Practica 10 (castanhada)

ÒCTOBRE 2015

CATANHADA ABITUDES E COSTUMES

Era CastanHada qu’ei ua hèsta populara que se celèbre tà MARTEROR (Tots Sants), ena Occitània a on se mingen castahyes, mèsu’ei non ei pas associada a Tots Sants, sinó com una celebració o festa de la tardor (ABOR) O SENTMIQUELADA. Com halloween enes païsi anglosaxons, o eth Magosto des tèrres asturianes, leoneses i galhègues i el Samhain (cap d'an celta), era castanhada catalana deven d'ua antiga hèsta ritual funerària. Consistis ua enta familiara, e se i mingen castanhes, panelhets, moniatos i heruta confitada. Çò que s’acompanhe tipicament damb moscatell. Es castanhères ue venen pes carrèrs de Catalunya, ar entorn d’aguestes dates, castanhes torrades i caudes, generalaments embolicades en papèr de diari (paperina) entà que se sauven caudes fòrça temps. I a entrepreses de doci qu’aprofiten aqueri dies entà aufrir pastissets, panelhets, heruta confitada o castanhes madeish per manera d’atirar mès clientela entas sòns establiments.

Castanhes bonissimes acompanhades de pan e vin, qu’ei un mijar energetic e deth temps dera tardor.

Son diez de preparación dera tardor, eth cambi de seson qu’ère tanplan important en d’auti moments, quan tot se botjaue segontes eth temps. Es cuelhetes e eth bestiar qu’anauen estretaments liadi as sesons e era marcha dera vida vidanta qu’es desvolupaue segontes eth temps solar. Era tardo qu’ei eth momento en que tot morís entà poder dar ua vida naua, eth momento de semiar entà que nèishe ena primauera. Un momento dera natura de ua importancia absoluta. Qu’ei per açò era celebración d’ua hèsta entath solstici.

1

Ena edad mejana, entà qu’es vesins se brembèssen qu’auien de pregar pes difunts, pendent tota era net tocauen es campanes de totes es glèises e convents. Tan de trabalh ère aqueth, qu’eth campanèr auie besonh de minjar entà recuperar es energies perdudes en aqueth banduïr constant. Era castanha qu’ère eth frut mès abundós deth momento, e ère açò que se li aufrie entà atipar-se e seguit tocant, açò s’acompanhaue damb traguets de vin blanc, ena occitania picapotx vert e flairent, afrutat e tot docet. coma que i auie ua catèra de endrets entà tocar es campanes, es campanèrs s’amassauen per tornos e se devertien en aqueri descansi, beuent e minjant. Òmes e hemnes arremassauen per entorn de que minjar e beue, castanhes, boniatos, lenha, codinauen pastissets damb ametles moludes e sucrades. Ar entorn deth huec que hègen hèsta. Ara fin se recamassauen aufrenes e se pregaue pes difunts. En segontes es endrets, es mainatjons auien era abituda d’amagar castanhes entà qu’es difunts les venguesses a cuelher pera net e les ac cambièssen per panelhets o codonhat.

Damb eth temps aguestes costums s’esteneren tant qu’era castanha se comerciaue a bon prèts e es castanhères comenceren de vener-les peth carrèr.

castanhèra

2

Ara auem cambiat aguesta mòda peth Halloween, qu’ei tanben ua mòda venguda de d’auti lòcs.

Qu’ei ua costuma venguda des païsi deth nòrd d’Euròpa, qu’ei era net des bruishes, enraitzada ena religión católica tanben. Es irlandesi, qu’agueren de huge deth sòn país per ua grana hame, portèren aquera abituda entà Estats Units e ara que se hè en tot eth mon.

Mexic, eth dia des defunts qu’ei un dia de hèsta, de beuer e de cementèris.

Europa, s’aparien es cabòts e se prègue pes defunts.

Catalunha, se celèbre en minjant panelhets e castanhes.

Hallowen, celebración deth dia des bruishes, costuma venguda d’Irlanda.

3

Bones castanhes: en generau torrades ena brasa. Tanben se pòden còder en horn o hèr borides e hèr-ne sopes.

Boniatos: cueti en horn, boridi o hèr-ne confitura.

Panelhet deliciosi: haría de ametles damb aigua e ueu. Hèr-ne pilotetes e guarnir-les damb çò que mès t’agrade.

4