñaát, troâng gaàn gioáng vôùi phallus (döông vaät) nhö coät töôïng ñaøi, nhaø choïc trôøi - theå hieän söï chuù troïng tôùi nhöõng gì thuoäc veà nam tính, söï cöùng maïnh, caùi höõu hình, söï thaúng thaén, söï khaúng ñònh chuû quyeàn thoâng qua moät vaät theå hieân ngang toàn taïi giöõa trôøi ñaát. Töø ñoù, noù trôû thaønh moät daáu hieäu cuûa söùc maïnh, khieán daân chuùng nhìn vaøo maø töï haøo vaø suøng kính. Khoâng phaûi khoaûng troáng maø laø nhöõng khoái ñaëc hieän leân giöõa khoaûng khoâng cuûa sa maïc hay bình nguyeân môùi laø caùi laøm con ngöôøi baän taâm vaø ra söùc laøm ñeïp noù nhö nhöõng kim töï thaùp, nhöõng chieác coät, nhöõng böùc töôïng. Khoâng phaûi nhöõng vuøng bieån xanh caùt traéng bao la maø laø ngoïn haûi ñaêng khoång loà ôû Alexandria hay moät böùc töôïng nöõ thaàn Töï do vó ñaïi ôû New York môùi laø caùi ñeå nhaân daân vaø chính quyeàn theå hieän söùc maïnh vaø ñaùnh daáu laõnh thoå cuûa mình. Trong caáu truùc khoâng gian ñoâ thò, caùc ñieåm nhaán thöôøng laø nhöõng khoái to coù hình daùng gaàn gioáng vôùi phallus, ví duï coät Vendome vaø thaùp Eiffel ôû Paris, coät Alexander ôû Saint Petersburg, thaùp Swiss Re ôû London, thaùp Torre Agbar ôû Barcelona... Khi caùc kieán truùc sö thieát keá nhöõng coâng trình taïo ñieåm nhaán ñoâ thò, hoï löïa choïn nhöõng hình theå daïng phallus. Khoâng haún hoï muoán toân vinh tính duïc maø laø caùi hình theå nhö vaäy thöïc söï gaây aán töôïng thò giaùc maïnh meõ ñeán vôùi coâng chuùng. Phallus (döông vaät, linga, fungus, penis) coù moät giaù trò laâu ñôøi vaø xuaát hieän trong nhieàu neàn vaên hoùa (Ai Caäp, Hy Laïp coå ñaïi, Nam Myõ, AÁn Ñoä, Ñoâng Nam AÙ, Baéc AÂu, Balkan, Nhaät Baûn), neân töø trong voâ thöùc cuûa moãi con ngöôøi, hình theå ñoù mang tính chaát quyeàn löïc, sieâu vieät, chôû che, hieân ngang, laïc thuù, loâi keùo taäp hôïp, khaúng ñònh chuû quyeàn. Nhö vaäy chuùng ta coù theå thaáy, tö töôûng troïng nam (tín ngöôõng toân thôø döông vaät trong nhieàu neàn vaên hoùa) vaø quan nieäm sieâu hình ñeà cao caùi hieän höõu (söï hieän dieän caùc khoái ñaëc söøng söõng tröôùc maét ngöôøi xem) ñaõ taïo ra caùc thoùi quen löïa choïn hình thöùc töôïng ñaøi vaø ñieåm nhaán ñoâ thò laø nhöõng khoái ñaëc daïng phallus maïnh meõ vöôn leân töø maët ñaát. SË 67 . 2014

Khoaûng troáng vaø tính nöõ cuûa töôïng ñaøi

Töø quan ñieåm ngoân döông vaät luaän cuûa Derrida, caùc nhaø nöõ quyeàn luaän (feminism) cho raèng lòch söû nhaân loaïi ñöôïc vieát bôûi nam giôùi vaø vaên hoaù nhaân loaïi cuõng ñöôïc saùng taïo bôûi nam giôùi: nam giôùi khoâng nhöõng chieám öu theá veà phöông dieän kinh teá, chính trò, xaõ hoäi maø coøn chieám öu theá caû trong ngoân ngöõ. Vaø qua ngoân ngöõ, nam giôùi thoáng trò caû khung tö duy vaø toaøn boä heä quy chieáu cuõng nhö caùc baûng giaù trò cuûa loaøi ngöôøi (trong ñoù coù caû tính chaát cuûa töôïng ñaøi). Töø ñaây, caùc trieát gia giaûi kieán taïo vaø caùc nhaø nöõ quyeàn luaän tieán haønh laät ñoå heä thoáng tö duy cuûa nam giôùi vaø baét ñaàu saùng taïo theá giôùi cuûa phaùi nöõ. Hoï ñeà cao nöõ hôn nam, vieát hôn noùi, vaéng maët hôn hieän höõu, roãng hôn ñaëc, khoâng gian ñoâ thò hôn hình khoái coâng trình… Giôø ñaây, ñieåm nhaán khoâng gian ñoâ thò vaø caùc töôïng ñaøi khoâng nhaát thieát phaûi laø nhöõng hình khoái maïnh meõ, hoaønh traùng, vöôn leân cao maø coù theå laø nhöõng khoaûng troáng, nhöõng ñöôøng haàm, nhöõng hoá loõm treân maët ñaát. Theo tö töôûng nöõ quyeàn, ñoù laø söï chuyeån dòch töø tö duy nam tính sang nöõ tính.

Thaùp Torre Agbar, Barcelona

Coät Vendome, Paris

Coät töôûng nieäm Washington, Washington D.C.

Ñaøi töôïng nieäm Nhöõng ngöôøi baûo veä Leningrad, Saint Petersburg

Daãu sao, lyù luaän treân veà phaùi tính cuûa töôïng ñaøi nghe coù veû sieâu hình vaø naëng veà lyù thuyeát trieát hoïc. Coøn neáu chuùng ta suy luaän theo ngoân ngöõ cuûa thieát keá ñoâ thò thì khoái ñaëc vöôn leân (yeáu toá hình) vaø khoaûng khoâng gian troáng (yeáu toá neàn) laø hai yeáu toá song haønh vôùi nhau, chuùng seõ ñöôïc löïa choïn ñeå taïo ñieåm nhaán khoâng gian, tuøy vaøo yeâu caàu cuï theå cuûa ñòa ñieåm caàn thieát keá (nhu caàu cuûa ngöôøi daân vaø caùc khaû tính cuûa thò giaùc). Xeùt theo nhu caàu cuûa ngöôøi daân, taïi sao ñoâ thò laïi caàn nhöõng khoaûng khoâng gian môû, nhöõng khoaûng troáng maø khoâng coù vaät theå ngaïo ngheã choài leân? Laø vì nhöõng khoái nhaø ngoän ngôïp, nhöõng baûng bieåu kí hieäu nhan nhaûn khaép ngoõ phoá laøm thò giaùc ngöôøi daân meät moûi, laøm ñaàu oùc hoï quay cuoàng. Giöõa caùi oàn aøo vaø phoâ dieãn vaät chaát ñoù caàn moät caùi troáng vaéng voâ hình ñeå daân chuùng xaû stress, ñeå suy tö vaø khaùm phaù ñoâ thò theo caùch cuûa hoï. Neáu nhö Haø Noäi khoâng coù khoaûng khoâng cuûa Hoà Göôm hay Hoà Taây thì noù seõ chaúng neân thô tröõ tình, chaúng coøn laø Haø Noäi nöõa. Neáu nhö London khoâng coù soâng Thames vaø nhöõng coâng vieân thì noù chæ laø moät thaønh phoá coù kieán truùc haïng trung cuûa chaâu AÂu. Nhöõng khoaûng troáng töôûng nhö gaây laõng phí ñaát ñai ñoù chaéc chaén seõ ngaøy caøng ñöôïc caùc kieán truùc sö, chính quyeàn vaø caùc nhaø ñaàu tö chuù

SË 67 . 2014

Töôïng ñaøi Pilgrim, Massachusetts

Thi’t k’

Æ´ thﬁ

troïng hôn vì giaù trò maø chuùng mang laïi laø raát lôùn, khoâng chæ veà maët tinh thaàn maø coøn veà maët kinh teá. Deã thaáy raèng, giaù baát ñoäng saûn ôû ven Hoà Göôm vaø Hoà Taây cao hôn nhöõng khu vöïc khaùc ôû Haø Noäi, hoaëc nhöõng caên hoä nhìn ra Coâng vieân Trung taâm ôû New York coù giaù cao hôn raát nhieàu nhöõng caên hoä coù höôùng nhìn sang nhöõng toøa nhaø cao taàng khaùc. Ñoái vôùi söï caûm thuï thò giaùc cuûa ngöôøi daân, chieàu cao cuûa töôïng ñaøi ít nhieàu coù lieân quan tôùi tính chaát cuûa coâng trình aáy. Nhöõng chieán thaéng oanh lieät, nhöõng baäc khai quoác coâng thaàn thöôøng ñöôïc döïng töôïng ñaøi cao ñeå ngöôøi daân ngöôùc maét leân maø töï haøo vaø toû loøng thaønh kính bieát ôn. Nhöõng thaát baïi hoaëc nhöõng ñau thöông thì ñöôïc döïng töôïng ñaøi thaáp döôùi maët ñaát ñeå ngöôøi daân ñoàng caûm vôùi noãi ñau, voán ñöôïc ghìm chaët trong loøng moãi ngöôøi. Hai ví duï töôïng ñaøi cuûa Myõ döôùi ñaây seõ cho chuùng ta thaáy raèng nhöõng khoaûng loõm döôùi maët ñaát coù theå taïo ra söï chia seû ñau thöông trong saâu thaúm moãi ngöôøi daân. Noùi moät caùch khaùc, töôïng ñaøi mang tính nöõ (tính aâm) taïo ra caûm giaùc ñoàng caûm, thaâm traàm, saâu laéng. Ñaøi töôûng nieäm chieán tranh Vieät Nam, Washington D.C.

Ñaøi töôûng nieäm chieán tranh Vieät Nam

Coâng trình naøy laø moät böùc töôøng daøi 57m, baèng ñaù hoa cöông ñen, hình chöõ V, naèm döôùi maët ñaát, khaéc teân hôn 58.000 binh só Myõ ñaõ thieät maïng hoaëc maát tích khi tham gia cuoäc chieán tranh ôû Vieät Nam. Nöôùc Myõ khoâng theå döïng moät töôïng ñaøi cao ngaát hoaëc khoa tröông cho moät thaát baïi naëng neà vaø voâ soá noãi ñau cuûa caùc gia ñình Myõ coù con hy sinh ôû Vieät Nam. Ñaøi töôûng nieäm coù kieán truùc raát ñôn giaûn nhöng saâu laéng, ñem laïi caûm xuùc buoàn vaø seû chia cho moãi ngöôøi daân khi ñeán ñaây thaêm vieáng. Noù nhaéc nhôû moãi ngöôøi daân Myõ veà söï voâ nghóa vaø taøn khoác cuûa cuoäc chieán tranh xaâm löôïc moät daân toäc khaùc.

Ñaøi töôûng nieäm 11/9

Coâng trình laø hai hoà nöôùc nhaân taïo roäng, naèm döôùi maët saøn hai toøa thaùp 110 taàng ñaõ bò ñaùnh saäp ngaøy 11/09/2001. Nhöõng thaùc nöôùc bao quanh hoà, keát hôïp vôùi khoâng gian lòch söû rôïp boùng caây soài ñaõ khieán khoâng chæ gia ñình caùc naïn nhaân, nhöõng ngöôøi soáng soùt sau vuï khuûng boá, maø caû caùc du khaùch laàn ñaàu tôùi tham quan phaûi boài hoài, xuùc ñoäng. Caùc thaùc nöôùc khoång loà ñöôïc bao quanh bôûi lan can baèng ñoàng, treân ñoù coù khaéc teân nhöõng ngöôøi ñaõ maát. Coù 2.983 caùi teân ñöôïc khaéc treân 16 taám baûng ñoàng. YÙ töôûng duøng khoaûng troáng cuûa chính hoá moùng hai toøa thaùp cuõ laøm ñaøi töôûng nieäm raát ñoäc ñaùo vaø cho chuùng ta thaáy tö duy thieát keá ñoâ thò cuûa ngöôøi Myõ ôû möùc khaù cao. Noãi ñau - khoâng phaûi ñeå ngöôùc leân nhìn maø laø ñeå cuùi xuoáng hoài töôûng vaø caûm nhaän cho rieâng mình. Caùc tuyeán nhìn trong thieát keá ñoâ thò khoâng phaûi chæ höôùng leân phía tröôùc maø coù theå laø höôùng vaøo loøng baûn thaân moãi con ngöôøi.

Keát luaän

Haàu heát caùc töôïng ñaøi ôû nöôùc ta ñöôïc xaây döïng ñeå töôûng nieäm caùc danh nhaân, anh huøng hoaëc kyû nieäm caùc chieán thaéng neân chuùng ta thöôøng choïn nhöõng hình khoái vöôn leân giöõa khoâng gian môû (tính nam, tính döông). Tuy nhieân, nhöõng töôïng ñaøi ñeå kyû nieäm nhöõng maát maùt, nhöõng noãi ñau, nhöõng sai laàm trong quaù khöù cuõng caàn ñöôïc xaây döïng ñeå caùc theá heä mai sau traùnh laëp laïi nhöõng ñieàu ñoù. Vaø neáu chuùng ta xaây döïng nhöõng töôïng ñaøi nhö vaäy thì neân söû duïng nhöõng khoaûng troáng, nhöõng hoá loõm treân maët ñaát (tính nöõ, tính aâm). Qua ñaây, chuùng ta cuõng thaáy raèng trieát hoïc huûy kieán taïo, maø cuï theå laø quan ñieåm ngoân döông vaät luaän, coù söùc gôïi môû raát lôùn cho vieäc xaây döïng caùc yù töôûng môùi veà thieát keá ñoâ thò noùi chung vaø thieát keá caùc töôïng ñaøi noùi rieâng.

Ñaøi töôûng nieäm quoác gia 11/9 ñöôïc xaây döïng ngay chính taïi khu vöïc xöa kia laø toaø thaùp ñoâi cuûa Trung taâm Thöông maïi Theá giôùi.

Taøi lieäu tham khaûo: [1] Jacques Derrida, Peter Eisenman. Choral L works. Monacelli press, 1997 [2] Jacques Derrida. Of Grammatology, Gayatri Chakravorty Spivak translated. Johns Hopkins University Press, 1976. [3] Hueä Vieân. Moät cuoäc tìm kieám myõ thuaät: Ñaïo, Deconstruction, Giaùc ngoä.

SË 67 . 2014

Caây xanh

Ñieâu khaéc trong ñoâ thò

Thieá t keá ThS. KTS. Nguyeãn thò Hoàng Dieäp

Trung taâm Kieán truùc caûnh quan moâi tröôøng - VIUP

AÛnh treân: Keát hôïp caây xanh vôùi aùnh saùng laø moät tính naêng môùi cuûa toøa nhaø trung taâm vaên phoøng Credit Suisse ôû Muri bei Bern, Thuïy Só, ñöôïc thieát keá bôûi Burckhardt + Partners

SË 67 . 2014

ñoâ thò

Trong ñoâ thò, caùc nhaø chuyeân moân khi noùi ñeán ñieâu khaéc thöôøng nghó ñeán töôïng ñaøi, töôïng ngheä thuaät ñöôïc laøm baèng caùc vaät lieäu nhaân taïo maø khoâng nhaéc tôùi caùc taùc phaåm ñieâu khaéc baèng caây xanh. Caây xanh tham gia laøm phong phuù hôn caùc saûn phaåm thaåm myõ cho ñoâ thò, taïo neân taùc phaåm ngheä thuaät - nhö moät bieåu töôïng cuûa ñoâ thò ñeå khaùch phöông xa ñeán tham quan seõ coøn löu maõi nhöõng kyù öùc khoâng phai.

ieán truùc caûnh quan laø ngheä thuaät thieát keá, quaûn lyù baûo toàn caûnh quan cuûa khu vöïc. Phaïm vi cuûa kieán truùc caûnh quan raát roäng töø thieát keá maët baèng, baûo toàn vaø phuïc cheá moâi tröôøng, thieát keá ñoâ thò, quy hoaïch ñoâ thò, caây xanh ñoâ thò… Tuy nhieân, kieán truùc caûnh quan thöôøng ñöôïc noùi ñeán nhieàu nhaát laø thieát keá caùc coâng trình coâng coäng nhö: coâng vieân caây xanh vaø caùc khu vöïc nghæ ngôi giaûi trí, caûnh quan ñöôøng phoá...

Thi’t k’

Æ´ thﬁ

Treân toaøn theá giôùi, bình quaân 50% daân soá soáng ôû ñoâ thò, rieâng chaâu AÂu laø 80%. Vieäc tieáp xuùc vôùi khoâng gian caây xanh coù nhieàu haïn cheá do nhöõng khoâng gian naøy thöôøng naèm ngoaøi ñoâ thò. Do ñoù, vaán ñeà laø laøm theá naøo phaûi ñöa caây xanh vaøo trong ñoâ thò ñeå ñaùp öùng nhu caàu cuûa ngöôøi daân, maëc duø soáng ôû ñoâ thò nhöng vaãn coù moái lieân heä gaàn guõi vôùi thieân nhieân. Moái lieân heä naøy theå hieän baèng nhieàu hình thöùc: thoâng qua heä thoáng caây xanh coâng vieân, caây xanh ñöôøng phoá, caùc taùc phaåm ngheä thuaät laøm töø caây xanh, caùc hoaït ñoäng leã hoäi ñeøn trang trí treân caây xanh,…Thaønh coâng trong vieäc khai thaùc vaø toå chöùc caây xanh trong ñoâ thò taïo neân ñöôïc saéc thaùi rieâng cuûa khoâng gian goùp phaàn laøm taêng veû ñeïp caûnh quan vaø taïo ñöôïc hình aûnh rieâng cuûa thaønh phoá. Cobras: Raén hoå mang – caây xanh treân ñöôøng phoá

Hoa côõ lôùn ñöôïc troàng giöõa caùc khu vöôøn Trieån laõm, 1 trong soá 30 khu vöôøn taïo thaønh Vöôøn Thöïc vaät.

Caây xanh chuùng toâi muoán noùi ôû ñaây ñoù laø yeáu toá taïo myõ thuaät ñoâ thò nhö laø “ngheä thuaät taïo hình ñoâ thò” hay noùi caùch khaùc söï taïo hình theå ñieâu khaéc trong ñoâ thò cuûa caây xanh. Caùc khoái hình ñieâu khaéc maø caây xanh mang laïi, hoùa thaân thaønh yeáu toá kieán truùc, ngoân ngöõ bieåu hình vaø dieãn ñaït cuûa taùc phaåm nhö laø moät ngoân ngöõ ñieâu khaéc: laø caùc khoái maûng töï do, thoaùt khoûi moïi raøng buoäc cuûa keát caáu, ñeå bieåu hình vaø dieãn yù, ñeå “chôi” vôùi aùnh saùng vaø khoâng gian. Caây xanh “ñieâu khaéc” toàn taïi trong khoâng gian ñoâ thò nhö laø yeáu toá trang trí cho ñoâ thò. Ñaõ töøng coù vaø ñang coù doøng caây xanh caûnh quan nhö moät taùc phaåm kieán truùc - ñieâu khaéc. Vaäy lieäu coù theå coù caùc taùc phaåm “ñieâu khaéc” caây xanh - ñoâ thò hay khoâng? Trong baøi vieát naøy chuùng toâi giôùi thieäu 3 loaïi hình toå chöùc caây xanh nhö moät taùc phaåm ngheä thuaät, moät taùc phaåm ñieâu khaéc sinh ñoäng coù söùc soáng, taïo neân moät baûn saéc rieâng cho ñoâ thò. Ñoù laø: Loaïi hình “mosaiculture” Moät trong nhöõng caùch toå chöùc, boá cuïc caây xanh ñoù laø moät moân ngheä thuaät daønh cho nhöõng “ngheä só laøm vöôøn” - “mosaiculture”, hoï taïo ra nhöõng taùc phaåm tinh xaûo töø caùc loaøi caây, caùc taùn laù vaø nhöõng boâng hoa ñaày maøu saéc.

Caây xanh ñieâu khaéc taïi Vöôøn thöïc vaät Montreal, Canada Nguoàn: http://get-fun-here.blogspot.com/

Taïi khu vöïc cuûa baûo taøng Guggenheim, Bilbao, Taây Ban Nha - baïn seõ tìm thaáy moät hình chuù choù cao 13,1m cuûa vuøng Taây Nguyeân ñöùng canh gaùc loái vaøo. Ñoù laø coâng trình caét tæa heát söùc coâng phu cuûa ngheä syõ Jeff Koons goàm moät heä thoáng thuûy lôïi noäi boä ñöôïc söû duïng ñeå giöõ cho boä loâng cuûa chuù choù töôi toát. SË 67 . 2014

Ñaøn choù ñöôïc caét xeùn baèng caây xanh – taïi coâng vieân Ladew Topiary

Hình roàng caét xeùn baèng caây ruoái troå hoa

Nguoàn: Internet

Hình con Ngöïa caét xeùn baèng caây xanh

Hình thuø laï maét mang daùng daáp cuûa nhöõng ngöôøi ñoäi muõ

Loaïi hình caây xanh caét xeùn – Topiary Topiary laø ngheä thuaät taïo hình töø caây xanh löu nieân. Ngheä thuaät naøy ñaõ coù töø thôøi Thöôïng coå, ñöôïc ngöôøi Hy Laïp vaø Roâma yeâu thích. Topos tieáng Hy Laïp coù nghóa heïp laø kieåu, ñeà taøi, hình maãu, roäng ra laø moät phong caûnh thu nhoû. Topiarius laø ngheä thuaät taïo hình trang trí vöôøn töôïc, coâng vieân baèng caây xanh caét tæa. Töø theá kyû 17 trôû ñi, nhieàu laâu ñaøi, dinh thöï ôû Anh vaø Phaùp naâng cao ngheä thuaät taïo daùng naøy. Hoï tuyeån choïn caùc gioáng caây, laøm khung kim loaïi taïo thaønh moät caùi coát döïa vaøo ñoù con ngöôøi saùng taùc ra nhöõng hình khoái mang daùng daáp caàm thuù, con ngöôøi, hoaëc caùc moâ hình kieán truùc hoaëc trang trí khaùc. Xu höôùng naøy cuõng ñaõ löu giöõ cho tôùi ngaøy nay. Nhöõng vöôøn hoa AÂu Chaâu, vieäc taïo daùng caây caûnh baèng nhöõng hình khoái kyû haø, nhöõng meâ cung (labyrinth) baèng caây, nhöõng kieåu caùch caét xeùn raát coâng phu.

SË 67 . 2014

Taïi Vieät Nam, ngaøy nay moät soá ngheä nhaân ñaõ taïo daùng nhieàu taùc phaåm ngheä thuaät tæa caét caây raát chuyeân nghieäp. Ngoaøi nhöõng hình nai, haïc, maùi ñình... coøn coù nhöõng moâ hình ñoäc ñaùo töø nhöõng long, ly, quy, phuïng huyeàn thoaïi, ñeán nhöõng con gia caàm heo, gaø ,vòt,..; töø nhöõng caùnh chim trôøi ñeán 12 con giaùp… taïo neân söï ñaëc saéc cho ngheä thuaät troàng caây xanh ñoâ thò Vieät Nam. Loaïi hình troàng caây xanh theo chieàu thaúng ñöùng Nhöõng maûng maøu xanh töï nhieân khoâng naèm traûi daøi treân maët ñaát nhö thöôøng thaáy maø coù xu höôùng baùm vaøo töôøng hay moïc treân caùc coâng trình, treân maùi ñang laø xu höôùng phoå bieán cuûa nhieàu nôi treân theá giôùi, ñaëc bieät taïi khu vöïc ñoâng daân cö, thieáu khoaûng khoâng daønh cho caây coái thì xu höôùng vöôøn thaúng ñöùng laïi caøng phaùt huy vai troø cuûa noù. Vôùi xu höôùng naøy ngöôøi daân ñoâ thò coù theå taïo neân nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät

Thi’t k’

Æ´ thﬁ

Caây xanh coù theå trang trí nhöõng maûng töôøng beâ toâng, gaïch… trong ñoâ thò Nguoàn: http://greenmore.vn/vuon-tuong-doc-dao-tai-

cho rieâng mình, hoaëc cho ñoâ thò. Khoâng chæ ñôn giaûn troàng caây treân töôøng baèng caùc maøu xanh, maø coøn coù theå phoái hôïp raát nhieàu phöông caùch ñeå caây coù nhieàu maøu saéc töø hoa, hoaëc laù. Vôùi phöông phaùp naøy, troïng löôïng toaøn boä cuûa vöôøn caây thaúng ñöùng, goàm caû caây vaø khung saét thaáp hôn 30 kg moãi m2. Vì vaäy, vöôøn thaúng ñöùng coù theå ñöïng treân baát cöù loaïi töôøng naøo vaø khoâng bò giôùi haïn bôûi kích thöôùc hay ñoä cao. Ngoaøi ra, theo caùc nghieân cöùu, thöïc vaät khoâng nhaát thieát phaûi caàn ñeán ñaát trong baát kyø hoaøn caûnh naøo bôûi ñaát chæ laø moät caùch hoã trôï mang tính maùy moùc. Chæ coù nöôùc vaø khoaùng chaát hoøa tan môùi laø thaønh phaàn thieát yeáu cho thöïc vaät, coäng vôùi aùnh saùng vaø khí CO2 ñeå hoâ haáp quang hôïp. Do vaäy, phöông phaùp naøy raát thuaän tieän cho vieäcâ taïo nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät ñöôøng phoá. Vöôøn thöïc vaät “ñöùng” Marcheù des Halles, Provence, Phaùp Vöôøn thöïc vaät ñöùng ñöôïc xaây döïng döïa treân phöông phaùp troàng caây khoâng caàn ñaát. Caây xanh ñöôïc löïa choïn caùc loaïi caây coû thaân nheï, chæ caàn soáng treân nhöõng vaät lieäu coù khaû naêng thaám nöôùc vaø dinh döôõng. Ñaëc bieät, heä thoáng töôùi nöôùc, boùn phaân hoaøn toaøn töï ñoäng.

Lôùp nhöïa PVC daøy 1cm ñöôïc ñoùng leân khung saét. Lôùp nhöïa naøy mang laïi ñoä cöùng chaéc cho toaøn boä heä thoáng vaø choáng nöôùc. Sau ñoù, lôùp vaûi næ seõ ñöôïc tieáp tuïc gaén leân lôùp PVC. Lôùp næ naøy choáng laïi söï aên moøn vaø khaû naêng daãn nöôùc cao, seõ phaân phoái löôïng nöôùc moät caùch ñoàng ñeàu. Reã caây seõ phaùt trieån leân lôùp næ naøy.

Keát luaän

Qua caùc ví duï treân chuùng ta coù theå nhaän thaáy ngheä thuaät taïo hình töø caây xanh thöïc söï laø moät ngheä só ñöôøng phoá ñoâ thò. Caây xanh coù theå trôû thaønh nhöõng taùc phaåm “ñieâu khaéc” ñeïp trong ñoâ thò. Caùc taùc phaåm caây xanh naøy cuõng cho thaáy, caây xanh khoâng chæ theå hieän ngoân ngöõ hình khoái trong ñieâu khaéc maø ñaõ theå hieän nhöõng yù töôûng taïo neân khoâng gian ba chieàu taïo neân nhöõng caûm xuùc môùi laï cho caûnh quan ñoâ thò.

Khu vöôøn Pont Max Juvenal, Provence, Phaùp coù keát caáu goàm ba phaàn: lôùp khung kim loaïi, lôùp polymer vinyl choáng thaám cho beâ toâng vaø moät lôùp tích nöôùc ñeå nuoâi caây. Coâng trình thieân nhieân naøy ñaõ laøm cho caây caàu beâ toâng khoâ caèn trôû neân xanh töôi raát thích hôïp cho caùc khu ñoâ thò hieän nay. (Nguoàn: Internet)

Ñaõ töø laâu, treân theá giôùi, ôû nhieàu quoác gia, ngheä thuaät taïo hình caây xanh luoân ñi lieàn vôùi khoâng gian soáng, khoâng gian ñoâ thò, trôû thaønh tieâu chí ñeå ñaùnh giaù ñoâ thò vaên minh hieän ñaïi. Xeùt nhö vaäy, ôû nöôùc ta hieän nay, trong xu theá hoäi nhaäp, ñoâ thò hoùa noâng thoân heát söùc nhanh choùng, nhöng söï höôûng thuï ngheä thuaät caùc taùc phaåm “ñieâu khaéc” töø caây xanh trong ñoâ thò coøn raát thieáu huït. Nhu caàu höôûng thuï loaïi hình ngheä thuaät thaåm myõ naøy trong khoâng gian ñoâ thò vaên minh hieän ñaïi vaãn coøn laø xa laï vôùi ngöôøi daân. Khoâng gian soáng, khoâng gian ñoâ thò, khoâng gian cho caùc taùc phaåm ngheä thuaät taïo hình caây xanh döôøng nhö coøn quaù xa laï vôùi coâng chuùng. Hy voïng, trong töông lai khoâng xa loaïi hình toå chöùc caây xanh naøy seõ phaùt trieån maïnh trong caùc ñoâ thò Vieät Nam. SË 67 . 2014

CAÙC KHAÛ NAÊNG PHAÙT TRIEÅN

Saûn phaåm du lòch nghæ döôõng töø nguoàn nöôùc khoaùng noùng huyeän Ba Vì - Haø Noäi QUY HOAÏCH

& TAÙC GIAÛ

TS. Nguyeãn Thu Haïnh

Chuû tòch Lieân hieäp Khoa hoïc Phaùt trieån Du lòch Beàn vöõng (STDe)

Khaùi quaùt veà nguoàn nöôùc khoaùng noùng Huyeän Ba Vì vaø khaû naêng phuïc vuï du lòch [4]

Nöôùc khoaùng noùng taïi Ba Vì ñöôïc phaùt hieän ñaàu tieân ôû Myõ Kheâ. Thaäp nieân 90 Coâng ñoaøn tænh Haø Taây ñaõ xaây döïng moät nhaø maùy ñoùng chai nöôùc khoaùng, nhöng vieäc saûn xuaát khoâng phaùt trieån ñöôïc vì nhieàu nguyeân nhaân. [2] Naêm 2004, Coâng ty Coå phaàn Taûn Ñaø ñaàu tö xaây döïng moät khu spa söû duïng nöôùc khoaùng ôû ñaây. Söï nghieäp du lòch nöôùc khoaùng cuûa coâng ty ngaøy caøng phaùt trieån vaø Taûn Ñaø Spa resort trôû thaønh moät ñòa chæ haáp daãn ñoái vôùi thò tröôøng khaùch coù khaû naêng chi traû cao ôû Haø Noäi. Moû nöôùc khoaùng Taûn Ñaø ñaõ ñöôïc thaêm doø, ñaùnh giaù tröõ löôïng vaø chaát löôïng. Baùo caùo ñaõ ñöôïc

SË 67 . 2014

Hoäi ñoàng Ñaùnh giaù tröõ löôïng khoaùng saûn Quoác gia pheâ chuaån. Cuõng vaøo khoaûng ñaàu theá kæ XXI nguoàn nöôùc khoaùng Thuaàn Myõ ñöôïc phaùt hieän vaø ñöôïc tieán haønh thaêm doø. Moû nöôùc khoaùng Thuaàn Myõ cuõng ñaõ ñöôïc thaêm doø, ñaùnh giaù tröõ löôïng vaø chaát löôïng. Cuoái thaäp kæ ñaàu tieân, Baùo caùo ñaõ ñöôïc Hoäi ñoàng Ñaùnh giaù tröõ löôïng khoaùng saûn Quoác gia pheâ chuaån. Nhö vaäy, Ba Vì ñaõ coù hai nguoàn nöôùc khoaùng chính thöùc ñöôïc caùc cô quan chöùc naêng Nhaø Nöôùc coâng nhaän. Tuy nhieân, vieäc toå chöùc du lòch nghæ döôõng ôû ñaây coøn mang tính töï phaùt, chöa theo moät quy hoaïch thoáng nhaát, coøn maïnh ai naáy laøm neân söùc haáp daãn vôùi du khaùch chöa cao. n Veà ñaëc tính cuûa nguoàn nöôùc khoaùng noùng Myõ Kheâ, huyeän Ba Vì (Theo keát quaû phaân

Qu y h oπc h &

tích cuûa Sôû Ñòa chaát Tieäp Khaéc cuõ), hoaït tính phoùng xaï Ra226 trong nöôùc = 14,58 pCi/l. Ñaït tieâu chuaån xeáp loaïi NK rañi (Xem baûng phuï luïc phía döôùi [5]). Kieåu hoaù hoïc: Nöôùc sulfat calci - magnesi, khoaùng hoaù vöøa. Xeáp loaïi: Nöôùc khoaùng rañon, aám. n Veà nhieät ñoä: nguoàn nöôùc khoaùng noùng taïi Ba Vì coù nhieät ñoä 33oC, coù theå khai thaùc nhieät ñeå taém, ngaâm, thö giaõn vaø phuïc hoài söùc khoûe cho con ngöôøi. Naêng löôïng ñòa nhieät cuûa nöôùc khoaùng noùng cuõng coù theå söû duïng cho vieäc aáp tröùng, ngaâm gioáng, nuoâi troàng thuûy saûn, haáp saáy noâng saûn, troàng caây… Ngoaøi ra, coù theå taän duïng nöôùc khoaùng sau khi söû duïng ñeå söôûi aám cho caây caûnh, caây hoa khi thôøi tieát khaéc nghieät hoaëc taïo ra caùc khu vöïc caûnh quan gaén vôùi nöôùc khoaùng.

Veà thaønh phaàn khoaùng hoùa vaø thaønh phaàn Radon: chöõa trò ñöôïc nhieàu chöùng beänh: thaàn kinh, hoâ haáp, tieâu hoùa, tim maïch, cô khôùp, da lieãu, phuï khoa, chaán thöông, beänh ngheà nghieäp... vôùi nhieàu lieäu phaùp khaùc nhau: taém ngaâm, uoáng, xoâng, suùc röûa... phuïc vuï cho caùc khu nghæ döôõng chöõa beänh. Caùc loaïi buøn khoaùng tích tuï ôû nhöõng nôi xuaát loä nöôùc khoaùng noùng cuõng coù giaù trò chöõa beänh raát toát.

Ngoaøi ra, chaát löôïng nöôùc khoaùng noùng Ba Vì ñuû ñieàu kieän ñeå xaây döïng caùc nhaø maùy ñoùng chai laøm nöôùc giaûi khaùt phuïc vuï cho nhu caàu tieâu duøng cuûa ñoâ thò, ñoàng thôøi giaûi quyeát vaán ñeà vieäc laøm cuûa moät phaàn daân cö. n Veà tröõ löôïng: Nöôùc khoaùng noùng Ba Vì ñöôïc Hoäi ñoàng xeùt duyeät tröõ löôïng khoaùng saûn Nhaø nöôùc pheâ chuaån laø: caáp B 340m3/ ng; caáp C1 = 600m3/ng; caáp C2 = 430m3/

t ∏c gi ∂

ng. Theo tính toaùn, tröõ löôïng nöôùc khoaùng noùng cuûa moû Myõ Kheâ - Ba Vì hoaøn toaøn ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu khai thaùc cuûa moät khu du lòch quy moâ lôùn vôùi tieâu chuaån söû duïng nöôùc khoaùng tính treân ñaàu khaùch laø: Muøa ñoâng: 50 – 60 l/1 ngöôøi/1 ngaøy; Muøa heø: 30 – 60 l/1 ngöôøi/1 ngaøy. Laáy trung bình khoaûng 50l/1 ngöôøi/1 ngaøy vaø vôùi tröõ löôïng khai thaùc treân, nguoàn nöôùc khoaùng Myõ Kheâ – Ba Vì coù theå ñaùp öùng ñöôïc khoaûng 10.000 – 12.000 khaùch/1 ngaøy.

Caùc höôùng khai thaùc giaù trò nguoàn nöôùc khoaùng Ba Vì thaønh saûn phaåm du lòch (xem sô ñoà döôùi)

Dòch vuï taém khoaùng noùng: Laø dòch vuï ñaëc tröng vaø chieám tyû troïng nhieàu nhaát trong

caùc saûn phaåm du lòch töø nöôùc khoaùng. Tuy nhieân, caùc dòch vuï naøy ôû Ba Vì chöa ñöôïc khai thaùc trieät ñeå vaø chuyeân saâu ñeå naâng leân taàm thöôûng thöùc ngheä thuaät nhaèm ñaùp öùng nhu caàu ña daïng cuûa thò tröôøng khaùch haøng, ñaëc bieät laø thò tröôøng coù khaû naêng chi traû cao. Caùc dòch vuï taém khoaùng coù theå phaùt trieån theo caùc höôùng sau: n Taém khoaùng keát hôïp chöõa beänh, phuïc hoài söùc khoûe: taém keát hôïp matxa, xoâng hôi, spa,... n Taém khoaùng keát hôïp thö giaõn, giaûi trí: Taém thö giaõn baèng caùc loïai nöôùc khoaùng ñaëc bieät (nöôùc khoaùng keát hôïp vôùi Röôïu vang, Maät ong, Caø chua, Socola, thaûo döôïc…); Taém khoaùng keát hôïp nghe nhaïc, chôi côø, ñoïc saùch, ngaém maây; ngaém sao, taém khoaùng giöõa hoà, ven soâng, ngoaøi vöôøn,

Leã Hoäi buøn khoaùng noùng

Khu caûnh quan nhaïc nöôùc söû duïng khoaùng noùng

SË 67 . 2014

toång hôïp, nghóa laø moät nguoàn nöôùc neân söû duïng ñoàng thôøi vaøo nhieàu muïc ñích nhö thö giaõn, chöõa beänh, traûi nghieäm vaên hoùa, vui chôi giaûi trí, aåm thöïc, giaûi khaùt, khai thaùc naêng löôïng...

treân nuùi,… Ngoaøi ra, vieäc thay ñoåi khoâng gian noäi thaát vaø muøi höông trong phoøng taém cuõng seõ taïo ra nhieàu caûm giaùc tinh teá, môùi laï trong ngheä thuaät Taém. n Taém khoaùng keát hôïp traûi nghieäm vaên hoùa: taém theo kieåu Nhaät, kieåu AÁn Ñoä, Hy Laïp,… taém theo phong caùch truyeàn thoáng, cung ñình hoaëc hieän ñaïi, daân daõ. n Taém khoaùng keát hôïp giao löu tình caûm, môû roäng quan heä xaõ hoäi: taém gia ñình, taém ñoâi, taém baïn beø, taém ñoàng nghieäp, taém keát hôïp tieäc sinh nhaät, tieäc cöôùi,... n Taém khoaùng keát hôïp nghieân cöùu khoa hoïc: taém keát hôïp caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu veà nöôùc daønh cho thanh thieáu nieân, hoïc sinh. Ngoaøi ra caùc dòch vuï taém ñaëc bieät nhö: taém nöôùc Thaùnh (taém chaøo ñôøi cho beù sô sinh), taém taåy ueá theo nghi leã cuûa thaàn ñaïo, taém thieáu nöõ tröôùc khi veà nhaø choàng, taém ñeâm taân hoân, taém suøng baùi thaân xaùc… laø caùc dòch vuï heát söùc môùi meû vaø cuoán huùt vì chính söï ñoäc ñaùo cuûa noù. Dòch vuï tham quan caûnh quan nöôùc khoaùng: Ngoaøi hoaït ñoäng taém khoaùng noùng caàn boå sung caùc dòch vuï tham quan caùc khu vöôøn döôïc lieäu, vöôøn hoa, röøng nhieät ñôùi,... ñöôïc söôûi aám baèng heä thoáng nöôùc khoaùng noùng. Caùc thaùc nöôùc, nhaïc nöôùc ñöôïc taïo döïng töø nöôùc khoaùng noùng cuõng taïo ra caûnh quan raát ñaëc tröng cho khu nghæ döôõng.

SË 67 . 2014

Dòch vuï aåm thöïc baèng naêng löôïng ñòa nhieät: Keát hôïp taém khoaùng noùng vôùi caùc moùn aên, ñoà uoáng töø nguoàn nöôùc khoaùng noùng seõ giuùp du khaùch thöïc söï thö giaõn, queân ñi phieàn muoän vaø nhanh choùng phuïc hoài söùc khoûe. Dòch vuï nhaø nghæ baèng naêng löôïng ñòa nhieät: Söû duïng naêng löôïng nöôùc khoaùng noùng ñeå giöõ aám cho caùc ngoâi nhaø nghæ vaøo muøa ñoâng cuõng seõ laø moät loaïi hình dòch vuï löu truù raát ñaëc thuø taïi caùc khu nghæ döôõng nöôùc khoaùng. Dòch vuï leã hoäi nöôùc khoaùng: Ñeå marketing, quaûng baù cho khu du lòch nghæ döôõng caàn phaùt trieån caùc dòch vuï leã hoäi nöôùc khoaùng noùng ñeå khai tröông du lòch muøa ñoâng vaø caùc leã hoäi taém buøn khai tröông du lòch muøa heø. Dòch vuï ñoà löu nieäm töø nöôùc khoaùng noùng: Vôùi caùc noâng saûn cheá bieán töø coâng ngheä haáp saáy khoâ cuûa nöôùc khoaùng noùng, caùc ñoà löu nieäm vaø haøng hoùa theå hieän söï thay ñoåi tính chaát nhieät cuûa nöôùc khoaùng noùng. Ngoaøi ra caùc saûn phaåm noäi thaát ñoäc ñaùo daønh rieâng cho taém khoaùng noùng nhö: tinh daàu, xaø phoøng, khaên aùo taém, neán,… seõ laø nhöõng kyû nieäm ñaùng yeâu daønh cho du khaùch sau chuyeán ñi. Ñeå naâng cao hieäu quaû kinh teá cuûa vieäc khai thaùc nöôùc khoaùng noùng, caùc khu du lòch nghæ döôõng caàn ñaàu tö phaùt trieån dòch vuï

Do xu theá hieän nay laø nghæ ngôi tích cöïc chöù khoâng phaûi nghæ thuï ñoäng. Vì vaäy, vieäc toå chöùc caùc hoaït ñoäng beân trong khu du lòch nghæ döôõng phaûi gaén keát vôùi vieäc khai thaùc caûnh quan, truyeàn thuyeát, leã hoäi hay di tích lòch söû, vaên hoùa haáp daãn cuûa ñòa phöông ñeå laøm cho saûn phaåm du lòch nghæ döôõng trôû neân sinh ñoäng vaø haáp daãn hôn. Cô sôû vaät chaát cuûa du lòch nghæ döôõng caàn phuø hôïp vôùi loaïi hình dòch vuï töø nöôùc khoaùng noùng. Tuy nhieân, ñeán vôùi nöôùc khoaùng laø ñeán vôùi thieân nhieân neân caàn phaûi theo höôùng khoâng gian “môû”, nghóa laø caàn gaàn guõi vôùi thieân nhieân nhö: beå bôi nöôùc khoaùng, saân chôi vaø dòch vuï vui chôi, giaûi trí ngoaøi trôøi… Noù khoâng nhaát thieát phaûi quaù sang troïng, nhöng roäng raõi, thoaùng maùt, saïch seõ vaø taïo ñöôïc caûm giaùc thö giaõn. Ñöông nhieân, khi thôøi tieát giaù laïnh thì vaãn caàn xaây döïng nhöõng coâng trình dòch vuï trong nhaø ñeå coù theå khai thaùc caû muøa ñoâng hoaëc muøa möa baõo.

Keát luaän

Tieàm naêng cuûa nguoàn nöôùc khoaùng Ba Vì khaù phong phuù nhöng khoâng phaûi laø voâ taän vaø baát bieán. Vì vaäy, chuùng caàn ñöôïc quaûn lyù, baûo veä moät caùch chaët cheõ nhö moät taøi nguyeân quyù. Muoán theá caàn taäp trung laøm toát nhöõng coâng vieäc sau: Tröôùc heát treân cô sôû khaûo saùt ñieàu tra cô baûn, ñaùnh giaù ñuùng vaø ñaày ñuû tieàm naêng, giaù trò cuûa nguoàn taøi nguyeân nöôùc khoaùng noùng, huyeän Ba Vì caàn laäp quy hoaïch khai thaùc söû duïng chuùng moät caùch coù caên cöù khoa hoïc, hôïp lyù vaø daøi haïn. Do tính ña duïng cuûa nöôùc khoaùng neân coù nhieàu ngaønh cuøng khai thaùc söû duïng chuùng, nhöng moãi ngaønh nhaèm muïc ñích rieâng (y teá, coâng nghieäp thöïc phaåm, du lòch, naêng löôïng...). Caàn coù söï ñieàu phoái hôïp lyù nhaèm xaây döïng ñöôïc moät quy hoaïch toång theå ñoàng boä veà phaùt trieån taøi nguyeân nöôùc khoaùng noùng.

Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng caàn sôùm bieân soaïn vaø ban haønh caùc vaên baûn phaùp quy veà quaûn lyù taøi nguyeân nöôùc khoaùng, hoaøn thieän tieâu chuaån quoác gia veà nöôùc khoaùng chöõa beänh vaø ñoùng chai. Thöôøng xuyeân toå chöùc vieäc thanh tra, giaùm saùt söï

Q u y h oπch &

t∏c gi ∂

tuaân thuû caùc luaät leä, quy ñònh tieâu chuaån Nhaø nöôùc ñaõ ban haønh veà vieäc ñieàu tra, khai thaùc, söû duïng vaø baûo veä caùc nguoàn nöôùc khoaùng. Xöû lyù kòp thôøi nhöõng hoaït ñoäng nhieãu loaïn trong vieäc khai thaùc ñoùng chai nöôùc khoaùng gaây nguy cô laøm caïn kieät hoaëc oâ nhieãm nguoàn nöôùc, aûnh höôûng xaáu ñeán söùc khoûe, coù khi caû tính maïng ngöôøi tieâu duøng nhö hieän nay.[6] n Ñoái vôùi caùc cô sôû, doanh nghieäp khai thaùc nöôùc khoaùng cho caùc muïc tieâu khaùc nhau caàn phaûi laäp caùc ñôùi phoøng hoä veä sinh vaø toå chöùc vieäc quan traéc ñoäng thaùi thöôøng xuyeân nhaèm theo doõi söï bieán ñoåi veà chaát löôïng cuõng nhö tröõ löôïng cuûa nguoàn nöôùc vaø coù bieän phaùp ñoái phoù ngaên ngöøa nhöõng dieãn bieán xaáu.

Taøi lieäu tham khaûo: 1.Höõu Thò Chung, “Nöôùc khoaùng vaø söû duïng nöôùc khoaùng chöõa beänh” - Chuyeân ñeà tieán syõ y hoïc-, 2011. 2.Cao Theá Duõng, “Nöôùc khoaùng CHXHCN Vieät Nam”, Toång cuïc moû ñòa chaát 1985 3.Nguyeãn Thu Haïnh “Ñònh höôùng vaø giaûi phaùp phaùt trieån saûn phaåm du lòch nghæ döôõng töø nguoàn nöôùc khoaùng noùng, Huyeän Ba Vì- Haø Noäi”. Döï thaûo baùo caùo Ñeà taøi Khoa hoïc cuûa Thaønh phoá Haø Noäi naêm 2012. 4.PGS.TS Voõ Coâng Nghieäp vaø nnk, 2008. “Tieàm naêng phaùt trieån ngaønh y hoïc thuûy lieäu phaùp treân cô sôû caùc nguoàn nöôùc khoaùng ôû Vieät Nam”. Taïp chí Ñòa chaát soá 309/11-12/2008. Cuïc Ñòa chaát vaø Khoaùng saûn Vieät Nam. Haø Noäi. 5.Voõ Coâng Nghieäp (chuû bieân), 1998. “Danh baï caùc nguoàn nöôùc khoaùng, nöôùc noùng Vieät Nam”. Haø Noäi. 6.Chaâu Vaên Quyønh, “Baùo caùo keát quaû nghieân cöùu nöôùc khoaùng vaø nöôùc noùng mieàn Baéc Vieät Nam”, Lieân ñoaøn 2 DCTV 1976

Caùc dòch vuï taém ñaëc bieät

SË 67 . 2014

Khai thaùc yeáu toá soâng nöôùc trong toå chöùc khoâng gian kieán truùc caûnh quan vaø öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu taïi thaønh phoá Caàn Thô. QUY HOAÏCH

PGS. TS. KTS. Ñoã Haäu

& TAÙ C GIAÛ

EXPLOITATION OF WATERWAY FACTOR IN THE ORGANIZATION OF ARCHITECTURAL SPACE AND LANDSCAPE AND RESPONSE TO CLIMATE CHANGE IN CAN THO CITY

The exploitation of waterways factor, a strength that the nature gives to Can Tho, in the organization of architectural space and landscape of the city as well as proposals of measures to response to climate change will be very important to Can Tho City in the coming years. The article has introduced: waterway factor which is closely connected with the establishment and development of Can Tho City; some ideas and measures to exploit this factor in organizing architectural space and landscape; solutions to urban structure, landscape structure and water drainage, etc. in order to respond to climate change.

SË 67 . 2014

Qu y h oπc h &

Ñaët vaán ñeà:

Vieät Nam laø moät trong nhöõng quoác gia bò aûnh höôûng nghieâm troïng nhaát töø bieán ñoåi khí haäu vaø nöôùc bieån daâng. Theo baùo caùo cuûa Ngaân haøng theá giôùi (WB), trong soá 84 quoác gia ñang phaùt trieån khu vöïc ven bieån ñöôïc ñieàu tra, Vieät Nam xeáp thöù nhaát veà aûnh höôûng leân ngöôøi daân, GDP, caùc khu ñaát ñoâ thò môû roäng vaø ñaát ngaäp nöôùc chòu aûnh höôûng cuûa möïc nöôùc bieån daâng. Khu vöïc chòu aûnh höôûng naëng neà nhaát chính laø khu vöïc ñoàng baèng soâng Cöûu Long (ÑBSCL), vöïa luùa cuûa caû nöôùc. Thaønh phoá Caàn Thô coù vò trí chieán löôïc vaø quan troïng nhaát taïi ÑBSCL, laø trung taâm thuùc ñaåy, hoã trôï söï phaùt trieån cuûa caùc tænh trong vuøng. Thaønh phoá Caàn Thô naèm veà phía bôø Taây soâng Haäu, trung taâm ñòa lyù cuûa vuøng ÑBSCL, thuoäc vuøng ñòa hình coù heä thoáng soâng ngoøi keânh raïch chaèng chòt xen laãn nhöõng maûng xanh cuûa mieät vöôøn, hình thaønh moät caûnh quan ñoâ thò töï nhieân – sinh thaùi – nhaân vaên ñaïi dieän cho caû moät vuøng laõnh thoå. Vieäc khai thaùc yeáu toá soâng nöôùc Caàn Thô trong toå chöùc khoâng gian kieán truùc caûnh quan thaønh phoá, cuõng nhö tìm ra nhöõng giaûi phaùp söû duïng yeáu toá soâng nöôùc öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu seõ coù yù nghóa raát quan troïng ñoái vôùi thaønh phoá Caàn Thô trong vieäc phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuõng nhö ñoái vôùi ñôøi soáng daân cö taïi thaønh phoá Caàn Thô trong töông lai.

Yeáu toá soâng nöôùc gaén vôùi söï phaùt trieån thaønh phoá Caàn Thô:

Ñoâ thò Caàn Thô coù moät thôøi ñöôïc goïi laø “Taây Ñoâ”, laø ñoâ thò trung taâm cuûa mieàn Taây Nam Boä. Truyeàn thoáng laâu ñôøi cuûa ngöôøi daân ÑBSCL noùi chung vaø Caàn Thô noùi rieâng laø soáng vaø sinh hoaït treân soâng nöôùc. Hình aûnh chôï noåi Caùi Raêng, chôï noåi Phong Ñieàn, caùc loaïi nhaø saøn ven soâng, hình thöùc soáng treân ghe, thuyeàn, beø treân soâng laø cuoäc soáng “treân beán döôùi thuyeàn” ñaëc tröng cuûa vuøng ÑBSCL. Thöôøng thì nhaø naøo cuõng coù ghe, xuoàng ñeå thích öùng vôùi hoaït ñoäng soáng treân soâng vaø ven soâng. Khoâng chæ laø phöông tieän ñi laïi, ghe, xuoàng ñöôïc xem nhö laø ngoâi nhaø thöù hai cuûa phaàn lôùn daân cö ôû ñaây. Heä thoáng soâng nöôùc taïi thaønh phoá Caàn Thô coøn coù taùc duïng hoaït ñoäng thöông maïi mang neùt truyeàn thoáng, ñoù laø tuyeán ñöôøng thuûy quan troïng löu chuyeån haøng

t ∏c gi ∂

hoùa, löông thöïc, thuûy haûi saûn,… hình thaønh maïng löôùi chôï noåi trong ñoâ thò, lieân vuøng noái vôùi TP. HCM vaø caùc tænh khu vöïc ÑBSCL. Caùc hình thöùc buoân baùn, dòch vuï aên uoáng giaûi khaùt cuøng phaùt trieån doïc theo heä thoáng soâng nhö caùc nhaø haøng, quaùn aên doïc soâng Haäu, soâng Caàn Thô, raïch Khai Luoâng, raïch Caùi Kheá… tieâu bieåu laø khu nhaø haøng beán Ninh Kieàu, Baõi Caùt, Coàn Caùi Kheá… Caùc khu coâng nghieäp, cuïm coâng nghieäp cuûa thaønh phoá ñeàu gaén vôùi giao thoâng ñöôøng thuûy. Heä thoáng soâng nöôùc – keânh – raïch coù vai troø ñaëc bieät quan troïng trong giao thoâng, vaän chuyeån haøng hoùa, haønh khaùch vaø trong toå chöùc khoâng gian ñoâ thò, laø yeáu toá ñaëc tröng goùp phaàn ñònh hình cô caáu ñoâ thò soâng nöôùc. ÔÛ goùc ñoä sinh thaùi, soá löôïng vaø maät ñoä heä thoáng soâng – keânh – raïch trong thaønh phoá raát lôùn, hôn 1,5km chieàu daøi soâng raïch treân 1km2, toång dieän tích maët nöôùc theo ñieàu tra sô boä, chieám khoaûng 5,19% dieän tích toaøn thaønh phoá. Heä thoáng soâng nöôùc coøn coù taùc duïng nhaát ñònh trong vieäc quyeát ñònh söï hình thaønh vaø phaùt trieån caùc khu chöùc naêng trong ñoâ thò. Khu trung taâm haït nhaân cuûa thaønh phoá laø quaän Ninh Kieàu coù soâng Haäu vaø soâng Caàn Thô chaûy qua, laø nôi coù caùc coâng trình kieán truùc lôùn, coù giaù trò vaø laø nôi thu huùt moïi hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò. AÛnh höôûng ñaëc tröng nhaát cuûa yeáu toá soâng nöôùc ñoái vôùi ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân khu vöïc ÑBSCL laø hình aûnh cuûa chôï noåi. Ñaây laø neùt sinh hoaït ñoäc ñaùo cuûa cö daân ÑBSCL vaø cuûa thaønh phoá Caàn Thô. Vôùi heä thoáng soâng ngoøi, keânh raïch noái vôùi nhau, moãi ngaøy töø luùc maët trôøi chöa moïc ñaõ coù haøng traêm ghe, thuyeàn töø Caø Mau, Soùc Traêng, Raïch Giaù, Vónh Long ñöa rau, cuû, quaû veà caùc chôï treân soâng ñeå trao ñoåi, mua baùn. Ñeå tieän cho sinh hoaït veà moïi maët, ngöôøi daân Caàn Thô tuï cö ven theo soâng nöôùc keânh raïch. Hoï ñaøo ñaát ñaép neàn nhaø, hoï duøng caây ñöôùc, caây traøm vaø laù döøa nöôùc (laø nhöõng loaïi vaät lieäu ñòa phöông coù saün taïi choã) ñeå laøm nhaø, vöøa reû tieàn, toán ít thôøi gian gia coâng vaø thi coâng ñôn giaûn. Beân caïnh vieäc tuï cö treân caïn, ôû ñaây coøn coù nhöõng nhaø noåi treân nhöõng nhaùnh soâng, hay hình thöùc nhaø treân caùc coïc baèng goã, coïc baèng caây ñöôùc, caây traøm. Ngaøy nay, caùc coïc naøy ñaõ ñöôïc thay theá baèng caùc loaïi vaät lieäu xaây döïng môùi, keát caáu beâ toâng SË 67 . 2014

coát theùp. Nhaø noåi vaãn ñöôïc xaây ven soâng, raïch, laán chieám ra maët nöôùc ñeå laøm nhaø vaø saøn nöôùc, laáy nöôùc soâng ñeå duøng trong sinh hoaït haøng ngaøy nhö taém giaët, naáu aên. Hoï quan nieäm choïn vò trí toát nhaát ñeå caát nhaø laø nôi “soâng saâu nöôùc chaûy”, khoâng bò ao tuø nöôùc ñoïng, doøng nöôùc caàn löu thoâng thay ñoåi theo thuûy trieàu nöôùc leân vaø nöôùc ruùt, toát nhaát laø coù theá ñaát vôùi “tieàn loä haäu soâng” töùc laø laø tröôùc maët nhaø laø giao thoâng ñöôøng boä, vaø sau löng nhaø laø soâng nöôùc, keânh raïch. Khoâng gian ñoâ thò Caàn Thô luoân gaén lieàn vôùi maët nöôùc, doøng soâng, vaø vì vaäy luoân ñaït ñöôïc söï thoaùng ñaõng caàn thieát kieåu nhö khu trung taâm Hai Gieáng cuûa Myõ Tho, beán Ninh Kieàu cuûa Caàn Thô. Yeáu toá tuyeán soâng ñoâ thò coù leõ laø hình thöùc khoâng gian ñoâ thò ñöôïc phaùt trieån hieäu quaû vaø nhieàu nhaát. Tuy nhieân, khoâng ít caùc doøng soâng ñoâ thò ñaõ bò che khuaát, nghóa laø ñoâ thò ñaõ quay löng veà vôùi soâng. Ñieàu ñoù laøm ta caûm nhaän veû ñeïp cuûa doøng soâng qua caùc hình aûnh luùp xuùp cuûa xoùm chaøi, xoùm chôï beân soâng, moät veû ñeïp daân daõ töï phaùt maø chöa coù ñöôïc caùi traät töï, phoùng khoaùng vaø cöôøng traùng voán coù cuûa ngöôøi Nam Boä. Thöïc traïng ñoâ thò Caàn Thô hieän nay cho thaáy söï tham gia cuûa yeáu toá soâng nöôùc vaøo khoâng gian ñoâ thò coøn raát khieâm toán. Phaàn lôùn caùc coâng trình kieán truùc nhaø ôû vaø phoá quay löng ra soâng, chæ coù moät vaøi ñieåm nhaán nhoû nhö khu coâng vieân nhaø loàng chôï coå Caàn Thô, khaùch saïn Ninh Kieàu, coâng vieân Ninh Kieàu, vöôøn hoa… nhöng khoâng lôùn veà quy moâ vaø khoâng ñuû daøi ñeå taïo neân ñieåm ñònh höôùng cho thò giaùc vaø caøng khoâng theå taïo neân tính thoáng nhaát vaø söï giao hoøa giöõa kieán truùc vaø thieân nhieân, maët nöôùc.

Khai thaùc yeáu toá soâng nöôùc trong toå chöùc khoâng gian kieán truùc caûnh quan thaønh phoá vaø öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu

Toå chöùc khoâng gian kieán truùc caûnh quan Vôùi Thaønh phoá Caàn Thô giaøu tieàm naêng sinh thaùi ñoâ thò, saün caùc bieán theå caûnh quan thì caùc quy hoaïch söû duïng ñaát, quy hoaïch chi tieát vaø thieát keá ñoâ thò laø nhöõng coâng cuï tö vaán vaàn ñöôïc quan taâm khi ñaàu tö vaø caån troïng khi thöïc hieän. Thaønh phoá Caàn Thô coù nhieàu soâng raïch neân caàn coi ñoù laø moät yeáu toá trong ñoâ thò ñeå noù ñöôïc caáu truùc, toå chöùc khoâng gian kieán truùc caûnh quan vaø

SË 67 . 2014

ñaàu tö xaây döïng theo quan nieäm ñoâ thò gaén vôùi yeáu toá soâng nöôùc. Caàn Thô vaãn ñöôïc nhaän dieän nhôø moái quan heä ñaëc tröng vôùi soâng Haäu (vaø caùc nhaùnh daã ra bieån) vôùi voâ soá keânh raïch thuûy lôïi vaø caùc cuø lao giöõa soâng. Thoâng qua quaù trình boài vaø lôû cuûa soâng Haäu vaø caùc nhaùnh cuûa noù ñaõ taïo ra moät neàn ñòa hình vôùi ba caáp ñoä (ñaát thaáp, trung vaø cao), ñoù laø minh chöùng quan troïng cho caùch toå chöùc khoâng gian cuûa thaønh phoá Caàn Thô. Trong theá kyû töø 18 – 20, caùc keânh ñaøo nhaân taïo ñaõ taïo neân daáu aán lôùn vaøo caûnh quan hai beân bôø soâng. Quy hoaïch thaønh phoá Caàn Thô tröôùc ñaây ñaõ coù nhöõng coâng cuï loàng gheùp baûo veä moâi tröôøng qua coâng taùc ñaùnh giaù moâi tröôøng chieán löôïc vaø nghieân cöùu thích öùng, giaûm nheï ruûi ro tröôùc thieân tai luõ luït… song nhöõng coâng cuï vaø caùch tieáp caän naøy chöa ñuû maïnh. Ña phaàn ñoà aùn quy hoaïch ñoâ thò chæ coi maët nöôùc ñoùng vai troø caûnh quan vaø hoà chöùa taïm thôøi, chuû yeáu taäp trung vaøo nghieân cöùu vi khí haäu vaø toå chöùc caûnh quan maø chöa ñaët thaønh moät yeáu toá coù tính quyeát ñònh cuûa ñoâ thò. Beân caïnh vieäc phaân tích toaøn dieän caùc yeáu toá töï nhieân nhö ñòa hình, khí haäu, thuûy vaên, thoå nhöôõng, sinh vaät, phaân tích ñònh cö vaø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, thì caàn nghieân cöùu xem xeùt caùc yeáu toá maïng löôùi soâng suoái ñeå nhaän daïng ñoâ thò nöôùc. Trong quaù trình ñaùnh giaù quy hoaïch Caàn Thô naêm 2006 ñeå laøm cô sôû ñieàu chænh quy hoaïch chung thaønh phoá Caàn Thô ñeán naêm 2030, nhoùm nghieân cöùu OSA-WITLATITUDE vaø SIUP-VIAP ñaõ ñöa yù töôûng veà giôùi thieäu hoïc thuyeát Ñoâ thò gaén vôùi soâng nöôùc cho Caàn Thô vaø ñeà xuaát ñieàu chænh quy hoaïch toång theå cuûa Caàn Thô laø moät heä thoáng quaûn lyù toång hôïp gaén vôùi soâng nöôùc. Theo Ñoà aùn ñieàu chænh Quy hoaïch chung thaønh phoá Caàn Thô vöøa ñöôïc Thuû töôùng pheâ duyeät, ñònh höôùng toå chöùc khoâng gian kieán truùc caûnh quan cuûa thaønh phoá Caàn Thô ñöôïc phaùt trieån theo höôùng toaøn dieän, caân baèng vaø beàn vöõng; phaùt trieån haøi hoøa vôùi caûnh quan töï nhieân, phaùt huy baûn saéc ñoâ thò soâng nöôùc, ñoâ thò sinh thaùi ñaëc tröng vuøng ÑBSCL. Theo ñònh höôùng ñoù, Caàn Thô quy hoaïch laø “thaønh phoá soâng nöôùc”, caûnh quan “thieân

nhieân” caàn ñöôïc söû duïng ñeå ñieàu tieát taùc ñoäng cuûa ñoâ thò hoùa ñoàng thôøi laø giaûi phaùp öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu. Trong ñoù caùc giaûi phaùp quy hoaïch söû duïng ñaát, quy hoaïch haï taàng kyõ thuaät ñoâ thò, thieát keá ñoâ thò ñeàu söû duïng yeáu toá soâng nöôùc laø yeáu toá taïo caûnh quan vaø ñoàng thôøi laø giaûi phaùp öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu. Trong quy hoaïch chung toång theå Caàn Thô, söï phaùt trieån töông lai cuûa Caàn Thô ñöôïc ñònh höôùng nhö moät trung taâm vuøng chaïy doïc phía Nam bôø soâng Haäu. Tuy nhieân, ñeå ñònh höôùng naøy theâm tính beàn vöõng, ñieàu quan troïng laø caùc khu ñoâ thò döï kieán khoâng ñöôïc nhaäp thaønh moät vuøng ñoâ thò beân soâng roäng lôùn, hoãn loaïn, thieáu baûn saéc. Thay vì moät thaønh phoá traûi doïc theo bôø soâng Haäu, Caàn Thô neân ñöôïc phaùt trieån thaønh moät chuoãi trung taâm caùc khu ñoâ thò vôùi baûn saéc rieâng cuûa mình. Vì vaäy, ñieàu quan troïng ñeå naâng cao söï phaùt trieån cuûa thaønh phoá Caàn Thô baèng caùch phaùt trieån vuøng laõnh thoå nhö moät ñoâ thò caây xanh vaø maët nöôùc, coù nghóa laø moät ñoâ thò chaát löôïng cao coù khoâng gian ñoâ thò neùn ñan xen vôùi maët nöôùc. Ñieàu naøy ñoøi hoûi coù söï caân baèng trong vieäc boá trí lieân tieáp thaønh caùc chuoãi caùc khu vöïc xaây döïng. Veà cô baûn, taàm nhìn cuûa thaønh phoá Caàn Thô nhö thaønh phoá soâng nöôùc coù lieân heä vôùi vieäc phoái hôïp caùc nhòp ñieäu khaùc nhau cuûa soâng Haäu theo ba caùch. Caùch thöù nhaát, xaùc ñònh cô caáu ñoâ thò, nôi naøo daønh cho xaây döïng hoaëc khoâng daønh cho xaây döïng, laáy caûm höùng töø moät neàn caûnh quan theå hieän söï ña daïng sinh hoïc cuûa thaønh phoá Caàn Thô cuõng nhö söï khaùc bieät trong moái quan heä giöõa ñoâ thò vaø caùc con soâng. Caùch thöù hai, söï ñan xen giöõa caùc khu vöïc ñoâ thò vaø caûnh quan môû ñöôïc nhaán maïnh theâm baèng caùc cuø lao treân soâng Haäu, ñöôïc ñeà xuaát laø giöõ nguyeân traïng thaùi töï nhieân. Cuoái cuøng, nhòp ñieäu cuûa caùc nhaùnh soâng vuoâng goùc cuûa soâng Haäu (soâng Bình Thuûy, Caàn Thô, OÂ Moân, Thoát Noát) laø moät neùt ñaëc tröng quan troïng cuûa baûn saéc soâng nöôùc cuûa thaønh phoá Caàn Thô.

Quy hoaïch thaønh phoá Caàn Thô öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu

Tieàn ñeà cuûa ñeà xuaát ñieàu chænh quy hoaïch

Quy h oπch &

t∏c gi ∂

toång theå cuûa thaønh phoá Caàn Thô laø moät heä thoáng quaûn lyù nöôùc toång hôïp coù naêm nguyeân taéc chính: •caân baèng ñaøo vaø ñaép caøng nhieàu caøng toát; •khoâng gian cho caùc soâng ngoøi; •caùc hoà giöõ nöôùc; •moät heä thoáng thoaùt nöôùc möa ñi ñoâi vôùi haï taàng cô sôû ñoàng boä; •caùc heä thoáng loïc nöôùc phaân caáp. Caû naêm coâng cuï ñöôïc thieát keá nhö laø moät phaàn cuûa khu vöïc coâng coäng vaø ñi ñoâi vôùi caùc heä thoáng khoâng gian môû cuûa Caàn Thô. Ñeå öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu, caùc giaûi phaùp chính caàn nghieân cöùu aùp duïng cho quy hoaïch Caàn Thô: Caáu truùc ñoâ thò: Phaùt trieån thaønh phoá Caàn Thô laø chuoãi ñoâ thò doïc bôø soâng Haäu, thay vì xaây döïng lieân tuïc doïc bôø soâng. Ñieàu naøy taïo khaû naêng xen keõ caûnh quan, haï taàng cô sôû vaø ñoâ thò hoùa nhaèm taïo caùc trung taâm chöùc naêng khaùc nhau. Töông töï nhö vaäy, caûnh quan ôû phía treân soâng Haäu ñöôïc baûo veä nhö moät thaønh phaàn boå sung cho khu trung taâm haønh chính môùi OÂ Moân ñöôïc boá trí laïi ôû caùch xa bôø soâng vaø gaàn ñöôøng cao toác hôn. Ngoaøi ra, caàn boá trí nhöõng vuøng ñeäm, moät soá khu vöïc caây xanh hoaëc coâng vieân söû duïng laø choã chöùa nöôùc taïm thôøi trong tröôøng hôïp thaønh phoá bò taùc ñoäng bôûi nöôùc bieån daâng. Maïng löôùi xanh ñoâ thò chuû yeáu goàm coâng vieân soâng Haäu caáp vuøng, coâng vieân Caàn Thô daïng tuyeán vaø heä thoáng caây xanh doïc tuyeán “xöông soáng ñoâ thò”. Coâng vieân soâng Haäu ñöôïc phaùt trieån thaønh khu coâng vieân noâng nghieäp coâng ngheä cao gaén lieàn vôùi vieäc phaùt trieån caùc phöông phaùp noâng nghieäp, nuoâi troàng thuûy saûn coâng ngheä môùi. Caáu truùc caûnh quan Hình thaønh caùc truïc caây xanh theo caùc truïc chính cuûa maïng löôùi giao thoâng ñaõ ñöôïc quy hoaïch, caùc haønh lang caây xanh baùm laáy vuøng sinh thaùi ven soâng Haäu vaø caùc coàn treân soâng taïo thaønh khoâng gian môû cuûa thaønh phoá ñeå höôùng luoàng gioù maùt vaøo thaønh phoá Caàn Thô. Quy hoaïch maïng löôùi thoaùt nöôùc Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu (ngaäp luït), yù töôûng veà ñieàu chænh

Sô ñoà hình thaùi khoâng gian caûnh quan ñoâ thò thaønh phoá Caàn Thô

Sô ñoà tích hôïp maïng löôùi nöôùc

caáu truùc maïng löôùi thoaùt nöôùc ñaõ ñöôïc ñeà xuaát trong ñoà aùn. Maïng löôùi thoaùt nöôùc ñöôïc thieát keá ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà veà löôïng nöôùc (ngaäp luït, tröõ nöôùc beà maët, thoaùt nöôùc vaø thuûy lôïi) vaø chaát löôïng nöôùc (nöôùc thaûi vaø vieäc laøm trong nguoàn nöôùc thaûi ôû nhöõng ñieàu kieän phuø hôïp), keát hôïp vôùi vieäc söû duïng nöôùc cho hoaït ñoäng giaûi trí vaø taïo veû ñeïp caûnh quan.

Lôøi keát:

Khai thaùc yeáu toá soâng nöôùc taïi thaønh phoá Caàn Thô laø giaûi phaùp quan troïng trong toå chuùc khoâng gian kieán truùc caûnh quan vaø

ñaëc bieät laø giaûi phaùp raát höõu hieäu trong vieäc öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu trong thôøi gian tôùi. Vieäc khai thaùc yeáu toá soâng nöôùc, theá maïnh maø thieân nhieân ñaõ ban taëng cho Caàn Thô trong toå chöùc khoâng gian kieán truùc caûnh quan thaønh phoá cuõng nhö coù nhöõng giaûi phaùp öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu seõ coù yù nghóa raát quan troïng ñoái vôùi thaønh phoá Caàn Thô trong nhöõng naêm tôùi ñaây. Vì vaäy, raát caàn coù nhöõng nghieân cöùu chuyeân saâu veà vieäc khai thaùc yeáu toá soâng nöôùc taïi thaønh phoá Caàn Thô phuïc vuï cho caûnh quan thaønh phoá cuõng nhö thích öùng vaø öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu. SË 67 . 2014

ñoà aùn toát nghieäp Ngaønh ñieâu Ngaønh Ñieâu khaéc laø moät trong baûy ngaønh hieän ñang ñöôïc ñaøo taïo taïi Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät coâng nghieäp Haø Noäi. Ñaây laø nôi ñaøo taïo caùc hoïa só thieát keá vaø thöïc hieän caùc coâng trình ñieâu khaéc coâng coäng nhö töôïng ñaøi, töôïng ngoaøi trôøi, phuø ñieâu vaø töôïng trang trí caùc coâng trình kieán truùc. Ngaønh Ñieâu khaéc coù 3 heä ñaøo taïo cao ñaúng, ñaïi hoïc vaø sau ñaïi hoïc. Taïp chí Quy hoaïch xaây döïng xin giôùi thieäu ñeán caùc baïn moät soá ñoà aùn toát nghieäp ñaõ ñöôïc sinh vieân ngaønh Ñieâu khaéc cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät coâng nghieäp Haø Noäi baûo veä thaønh coâng trong naêm 2013.

“Töôïng vöôøn trang trí khuoân vieân baûo taøng daân toäc hoïc”

8.94 Æi”m

aùc phaåm ñieâu khaéc leã hoäi coàng chieâng Taây Nguyeân ñöôïc ñaët taïi nhaø daøi EÂ Ñeâ, Baûo Taøng Daân Toäc Hoïc. Tuy nhieân, thöïc teá maët baèng vaø khoâng gian ñaët töôïng ñaõ bò thu heïp nhieàu so vôùi thieát keá ban ñaàu, neân sinh vieân ñaõ choïn giaûi phaùp quy hoaïch laïi maët baèng coâng trình kieán truùc ñeå caân ñoái taàm nhìn toát nhaát cho moïi ngöôøi vaø taùc phaåm ñöôïc theå hieän toát nhaát. vò trí ñöôïc choïn ñaët töôïng laø beân caïnh maët tröôùc cuûa nhaø daøi, ñeå taïo neân ñieåm nhaán cho khuoân vieân.

SË 67 . 2014

Sinh vieân: Ñoaøn

Maïnh Vieät – Lôùp CD09A2DKA Giaùo vieân höôùng daãn: TS. Phaïm Hoaøng Vaân

Toå hôïp töôïng goàm 4 nhaân vaät coù chieàu cao laø 800mm, chieàu daøi boá cuïc laø 1500mm taïo caûm giaùc haøi hoøa, coù nhòp ñieäu, khoâng coù söï tranh chaáp giöõa kieán truùc vaø taùc phaåm. Töôïng ñöôïc xaây döïng töø nhöõng ñaëc tröng ñaõ ñöôïc chaét loïc qua nhöõng hình töôïng vaên hoùa con ngöôøi, cuõng nhö loái soáng, sinh hoaït cuûa ngöôøi daân Taây Nguyeân, giuùp cho taùc phaåm mang laïi tính bieåu tröng cao, ñaày caûm xuùc cho caùc leã hoäi daân toäc Taây Nguyeân – ñaëc tröng laø “Leã hoäi coàng chieâng”.

khaéc - Ñh Myõ thuaät coâng nghieäp ñieâu khaéc trang trí vöôøn hoa coâng vieân Nghóa Ñoâ

8.43 Æi”m

Sinh Vieân: Hoaøng

Khaéc Huyeân - Lôùp DH 80A4-DK08 Phaïm Sinh

Giaùo vieân höôùng daãn: ThS.

Naéng Saøi Goøn anh ñi maø chôït maùt Bôûi vì em maëc aùo luïa Haø Ñoâng...

öø nhöõng hình aûnh ngöôøi con gaùi maëc aùo daøi dòu daøng, ngöôøi dieãn vieân muùa tung mình treân khoâng trung vaø hình aûnh caùnh chim töï do, taùc giaû ñaõ hình thaønh yù töôûng cho baøi toát nghieäp cuûa mình. Töôïng theå hieän veû beân ngoaøi meàm moûng, dòu daøng cuûa ngöôøi phuï nöõ Vieät Nam, nhöng beân trong aån chöùa söï kieân cöôøng vöôn leân trong moïi hoaøn caûnh. Hoï luoân khaùt khao töï do, töï tin vaø khaúng ñònh mình. Vò trí ñöôïc choïn ñaët töôïng laø coång coâng vieân Nghóa Ñoâ. Khoâng gian xung quanh ñaõ ñöôïc caûi taïo laïi theo phong caùch hieän ñaïi vaø söû duïng theå loaïi töôïng vöôøn vôùi ngoân ngöõ hình khoái cô baûn hieän ñaïi mang tính trang trí vaø bieåu töôïng cao. Töôïng ñöôïc theå hieän treân chaát lieäu ñoàng coù chieàu cao laø 160cm, beà ngang töôïng: 130cm vaø buïc laø 40cm.

Maët baèng ñaët töôïng

SË 67 . 2014

ñoà aùn toát nghieäp Ngaønh ñieâu “Saùng taùc töôïng trang trí coâng vieân Thoáng Nhaát, Haø Noäi”.

ò trí ñöôïc choïn ñaët töôïng laø maët baèng caùch loái vaøo coâng vieân Thoáng Nhaát ñi töø ñöôøng Ñaïi Coà Vieät. Ñaây laø khoâng gian hôïp lyù vôùi nhöõng thaân caây cao beân caïnh thaûm coû xanh möôït, moät vò trí thuaän lôïi ñeå ngöôøi xem coù theå quan saùt töôïng. Töø maët baèng ñaõ tìm ñöôïc vaø khoâng gian laø moät coâng vieân, taùc giaû ñaõ hình thaønh neân yù töôûng xaây döïng moät böùc töôïng ngöôøi caùch ñieäu noùi veà tình caûm giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi. ÔÛ ñoù nhöõng maûng khoái chaéc khoûe ñöôïc keát hôïp vôùi nhöõng ñöôøng cong, tónh keát hôïp vôùi ñoäng vaø ñöôïc ñôn giaûn hoùa ñeán möùc coâ ñoïng. Töôïng cao 2m roäng 0,75m, daøi 0,9m, ñöôïc theå hieän treân chaát lieäu ñoàng.

Maët baèng toång theå

SË 67 . 2014

8.43 Æi”m

Sinh vieân: Trònh

Tieán Duõng Lôùp: ÑH08ÑKA Giaùo vieân höôùng daãn: Phaïm Xuaân Sinh

khaéc - Ñh Myõ thuaät coâng nghieäp Soùng Nhaïc - töôïng trang trí coâng vieân hoà Ñoáng Ña, Haø Noäi.

8.4 Æi”m

AÂ

m nhaïc vaø cuï theå hôn laø caây ñaøn Tyø Baø ñaõ khôi nguoàn cho taùc giaû hình thaønh yù töôûng saùng taùc töôïng veà moân ngheä thuaät aâm nhaïc trang trí cho coâng vieân Hoà Ñoáng Ña.

Coâng vieân Hoà Ñoáng Ña ñöôïc thieát keá ñôn giaûn vôùi toång theå maët saøn laø hình troøn nhoâ leân khoûi maët hoà, cuøng vôùi caùc con ñöôøng ñöôïc phaân chia ñaêng ñoái theo truïc taïo neân söï caân baèng veà tæ leä. Ñaây laø 1 lôïi theá ñeå nhieàu ngöôøi coù theå deã daøng quan saùt ñöôïc töôïng.

Sinh vieân: Traàn

Thaùi Döông – Lôùp ÑH 08 ÑKA Giaùo vieân höôùng daãn: Phaïm Xuaân Sinh

Coâng trình cao 3m vaø roäng 2m2 laø söï keát hôïp kheùo leùo cuûa nhöõng caây ñaøn keát hôïp xen keõ laãn nhau taïo leân moät giai ñieäu nheï nhaøng traàm boång, vui töôi, qua ñoù goùp phaàn laøm höng phaán, thö thaùi cho ngöôøi xem… Ñeå theå hieän ñöôïc söï khoûe khoaén vaø meàm maïi cuûa caây ñaøn taùc giaû ñaõ chuû ñoäng ñôn giaûn hoùa caùc chi tieát thaønh nhöõng hình khoái cô baûn, phaàn beä töôïng ñöôïc giaät caáp nhö moät neàn taûng vöõng chaéc cho nhöõng caây ñaøn luoân vang leân nhöõng aâm thanh rung ñoäng.

Khoâng gian ñaët töôïng

yù töôûng

Maët baèng

Maët ñöùng

Maët beân SË 67 . 2014

thaønh phoá ñaùng tôùi ñeå chieâm ngöôõng ngheä thuaät coâng coäng

QUY HOAÏ C H

THEÁ GIÔÍ

Treân theá giôùi, coù raát nhieàu thaønh phoá sôû höõu caùc taùc phaåm ngheä thuaät noåi tieáng vaø chuùng ñöôïc tröng baøy, caát giöõ caån thaän trong caùc vieän baûo taøng. Tuy nhieân, ngöôøi ta ñaõ toång hôïp vaø bình choïn 9 thaønh phoá maø du khaùch neân tôùi ñeå chieâm ngöôõng nhöõng coâng trình tuyeät ñeïp coù ngay treân ñöôøng phoá. Chuùng noåi baät vaø mang ñaày tính ngheä thuaät. Lang thang treân nhöõng con phoá, baïn coù theå nhìn thaáy nhöõng böùc tranh töôøng chaïy daøi hoaëc cuõng coù theå laø nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät hieän ñaïi maø baïn khoâng chæ ñöôïc nhìn ngaém maø coøn ñöôïc nghe caû nhöõng aâm thanh phaùt ra töø chính nhöõng taùc phaåm naøy.

& KIEÁN TRUÙC

Chicago Picasso – moät taùc phaåm ñieâu khaéc ngoaøi trôøi

SË 67 . 2014

Marc Chagall vôùi taùc phaåm noåi tieáng mang teân “Boán muøa” (The Four Seasons).

The Bean (Haït ñaäu) - Chicago

Chicago – Myõ

Ñaây laø thaønh phoá noåi tieáng vôùi nhöõng toøa nhaø choïc trôøi ngoaïn muïc. Ñöôïc meänh danh laø Thaønh phoá loäng gioù, Chicago cuõng vöôït troäi caùc thaønh phoá khaùc trong lónh vöïc ngheä thuaät khoâng gian coâng coäng. Daïo quanh khu vöïc trung taâm thaønh phoá Loop vaø baïn seõ thaáy haøng chuïc taùc phaåm ñieâu khaéc vaø caùc taùc phaåm thuoäc nhieàu loaïi hình khaùc. Trong ñoù coù caùc taùc phaåm nhö: Chicago Picasso – moät taùc phaåm ñieâu khaéc ngoaøi tröôøi ñaõ taïo ra moät khoâng gian thoaûi maùi cho treû nhoû coù theå tôùi ñaây leo cheøo vaø vui chôi.

Haøng traêm böùc töôïng ñieâu khaéc ñöôïc ñaët taïi coâng vieân Vigeland - Oslo

Tôùi Chicago, ngöôøi ta cuõng coù theå ñöôïc thöôûng thöùc taùc phaåm ñieâu khaéc lôùn cuûa Joan Miro, nhöõng böùc khaûm ñaày maøu saéc cuûa Marc Chagall vôùi taùc phaåm noåi tieáng mang teân “Boán muøa” (The Four Seasons). Nhöng coâng trình ñöôïc laép ñaët gaàn ñaây nhaát taïi Chicago laø Cloud Gate, ñöôïc bieát ñeán vôùi caùi teân thoâng duïng “Haït ñaäu” (The Bean). Ñaây laø taùc phaåm ñöôïc laøm baèng theùp khoâng gæ, ñöôïc taïo hình bôûi nhöõng ñöôøng cong. Hình aûnh cuûa coâng trình naøy xuaát hieän raát nhieàu trong nhöõng böùc aûnh du lòch.

Oslo - Na Uy

Töø nhöõng tö theá neù traùnh ñôõ ñoøn, vui ñuøa, oâm aáp ñeán vieäc bieåu loä caûm xuùc traàm tö, hay cuõng coù khi laø nhöõng côn giaän giöõ, haøng traêm böùc töôïng ñieâu khaéc ñöôïc ñaët taïi coâng vieân Vigeland - Oslo nhö theå hieän moïi khía caïnh cuûa ñôøi soáng con ngöôøi. Ñænh cao nôi ñaây phaûi noùi tôùi khu vöôøn ñieâu khaéc Gustav Vigeland vôùi quy moâ 80 maãu Anh, ñöôïc hoaøn thaønh vaøo naêm 1940. Taùc phaåm Monolith ñöôïc taïo neân vôùi raát nhieàu cô theå ngöôøi cuoân chaët vaøo nhau taïo thaønh moät ngoïn thaùp cao 50 meùt veà phía baàu trôøi. Treân ñöôøng töø coång chính vaøo tôùi thaùp Monolith, coù moät taùc phaåm noåi baät mang teân Chaøng trai giaän giöõ (Angry Boy) – moät trong nhöõng taùc phaåm noåi tieáng cuûa khu ngheä thuaät naøy. Ngoaøi khuoân vieân cuûa Coâng vieân Vigeland, daïo qua trung taâm thaønh phoá Oslo, nhöõng ngöôøi yeâu thích ngheä thuaät cuõng seõ ñöôïc vôùi moät soá thöôûng nhaõn vôùi ñaøi phun nöôùc haáp daãn vaø caùc taùc phaåm ñieâu khaéc tuyeät vôøi.

Rio de Janeiro - Brazil

Ngheä thuaät ñöôøng phoá Rio de Janeiro - Brazil

Nhöõng du khaùch laø ngöôøi yeâu thích söï naùo nhieät vaø nhöõng ñieàu baát ngôø cuûa ngheä thuaät ñöôøng phoá, chaéc chaén seõ muoán thöïc hieän moät chuyeán du lòch tôùi Rio de Janeiro. Naêm 2009, Brazil ñaõ cho pheùp taïo döïng nhöõng con phoá ngheä thuaät vôùi theå loaïi tranh töôøng graffiti (mieãn sao chuû caùc toøa nhaø cho pheùp). Treân thöïc teá, loaïi hình saùng taïo naøy ñöôïc phaùt trieån maïnh taïi Rio trong khoaûng moät thaäp kyû. Caùc taùc phaåm noåi tieáng phaûi keå tôùi Jardim Botanico (Vöôøn thöïc vaät). taùc phaåm laø moät böùc töôøng ngheä thuaät treân ñöôøng phoá vôùi chieàu daøi khoaûng nöûa daëm. Phaàn lôùn ngheä thuaät ñöôøng phoá cuûa thaønh phoá Rio laïi coù theå ñöôïc tìm thaáy taïi caùc khu nhaø oå chuoät treân söôøn ñoài hoaëc caùc khu nhaø oå chuoät trong thaønh phoá. Nhöõng taùc phaåm naøy cuõng goùp phaàn laøm ñeïp theâm caùc khu phoá ngheøo traàm laëng. SË 67 . 2014

“The Wings of Peace” (Ñoâi caùnh hoøa bình) cuûa Carlo Zauli

Taùc phaåm cuûa Yigal Tumarkin, mang teân “Huûy dieät vaø Phuïc Sinh”

Tel Aviv - Israel

Tel Aviv töôi saùng laø ngoâi nhaø cuûa haøng loaït caùc taùc phaåm ngheä thuaät coâng coäng, töø ñaøi töôûng nieäm quy moâ lôùn ñeán caùc taùc phaåm ñieâu khaéc nhoû. Coù leõ noåi tieáng nhaát laø taùc phaåm cuûa Yigal Tumarkin, mang teân “Huûy dieät vaø Phuïc Sinh”. Taùc phaåm ñöôïc taïo neân bôûi moät hình tam giaùc baèng saét vaø kính, mang tính chaát töôûng nieäm treân Quaûng tröôøng Rabin. Nhöõng ngöôøi yeâu thích ngheä thuaät cuõng neân gheù thaêm Ñaïi hoïc Tel Aviv, nôi ñaây cuõng coù caùc khu vöôøn ñieâu khaéc, taïo neân nhöõng khoâng gian thanh bình ñeå moïi ngöôøi coù theå lang thang daïo boä vaø suy ngaãm veà caùc taùc phaåm nhö “The Wings of Peace” (Ñoâi caùnh hoøa bình) cuûa Carlo Zauli vaø “Cung baäc maët trôøi: toân kính Kepler” cuûa Gio Pomodoro.

Philadelphia – Myõ

Coù theå baïn coù mong muoán taän maét chieâm ngöôõng caùc taùc phaåm ñieâu khaéc veà tình yeâu cuûa Robert Indiana, hoaëc chuïp nhöõng taám hình cuøng voõ só Rocky – böùc töôïng ñöôïc ñaët treân baäc theàm cuûa baûo taøng ngheä thuaät. Theá nhöng, ôû Philadelphia laïi noåi leân vôùi nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät ngoaøi trôøi, ñoù laø boä söu taäp caùc böùc tranh töôøng. Tuyeät vôøi veà ngheä thuaät caùc böôùc baûo taøng. Nhöng ngheä thuaät ngoaøi trôøi yeâu thích cuûa chuùng toâi ôû Philadelphia laø boä söu taäp nhöõng böùc tranh töôøng. Ñöôïc khôûi xöôùng vaøo naêm 1984, döï aùn ngheä thuaät tranh töôøng laø moät chöông trình ngheä thuaät coâng coâng lôùn nhaát nöôùc Myõ. Chöông trình ñaõ thu huùt söï tham gia cuûa caùc ngheä só ñòa phöông vaø töø nhieàu nôi khaùc, ñeå taïo ra hôn 3.000 taùc phaåm ngheä thuaät trang trí xung quanh thaønh phoá Philadelphia, vôùi nhöõng böùc tranh ñaày maøu saéc doïc theo caùc con ñöôøng vaø caùc goùc phoá.

Barcelona - Taây Ban Nha

Nhöng ngheä thuaät ngoaøi trôøi yeâu thích cuûa chuùng toâi ôû Philadelphia laø boä söu taäp nhöõng böùc tranh töôøng

Noùi ñeán Barcelona laø nhôù tôùi ngöôøi ñaøn oâng mang teân Antoni Gaudi. OÂng laø moät kieán truùc sö, ngöôøi ñaõ thieát keá nhöõng taùc phaåm coù maàu saéc röïc rôõ vaø nhöõng ñöôøng cong uoán löôïn tuyeät vôøi cuûa moät soá toøa nhaø taïi thaønh phoá noåi tieáng naøy. Du khaùch tôùi ñaây ñeàu coù theå ñöôïc ngaém nhöõng maùi ngoùi nhieàu maøu saéc vaø nhöõng ñaøi phun nöôùc taïi coâng vieân Guell – coâng trình cuûa Gaudi. Du khaùch khoâng theå boû lôõ hình aûnh chuù roàng laøm baèng chaát lieäu khaûm, ñöôïc ñaët ngay gaàn loái ra vaøo. Moät coâng trình coâng coäng khaùc ñöôïc ví nhö moät con maét cuûa thaønh phoá - taùc phaåm cuûa Frank Gehry mang teân Peix (Con caù). Ñaây laø moät taùc phaåm saùng taïo ñoà soä ñöôïc laøm baèng theùp, thuûy tinh vaø ñaù. Cuøng vôùi ñoù laø daûi tia saùng aùnh vaøng, taïo thaønh moät cöûa ngoõ Olympic cuûa Barcelona. Coâng trình naøy ñaõ ñöôïc thieát keá cho Theá vaän hoäi Olympic naêm 1992. Taùc phaåm cuûa Frank Gehry mang teân Peix (Con caù)

SË 67 . 2014

Taùc phaåm ñöôïc ñaët taïi con ñöôøng trung taâm Bourke. “ Blowhole” (Loã phun nöôùc) laø moät taùc phaåm raát thuù vò ôû Docklands Park

Melbourne - UÙc Du khaùch tôùi Melbourne seõ ñöôïc thaáy caùc coâng trình heát söùc kyø quaëc vaø thuù vò, chuùng laø saûn phaåm cuûa ngheä thuaät trong thaønh phoá. Taïi ñaây coù moät chieác ví khoång loà maø baïn coù theå ngoài leân

Vaøo ñaàu nhöõng naêm 2000, thaønh phoá Melbourne ñaõ thöïc hieän Chöông trình ngheä thuaät coâng coäng. Cuõng töø ñaây, du khaùch tôùi Melbourne seõ ñöôïc thaáy caùc coâng trình heát söùc kyø quaëc vaø thuù vò, chuùng laø saûn phaåm cuûa ngheä thuaät trong thaønh phoá. Taïi ñaây coù moät chieác ví khoång loà maø baïn coù theå ngoài leân ñoù. Taùc phaåm ñöôïc ñaët taïi con ñöôøng trung taâm Bourke. “ Blowhole” (Loã phun nöôùc) laø moät taùc phaåm raát thuù vò ôû Docklands Park vôùi boä phaän chuyeån ñoäng ñaày maøu saéc vaø ñoäng cô cuûa noù quay baèng söùc gioù. Coøn haøng loaït nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät coâng coäng ôû Melbourne maø du khaùch coù theå tôùi nghe vaø xem nhö taùc phaåm “Toå hôïp chuoâng”. Ñaây ñöôïc coi nhö moät boä söu taäp goàm 39 chieác chuoâng ñoàng. Moãi chieác coù moät aâm ñoä khaùc nhau vaø cuøng rung leân vôùi moät loaït caùc giai ñieäu, ñeàu ñaën ba laàn moät ngaøy.

Singapore

Salvador Dali vôùi taùc phaåm “Töôûng nhôù Newton”, ñöôïc ñaët taïi UOB Plaza One)

Tôùi Singapore, baïn seõ nhaän ta khoâng ít taùc phaåm cuûa caùc ngheä só noåi tieáng, nhöõng ngöôøi ñaõ ñoùng goùp vaøo boä söu taäp ngheä thuaät coâng coäng phong phuù cuûa thaønh phoá naøy. Coù theå keå ñeán: Salvador Dali vôùi taùc phaåm “Töôûng nhôù Newton”, ñöôïc ñaët taïi UOB Plaza One), Henry Moore vôùi taùc phaåm “Large Reclining Figure” (Hình daùng nöông töïa), ñöôïc ñaët beân ngoaøi truï sôû cuûa Taäp ñoaøn Ngaân haøng haûi ngoaïi Trung Quoác. Moät ngheä só maø du khaùch quoác teá ít bieát ñeán nhöng oâng laïi daønh ñöôïc söï yeâu quyù cuûa ngöôøi daân ñòa phöông. Ñöôïc meänh danh laø “OÂng noäi cuûa ngaønh ñieâu khaéc Singapore”, Ng Eng Teng vôùi taùc phaåm “Mother and Child” (Meï vaø con), moät taùc phaåm ñieâu khaéc baèng ñoàng, laø moät trong nhöõng taùc phaåm tieâu bieåu ñöôïc tröng baøy trong thaønh phoá. Ngoaøi ra coøn coù nhöõng taùc phaåm mang tính huyeàn aûo nhö “First Generation” (theá heä ñaàu tieân) cuûa Chong Fah Cheong, laø hình aûnh naêm caäu beù nhaûy xuoáng soâng. Cuøng vôùi ñoù laø ngheä só Kumari Nahappan vôùi “Nutmeg & Mace” (Haït nhuïc ñaäu khaáu coù cuoáng).

Mexico City - Mexico

Henry Moore vôùi taùc phaåm “Large Reclining Figure” (Hình daùng nöông töïa)

Lang thang treân caùc con phoá cuûa thaønh phoá Mexico, baïn seõ bò chìm ñaém vaøo khoâng gian nhöõng böùc tranh töôøng ñaày maøu saéc cuûa haøng chuïc ngheä só, trong ñoù coù caû caùc ngheä só ngöôøi Mexico noåi tieáng nhaát nhö Diego Rivera vaø Joseù Clemente Orozco. Nhieàu ngöôøi trong soá hoï ñaõ coù caùc taùc phaåm ñöôïc ñaët taïi nhöõng ñòa ñieåm quan troïng nhö Cung ñieän Quoác gia vaø Ban Giaùo duïc coäng ñoàng. Taïi ñoù coù nhöõng taùc phaåm söû thi cuûa Rivera vaø nhieàu taùc giaû khaùc. Beân trong Khu Thöông maïi Abelardo L. Rodriguez laø hình aûnh taøi hieän thôøi kyø nhöõng naêm 1930. Taïi ñaây, baïn seõ ñöôïc khaùm phaù nhöõng böùc tranh töôøng do caùc sinh vieân cuûa Rivera saùng taùc döôùi söï höôùng daãn cuûa oâng. Ngoaøi ra, du khaùch coøn ñöôïc thaáy böùc tranh Juan O’Gorman treân maûng töôøng cuûa Thö vieän Trung taâm ôû UNAM (Universidad Nacional Autonoma de Mexico – Tröôøng Ñaïi hoïc Quoác gia Mexico). Vaø chuùng ta cuõng khoâng neân boû lôõ cô hoäi nhìn ngaém taùc phaåm Polyforum Cultural Siqueiros laø nhöõng böùc tranh töôøng hai maët cuûa taùc giaû David Alfaro Siqueiros.

Khoâng gian nhöõng böùc tranh töôøng ñaày maøu saéc cuûa haøng chuïc ngheä só Mexico City - Mexico

SË 67 . 2014

ngheä thuaät coâng coäng tuyeät vôøi nhaát theá giôùi 1. Thieân thaàn xöù Baéc - Anh

QUY HOAÏ C H

Taùc phaåm ñieâu khaéc baèng theùp kyø laï naøy ñöôïc ñaët treân ñænh ñoài Tyneside. Noù raát lôùn vaø coù chieàu cao gaáp boán laàn chieác xe buyùt hai taàng, vôùi chieàu roäng baèng moät chieác maùy bay 747, khieán cho moïi ngöôøi vaãn coù theå nhìn thaáy taùc phaåm naøy duø coù ôû caùch xa noù haøng daëm. Taùc phaåm ñöôïc mang teân “Thieân thaàn” vôùi hai caùnh tay cuûa moät con ngöôøi duoãi thaúng, thaân hình hoäp laøm noù troâng gioáng ngöôøi maùy hôn laø moät thieân thaàn. Tuy nhieân, taùc phaåm vaãn ñöôïc mang caùi teân nhö vaäy bôûi noù mang treân mình moät tinh thaàn huyeát chieán. Ngöôøi ta coù theå tôùi tham quan “thieân thaàn” baèng caùch ñi ñeán Gateshead baèng taøu hoûa hoaëc laùi xe doïc theo ñöôøng cao toác A1; hoaëc baét xe buyùt Angel töø Traïm trung chuyeån Gateshead hoaëc Beán xe taïi quaûng tröôøng Eldon ôû Newcastle.

THEÁ GIÔÍ

Coâng trình

& KIEÁN TRUÙC

Taïi sao chuùng ta luoân phaûi chôø ñôïi xeáp haøng taïi moät phoøng tröng baøy hay trong trieån laõm ñeå xem nhöõng taùc phaåm tuyeät vôøi, trong khi chuùng ñöôïc saép ñaët ngay treân ñöôøng phoá? Vaø chuùng ta coù theå chieâm ngöôõng mieãn phí. Döôùi ñaây seõ laø 10 trong soá 1000 taùc phaåm tuyeät vôøi nhaát do Lonely Planet bình choïn.

SË 67 . 2014

2. Gallery phía Ñoâng Berlin – Ñöùc

Böùc töôøng Berlin - Ñöùc ñaõ bò ñoå xuoáng vaøo thaùng Chín naêm 1989, Böùc töôøng naøy laø moät trong nhöõng bieåu töôïng noåi tieáng nhaát cuûa cuoäc Chieán tranh Laïnh vaø cuûa vieäc chia caét nöôùc Ñöùc laø moät muïc tieâu cho côn giaän döõ. Hieän taïi, böùc töôøng naøy ñöôïc meänh danh laø Gallery phía Ñoâng vaø phaàn coøn laïi cuûa böùc töôøng ñöôïc bao boïc bôûi hôn 100 böùc tranh treo vaø vaø tranh phun sôn. Maëc duø böùc töôøng ñaõ bò phaù huûy phaàn naøo nhöng vaãn mang treân mình söùc maïnh ngheä thuaät, ñoàng thôøi vaãn gôïi laïi hình aûnh cuûa cheá ñoä xieàng xích. Hieän taïi, ngöôøi ta ñang tieán haønh moät döï aùn truøng tu cho coâng trình naøy.

Quy hoπch & ki’n trÛc th’ giÌi

3. Manneken Pis – Brussels – Bæ

Böùc töôïng ñoàng naøy laø hình aûnh moät ñöùa treû ñang “teø” vaø noù mang thaàn thaùi cuûa dieãn vieân haøi ngöôøi Anh Benny Hill, vaø ngöôøi daân Bæ raát thích thuù vôùi loaïi hình ngheä thuaät naøy. Böùc töôïng ñöôïc döïng laàn ñaàu vaøo naêm 1388, nhöng sau ñoù bò phaù huûy, ngöôøi daân Brussels ñaõ raát töùc giaän vaø hoï yeâu caàu coù moät söï thay theá. Vaø roài taùc phaåm ñöôïc gaây döïng laïi vaøo naêm 1616. Vaøo dòp Quoác khaùnh hay nhöõng ngaøy leã troïng ñaïi, caäu beù “pissing boy” laïi ñöôïc khoaùc leân mình nhöõng boä trang phuïc gioáng nhö Elvis, hay moät chieán binh samurai, cuõng coù khi ngöôøi ta khoaùc cho caäu phuïc trang cuûa nhaïc só Mozart. Ñieàu ñaëc bieät laø ngöôøi ta ñaõ laøm cho caäu beù naøy “teø” ra caû bia vaø röôïu vang. Neáu ñi töø Grote Markt, böùc töôïng naèm phía beân traùi, caùch Toøa thò chính thaønh phoá chöøng vaøi traêm meùt.

4. Tranh töôøng Banksy - Anh

Caùc taùc phaåm cuûa ngheä só bí aån Banksy coù theå ñöôïc nhìn thaáy treân khaép theá giôùi, töø haøng raøo Bôø Taây Israel cho tôùi thò traán queâ höông Bristol - Anh. Noäi dung caùc taùc phaåm phaàn lôùn coù tính chaát traøo phuùng veà chính trò vaø vaên hoùa. Caùc maûng tranh Banksy keát hôïp vôùi caùc hoïa tieát cuûa tranh töôøng, taïo neân taùc phaåm ngheä thuaät ñöôøng phoá baäc cao. Nhieàu ngheä só ñaõ noùi raèng Bansky taïo ra caùc khuoân hình toâ neán vì khoå tranh graffiti quaù daøi. Caùc taùc phaåm giaù trò cuûa Bansky laø nhöõng böùc tranh ñöôïc veõ theo yeâu caàu cuûa hoäi ñoàng ñòa phöông hoaëc nhöõng böùc ñöôïc veõ tröôùc khi tham gia saøn ñaáu giaù Sotheby vôùi trò giaù tôùi 100.000USD. SË 67 . 2014

5. Töôïng Nöõ thaàn Töï do - New York – Myõ

Noùi veà caùc taùc phaåm ngheä thuaät coâng coäng khoâng theå khoâng nhaéc tôùi töôïng Nöõ thaàn Töï do. Ñaây ñöôïc coi laø moät bieåu töôïng noåi tieáng nhaát cuûa nöôùc Myõ. Tuy nhieân, böùc töôïng naøy ñaõ traûi qua nhöõng “bieán coá” khoâng nhoû trong lòch söû. “Nöõ thaàn” ñaõ coù luùc nhö bò noå tung sau cuoäc taán coâng cuûa Ñöùc vaøo naêm 1916. Naêm 1968, moät nöûa phaàn thaân nhö bò choân vuøi trong caùt phoùng xaï trong boä phim “Söï noåi daäy cuûa baày khæ” (Planet of the Apes). Naêm 1983, aûo thuaät gia David Copperfield ñaõ laøm böùc töôïng bieán maát. Naêm 1989, böùc töôïng Nöõ thaàn ñöôïc soáng trong boä phim “Nhöõng keû baét ma II” (Ghostbusters II). Naêm 1996, hình aûnh böùc töôïng bò phaù huûy trong boä phim “Ngaøy ñoäc laäp” (Independence Day). Ñeán naêm 2004, naøng laïi ngaäp trong tuyeát vôùi taùc phaåm “Ngaøy taän theá” (The Day After Tomorrow).

6. Rodina Mat - Volgograd - Nga

Taûng theùp khoâng gæ mang teân Rodina Mat (Meï Toå quoác) laø moät trong nhöõng böùc töôïng lôùn nhaát theá giôùi. Böùc töôïng ñöôïc ñaët treân ñænh ñoài, coù troïng löôïng 8000 taán vaø cao 108m. Nöôùc Nga döïng leân böùc töôïng khoång loà naøy vôùi moät lyù do chính ñaùng laø ñeå töôûng nhôù tôùi 30 trieäu linh hoàn ñaõ ngaõ xuoáng trong Theá chieán II. So vôùi veû ñeïp ñieàm tónh cuûa töôïng Nöõ thaàn Töï do ôû Myõ thì Rodina laïi theå hieän quyeàn naêng vaø söï giaän döõ. Hình aûnh böùc töôïng khua moät thanh kieám daøi 22m, mieäng xoaén laïi vôùi côn thònh noä, ñaõ taïo neân moät taùc phaåm heát söùc aán töôïng vaø ñaày caûm höùng. Ñeå tôùi nôi ñaët böùc töôïng, ngöôøi ta phaûi ñi qua moät cöûa haàm vaøo söôøn ñoài, nôi coù moät ñaøi töôûng nieäm cho traän ñaùnh Stalingra

7. Coâng vieân Guell – Barcelona – Taây Ban Nha Trong khoaûng thôøi gian nhöõng naêm 19001914, vôùi taàm nhìn cuûa kieán truùc sö noåi tieáng ngöôøi Taây Ban Nha Antoni Gaudi, coâng vieân Güell ñaõ ñöôïc xaây döïng. Ban ñaàu, coâng vieân ñöôïc thieát keá nhö moät khu nhaø coå. Tuy nhieân, yù töôûng ñoù ñaõ nhanh choùng bò laõng queân. Nhöng ñieàu môùi laï trong phong caùch cuûa Gaudi ñoù laø oâng ñaõ thieát keá ñeå xaây döïng hình aûnh khoång loã cuûa moät soá vaät theå ngoaøi haønh tinh nhö: coät löôïn soùng hình chuoâng ñaù ñöôïc hình thaønh töø caùc maûnh goám vôõ nhieàu maøu saéc, moät chieác gheá daøi coù hình daïng gioáng nhö moät con raén. Beân caïnh ñoù coøn coù raát nhieàu hang ñoäng vaø caùc ngoùc ngaùch. Khu coâng vieân naøy raát gaàn ga taøu ñieän ngaàm Lesseps.

SË 67 . 2014

Quy hoπch & ki’n trÛc th’ giÌi

8. Toå hôïp Chuoâng – Melbourne - UÙc

Naèm treân bôø soâng Yarra ôû trung taâm Melbourne, Toå hôïp chuoâng laø moät ñieån hình cuûa ngheä thuaät coâng coäng keát hôïp vôùi taùc phaåm ñieâu khaéc aâm thanh. 39 chieác choâng ngöôïc mang phong caùch cuûa chuoâng ñeàn thôø, vôùi caùc kích côõ khaùc nhau, ñöôïc ñaët treân moät loaït coät loõi theùp traûi daøi treân moät khoâng gian môû, taïo thaønh khoâng gian ñi boä cho nôi ñaây. Caùc quaû chuoâng ñöôïc laép ñaët vôùi heä thoáng ñieàu khieån vi tính laäp trình, khieán chuùng coù theå chôi 7 baûn nhaïc khaùc nhau trong voøng 5 phuùt. Caùc baûn nhaïc naøy ñeàu do caùc nhaø soaïn nhaïc ñòa phöông saùng taùc. Ñieàu thuù vò laø baát kyø ai, duø coù laø thieân taøi aâm nhaïc hay khoâng ñeàu coù theå göûi caùc baûn nhaïc ñöôïc saùng taùc tôùi ñeå xeùt duyeät phaùt treân daøn nhaïc chuoâng. Taùc phaåm ñieâu khaéc aâm thanh hoaït ñoäng ba laàn moãi ngaøy, trong caùc khoaûng thôøi gian: 8-9h saùng, 12h30-1h30 chieàu, 5-6h chieàu.

9. Caùc böùc tranh töôøng taïi khu vöïc toøa coâng söù San Francisco

Caùc böùc tranh noåi tieáng theá giôùi taïi khu vöïc toøa coâng söù La tinh ñaõ goùp phaàn laøm ñeïp theâm caùc böùc töôøng cuûa caùc toøa nhaø nôi ñaây. Caùc böùc tranh aán töôïng cuûa khoâng gian ngheä thuaät nôi ñaây ñöôïc baét nguoàn töø traøo löu tranh töôøng cuûa ngöôøi Mexico töø nhöõng naêm 1920, ñaëc bieät laø caùc böùc tranh taøi hieän nhöõng veát tích cuûa chuû nghóa lyù töôûng hippy nhöõng naêm 60. cuõng nhö moät cuïc toát cuûa hungover-rom-the-60 hippy chuû nghóa lyù töôûng. Caùc böùc tranh chuû yeáu theo tröôøng phaùi cuûa toäc ngöôøi noùi tieáng Taây Ban Nha, toäc ngöôøi Aztec vaø Maya. Noäi dung caùc böùc tranh nôi ñaây chuû yeáu ñeà caäp ñeán caùc vaán ñeà veà nhaân quyeàn, boùng ñaù, leã hoäi hoùa trang vaø ñieän aûnh Mexico.

10. Nuùi Rushmore – Mieàn Nam Dakota – Myõ

Nuùi Rushmore - Khu Töôûng nieäm Quoác gia laø moät taùc phaåm ñieâu khaécñöôïc taïc vaøo khoái ñaù granite treân nuùi Rushmore, gaàn thaønh phoá Keystone, tieåu bang South Dakota, Hoa Kyø. Ñaây laø taùc phaåm cuûa Gutzon Borglum vaø sau naøy tieáp tuïc laø con trai oâng - Lincoln Borglum. Nuùi Rushmore theå hieän boán göông maët Toång thoáng Hoa Kyø vôùi chieàu cao 60 foot (18m), töø traùi sang phaûi laàn löôït laø George Washington, Thomas Jefferson, Theodore Roosevelt vaø Abraham Lincoln. SË 67 . 2014

taùc phaåm ngheä thuaät coâng coäng “teä” nhaát theá giôùi

QUY HOAÏ C H

THEÁ GIÔÍ

1. Marilyn vónh cöûu

& KIEÁN TRUÙC

SË 67 . 2014

Taùc giaû: Seward Johnson Ñòa ñieåm: Chicago – Illinois – Myõ Böùc töôïng Marilyn Monroe ñoà soä khoâng mang laïi trí töôûng töôïng cho du khaùch khi ñeán vôùi thaønh phoá loäng gioù.

Quy hoπch & ki’n trÛc th’ giÌi

2. Chuù boø ñi daïo

Taùc phaåm naøy ñöôïc ñaët ôû nhieàu nôi treân theá giôùi. Chuù boø ñöôïc laøm baèng sôïi thuûy tinh vaø ñöôïc sôn maøu saéc saëc sôõ. Noù ñöôïc döïng leân taïi Wiconsin – Hoa Kyø ñeå haïn cheá vieäc chaên thaû nôi ñaây. Söï hieän dieän ôû nhieàu nôi cuûa chuù boø kyø quaëc naøy cuõng khieán khoâng ít ngöôøi caûm thaáy chöôùng maét.

3. Töôïng Mary Tyler Moore

Ñòa ñieåm: Minneapolis, Minnesota – Myõ Böùc töôïng ñöôïc ñaët ngay tröôùc cöûa haøng baùch hoùa Macy ôû Minneapolis. Taùc phaåm moâ phoûng moät thôøi khaéc mang tính bieåu töôïng khi Moore tung chieác muõ cuûa mình leân cao trong nieàm höùng khôûi taïi show dieãn mang chính teân cuûa ngheä só Mary Tyler Moore. Tuy nhieân, nhieàu ngöôøi ñaùnh giaù chieác muõ ñöôïc tung leân, chaïm vaøo ngoùn tay cuûa nöõ dieãn vieân troâng gioáng nhö moät pha löøa boùng treân ngoùn tay cuûa Micheal Jordan. SË 67 . 2014

4. Ñaøi phun nöôùc vôùi kieåu daùng phao cöùu hoä Niki

Ñòa ñieåm: Duisburg - Ñöùc “To” vaø “loøe loeït” laø hai tính töø duøng ñeå moâ taû hình aûnh cuûa moät sinh vaät gioáng nhö moät con chim khoång loà cuûa taùc giaû Saint Phalle.

5. Taùc phaåm “Tieáng goïi” cuûa taùc giaû Mark di Suvero

Ñòa ñieåm: Milwaukee – Wisconsin – Myõ Ñöôïc meänh danh laø Milwaukee Starburst, caáu truùc naøy ñöôïc laøm töø caùc chuøm thanh theùp maøu cam. Chaát lieäu vaø maøu saéc cuûa taùc phaåm laïi taïo neân caûm xuùc laãn loän cuûa tình yeâu vaø söï haän thuø.

SË 67 . 2014

6. Ñaøi töôûng nieäm Winkler Prins – Taùc giaû: Anthony Winkler Prins Ñòa ñieåm: Amsterdam - Haø Lan Ngöôøi daân ñòa phöông coi coâng trình khaù kyø laï naøy gioáng nhö moät ñoáng ñoàng xu khoång loà choàng leân nhau chöù khoâng phaûi hình aûnh gì khaùc. Noù ñöôïc xaây döïng vaøo naêm 1970, chieác coät döïng leân nhö hình moät ngoùn tay caùi ñau ñôùn laån trong nhöõng taùn laù caây xanh toát.

Quy hoπch & ki’n trÛc th’ giÌi

7. Ngöôøi laäp dò Cardiff – Taùc giaû: Matthew Antichevich Ñòa ñieåm: Baõi bieån Cardiff – California – Myõ Böùc töôïng maï ñoàng kyø laï naøy troâng nhö moät veát baån treân bôø bieån California tuyeät ñeïp. Tuy nhieân, coâng trình naøy ñaõ trôû thaønh moät thöù troø ñuøa cuûa ñòa phöông. Ngöôøi ta thöôøng khoaùc leân böùc töôïng ñuû thöù trang phuïc, töø nhöõng boä trang phuïc cuûa “Baùc Sam” ñeán Mary Poppins vieäc ñaõ trôû thaønh moät troø ñuøa ñòa phöông, vôùi nhöõng ngöôøi thöôøng xuyeân maëc quaàn aùo leân böùc töôïng nhö taát caû moïi thöù töø Baùc Sam ñeå queùt oáng khoùi töø Mary Poppins. Trong caûnh quay ñaëc bieät naøy, löôùt ngheøo cuûa chuùng toâi laø bò baét coùc bôûi moät pterodactyl.

Hay baïn cuõng chæ töôûng töôïng raèng ñaây laø hình aûnh cuûa moät con quaùi vaät coù troïng löôïng 10 taán vaø daøi 9 meùt, ñöôïc ñaët beân ngoaøi Trung taâm James R. Thomson ôû Chicago?.

10. Töôïng Bewitched

Ñòa ñieåm: Salem – Massachusetts – Myõ Du khaùch khoâng theå tìm ñöôïc ôû nôi naøo khaùc ngoaøi Salem, moät böùc töôïng cuûa Samantha Stephens. Phieân baûn baèng ñoàng naøy cuûa ngoâi sao Bewitched ñaõ nhaän khoâng ít lôøi pheâ bình.

8. Calliope – Taùc giaû: Joe Slusky

Ñòa ñieåm: Berkeley – California – Myõ Ñaây chæ laø moät phaàn cuûa toaøn boä coâng trình coù quy moâ raát lôùn mang teân Slusky. Troâng noù gioáng nhö moät saân chôi cho nhöõng treû em ngoâng cuoàng. Taùc phaåm ñöôïc xaây döïng töø nhöõng khoái hình hoïc vôùi nhieàu hình daùng vaø maøu saéc saëc sôõ. taùc phaåm phaûn aùnh ñuùng thôøi ñaïi maø noù ñöôïc sinh ra: Thôøi ñaïi cuûa nhöõng thaäp nieân 80.

9. Coâng trình vôùi hình töôïng Thuù vaät döïng ñöùng – Taùc giaû: Jean Dubuffet Ñòa ñieåm: Chicago - Illinois – Myõ Moät con vaät, moät caùi coång hay moät caùi caây laø nhöõng gì maø taùc phaåm ñieâu khaéc naøy theå hieän. Lieäu baïn coù caûm nhaän ñöôïc ñieàu ñoù khoâng?

SË 67 . 2014

Caùc yeáu toá PHAÙT TRIEÅN ÑOÂ THÒ

“Thoâng minh” HÔN TAÏI VIEÄT NAM

ÑA NGAØNH PGS. TS Nguyeãn Hoàng Thuïc

Hieän traïng ñoâ thò hoùa dieãn ra ôû quy moâ vaø toác ñoä chöa töøng thaáy ôû Vieät Nam.

Theá giôùi: Laàn ñaàu tieân trong lòch söû nhaân loaïi coù tôùi hôn moät nöûa daân soá theá giôùi (naêm 2008), nghóa laø khoaûng 3,3 tyû ngöôøi, cöù truù taïi caùc khu ñoâ thò. Con soá seõ taêng leân gaàn 5 tyû ngöôøi vaøo naêm 2030 (UnN-Habitat, 2008). Hôn 90% taêng tröôûng ñoâ thò dieãn ra ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhö Vieät Nam vaø tôùi naêm 2030 - 2050, chaâu AÙ seõ chieám tôùi 63% daân soá ñoâ thò toaøn caàu. Söï taêng tröôûng daân soá ñoâ thò treân toaøn theá giôùi ñi keøm vôùi söï gia taêng veà soá löôïng vaø quy moâ cuûa caùc ñoâ thò. Naêm 2000, caû theá giôùi coù khoaûng 120 ñoâ thò coù daân soá hôn 1 trieäu ngöôøi. Con soá naøy döï kieán seõ taêng leân hôn 160 ñoâ thò vaøo naêm 2015. Ñeán naêm 2025, theá giôùi seõ coù 26 sieâu ñoâ thò (trong ñoù Vieät Nam coù 2 ñoâ thò) - laø caùc ñoâ thò coù hôn 10 trieäu daân, trong soá ñoù 12 sieâu ñoâ thò seõ naèm ôû chaâu AÙ. Ñaëc bieät quan taâm laø söï taêng tröôûng ñoâ thò tôùi 50% ñang dieãn ra ôû caùc ñoâ thò vöøa vaø nhoû (Coù soá daân soá khoaûng 500.000 ngöôøi), nhöõng ñoâ thò ñoù seõ tieáp nhaän moät soá daân soá ñoâ thò môùi gia taêng (Soá lieäu WB Vieät Nam).

Nhö vaäy, caùc soá lieäu thoáng keâ noùi treân cho thaáy nhaân loaïi seõ phaûi tieâu toán kinh phí ñaàu tö khoång loà cho voán saûn xuaát vaät lieäu, naêng löôïng, haï taàng, khu ôû vaø caùc khu dòch vuï, kinh teá… Ñoâ thò hoùa ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø söï chuyeån ñoåi quan troïng nhaát veà ñònh cö con ngöôøi, daãn ñeán söï taùi cô caáu caùc neàn kinh teá quoác daân vaø ñònh hình laïi cuoäc soáng cuûa haøng tyû ngöôøi treân theá giôùi. Öôùc tính toång dieän tích ñoâ thò ñöôïc xaây döïng vaø phaùt trieån taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån seõ taêng gaáp ba töø 200.000km2 trong naêm 2000 leân 600.000km2 vaøo naêm 2030. Vaø 400.000km2 ñaát ñoâ thò ñöôïc xaây döïng vaø phaùt trieån môùi chæ trong veûn veïn 30 naêm, töông ñöông vôùi toång dieän tích ñoâ thò cuûa toaøn theá giôùi ñöôïc xaây döïng töø tröôùc ñeán naêm 2000 (Angel, Sheppard vaø Civco 2005). Coù theå noùi raèng, chuùng ta ñang xaây döïng caû moät theá giôùi ñoâ thò môùi vôùi toác ñoä nhanh hôn khoaûng 10 laàn so vôùi toác ñoä bình thöôøng, trong moät boái caûnh toaøn caàu hoùa ngaøy caøng taêng vôùi nhieàu yeáu toá môùi, thöôøng xuyeân bieán ñoäng, lieân keát vôùi nhau vaø khoù coù theå kieåm soaùt quaù trình naøy neáu khoâng haønh ñoäng kòp thôøi.

ß a

GS. Ñaëng Huøng Voõ ñaõ chæ ra caùc nghòch lyù khoù gôõ, ñöôïc taïo bôûi quaù trình “soát” giaù ñaát, laøm baát ñoäng saûn ñoùng baêng hieän nay: 1, Giaù nhaø ôû trung bình cao gaáp 25 laàn thu nhaäp trung bình naêm cuûa ngöôøi lao ñoäng; 2, Thöøa cung nhaø ôû giaù cao taïo neân BÑS toàn ñoïng gaén vôùi nôï xaáu do khoâng coù caàu, thieáu cung traàm troïng ñoái vôùi nhaø ôû giaù thaáp. 3, BÑS toàn ñoïng nhieàu nhöng giaù BÑS chæ haï tôùi möùc nhaát ñònh vì chuû yeáu töø voán goùp cuûa ngöôøi tieâu duøng vôùi phöông thöùc “mua nhaø treân giaáy”, neân ñaïi ña soá daân cö khoâng tieáp caän ñöôïc nhaø ôû. Vaán ñeà naøy caøng thuùc ñaåy baøn luaän neân xaây döïng ñoâ thò Vieät Nam theo höôùng naøo?

Caàn caùch tieáp caän môùi

Phaûi chaêng ñaây laø thaùch thöùc ñoàng thôøi laø cô hoäi cho Vieät Nam phaùt trieån? Vieät Nam: ÔÛ Vieät Nam, vaán ñeà “noùng” nhaát hieän nay laø ñoâ thò hoùa roäng khaép treân moïi vuøng laõnh thoå.Ñoâ thò hoùa nhanh choùng goùp phaàn khoâng nhoû ñeå thay ñoåi boä maët kinh teá xaõ hoäi cuûa chuùng ta, ñoàng thôøi cuõng ñeå laïi haäu quaû naëng neà, do caøng phaùt trieån ñoâ thò caøng boäc loä caùc yeáu keùm gaây taùc haïi laâu daøi. Caùc caên beänh ñoâ thò nhö: kieán truùc loän xoän, giao thoâng taéc ngheõn, oâ nhieãm moâi tröôøng, döï aùn ñoâ thò theo kieåu phoøng nguû ñoäc canh maø thieáu vaéng caùc dòch vuï coâng coäng thieát yeáu, baát ñoäng saûn khoâng coù loái ra… Xem xeùt moät caùch saâu xa, chuùng ta ñang thieáu moät hoaïch ñònh toång theå ñöôïc nghieân cöùu heä thoáng, lieân ngaønh giöõa hieän ñaïi hoùa vôùi kinh teá - xaõ hoäi vôùi phaùt trieån ñoâ thò. Chöa coù moät thoáng keâ naøo coâng boá veà taêng tröôûng kinh teá cuûa Vieät Nam töø phaùt trieån caùc khu ñoâ thò môùi (vieäc laøm, taïo dòch vuï, taïo caùc khoâng gian coâng coäng, giaûm ñi laïi, tieâu thuï naêng löôïng, nöôùc saïch…). Chæ baèng nhöõng con soá cuï theå môùi coù theå baøn veà vieäc: Ñoâ thò hoùa ôû Vieät Nam hieän nay coù laø ñoäng löïc taêng tröôûng kinh teá theo xu höôùng coù lôïi cho phaùt trieån ñaát nöôùc. Coøn neáu khoâng thì chuùng ta xaây nhieàu ñoâ thò laøm gì? Ñeå tieàn cho nhöõng ngaønh taïo nhieàu vieäc laøm hôn vaø taêng tröôûng nhieàu hôn.

Caùc ñoâ thò phaûi laø ñoäng löïc taêng tröôûng kinh teá: Ñaâu laø ñoäng cô daãn ñeán söï buøng noå ñoâ thò hoùa nhö vaäy? Trong lòch söû loaøi ngöôøi vaø ôû haàu heát caùc khu vöïc treân theá giôùi, ñoâ thò hoùa luoân luoân thuùc ñaåy söï taêng tröôûng kinh teá cuûa quoác gia. Nhöõng ñoâ thò coå ñaïi vaø trung ñaïi luoân thuùc ñaåy vieäc giao thöông haøng hoùa töø saûn vaät truyeàn thoáng trong noäi thò vaø ngoaïi thò, thieát laäp neân caùc con ñöôøng xuaát nhaäp khaåu quoác gia. Caùc ñoâ thò hieän ñaïi luoân xuaát hieän vôùi neàn kinh teá haøng hoùa vaø thuùc ñaåy coâng nghieäp phaùt trieån. Coøn caùc ñoâ thò haäu hieän ñaïi thì nhaém tôùi nhöõng chuû thuyeát môùi ñeå xaây döïng khoâng gian cho phaùt trieån neàn kinh teá tri thöùc. Cho ñeán nay, tính trung bình, khoaûng 75% caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh teá treân toaøn caàu dieãn ra taïi caùc ñoâ thò, vaø tyû leä naøy ñang gia taêng nhanh choùng ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaø ôû nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån, tyû leä ñoùng goùp cuûa khu vöïc ñoâ thò vaøo GDP quoác gia ñaõ vöôït quaù 60% (Theo WB - 2009). Caùc chính saùch quoác gia ñoùng moät vai troø quan troïng trong vieäc thuùc ñaåy vaø taïo thuaän lôïi cho söï taêng tröôûng cuûa caùc ñoâ thò. Caùc chính saùch ñöôïc hoaïch ñònh ñeå xaùc ñònh vò trí, chaát löôïng vaø moái keát noái giöõa caùc ñaàu tö cô sôû haï taàng troïng ñieåm vôùi chöùc naêng ñoâ thò. Sau ñoù, nhöõng ñaëc ñieåm naøy laïi aûnh höôûng tôùi nhöõng quyeát ñònh veà löôïng voán ñaàu tö vaø vò trí ñaàu tö cuûa tö nhaân, taäp ñoaøn. Taát caû nhöõng yeáu toá treân khi vaän haønh seõ daãn ñeán söï ña daïng hoùa neàn kinh teá vaø thuùc ñaåy moät loaït caùc hoaït ñoäng kinh teá ñaát nöôùc. Ví duï nhö ôû Thaùi Lan, Bangkok ñoùng goùp tôùi

n g µ n h

40% GDP quoác gia nhöng chæ chieám 12% daân soá toaøn quoác. Söï maát caân baèng naøy laø ñieàu phoå bieán ôû caùc ñoâ thò lôùn khaùc taïi chaâu AÙ, chaúng haïn nhö TP. HCM (chieám 29% GDP vaø 6% daân soá cuûa toaøn quoác), Manila (31% GDP vaø 13% daân soá toaøn quoác) hay Thöôïng Haûi, Trung Quoác (11% GDP vaø 1% daân soá toaøn quoác). Noùi nhö vaäy ñeå giaûi thích hieän töôïng doøng di cö töø noâng thoân ra thaønh thò laø taát yeáu khi ai cuõng tìm cô hoäi vieäc laøm vaø chaát löôïng soáng toát hôn ôû ñoâ thò hieän nay. Khi caùc quoác gia chuyeån ñoåi nhanh choùng sang moät neàn kinh teá coù giaù trò cao vaø döïa treân tri thöùc, caùc ñoâ thò seõ coù moät lôïi theá caïnh tranh quan troïng, ñoù laø khaû naêng thu huùt, giöõ chaân vaø ñaàu tö vaøo voán con ngöôøi. Söï taêng tröôûng ñoâ thò chính laø ñoâ thò coù theå cung caáp moät moâi tröôøng kinh doanh thuaän lôïi (cô sôû haï taàng toát, chính saùch thuaän lôïi ñeå giaûm chi phí kinh doanh, vaø khaû naêng keát noái vôùi caùc thò tröôøng beân ngoaøi); ñieàu kieän soáng coù chaát löôïng toát, cô sôû haï taàng xaõ hoäi chaéc chaén vaø moät moâi tröôøng saïch seõ nôi ngöôøi daân coù theå sinh soáng vôùi chi phí hôïp lyù. Hay noùi caùch khaùc, moät ñoâ thò toát khoâng chæ phuï thuoäc vaøo chaát löôïng quy hoaïch (theo caùch hieåu hieän nay ôû Vieät Nam), maø chính laïi nhôø ôû nhöõng chính saùch phaùt trieån ñoâ thò cho “taát caû” cuøng coù ñieàu kieän tieáp caän cô hoäi phaùt trieån. Ñoâ thò seõ phaùt trieån laønh maïnh vaø beàn vöõng khi taïo ra caùc cô hoäi kinh teá, xaõ hoäi vaø tìm cô cheá ñeå moïi ngöôøi coù theå bình ñaúng trong ñaàu tö vaø söû duïng ñoâ thò. Baøi toaùn khoù cuûa ñoâ thò chính laø phaûi taïo ra “Noài côm” ñoâ thò, roài môùi ñeán nhaø ôû, vui chôi, giaûi trí… Sau ñoù môùi laø tích tuï daân soá ñoâ thò moät caùch laønh maïnh vaø taêng naêng suaát cuõng nhö chaát löôïng soáng. Chính vì vaäy, caàn coi troïng quan ñieåm xaây döïng ñoâ thò laø ñoäng löïc taêng tröôûng kinh teá quoác gia. Nhöng Vieät Nam hieän nay ngöôøi ta ñoå xoâ xaây döïng nhaø ôû (muoân hình vaïn traïng) ñeå baùn, coøn vieäc laøm, dòch vuï, chôï buùa, tröôøng hoïc, beänh vieän chôø… nhaø nöôùc. Phaùt trieån nhö hieän nay chuùng ta chæ coù “Khu ñoâ thò phoøng nguû” chöù khoâng theå coù ñoâ thò, coøn daïng ñoâ thò nhö laø ñoäng löïc phaùt trieån kinh teá laïi caøng xa vôøi. Taøi nguyeân cho ñoâ thò Ñoâ thò hoùa vôùi toác ñoä vaø quy moâ noùi treân

chaéc chaén phaûi ñi keøm vôùi söï tieâu duøng vaø toån thaát taøi nguyeân thieân nhieân ôû möùc cao chöa töøng thaáy. Caùc tính toaùn ñaõ chæ ra raèng, neáu caùc nöôùc ñang phaùt trieån tieâu duøng taøi nguyeân cho ñoâ thò hoùa nhö caùc nöôùc phaùt trieån ñaõ laøm tröôùc kia thì phaûi coù moät cô sôû taøi nguyeân sinh thaùi lôùn baèng boán laàn Traùi ñaát môùi ñuû ñeå hoã trôï söï taêng tröôûng ñoù (Brenda - 2009). Chuùng ta chæ coù duy nhaát moät Traùi ñaát neân caùc ñoâ thò taïi caùc nöôùc phaùt trieån vaø caùc nöôùc ñang phaùt trieån seõ phaûi tìm ra nhöõng caùch hieäu quaû hôn ñeå ñaùp öùng nhö caàu cuûa ngöôøi daân. Ngoaøi vieäc thieáu hieäu quaû trong söû duïng taøi nguyeân, trong quaù trình ñoâ thò hoùa vaø taêng tröôûng kinh teá, caùc hoaït ñoäng kinh teá ñöôïc thöïc hieän theo caùch thoâng thöôøng coøn taïo ra moät löôïng lôùn chaát thaûi vaø oâ nhieãm, gaây ra nhöõng chi phí toán keùm veà moâi tröôøng, xaõ hoäi vaø kinh teá ôû quy moâ toaøn caàu. Nhieàu chi phí moâi tröôøng do baûn thaân caùc ñoâ thò gaùnh chòu laøm suy giaûm ñaùng keå söùc khoûe vaø phuùc lôïi cuûa ngöôøi daân: do oâ nhieãm khoâng khí, nöôùc vaø ñaát ñai; do söï phaù huûy caùc taøi saûn sinh thaùi; giaûm khaû naêng caïnh tranh kinh teá daøi haïn.

moâi tröôøng khoâng khí, trong ñoù quan troïng vaø böùc xuùc nhaát hieän nay laø giaûm löôïng khí nhaø kính (cacbon dioxit, oxit nhoâm, löu huyønh…) ñeå giaûm hieäu öùng nhaø kính. n Chaát löôïng cuoäc soáng hay chæ tieâu phaùt trieån cuûa con ngöôøi phaûi ñaït ñöôïc cao hôn theá heä tröôùc veà vieäc xaây döïng caùc khoâng gian xanh, giao tieáp coäng ñoàng vaø caùc coâng trình phuùc lôïi xaõ hoäi nhö: tröôøng hoïc, y teá, theå thao, vaên hoùa xaõ hoäi. Rieâng ôû Vieät Nam, toàn taïi thaùch thöùc keùp giöõa: 1, Thaùch thöùc töø caùc khu vöïc ñoâ thò cuõ ñaõ xuoáng caáp nghieâm troïng; Vaø 2, Thaùch thöùc töø quaù trình môû roäng ñoâ thò môùi ñang dieãn ra vôùi toác ñoä nhanh. Caùc ñoâ thò Vieät Nam ñang phaûi ñoái maët vôùi toác ñoä môû roäng nhanh chöa töøng thaáy nhöng roãng ruoät (Thieáu nghieâm troïng caùc cô sôû haï taàng vaø dòch vuï thieát yeáu, noùi chi ñeán cô hoäi taêng tröôûng kinh teá), coù nguy cô bò maéc keït trong caùc moâ hình taêng tröôûng ñoâ thò keùm hieäu quaû vaø thieáu beàn vöõng maø khoâng theå thoaùt ra moät caùch deã daøng, laïi ñoái maët ngay vôùi tình traïng ñoùng baêng BÑS, khieán cho tö duy phaùt trieån ñoâ thò caøng gaëp khoù khaên.

Moät soá höôùng ñi môùi cho phaùt trieån ñoâ thò:

Moái quan taâm haøng ñaàu cuûa ñoâ thò hieän nay laø taêng vieäc laøm, caûi thieän phuùc lôïi coâng coäng, cung caáp moâi tröôøng oån ñònh vaø haáp daãn cho caùc doanh nghieäp, baûo veä vaø taän duïng caùc taøi saûn sinh thaùi ñoâ thò, vaø taêng cöôøng söùc maïnh taøi chính cuûa ñoâ thò. Moät soá chæ tieâu phaùt trieån ñoâ thò caàn quan taâm: n Giaûm ñeán möùc toái thieåu söï khaùnh kieät taøi nguyeân do söû duïng naêng löôïng vaø vaät lieäu xaây döïng coù theå taùi taïo ñöôïc. n Baûo toàn caùc yeáu toá baûn ñòa trong vieäc thích nghi vôùi ñieàu kieän môùi cuûa hieän ñaïi nhaèm ñaûm baûo cho cuoäc soáng laâu daøi cuûa caùc coäng ñoàng daân cö. n Baûo veä söï trong saïch vaø oån ñònh cuûa moâi tröôøng: moâi tröôøng ñaát, moâi tröôøng nöôùc vaø

1 - Taêng tröôûng xanh: n Taêng tröôûng xanh (GG) laø moät khaùi nieäm khaù môùi meû. Khaùi nieäm naøy laàn ñaàu tieân ñöôïc UNESCAP ñöa ra ôû Haøn Quoác naêm 2005 taïi “Hoäi nghò Boä tröôûng veà moâi tröôøng vaø phaùt trieån”. Taêng tröôûng xanh laø chính saùch phaùt trieån beàn vöõng daïng “Smart Growth” vaø “Triple Bottom Line”, laø phöông tieän ñeå chuyeån töø neàn kinh teá hieän taïi sang neàn kinh teá beàn vöõng. Beàn vöõng veà kinh teá - xaõ hoäi ñaùnh giaù qua söï töông thích cuûa chuùng vaø tieán leân moät chaát löôïng môùi laø chuùng caàn boå xung cho nhau thoâng qua coâng taùc quy hoaïch laõnh thoå. n Taêng tröôûng xanh song haønh vôùi söï haïn cheá cuûa taêng tröôûng giaûn löôïc (Voán chæ giôùi haïn taêng tröôûng kinh teá cuûa moät soá lónh vöïc vaø ngaønh ngheà phaùt trieån noùng, theo chæ soá GDP). Taêng tröôûng xanh phaùt trieån treân nhöõng chính saùch vaø bieän phaùp hieän coù cuûa quoác gia vaø ñòa phöông ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà cuûa phaùt trieån xaõ hoäi, kinh teá vaø moâi tröôøng. 2 - Chieán löôïc taêng tröôûng giaûm thieåu taùc ñoäng vôùi phöông phaùp LIUDD trong bieán ñoåi khí haäu:

n Chieán löôïc taêng tröôûng giaûm thieåu taùc ñoäng (LIUDD) laø moät phöông phaùp hôïp nhaát thieát keá quy hoaïch laõnh thoå (Ñoâ thò, noâng thoân vaø caùc vuøng kinh teá troïng ñieåm), khoâng nhöõng trong phaïm vi khu vöïc loõi phaùt trieån maø coøn laân caän cuûa vuøng ñoâ thò vaø caän thò. LIUDD höôùng ñeán baûo veä söï nguyeân veïn veà maët sinh thaùi hoïc, phoøng ngöøa haøng loaït nhöõng taùc ñoäng baát lôïi töø söï phaùt trieån: con ngöôøi, ña daïng sinh hoïc, kinh teá -xaõ hoäi, vaø tieän nghi, moâi tröôøng töï nhieân, trong khi vaãn cho pheùp ñoâ thò hoùa dieãn ra ôû moïi caáp ñoä. n LIUDD aùp duïng tö duy veà tröõ löôïng sinh thaùi coù tính toaùn, ñaây laø moät yeáu toá then choát cuûa phaùt trieån beàn vöõng. YÙ töôûng veà “daáu chaân sinh thaùi theá kyû” laø thöôùc ño veà khaû naêng hình thaønh taøi nguyeân cuûa moät khu vöïc hay moâi tröôøng vuøng laõnh thoå ñeå coù theå keát hôïp vôùi quy hoaïch laõnh thoå trong phaùt trieån. n Söï öùng duïng cuûa LIUDD bao goàm giaûm thieåu taùc ñoäng cuûa caùc hoaït ñoäng kinh teá - xaõ hoäi leân moâi tröôøng ngaøy hoâm nay vaø mai sau, töø moät ñòa ñieåm ñeán moät vuøng, moät laõnh thoå, giuùp öôùc löôïng ñöôïc baèng caùch naøo ñeå öùng xöû vôùi caùc chuoãi tuaàn hoaøn töï nhieân nhaèm muïc ñích duy trì caùc nguoàn taøi nguyeân sinh thaùi töï nhieân vaø sinh thaùi nhaân vaên. n LIUDD laø moät quy trình ra quyeát ñònh trong hình thaønh nguyeân taéc cuûa quy hoaïch laõnh thoå, caên cöù töø nhieàu giaùc ñoä, coù chuù yù ñeán nhieàu quy moâ khaùc nhau, qua nhieàu khoaûng thôøi gian vaø khoâng gian khaùc nhau.

3 - Söû duïng coâng cuï quy hoaïch laõnh thoå: Caàn gaén vôùi Chieán löôïc taêng tröôûng xanh theo phöông phaùp LIUDD laø xu höôùng phaùt trieån taát yeáu ñeå giaûm thieåu taùc ñoäng trong thôøi kyø bieán ñoåi khí haäu vaø ñoâ thò hoùa: Caùc nghieân cöùu veà Quy hoaïch laõnh thoå cho thaáy xu höôùng cuûa theá kyû 21 khoâng phaûi laø caùc quy hoaïch chuyeân ngaønh naém öu theá, maø phaûi coù baøn tay nhaïc tröôûng ñeå lieân keát vaø ñöa ra caùc muïc tieâu chung xaây döïng caùc Chieán löôïc phaùt trieån beàn vöõng quoác gia. Caùc quy hoaïch ngaønh coù lôïi theá cho töøng lónh vöïc mình phuï traùch, nhöng laïi gaây söï maát caân ñoái taøi nguyeân, kinh teá vaø nguoàn löïc ôû phaïm vi laõnh thoå. Ñaëc bieät, keå töø naêm 2008 hôn 50% daân soá toaøn caàu baùo hieäu laøn soùng hieän ñaïi hoùa ñaõ ôû quy moâ toaøn caàu.

n Söï phaùt trieån vuõ baõo daân cö ñoâ thò vôùi cô hoäi vaø thaùch thöùc do söï tích tuï ñoâ thò ñeå

ß a

hình thaønh caùc vuøng ñoâ thò hoaëc sieâu ñoâ thò - xuaát hieän caùc laõnh thoå cöïc lôùn vôùi caùc quan heä vuøng phöùc taïp. Baét buoäc coâng taùc Quy hoaïch laõnh thoå phaûi trôû thaønh coâng cuï daãn höôùng phaùt trieån quoác gia. Chính Quy hoaïch laõnh thoå seõ loàng gheùp ñöôïc caùc muïc tieâu ña lónh vöïc thuoäc caùc Quy hoaïch ngaønh nhö: Quy hoaïch söû duïng ñaát, Quy hoaïch kinh teá-xaõ hoäi, Quy hoaïch giao thoâng, Quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò vaø noâng thoân, du lòch, taøi nguyeân, thöông maïi… vaø caùc Chieán löôïc phaùt trieån ñòa phöông vaøo toång theå quoác gia. n Chính vì vaäy maø caùc quoác gia ñeàu coù coâng taùc Quy hoaïch laõnh thoå theo ñònh kyø ñeå thieát keá ñaát nöôùc phaùt trieån theo laõnh thoå vaø keá hoaïch ñòa phöông. Chieán löôïc phaùt trieån taêng tröôûng xanh trong quy hoaïch vuøng laõnh thoå theo höôùng taêng tröôûng xanh cuõng giaûi quyeát ñöôïc nhöõng muïc tieâu sau: n Löïa choïn caùc moâ hình taêng tröôûng xanh vaø taêng tröôûng giaûm thieåu taùc ñoäng trong ngoaøi nöôùc thích öùng ñieàu kieän Vieät Nam vaø ñòa phöông. n Ñöa caùc ñieàu kieän baûn ñòa phuïc vuï cho vieäc ñoåi môùi coâng taùc quy hoaïch laõnh thoå Vieät Nam. n Ñòa phöông laø nôi thöïc thi Quy trình vaø giaûi phaùp khaû thi veà Quy hoaïch laõnh thoå vôùi yeâu caàu phaùt trieån beàn vöõng kinh teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng.

n g µ n h

quoác gia, ñòa phöông, baèng caùch lieân keát vaø tích hôïp taêng tröôûng xanh trong chieán löôïc phaùt trieån ñeå phuïc hoài, phaùt huy, vaø baûo veä taøi nguyeân, con ngöôøi cho töông lai. Quy hoaïch vuøng hieän nay neân laøm theá naøo? Vieät Nam ñang tieán haønh quy hoaïch vuøng nhöng phaàn lôùn laø quy hoaïch vuøng cho yeâu caàu ñoâ thò hoùa. Caùc quy hoaïch ngaønh cuõng ñöôïc tieán haønh thöôøng xuyeân nhöng ít hieäu quaû do moãi ngaønh chæ thöïc hieän caùc muïc tieâu cuïc boä, thieáu tính lieân ngaønh neân khoù thöïc hieän trong heä thoáng kinh teá - xaõ hoäi quoác gia. Chieán löôïc phaùt trieån quoác gia vaø quy hoaïch laõnh thoå (Chöa ñöôïc ñöa vaøo luaät Quy hoaïch) chính laø lieân keát caùc muïc tieâu quoác gia vaø caùc quy hoaïch vuøng, quy hoaïch ngaønh. Coâng cuï naøy coù theå ñöôïc ñòa phöông hoùa ñeå thöïc hieän toát quy hoaïch vuøng laõnh thoå trong ñieàu kieäu cuï theå cuûa moãi nôi ñeå trieån khai caùc yeáu toá cuûa taêng tröôûng xanh theo nhieàu caùch khaùc nhau, phuø hôïp vôùi ñaëc thuø rieâng cuûa mình.

Cuï theå nhö sau: n Thieát laäp caùc moái quan heä ñoái taùc môùi ñeå coù nhieàu vieäc laøm vaø taêng tröôûng xanh. n Thuùc ñaåy caùc bieän phaùp khuyeán khích trong coâng nghieäp xanh vaø caùc hoaït ñoäng kinh teá thaân thieän moâi tröôøng, ít cacbon. n Taêng cöôøng phöông phaùp laõnh ñaïo vaø tính töï chuû cuûa Boä, ngaønh, ñòa phöông thoâng qua coâng taùc Quy hoaïch laõnh thoå, ñeà xuaát chính saùch vaø tieán tôùi neàn kinh teá xanh. n Taêng cöôøng tieáp thu nhöõng ñoåi môùi sinh thaùi, kinh teá hieän ñaïi trong quy hoaïch vaø laäp keá hoaïch phaùt trieån laõnh thoå. n AÙp duïng saùng kieán xaây döng Moâ hình ñoâ thò sinh thaùi, kinh teá (ECO 2 City cuûa WB khôûi xöôùng töø naêm 2010). Caùc ñoâ thò Vieät Nam phaûi töï vöôït leân chính mình ñeå “Thoâng minh” hôn trong söï löïa choïn caùc moâ hình phaùt trieån. Phaûi traùnh xa tö duy “Döï aùn” vaø rình “Cô hoäi”. Ñoâ thò Vieät Nam phaûi töï mình tìm ra caùc cô hoäi töø nhöõng theá maïnh cuûa mình trong boái caûnh môû roäng lieân keát quoác teá ñeå phaùt trieån.

Quy hoaïch laõnh thoå seõ ñöa ra moät heä thoáng nhöõng vaán ñeà vaø yeáu toá ñeå phaûn caân nhaéc ôû moïi caáp ñoä, bao goàm caû quoác gia, vuøng laõnh thoå, ñòa phöông nhaèm phaùt trieån beàn vöõng cho kinh teá, taøi nguyeân, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng. Caùc nguyeân taéc ñoù laø: Nguyeân taéc cô baûn nhaát: Phaùt trieån laõnh thoå hoøa hôïp vôùi caùc chuoãi vaän ñoäng töï nhieân treân quy moâ laõnh thoå ñeå duy trì tình traïng nguyeân veïn vaø söùc soáng cuûa caùc heä sinh thaùi. Nguyeân taéc thöù hai: Löïa choïn ñòa ñieåm phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi laõnh thoå vôùi söï taùc ñoäng toái thieåu/caùc haäu quaû xaáu toái thieåu; söû duïng haï taàng taøi nguyeân vaø caùc dòch vuï do nguoàn taøi nguyeân cung caáp theo caùch coù hieäu quaû; toái öu hoùa nguoàn taøi nguyeân baûn ñòa vaø toái thieåu raùc thaûi. Nguyeân taéc thöù ba: Khuyeán khích vaø hoã trôï caùc daïng phaùt trieån beàn vöõng ôû caùc caáp ñoä

NGHIEÂN CÖÙU

Moái quan heä giöõa höôùng nhaø & hình daïng maët baèng nhaø ôû cao taàng ÑA NGAØNH TS. KTS. Ngoâ Leâ Minh *

Relationship between the type of building’s plan and direction of High-rise residential buildings

The article analyzes the close relationship between two issues in the process of designing highrise buildings, which the type of building’s plan and direction of high-rise residential buildings. Experience of Shanghai (China) shows that the type of building’s plan is directly affected from main direction of building, and decide all surface lighting as well as natural ventilation solutions. Based on the current high-rise housing standard design, High-rise residential buildings in Shanghai is angling to the East, West at an angle less than 35 degrees to the South, and all the apartments to ensure time it shines minimum 2 hours / days. The calculation of the amount of time it shines in accordance with the design standards is an important task to choose the main direction. Empirical research on the building’s plan of organizations and the regulations of high-rise residential building’s direction will be a useful contribution to the design of high-rise residential buildings in Hanoi in the near future.

höôïng Haûi laø thaønh phoá lôùn nhaát cuûa Trung Quoác vôùi dieän tích 6.340km2, daân soá hôn 23 trieäu ngöôøi, GDP ñaàu ngöôøi 82.000NDT (khoaûng 12.800USD). Thöôïng Haûi ñöôïc coi laø trung taâm kinh teá taøi chính cuûa Trung Quoác vaø laø moät sieâu ñoâ thò, luoân ñi ñaàu trong vieäc phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, cuõng nhö caùc lónh vöïc kieán truùc - xaây döïng, ñaëc bieät laø vaán ñeà phaùt trieån nhaø ôû ñoâ thò. Taïi Thöôïng Haûi, vieäc thieát keá quy hoaïch vaø kieán truùc khu nhaø ôû cao taàng luoân ñöôïc nghieân cöùu vaø xöû lyù 10 vaán ñeà sau: 1) Heä soá söû duïng ñaát, 2) Heä soá caây xanh, 3) Maät ñoä xaây döïng, 4) Höôùng nhaø, 5) Hình daïng maët baèng, 6) Phoøng chaùy chöõa chaùy, 7) Ñöôøng giao thoâng, 8) Baõi ñoã xe, 9) Kieán truùc maët

SË 67 . 2014

ñöùng, vaø 10) Coâng trình coâng coäng. Trong ñoù, heä soá söû duïng ñaát laø tyû soá cuûa toång dieän tích saøn xaây döïng (khoâng tính dieän tích taàng haàm) treân toång dieän tích khu ñaát. Heä soá söû duïng ñaát laø moät chæ tieâu quan troïng ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû söû duïng khu ñaát, do Chính phuû hay chính quyeàn thaønh phoá quy ñònh, moãi nôi coù theå ñieàu chænh tuøy thuoäc tình hình cuï theå taïi töøng ñòa phöông. Moät khu ôû toát ñoái vôùi nhaø cao taàng coù heä soá khoâng quaù 3.0, vôùi nhaø nhieàu taàng coù heä soá khoâng quaù 2.0, vaø heä soá caây xanh khoâng thaáp hôn 30%. Coøn heä soá caây xanh laø tyû soá cuûa toång dieän tích caây xanh (dieän tích khu ñaát tröø dieän tích xaây döïng coâng trình vaø ñöôøng giao thoâng) treân dieän tích khu ñaát, tính theo ñôn vò %. Phaàn dieän tích naøy bao goàm: ñaát caây xanh coâng

ß a

n g µ n h

coäng, ñaát caây xanh beân caïnh nhaø, ñaát caây xanh taïi caùc cô sôû dòch vuï coâng coäng vaø ñaát troàng caây xanh treân ñöôøng giao thoâng (tính caû dieän tích caùc loái ñi boä, væa heø). Theo quy ñònh hieän haønh, heä soá caây xanh trong khu ñoâ thò môùi khoâng thaáp hôn 30%, vaø trong khu cuõ caûi taïo môùi khoâng thaáp hôn 25%. Vaán ñeà thieát keá maët baèng nhaø ñöôïc nghieân cöùu kyõ nhaát, quyeát ñònh söï thaønh coâng cuûa phöông aùn thieát keá. Trong phaïm vi baøi vieát naøy, taùc giaû ñi saâu phaân tích moái quan heä maät thieát giöõa hai khía caïnh laø Höôùng nhaø vaø Hình daïng maët baèng nhaø.

Höôùng nhaø

Höôùng nhaø coù yù nghóa raát quan troïng, quyeát ñònh tôùi khoaûng thôøi gian chieáu naéng, laáy aùnh saùng töï nhieân vaø thoâng gioù töï nhieân cho coâng trình. Thoâng thöôøng, höôùng nhaø ñöôïc hieåu laø höôùng cuûa loái ra vaøo chính cuûa ngoâi nhaø, nhöng trong vieäc thieát keá quy hoaïch nhaø ôû cao taàng thì höôùng nhaø khoâng coù nghóa laø höôùng cuûa loái ra vaøo. Ngöôøi ta quy öôùc höôùng cuûa caùc caên hoä ñöôïc theå hieän qua höôùng cuûa caùc caên phoøng chính trong caên hoä ñoù, hoaøn toaøn khoâng quan taâm ñeán höôùng cuûa loái ra vaøo. Taïi Thöôïng Haûi, muøa heø cuõng naéng noùng, aåm, vaø caàn phaûi che naéng, muøa ñoâng laïnh leõo, nhieät ñoä coù luùc xuoáng döôùi 0 ñoä C, yeâu caàu choáng laïnh vaø nhaän aùnh saùng maët trôøi raát quan troïng. Ñaëc bieät, yeâu caàu veà khoaûng thôøi gian chieáu naéng trong muøa ñoâng ñöôïc quy ñònh thaønh tieâu chuaån thieát keá chieáu naéng nhaø ôû, baét buoäc caùc ñôn vò tö vaán thieát keá vaø kieán truùc sö phaûi tuaân theo. Vì theá, caên cöù treân vò trí ñòa lyù vaø quyõ ñaïo maët trôøi, Thöôïng Haûi chæ coù duy nhaát höôùng Nam laø höôùng toát cho nhaø. Moät caên hoä chung cö toát, ñaûm baûo caùc ñieàu kieän soáng vaø söùc khoûe cuûa ngöôøi ôû laø caùc phoøng chính (phoøng nguû, phoøng khaùch) phaûi quay veà höôùng Nam, hoaëc leäch moät goùc khoâng quaù 35 ñoä so vôùi höôùng Nam. Nhöõng quy ñònh cuûa Thöôïng Haûi veà höôùng nhaø ôû töø tröôùc ñeán nay ñöôïc thöïc thi raát chaët cheõ, do

Hình 1-2. Quy hoaïch khu ôû vôùi höôùng Nam laø höôùng nhaø chuû ñaïo, 1980

ñoù khi quan saùt treân baûn ñoà quy hoaïch, moâ hình khoâng gian, cuõng nhö aûnh chuïp ñeàu cho chuùng ta thaáy caùc coâng trình nhaø ôû, nhaát laø nhaø ôû cao taàng ñeàu quay maët chính veà höôùng Nam, hoaëc leäch moät goùc nhoû theo quy ñònh. Quy hoaïch toång theå khu nhaø ôû Khuùc Döông thuoäc quaän Hoàng Khaåu vaøo nhöõng naêm 1980 taïi Thöôïng Haûi cho thaáy söï thoáng nhaát cao trong vieäc boá trí quy hoaïch nhaø ôû vôùi höôùng Nam laø höôùng chuû ñaïo cuûa caû khu ôû (Hình 1-2). Cho ñeán nay, ñaõ hôn 30 naêm troâi qua, nhöng khu ôû naøy vaãn giöõ nguyeân quy hoaïch nhö luùc ban ñaàu, vaãn laø moät trong nhöõng saûn phaåm quy hoaïch coù giaù trò cuûa thaønh phoá Moät trong nhöõng coâng taùc quan troïng khi tính toaùn thieát keá cho höôùng nhaø chung cö cao taàng laø phaûi tính toaùn ñöôïc thôøi gian chieáu naéng cho coâng trình. Taïi Thöôïng Haûi, ngaøy Ñoâng chí ñöôïc laáy ñeå tính tieâu chuaån chieáu naéng, tröôùc vaø sau 12 giôø tröa 3 tieáng ñoàng hoà (töø 9 ñeán 15 giôø) laø thôøi gian chieáu naéng hieäu quaû cuûa maët trôøi. Ngaøy Ñoâng chí ñöôïc tính laø khoaûng ngaøy 22-23/12, ñeâm ôû Baéc baùn caàu daøi nhaát, ban ngaøy ngaén nhaát, coi laø moác cuûa moät naêm cuõ saép qua ñi. Caên cöù vaøo khoaûng thôøi gian chieáu naéng cuûa khu vöïc vaø hình daïng - ñoä cao cuûa coâng trình, ngöôøi thieát keá phaûi tính toaùn khoaûng caùch toái thieåu giöõa caùc coâng trình ñeå ñaûm baûo quy ñònh chieáu naéng cho toaøn boä caùc caên hoä chung cö. Theo tieâu chuaån hieän haønh cuûa Thöôïng Haûi, vieäc boá trí höôùng nhaø ôû phaûi ñaûm baûo yeâu caàu chieáu naéng nhö sau: n Caùc coâng trình nhaø ôû phaûi coù thôøi gian chieáu naéng toái thieåu 2 giôø/ ngaøy (≥2h). n Tieâu chuaån baét buoäc chieáu naéng toái thieåu 2 giôø ñoái vôùi nhaø ôû daønh cho ngöôøi cao tuoåi. n Tieâu chuaån chieáu naéng coù theå haï thaáp, nhöng khoâng ñöôïc ít hôn 1 giôø ñoái vôùi caùc coâng trình nhaø caûi taïo töø nhaø ôû cuõ. Hình 3. Sô ñoà phaân tích thôøi löôïng chieáu naéng trong 1 ngaøy cuûa moät khu nhaø ôû cao taàng taïi Thöôïng Haûi, naêm 2012.

Baûng 1: So saùnh veà höôùng nhaø ôû cuûa Haø Noäi vaø Thöôïng Haûi (Nguoàn: taùc giaû, 2013) SË 67 . 2014

ß a

n g µ n h

Theo ñieàu kieän hieän traïng cuûa coâng trình kieán truùc, neáu taêng cöôøng theâm thieát bò gì cuõng khoâng ñöôïc aûnh höôûng ñeán tieâu chuaån chieáu naéng cuûa nhaø laân caän.

Vieäc phaân tích chieáu naéng ñöôïc thöïc hieän baèng phaàn meàm AutoCad (tính ñôn giaûn) hoaëc moät phaàn meàm chuyeân nghieäp TianZheng cuûa Trung Quoác, coù theå tính cho töøng toøa nhaø cao taàng soá giôø chieáu naéng chính xaùc ñeán töøng phuùt. Caùc nhaø thieát keá thoâng qua vieäc phaân tích naøy ñeå tính toaùn thôøi löôïng nhaän aùnh saùng maët trôøi ñoái vôùi coâng trình kieán truùc, ñoàng thôøi quy hoaïch boá trí khoaûng caùch phuø hôïp giöõa caùc toøa nhaø trong moät tieåu khu ôû.

Hình daïng maët baèng

Taïi Thöôïng Haûi, maët baèng ñieån hình cuûa nhaø cao taàng phaùt trieån theo giai ñoaïn lòch söû: Töø naêm 1970 ñeán 1985, nhaø cao taàng daïng haønh lang chieám tæ leä cao; töø 1985 ñeán 1995 nhaø ôû cao taàng daïng thaùp chieám vai troø chuû ñaïo; Vaø töø naêm 1995 ñeán nay, nhaø daïng ñôn nguyeân daønh vò trí chuû ñaïo. Nhaø cao taàng daïng haønh lang thöôøng boá trí haønh lang höôùng Baéc ñeå cho caùc phoøng chính nhö phoøng nguû, phoøng khaùch naèm ôû höôùng Nam – höôùng toát nhaát ñoái vôùi khu vöïc Thöôïng Haûi. Nhöôïc ñieåm: Tính rieâng tö keùm, höôùng môû cöûa cuûa caùc coâng trình phuï nhö beáp, veä sinh thöôøng naèm phía haønh lang neân gaây aûnh höôûng ñeán thoâng gioù töï nhieân.

Baûng 2: Söï phaùt trieån cuûa maët baèng ñieån hình nhaø cao taàng taïi Thöôïng Haûi (Nguoàn: taùc giaû, 2013)

Nhaø cao taàng daïng thaùp goàm nhieàu caên hoä boá trí quanh moät loõi giao thoâng, caùc caên hoä coù ñieàu kieän chieáu saùng vaø thoâng gioù khoâng gioáng nhau, neân phaûi coù caùc giaûi phaùp thieát keá maët baèng vaø thoâng gioù hôïp lyù. Nhöôïc ñieåm: do höôùng nhaø chi phoái neân hình daïng caùc caên hoä treân moät taàng khoâng ñoàng ñeàu, maët baèng nhaø thöôøng coù daïng tröôùc nhoû sau to ñeå ñoùn nhaän aùnh naéng.

Do voán ñaàu tö xaây döïng, chi phí cho thang maùy vaø caùc chi phí khaùc cuûa nhaø daïng ñôn nguyeân cao hôn nhaø daïng thaùp vaø daïng haønh lang, neân thöôøng gheùp vaøi ñôn nguyeân vôùi nhau ñeå naâng cao hieäu quaû kinh teá. Khi gheùp 2, 3 ñôn nguyeân vôùi nhau, maët baèng coù dieän tích chieám ñaát nhoû hôn moät vaøi toøa nhaø daïng thaùp coäng laïi, vaø hieäu quaû kinh teá cuõng cao hôn. Hieän nay ôû Thöôïng Haûi, ñeå naâng cao hieäu quaû söû duïng, nhaø ôû cao taàng thöôøng coù soá taàng nhaø töø 24 ñeán 34 taàng.

Nhaø cao taàng daïng ñôn nguyeân coù caïnh daøi cuûa nhaø theo höôùng Baéc - Nam ñeå nhaän nhieàu aùnh naéng maët trôøi trong muøa laïnh, coøn caïnh ngaén nhaø theo höôùng Ñoâng - Taây. Maët baèng coù chieàu saâu giaûm taän duïng ñöôïc aùnh saùng töï nhieân, ñaûm baûo thoâng thoaùng toát. Caùc phoøng chính cuûa caên hoä ñöôïc boá trí veà höôùng chuû ñaïo - höôùng Nam, coøn caùc phoøng phuï boá trí veà höôùng ngöôïc laïi.

Ñoái chieáu vôùi tình hình phaùt trieån nhaø ôû ñoâ thò taïi Vieät Nam, chuùng ta coù theå nhaän thaáy nhieàu ñieåm töông ñoàng, töø ñoù ñöa ra nhaän ñònh hình daïng maët baèng nhaø cao taàng cuõng seõ coù xu höôùng chuyeån ñoåi töø daïng thaùp sang daïng ñôn nguyeân. Bôûi ngoaøi caùc yeáu toá veà hieäu quaû kinh teá, kyõ thuaät vaø tieän nghi söû duïng, thì yeáu toá khí haäu nhieät ñôùi aåm cuûa Vieät Nam cuõng aûnh höôûng raát lôùn tôùi phöông aùn boá trí maët baèng nhaø ôû.

SË 67 . 2014

Theo ñoù, maët baèng nhaø daïng ñôn nguyeân coù chieàu saâu nhoû, hay coøn goïi laø chieàu daøy nhaø moûng, seõ raát thích hôïp cho vieäc thoâng gioù töï nhieân, thoâng gioù xuyeân phoøng vaø chieáu saùng töï nhieân trong töøng caên hoä.

Moái quan heä maät thieát

Trong vieäc thieát keá khu nhaø ôû cao taàng, vaán ñeà höôùng chuû ñaïo khoâng chæ taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán vieäc boá trí quy hoaïch toång maët baèng cuûa khu nhaø, maø coøn coù tính quyeát ñònh ñoái vôùi giaûi phaùp boá trí maët baèng vaø hình daïng maët baèng toøa nhaø. Veà hình daïng maët baèng, nhaø daïng baûn hay ñôn nguyeân coù ñaëc ñieåm dieän tích maët töôøng ngoaøi lôùn, ñaùp öùng toát yeâu caàu chieáu saùng töï nhieân cho moãi phoøng ôû, vì vaäy vieäc quy hoaïch khu nhaø ôû chæ caàn chuù yù cho caùc maët ñöùng chính toøa nhaø quay veà höôùng Nam. Trong khi ñoù, nhaø daïng thaùp coù caïnh daøi vaø caïnh ngaén gaàn nhö töông ñöông nhau neân khoù coù theå ñaûm baûo moãi caên hoä ñeàu coù moät phoøng höôùng Nam, maø chæ coù theå coá gaéng

boá trí cöûa soå ôû hai phía Ñoâng vaø phía Taây. Veà höôùng nhaø toát cuûa nhaø ôû thaønh phoá Thöôïng Haûi, höôùng cuûa caùc phoøng nguû, phoøng khaùch, vaø ban coâng chính phaûi ñöôïc boá trí quay veà höôùng Nam, hoaëc leäch goùc nhoû theo quy ñònh ñeå ñoùn gioù maùt veà muøa heø, vaø traùnh gioù laïnh veà muøa ñoâng. Vaøo muøa ñoâng laïnh, yeâu caàu choáng gioù laïnh vaø laáy aùnh saùng maët trôøi raát quan troïng ñoái vôùi nhaø ôû. Do ñoù, yeâu caàu veà khoaûng thôøi gian chieáu naéng cho nhaø ôû ñaõ ñöôïc quy ñònh thaønh tieâu chuaån thieát keá chieáu naéng nhaø ôû cuûa thaønh phoáoá Thöôïng Haûi. Höôùng nhaø vaø khoaûng thôøi gian chieáu naéng ñaõ aûnh höôûng ñeán caùc giaûi phaùp thieát keá, ñeán hình daïng caùc caên hoä treân moät taàng, vaø keùo theo hình daïng maët baèng nhaø coù daïng phía Baéc to – phaúng, phía Nam nhoû - loài ñeå ñaûm baûo ñoùn nhieàu nhaát aùnh naéng. Ngoaøi ra, maët baèng nhaø phía Baéc thöôøng ñöôïc boá trí khoâng gian phuï vaø khoâng gian giao thoâng coâng coäng, neân loõi giao thoâng thöôøng ñöôïc boá trí höôùng Baéc, vaø treân maët ñöùng luoân nhaän thaáy roõ ñaëc ñieåm kieán truùc naøy (Hình 4). Khi choïn höôùng nhaø caàn nghieân cöùu bieåu ñoà hoa gioù trong khu vöïc ñeå ñöa ra caùc giaûi phaùp taïo hình khoái kieán truùc, nhaèm khai thaùc naêng löôïng chuyeån ñoäng cuûa gioù ñeå laøm maùt beà maët beân ngoaøi coâng trình, cuõng nhö ñöa khoâng khí töï nhieân töø beân ngoaøi vaøo caùc khoâng gian beân trong cuûa

Hình 5-6: Höôùng nhaø ôû cao taàng taïi Haø Noäi vaø Thöôïng Haûi (Nguoàn: taùc giaû, 2013)

Hình 4 Hình daïng maët baèng aûnh höôûng bôûi höôùng gioù Nam (Nguoàn: taùc giaû, 2012)

Hình 7: Höôùng nhaø thoáng nhaát cuûa khu nhaø ôû cao taàng Lieân Döông, Thöôïng Haûi, naêm 2012

toøa nhaø. Veà nguyeân taéc, goùc chieáu höôùng gioù nhoû thì vieäc thoâng gioù töï nhieân seõ coù lôïi. Do ñoù, maët chính cuûa nhaø cao taàng khoâng neân boá trí vuoâng goùc vôùi höôùng gioù chuû ñaïo, maø neân nghieâng moät goùc 30–35 ñoä so vôùi höôùng gioù chuû ñaïo ñeå ñoùn gioù nhieàu nhaát (Hình 5-6). Toùm laïi, vieäc toå chöùc maët baèng nhaø ôû cao taàng Thöôïng Haûi chòu aûnh höôûng tröïc tieáp töø höôùng chuû ñaïo, quyeát ñònh hình daïng maët baèng nhaø vaø caùc giaûi phaùp chieáu saùng, thoâng gioù töï nhieân cho töøng toøa nhaø. Caên cöù theo tieâu chuaån thieát keá nhaø ôû cao taàng hieän nay cuûa Thöôïng Haûi, nhaø ôû cao taàng ñöôïc pheùp nghieâng veà phía Ñoâng, Taây moät goùc khoâng quaù 35 ñoä so vôùi höôùng Nam, ñoàng thôøi taát caû caùc caên hoä phaûi ñaûm baûo thôøi gian chieáu naéng toái thieåu 2 giôø/ngaøy. Vieäc tính toaùn khoaûng thôøi gian chieáu naéng theo ñuùng tieâu chuaån thieát keá laø moät nhieäm vuï quan troïng khi choïn höôùng nhaø, thoâng qua ñoù seõ cung caáp cho kieán truùc sö nhöõng döõ lieäu caàn thieát ñeå thieát keá maët baèng ñieån hình, ñoä cao coâng trình, vaø khoaûng caùch toái thieåu giöõa caùc coâng trình trong moät khu nhaø ôû, ñaûm baûo yeâu caàu chieáu saùng, thoâng gioù töï nhieân cho toaøn boä caùc caên hoä. Mong raèng, nhöõng nghieân cöùu treân veà hình thöùc toå chöùc maët baèng nhaø ôû cao taàng,

cuõng nhö nhöõng quy ñònh veà höôùng nhaø vaø thôøi gian chieáu naéng nhaø ôû cuûa Thöôïng Haûi seõ goùp phaàn höõu ích cho coâng taùc tö vaán thieát keá nhaø ôû cao taàng taïi Haø Noäi trong vieäc thöïc hieän Chieán löôïc phaùt trieån nhaø ôû thaønh phoá Haø Noäi tôùi naêm 2030.

* Khoa Kyõ thuaät coâng trình, Tröôøng Ñaïi hoïc Toân Ñöùc Thaéng - Soá 19 ñöôøng Nguyeãn Höõu Thoï, Phöôøng Taân Phong, Quaän 7, TP. HCM - Email: ngoleminh@tdt.edu.vn

Taøi lieäu tham khaûo: [1] Boä Xaây Döïng. Tuyeån taäp taùc phaåm thieát keá nhaø ôû xuaát saéc Trung Quoác. Nhaø xuaát baûn coâng nghieäp, 1999 [2] KaiYan. Quan ñieåm thieát keá môùi cho nhaø ôû cao taàng vaø nhieàu taàng. Journal of Housing Science, 2004 (10) [3] Li Zhenyu, Sun JianJun. Characteristic of development and plan’s type of the High-rise residential buildings in Shanghai. Taïp chí Kieán truùc & Ñoâ thò, 2009(01) [4] Liu Jianmin. Research on the design of Shanghai high-rise residential buildings - Example of the William Apartments. Taïp chí Kieán truùc & Ñoâ thò, 2007(10) [5] Sun JianJun. The Analysis of plan’s design elements of high-rise dwelling building in Shanghai. Ñaïi hoïc Ñoàng Teá, Luaän vaên, 2007 [6] Vaø caùc taøi lieäu thieát keá nhaø ôû cuûa Vieän nghieân cöùu thieát keá kieán truùc Ñoàng Teá, Thöôïng Haûi, 2010-2012.

SË 67 . 2014

ÑA NGAØNH

PHÖÔNG PHAÙP

ß∏nh gi∏ nhanh

VEÀ BIEÁN ÑOÅI KHÍ HAÄU VAØ COÂNG TAÙC THEO DOÕI TS. Burkhard von Rabenau

Toå chöùc Hôïp taùc quoác teá Ñöùc (GIZ)

SË 67 . 2014

rong lòch söû, Vieät Nam ñaõ höùng chòu raát nhieàu thaûm hoïa thieân nhieân. Baõo vaø nhöõng traän möa lôùn ñaõ gaây neân ngaäp luït treân dieän roäng, thieät haïi veà tính maïng, nhaø cöûa vaø cô sôû haï taàng, khieán neàn kinh teá trì treä. Haïn haùn, xaâm laán maën vaø maát maùt ñaát ñai laø nhöõng hieåm hoïa ñang coù nguy cô trôû neân nghieâm troïng hôn cuøng vôùi bieán ñoåi khí haäu. Chöông trình muïc tieâu quoác gia nhaèm öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu naêm 2008 ñaõ keâu goïi caùc ban ngaønh vaø coäng ñoàng treân caû nöôùc laäp keá hoaïch haønh ñoäng. Baøi vieát döïa treân moät vaøi ñaùnh giaù ñöôïc laäp cho thaønh phoá Ñaø Naüng, bao goàm: ñaùnh giaù cuûa JICA veà Chieán löôïc Phaùt trieån lieân keát thaønh phoá Ñaø Naüng vaø vuøng phuï caän (DaCRISS, 2010), ñaùnh giaù tính deã bò toån thöông cuûa Maïng löôùi caùc Thaønh phoá Chaâu AÙ coù khaû naêng choáng chòu vôùi bieán ñoåi khí haäu (ACCCRN) 2010, vaø ñaùnh giaù tính deã bò toån thöông, keá hoaïch haønh ñoäng do Vaên phoøng Hôïp taùc veà Bieán ñoåi khí haäu cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng laäp. Nhöõng ñaùnh giaù ñoù coù theå maát tôùi haøng naêm hay thaäm chí hôn naêm ñeå laäp, song nhöõng Ñaùnh giaù theá heä thöù nhaát (FGA) vaãn caàn phaûi theo doõi. Baøi vieát ñöa ra laäp luaän ñeå kieåm tra caùc phöông phaùp nhanh, caû cho FGA vaø Ñaùnh giaù theá heä thöù hai (SGA) coù theå coù.

veà thích öùng vaø nhöõng öu tieân tröôùc maét. Haøng treân cuøng theå hieän caùc phaàn cuûa baûn ñaùnh giaù ñöôïc aùp duïng cho caùc hieåm hoïa, vaø nhöõng haøng beân döôùi theå hieän ñaùnh giaù veà boán taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu: gia taêng taàn suaát baõo vaø möùc ñoä nghieâm troïng, gia taêng luït loäi, ñieàu kieän haïn haùn vaø xoùi moøn ñaát keát hôïp vôùi xaâm laán maën.

Caùc laäp luaän ñöôïc minh hoïa baèng nhöõng ví duï mang tính giaû thuyeát (xem Hình 1). Moãi coät theå hieän moät böôùc trong baûn ñaùnh giaù, baét ñaàu töø caùc xu höôùng bieán ñoåi khí haäu ñeán hieåm hoïa ñoâ thò, tính deã bò toån thöông, ruûi ro, khaû naêng thích öùng, nhöõng löïa choïn

Bieán ñoåi khí haäu: Baûn ñaùnh giaù baét ñaàu vôùi caùc xu höôùng cuûa bieán ñoåi khí haäu. Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng (2010) ñaõ vaïch ra 2 xu höôùng bieán ñoåi chính theo vuøng – naêm 2050 möïc nöôùc bieån seõ daâng cao 30cm, nhieät ñoä taêng xaáp xæ 20oC; taêng löôïng möa

Nhöõng laäp luaän veà söï phuø hôïp ñöôïc xaây döïng töø traùi qua phaûi vaø khoâng tính ñeán nhöõng töông taùc noäi taïi coù theå coù ñoøi hoûi phöông phaùp tieáp caän caân baèng ñoàng thôøi. Ví duï, hieåm hoïa phuï thuoäc vaøo tính deã bò toån thöông trong khi ñieàu ngöôïc laïi cuõng ñuùng. Tính deã bò toån thöông caøng cao thì con ngöôøi seõ caøng phaûi haønh ñoäng ñeå giaûm nheï söï tieáp xuùc. Ruûi ro laø moät chöùc naêng cuûa naêng löïc thích öùng, song naêng löïc thích öùng cuõng laø moät chöùc naêng cuûa ruûi ro. Ruûi ro cao seõ daãn tôùi nhöõng khoaûn ñaàu tö veà naêng löïc, nhö naâng cao naêng löïc thích öùng. Song ñoåi laïi naêng löïc thích öùng seõ laøm giaûm caùc ruûi ro. Chuùng ta khoâng bieát phöông phaùp naøo ngoaøi laäp moâ hình toaùn hoïc coù theå xem xeùt hôïp lyù nhöõng tính ñoàng thôøi ñoù. Caùc muïc sau trình baøy theo thöù töï trong baûng ôû Hình 1.

trung bình; vaø tính muøa vuï roõ reät hôn, vôùi muøa khoâ keùo daøi hôn vaø muøa möa ngaén hôn nhöng roõ reät hôn [8]. Caùc yeáu toá khí haäu chính naøy döï kieán seõ gia taêng hieåm hoïa – taàn suaát vaø möùc ñoä nghieâm troïng cuûa caùc traän baõo, ñoä saâu vaø thôøi gian luït loäi, caùc ñieàu kieän haïn haùn, xoùi moøn ñaát vaø xaâm laán maën. Nhöõng yeáu toá naøy cuõng gaây neân nhöõng taùc ñoäng tröïc tieáp nhö: nhieät ñoä taêng cao laøm gia taêng nhu caàu söû duïng naêng löôïng vaø maùy ñieàu hoøa; nhöõng thay ñoåi veà löôïng möa vaø nhieät ñoä laøm thay ñoåi caùc ñieàu kieän noâng nghieäp vaø coù theå caû nhöõng ñieàu kieän ñoái vôùi moät soá ngaønh nhaát ñònh nhö du lòch; vaø möïc nöôùc bieån daâng laøm thay ñoåi tính chaát vaø cô sôû haï taàng cuûa caùc caûng, baõi bieån vaø caùc khu vöïc ven bieån. Nhöõng moâ hình mang tính quoác gia khoâng tieân ñoaùn ñöôïc möùc ñoä thay ñoåi cuûa caùc ñieàu kieän nguy haïi vaø möùc ñoä ñoù thì phaàn lôùn vaãn coøn chöa chaéc chaén – ngoaïi tröø kyø voïng raèng nhöõng moái nguy haïi ñoù seõ ngaøy caøng taêng. Phaân tích hieåm hoïa: Phaàn lôùn söï gia taêng veà tính deã bò toån thöông trong töông lai thöôøng ñi keøm vôùi söï gia taêng ñoâ thò hôn laø bieán ñoåi khí haäu. Ngay caû khi coù bieán ñoåi khí haäu, thì tính deã bò toån thöông ñoái vôùi

khu vöïc ñoâ thò vaãn coù theå taêng leân nhanh choùng. Khi daân soá taêng, nhöõng hieåm hoïa töông töï coù theå daãn ñeán taêng tyû leä ngöôøi bò thöông vaø töû vong. Khi thu nhaäp taêng, chi phí cô hoäi kinh teá cuõng maát ñi. Khi caùc khu vöïc ñoâ thò phaùt trieån, thì giaù trò cuûa cô sôû haï taàng vaø caùc coâng trình cuõng taêng leân. ÔÛ Vieät Nam, caùc thaønh phoá lôùn ñeàu naèm ôû nhöõng khu vöïc truõng gaàn bieån, laø nhöõng nôi coù möùc ñoä ruûi ro lôùn nhaát. Khi söï phaùt trieån ñi keøm vôùi söï gia taêng veà ñoâ thò hoùa, thì phaàn daân soá bò toån thöông do nöôùc bieån daâng vaø luït loäi cuõng taêng leân. Do ñoù, khoâng theå noùi raèng nhöõng tính deã bò toån thöông vaø ruûi ro trong töông lai laø höõu ích maø khoâng coù kòch baûn tieáp xuùc ñoàng thôøi vôùi kòch baûn bieán ñoåi khí haäu trong moät khoaûng thôøi gian. Song nhöõng ñieàu naøy thöôøng bò boû queân. Do ñoù, baûng trong Hình 1 bao goàm moät coät laø caùc giaû ñònh veà söï tieáp xuùc. Nhö trong tröôøng hôïp bieán ñoåi khí haäu, noù ñöôïc chia thaønh coät thöù nhaát laø caùc giaû ñònh chung aùp duïng cho caùc hieåm hoïa, vaø caùc coät tieáp theo aùp duïng cho caùc hieåm hoïa cuï theå. Caùc giaû ñònh chung bao goàm daân soá taêng leân gaáp ñoâi, thu nhaäp taêng leân gaáp ba vaø höôùng phaùt trieån ñaát khoâng thay ñoåi so vôùi tröôùc, nhö vaãn gaàn caùc khoái nöôùc hieän coù vaø coù caùc con soâng, bôø bieån chöù khoâng rôøi sang vuøng ñaát an toaøn hôn. Nhöõng giaû ñònh cuï theå veà hieåm hoïa giaûi quyeát vaán ñeà caùc chính saùch coù taùc ñoäng chuû yeáu ñeán söï tieáp xuùc vôùi moät hieåm hoïa naøy hay hieåm hoïa khaùc. Ví duï, tieáp caän vôùi haïn haùn coù theå laø keát quaû cuûa nhöõng thay ñoåi veà nhu caàu nöôùc, ñònh giaù nöôùc, hoaëc ño löôøng baûo toàn ñeå baûo veä nguoàn nöôùc ngaàm. Tieáp caän vôùi nhöõng ruûi ro veà luõ luït coù theå laø moät chöùc naêng cuûa caùc caùch thöùc giaûi quyeát, caùc heä

thoáng caûnh baùo sôùm, vaän haønh choân laáp vaø caùc bieän phaùp baûo veä khaùc. Moät chuoãi nhöõng xu höôùng bieán ñoåi khí haäu coù theå ñöôïc phaân tích vôùi hôn moät kòch baûn ruûi ro, taïo neân caùc baûng töông töï nhö trong Hình 1, song khaùc veà tính deã bò toån thöông vaø caùc ruûi ro. Tính deã bò toån thöông: Hình 1 chia caùc tính deã bò toån thöông thaønh tröõ löôïng vaø löu löôïng. Tröõ löôïng laø taøi saûn nhö caùc coâng trình, cô sôû haï taàng, cô sôû saûn xuaát, ñaát noâng nghieäp, röøng vaø baõi bieån, tröõ löôïng di chuyeån nhö oâ toâ, thuyeàn ñaùnh caù vaø dó nhieân caû con ngöôøi; löu löôïng ñöôïc ño löôøng baèng ñôn vò theo thôøi gian vaø theå hieän nhöõng maát maùt veà hoa maøu, saûn xuaát, thu nhaäp hoaëc chi phí vaän haønh. Tính deã bò toån thöông ñöôïc moâ taû baèng nhöõng thuaät ngöõ mang tính ñònh löôïng vaø cho töøng loaïi hieåm hoïa, nhö thöïc teá cuûa Ñaø Naüng. Maëc duø khoâng ñaùp öùng hoaøn toaøn do khoâng cung caáp thoâng tin veà cöôøng ñoä cuûa tính deã bò toån thöông hay möùc ñoä hieåm hoïa taïo ra. Nhöng caû hai ñeàu ñöôïc xem laø quan troïng. Thay vaøo ñoù, thoâng tin veà daïng cöôøng ñoä coù theå giuùp lieân heä tính deã bò toån thöông vôùi hieåm hoïa ñang bieán ñoåi, vaø ñaëc tính veà möùc ñoä hieåm hoïa seõ chæ coù trong Ñaùnh giaù theá heä thöù hai. Noù coù theå ôû döôùi daïng öôùc tính soá ngöôøi thieät maïng treân 100.000 ngöôøi, soá nhaø bò phaù huûy treân 100.000 nhaø, hay soá phaàn traêm ngaøy coâng bò maát. Lieân heä ñieàu naøy vôùi nhöõng giaû ñònh veà söï tieáp xuùc vôùi hieåm hoïa coù theå cung caáp nhöõng öôùc tính veà soá ngöôøi thieät maïng, soá nhaø bò phaù huûy hay toån thaát veà GDP. SË 67 . 2014

Vieäc laäp nhöõng öôùc tính ñoù cho caùc tính deã bò toån thöông laø ñieàu raát khoù vaø maát nhieàu thôøi gian. Do vaäy, ñeà xuaát chæ taäp trung vaøo moät hay hai chæ tieâu cho töøng loaïi thaûm hoa vaø thay ñoåi toång theå tính deã bò toån thöông theo chæ soá. Quan heä naøy ñöôïc thieát laäp cho thôøi ñieåm hieän taïi vaø sau ñoù ñöôïc keát luaän cho töông lai döïa treân söï thay ñoåi khí haäu vaø nhöõng hieåm hoïa taïo ra, maëc duø nhöõng keát luaän ñoù phaàn lôùn vaãn mang tính phoûng ñoaùn. Ñaùnh giaù ruûi ro I: Ruûi ro haàu nhö thöôøng khoâng coù trong caùc Ñaùnh giaù theá heä thöù nhaát maø tænh Ñaø Naüng laäp. Ruûi ro coù theå ñöôïc moâ taû ôû daïng ñònh löôïng vaø do ñoù khoâng khaùc nhieàu laém vôùi baùo caùo tính deã bò toån thöông. Hoaëc coù coù theå ñöôïc xaùc ñònh veà chaát döïa treân ñaùnh giaù veà khaû naêng maø töøng maát maùt coù theå xaûy ra, vaø möùc ñoä maát maùt. Ñoù laø phöông phaùp sau cuøng ñöôïc söû duïng ôû ñaây, tröôùc ñoù laø ñaùnh giaù ruûi ro khu vöïc noâng thoân cuûa Quyõ phaùt trieån noâng nghieäp quoác teá cuûa GIZ (GIZ-IFAD) naêm 2009 [6]. Moät ruûi ro coù theå ñöôïc phaân loaïi ôû möùc ñoä cao, trung bình hay thaáp laø döïa theo khaû naêng xaûy ra cuûa ruûi ro ñoù vaø quy moâ maát maùt. Thieät haïi lôùn coù theå ñöôïc xeáp vaøo loaïi bò gaây ra ruûi ro cao co duø khaû naêng xaûy ra cuûa thieät haïi laø cao hay thaáp. Thieät haïi nhoû keát hôïp vôûi khaû naêng xaûy ra thaáp ñöôïc xeáp vaøo ruûi ro thaáp, vaø keát hôïp vôùi khaû naêng xaûy ra cao seõ ñöôïc xeáp vaøo ruûi ro trung bình. Phieân baûn moâ taû chi tieát hôn veà loaïi ñaùnh giaù naøy ñöôïc theå hieän trong Hình 3, theo ñoù cho thaáy roõ ruûi ro phuï thuoäc vaøo möùc ñoä hieåm hoïa, söï tieáp xuùc vaø tính deã bò toån thöông nhö theá naøo.Thieät haïi hay maát maùt laø moät chöùc naêng cuûa söï tieáp xuùc hieåm hoïa vaø tính deã bò toån thöông. Neáu caû hai ñeàu cao, thì möùc ñoä thieät haïi cao. Neáu moät trong hai thaáp thì caùi coøn laïi seõ cao, thieät haïi laø trung bình; vaø neáu caû hai ñeàu thaáp thì thieät haïi thaáp. Nhö ñaõ ñeà caäp, ruûi ro laø moät chöùc naêng cuûa möùc ñoä thieät haïi vaø khaû naêng xaûy ra thaûm hoïa. Ñaùnh giaù phaûi ñöôïc thöïc hieän ôû caùc ñieåm khaùc nhau theo thôøi gian. Trong Ñaùnh giaù

SË 67 . 2014

theá heä thöù nhaát, coù theå ñaõ ñuû ñeå thieát laäp ruûi ro ôû hai ñieåm theo thôøi gian, giaû ñònh ruûi ro tröôùc maét keùo daøi trong voøng 5 ñeán 10 naêm tôùi, vaø ruûi ro ôû cuoái phaïm vi ñaùnh giaù trong voøng 40 ñeán 50 naêm. Tính deã bò toån thöông thay ñoåi theo thôøi gian, maëc duø khoâng phaûi luoân xaáu ñi, do chính saùch coù theå coù nhöõng taùc ñoäng laøm giaûm nheï. Söï tieáp xuùc cuõng thay ñoåi khi thay ñoåi veà chính saùch khieán ít hay nhieàu taøi saûn, con ngöôøi hôn tieáp xuùc vôùi thaûm hoïa. Vaán ñeà vôùi loaïi ñaùnh giaù naøy ñoù laø thieáu tính ñònh löôïng. Khaùi nieäm veà “thieät haïi lôùn” ñöôïc hieåu theo nghóa roäng vaø seõ luoân ñöôïc xaùc ñònh töông ñoái vôùi tieàm naêng cuï theå vôùi moät thaûm hoïa cuï theå hôn laø döïa treân quy moâ coù theå so saùnh ñöôïc cho moïi thaûm hoïa. Do vaäy, maát muøa coù theå ñöôïc goïi laø “lôùn” neáu haàu heát caùc vuï muøa tieàm naêng ñeàu bò phaù hoaïi. Song maát maùt ñoù coù theå nheï hôn thieät haïi “nhoû” cuûa moät traän luõ khieán nhieàu ngöôøi bò thöông vaø maát maùt thu nhaäp. Khaù khoù ñeå so saùnh caùc nhoùm ruûi ro khaùc nhau tröø khi nhöõng maát maùt ñoù ñöôïc ñònh löôïng vôùi cuøng quy moâ. Song daïng ñaùnh giaù ruûi ro naøy vaãn coøn ñöôïc ñaùnh giaù cao hôn nhöõng gì Ñaùnh giaù theá heä thöù nhaát mang laïi. Ñaùnh giaù ruûi ro II: Thoâng thöôøng, vieäc ñònh löôïng thieät haïi cho caùc chæ soá löïa choïn khoâng maát quaù nhieàu coâng söùc – vaø ta neân thöïc hieän hoaït ñoäng naøy trong SGA. Phaàn döôùi ñaây minh hoïa hoaït ñoäng naøy trong tröôøng hôïp thieät haïi veà ngöôøi trong luõ luït do möa baõo gaây ra vôùi döõ lieäu giaû ñònh. • Töø phaân tích ruûi ro chuùng ta coù ñöôïc daân soá laø 1trieäu ngöôøi, thu nhaäp ñaàu ngöôøi döï kieán laø 1.000ñoâ la/naêm. • Töø phaân tích khaû naêng deã bò toån thöông, chuùng ta ña öôùc tính möùc ñoä thieät haïi veà ngöôøi haøng naêm treân toång daân soá 100.000 ngöôøi laø 0,5. • Ngoaïi suy döïa treân öôùc tính thöïc nghieäm töø caùc nguoàn khaùc, ta seõ öôùc tính giaù trò cuûa moät maïng soáng theo phöông phaùp luaän cuûa Mishan. Trong muïc ñích tranh luaän, chuùng ta giaû ñònh raèng giaù trò naøy baèng 100 laàn thu

nhaäp naêm – giaù trò xaáp xæ möùc ôû Myõ. Xin löu yù raèng giaù trò naøy ñöïa treân ñònh giaù cuûa con ngöôøi veà cuoäc soáng cuûa chính hoï, nghóa laø khaû naêng saün saøng chaáp nhaän ruûi ro ñe doïa ñeán tính maïng ñeå ñoåi laáy phaàn thöôûng töông öùng. Öôùc tính naøy khoâng döïa treân thu nhaäp seõ bò maát ñi do qua ñôøi, hoaëc döïa treân caùc phöông phaùp khaùc thöôøng ñöôïc söû duïng trong heä thoáng toøa aùn. • Döïa treân nhöõng soá lieäu treân, ruûi ro naêm seõ laø 1.000 ñoâ la x 100x0,5x1.000.000/100.000 = 500.000 ñoâ la. • AÙp duïng phaân tích töông töï cho töông lai, giaû söû laø 40 naêm, vôùi ruûi ro 2 trieäu ngöôøi, thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi laø 3.000 ñoâ la vaø khaû naêng deã bò toån thöông laø 0,6 maïng soáng treân 100.000, vaø ruûi ro öôùc tính haøng naêm laø 3.000 ñoâ la x 100 x 0,6 x 2.000.000/100.000 = 3.600.000 ñoâ la. • AÙp duïng pheùp noäi suy tuyeán tính vaø chieát khaáu, ta seõ tính ñöôïc möùc toån thaát sinh maïng ôû möùc giaù trò hieän taïi gaây ra do toaøn boä luõ luït trong töông lai. • AÙp duïng ñònh ñeà veà moái quan heä coá ñònh giöõa giaù trò cuûa caùc maïng soáng bò maát ñi vaø thieät haïi khaùc, ta seõ coù ñöôïc öôùc tính veà toång möùc ñoä toån thaát do luõ luït.Ta coù theå coù phaân tích töông töï cho toån thaát ñaát ñai do ñoä maën, xoùi moøn vaø söï daâng cao cuûa nöôùc bieån. Naêng löïc thích nghi: IPCC (2010) ñònh nghóa naêng löïc thích nghi laø khaû naêng heä thoáng coù theå ñieàu chænh theo bieán ñoåi khí haäu nhaèm giaûm bôùt caùc thieät haïi tieàm taøng, taän duïng cô hoäi, hoaëc khaéc phuïc haäu quaû vaø coi ñaây laø moät chöùc naêng trong caùc chính saùch cuûa quoác gia, cuûa caùc toå chöùc trong nöôùc vaø caùc quy ñònh, thoâng tin ruûi ro, kieán thöùc chuyeân ngaønh. Nhìn chung, naêng löïc thích nghi seõ taêng theo möùc chòu ruûi ro vaø traûi nghieäm vôùi thieân tai. Haø Lan thöôøng xuyeân chòu luõ luït töø bieån, do ñoù ñaát nöôùc naøy ñöùng ñaàu trong lónh vöïc xaây döïng ñeâ bieån vaø choáng luõ luït, coù naêng löïc thích nghi cao ñoái vôùi caùc ruûi ro do möïc nöôùc bieån taêng trong töông lai. Do thöôøng xuyeân phaûi chòu ruûi ro lôû tuyeát, Thuïy Syõ coù ñoä nhaïy cao vôùi caùc ruûi ro töông öùng vaø coù naêng löïc phoøng choáng, khaéc phuïc ruûi ro taêng. Naêng löïc thích nghi coù ôû caáp quoác gia, thaønh phoá vaø ñòa phöông. Noù phuï thuoäc vaøo khaû naêng vaø möùc ñoä saün loøng thích nghi, caùc yeáu toá naøy laïi phuï thuoäc vaøo nhaân löïc, nguoàn löïc kyõ thuaät, taøi chính vaø toå chöùc, möùc ñoä saün coù cuûa thoâng tin. Vôùi FGA vaø

ß a

möùc cao hôn, chuùng toâi gôïi yù chæ haïn cheá ñaùnh giaù ôû möùc raø soaùt caùch thöùc caùc beân phaûn öùng tröôùc ruûi ro thaûm hoïa hieän taïi, thay vì xöû lyù vôùi bieán ñoåi khí haäu. Phaûn öùng hôïp lyù tröôùc caùc thaûm hoïa hieän taïi seõ cho thaáy möùc ñoä saün loøng xöû lyù thaûm hoïa trong töông lai. Bieán ñoåi khí haäu khoâng phaûi luùc naøo cuõng caàn coù phaûn öùng nhanh. Thay vaøo ñoù, bieán ñoåi khí haäu ñoøi hoûi khaû naêng saün loøng tö duy veà phaûn öùng töông lai, vaø xaùc ñònh tröôøng hôïp naøo caàn coù phaûn öùng ngay thay vì trì hoaõn haønh ñoäng. Thöôøng thì caùc phaûn öùng coù theå trì hoaõn vaø neân ñöôïc trì hoaõn, vì vieäc trì hoaõn seõ giuùp boå sung cho thoâng tin saün coù, caûi thieän coâng ngheä phaûn öùng vaø trì hoaõn chi phí. Tuy nhieân cuõng caàn xaùc ñònh caùc tröôøng hôïp caàn coù phaûn öùng ngay thay vì chôø ñôïi. Nhìn chung, ñaây laø tröôøng hôïp khi söï thích nghi seõ khoâng laøm taêng chi phí hieän taïi maø seõ laøm taêng chi phí neáu trì hoaõn. Ví duï nhö caùc bieän phaùp giuùp toøa nhaø söû duïng naêng löôïng hieäu quaû hôn hoaëc thích nghi toát hôn vôùi bieán ñoåi khí haäu, maø neáu ta trì hoaõn, seõ khieán vieäc söûa chöõa chuùng trong töông lai seõ toán keùm hôn. Giaû söû giaù trò chieát khaáu thöïc laø 5%, neáu chi phí xöû lyù vaán ñeà hieän taïi chæ baèng 1/3 chi phí neáu ta xöû lyù 20 naêm sau, thì ta neân caân nhaéc haønh ñoäng ngay hoâm nay. Caùc Chieán löôïc vaø Giaûi phaùp thích nghi: Vieäc laäp keá hoaïch cuûa Vieät Nam hieám khi mang tính chieán löôïc. Luaät Quy hoaïch ñoâ thò (2009) khoâng ghi nhaän caùc chieán löôïc phaùt trieån thaønh phoá nhö laø moät coâng cuï laäp keá hoaïch [5]. Quy hoaïch xaây döïng toång theå (CMP) döïa treân Keá hoaïch Phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi (SEDP) vaø chuû yeáu theå hieän söï tích hôïp khoâng gian cuûa caùc döï aùn xaùc ñònh trong SDEP vaø Quyõ ñaát do Hoäi ñoàng Tænh hoaït ñoäng. Nhöng caû SEDP vaø CMP ñeàu khoâng cung caáp khung chieán löôïc cho caùc muïc tieâu phaùt trieån roäng hôn ñeå giuùp thaønh phoá naêng suaát, hieäu quaû, bình ñaúng, beàn vöõng veà moâi tröôøng hôn. Ñaùnh giaù taäp trung vaøo hoaït ñoäng thích nghi vôùi bieán ñoåi khí haäu khoâng theå giuùp nhieàu hôn caùc keá hoaïch khaùc. Tuy nhieân, keå caû FGA cuõng chæ laøm roõ ñöôïc caùc giaûi phaùp hieän coù. Caùc öu tieân tröôùc maét: Caû vieäc trì hoaõn haønh ñoäng vaø vieäc haønh ñoäng ngay ñeàu coù öu ñieåm. Ít khi caùc yeáu toá naøy ñöôïc phaân tích. Lyù do neân trì hoaõn bao goàm: • Taùc ñoäng cuûa vieäc chieát khaáu: Caùc lôïi

ích veà bieán ñoåi khí haäu ñoâi khi chöa coù ngay, do ñoù caùc lôïi ích naøy ñöôïc chieát khaáu nhieàu hôn so vôùi caùc chi phí phaùt sinh ôû hieän taïi. • Suy giaûm veà söï khoâng chaéc chaén: Chi phí coù theå phaùt sinh khi thoâng tin haïn cheá. Theo thôøi gian, phaïm vi thöïc söï cuûa caùc can thieäp caàn thieát seõ roõ raøng hôn. • Lôïi ích naêng suaát: Thay ñoåi kyõ thuaät coù theå giuùp caùc haønh ñoäng töông lai ñôõ toán keùm vaø naêng suaát hôn. Ñeøn LED ngaøy nay coù hieäu quaû raát toát veà maët giaûm tieâu thuï naêng löôïng vaø baûo trì, nhöng giaù ñeøn naøy laïi giaûm raát nhanh, vaø moïi ngöôøi thaäm chí coøn chôø ñôïi giaûi phaùp toát hôn. • Chi phí coâng suaát khoâng taûi: Coâng suaát laép ñaët baây giôø chæ ñöôïc söû duïng trong töông lai seõ taïo ra chi phí cho coâng suaát khoâng taûi. Naâng ñöôøng baây giôø ñeå laøm ñeâ trong töông lai seõ taïo ra coâng suaát boû khoâng moät thôøi gian. Neáu nhöõng haønh ñoäng naøy gaây toán chi phí, chuùng seõ taïo ra chi phí coâng suaát khoâng taûi. Lyù do neân haønh ñoäng ngay bao goàm: • Taïo döïng phaùt trieån: Coù theå maát nhieàu thaäp kyû ñeå quy hoaïch vaø thöïc hieän haï taàng. Quan troïng hôn laø, vieäc phaùt trieån ñoâ thò caàn coù thôøi gian, nhöng khi ñaõ xaây döïng roài thì khoâng theå thay ñoåi ñöôïc nöõa. Ñeå thay ñoåi loä trình phaùt trieån trong moät soá tröôøng hôïp coù theå toán ít chi phí hôn, nhöng laïi giuùp baûo veä raát toát tröôùc hieåm hoïa töông lai. Giaûi phaùp roõ raøng laø neân thuùc ñaåy taêng tröôûng höôùng tôùi caùc khu vöïc cao hôn trong tröôøng hôïp coù söï gia taêng möïc nöôùc bieån. • Xaây döïng kieán thöùc: Taïo döïng kieán thöùc coù theå maát nhieàu naêm – vaø khoâng gì maát thôøi gian hôn laø vieäc taïo thoâng tin theo thôøi gian veà khí haäu vaø caùc taùc ñoäng cuûa khí haäu. Vieät Nam vaãn coøn thieáu caùc döõ lieäu theo thôøi gian veà caùc taùc ñoäng kinh teá cuûa caùc thaûm hoïa. Caàn baét ñaàu thu thaäp töø baây giôø, vì giaù trò theo doøng thôøi gian seõ keùo daøi hôn. Nghieân cöùu veà tieâu chuaån soáng cuûa hoä gia ñình ñöôïc thöïc hieän hai naêm moät laàn seõ giuùp yeâu caàu caùc thoâng tin ñoù toát nhaát. Caàn baét ñaàu ngay moâ hình phaân tích giuùp hieåu roõ caùc ruûi ro lieân quan. Ñaø Naüng ñaõ baét ñaàu xaây döïng moâ hình luõ luït – nhöng vaãn chöa theå söû duïng moâ hình cho caùc quyeát ñònh söû duïng ñaát vaø haï taàng. • Lôïi theá kinh teá nhôø quy moâ vaø phaïm vi: Chi phí boå sung ñeå coù ñöôïc möùc an toaøn cao hôn coù theå khoâng toán keùm. Baûo oân trong quaù trình xaây döïng coù theå reû hôn

n g µ n h

nhieàu so vôùi trang bò theâm. Taêng theâm ñoä cao hoaëc löïc trong quaù trình xaây döïng thöôøng laøm taêng theâm chi phí khoâng ñaùng keå. Nguyeân taéc kyõ thuaät 0,6 coù nghóa raèng coâng suaát taêng gaáp ñoâi chæ maát theâm 60% chi phí – nhöng thöôøng thì daûi co daõn veà quy moâ seõ nhoû hôn nhieàu, vì vaäy neân haønh ñoäng ngay caû khi caùc lôïi ích coøn chöa chaéc chaén hoaëc chöa coù ngay.

Keát luaän:

Coù theå thöïc hieän khung theo ñeà xuaát trong Hình 1 trong vaøi tuaàn. Tuy nhieân, hoaït ñoäng theo sau mang tính chaát ñònh löôïng seõ vöôït quaù FGA vaø ñoøi hoûi ta phaûi hieåu roõ lyù thuyeát haøm chöùa. Vieäc löôïng hoùa caùc lôïi ích laø quan troïng vì moät lyù do ñôn giaûn. Bieán ñoåi khí haäu seõ khoâng thöïc söï ñöôïc loàng gheùp vaøo caùc quy hoaïch hieän taïi nhö SEDP, tröø khi yeáu toá naøy coù theå caïnh tranh ñöôïc vôùi caùc muïc tieâu khaùc. Khi caùc muïc tieâu khaùc coù theå löôïng hoùa, vieäc thích nghi vôùi bieán ñoåi khí haäu cuõng phaûi coù khaû naêng löôïng hoùa.

Taøi lieäu tham khaûo [1] Toùm taét ACCCRN: Keá hoaïch haønh ñoäng öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu thaønh phoá Ñaø Naüng (2011-2020) trong khuoân khoå Maïng löôùi caùc thaønh phoá ôû Chaâu AÙ coù khaû naêng choáng chòu vôùi bieán ñoåi khí haäu (ACCCRN), Ñaø Naüng, (Thaùng 8/2010) [2] CCCO, Keá hoaïch haønh ñoäng öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu vaø söï gia taêng möïc nöôùc bieån trong giai ñoaïn 2011-2015, Höôùng tôùi 2020 [3] JICA, Nghieân cöùu veà Chieán löôïc phaùt trieån lieân keát Thaønh phoá Ñaø Naüng vaø vuøng phuï caän (DaCRISS) Baùo caùo cuoái cuøng. Ñaø Naüng: Toå chöùc Hôïp taùc quoác teá Nhaät Baûn vaø UÛy ban nhaân daân thaønh phoá Ñaø Naüng (2010). [4] Quyeát ñònh 158/2008/QD-TTg veà Chöông trình muïc tieâu quoác gia nhaèm öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu. [5] Luaät Quy hoaïch ñoâ thò, 2009. [6] GTZ-IFAD, Soå tay: Coâng cuï choáng laïi söï bieán ñoåi khí haäu. Traø Vinh, Vieät Nam (Thaùng 5/2010). [7] IPCC, Caùc ñònh nghóa veà bieán ñoåi khí haäu. Trích töø trang http://www.ipcc.ch/pdf/ glossary/tar-ipccterms- en.pdf [8] Boä Taøi nguyeân vaø moâi tröôøng Trong quaù trình xaây döïng caùc kòch baûn bieán ñoåi khí haäu cho Vieät Nam [2010].

SË 67 . 2014

TIN QUOÁC TEÁ

TRUNG QUOÁC

UA Studio 7 vaø Aedas’ giaønh chieán thaéng trong cuoäc thi Thieát keá Trung taâm Thöông maïi cho khu vöïc saân bay Hoàng Kieàu

Shigeru Ban ñöôïc choïn ra töø danh saùch 238 taäp theå vaø caù nhaân ñöôïc coi laø toát nhaát ñeå thieát keá Trung taâm Di saûn theá giôùi Fuji taïi tænh Shizuoka cuûa Nhaät Baûn. Coâng trình coù toång dieän tích 4.300 meùt vuoâng. Döï kieán, kinh phí ñaàu tö laø 2,4 tæ Yeân vaø hoaøn thaønh trong naêm 2016.

ABU DHABI

Quy hoaïch toång theå ñaûo Al Maryah

Hoäi ñoàng Quy hoaïch ñoâ thò Abu Dhabi ñaõ pheâ duyeät ñoà aùn quy hoaïch toång theå ñaûo Al Maryah cuûa taäp ñoaøn Broadway Malyan thöïc hieän. Quy hoaïch toång theå vôùi caùc ñeà aùn lieân quan ñeán phaùt trieån thöông maïi, khu daân cö, khaùch saïn, khu baùn leû.

UA Studio 7 vaø Aedas’ ñaõ chieán thaéng trong cuoäc thi thieát keá khu Trung taâm thöông maïi cho khu vöïc saân bay Hoàng Kieàu taïi Thöôïng Haûi. Ñaây laø moät trong boán saân bay hoaït ñoäng vôùi coâng suaát lôùn nhaát cuûa Trung Quoác ñaïi luïc. Döï aùn coù toång dieän tích laø 18,4ha, ñöôïc chia laøm hai khu vöïc. UA Studio 7 seõ thieát keá laø khu vaên phoøng, vôùi moâ hình döïng leân laø “Moät boâng hoa taùm caùnh”. Aedas ñaûm traùch vieäc thieát keá khu vöïc mua saém, khaùch saïn, trung taâm hoäi nghò vaø moät khu daønh cho ngöôøi ñi boä. Theo nhoùm taùc giaû, thaønh coâng döï aùn laø ñeà xuaát ñöôïc vieäc söû duïng naêng löôïng hieäu quaû, keát hôïp vôùi vieäc quy hoaïch moät khoâng gian ñi boä thaân thieän. Giaønh chieán thaúng khi vöôït leân treân 7 ñoà aùn thieát keá khaùc. Döï aùn Thieát keá khu vöïc Trung taâm saân bay Hoàng Kieàu döï kieán ñöôïc hoaøn thaønh vaøo naêm 2016.

Tieáp theo quyeát ñònh pheâ duyeät quy hoaïch treân seõ laø caùc cuoäc hoïp môùi ñeå trieån khai caùc giai ñoaïn tieáp theo cuûa döï aùn. Al Maryah phaùt trieån theo ba giai ñoaïn, giai ñoaïn ñaàu tieân ñang ñöôïc tieán haønh xaây döïng. Ñaây laø giai ñoaïn bao goàm vieäc xaây döïng boán toøa thaùp vaên phoøng töø 30-36 taàng, chieám khoaûng 180 nghìn m2 khoâng gian vaên phoøng vaø khoaûng 37.000 m2 laø khu vöïc daønh cho buoân baùn leû. Broadway Malyan ñang tieán haønh moät loaït quy hoaïch chi tieát cuõng nhö tö vaán phaùt trieån beàn vöõng cho döï aùn.

ÑÖÙC

Sôû höõu 3 trong soá 10 thaønh phoá ñaùng soáng nhaát theá giôùi

Nôi coù chaát löôïng soáng toát nhaát trong baûng xeáp haïng naøy laø thuû ñoâ Vienna cuûa AÙo, tieáp ñoù thaønh phoá Zürich (Thuïy Só) ñöùng thöù hai, Auckland (New Zealand) thöù 3 vaø Vancouver thöù 5. Nôi coù chaát löôïng soáng keùm nhaát ôû chaâu AÂu laø thuû ñoâ Tbilisi cuûa Georgia.

Theo Slagin Parakatil, nhaø nghieân cöùu cuûa Mercer, caùc thaønh phoá chaâu AÂu chieám nhieàu trong baûng xeáp haïng so vôùi caùc khu vöïc khaùc laø do nôi ñaây coù heä thoáng y teá, cô sôû haï taàng vaø vui chôi giaûi trí ñaït tieâu chuaån cao hôn. Ngoaøi ra, söï oån ñònh chính trò vaø tình traïng phaïm toäi töông ñoái thaáp taïi caùc thaønh phoá chaâu AÂu cuõng taïo caûm giaùc an toaøn hôn. Thaønh phoá coù chaát löôïng soáng keùm nhaát laø thuû ñoâ Baghdad cuûa Irad, xeáp treân laø thuû ñoâ Bangui cuûa Coäng hoaø Trung Phi. Cuoäc khaûo cöùu ñöôïc tieán haønh döïa treân 39 tieâu chí khaùc nhau theo 10 haïng muïc, nhö nhaø ôû, dòch vuï coâng coäng, chaêm soùc y teá, giao thoâng vaø giaûi trí.

PHAÀN LAN

5 ñoäi loït vaøo danh saùch thieát keá laïi Khu vöïc giao thoâng Tampere

Shigeru Ban ñöôïc choïn ñeå thieát keá Trung taâm Di saûn theá giôùi nuùi Phuù Só

Trong soá 10 thaønh phoá coù chaát löôïng soáng toát nhaát treân theá giôùi, Ñöùc coù ba ñaïi dieän goàm caùc thaønh phoá Munchen, Dusseldorf vaø Frankfurt/Main.

SË 67 . 2014

Thuû ñoâ Berlin ñöùng thöù 16 trong baûng xeáp haïng, tröôùc caû thuû ñoâ traùng leä Paris (thöù 27), London (thöù 38) vaø Madrid (thöù 50).

Thaønh phoá xeáp haïng cao nhaát ôû Myõ laø San Francisco (thöù 27, baèng Paris) trong khi New York xeáp thöù 43.

NHAÄT BAÛN

Keát quaû khaûo cöùu cuûa Toå chöùc nghieân cöùu Mercer cho bieát, trong 10 thaønh phoá ñaùng soáng nhaát, Munchen xeáp ôû vò trí thöù 4, trong khi thaønh phoá beân bôø soâng Rhein Dusseldorf ñöùng ôû vò trí thöù 6 vaø Frankfurt/ Main ñöùng thöù 7.

Ñeå ñaùp öùng vôùi söï gia taêng daân soá, Tampere - thaønh phoá lôùn thöù hai cuûa Phaàn Lan ñaõ löïa choïn ñöôïc 5 nhoùm thieát keá laïi coâng trình nhaø ga xe löûa lôùn nhaát quoác gia naøy. Taàm nhìn trong vieäc thieát keá nhaø ga Tampere laø laøm cho noù trôû thaønh khu vöïc cuûa moät thaønh phoá ña chöùc naêng vaø soáng ñoäng vaøo naêm 2030. Nhöõng taäp theå vaø caù nhaân tham gia cuoäc thi phaûi ñaùp öùng ñöôïc vieäc thieát keá moät quy hoaïch toång theå ñeå phaùt trieån nôi ñaây thaønh khu vöïc trung taâm dòch vuï vaø du lòch.

4,5 ngaøy. Nhaø haùt pop-up ñöôïc thieát keá vôùi muïc ñích coù theå deã daøng thaùo rôøi vaø taùi söû duïng cho söï kieän TED trong nhieàu naêm tôùi. Khaùn, thính giaû tôùi ñaây ñeàu coù theå coù möôøi saùu caùch löïa choïn choã ngoài, töø beanbags (moät daïng gheá löôøi) ñeán choã ngoài chôø vaø gheá saân khaáu truyeàn thoáng. Taùc giaû ñöa ra nhieàu löïa choïn veà choã ngoài laø ñeå ñaûm baûo cho ngöôøi nghe coù theå taän höôûng ñöôïc aâm thanh moät caùch toát nhaát, ñeå cuøng trao ñoåi vaø chia seû kinh nghieäm. chuùng ñöôïc cung caáp cuøng vôùi nghe toái öu, vaø chia seû, kinh nghieäm. Caùc nhoùm kieán truùc sö tham gia coù danh saùch döôùi ñaây seõ nhaän ñöôïc 80.000 Euro laøm chi phí tham gia thieát keá: n Alejandro Zaera - Polo & Maider Llaguno Architectur vaø kieán truùc sö Lahdelma & Mahlamäki Oy (Vöông quoác Anh, Phaàn Lan) vaø WSP Phaàn Lan (Quy hoaïch giao thoâng Phaàn Lan). n COBE ApS vaø Coâng ty Kieán truùc Lunden Oy (Ñan Maïch, Phaàn Lan) vaø Ramboll Finland Ltd (Quy hoaïch giao thoâng, Phaàn Lan). n Thöông hieäu Kieán truùc + quy hoaïch ñoâ thò Karres en vaø Nhoùm Kieán truùc sö Benthem Crouwell (Haø Lan), Ramboll Finland Ltd (Quy hoaïch giao thoâng - Phaàn Lan ). n Caùc kieán truùc sö vaø nhaø quy hoaïch KCAP (Thuïy Só) vaø Trafix Oy (Quy hoaïch giao thoâng - Phaàn Lan ). n Caùc kieán truùc sö nhoùm Space Group vaø Buro Happold ApS (Na Uy, Ñan Maïch) vaø Trafix Oy (Quy hoaïch giao thoâng Phaàn Lan). Nhoùm thieát keá giaønh phaàn thaéng trong cuoäc thi naøy seõ ñöôïc coâng boá vaøo thaùng 10/2014.

CANADA

David Rockwell thieát keá nhaø haùt Pop-Up “Talk” cho TED2014

Trung tuaàn thaùng 3 vöøa qua, taïi Trung taâm Hoäi nghò Vancouver, David Rockwell ñaõ thieát keá moät khaùn phoøng taïm thôøi vôùi 1200 choã ngoài. Coâng trình ñöôïc xaây döïng töø 600 caùc hình khoåi baèng goã, vaø ñöôïc laép raùp chæ trong

MYÕ

Baûy nhoùm loït vaøo danh saùch thieát keá Vieän Khoa hoïc vaø Ngheä thuaät cuûa UCSC

OMA thieát keá toøa thaùp 550 caên hoä taïi San Francisco Ñaây ñöôïc coi nhö moät phaàn saùng kieán nhaèm thu huùt ngaân saùch cho Trung taâm Vaän chuyeån Transbay. Khu City cuûa San Francisco ñaõ baùn ñöôïc 72 trieäu USD, phaàn ñaát cuûa khu vöïc naøy coù lieân quan tôùi moät phaàn ñaát cuûa California ñeå xaây döïng moät toøa thaùp vôùi 550 caên hoä. OMA New York seõ thieát keá toøa thaùp cö daân naøy. Naèm treân Folsom Street, giöõa phoá First vaø Fremont. Toøa thaùp môùi seõ laø söï keát hôïp cuûa chung cö cao taàng vaø caên hoä cho thueâ, trong ñoù 27% caên hoä daønh cho nhöõng hoä coù khu nhaäp khaù, 60% laø daønh cho ngöôøi daân coù thu nhaäp trung bình trong khu vöïc.

Thuïy Só

Venice Biennale 2014: Hans Ulrich Obrist vaø Herzog & de Meuron phoái hôïp thieát keá gian tröng baøy cuûa Thuïy Só

Baûy ñoäi vôùi soá ñieåm cao nhaát ñöôïc loït vaøo danh saùch thieát keá moät phoøng nghieân cöùu, baûo taøng môùi vaø moät Trung taâm Ngheä thuaät bieå dieãn cho Tröôøng Ñaïi hoïc California, Santa Cruz (UCSC - University of California, Santa Cruz). Muïc tieâu cuûa döï aùn laø thieát keá moät khu vöïc tuyeät ñeïp höôùng ra Thaùi Bình Döông, vôùi toång kinh phí ñaàu tö laø 32 trieäu USD. Danh saùch loït vaøo voøng chung khaûo cuoäc thi thieát keá bao goàm: Aidlin Darling Design, Allied Works Architecture, Fong & Chan Architects cuøng Patkau Architects, Jensen Architects cuøng Ann Hamilton, Steven Holl Architects cuøng TannerHecht Architecture, Tod Williams Billie Tsien Architects cuøng TEF, wHY design. Ngoaøi vieäc xaây döïng baûo taøng, khu vöïc bieåu dieãn vaø khu giaûng daïy, Vieän Khoa hoïc vaø Ngheä thuaät naøy coøn coù caùc phoøng nghieân cöùu, nhieàu khoâng gian hoïc taäp vaøo giao löu. Cuøng vôùi ñoù laø phoøng hoäi thaûo vôùi söùc chöùa 120 ngöôøi vaø quaùn caøpheâ. Ñeå tôùi khu vöïc naøy, seõ coù nhöõng con ñöôøng noäi boä vaø moät caây caàu daønh rieâng cho ngöôøi ñi boä, seõ ñöôïc thieát keá nhö laø moät phaàn cuûa döï aùn toång theå. Thôøi gian döï kieán hoaøn thaønh döï aùn naøy vaãn chöa ñöôïc xaùc ñònh bôûi coøn phuï thuoäc vaøo nguoàn kinh phí ñaàu tö.

Hans Ulrich Obrist - ñoàng giaùm ñoác cuûa Serpentine Gallery - London, ñaõ ñöôïc choïn laø ngöôøi phuï traùch cho caùc gian tröng baøy cuûa Thuïy Só taïi Cuoäc trieån laõm Kieán truùc ñöôïc toå chöùc hai naêm moät laàn, vaø naêm nay laø Venice 2014. Phoûng theo yù töôûng cuûa Rem Koolhaas: “Caùc nguyeân taéc cô baûn”, Obrist taùi hieän laïi nhöõng gì ñaõ traûi qua vôùi nhöõng nhöõng kieán truùc sö ñaàu tieân anh töøng gaëp, Jacques Herzog vaø Pierre de Meuron.

“Khi ñöôïc môøi ñeå laøm caùc gian tröng baøy, toâi ñaõ nghó seõ laøm vieäc vôùi Herzog vaø de Meuron laø phuø hôïp vôùi toaøn boä yù töôûng cuûa trieån laõm naøy, ñoù laø - tìm veà quaù khöù, duøng quaù khöù nhö moät coâng cuï ñeå taïo ra töông lai” - Obrist noùi. Cuøng vôùi caùc ngheä só tham gia nhö: Tino Sehgal vaø Philippe Parreño, Coâng ty kieán truùc Nhaät Baûn Atelier Bow-Wow, Obrist vaø Herzog & de Meuron seõ thieát keá moät taùc phaåm döïa treân nhöõng yù töôûng cuûa Lucius Burckhardt vaø Cedric Price, cuøng söï keát hôïp vôùi tö duy kieán truùc ñöông ñaïi cuûa hoï.

SË 67 . 2014

HAØ NOÄI

Töø ngaøy 19/5: Môû roäng tuyeán phoá ñi boä ra khu vöïc xung quanh Laêng Baùc

Theo yù kieán thoáng nhaát taïi cuoäc hoïp veà vieäc trieån khai môû roäng tuyeán phoá ñi boä (giai ñoaïn 2) ra xung quanh khu vöïc Laêng Baùc vaø Nhaø Quoác hoäi ñoù, baét ñaàu töø ngaøy 19/5, phaïm vi tuyeán phoá ñi boä giai ñoaïn 2 seõ ñöôïc môû roäng ra ñöôøng Ñoäc Laäp, Quaûng tröôøng Baéc Sôn vaø khu Ñaøi töôûng nieäm caùc anh huøng lieät só. Ñeå giaûm uøn taéc giao thoâng, UBND TP giao Sôû GTVT ñeán ngaøy 20/3 phaûi hoaøn thieän phöông aùn toå chöùc giao thoâng khu vöïc naøy; trong thaùng 4/2014 tieán haønh sôn keû, laép ñaët bieån baùo, höôùng daãn phaân luoàng giao thoâng vaø thieát keá, thi coâng haøng raøo, vöôøn hoa caây caûnh khu vöïc baûo veä. Ñoàng thôøi taêng cöôøng tuyeân truyeàn vaän ñoäng ngöôøi daân cuõng nhö du khaùch söû duïng phöông tieän coâng coäng khi ñi ñeán khu vöïc naøy tham quan vaø vaøo laêng vieáng Chuû tòch Hoà Chí Minh. Trong tröôøng hôïp caàn thieát, nhaát laø nhöõng ngaøy leã Teát, tröôùc maét cho pheùp söû duïng taïm moät phaàn coâng vieân Baùch Thaûo ñeå troâng giöõ xe. Veà laâu daøi, khu vöïc naøy ñaõ coù quy hoaïch baõi ñoã xe ngaàm… Hieän tuyeán phoá ñi boä giai ñoaïn 1 ñang ñöôïc giôùi haïn töø ngaõ tö phoá Baø Huyeän Thanh Quan - Chuøa Moät Coät ra ñöôøng Huøng Vöông tieáp giaùp vôùi ngaõ tö Leâ Hoàng Phong - Huøng Vöông vaø moät ñoaïn phoá OÂng Ích Khieâm.

Xaây hai khu ñoâ thò taïi huyeän Ñoâng Anh Chuû tòch UBND TP Haø Noäi Nguyeãn Theá Thaûo ñaõ kyù ban haønh Quyeát ñònh soá 1316/QÑ-UBND, pheâ duyeät Nhieäm vuï Quy hoaïch chi tieát tyû leä 1/500 Khu ñoâ thò taïi xaõ Tieân Döông - huyeän Ñoâng Anh. Theo quyeát ñònh, toång dieän tích ñaát nghieân cöùu quy hoaïch Khu ñoâ thò taïi xaõ Tieân Döông khoaûng 125ha, quy moâ daân soá khoaûng 15.500 ngöôøi. Ñaây laø khu vöïc xaây döïng môùi, phaùt trieån ñoâ thò theo Quy hoaïch chung xaây döïng Thuû ñoâ Haø Noäi ñeán naêm 2030, taàm nhìn ñeán naêm 2050 vaø Quy hoaïch phaân khu ñoâ thò N7.

SË 67 . 2014

Vieäc Quy hoaïch chi tieát tyû leä 1/500 Khu ñoâ thò taïi xaõ Tieân Döông - huyeän Ñoâng Anh nhaèm xaây döïng phaùt trieån khu chöùc naêng ñoâ thò hieän ñaïi, ñoàng boä caùc coâng trình kieán truùc, caùc khu ôû, caân ñoái ñoàng boä haï taàng kyõ thuaät, haï taàng xaõ hoäi phuø hôïp vôùi nhu caàu söû duïng, dòch vuï coäng ñoàng daân cö khu vöïc. Khôùp noái vôùi khu daân cö hieän coù vaø caùc döï aùn ñang trieån khai trong khu vöïc, goùp phaàn phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa ñòa phöông vaø thaønh phoá, taïo boä maët kieán truùc ñoâ thò khang trang, hieän ñaïi. Xaùc ñònh caùc chæ tieâu cô baûn veà daân soá, haï taàng xaõ hoäi vaø haï taàng kyõ thuaät. Beân caïnh ñoù, xaùc ñònh caùc khu vöïc döï kieán phaùt trieån nhaø ôû xaõ hoäi. Xaùc ñònh cô caáu söû duïng ñaát hôïp lyù vôùi caùc chæ tieâu quy hoaïch kieán truùc cuï theå cho töøng loâ ñaát phuø hôïp vôùi Quy hoaïch phaân khu ñoâ thò N7. Ñeà xuaát giaûi phaùp toå chöùc khoâng gian kieán truùc caûnh quan mang tính ñaëc thuø vaø phuø hôïp khoâng gian trong khu vöïc, ñaùp öùng yeâu caàu cao veà moâi tröôøng caûnh quan, moâi tröôøng soáng, ñoùng goùp vaøo boä maët chung cuûa khu vöïc phaùt trieån ñoâ thò Baéc soâng Hoàng... Quy hoaïch laø cô sôû ñeå chuû ñaàu tö laäp döï aùn ñaàu tö xaây döïng theo quy ñònh vaø laøm caên cöù phaùp lyù ñeå caùc caáp chính quyeàn quaûn lyù xaây döïng theo quy hoaïch. Thôøi gian hoaøn thieän nghieân cöùu quy hoaïch chi tieát khoâng quaù 6 thaùng sau khi Nhieäm vuï quy hoaïch chi tieát ñöôïc duyeät... Ñoàng thôøi, Chuû tòch UBND TP Haø Noäi cuõng ñaõ kyù ban haønh Quyeát ñònh soá 1317/QÑ-UBND, pheâ duyeät Nhieäm vuï Quy hoaïch chi tieát tyû leä 1/500 Khu ñoâ thò Uy Noã, thò traán Ñoâng Anh, huyeän Ñoâng Anh. Toång dieän tích nghieân cöùu quy hoaïch khoaûng 81ha, quy moâ daân soá khoaûng 12.200 ngöôøi nhaèm cuï theå hoaù ñoà aùn Quy hoaïch phaân khu ñoâ thò N7, tyû leä 1/5.000 ñaõ ñöôïc UBND TP pheâ duyeät vaø Quy hoaïch chung xaây döïng Thuû ñoâ Haø Noäi ñeán naêm 2030 vaø taàm nhìn ñeán naêm 2050 ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät.

Xaây döïng ñöôøng töø ñeâ Ngoïc Thuïy ñeán khu ÑTM Thöôïng Thanh

Thuû töôùng Chính phuû ñaõ ñoàng yù cho pheùp UBND TP. Haø Noäi ñöôïc uûy quyeàn cho cô quan tröïc thuoäc cuûa mình kyù keát Hôïp ñoàng xaây döïng - chuyeån giao (BT)

döï aùn ñaàu tö xaây döïng tuyeán ñöôøng töø ñeâ Ngoïc Thuïy ñeán khu ñoâ thò môùi (ÑTM) Thöôïng Thanh, TP Haø Noäi.

Tuyeán ñöôøng naøy daøi khoaûng 3,8km, ñi qua ñòa phaän caùc phöôøng Ngoïc Thuïy, Ñöùc Giang vaø Thöôïng Thanh, quaän Long Bieân. Ñieåm ñaàu tuyeán giao vôùi ñöôøng treân ñeâ Taû Hoàng, ñoaïn qua phöôøng Ngoïc Thuïy; ñieåm cuoái tuyeán giao vôùi tuyeán ñöôøng khu vöïc roäng 30m trong khu ñoâ thò môùi Thöôïng Thanh (nuùt xoay, ñaûo troøn trung taâm). Quy moâ maët caét ngang cuûa tuyeán ñöôøng ñöôïc chia laøm 3 ñoaïn, trong ñoù, ñoaïn töø ñieåm giao vôùi ñeâ Ngoïc Thuïy ñeán ñieåm giao vôùi tuyeán ñöôøng 5 keùo daøi coù chieàu roäng maët caét ngang 40m. Ñoaïn töø ñieåm giao vôùi tuyeán ñöôøng 5 keùo daøi ñeán ñieåm giao vôùi tuyeán ñöôøng quy hoaïch trong khu ñoâ thò môùi Thöôïng Thanh coù chieàu roäng maët caét ngang ñieån hình roäng 38m. Ñoaïn töø tuyeán ñöôøng quy hoaïch B=40m ñeán ñieåm giao vôùi nuùt xoay ñaûo troøn trong khu ñoâ thò môùi Thöôïng Thanh coù chieàu roäng maët caét ngang ñieån hình roäng 30m.

Nhaät Baûn seõ xaây döïng thaønh phoá xanh taïi Haø Noäi

Taïi buoåi laøm vieäc vaøo thöôïng tuaàn thaùng 3/2014 giöõa Phoù Chuû tòch UBND TP Haø Noäi Nguyeãn Vaên Khoâi vaø oâng Kabashima Toru – Phoù Cuïc tröôûng Cuïc Ñoâ thò, Boä Ñaát ñai, haï taàng, giao thoâng vaø du lòch Nhaät Baûn (MLIT), hai beân baøn thaûo trieån khai döï aùn Eco city (thaønh phoá Xanh), thaân thieän moâi tröôøng ñaõ ñöôïc Chính phuû hai nöôùc kyù bieân baûn ghi nhôù töø thaùng 10/2013. Trong ñoù, khu vöïc phía Baéc Thuû ñoâ thuoäc phaïm vi döï aùn ñöôïc caùc ñoái taùc

Nhaät Baûn quan taâm. Treân cô sôû nhöõng keát quaû ñaõ khaûo saùt, phía Nhaät Baûn mong muoán ñöôïc TP tieáp tuïc hoã trôï, cung caáp thoâng tin ñeå döï aùn sôùm trieån khai. Phoù Chuû tòch UBND TP Haø Noäi Nguyeãn Vaên Khoâi cho bieát, sau khi Thuû ñoâ Haø Noäi môû roäng ñòa giôùi haønh chính vaø ñöôïc Thuû töôùng pheâ duyeät quy hoaïch chung xaây döïng Thuû ñoâ ñeán naêm 2030, taàm nhìn ñeán naêm 2050, ñeán nay TP ñang xaây döïng caùc quy hoaïch phaân khu vaø quy hoaïch chuyeân ngaønh. Phoù Chuû tòch UBND TP Haø Noäi khaúng ñònh, thôøi gian qua, Haø Noäi ñaõ nhaän ñöôïc nguoàn ñaàu tö lôùn töø phía Nhaät Baûn, ñaëc bieät laø nguoàn voán ODA, chieám tæ troïng haøng ñaàu vaøo Thuû ñoâ trong lónh vöïc haï taàng, giao thoâng ñoâ thò, ñaït hieäu quaû thöïc hieän caùc muïc tieâu phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi; tin töôûng vôùi kinh nghieäm töø nhöõng thaønh quaû ñaàu tö ñaït ñöôïc, caùc chuyeân gia Nhaät Baûn seõ thöïc hieän toát muïc tieâu cuûa döï aùn treân. Phoù Chuû tòch UBND TP Haø Noäi Nguyeãn Vaên Khoâi ñeà nghò trong thaùng 3/2014, Thaønh phoá vaø Boä Xaây döïng seõ chuû trì cuoäc hoïp ñeå nghe keá hoaïch trieån khai phía Nhaät Baûn vaø ñi ñeán thoáng nhaát, phaán ñaáu hoaøn thaønh xaùc ñònh ñòa ñieåm trong thaùng 5/2014.

Xaây caàu vöôït nuùt giao Chuøa Boäc - Phaïm Ngoïc Thaïch

Tuøng vaø ñöôøng Ñoâng Taùc, keát hôïp vôùi toå chöùc giao thoâng baûng ñeøn tín hieäu nhaèm giaûi quyeát tình traïng uøn taéc giao thoâng, taêng cöôøng naêng löïc giao thoâng treân caùc tuyeán ñöôøng qua nuùt giao. Caàu vöôït naøy ñöôïc xaây döïng coù keát caáu baèng theùp laép gheùp, caàu vöôït tröïc thoâng theo höôùng Chuøa Boäc - Phaïm Ngoïc Thaïch cho 2 laøn xe hoãn hôïp (oâ toâ vaø moâ toâ), chieàu daøi caàu tính ñeán ñuoâi moá 227m, chieàu roäng caàu 9m. Keát caáu nhòp daàm hoäp theùp lieân hôïp baûn beâ-toâng coát theùp. Keát caáu phaàn döôùi moá caàu beâ toâng coát theùp, truï caàu baèng theùp ñaët treân moùng coïc khoan nhoài beâ toâng coát theùp. Xaây döïng töôøng chaén, döôøng daán hai ñaàu caàu, chieáu saùng, toå chöùc giao thoâng vaø moät soá coâng trình phuï trôï khaùc. Döï aùn söû duïng 4.130m2 ñaát, theo phöông aùn xaây döïng, tim caàu vöôït baùm theo tim tuyeán ñöôøng Chuøa Boäc - Phaïm Ngoïc Thaïch. Phaàn caàu xaây döïng caàu daàm hoäp theùp lieân hôïp baûn beâ toâng coát theùp, taûi troïng thieát keá hoaït taûi 3T, tónh khoâng thoâng xe döôùi caàu 4,75m. Phaàn treân caàu coù keát caáu goàm 8 nhòp daàm hoäp theùp. Moùng moá, truï caàu duøng moùng coïc khoan nhoài beâ toâng coát theùp ñöôøng kính 2m, chieàu daøi döï kieán 45m. Hai ñaàu caàu xaây döïng töôøng chaén, neàn ñöôøng, maët ñöôøng keát caáu beâ toâng nhöïa vaø caùc coâng trình phuï trôï khaùc.

Pheâ duyeät quy hoaïch söû duïng ñaát huyeän Thanh Oai

Döï aùn xaây döïng caàu vöôït nuùt giao ñöôøng Chuøa Boäc - Phaïm Ngoïc Thaïch do Sôû GT-VT laøm chuû ñaàu tö ñaõ ñöôïc UBND thaønh phoá Haø Noäi pheâ duyeät, vôùi khaùi toaùn toång möùc ñaàu tö döï aùn laø hôn 156 tyû ñoàng, trong ñoù phaàn chi phí xaây döïng laø 122,25 tyû ñoàng töø nguoàn ngaân saùch thaønh phoá. Vieäc Haø Noäi xaây döïng theâm caàu vöôït taïi nuùt giao giöõa tuyeán ñöôøng Chuøa Boäc Phaïm Ngoïc Thaïch vôùi ñöôøng Toân Thaát

cö noâng thoân 19,67% (2.436ha), coøn laïi 0,42% laø quyõ ñaát chöa söû duïng. Trong 5 naêm ñaàu kyø, huyeän Thanh Oai söû duïng ñaát theo keá hoaïch ñaát noâng nghieäp giaûm, ñaát phi noâng nghieäp taêng, tuy nhieân tyû leä taêng, giaûm khoâng ñaùng keå. UBND TP giao huyeän Thanh Oai toå chöùc coâng boá, coâng khai quy hoaïch, keá hoaïch söû duïng ñaát theo quy ñònh. Ñoàng thôøi thöïc hieän thu hoài ñaát, giao ñaát, cho thueâ ñaát, chuyeån ñoåi muïc ñích söû duïng ñaát theo ñuùng quy hoaïch, keá hoaïch ñaõ ñöôïc duyeät.

Hoaøn thieän caùc phaân khu chöùc naêng cuûa Khu CNTT Caàu Giaáy

Haø Noäi seõ trieån khai caùc döï aùn caûi taïo naâng caáp haï taàng vaø hoaøn thieän caùc phaân khu chöùc naêng cuûa Khu CNTT Caàu Giaáy. Ñaây laø keá hoaïch veà vieäc trieån khai hoaït ñoäng Khu coâng ngheä thoâng tin taäp trung Caàu Giaáy naêm 2014 vöøa ñöôïc UBND TP ban haønh. TP seõ trieån khai ñoàng boä caùc döï aùn xaây döïng coång chaøo cuûa Khu CNTT Caàu Giaáy vaø döï aùn “Haï ngaàm caùc ñöôøng daây, caùp ñi noåi, xaây döïng heä thoáng tuy-nen kyõ thuaät vaø caûi taïo haï taàng Khu CNTT Caàu Giaáy”.

Quyeát ñònh quy hoaïch söû duïng ñaát ñeán naêm 2020, keá hoaïch söû duïng ñaát 5 naêm ñaàu kyø (2011-2015) cuûa huyeän Thanh Oai vöøa ñöôïc UBND TP Haø Noäi pheâ duyeät.

Trieån khai thöïc hieän chænh trang hai beân tuyeán phoá Duy Taân trôû thaønh tuyeán phoá vaên minh ñoâ thò; coáng hoùa heä thoáng möông thoaùt nöôùc qua Khu ñeå laøm baõi ñoã xe tónh, taïo caûnh quan khoâng gian ñeïp, vaên minh hieän ñaïi. Ñoàng thôøi, xaây döïng phöông aùn phuû soùng wifi cho caùc toøa nhaø trong Khu CNTT taäp trung vaø öùng duïng CNTT trong coâng taùc quaûn lyù hoaït ñoäng cuûa Khu.

Theo quy hoaïch, ñeán naêm 2020, ñaát noâng nghieäp chieám 66,83% (8.277ha); ñaát phi noâng nghieäp chieám 32,75% (4.056ha); ñaát ñoâ thò 3,49% (432ha); ñaát khu daân

Veà hoaøn thieän moâ hình quaûn lyù Khu CNTT Caàu Giaáy, seõ kieän toaøn toå chöùc boä maùy cuûa Ban quaûn lyù Cuïm tieåu thuû coâng nghieäp vaø coâng nghieäp nhoû Caàu Giaáy

SË 67 . 2014

thaønh Ban Quaûn lyù Khu CNTT Caàu Giaáy. Hoaøn thieän, boå sung chöùc naêng, nhieäm vuï vaø nhaân löïc ñeå phuø hôïp vôùi moâ hình cuûa Ban quaûn lyù Khu CNTT taäp trung vaø ñaùp öùng caùc yeâu caàu quaûn lyù Khu CNTT taäp trung. Song song vôùi ñoù, seõ xaây döïng quy cheá quaûn lyù hoaït ñoäng Khu CNTT Caàu Giaáy vaø trieån khai vieäc thöïc hieän cheá ñoä baùo caùo hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp CNTT trong Khu.

tieâu cuûa döï aùn laø thieát laäp quy hoaïch chi tieát cho khu vöïc hai beân bôø soâng Höông phuø hôïp vôùi caùc chöùc naêng, nhaèm xem xeùt tính baûo toàn hôn laø phaùt trieån moâi tröôøng sinh thaùi thaân thieän khu vöïc, thuùc ñaåy kinh teá TP phaùt trieån. Döï aùn cuõng seõ naâng cao naêng löïc nguoàn nhaân löïc trong lónh vöïc quy hoaïch phaùt trieån ñoâ thò, du lòch, vaên hoùa vaø lòch söû cuûa phía Vieät Nam thoâng qua vieäc chia seû kinh nghieäm, kieán thöùc töø Haøn Quoác. Phía KOICA seõ cöû caùc chuyeân gia Haøn Quoác ñeán Vieät Nam, cung caáp thieát bò, ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc…

HUEÁ

Haøn Quoác giuùp laäp Quy hoaïch chi tieát hai beân bôø soâng Höông

Theo ñoù, KOICA seõ hoã trôï thöïc hieän döï aùn “Quy hoaïch chi tieát hai beân bôø soâng Höông” cho TP Hueá töø nguoàn voán ODA vieän trôï khoâng hoaøn laïi cuûa Chính phuû Haøn Quoác vôùi toång kinh phí 6 trieäu USD. Muïc

SË 67 . 2014

TP.HCM

Ñaåy nhanh xaây döïng khu trung taâm haønh chính

Trieån khai 3 döï aùn taùi ñònh cö ôû phía Nam

UBND TPHCM vöøa chæ ñaïo caùc sôû ngaønh chöùc naêng vaø UBND quaän 1 khaån tröông tieán haønh söûa chöõa khoái nhaø A 255 Traàn Höng Ñaïo, quaän 1 ñeå boá trí laøm truï sôû cho caùc cô quan ñöôïc di dôøi ñeå xaây döïng Khu trung taâm haønh chính TPHCM. Naêm 2014, Ñaø Naüng trieån khai ba döï aùn taùi ñònh cö ôû phía Nam thaønh phoá. Theo ñoù, khu taùi ñònh cö soá 1 taïi xaõ Hoøa Chaâu, huyeän Hoøa Vang coù dieän tích 4,35ha, khu taùi ñònh cö lieân xaõ Hoøa Phong - Hoøa Phuù (huyeän Hoøa Vang) coù dieän tích 7,03ha vaø khu taùi ñònh cö phía Baéc ñöôøng vaønh ñai phía Nam coù dieän tích 4,47ha taïi phöôøng Hoøa Quyù, quaän Nguõ Haønh Sôn. Caû ba döï aùn ñang laäp thuû tuïc hoà sô môøi thaàu vaø trieån khai thi coâng hoaøn thieän trong thôøi gian 15 thaùng.

UBND tænh Thöøa Thieân - Hueá vaø Cô quan Hôïp taùc quoác teá Haøn Quoác (KOICA) taïi Vieät Nam ñaõ toå chöùc kyù keát bieân baûn thaûo luaän döï aùn “Quy hoaïch chi tieát hai beân bôø soâng Höông”.

Beân caïnh ñoù hôn 300 caên nhaø cho hoä ngheøo ñöôïc hoã trôï, xaây môùi trong naêm 2014 ñang ñöôïc caùc ngaønh, caùc caáp vaø töøng ñòa phöông trieån khai khaån tröông.

ÑAØ NAÜNG

Ngaøy 28/8/2013, Boä tröôûng Boä Thoâng tin vaø Truyeàn thoâng ñaõ quyeát ñònh coâng nhaän cuïm Tieåu thuû coâng nghieäp nhoû Caàu Giaáy thaønh Khu coâng ngheä thoâng tin taäp trung Caàu Giaáy - Haø Noäi, vôùi dieän tích 8,5ha. Ñaây laø khu CNTT taäp trung ñaàu tieân taïi Haø Noäi vaø thöù 3 taïi Vieät Nam. Hieän khu naøy ñaõ coù 306 doanh nghieäp ñi vaøo hoaït ñoäng vôùi 11.336 lao ñoäng; trong ñoù, coù 27,8% soá doanh nghieäp haøng ñaàu chuyeân hoaït ñoäng veà coâng ngheä thoâng tin nhö FPT, CMC, Viettel, Elcom…, ñoùng goùp moät phaàn cho ngaân saùch Thuû ñoâ.

saùch coù nhaø xuoáng caáp, doät naùt, khoù khaên trong cuoäc soáng sinh hoaït.

Nhieäm vuï troïng taâm trong coâng taùc an sinh xaõ hoäi naêm 2014 ñöôïc thaønh phoá Ñaø Naüng ñaët ra laø phaán ñaáu xoùa heát 900 ngoâi nhaø xuoáng caáp cho gia ñình chính saùch vaø xoùa khoaûng 300 nhaø doät naùt, hö hoûng naëng cuûa gia ñình ngheøo. 10 naêm trôû laïi ñaây, coâng taùc an sinh xaõ hoäi, ñaëc bieät laø xoùa ngheøo vaø xoùa nhaø taïm luoân ñöôïc caùc caáp cuûa Ñaø Naüng quan taâm thöïc hieän. Trong naêm 2013, toaøn thaønh phoá coù 7.714 hoä vöôn leân thoaùt ngheøo. Tuy nhieân, qua raø soaùt cuûa ngaønh chöùc naêng thì Ñaø Naüng coøn 900 gia ñình chính

Ñoàng thôøi, Sôû Quy hoaïch - Kieán truùc ñöôïc giao ñeà xuaát noäi dung thieát keá, ñaàu tö xaây döïng Hoäi tröôøng cuûa HÑND - UBND TP nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu hoaït ñoäng, ñeå baùo caùo Thöôøng tröïc Thaønh uûy. Vöøa qua, UBND TP cuõng ñaõ quyeát ñònh pheâ duyeät keá hoaïch toå chöùc thi tuyeån phöông aùn thieát keá quy hoaïch toång theå maët baèng vaø thieát keá kieán truùc caùc coâng trình Trung taâm haønh chính TP. Trung taâm haønh chính TP seõ ñöôïc xaây döïng treân oâ phoá giôùi haïn bôûi caùc truïc ñöôøng Leâ Thaùnh Toân, Pasteur, Lyù Töï Troïng, Ñoàng Khôûi, quaän 1. Danh saùch caùc ñôn vò döï kieán tham döï thi do Trung taâm Nghieân cöùu Kieán truùc (thuoäc Sôû Quy hoaïch - Kieán truùc) ñeà xuaát, thaåm ñònh ñuû ñieàu kieän naêng löïc. Hoäi ñoàng ñaùnh giaù phöông aùn döï thi ñöôïc thaønh laäp theo Quy cheá thi tuyeån phöông aùn kieán truùc, trình UBND TP thoâng qua vaø Sôû Quy hoaïch - Kieán truùc ra quyeát ñònh thaønh laäp. Veà cô caáu giaûi thöôûng, giaûi nhaát (trò giaù 300 trieäu ñoàng), ñöôïc ñaûm baûo quyeàn taùc giaû, ñoàng thôøi öu tieân kyù keát hôïp ñoàng thöïc hieän caùc böôùc thieát keá tieáp theo; giaûi nhì (trò giaù

150 trieäu ñoàng); giaûi ba (trò giaù 100 trieäu ñoàng) vaø moät giaûi khuyeán khích (trò giaù 50 trieäu ñoàng).

Quy hoaïch laïi heä thoáng beán xe

Vaên phoøng UBND TP cho bieát, UBND TPHCM vöøa coù vaên baûn kieán nghò Boä GTVT ñieàu chænh quy hoaïch vò trí Beán xe Mieàn Taây môùi veà vò trí taïi Khu E Phuù Myõ Höng, xaõ An Phuù Taây, huyeän Bình Chaùnh (thay vì xaõ Taân Kieân, Bình Chaùnh) vôùi quy moâ 20ha, thuoäc khu ñaát cuûa khu ñoâ thò môùi Nam Saøi Goøn. Theo ñoù, khu E seõ laø trung taâm löu thoâng haøng hoùa, laøm baõi ñoã xe noái keát vôùi caùc tuyeán xe buyùt coâng coäng, Quoác loä 1, ñöôøng cao toác TP HCM - Trung Löông vaø ñaïi loä Nguyeãn Vaên Linh hieän höõu. UBND TP cuõng kieán nghò Boä GTVT ñieàu chænh quy hoaïch môû roäng Beán xe An Söông (thuoäc huyeän Hoùc Moân) töø 1,6ha leân 4,8ha vaø ñoåi teân ñòa danh cuûa Beán xe Taân Bình (Beán xe Taây Ninh cuõ) laø quaän Taân Phuù thaønh Beán xe Taân Phuù, coù quy moâ khoaûng 0,5ha. Chuû tröông ñöa toaøn boä caùc beán xe ra ngoaïi thaønh cuûa TP nhaèm ñaùp öùng nhu caàu ñi laïi cuûa haønh khaùch vaø vaän chuyeån haøng hoùa raát cao. Ñöôïc bieát, beán xe mieàn Ñoâng môùi cuõng ñöôïc quy hoaïch taïi phöôøng Long Bình, quaän 9 vaø phöôøng Bình Thaéng, thò xaõ Dó An, tænh Bình Döông vôùi dieän tích khoaûng 160.200m2. Cuøng vôùi vieäc quy hoaïch, di dôøi caùc beán xe lôùn trong noäi thaønh, Sôû GTVT ñang hoaøn chænh Ñeà aùn quy hoaïch phaùt trieån vaän taûi haønh khaùch coâng coäng TP HCM ñeán naêm 2025 laø moät trong caùc ñeà aùn thuoäc Chöông trình giaûm uøn taéc giao thoâng giai ñoaïn 2011-2015 vôùi muïc tieâu taäp trung ñaàu tö xaây döïng, hoaøn chænh heä thoáng giao thoâng treân ñòa baøn TP, hình thaønh maïng löôùi giao thoâng ñoàng boä; phaùt trieån nhanh caùc loaïi hình vaän taûi haønh khaùch coâng coäng (keå caû phöông tieän ñi laïi baèng xe ñaïp theo chæ ñaïo cuûa Thuû töôùng Chính phuû) gaén vôùi vaán ñeà bieán ñoåi khí haäu, nöôùc bieån daâng.

ÑOÀNG NAI

4.100 tyû ñoàng xaây 2 khu taùi ñònh cö cho döï aùn saân bay Long Thaønh UBND tænh Ñoàng Nai ñaõ xaây döïng ñeà

aùn boá trí taùi ñònh cö cho döï aùn saân bay Long Thaønh. Vieäc boá trí taùi ñònh cö naøy giaûi quyeát vieäc oån ñònh nôi aên choán ôû cho nhöõng hoä thuoäc dieän phaûi di dôøi trong döï aùn Caûng haøng khoâng quoác Teá Long Thaønh. Theo ñoù, seõ coù 5.381 hoä daân vôùi hôn 17.000 ngöôøi bò aûnh höôûng bôûi thu hoài ñaát, trong ñoù giaûi toûa traéng laø 3.321 hoä. Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy, UBND tænh ñaõ pheâ duyeät 2 döï aùn phuïc vuï taùi ñònh cö goàm: Khu taùi ñònh cö Loäc An - Bình Sôn vaø khu taùi ñònh cö Bình Sôn taïi 2 xaõ Loäc An vaø Bình Sôn (huyeän Long Thaønh), moãi khu coù dieän tích hôn 282ha, toång kinh phí xaây döïng khoaûng 4.100 tyû ñoàng. Theo quy hoaïch, 2 döï aùn naøy seõ ñaùp öùng nhu caàu nhaø ôû cho khoaûng 54.000 ngöôøi.

Veà ñònh höôùng phaùt trieån thaønh phoá ñeán naêm 2025, ñoâ thò Buoân Ma Thuoät ñöôïc ñieàu chænh quy hoaïch döïa treân caáu truùc ñoâ thò hieän höõu ñaõ ñöôïc ñònh höôùng trong quy hoaïch chung ñöôïc duyeät. Ñieàu chænh ñoâ thò chuû yeáu phaùt trieån doïc theo höôùng Ñoâng Baéc vaø Taây Nam. Caáu truùc ñoâ thò goàm 2 vuøng: Vuøng phaùt trieån ñoâ thò vaø vuøng vaønh ñai xanh. Trong ñoù, vuøng phaùt trieån ñoâ thò coù toång dieän tích 10.897ha; vuøng vaønh ñai xanh, bao quanh thaønh phoá 26,821ha. Khu vöïc ñoâ thò hieän höõu bao goàm: Khu vöïc ñoâ thò loõi (khu vöïc thuoäc caùc phöôøng: Taân An, Taân Lôïi, Thaéng Lôïi, Thaønh Coâng) vaø khu vöïc caùc ñoâ thò hieän höõu khaùc (thuoäc caùc phöôøng: Töï An, Ea Tam, Thaønh Nhaát vaø Khaùnh Xuaân).

Vaán ñeà giaûi quyeát vieäc laøm, toå chöùc laïi cuoäc soáng ngöôøi daân khu vöïc bò giaûi toûa coù yù nghóa ñaëc bieät quan troïng vì trong soá hôn 17.000 ngöôøi phaûi di dôøi coù hôn 86% ngöôøi trong ñoä tuoåi lao ñoäng. UBND tænh Ñoàng Nai xaùc ñònh seõ ñaøo taïo ngheà cho soá lao ñoäng naøy ñeå boá trí vaøo caùc khu coâng nghieäp Loäc An - Bình Sôn, cuïm coâng nghieäp Bình Sôn vaø khu coâng nghieäp Long Ñöùc (huyeän Long Thaønh). Trong naêm 2014, tænh Ñoàng Nai ñeà nghò Quoác hoäi xem xeùt, chaáp thuaän chuû tröông ñaàu tö ñeå laøm cô sôû trieån khai caùc böôùc tieáp theo, ñaûm baûo ñöa döï aùn vaøo khai thaùc ñuùng tieán ñoä ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät. Kieán nghò boá trí voán boài thöôøng, hoã trôï vaø xaây döïng tröôùc khu taùi ñònh cö thuoäc döï aùn naøy theo ñuùng keá hoaïch ñaõ ñöôïc duyeät. Tröôùc maét, caàn 470 tyû ñoàng trong naêm 2014 ñeå hoaøn thaønh vieäc laäp hoà sô, thuû tuïc.

BUOÂN MA THUOÄT

Xaây döïng Buoân Ma Thuoät trôû thaønh trung taâm vuøng Taây Nguyeân

Thuû töôùng Chính phuû vöøa pheâ duyeät Ñieàu chænh Quy hoaïch chung thaønh phoá Buoân Ma Thuoät, tænh Ñaék Laék ñeán naêm 2025 bao goàm 13 phöôøng vaø 8 xaõ vôùi toång dieän tích 37.718ha. Döï baùo quy moâ daân soá ñeán naêm 2015 khoaûng 420.000 ngöôøi.

Vôùi khu vöïc naøy, caùc giaûi phaùp quy hoaïch laø caûi taïo chænh trang, haïn cheá phaùt trieån môùi, haïn cheá vieäc chuyeån ñoåi chöùc naêng ñaát. Naâng caáp caùc coâng trình coâng coäng. Caûi taïo caùc khu ôû vaø heä thoáng coâng trình haï taàng xaõ hoäi ñoâ thò ñaït chuaån ñoâ thò loaïi I; naâng caáp vaø caûi taïo moâi tröôøng caùc khu phoá cuõ; ñaàu tö hoaøn thieän heä thoáng haï taàng kyõ thuaät ñoâ thò trong ñoù öu tieân phaùt trieån heä thoáng thoaùt nöôùc vaø thu gom chaát thaûi raén. Toång dieän tích ñaát xaây döïng ñoâ thò trong caùc khu hieän höõu khoaûng 5.727ha vôùi daân soá khoáng cheá ôû möùc khoaûng (68.000-70.000) ngöôøi. Maät ñoä xaây döïng trung bình khoaûng 35-45%. Ngoaøi vieäc caûi taïo, chænh trang khu vöïc ñoâ thò cuõ, phaùt trieån caùc khu ñoâ thò môùi vaø trung taâm du lòch ven hoà Ea Kao, Buoân Ma Thuoät coøn chuù troïng hình thaønh vuøng chuyeân canh caây coâng nghieäp vaø caùc khu röøng taùi taïo bao quanh thaønh phoá vôùi dieän tích khoaûng treân 20.000ha

SË 67 . 2014

Ñaø NAÜNG - PHAÙT TRIEÅN ÑOÂ ÑOÂ THÒ BOÁ N PHÖÔNG

Ñaø Naüng

Phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng laø con ñöôøng taát yeáu

Ñoù laø khaúng ñònh cuûa ñoàng chí Vaên Höõu Chieán – Chuû tòch UBND thaønh phoá Ñaø Naüng vôùi Taïp chí Quy hoaïch xaây döïng nhaân dòp thaønh phoá vöøa ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät Ñoà aùn Ñieàu chænh Quy hoaïch chung thaønh phoá Ñaø Naüng ñeán naêm 2030 vaø taàm nhìn ñeán naêm 2050. Da Nang: “Developing sustainable city is indispensable” That is the affirmation of Mr. Van Huu Chien - Chairman of Da Nang People’s Committee at the discussion with Construction Planning Journal on the occasion of the approval forThe Modification of urban master plan for Da Nang city to 2030 and vision to 2050 from the Prime Minister. Thöa OÂng, thaønh phoá Ñaø Naüng luoân laø moät ñoâ thò phaùt trieån naêng ñoäng. Vaäy, OÂng coù theå cho bieát tieán trình môû roäng giao löu, hoäi nhaäp gaàn ñaây ñaõ mang laïi nhöõng cô hoäi vaø kinh nghieäm gì ñeå thaønh phoá phaùt trieån beàn vöõng?

Da Nang has always been an actively developing city. What are the opportunities and experiences brought from the recent integration to develop the city sustainably?

Ngaøy 15/7/2003, Thuû töôùng Chính phuû ñaõ kyù Quyeát ñònh soá: 145/2003/QÑ-TTg coâng nhaän thaønh phoá Ñaø Naüng laø ñoâ thò loaïi I caáp quoác gia. Ngaøy 16/10/2003, Boä Chính trò ban haønh Nghò quyeát soá 33-NQ/TW veà: “Xaây döïng vaø phaùt trieån thaønh phoá Ñaø Naüng trong thôøi kyø coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc”.

On the 15th, July, 2003, the Prime Minister signed the Decision No. 145/2003/QD-TTg recognizing Danang city as a class-I urban center. On the 16th, October, 2003, the Politburo released the Resolution No 33-NQ/ TW “On the construction and development of Da Nang in the period of industrialization and modernization of the country”.

Thaønh coâng lôùn nhaát cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng ñaõ ñaït ñöôïc trong thôøi gian qua laø chænh trang ñoâ thò, thu huùt ñaàu tö, phaùt trieån du lòch dòch vuï. Ñaây laø nhöõng minh chöùng sinh ñoäng cho söï phaùt trieån vöôït baäc vaø ñuùng höôùng. Caùc chöông trình “thaønh phoá naêm khoâng”, “thaønh phoá ba coù”..., laø nhöõng chuû tröông ñaày saùng taïo, ñöôïc chính quyeàn vaø nhaân daân thaønh phoá Ñaø Naüng quyeát taâm thöïc hieän, taát caû vì moät muïc tieâu: Xaây döïng Ñaø Naüng thöïc söï trôû thaønh “Thaønh phoá moâi tröôøng”, “Thaønh phoá ñaùng soáng”, Thaønh phoá beàn vöõng veà moâi

The most significant success of Da Nang recently was the urban upgrading, investment attraction, and service tourism development. This is the vivid evidence for the significant development in the right direction. The programs of “the city of 5 no’s,” and “the city of 3 yes’s are innovative policies which the administration and people in Da Nang determine to implement all for one aim: to develop Danang to be an “Eco-friendly City”, “Worth-living City” and ASEAN Environmentally Sustainable City 2011. People in Danang are proud of

THÒ BEÀN VÖÕNG VÌ CON NGÖÔØI tröôøng ASEAN naêm 2011. Ngöôøi daân Ñaø Naüng töï haøo vôùi nhieàu söï kieän quoác gia vaø quoác teá ñöôïc toå chöùc taïi thaønh phoá nhö: Leã hoäi phaùo hoa beân doøng Soâng Haøn, Ñaïi hoäi Theå duïc theå thao toaøn quoác, Hoäi nghò quoác teá veà cô sôû haï taàng thoâng tin toaøn caàu, Hoäi nghò quoác teá veà phoøng traùnh ñuoái nöôùc, Ñaïi hoäi Kieán truùc sö Chaâu AÙ. Naêm 2014, Caàu Roàng ñöôïc trao giaûi Kim cöông cuûa Hieäp hoäi caùc Coâng ty Kyõ thuaät New York (ACEC New York, Myõ), ñöùng ñaàu xeáp haïng Chæ soá caïnh tranh caáp tænh (PCI) naêm 2013 vaø Thaønh phoá beàn vöõng veà moâi tröôøng ASEAN. Ñaây laø vinh döï cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng ñaït ñöôïc trong coâng cuoäc xaây döïng vaø phaùt trieån beàn vöõng moâi tröôøng. Giaûi thöôûng naøy cuõng theå hieän thaønh quaû böôùc ñaàu trong quaù trình xaây döïng thaønh coâng Thaønh phoá Moâi tröôøng vaøo naêm 2020.

many national and international events organized in the city such as the international fireworks festival by the bank of Han River, national sports and gymnastics festival, international conference on global information infrastructure, international conference on drowning prevention, the Asian Architects Congress. The American Council of Engineering Companies of New York recently announced that central Da Nang’s Dragon (Rong) Bridge has won the Diamond Award in the 2014. Moreover the central city of Danang returned to the top of the Vietnam Provincial Competitiveness Index 2013 (PCI 2013) and won the “ASEAN Environmentally Sustainable City” Award. This award shows the initial results in the successful progress of building Environmental City by 2020.

Trong 10 naêm qua vaø trong nhöõng giai ñoaïn phaùt trieån tieáp theo, phaùt trieån beàn vöõng vöøa laø muïc tieâu vöøa laø con ñöôøng taát yeáu trong xaây döïng vaø phaùt trieån ñoâ thò Ñaø Naüng. Kinh teá ñaõ coù söï taêng tröôûng lieân tuïc vaø oån ñònh trong nhieàu naêm, chaát löôïng cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân khoâng ngöøng ñöôïc naâng cao. Moïi keá hoaïch vaø chöông trình cuûa thaønh phoá luoân luoân song haønh: kinh teá - vaên hoùa - xaõ hoäi - moâi tröôøng höôùng ñeán muïc tieâu Phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng vì con ngöôøi.

Over the past 10 years and in the following period, sustainable development is not only the target but also the indispensable way in urban area upgrading and construction of Danang. Economy has grown continuously and stably in many years. People’s living standards are improved, and all programs of the city are combined with economy – culture – society – environment leading to the “Sustainable urban development initiatives for people”.

Phaùt trieån beàn vöõng ñoøi hoûi vöøa ñaùp öùng nhu caàu hieän taïi nhöng vaãn phaûi baûo ñaûm söï tieáp tuïc phaùt trieån ñaùp öùng nhu caàu trong töông lai. Ñeå xaây döïng ñoâ thò theo höôùng hoäi nhaäp vaø phaùt trieån beàn vöõng, thaønh phoá Ñaø Naüng ñaõ toå chöùc nhieàu hoäi thaûo trong nöôùc vaø quoác teá nhaèm ñöa ra nhöõng vaán ñeà ñoâ thò maø caùc thaønh phoá môùi phaùt trieån thöôøng gaëp. Töø ñoù trao ñoåi, hoïc taäp nhöõng kinh nghieäm, caùc phöông phaùp tieáp caän cuûa caùc thaønh phoá töông ñoàng. Nhìn chung vaãn döïa treân 3 nguyeân taéc kinh ñieån chuû yeáu: kinh teá phaùt trieån oån ñònh, vaên hoaù xaõ hoäi coù baûn saéc vaø baûo veä moâi tröôøng.

Sustainable development requires satisfying the current demands as well as ensuring the continuous development to meet the future demands. To construct the city in the direction of integration and sustainable development, Danang has organized many national and international conferences in order to point out urban issues that developing cities often struggle. As a result, the administration can learn and discuss experiences and approach of the similar cities. In general, it is still based on 3 major principles: sustainable economic growth, characteristic culture and society, and environmental conservation.

Nhöõng thaùch thöùc naøo maø thaønh phoá phaûi ñoái maët? nhöõng chæ ñaïo cuûa thaønh phoá ñeå quaûn lyù söï phaùt trieån ñoâ thò theo Ñoà aùn Ñieàu chænh quy hoaïch chung thaønh phoá Ñaø Naüng ñeán naêm 2030 vaø taàm nhìn ñeán naêm 2050 ñaõ ñöôïc Thuû töôùng pheâ duyeät? Thaønh phoá Ñaø Naüng vöøa ñöôïc Chính phuû pheâ duyeät Ñoà aùn ñieàu chænh quy hoaïch chung ñeán naêm 2030, taàm nhìn ñeán naêm 2050. So vôùi Ñoà aùn ñieàu chænh quy hoaïch chung ñeán naêm 2020, Ñoà aùn laàn naøy coù nhöõng thay ñoåi lôùn veà quy moâ, tính chaát ñoâ thò, vì vaäy seõ ñoái maët vôùi nhieàu thaùch thöùc sau ñaây:

What are the challenges the city has to face? What are the actions to manage the urban development based on the Modification of urban master plan for Da Nang city to 2030 and vision to 2050 approved by the Prime Minister? The Modification of urban master plan for Da Nang city to 2030 and vision to 2050 has been approved by the government. Compare to the project to 2020, this one has considerable adjustments in the scale and nature of the urban. Therefore, the city will face the following challenges:

Thöù nhaát, thaùch thöùc veà haï taàng ñoâ thò. Vôùi muïc tieâu phaùt trieån thaønh phoá Ñaø Naüng trôû thaønh thaønh phoá caáp quoác gia, hieän ñaïi; laø ñoâ thò trung taâm goùp phaàn thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi vuøng mieàn Trung vaø Taây Nguyeân vaøo naêm 2030, ñeán naêm 2050, xaây döïng vaø

Firstly, it is the challenge of urban infrastructure. The goal is to develop Danang to be a national and modern city, a central urban to contribute to the socio-economic development of the Central Highlands and Central Vietnam by 2030, and construct and develop

phaùt trieån thaønh phoá Ñaø Naüng trôû thaønh thaønh phoá ñaëc bieät caáp quoác gia, höôùng tôùi ñoâ thò caáp quoác teá vaø phaùt trieån beàn vöõng. Vì vaäy, veà quy moâ daân soá, ñoà aùn xaùc ñònh ñeán naêm 2030 daân soá Ñaø Naüng laø 2.5 trieäu ngöôøi. Dieän tích ñaát xaây döïng ñoâ thò seõ phaùt trieån töông öùng laø 37.500 ha. So vôùi hieän nay, daân soá vaø dieän tích ñaát xaây döïng ñoâ thò seõ taêng hôn 2.5 laàn. Qua so saùnh coù theå thaáy raèng, Ñaø Naüng phaûi duy trì toác ñoä phaùt trieån phaùt trieån haï taàng raát cao nhö trong quaõng thôøi gian hôn 10 naêm qua. Söï phaùt trieån buøng noå veà khoâng gian ñoâ thò ñöông nhieân seõ keùo theo nhieàu vaán ñeà khaùc lieân quan ñeán ñôøi soáng ñoâ thò nhö moâi tröôøng, naêng löôïng, phaùt trieån kinh teá, chuyeån ñoåi ngaønh ngheà, traät töï ñoâ thò… Moät trong nhöõng vaán ñeà heát söùc quan troïng laø thaùch thöùc veà haï taàng ñoâ thò, nhaát laø giao thoâng, trong Ñoà aùn quy hoaïch laàn naøy höôùng ñeán loaïi hình chuû ñaïo laø giao thoâng coâng coäng. Ñaø Naüng ñang phaán ñaáu trôû thaønh “thaønh phoá moâi tröôøng” vôùi muõi nhoïn kinh teá laø du lòch, dòch vuï. Do vaäy ñaây seõ laø giaûi phaùp phuø hôïp thaân thieän vôùi moâi tröôøng. Thöù 2, thaùch thöùc veà moâi tröôøng vaø öùng phoù bieán ñoåi khí haäu. Ñoâ thò phaùt trieån seõ laøm gia taêng oâ nhieãm moâi tröôøng, laøm theá naøo ñeå thaønh phoá Ñaø Naüng phaùt trieån haøi hoøa, caân baèng vôùi baûo veä moâi tröôøng, öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu khoâng chæ laø nhieäm vuï tröôùc maét maø coøn laø muïc tieâu laâu daøi. Trong thôøi gian qua, thaønh phoá ñaõ taïo ñöôïc moái lieân heä giöõa hai heä thoáng chính saùch moâi tröôøng – kinh teá (Ñeà aùn xaây döïng Ñaø Naüng - thaønh phoá moâi tröôøng ban haønh keøm theo QÑ 41/2008/QÑ – UBND ngaøy 21/8/2008). Rieâng trong lónh vöïc moâi tröôøng, töø naêm 2008 ñeán nay, thaønh phoá tieáp nhaän khoaûng 30 döï aùn do caùc toå chöùc quoác teá taøi trôï. Ñaø Naüng coøn laø thaønh vieân trong caùc döï aùn mang tính lieân keát ñeå chia seû kinh nghieäm, thöïc tieãn phaùt trieån thaønh phoá moâi tröôøng. Tuy nhieân, heä thoáng chính saùch moâi tröôøng chöa ñuû maïnh ñeå coù taùc ñoäng ñieàu chænh trôû laïi nhöõng ñònh höôùng phaùt trieån kinh teá ñoâ thò vaø coøn mang yeáu toá ñôn ngaønh, chöa phaùt huy vieäc ña daïng hoùa phöông thöùc quaûn lyù taøi nguyeân moâi tröôøng höôùng tôùi phaùt trieån beàn vöõng. Cô sôû kyõ thuaät, cô sôû haï taàng baûo veä moâi tröôøng vaø caùc vaán ñeà khaùc coù lieân quan chöa ñaùp öùng kòp vôùi toác ñoä phaùt trieån cuûa ñoâ thò. Trong thôøi gian tôùi, vôùi quy moâ ñoâ thò ñöôïc môû roäng, dieãn bieán khí haäu khoù löôøng, Ñaø Naüng laïi laø thaønh phoá ven bieån neân caùc giaûi phaùp phaùt trieån ñoâ thò phaûi gaén chaët cheõ vôùi quaûn lyù taøi nguyeân moâi tröôøng theo töøng thôøi ñieåm kinh teá - xaõ hoäi thích hôïp, ñaûm baûo giaûm toái öu cho caùc taùc ñoäng baát lôïi cuûa vieäc taêng tröôûng kinh teá ñeán taøi nguyeân moâi tröôøng Ñaø Naüng. Thöù 3, khoù khaên veà nguoàn nhaân löïc. Coù theå noùi, Ñaø Naüng coù moät lôïi theá laø trung taâm giaùo duïc - ñaøo taïo ñeå cung öùng lao ñoäng cho thaønh phoá vaø toaøn khu vöïc. Hieän nay, löïc löôïng lao ñoäng cuûa thaønh phoá ña phaàn ñöôïc ñaøo taïo taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng, trung hoïc chuyeân nghieäp ñoùng treân ñòa baøn. Trong nhöõng naêm qua, Ñaø Naüng ñaõ tích cöïc vaø chuû ñoäng thuùc ñaåy hôïp taùc vaø hoäi nhaäp quoác teá treân nhieàu phöông dieän. ASEAN laø moät khu vöïc quan troïng maø Ñaø Naüng höôùng ñeán trong vieäc taêng cöôøng hôïp taùc. Vì vaäy, trong thôøi gian tieáp theo, vaán ñeà lôùn, quan troïng laø caàn sôùm xaây döïng ñöôïc ñoäi nguõ caùn boä quaûn lyù cho thaønh

to be a special city at national level, heading to international level and sustainable development by 2050. Therefore, in terms of population scale, the project determines that in 2030, the population of Danang will be 2.5 million with the correlative area of 37.500ha to construct the urban. Compare to now, the population and the area to construct urban will increase 2.5 times. Therefore, it can be seen clearly that Danang must maintain the extremely high infrastructure development speed like what it did during the past 10 years. The overwhelming development in the city space obviously will bring many other issues related to the city lives such as environment, energy, economic development, career change, urban order… One of the most vital issues is the challenge of urban infrastructure, particularly traffic. This Modification of urban master plan focuses on the public transport. Danang is trying to become “Environmental-friendly City” with the economic keys namely tourism and service. Therefore, this will be the appropriate ecofriendly solution. Secondly, it is the challenge of environment and climate change. Urban development will increase the environmental pollution. To develop Danang in a harmonious and balanced way with environmental conservation and the handle of climate change is not only the immediate duty but also the long-term target. During the recent years, the city has created the link between economic – environmental policy systems (Decision No. 41/2008/QÑ-UBND on 21/8/2008). In environmental field, since 2008, the city has received about 30 projects sponsored by international organizations. Danang is also the member in projects which encourage the sharing of experience and reality in environmental city development. However, the environmental policy is not strong enough to make returning impacts on the orientation of urban economic development and still does not exploit the diversity of the natural resources management heading to sustainable development. The technology and infrastructure to protect the environment and relevant issues still do not satisfy the urban development speed. In the future, with the urban expansion, unpredicted climate, and the difficulties of a sea-coast city, the solutions of urban development have to stick robustly with the management of natural resources in suitable socio-economic period and ensure to minimize negative impacts of economic growth to the natural resources in Danang. Thirdly, it is the challenge of human resource. Danang has an advantage of an education and training center to provide the city and the whole region with workforce. Currently most workforce of the city is educated in the city’s universities, colleges, and professional high schools. In recent years, Danang has been active to accelerate the international cooperation and integration in many aspects. ASEAN is an important region that Danang wants to cooperate more. Therefore, in the future, the vital issue is to have an administration

phoá vöøa coù taàm vöøa coù taâm; xaây döïng nguoàn nhaân löïc phuø hôïp vôùi xu höôùng quoác teá. Thaønh phoá ñaõ thöïc hieän chính saùch chieâu hieàn ñaõi só, vöøa thu huùt, vöøa ñaøo taïo, thu huùt caùc chuyeân gia gioûi ñaàu ngaønh vaø ñoäi nguõ keá caän trong töông lai. Ñaây laø nguoàn löïc raát caàn thieát taïo ñoäng löïc cho thaønh phoá phaùt trieån. Thaønh phoá seõ phaûi tieáp tuïc xaây döïng nhöõng chính saùch vaø cheá ñoä thoûa ñaùng ñeå troïng duïng vaø thu huùt nhaân taøi. Thöù 4, söï haïn cheá veà quyõ ñaát. Tieàm löïc phaùt trieån cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng trong thôøi gian tôùi raát maïnh meõ nhöng quyõ ñaát cuûa thaønh phoá laïi heïp. Beân caïnh söï haïn cheá veà quyõ ñaát, Ñaø Naüng cuõng coù nhöõng thuaän lôïi nhaát ñònh. Ñaát noâng nghieäp, ñaëc bieät laø ñaát luùa raát ít (3.200ha), coøn phaàn lôùn laø ñaát vöôøn, ñaát goø ñoài, ñaát baõi caùt... raát thuaän lôïi khi caàn chuyeån sang ñaát ôû, ñaát khu daân cö ñoâ thò. Ñoà aùn Ñieàu chænh laàn naøy ñaõ ñaùp öùng yeâu caàu khaéc phuïc haïn cheá veà quyõ ñaát. Thaønh phoá xaùc ñònh cô sôû haï taàng kyõ thuaät ñoâ thò tieáp tuïc phaûi xaây döïng ñoàng boä, hieän ñaïi coù söï phaân kyø ñuùng ñaén, ñaùp öùng cho nhöõng nhu caàu cö daân daøi haïn. Phaân vuøng phaùt trieån ñoâ thò hôïp lyù döïa treân nguyeân taéc phaân chia theo tính chaát, vôùi ñaëc ñieåm ñòa hình, dieän maïo, öu theá vaø ñaëc ñieåm cö truù khaùc bieät veà möùc ñoä vaø maät ñoä ñoâ thò. Thaønh phoá ñaõ ban haønh Quy ñònh quaûn lyù keøm theo ñoà aùn Ñieàu chænh quy hoaïch chung thaønh phoá Ñaø Naüng ñeán naêm 2030 vaø taàm nhìn ñeán naêm 2050. Ñaây laø coâng cuï phaùp lyù ñeå quaûn lyù hieäu quaû phaùt trieån ñoâ thò theo quy hoaïch, traùnh laõng phí quyõ ñaát. Ñoà aùn Ñieàu chænh quy hoaïch chung thaønh phoá Ñaø Naüng ñeán naêm 2030 vaø taàm nhìn ñeán naêm 2050 vöøa ñöôïc pheâ duyeät ñaõ ñöôïc nghieân cöùu tích hôïp ñaày ñuû caùc yeáu toá veà ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá, xaõ hoäi, moâi tröôøng, nhöõng dieãn bieán vaø döï baùo töông lai… coù söï lieân quan ñeán nhieàu ngaønh, nhieàu caáp, yeáu toá laõnh thoå, quaûn lyù haønh chính, coäng ñoàng daân cö... Laäp quy hoaïch ñaõ khoù, nhöng quaûn lyù xaây döïng theo quy hoaïch coøn khoù hôn nhieàu. Tröôùc maét, Quy cheá quaûn lyù theo quy hoaïch laø coâng cuï phaùp lyù ñeå thaønh phoá thöïc hieän, ñieàu phoái caùc nguoàn löïc cuûa ñoâ thò ñeå laøm sao ñaït ñöôïc söï phaùt trieån beàn vöõng. Nghieân cöùu vaø ñeà xuaát caùc nhoùm giaûi phaùp quaûn lyù xaây döïng ñoâ thò cuï theå, thieát thöïc, phuø hôïp vôùi ñaëc tröng tình hình cuï theå hieän nay cuûa Ñaø Naüng; Tuyeân truyeàn vaø naâng cao tính minh baïch vaø thoâng tin veà ñònh höôùng phaùt trieån cuûa ñoâ thò; ñaûm baûo khaû naêng taäp trung nguoàn löïc ñaàu tö. Coâng taùc quy hoaïch ñoâ thò, ñaàu tö xaây döïng, phaùt trieån cô sôû haï taàng laø nhieäm vuï haøng ñaàu ñeå xaây döïng vaø phaùt trieån thaønh phoá beàn vöõng, thaønh phoá ñaëc bieät caáp quoác gia. UBND thaønh phoá tieáp tuïc toå chöùc theo doõi thöôøng xuyeân, chaët cheõ, naâng cao chaát löôïng coâng taùc döï baùo, ñieàu haønh ñeå chuû ñoäng vaø kòp thôøi nhöõng bieän phaùp phuø hôïp vôùi tình hình kinh teá - xaõ hoäi trong nöôùc vaø thaønh phoá. Tröôùc maét, phaán ñaáu hoaøn thaønh caùc chæ tieâu kinh teá - xaõ hoäi naêm 2014. Thöïc hieän caùc nghò quyeát, keát luaän Hoäi nghò Trung öông 8 (khoùa XI) vaø Keát luaän soá 75 - KL/TW cuûa Boä Chính trò (khoùa XI), thaønh phoá Ñaø Naüng ñaõ xaây döïng döï thaûo Chöông trình haønh ñoäng vôùi 9 nhoùm giaûi phaùp lôùn. Ñaây laø noäi dung ñaëc bieät quan troïng trong vieäc ñònh höôùng vaø taïo cô hoäi vaø ñoäng löïc môùi ñeå phaùt trieån thaønh phoá Ñaø Naüng trong thôøi gian tôùi. Xin caûm ôn OÂng!

which has both of the vision and moral and the workforce adapts to international trend. The city has implemented the policy to recruit talented people, attract and train experts and the next generation. This is the necessary human resource to create incentives for the city development. Danang has to create favorable policies and system to recruit and attract the talented. Forthly, another challenge is the limit on land capacity. The development potential of Danang in the following years will be very strong. However, the land capacity is limited. Besides that, Danang also has some particular advantages. Agricultural land, especially rice land is very little (3.200ha). The majority is garden land, mound land, sand land, are favorable when moving to living land, residential urban land. This Modification of urban master plan satisfies the requirements of solving the drawbacks of land capacity limitation. The city determines that urban infrastructure and technology have to build synchronously and modernly in line with the right separation, meeting the long-term needs of residents. Classifying reasonably the urban development area based on the principle of characteristics of the nature, topography, appearance, advantages and different residence in urban density and level. The city administration also released the Management Regulation along with on the Modification of urban master plan for Da Nang city to 2030 and vision to 2050. This is the legal tool to manage efficiently the urban development with planning, preventing from the waste of land capacity. The Modification of urban master plan for Da Nang city to 2030 and vision to 2050 has been approved and studied to combine all aspects related to natural conditions, economy, society, environment, future prediction and scenario,…involving many departments, levels, territorial factors, administrative management, and residential community…The planning is difficult but managing the construction following planning is even much harder. In the short term, the framework of managing planning is the legal tool so that the city can implement, co-ordinate the urban resource to achieve sustainable development; study and propose solutions of urban construction specifically, practically, suitably with the current specific reality of Danang; promote and enhance the transparency and information about the urban development orientation, ensure the ability to gather investment resource. The urban planning, construction investment, infrastructure development are the key mission to construct and develop the sustainable city, special city at national level. The people’s committee of Danang continues organizing regular and strict management, improving the quality of prediction and management to provide actively and timely the solutions, which are suitable with the city and nation’s 2014 socio-economic situation. Implement the resolutions and conclusions of the national congress 8 9XI) and Conclusion No. 75 – KL/TW of the Politburo (XI), Danang built the draft “Action Program with 9 major measures”. This is particularly important in orienting and creating new opportunities and motivation to develop Danang in the future. Thank you!

ÑIEÀU CHÆNH QUY HOAÏCH CHUNG THAØNH PHOÁ ÑAØ NAÜNG ÑEÁN NAÊM 2030 VAØ TAÀM NHÌN ÑEÁN NAÊM 2050

Ñoà aùn ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät taïi Quyeát ñònh soá 2357/QÑ-TTg ngaøy 4/12/2013. Muïc tieâu cuûa vieäc ñieàu chænh quy hoaïch naøy laø nhaèm phaùt trieån thaønh phoá Ñaø Naüng trôû thaønh thaønh phoá caáp quoác gia, hieän ñaïi; laø ñoâ thò trung taâm, goùp phaàn thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi vuøng mieàn Trung vaø Taây Nguyeân. Ñoàng thôøi, quy hoaïch coøn goùp phaàn phaùt trieån khoâng gian thaønh phoá theo höôùng toaøn dieän vaø beàn vöõng, ñaûm baûo an ninh quoác phoøng. 98

SË 67 . 2014

ÑOÂ THÒ BOÁ N PHÖÔNG

heo noäi dung Quyeát ñònh, toång dieän tích quy hoaïch laø 128.543ha (trong ñoù dieän tích phaàn ñaát lieàn laø 98.043ha, phaàn dieän tích quaàn ñaûo Hoaøng Sa laø 30.500ha), thuoäc phaïm vi 6 quaän noäi thaønh vaø 2 huyeän laø Hoøa Vang, Hoaøng Sa.

Ranh giôùi ñöôïc xaùc ñònh nhö sau: n n n

Phía Baéc giaùp tænh Thöøa Thieân Hueá. Phía Nam vaø Taây giaùp tænh Quaûng Nam. Phía Ñoâng giaùp Bieån Ñoâng.

Quy moâ daân soá:

Döï baùo ñeán naêm 2020 daân soá thaønh phoá Ñaø Naüng khoaûng 1,6 trieäu ngöôøi, trong ñoù daân soá ñoâ thò khoaûng 1,3 trieäu ngöôøi.

n Döï baùo ñeán naêm 2030 daân soá thaønh phoá Ñaø Naüng khoaûng 2,5 trieäu ngöôøi (bao goàm daân soá taïm truù vaø daân soá quy ñoåi löôïng khaùch du lòch öôùc tính naêm 2030), trong ñoù daân soá ñoâ thò khoaûng 2,3 trieäu ngöôøi.

Moâ hình phaùt trieån khoâng gian ñoâ thò cuûa Ñaø Naüng theo ñoà aùn naøy laø keá thöøa moâ hình phaùt trieån khoâng gian cuûa quy hoaïch chung ñöôïc duyeät naêm 2002 theo caùc chuoãi khu ñoâ thò taäp trung doïc theo caùc truïc giao thoâng chính, gaén keát vôùi caáu truùc khung thieân nhieân cuûa ñoâ thò.

Ñònh höôùng phaùt trieån khoâng gian ñoâ thò theo quy hoaïch goàm 7 vuøng nhö sau: Khu vöïc ñoâ thò cuõ: Laø trung taâm lòch söû truyeàn thoáng, taäp trung chuû yeáu caùc cô quan ban ngaønh vaø laø trung taâm kinh teá, vaên hoùa, chính trò vaø giaùo duïc cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng.

Khu ven bieån Taây Baéc: Phaùt trieån du lòch, nghæ döôõng, trung taâm thöông maïi dòch vuï, giao thoâng vaän taûi vaø kinh teá bieån, phaùt trieån caùc khu ôû hoãn hôïp maät ñoä trung bình.

n Khu ven bieån phía Ñoâng: Phaùt trieån kinh teá vaø du lòch, nghæ döôõng; giöõ vò trí chieán löôïc quan troïng veà quoác phoøng, an ninh cuûa thaønh phoá, laø ñaàu moái giao thoâng quan troïng veà vaän taûi; phaùt trieån caùc lónh vöïc böu chính vieãn thoâng, y teá, giaùo duïc ñaøo taïo, khaùch saïn, nhaø haøng aên uoáng, caùc khu vui chôi giaûi trí.

Khu vöïc phía Taây: Öu tieân phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp coâng ngheä cao, coâng ngheä thoâng tin.

n Khu vöïc baùn ñaûo Sôn Traø: Phaùt trieån du lòch ñi ñoâi vôùi baûo toàn töï nhieân taïi caùc khu vöïc döôùi chaân baùn ñaûo Sôn Traø. n Khu vöïc phía Nam: Hình thaønh vaø phaùt trieån ñoâ thò gaén vôùi baûo toàn, löu giöõ caùc di tích lòch söû vaên hoùa, caûnh quan thieân nhieân mang neùt laøng queâ truyeàn thoáng. Taïi ñaây, ñaàu tö xaây döïng trung taâm ñaøo taïo vaø theå duïc theå thao caáp quoác gia.

Khu vöïc ñoài nuùi phía Taây vaø huyeän Hoaøng Sa: Laø khu vöïc ñöôïc baûo veä nghieâm ngaët, coù yù nghóa quan troïng veà kinh teá bieån vaø quoác phoøng an ninh quoác gia vaø moâi tröôøng.

SË 67 . 2014

Vieäc ñieàu chænh quy hoaïch chung laàn naøy, thaønh phoá Ñaø Naüng öu tieân phaùt trieån heä thoáng caùc trung taâm chuyeân ngaønh. Chuù troïng chænh trang caùc khu ôû ñoâ thò vaø phaùt trieån hoãn hôïp taäp trung chuû yeáu ôû 6 quaän noäi thaønh, töøng böôùc ñöa caùc cô sôû coâng nghieäp vaø tieåu thuû coâng nghieäp, kho taøng xen laãn caùc khu daân cö gaây oâ nhieãm moâi tröôøng ra caùc khu, cuïm coâng nghieäp taäp trung.

ÑOÂ THÒ BOÁ N PHÖÔNG 100

SË 67 . 2014

Cuøng vôùi ñoù, Caûng haøng khoâng quoác teá Ñaø Naüng seõ töøng böôùc chuyeån thaønh saân bay daân duïng thuaàn tuùy. Tieáp tuïc ñònh höôùng xaây döïng ga ñöôøng saét môùi nhaèm chuyeån heä thoáng ñöôøng saét ra ngoaøi

trung taâm thaønh phoá. Heä thoáng caûng toång hôïp, caûng du lòch ñöôïc phaùt trieån vaø öu tieân naâng caáp. Trong töông lai, thaønh phoá Ñaø Naüng höôùng ñeán moâi tröôøng sinh thaùi, taêng dieän tích caây xanh, khoâng gian coâng coäng taïi khu vöïc ñoâ thò cuõ. Khu vöïc ven bieån Taây Baéc, ven bieån Ñoâng phaùt trieån khu ñoâ thò maät ñoä xaây döïng thaáp. Khu vöïc phía Taây seõ ñöôïc xaây döïng caùc khu coâng nghieäp, khu ñoâ thò theo höôùng ñoâ thò sinh thaùi maät ñoä thaáp. Khu vöïc baùn ñaûo Sôn Traø, khu vöïc phía Nam duy trì caûnh quan thieân nhieân truyeàn thoáng vaø baûo toàn heä sinh thaùi töï nhieân.

SË 65+66 . 2013

Giaù: 30.000ñ

SË 65+66 . 2013