Tuba Luba 1-2 lesehefte D (NNO) by Tell forlag

ebba sporstøl

1-2

Tuba Luba Nynorsk

Lesehefte D

TELL FORLAG

AR PL EM KS SE G IN ER

Teikningar: Ragnhild Heggdal: 6-21, 35-51, 77-78, 100-103 Harald Aadnevik: 22-34, 52-76, 79-97. 100-103 Ingse Revold: 51, 100-103

Omslagsdesign og grafisk formgiving: Camilla Jakobsen, Milla;Design Trykk: 07 Gruppen AS Spørsmål og kommentarar til denne boka kan sendast til Tell forlag a.s, Slemmestadveien 416, 1390 Vollen, tlf. 66 78 09 18 e-mail: post@tell.no www.tell.no ISBN 978-82-7522-489-5 Omsetjing til nynorsk: Nikolai Nelvik Digital utg. Nynorskutgåve Det må ikkje kopierast frå denne boka i strid med åndsverklova eller i strid med kopieringsavtalar med Kopinor, interesseorgan for rettshavarar til åndsverk. Kopiering i strid med lov eller avtale kan føre til erstatningsansvar og inndraging og kan straffast med bøter eller fengsel.

Forord

Her er det siste leseheftet du skal arbeide med før du begynner i tredje klasse. Skal du klare å lese alle orda som er brukte, må du kunne alle bokstavane veldig godt. Du må kunne dei så godt at du ikkje treng å stoppe opp og tenkje på kva ein einaste bokstav heiter, eller kva språklyd han har. Det som er nytt i denne boka, er at det er ei fleirgongsbok. Det vil seie at du ikkje kan skrive noko på sidene. Svara på oppgåvene må du skrive i ei skrivebok. Læraren din vil fortelje deg korleis du skal gjere det. Det er brukt mange ord i denne boka som du kanskje ikkje har sett før. Derfor håper eg at du held fram med å øve mykje på leseleksene dine. Eg synest framleis at du skal lese teksten høgt minst fem gonger. Eg håper du har ein vaksen som kan vere lesetrenaren din, ein som kan hjelpe deg med å lese vanskelege ord og forklare kva ordet tyder. Det er både morsamare og lettare å øve saman med nokon. Sjølv om du no synest at du er god til å lese, skal og må du bli enda betre. Da er det berre éin ting å gjere: lese kvar dag og øve mykje. Verda er full av spennande og morosame bøker. Det finst bøker om alt mellom himmel og jord. Dei bøkene ligg der og berre ventar på deg!

Nedst på sidene i dette leseheftet finn du spørsmål og oppgåver som du skal arbeide med. Kvar av desse har eit symbol. Det fortel kva type spørsmål og oppgåve det er:

Spørsmål der du må tenkje ut svaret sjølv.



Spørsmål der du finn svara i teksten på sida.

Oppgåver som krev at du verkeleg forstår det du har lese, og kan dikte vidare sjølv.

Ebba Sporstøl Ålesund, oktober 2011

PL EM

3 6 15 17 20 22 25 35 43 49 52 57 61 65 77 79 82 88 92 96 98 100

Forord side Onkel Bill side Vatn side Vinterferie side Presangen side Høyrt på radio side side Fjelltur Gåsa som var galen side Dykkaren side Indianarar på prærien side Elefantvask side Blåmann side Monsterbesøk side Da bestemor var lita side Sirkus i byen side Dei tre bukkane Bruse side Løva som ikkje kunne brøle side Den magiske gryta side Bymusa og fjellmusa side Katten og musa side Kjerringkatten side Bokstav-regle side Rettleiing til side Tuba Luba 1-2 Lesehefte D

innhAld

104

Øveord: travelt glad veslebroren selskap gler seg

Onkel Bill Mormor har det travelt. Ho bakar kaker. Ho bakar kaker med krem og kaker med melis. Ho bakar store kaker og små kaker.

Mormor skal ha fest for onkel Bill. Heile familien skal kome i selskapet. Kari og Kai gler seg til festen.

Onkel Bill er veslebroren til mormor. Han bur i USA i Amerika. 4. februar kjem onkel Bill.

Mormor smiler og ler. Ho er så glad. Onkel Bill skal kome på besøk.

Kva heiter veslebroren til mormor?

Kvifor skal mormor ha fest for onkel Bill?



Skriv namn på nokre kakeslag.

Øveord: kjem flyplassen lange koffertar gåver spennande

4. februar kjem onkel Bill frå USA. Mor og far hentar Bill på flyplassen.

Bill er sliten etter den lange turen frå USA. Han har reist i mange timar. Bill har tre store koffertar med seg.

Mormor, Kari og Kai står på trappa og tek imot onkel Bill. Mormor klemmer og klappar Bill. Ho har ikkje sett Bill på ti år.

Onkel Bill har gåver til alle saman. Kari og Kai får fleire spennande spel frå USA.

1 Kven hentar Bill på flyplassen? 2 Kva fekk Kari og Kai av Bill?

Kva årstid er det når onkel Bill kjem på besøk?

? 7

Øveord: hyggjer seg frå morgon til kveld skaff meg slalåmski slalåmbakke kjempegøy

Onkel Bill kosar seg. Heile familien kjem for å helse på han. Mormor har kaffi og kaker til alle. Onkel Bill et og hyggjer seg frå morgon til kveld.

«Vil de vere med?» spør han Kari og Kai. «Kjempegøy!» ropar Kari og Kai i kor.

Etter ei veke er Bill vorten så mett og lat. «Nei, no har det vorte altfor mykje mat! Eg må få meg litt trim! Skaff meg eit par slalåmski. Eg vil i slalåmbakken!» ropar Bill.

2. Kven vil Bill ha med seg? 8

Kvifor vil onkel Bill trimme?



1. Kvar skal Bill trimme?

Skriv ei liste over familienamn.

Øveord: akkurat joggebuksa skitrekket løypa på snei i ein fei køyrer

Han ser litt rar ut i joggebuksa til mormor. Men Bill set hatten på snei og vinkar og ler til alle.

Dei dreg opp til skitrekket. Sola skin. Det er mykje folk i løypa. Folk glanar og smiler litt når dei ser onkel Bill.

Far til Kari og Kai har nye, flotte slalåmski. Skia passar akkurat til Bill. Slalåmbuksa til far er for lita, men joggebuksa til mormor passar bra. Bill set på seg hatten. Så er han klar.

Bill kjem seg opp på toppen i ein fei. Så set han utfor bakken. Han køyrer fort! Vil Bill ramle og slå seg, tru?

Kva lånte Bill av mormor?

Korleis trur du det går med onkel Bill?

? 9

Øveord: bryt måpar tjukke ung premiar framleis

«Å, Bill kjem til å ramle. Han bryt armar og bein!» ropar Kari. Bill kjem som ein rakett. Bill kan jo stå på ski! Folk klappar og ropar til Bill.

PL EM

Han var med i mange renn. Bill var kjempeflink. Han vann ofte og fekk mange premiar. Bill har til og med vore med i OL.

Kari berre måpar. Så rart at store, tjukke Bill er så bra på ski! Men far kan fortelje at Bill køyrde slalåm da han var ung.

Bill liker seg i bakken. Han køyrer fleire gonger. Bill er i sitt ess. Han er framleis ein veldig bra slalåmkøyrar.

Kvifor var Bill så flink til å køyre slalåm?

Kva er meint med at nokon er i sitt ess?



Lag eit tankekart over det de veit om OL.

Bill dreg til slalåmbakken fleire gonger. Kari og Kai er ofte med. Bill lærer dei mange triks. Han synest Kari og Kai er flinke.

Kari og Kai er kjempeheldige! Tenk å få vere med Bill til Lillehammer!

Til Lillehammer kjem folk frå heile Europa, Amerika, Australia og Asia for å køyre slalåm.

I vinterferien får dei bli med onkel Bill til Lillehammer. Lillehammer hadde OL i 1994. No skal det vere slalåmrenn i OL-bakken. Bill vil at Kari og Kai skal få sjå eit slikt renn.

Øveord: lærer triks synest vinterferien OL-bakken kjempeheldig

Når var det OL på Lillehammer?

Kvifor er Kari og Kai glade for å bli med onkel Bill til Lillehammer?

? 11

Øveord: bestilt budd hotell matsalen dessert

Onkel Bill har bestilt rom til dei på hotell. Kari og Kai har aldri budd på hotell før. Hotellet er stort og flott. Her blir det fint å bu.

PL EM

«No skal vi berre slappe av og kose oss. De kan få kva de vil til dessert!» «Jippi!» ropar Kari og Kai.

«Eg er svolten som ein ulv!» seier Bill. «No går vi til matsalen og får oss middag.» Bill bestiller biff med ris, saus og salat. Kari og Kai får cola til maten.

Kvar skulle Kari, Kai og Bill bu?

1 Kva er meint med at nokon er svolten som ein ulv? 2 Somme kan også vere lure som ein rev. Kva er meint med det?

Plutseleg kjem ein mann bort til dei. Han har heilt kvitt hår. «Neimen, er det ikkje gamle, gode Bill som sit her!» ropar mannen og klappar Bill på skuldra.

Onkel Bill sprett opp og gir mannen ein klem. «Neimen, er det ikkje min gode, gamle venn Stein!» Begge to snakkar i munnen på kvarandre.

Øveord: kvitt neimen skuldra sprett gir førsteplass symjebasseng

Så hugsar Bill på Kari og Kai. «Å, de må helse på Stein Eriksen. Han tok førsteplass i OL i Oslo i 1952.» «Storslalåm», seier Stein Eriksen.

«Ta dykk ein tur i symjebassenget», seier Bill til Kari og Kai. «Stein og eg har mykje å snakke om.»

Kven er Stein Eriksen?

1 Kvifor har Stein Eriksen kvitt hår? 2 Kva trur de onkel Bill og Stein Eriksen vil snakke om?

? 13

Øveord: kjempefin køyrarane e-brev

Ferien er slutt. Kari og Kai er tilbake på skolen. Dei hadde hatt ein kjempefin ferie saman med Bill.

PL EM

No har Bill reist tilbake til USA. Kari og Kai saknar han. Dei håper dei snart får sjå han igjen. No skal dei sende eit e-brev og takke for den fine turen.

Onkel Bill tok dei med på mange slalåmrenn. Dei fekk sjå dei beste køyrarane i verda. «Å, tenk om vi kan bli så flinke», sa Kari og Kai. «Ja, da må de trene og trene og trene!» svara Bill.

Kvar bur onkel Bill?

Kvifor saknar Kari og Kai onkel Bill, trur du?



Skriv e-brevet Kari og Kai sender til onkel Bill.

Vatn Når du er tørst, kan du berre skru på vasskrana. Ut kjem reint, godt vatn som du kan drikke.

Timo er frå Afrika. Timo bur i ein oase i Sahara-ørkenen. Folk som bur her, hentar vatn frå ein brunn.

Dersom du er skitten, kan du berre skru på dusjen. Ut kjem herleg, varmt vatn som du kan vaske deg med.

Øveord: vasskrana drikke skitten dusjen brunn ofte

Far til Timo hentar vatn i brunnen. Men brunnen er ofte tom.

Far til Timo eig åtte kamelar og fire esel. Dyra må ha mykje vatn.

Kvar hentar folk som bur i oasen, vatn? Kvifor er brunnen ofte tom?

? 15

Øveord: menneske dersom brunnen kilometer hente anna

Alle må ha vatn for å leve. Både menneske og dyr døyr dersom dei ikkje får vatn.

Det er som regel jentene som må gå. Jentene bruker fleire timar på turen. Vatnet dei finn, er ofte sølete, men det er ikkje anna vatn å få. Av og til blir folk sjuke av å drikke vatnet.

Når brunnen i oasen er tom, må folk gå fleire kilometer for å hente vatn. Det er tungt og slitsamt.

Dersom du spør folk i oasen kva dei ønskjer seg mest, vil alle svare: «Ein brunn som alltid er full av friskt, reint vatn.»

Kven må gå etter vatn i oasen?

Kvifor kan folk bli sjuke av å drikke vatn?



Teikn oasen Timo bur i.

Øveord: vinterferie familien køyre gler seg løypa skiheisen føret snøfonn

Vinterferie

PL EM

Ho tek skiheisen opp til toppen. Hanne set utfor. Føret er flott, ho får stor fart.

Hanne liker å køyre slalåm. Ho gler seg til å stå på ski ei heil veke. Bak hotellet er det ei flott slalåmløype. Hanne kan ikkje vente. Ho vil prøve løypa med ein gong.

Hanne og familien hennar skal bu på hotell ei heil veke. Familien har vinterferie. Dei skal stå på ski og kose seg.

Ho får for stor fart. Hanne klarer ikkje å stå. Ho ramlar og fer rett i ei snøfonn.

1 Korleis kjem Hanne seg opp på toppen av bakken? 2 Kva skjer med Hanne?

Kor mange dagar skal Hanne bu på hotell?

? 17

Øveord: hulkar ynkar seg verkjer anorakk svimar av varsamt kjelke brote

«Au, foten min!» Hanne klarer ikkje å kome seg opp! Ho ropar og skrik. Ho hulkar og ynkar seg.

PL EM KS

Hanne svimar av. Mennene lyftar henne varsamt opp. Dei legg henne på ein kjelke. Dei pakkar henne inn i teppe.

Beinet er så rart. Det verkjer slik! Plutseleg høyrer ho stemmer. Det kjem folk! Nokon har høyrt henne. Det er to menn med raud anorakk.

Ein av dei snakkar i mobiltelefonen. «Ho har brote beinet», seier han. Mennene får Hanne ned til vegen. Der står ambulansen og ventar.



Kva farge var det på anorakken til mennene?

Finn setningar som fortel korleis Hanne har det.

Øveord: gipse igjen kva med ludo yatzy love eg

Ambulansen tek Hanne med til sjukehuset. Mor og far kjem snart etter.

«Beinet er brote. Vi skal gipse det. Om seks veker er nok beinet heilt fint igjen», seier legen. «Å nei!» jamrar Hanne. «Kva med ferien vår?»

«Vi kan kose oss likevel», trøystar mor. «Vi solar oss, et god mat, les bøker og spelar ludo og yatzy, akkurat slik vi har tenkt. Det viktigaste er at beinet ditt blir bra igjen.»

«Det kan eg love», seier legen. «God ferie!»

Kva gjer legen med beinet til Hanne? Korleis spelar vi ludo?



Fortel kva du liker å gjere når det er vinterferie.

? 19

Øveord: presangen spring Ringebu kveld sølvring ringen ingen slå på ringen

Presangen

Guri er så glad. Ho hoppar og spring på skolevegen. Guri har fått besøk av bestemor. Bestemor bur på Ringebu. Ho kom i går kveld. Det er så koseleg å ha bestemor på besøk.

Guri fekk ein presang av bestemor. Det var ein sølvring med grøn stein. Ringen er så fin.

Guri vil vise fram ringen til alle vennene sine. Ingen har finare ring, trur Guri. «Vi kan leike slå på ringen», tenkjer Guri.

2 Kva fekk Guri i presang? 20



1 Les alle orda som har språklyden ng.

Skriv tre setningar om kva som gjer deg glad.

Øveord: pulten påskehane måling læraren skin får auge på blinkar kven

EM KS SE

Guri målar og målar. Hanen blir så fin. Plutseleg er ringen vekk. Guri blir så lei seg. Alle saman leitar. Ingen finn ringen. Læraren trøystar Guri. «Vi finn han nok», seier ho.

Guri viser ringen til alle i klassen. Guri legg ringen på pulten. Ho skal måle ein påskehane. Guri vil ikkje søle måling på ringen.

Sola skin inn i rommet. Kari får auge på noko som blinkar borte i ein krok. «Der er ringen til Guri!» ropar Kari. «Kven fann ringen?» spør læraren. «Sola vel», seier Kari og gir ringen til Guri.

Kva er det som blinkar i sola? Kva tid på året skjer dette?



Skriv tre setningar om noko som gjer deg trist og lei.

? 21

Øveord: oldemor godstolen vakthunden skjor kjetting til ingen nytte

Høyrt på radio Oldemor liker å høyre på radio. Ho sit i godstolen sin og lyttar. Ho liker best å høyre om dyr og fuglar.

PL EM

Baltus var bunden fast i ein lang kjetting. Baltus fekk derfor aldri tak i skjora. Det visste nok den frekke fuglen.

Ein dag fekk ho høyre denne historia: Vakthunden Baltus vart erta og plaga av ei stor skjor. Skjora hoppa og skratta rundt Baltus.

Skjora stal ofte mat frå Baltus. Baltus glefsa og knurra, men til ingen nytte. Til slutt fekk Baltus nok. No skulle han ta det frekke beistet.

1 Finn ord som har språklyden ng. 2 Kva stal skjora frå Baltus? 22

Kva tyder det at skjora skratta?

Øveord: brødskalk skuffe over flaksande

Baltus hadde fått ein brødskalk å gnage på. Men Baltus tok ikkje skalken. Han berre skuffa litt sand over han. Så la han seg ned og lét som han sov. Snuten var ikkje langt frå den vesle sandhaugen.

PL EM

Men Baltus låg heilt stille. Skjora kleip Baltus i halen. Ho skratta og bar seg. Baltus rørte seg ikkje. Skjora kleip til enda ein gong. Baltus sov, men det rykte i auga hans.

Snart kom skjora flaksande. Ho tok til å hoppe rundt Baltus som vanleg.

1 Kva gjorde Baltus med brødskalken? 2 Kva gjorde skjora med halen til Baltus?

Kva er ein brødskalk?

? 23

Øveord: modigare verre ingenting kjempemodig drepen fjørene fauk plageånda

Skjora vart modigare. Ho beit Baltus i øyret og skratta verre enn nokon gong. Baltus gjorde ingenting.

Da vart skjora kjempemodig. Ho trippa bort til snuten til Baltus. No ville ho ha tak i brødskalken.

Men i det same spratt Baltus opp. Han sette tennene i nakken på skjora og beit til. Skjora vart drepen med ein gong.

Til slutt rista Baltus skjora så fjørene fauk! Baltus ula stygt og snerra! Endeleg var han kvitt den plageånda!

2 Kvar beit skjora Baltus? 24



1 Finn orda som har språklyden ng.

Lag ein teikneserie av historia om Baltus og skjora.

Øveord: søndag skin fjellet derfor kjend hjelp Raudekrossen sitjeunderlag førstehjelpspakke sovepose

Fjelltur Det er søndag. Det er haust. Det er litt kaldt, men sola skin. Far og Pål skal på fjelltur.

Pål er ni år. Far til Pål er glad i å gå i fjellet. Han er med i Raudekrossen.

Derfor må han vere i god form. Derfor må han vere godt kjend i fjellet. Plutseleg kan det vere nokon som treng hjelp. Da dreg alltid folk frå Raudekrossen ut for å hjelpe.

No pakkar far og Pål sekkene sine. Far er svært nøyen med å få med seg nok mat, varm drikke, varme klede, sitjeunderlag og førstehjelpspakke.

I dag tek han med ein sovepose. «Vi veit aldri kva vi kan få bruk for», seier far.

1 Tel kor mange gonger du ser ordet det. 2 Skriv tre ting som far tek med i sekken sin.

Pål vil lære meir om Raudekrossen. Hjelp han med å lage tre spørsmål som han kan stille til faren sin.

? 25

Øveord: parkerer stappfullt seter gamle dagar husdyra huldra gjerarar skje

Pål og far gjekk opp til ei gammal seter. Det var så fint å gå. Far og Pål prata og kosa seg. På setra sette dei seg ned for å kvile.

I gamle dagar budde det folk her heile sommaren. Dei hadde husdyra med seg. Det var flokkar med kyr og sauer.

Pål og far køyrer to mil opp i dalen. Dei parkerer på ein stor parkeringsplass. Plassen er nesten tom. Når det er snø, er det stappfullt her.

Folk trudde at huldra heldt til her. Bjørn kunne det vere òg. Derfor passa folk godt på dyra. Barna var gjetarar. Dei var saman med dyra både dag og natt. Ein visste aldri kva som kunne skje.

1 Tel kor mange gonger du ser ordet dei/Dei. 2 Kvifor måtte gjetarane passe godt på kyrne og sauene? 26

1. Kva årstid er det når Pål og far dreg på tur? 2. Kva er ei hulder?

Øveord: godt kjend spennande heimvegen nedover snarveg steinete

Far var godt kjend på setra. Han hadde mykje rart å vise Pål. Dette var ein spennande plass. Pål hadde nesten ikkje lyst til å dra heim. Men til slutt måtte dei begynne på heimvegen. Far sa at dei måtte finne bilen før det vart mørkt.

Far gjekk først. Han gjekk ganske fort. Men no gjekk det nedover, så Pål syntest det var greitt. Far såg på klokka. «Vi vart visst litt for lenge på setra», sa han. «Det blir mørkt om ein time. Eg veit om ein snarveg. Det er litt bratt den siste biten, men det klarer vi.»

Far la i veg. Snart kom dei inn på ein stig som var både smal og steinete. «Bruk auga og gå forsiktig!» ropa far.

1 Finn og les orda som er like i at dei har dobbeltkonsonant. 2 Kvifor måtte dei ta ein snarveg?

Kva er ein snarveg?

? 27

Stigen vart enda brattare og smalare. Pål såg seg godt for. Her var det vanskeleg å gå.

Pål vart redd. Kvifor svara ikkje far? Far hadde jo vore berre nokre meter framom. Pål sette seg på baken og sklei forsiktig nedover.

Plutseleg losna ein heil del småstein og rutsja nedover. Pål høyrde at far skreik eit eller anna. Pål ropa tilbake, men fekk ikkje noko svar. Han ropa «FAR!» ein gong til, men det var like stille.

Øveord: brattare rutsja nokre meter forsiktig ura fortvila

Der nede i ura låg far. Han låg heilt stille. Pål skreik og ropa, men far rørte seg ikkje.

Pål kraup ned til far. Far var heilt kvit i ansiktet. Han blødde frå eit kutt i panna. Han pusta så rart.

Far var hardt skadd! Pål vart så fortvila. Far måtte ikkje døy!

1 Finn orda som har bokstaven b på plass først. 2 Korleis var far i ansiktet? 28

Kva for ord i teksten fortel kva som skjedde med far?



Skriv tre setningar om da du eller ein du kjenner, skadde seg.

Øveord: stønn skjøna hjelp viktig kjempetung lirka

Pål rista i far. Frå far kom berre nokre svake stønn. Pål skjøna at han måtte få tak i hjelp.

Pål stod heilt stille og tenkte. Han måtte gå frå far og kome tilbake med hjelp. Men det kom til å ta tid.

Mobilen! Han kunne ringje etter hjelp. Men mobilen låg jo i bilen! Far ville ikkje ha han med på tur.

Pål visste at det var viktig å halde far varm. I sekken hadde far varme klede. Men far hadde enno sekken på ryggen. Han låg oppå sekken.

Sjølv om far var kjempetung, fekk Pål lirka sekken av han. Pål fann fram soveposen.



Snakk saman om kva ein skal gjere når nokon har skadd seg.

Kvifor hadde ikkje far mobilen med seg?

Øveord: strev godt gjere nedover bilnøklane bilvindauget

Etter mykje strev fekk han beina til far ned i soveposen. Så drog han fram genserane og pakka dei godt rundt far. Meir kunne han ikkje gjere.

PL EM

Da hugsa han på bilnøklane. Dei hadde han gløymt. Far hadde jo nøklane i lomma!

Endeleg! Der såg han parkeringsplassen. Pål sprang det siste stykket bort til bilen. Det var ingen andre bilar å sjå. Alt var heilt stille.

Pål drog i veg nedover. Pål gjekk så fort han kunne. Han måtte ikkje ramle!

Pål vart heilt fortvila. Kva skulle han gjere no? Han måtte ha tak i mobilen. Far måtte ha hjelp! Pål bestemte seg. Han tok opp ein stor stein og slo laus på bilvindauget.

Kvar var bilnøklane?



Kvifor var Pål redd for å ramle?

Øveord: gonger endeleg låseknappen skjedd gjorde pleddet

Pål måtte slå fleire gonger. Men endeleg klarte han å knuse ruta. Han fekk opp låseknappen og reiv opp døra til bilen. Mobilen låg i baksetet.

PL EM

Så sa ho: «Du har vore flink! Dette skal gå bra. Vi sender eit helikopter. Hald deg varm. Set deg inn i bilen, bli der til vi kjem. Du må vise oss kvar far din ligg. Vi er der om femten minutt.»

Pål skalv på handa da han slo 113. Pål forklarte kva som hadde skjedd. Han svara på mange spørsmål frå ei hyggeleg dame.

Pål gjorde som dama hadde sagt. Han krabba inn i bilen og tulla seg inn i pleddet som låg der. No var det berre å vente.

Kva telefonnummer slo Pål?

Kva slags telefonnummer er 113?

? 31

Øveord: hardt skadd helikopterdur forferdeleg veiva skunda seg dura lyskastar

Klokka gjekk så sakte, så sakte! Pål tenkte på far som låg der oppe og var hardt skadd. Det tok til å bli mørkt. Ville dei klare å finne han?

Pål vifta og veiva med armane. Snart var helikopteret nede. To menn hoppa ut. Helikopteret gjekk opp att for å leite etter far.

Endeleg høyrde han helikopterdur. Pål kom seg ut av bilen og sprang ut på plassen. Helikopteret bråka forferdeleg.

Mennene og Pål skunda seg oppover stigen. Pål gjekk først for å vise veg. Helikopteret dura over dei. Plutseleg vart det liksom ståande stille i lufta. Helikopteret slo på ein stor lyskastar.

«Det må bety at far din er funnen! Du har jammen vore flink til å forklare!» sa mennene.

Kven gjekk først og viste veg? Korleis klarte piloten å finne far?

Mennene og Pål skunda seg opp til helikopteret. Der låg far. Han hadde ikkje rørt seg sidan Pål gjekk frå han. Ei båre vart heisa ned frå helikopteret.

Far vart lyfta varsamt opp på båra. Han vart spent fast. Sakte vart båra heisa opp i helikopteret att. Det bråka frykteleg. Pål måtte halde seg for øyra.

Øveord: heisa frykteleg sette kurs igjen hjelpt kjende

Helikopteret sette kurs mot bygda. Det vart stille og mørkt. Mennene tende lommelykter. Så gjekk turen ned til parkeringsplassen igjen.

Det var kome fleire bilar nede på plassen. Pål vart hjelpt inn i ein god, varm bil. Han vart pakka inn i eit stort teppe. Nokon gav han eit krus med varm saft.

Pål kjende plutseleg kor sliten og trøytt han var. Pål sovna.

Korleis kom far opp i helikopteret? Kvifor var Pål så trøytt og sliten?

? 33

Øveord: heime forvirra menneska kviskra operert i tide retteleg flau

Pål vakna på sofaen heime hos mor. Pål sette seg forvirra opp. Stua var full av folk som snakka lågt saman. «Kva gjorde alle desse menneska her?»

Ho fortalde at far hadde det bra. Legane hadde operert han. Dei trudde far ville bli heilt bra igjen.

Plutseleg hugsa han alt saman. Mor sette seg ned ved sida av han. Ho gav han ein kjempeklem. «Du har vore så flink!» kviskra ho.

Takka vere Pål hadde han fått hjelp i tide. Det kunne ha gått retteleg gale om han ikkje hadde vorte funnen så raskt.

«Pål er ein helt!» sa alle i stua. Dei klappa og ropa hurra. Pål vart litt flau. Han hadde berre gjort det far hadde lært han.

Kva hadde legane gjort med far?

1 2

Kvifor seier alle at Pål er ein helt? Fortel om ein du kjenner, eller har høyrt om, som du meiner er ein helt.

Øveord: gard høner kvar besøk gangen

Gåsa som var galen

Guri eig gåsa. Gåsa trur ho er ein katt. Gåsa følgjer etter Guri kvar ho står og går.

Guri bur på ein gard. Ho bur i eit koseleg, gult hus. Ho bur saman med mor og far. På garden bur også to hestar, fire kattar, tretti sauer, femti griser, tusen høner og ei gås.

Ei gong kom gåsa til og med på besøk på skolen. Gåsa kom heilt opp trappa og inn i gangen. Gåsa ropa og skreik heilt til Guri kom: «Gakk – gakk – gakk – gakk!»



Teikn huset Guri bur i, og nokre av dyra på garden.

Kva slags dyr budde på garden?

Øveord: tilbake nok gulrøter stengje

Guri måtte gå tilbake med gåsa. Gåsa bråka slik. Gåsa kunne nok ikkje gå på skolen.

Gåsa var både sur og lei heilt til ho fekk gulrota. «Gåsa er galen!» sa far. «Vi må stengje henne inne. Gåsa må forstå at ho er ei gås og ikkje ein katt.»

Gåsa elska gulrøter. Gåsa ville berre ete gulrøter. Dersom ikkje Guri gav gåsa gulrøter, beit gåsa henne i magen eller kleip henne i armen.

Kva elska gåsa å ete?



Kvifor sa far at gåsa var galen?

Øveord: stengjer hønsehuset gå fritt omkring midt rasande vere

Midt på natta vaknar plutseleg far. Han høyrer hyling og kakling frå hønsehuset. Far spring ut i full fart. Det må vere gåsa som lagar slikt spetakkel.

«Vi stengjer gåsa inne i hønsehuset», sa far. «Gåsa kan ikkje gå laus lenger.» Guri tigg og ber om at gåsa skal få gå fritt omkring litt til. Men far har fått nok. Gåsa skal bu hos hønene.

Far er rasande. No får det vere nok bråk frå den galne gåsa! Men kva får far sjå inne i hønsehuset?

Kvar vil far at gåsa skal bu?

Kvifor var far så sikker på at det var gåsa som bråka slik i hønsehuset?

? 37

Far trur nesten ikkje sine eigne auge. Ein stor rev spring rundt i hønsehuset i vill fart. I munnen har reven ei høne som kaklar og skrik. I halen hans heng ei sinna gås.

PL EM

Reven skrik som ein stukken gris. Alle hønene kaklar om kapp. Hanane gjel og flaksar med vengene. Far må nesten le av alt spetakkelet. Far slår på lyset.

Gåsa har bite seg fast i halen til reven. Gåsa vil ikkje sleppe taket. Gåsa vil ikkje gi reven ei einaste høne til nattmat.

Øveord: eigne auge rundt munnen heng nattmat stukken gris om kapp gjel flaksar spetakkelet

Kva heng i halen på reven?

Kva er meint med å skrike som ein «stukken gris»?



Teikn ei høne.

Øveord: feiekost luka hønsegarden framleis igjen stolt har fortent vakthund

Far får tak i ein feiekost. Så opnar han luka ut til hønsegarden. Far slår etter reven med feiekosten.

Reven fer ut som eit lyn. Gåsa heng framleis fast i halen til reven. Men etter nokre minutt kjem gåsa inn igjen.

Gåsa er så stolt og kry. Far finn ei gulrot. Gåsa har fortent ein premie.

«Gåsa er galen, men ho er klok òg. No trur ho sikkert at ho er ein vakthund! Ei gås som vakthund er heilt greitt for meg», seier far og klør gåsa på ryggen.

1. Kva fekk gåsa som premie? 2. Kva synest far om å ha ei gås som vakthund? 39

Øveord: naboen hønsevakt bilete morgon kjendis

Neste morgon kan mor, far og Guri lese om gåsa i avisa. «Den galne gåsa vår er snart kjendis», seier mor og ler.

Naboen synest avisene kan skrive litt om gåsa. Han ringjer til VG. Han fortel om den galne gåsa. «For ei gøyal gås! Vi kjem og tek eit bilete med ein gong!» seier mannen i VG.

Naboen har høyrt om gåsa som er hønsevakt, og som finn på så mykje rart.

Kven ringde til avisa?

Kva spør journalisten frå VG om når han kjem på besøk? Finn fem spørsmål.

Øveord: NRK Norge rundt dyr programmet kva dei morgon rydde

Mor veit nesten ikkje kva ho skal svare. Men til slutt går ho med på å la tv-folka få kome neste morgon. Ho lovar at gåsa skal vere klar for filming.

Plutseleg ein dag ringjer telefonen til mor. Det er ei dame frå NRK som ringjer. «Vi har lese i VG om gåsa de har. Vi synest gåsa passar så bra i Norge rundt. Vi bruker å ha med rare dyr i programmet vårt. Kan vi få kome og filme gåsa i morgon?»

No får mor det travelt. Ho ropar på far og Guri. Dei må rydde og koste i hønsehuset. Tv-folka vil filme gåsa saman med hønene. Da må alt sjå fint og flott ut. Gåsa skal på tv! No er gåsa vorten kjendis!

Kvar skal tv-folka filme gåsa? Kva er Norge rundt?



Finn ut kva NRK er for noko?

? 41

Øveord: velkomen til gards utstyr kryss og tvers vaggar skodespelaren utstoppa maken til

Mor og far ønskjer tv-folka velkomne til gards. Dei har mykje utstyr med seg. Dei dreg lange leidningar på kryss og tvers.

Til slutt set tv-folka inn ein utstoppa rev i hønsehuset. Tenk, den galne gåsa fer rett i halen på reven og bit seg fast.

Ho klip Guri i magen når ho ikkje får gulrot, akkurat slik ho bruker. Inne i hønsehuset går gåsa som ein vakthund og passar på hønene.

Gåsa vaggar stolt og kry omkring. Ho liker seg saman med tv-folka. Gåsa er reine skodespelaren.

Gåsa er like sinna som sist reven var på besøk. Maken til gås har ingen sett!

Kva set tv-folka inn i hønsehuset?

Kvifor vart gåsa så sinna på reven, trur du?

Dykkaren

Øveord: dykking hobby kvar sjøen skummel dykkardrakt oksygenflaske symjeføter forliste

Far har dykking som hobby. Nesten kvar søndag dreg han ut på sjøen for å dykke. I dag er mor og Dagfinn med. «Vi må passe på far», seier mor.

Dagfinn synest far ser litt skummel ut med dykkardrakt. Han har maske framfor ansiktet. På ryggen har han ei oksygenflaske. På føtene har han symjeføter. I dag vil far dykke ned til ein båt som forliste for nesten tre hundre år sidan.

Hva har far på ryggen? Hva betyr det at en båt forliser?

? 43

Øveord: hoppar bobler tv-skjerm om bord held på med betyr spennande

Plutseleg strekkjer far armane opp. «Det betyr at han har funne noko!» ropar mor. Mor er ivrig. Dette er spennande!

«Her kan du sjå kva han held på med. Vi må følgje med og passe på han», seier mor. Dagfinn forstår at far kan setje seg fast i noko der nede på botnen.

Far er klar. Han hoppar i sjøen. Snart er han borte. Dagfinn ser berre nokre bobler. Men mor ser han på ein tv-skjerm. Det er videokamera om bord i båten.

Korleis kan Dagfinn og mor vite kva far held på med? 44

Kva trur du far kan finne inne i vraket?

Øveord: tung heng rekkja endeleg får auge på kva krukke skuffa

Mor tek fram ei stor, tung korg. I korga festar ho eit tau. Ho kastar korga ut i sjøen. Så går ho for å sjå på tv-skjermen.

PL EM

Sakte, sakte halar mor tauet opp. Endeleg får dei auge på korga. Men kva er det oppe i korga? Dagfinn ser berre ei gammal krukke. Æsj, er det noko å ha? Han er skuffa.

Dagfinn heng over rekkja. Han stirer ned i sjøen. Han er spent på kva far har fått tak i.

Kva ser Dagfinn i korga? Kvifor er Dagfinn skuffa?

? 45

Øveord: sender kar toler museet korleis kjølerom mark grøssar

«Desse krukkene er vel ikkje noko å ha», seier han. «Jau da», seier mor. «Folka på museet blir glade for dette. No kan dei finne ut enda meir om korleis folk hadde det i gamle dagar.»

Far sender opp tre krukker til. Mor legg alle krukkene ned i eit stort kar med vatn. «Dei toler ikkje luft enno», forklarer mor. Dagfinn er sur og skuffa.

«I desse gamle krukkene har dei nok hatt smør. Dei hadde ikkje kjølerom om bord den gongen. Derfor kom det ofte mark i maten når dei var borte lenge.»

«Æsj, tenk å finne mark i maten!» Dagfinn grøssar.

Kva trudde mor at det hadde vore i krukkene? 46

Kva er eit museum?

Øveord: skipet alltid kiste gullpengar signal

Far dykkar ofte ned til det gamle skipet. Det er ikkje alltid mor og Dagfinn er med. Men ein varm søndag i juli er dei med i båten.

PL EM KS

Dagfinn badar og kosar seg. Mor følgjer med på tv-skjermen. Plutseleg får ho signal frå far om at ho skal dra opp korga. Mor dreg. Korga er så tung. Kva er det i korga?

Far er på jakt etter ei kiste. Han har lese at det skal finnast ei kiste full med gullpengar i skipet.

Kva leitar far etter på det gamle skipet? Kvifor er korga så tung, trur du?

? 47

Øveord: strødde havbotnen beheld eit minne finnarlønn kjendis

Far ringjer til folka på museet. Det er museet som skal ha alle dei gamle pengane. Far beheld nokre gullmyntar som eit minne. Men han får finnarlønn. Far blir nesten rik.

«Her er jo gullpengar!» ropar mor. Far har funne kista med gull. Kista har gått sund. Pengane ligg strødde på havbotnen. Far plukkar og plukkar. Mor dreg opp den eine korga etter den andre.

Folk frå tv, aviser og vekeblad kjem og tek bilete av far og gullpengane. Dei fortel om kor flink far er som fann den gamle gullskatten på havbotnen.

Far blir kjendis. Det synest Dagfinn er gøy!

Kvar låg alle gullpengane?



Forklar kva ein kjendis er.

Indianarar på prærien

Nokre av indianarane budde på prærien i USA. Dei hadde klede av skinn og lêr. Dei jakta på bison. Indianarane var alltid der bisonflokken var. Derfor måtte dei bu i telt.

Ina og Dina har lese og lært mykje om indianarar. No har dei sett ein spennande film om korleis indianarane levde for 150 år sidan.

Øveord: indianarar lært levde prærien skinn og lêr bison leirbålet tranebær søtpotet

Av og til hadde dei fest. Da pynta dei seg med flotte fjører og måla seg over heile kroppen. Dei slo på trommer og dansa rundt leirbålet. Dei åt bisonkjøt med tranebær og søtpotet.

Ina og Dina skulle ønskje at dei fekk vere med på ein slik fest. Men ingen indianarar lever slik lenger.

Kva åt indianarane når dei hadde fest? Kvifor måtte indianarane bu i telt?

? 49

Øveord: besøk skjor stare vassfargar jakt trea tærne bråstoppar

Ina og Dina har fått besøk av Kai og Yngve. Det er sommar og sol. No vil dei leike indianarar.

PL EM KS SE

Dei snik seg mellom trea. Her må dei vere musestille. Dei listar seg på tærne. Plutseleg får dei auge på noko som rører på seg bak trea. Dei bråstoppar.

Dei finn fjører frå ei skjor og ein stare. Fjørene set dei i håret. Dei har ikkje indianarklede, men dei målar seg i ansiktet med vassfargar. Dei lagar pil og boge. Så dreg dei ut på jakt.

Kvar får barna fjører frå?

Kvifor listar barna seg så stille mellom trea?

Øveord: vêr horn sauer brekar omkring nærmare knea hælen

No vil ikkje indianarane jakte meir. Dei bråsnur og spring sin veg. Dina snublar og får sår på begge knea. Yngve sklir og får eit sår på hælen.

Vêren liker visst ikkje indianarar på jakt. Han set i eit brøl. Vêren ser skummel og vill ut. Han kjem nærmare og nærmare!

Plutseleg dukkar ein svær vêr fram bak trea. Vêren har store horn. Han ser sint ut. Bak vêren kjem ein stor flokk med sauer og lam. Dyra brekar og spring omkring.

Dei spring inn i hagen til Ina og Dina. Der er dei trygge. Indianarane får is og jordbær. Dina og Yngve får plaster på såra. Det er ikkje lett å vere indianar på jakt!

Kva er det som brølar så høgt?

Øveord: dyrepark babyelefantar kjendis verda skitne støvete kattevask

Elefantvask

No er dei vortne kjendiselefantar. Det har stått om dei i aviser over heile verda. Dei har vore på tv. Det kjem mykje folk til dyreparken. Alle vil sjå Agg og Mell.

I ein stor dyrepark i USA bur det to gamle elefantar. Dei to elefantane heiter Agg og Mell. Heilt frå dei var babyelefantar, har dei to funne på mykje rart.

Mange har med seg bil. Dei kjem med skitne og støvete bilar. Dei har med seg bilar som treng vask. Ikkje ein kattevask, men ein elefantvask.

Kva har folk med seg til dyreparken?

Kva trur de Agg og Mell fann på av rare ting som babyelefantar?

Øveord: bli leie innsjø snabelen svampar begynner gnikkar

Det Agg og Mell likar best, er å vaske bilar. Dei kan vaske i mange timar utan å bli leie.

Dyrepassaren set fram ei flaske med såpe og to store svampar. Bilen som skal vaskast, blir køyrd fram. Agg og Mell kjem i full fart. Dei har snabelen full av vatn. Dei tek til å vaske med ein gong.

Det er ein liten innsjø i dyreparken. Elefantane badar i den innsjøen. Elefantane fyller snabelen med vatn. Så dusjar dei kvarandre. Men dei kan også vaske bilar med snabelen.

Agg tek flaska med såpe og tømmer på taket på bilen. Mell står klar med svampen. Ho begynner å gni såpa utover. Snart får ho hjelp av Agg. Dei gnikkar og gnir med svampane. Til slutt ser bilen ut som ei stor såpeboble.

Kven gir elefantane såpe og svampar?

Øveord: spyle vass-slangar strie straumar tomme skundar seg ivrige korkje ... eller

Så begynner moroa. Såpevatnet må bort. Elefantane må spyle bilen. Elefantsnablar ser ut som vass-slangar. Såpevatnet renn vekk i strie straumar.

Dei er så ivrige. Dei har det veldig gøy! Dei blir korkje trøtte eller leie.

Når snablane er tomme for vatn, spring Agg og Mell ned til sjøen. Der fyller dei opp med vatn og skundar seg opp til bilen for å halde fram med å spyle.

Folk som står og ser på elefantane, klappar og ropar hurra. Alle seier: «Så flinke elefantar! Så flinke bilvaskarar!»



Korleis ser snabelen til elefantane ut?

Finn ord i teksten som har noko med vatn å gjere, eller som har ordet vatn i seg.

Øveord: nøgde tippar rundt hjula nøye med bulkar saftig

Alle trur at no er bilen ferdig vaska. Men nei, Agg og Mell er nok ikkje heilt nøgde. Plutseleg tek dei eit godt tak i bilen og tippar han rundt. Bilen blir liggjande på taket.

Endeleg synest Agg og Mell at bilen er rein nok. Bilen blir lyfta opp og sette ned på alle fire hjula igjen med eit smell.

Så går dei i gang med såpevask og spyling ein gong til. Dei er spesielt nøye med hjula. Mell dyttar hjula rundt, medan Agg spyler godt.

Bilen ser ikkje heilt ut som han gjorde før vask. Han er full av bulkar og riper og skrammer. Men han er gullande rein. Han har fått ein ekte elefantvask.

Som betaling får Mell og Agg eit stort lass med grønt og saftig gras.

Korleis ser bilen ut etter at elefantane har vaska han?

Øveord: geitebukk bondegard vogn rundt bortskjemd fritt omkring

Blåmann Det var ein gong ein stor geitebukk. Bukken heitte Blåmann. Blåmann budde på ein bondegard. Barna på garden leika ofte med bukken.

Barna hadde ei lita vogn. Dei sette sele på Blåmann. Så leika dei at bukken var ein hest.

Blåmann drog barna rundt i vogna. Både barna og Blåmann likte å dra på tur. Blåmann vart nokså bortskjemd. Dei andre geitene fekk aldri gå fritt omkring. Blåmann fekk gå kvar han ville.

Til slutt trudde han at han var den flottaste bukken i verda. Ingen var så fin som han!



Kva gjer dei på ein bondegard? Lag tankekart.

Kva gjorde barna med Blåmann?

Øveord: spankulerte tunet skuggen middagspause kjeda seg nysgjerrig oppdaging speida

Ein varm sommardag spankulerte Blåmann rundt på tunet som vanleg. Det var ikkje ein levande skapning å sjå. Dei andre geitene låg i skuggen og kvilte. Menneska på garden hadde middagspause.

PL EM

Forsiktig stakk han hovudet inn og såg seg rundt. Hei sann! Her var det mykje rart! Blåmann vart så nysgjerrig. Han berre måtte inn i det spennande rommet.

Blåmann kjeda seg. Så fekk han sjå at verandadøra stod open. Blåmann sneik seg opp på verandaen og trippa bort til døra.

Blåmann starta på oppdagingsturen. Var det noko han kunne ete her? Blåmann var alltid på jakt etter noko godt å ete. Han speida rundt i det store rommet.

Korleis var vêret?



Finn orda i teksten som fortel om måtar å gå på.

Øveord: gjorde senka herma rasande åtak

Men så skvatt han til. Det var enda ein geitebukk her inne. Bukken var stor og flott med langt skjegg under haka. Han såg sur og sinna ut.

PL EM

Den framande bukken gjorde akkurat det same. Kva var dette for ein frekk bukk? Herma bukken etter han?

Blåmann trampa med den eine foten. Jammen gjorde ikkje den andre bukken også det. Blåmann tok eit steg fram og senka hovudet.

No vart Blåmann rasande. Dette ville han ikkje finne seg i! Denne frekke bukken skulle få seg ein omgang juling!

Blåmann rygga bakover, senka horna til åtak, sikta godt og fór framover. Han reiste seg opp på bakføtene, og så stanga han til det hardaste han kunne.

Korleis såg den andre geitebukken ut? Kven trur du den andre bukken er?

? 59

Øveord: small skikkeleg singla søkk vekk lempa ut

Det small skikkeleg! Det singla i glas. Blåmann rista på hovudet. Han var heilt tummelumsk etter det harde slaget.

PL EM KS

Men no vart det liv i huset. Folk kom styrtande inn. Dei hylte og skreik, og før Blåmann fekk sukk for seg, vart han lempa ut på tunet.

Han skjøna ingenting. Den andre bukken var søkk vekk. På golvet låg det masse glas.

Han fekk seg eit hardt spark i baken og vart jaga ned til dei andre geitene.

Stakkars Blåmann hadde knust den store, flotte spegelen som hang i stua. Blåmann hadde aldri sett ein spegel før.

Han kunne ikkje vite at det var biletet av seg sjølv han hadde slåst med.

Kvifor var alle så sinna på Blåmann?

Øveord: bråvakna nattbordlampa vidt gap blafra torebrak gøymde seg i eitt sett sukka letta

Monsterbesøk

På grunn av varmen stod vindauget på vidt gap. Gardinene blafra.

Plutseleg vart heile rommet opplyst av eit lyn. I det same kom eit kraftig torebrak. Åge krabba under dyna og gøymde seg. Han likte ikkje lyn og tore.

Åge bråvakna. Det var stappmørkt i rommet. Åge slo på nattbordlampa, men det kom ikkje noko lys.

Han heldt seg for øyra og kneip auga hardt igjen. Likevel høyrde Åge korleis det torna. Det small i eitt sett.

Åge låg under den varme dyna og skalv. Omsider stilna det av. Åge sukka letta og titta forsiktig fram frå dyna. Han kjende at han måtte på do. Han skulle akkurat til å setje føtene på golvet da han oppdaga ein skugge i vindaugskarmen. Det var nokon som sat der!



Kvifor vakna Åge?

Korleis veit vi at dette skjedde om natta? Finn ord i teksten som viser det.

Øveord: skapningen monster gispa landa sylskarp jerngrep

Skapningen stira på han med store, gule auge. Det måtte vere eit monster som sat der! Åge gispa. Han hadde sett monster på tv. Dei var ikkje hyggelege!

Åge hylte! Han vræla som ein stukken gris! Monsteret stakk enda hardare og freste inn i øyret hans.

Åge drog dyna hardt til seg. Da kjende han kniven! Monstret stakk han med ein sylskarp kniv!

Åge stupte under dyna igjen! I det same landa noko tungt oppå han. ÅHÅÅÅÅ! No var monsteret kome for å drepe han!

Åge prøvde å kome seg laus, men monstret heldt han fast i eit jerngrep.

Kva var det som sat i vindaugskarmen?



Kvifor trudde Åge at monstret stakk han med kniv?

Øveord: kava nytta siste kampen mareritt hikstande menneskeblod kviskra

Åge sparka og kava, men ingenting nytta. Han sat bom fast inne i dyna. Monsteret hadde fanga han!

Eit par sterke hender drog han opp, og sa: «Men Åge, har du hatt mareritt?» Åge opna auga og såg opp. Monsteret var vekk. Det var far som stod der!

Plutseleg vart dyna dregen av han. Åge skreik, rulla seg saman og gjorde seg klar til den siste kampen med monsteret.

Åge vart så glad at han tok til å gråte. Hikstande fortalde han om monsteret som var kome inn gjennom vindauget for å drepe han. Monsteret hadde halde han fast og stukke han med ein skarp kniv! Monsteret var på jakt etter menneskeblod!

«Vi må passe oss, far. Tenk om det kjem igjen!» kviskra Åge.

Kvifor sat Åge fast inne i dyna, trur du?

Øveord: krinklar og krokar gøymt seg skapning farande torevêret

Det var heilt mørkt i rommet. Straumen var framleis borte.

Men far hadde med seg lommelykt. No tende han lykta. Han lyste inn i alle krinklar og krokar. Åge såg ikkje noko monster. Kvar hadde det gøymt seg?

Far la seg på kne og lyste under senga. Da høyrde dei nokon som freste. Far sette i eit rop.

I det same kom ein svart skapning farande fram frå senga. Skapningen fór over golvet, hoppa opp i vindaugskarmen og vart borte.

Far sette i å le. «Monsteret du har hatt besøk av, var katten til naboen. Han likte seg nok ikkje ute i torevêret og søkte ly her hos deg. Eg har sagt det mange gonger. Det er berre på tv du kan sjå monster!»

Kven hadde gøymt seg under senga?

Kvifor trudde Åge at katten var eit monster, trur du?

Da bestemor var lita Sofia gledde seg til fredag. Kvar fredag var Sofia saman med bestemor. Bestemor brukte å hente henne på skolen.

Bestemor fann alltid på noko gøy. Sofia kjeda seg aldri saman med henne.

Øveord: fredag kvar henne alltid kjeda seg aldri stappfullt leilegheita museum snuse rundt

Nede i kjellaren var det eit stort rom. I det rommet hadde bestemor alt ho ikkje fekk plass til oppe i leilegheita.

Huset til bestemor var stappfullt av møblar og ting. Bestemor samla på alt mogleg. Ho kasta aldri noko.

Bestemor hadde ordna alt så fint. Det var som i eit museum.

Sofia vart aldri lei av å snuse rundt. Sofia oppdaga stadig noko nytt. Men det beste var at bestemor alltid hadde ei historie å fortelje om tinga Sofia tok fram.

Kva hadde bestemor nede i kjellaren?

Kvifor liker ikkje bestemor å kaste noko, trur du?

? 65

Øveord: fødd ingenting sjokolade godteri dokkevogn julepresangen

Sofia likte best å høyre historier om da bestemor var lita jente.

Sjokolade, brus og godteri var det lite av. Klede og leiker var det heller ikkje lett å få kjøpt. Folk måtte lage det meste sjølv.

Da bestemor vart fødd, var det krig i Noreg. Derfor var det nesten ingenting å få kjøpt i butikkane.

Bestemor drog fram ei gammal, rar dokkevogn. Den vogna hadde far hennar laga til henne.

I vogna var det madrass, dyne og pute. Oppe i vogna låg ei dokke. Det var ei filledokke med fine klede. Mor hennar hadde strikka og sydd alt saman.

Bestemor hadde fått vogna og dokka til jul. Ho var berre fem år, men bestemor hugsa godt kor glad ho hadde vorte for den julepresangen.

Når hadde bestemor fått dokkevogna?



Skriv ei liste med ting ein kan lage sjølv.

1 Kva betyr det at det er krig i eit land? 2 Når var det krig i Noreg?

Av og til tok bestemor fram eit album fullt av gamle, rare bilete. Det var ikkje eit einaste fargebilete der. Det var ingen som tok fargebilete den gongen.

Bestemor hadde berre eitt bilete frå den første skoledagen sin. På biletet stod ei tynn, alvorleg jente med kort, rart hår med ei stor hårsløyfe i. På ryggen hadde ho ein liten ransel.

Sofia syntest det var rart å sjå bileta av bestemor da ho var ei lita jente. Det var rart å tenkje på at den vesle jenta no var bestemor hennar.

Øveord: album fargebilete den første skoledagen alvorleg hårsløyfe skjørt sydame lakksko arva gnog

Bestemor fortalde at ho hadde fått nytt skjørt og ny bluse. Skjørtet var raudt, blusen var kvit med raude knappar. Det var ei sydame som hadde sydd begge delar.

Ho hadde på seg svarte lakksko. Skoa hadde ho arva. Dei var litt for små og gnog på hælane. Bestemor lo litt da ho fortalde det. Tenk at ho hugsa det enno.

Kor mange bilete hadde bestemor frå den første skoledagen sin?

1 2

Kor mange bilete har du frå den første skoledagen din? Kva hugsar du best frå den første skoledagen din?

? 67

Øveord: kjedeleg kjende altfor dyrt

Bestemor kjende ingen som hadde vore oppe i eit fly da ho var lita. Det var altfor dyrt å reise med fly. Derfor var det ingen som reiste på ferie til framande land. Folk besøkte familiane sine.

Det var berre nokre få som hadde eigen bil. Folk gjekk eller sykla når dei skulle besøkje kvarandre, eller når dei skulle ut for å handle.

Sofia syntest synd på bestemor. Ho måtte ha hatt det veldig kjedeleg da ho var lita. Tenk, da var det ingen som såg på tv. Ingen hadde mobil eller datamaskin. Dei tinga var ikkje funne opp, eingong!

Bestemor hadde ofte reist til tantene og onklane sine. Det brukte å vere veldig kjekt. Dei kunne reise med tog, buss eller båt.

Kva brukte folk å reise med da bestemor var lita? 68

Snakk saman om kvifor det ikkje var vanleg å ha bil og å reise til framande land i gamle dagar.

Bestemor lo og rista på hovudet. Nei, vi kjeda oss ikkje sjølv om vi ikkje hadde tv eller bil. Det var alltid noko å finne på.

Det var nesten ingen mammaer som drog på jobb. Dei var heime og passa på barna. Det måtte dei fordi det ikkje var barnehagar og SFO.

Øveord: kjeda oss jobb passa på barnehagar småskolen annankvar som regel pyse

Barna på småskolen gjekk annankvar dag på skolen der mormor budde. Når dei hadde fri, var dei som regel ute og leika. Det var alltid nokon dei kunne leike med.

Sofia ville vite kva slags leikar dei hadde leika. «Eg trur vi leika om lag slik som de gjer», sa bestemor. «Men det var sjeldan at gutar og jenter leika saman. Gutar og jenter leika ikkje dei same leikane.

Det var berre gutar som sparka fotball. Ingen jenter fekk vere med på det. Fotball var berre for tøffe, sterke gutar. Ingen gutar hoppa tau, det var berre for jenter! Hoppa ein gut tau, var han ei pyse!» Da måtte Sofia le. Det var det dummaste ho hadde høyrt!



Kvifor hadde ikkje mammaene jobb da bestemor var lita?

Kva liker du å leike når det er sommar, og når det er vinter? Lag to lister med forslag.

Øveord: museet skoeske kvit fjører galne nysgjerrig begynte

Ein gong da Sofia snusa rundt i museet til bestemor, fann ho ei skoeske med ei raud sløyfe rundt. I eska låg ein liten, kvit kjole og to lange, kvite fjører.

«Vil du fortelje den historia?» spurde Sofia. Ho var veldig nysgjerrig.

Sofia tok eska med seg opp i stua. Bestemor sat i sofaen og las. Ho smilte da ho såg eska. «Den eska minner meg om den galne hanen.»

«Ok», sa bestemor. «Set deg her ved sida av meg.» Ho klappa på sofaen og gjorde plass til Sofia. Så begynte bestemor å fortelje om den stolte hanen.

Det var ein gong ei jente som heitte Eli. Den sommaren Eli var seks år, var ho på ferie hos mormor og morfar.

Mormor og morfar budde på ein liten gard. Dei hadde ikkje så mange dyr lenger, men ein stor flokk med høner og to kattar hadde dei.

Kva var det i eska Sofia fann?

Øveord: skein invitert bærbuskar tunet tuntreet sjefen

Sola skein, og det var godt og varmt. Morfar hadde fødselsdag. Han skulle ha selskap. Heile familien var invitert til fest i hagen.

PL EM

Mellom hagen og huset var tunet. Midt på tunet voks eit svært tre. Det var eit eiketre. Treet var nesten hundre år gammalt. «Det er tuntreet vårt», sa morfar.

Morfar og mormor hadde ein koseleg hage med mange epletre, bærbuskar og grønsaker.

Ute på tunet brukte hønene å trippe rundt. Hanen var sjefen og passa på hønene. Hanefar både kleip og hakka på dei hønene som ikkje gjorde akkurat slik han ville.

Ikkje eingong mormor fekk gå i fred. Når ho gjekk rundt i hønsehuset og samla inn egg, kom hanen flaksande. Han hoppa opp og hakka henne i armen. Det gjorde vondt! Mormor vart like sint og lei seg kvar gong. «Eg trur vi skal koke suppe på den hanen snart», brukte ho å seie.

Kva slags tre voks på tunet?

Øveord: gjort i stand kjellaren bordet soverommet kjole kjempestor trippa spankulerte skuggen

Morfar og mormor hadde gjort alt i stand til festen. Maten stod klar i kjellaren. Bordet var pynta med blomstrar og flagg.

Eli hoppa og spratt ned trappa så den store sløyfa dansa på hovudet hennar.

Eli hadde kvit kjole, kvite sokkar og raude sko. I håret hadde ho ei kjempestor, raud sløyfe. Eli syntest ho var så fin. No ville ho ned i hagen og vise seg fram.

Eli var på soverommet. Ho hadde pynta seg.

Ute på tunet trippa hønene omkring og leita etter noko å ete. Hanefar spankulerte rundt som han brukte.

Kattane sov i skuggen under trappa. Elles var det ingen der.

Kva hadde Eli på seg?

Kvifor hoppa og spratt Eli ned trappa?

Øveord: begynte forferdeleg spetakkel flaksande nådde krafsa skuldra stamma

«Dei er nok nede i hagen», tenkte Eli. Ho begynte å springe over tunet. Da høyrde ho eit forferdeleg spetakkel bak seg. Eli bråstoppa.

PL EM

Hanen kom flaksande etter. Han nådde henne fort igjen. Han hoppa opp på ryggen hennar. Han krafsa og kleip.

Det var hanefar som kom flaksande. Han kakla og skreik. Han så veldig sint ut. Han sprang rett mot Eli. Eli begynte å springe mot tuntreet.

Hanen kravla opp på skuldra hennar. Han tok til å hakke henne i hovudet.

Eli nådde fram til det store tuntreet. Ho pressa ansiktet inn mot stamma. Hanen klora seg fast. Han hakka som ein galning! Eli skreik! Ho hylskreik!

Kva sprang Eli mot?

Kvifor var hanen så sint på Eli, trur du?

? 73

Øveord: gi seg vart kvitt hakkinga heldt forsvunnen hanekam går an visst

Hanen ville ikkje gi seg. Eli vart ikkje kvitt han. Eli skreik og skreik.

Plutseleg stoppa hakkinga. Eli vart lyfta opp av to sterke armar. Ho vart klemd og klappa. Det var morfar som heldt henne.

Hanen var forsvunnen. Morfar hadde sparka han langt vekk.

«Den galne hanen! Veit du kva, han trur du også er ein hane! Den fine, raude sløyfa di ser ut som ein hanekam. Den kvite kjolen ser ut som hanefjører. Dei raude skoa dine ser ut som hanebein.

Hanefar er sikker på at du vil prøve å jage han vekk. Han trur du har planar om å bli ny sjef for hønseflokken. Så galen går det visst an å bli!»

Kva trudde hanefar hårsløyfa til Eli var?

Øveord: springande forskrekka skunda seg jod slakta hønsesuppe

Mormor skunda seg inn og henta jod og sårsalve. Ho reinsa såra Eli hadde fått. «Det svir, men det må til skal det bli bra», trøysta mormor.

Mormor kom springande. Ho vart så forskrekka da ho høyrde kva som hadde hendt. «Nei, no er det nok», sa ho. «Den hanen skal vekk i morgon den dag!»

Hårsløyfa var full av hòl. Eli ville ikkje ha henne lenger. Ho kasta sløyfa i søpla. Neimen om ho ville sjå ut som ein hane meir!

Neste dag var hanen borte. Morfar hadde slakta han. «I dag blir det hønsesuppe til middag!» sa mormor. Men Eli trur ikkje ho vil ha middag i dag.

Kvifor kasta Eli hårsløyfa i søpla? Kvifor ville ikkje Eli ha middag?

? 75

Øveord: gjetta skjedde hønsefjørene minne

«Snipp snapp snute, så var den historia slutt», sa bestemor. Sofia såg opp på bestemor. «Det var du som var Eli, ikkje sant?»

Bestemor lo litt. «Så du har gjetta det? Ja, det var eg, og alt er heilt sant. Eg har ikkje gløymt den galne hanen sjølv om det er seksti år sidan det skjedde. Dei hønsefjørene eg har i boksen, er frå den hanen. Eg fekk dei av morfar som eit minne!»

«Kan du fortelje fleire historier?» spurde Sofia. «Det kan eg, men det må bli ein annan dag», sa bestemor.



Kor lenge var det sidan den galne hanen levde?

Kva vil det seie å få noko som eit minne?

Øveord: fanfare fengjande marsj lettar på flosshatten sveipa akrobatar strøymer inn manesjen

Sirkus i byen

Orkesteret spelar opp med ein fengjande marsj. Sirkusdirektøren kjem springande inn. Han lettar på flosshatten sin, bukkar djupt og seier: «Velkomen, velkomen, kjære publikum. No begynner vi!»

Det er sirkus i byen. Vi har billettar på første rad. Vi har popkorn og cola. No er vi spente på kva som skal skje. Vi høyrer ein fanfare. Vi er klare!

ler oss skakke. gispar av skrekk. måpar og glanar. trampar og klappar. skjønar ikkje korleis dei får det til.

Vi Vi Vi Vi Vi

Sirkusdirektøren smeller med sveipa. Flotte hestar, digre elefantar, søte hundar og snåle klovnar, akrobatar, vakre damer og sterke menn strøymer inn i manesjen.

Kva slags dyr er med på sirkuset?

Kva trur du sirkusartistane gjer som får oss til å måpe og glane, le og gispe, trampe og klappe?

? 77

Øveord: spelar obo trylla ingenting kvarandre gispar applaus gjerne attende

Høgt der oppe under taket turnar akrobatane. Hokus pokus, ei dame blir saga i to. Hestane dansar vals, elefanten Jumbo spelar på obo.

PL EM

Klovnane snublar og ramlar, dei kastar digre blautkaker på kvarandre og sprutar vatn på oss og alle dei andre. Men kva gjer vel det? Vi berre ler og ler. No orkar vi ikkje meir!

På sirkus går visst alt an! Vi klappar og ropar: «Bravo, supert, hurra og så flott!» Vi ler så vi grin. Vi held oss på magen og gispar. No orkar vi ikkje meir!

Men så er det slutt! Sirkusartistane vinkar farvel: «Takk for no! Velkomen tilbake ein annan gong!» Vi gir applaus. Vi ropar i kor: «Å, så flinke de var! Vi kjem gjerne attende!»

Abrakadabra og simsalabim, to søte kaninar blir trylla fram frå ingenting.

Øveord: til seters tinntallerkenar riveskaft yngste mellomste

Dei tre bukkane Bruse Det var ein gong tre bukkar som skulle til seters for å gjere seg feite. Dei tre bukkane heitte bukkane Bruse.

På vegen opp til setra var det ei bru over ein foss. Under brua budde eit stort, fælt troll. Trollet hadde auge som tinntallerkenar, og ein nase så lang som eit riveskaft.

Først kom den yngste bukken Bruse og skulle over brua. «Tripp trapp, tripp trapp», sa det i brua. «Kven er det som trippar på mi bru?» skreik trollet.

«Å, det er den minste bukken Bruse. Eg skal til seters for å gjere meg feit», sa bukken. Han hadde så fin og tynn røyst.

«No kjem eg og tek deg!» sa trollet «Å nei, ta ikkje meg! Eg er så liten, eg. Vent berre litt, så kjem den mellomste bukken Bruse. Han er mykje større!» «Ja, gå da!» sa trollet.

Teikn trollet.



1 Korleis var røysta til den minste bukken Bruse? 2 Skriv orda som fortel korleis trollet såg ut.

Etter ei lita stund kom den mellomste bukken Bruse. No var det hans tur til å gå over brua. «Tripp trapp, tripp trapp, tripp trapp», sa det i brua. «Kven er det som trampar på mi bru?» skreik trollet.

Øveord: lita stund grov røyst knaka braka

«No kjem eg og tek deg!» sa trollet. «Å nei, ikkje ta meg! Eg er ikkje så stor, eg. Vent litt, så kjem den store bukken Bruse. Han er mykje, mykje større!» «Ja, gå da!» sa trollet.

«Å, det er den mellomste bukken Bruse. Eg skal til seters for å gjere meg feit», sa bukken. Han hadde grov røyst.

Rett som det var, kom den store bukken Bruse. «TRIPP TRAPP, TRIPP TRAPP, TRIPP TRAPP», sa det i brua. Bukken var så tung at brua både knaka og braka under han.

Kvifor braka det i brua da den store bukken Bruse kom? 80

Øveord: spyd kampesteinar merg fór orka feittet

«Kven er det som trampar på mi bru?» skreik trollet. «Det er den store bukken Bruse», sa bukken. «No kjem eg og tek deg!» brøla trollet.

Så fór bukken rett på trollet og slo det både gult og blått. Bukken stanga til slutt trollet utfor fossen. Der vart trollet borte.

«Ja, kom du! Eg har to spyd, med dei skal eg stange dine auge ut! Eg har to store kampesteinar, med dei skal eg knuse både merg og bein!» skreik bukken.

Dei tre bukkane Bruse gjekk til seters. Der vart bukkane så feite, så feite at dei nesten ikkje orka å gå heim att.

Og er ikkje feittet gått av dei, så er dei der enno. Snipp snapp snute, så er eventyret ute. Norsk folkeeventyr frå Asbjørnsen og Moe: Norske Folkeeventyr

Kvifor orka bukkane nesten ikkje å gå heim att?

Eventyr vart fortalde av vaksne til barn, både for å fortelje ei spennande historie og for å lære barna noko. Kva trur du dei vaksne ville lære barna ved å fortelje om dei tre bukkane Bruse?

? 81

Øveord: utkanten velkomen bry seg røysta safari

Løva som ikkje kunne brøle

Kvar gong løvefar hadde vore ute på jakt, brøla han så høgt han kunne: «No er eg på veg heim!» Og løvemor brøla tilbake: «Velkomen skal du vere!»

Det var ein gong ei lita løve. Løveungen budde saman med mor si og far sin i utkanten av ein stor skog.

Men den vesle løva brøla ikkje. Røysta hans var så svak og tynn at ho nesten ikkje høyrdest. «Ikkje bry deg om det», sa løvemor. «Når du blir større, blir sikkert røysta di større òg.»

Ein dag kom onkel løve på besøk. «Så hyggeleg å sjå deg!» brøla løvemor. «Lenge sidan sist!» brøla løvefar. «Kvar har du vore?» «På safari!» brøla onkel løve.

Kvar budde løvefamilien?

Onkel løve hadde vore på safari. Kva er det?

Den vesle løva sette seg ned. Han tenkte på det onkel løve hadde sagt. Han måtte finne brølinga.

«Bevare meg vel, har du mista både munn og mæle?» «Ikkje heilt», sa den vesle løva. «Men eg kan ikkje brøle.» «På tide å finne den brølinga!» sa onkel løve.

Onkel løve snudde seg mot den vesle løva og sa: «Korleis står det til med deg, min unge venn?» «Berre bra, takk», svara den vesle løva med den tynne røysta si.

Øveord: snudde unge venn bevare meg vel munn og mæle brølinga apekattar unnskyld

Så gjekk løveungen ut i jungelen heilt åleine. Han kom til nokre apekattar som leika i eit tre. «Unnskyld meg», sa han høfleg. «Veit de kvar eg kan finne brølinga mi?»

Apekattane lo så dei heldt på å ramle ned frå treet.

Kvar gjekk den vesle løva heilt åleine?

Kva er meint med å miste både munn og mæle?

? 83

Øveord: hengde seg lauv slemme sprang sin veg tjukke gjørma høfleg absolutt dermed

«Ei løve som ikkje kan brøle!» ropa dei. «Høyr på den tynne røysta hans. Snakk meir! Snakk meir!» Dei hengde seg i greinene med hovudet ned og kasta pinnar og lauv etter løveungen.

«Så slemme de er!» sa den vesle løva og sprang sin veg. Han sprang vekk frå trea og ned til elva. Der nede låg herr Flodhest. Herr Flodhest låg i den tjukke, varme gjørma og småsov.

«Unnskyld meg», sa den vesle løva høfleg. «Eg kan ikkje brøle.» Herr Flodhest opna det eine auget. «Fint!» sa han. «Det er meir enn nok bråk her frå før.»

Men den vesle løva heldt fram: «Veit du kvar eg kan finne brølinga mi?»

«Absolutt ikkje!» sa herr Flodhest. «Og om eg visste det, ville eg ikkje fortelje det til deg!» Dermed sovna han.

Kvar låg flodhesten og sov?

Kvifor låg flodhesten nede i gjørma, trur du?

Øveord: gjennom nydeleg akkurat kjende hjartet ålte seg glei halde følgje

Den vesle løva gjekk vidare gjennom jungelen. Plutseleg fekk han sjå ein nydeleg, grøn slange. Slangen låg og sola seg oppe på ein stein.

Den grøne slangen retta seg opp og sa: «S-s-s-s-s, ja vis-s-st. Eg veit akkurat kvar du skal leite, men det er i eit s-s-s-skummelt område i s-s-s-skogen.»

«Unnskyld meg», sa den vesle løva høfleg. «Eg kan ikkje brøle. Eg trur eg har mista brølinga mi. Veit du kvar eg kan finne henne?»

Den vesle løva kjende korleis hjartet banka, men han retta seg opp og sa: «Det gjer ikkje noko.»

«Til vens-s-s-stre», sa slangen. «Eg s-s-skal vis-s-se deg.» Han ålte seg ned frå steinen og glei av stad. Han sette av garde i så stor fart at løveungen måtte springe for å halde følgje.

Kvar låg slangen?

Kvifor banka hjartet til løveungen ekstra hardt når slangen fortalde kvar han måtte leite?

? 85

Øveord: hadde vore smatt buskane forsvann sjølvsagt langt borte frå

«Mamma!» sa den vesle løva med den tynne røysta si. «Mamma! Kom og hjelp meg! Eg veit ikkje kvar eg er!» Men løvemor kunne sjølvsagt ikkje høyre han.

«S-s-s-set i gang og leit!» sa slangen. «Her er det.» Så smatt han inn i buskane og forsvann. «Kom tilbake! Eg vil ikkje vere her åleine!» peip løveungen med den tynne røysta si. Men den grøne slangen kom ikkje tilbake.

Snart kom dei til ein stad der den vesle løva aldri hadde vore før. Dei høge trea voks så tett at det var heilt mørkt på bakken under dei. Ingen stig var å sjå.

Den vesle løva sette seg ned. Han var heilt åleine. Han var frykteleg redd. Så tok han til å gråte. Og hyle! Og BRØLE! Og det høyrde løvemor. Ho svara langt borte frå: «No kjem eg! Berre vent!»



Kvifor vart den vesle løva så redd?

Løveungen er redd for å vere åleine i skogen. Kva er du og klassekameratane dine redde for? Lag ei liste.

Den grøne slangen kom fram frå buskane. Der hadde han gøymt seg heile tida. «Unns-s-skyld at eg s-s-s-skremde deg s-s-slik», sa han. «Men eg tenkte du ville finne brølinga di ders-s-s-som du verkeleg trong henne.» Så forsvann slangen igjen.

Øveord: hadde gøymt seg trong forsvann byksande kyssa

Like etter kom tre løver byksande gjennom jungelen. «LØVEFAR! LØVEMOR! ONKEL LØVE!» brøla den vesle løva. «Godt at de kom så fort!»

Så gjekk dei heim.

Løvefar gav den vesle løva ein god klem. Løvemor kyssa han på hovudet så det small. Men onkel løve sa: «Bevare meg vel, med den brølinga kjem du til å bli den største løva i heile jungelen!»

Forfattar: Hilda Carson. Her frå den norske omsetjinga i Den store godnattboka 2, Bokklubbens Barn 2.

Kvar hadde den grøne slangen gøymt seg?

Kva meinte slangen med at løveungen ville finne brølinga si dersom han verkeleg trong henne?

? 87

Øveord: magiske fattig arme råd hjelpe sopp korkje ... eller kvile krokete

Den magiske gryta

Jenta gjekk og gjekk, men fann korkje bær eller sopp. Ho vart så sliten. Ho var så svolten. Ho var så lei seg.

Jenta ville hjelpe mor si. Ho tok med seg ei korg og gjekk ut i skogen. Ho ville plukke bær og sopp. Det var god mat.

Det var ein gong ei fattig jente. Ho budde åleine saman med mor si. Mora hadde ikkje pengar. Ein dag hadde dei ingen ting å ete. Mora visste ikkje si arme råd.

Jenta sette seg på ein trestubbe. Ho måtte kvile litt. Plutseleg stod ei gammal, krokete kone framfor henne. «Treng du hjelp, barnet mitt?» spurde kona. Da tok jenta til å gråte. Kona klappa henne varsamt på ryggen. «Eg veit kva du treng», sa ho.

Kvar sette jenta seg for å kvile?

Øveord: svart ingenting magisk neia hadde lært fortaste svelte

Kona tok fram ei lita, svart gryte. «Denne gryta skal du få», sa ho. Jenta såg på gryta og tok til å gråte igjen.

«Høyr no godt etter, barnet mitt. Dette er ikkje ei vanleg gryte. Dette er ei magisk gryte! Når du blir svolten, skal du berre ta fram gryta og seie ’kok, gryte!’. Så vil gryta koke nydeleg, søt graut til deg.»

«Tusen takk, men kva skal eg med den? Eg har ingenting å koke. Eg fann korkje sopp eller bær», hulka ho.

«Når du har fått nok, seier du berre ’stopp, gryte!’. Da sluttar ho å koke med det same.»

Jenta vart så glad. Ho neia og takka det beste ho hadde lært. Så sprang ho heim det fortaste ho kunne. Ho var så glad! No kom dei aldri til å svelte meir.



Kva gjorde jenta da ho fekk den svarte gryta?

Dersom du hadde hatt ei magisk gryte, kva ville du at ho skulle lage til deg? Lag ei liste over yndlingsmaten din.

Øveord: orka gjorde heldt fram fortvila

Mora vart så glad for den magiske gryta. No var det slutt på å svelte. Dei åt nydeleg, søt graut så mykje dei orka.

Ein dag jenta var ute og leika, vart mora svolten. Ho orka ikkje å vente. No ville ho koke graut. Ho visste korleis jenta hennar gjorde det.

Da jenta kom heim, sette ho gryta på bordet og sa: «Kok, gryte!» Gryta koka nydeleg, søt graut. Da det var nok graut, sa jenta: «Stopp, gryte!» Gryta slutta å koke med ein gong.

Mora sette den magiske gryta på bordet og sa: «Kok, gryte!» Gryta koka, og mora åt. Snart var ho god og mett og ville ikkje at gryta skulle koke meir. «Stans, gryte!» sa mora. Men gryta heldt fram med å koke. «Stans da, gryte!» sa mora. Men gryta koka og koka. Mora vart heilt fortvila. Ho hadde gløymt kva ho skulle seie.

Kvifor ville mora koke graut åleine? Kvifor heldt gryta fram med å koke?

«Nei, hald opp!» ropa ho. Men gryta koka og koka graut. Snart var gryta full, og grauten rann ned på bordet.

Mora visste ikkje si arme råd. Gryta ville ikkje stoppe.

«Det er nok! Hald opp!» vræla mora. Men gryta koka og koka. Snart var golvet fullt, grauten rann ut døra, ned trappa og ut på vegen.

«Kjære vene, slutt!» hylte mora. Men gryta koka og koka. Snart var bordet fullt, og grauten rann ned på golvet.

Øveord: kjære vene golvet vræla arme råd hadde skjedd menneska landsbyen

Da kom jenta oppover vegen. Ho skjøna med ein gong kva som hadde skjedd. Ho sprang heim så fort ho kunne og ropa: «STOPP, gryte!» Gryta stoppa med ein gong. Mora vart kjempeglad. Alle menneska i den vesle landsbyen vart også glade. No kunne dei ete så mykje graut dei ville. Det vart grautfest i landsbyen den dagen. Snipp snapp snute, så var eventyret ute. Fritt etter Brødrene Grimms eventyr: «Kok, gryte»

Nemn tre ting som gjer at vi kan kalle dette eit eventyr.

? 91

Øveord: til fjells fururot by på verda rynka på nasen

Bymusa og fjellmusa

«Eg har ikkje så mykje å by på, men mett skal du bli», sa fjellmusa. Ho fann fram både bær, nøtter og røter. Det var det beste i verda, syntest ho.

Bymusa vart svolten av all den friske lufta. Men ho fann ikkje noko å ete. Fjellmusa bad henne med heim til middag. Ho budde i eit koseleg musehol under ei fururot.

Det var ein gong ei bymus som drog til fjells for å få frisk luft. Der møtte ho fjellmusa. Dei to musene vart fort gode venner.

Bymusa rynka på nasen da ho såg maten. «Kjære vene!» sa bymusa, «kallar du dette middag? Slikt vil eg ikkje ete! Eg dreg tilbake til byen. Bli med meg, så skal du få sjå kva middag er!»

Kvifor drog bymusa til fjells?

Kvifor ville ikkje bymusa ete maten fjellmusa gav henne?

Fjellmusa ville gjerne bli med. Dei to musene pila ned til byen. Bymusa budde i eit stort, fint hus.

Ettersom begge var skrubbsvoltne, drog dei rett ned til spiskammeret for å ete middag. Da dei kom inn i det store matskapet, måtte fjellmusa gni seg i auga.

Øveord: gjerne skrubbsvoltne spiskammeret matskapet hyller lekker ver så god kokka sleiv

Ho hadde aldri sett maken. Det var hyller frå golv til tak. Alle var fulle av herleg mat.

Her var kjøt og fisk, brød og kaker og ein stor, lekker ost. «Ver så god. No må du berre ete! Eg synest du skal begynne med osten», sa bymusa.

Fjellmusa lét seg ikkje be to gonger. Ho pila bort til osten, sette seg godt til rette og tok ein stor bit.

Da gjekk døra opp, og inn kom kokka i huset. «Mus! Mus! Hjelp! Mus!» skreik ho. Ho hadde ei stor sleiv i handa. Den slengde ho etter dei to musene.



Kvifor skreik kokka da ho kom inn i spiskammeret?

Korleis var huset bymusa budde i?

Øveord: pila som eit lyn fór trygge trøysta smaug stormande

Bymusa pila som eit lyn bort til museholet. Fjellmusa fór etter. Der inne var dei trygge, men like svoltne.

Fjellmusa hadde ikkje gløymt den herlege osten. Ho ville bli med ein gong til. Da det vart heilt stille i huset, smaug dei seg tilbake til spiskammeret. Dei lista seg bort til den herlege osten, klatra opp og beit laus ein stor bit.

Dei sat lenge nede i museholet. Fjellmusa skalv og peip. Ho hadde vorte så skremd. Bymusa trøysta henne. Kokka var ikkje farleg. Ho hadde aldri fanga ei einaste mus.

Da gjekk døra opp på nytt. Men denne gongen var det den store, feite katten i huset som kom stormande inn.

Katten freste og viste klør da han fekk auge på dei to musene.

Kva hadde ikkje fjellmusa gløymt?

«Frekke mus!» freste katten. Meir høyrde ikkje fjellmusa. Ho fór som eit lyn inn i museholet og gøymde seg. Bymusa sprang med katten hakk i hæl. Musa kom først fram til museholet og kom seg i sikkerheit enda ein gong.

Dei to musene sat og skalv. Det hadde vore nære på. «Katten er farleg. Han har teke mange mus!» sa bymusa og grøssa.

Øveord: freste hakk i hæl sikkerheit nære på svevar i livsfare

No hadde fjellmusa fått nok. Det hjelpte ikkje om osten smaka aldri så godt!

«Eg dreg tilbake til fjellet. Der er det korkje lekre ostar eller nydelege kaker. Men eg kan ete i fred og ro. Eg svevar ikkje i livsfare kvar gong eg tek meg ein bit.»

«Takk for meg!» sa musa og fór heim så fort ho kunne. Snipp snapp snute, så er eventyret ute. Fritt etter Æsops fablar

Øveord: spar meg gretten i målet skilling pengelaus fleskelaus

Katten og musa Det var ein gong ein katt og ei mus som budde i eit hus. No tek eg deg, sa katten til musa.

PL KS

Fortel da, sa katten. Han var så gretten og grov i målet.

Det var ein gong eg gjekk med kosten og skulle feie mitt hus, sa musa. Så var det ikkje møkkete! sa katten.

Så fann eg meg ein skilling, sa musa. Så var du ikkje pengelaus, sa katten. Så kjøpte eg meg eit fleskestykke, sa musa. Så var du ikkje fleskelaus, sa katten.

Å kjære, spar meg, sa musa, så skal eg fortelje deg så vakkert eit eventyr.

Øveord: grua rått svale snappa snappar

Så la eg det på grua og steikte det, sa musa. Så åt du det ikkje rått, sa katten.

Så la eg det på taket for å svale det, sa musa.

Så snappar eg deg! sa katten.

Så kom ein fugl og snappa det, sa musa.

Så brende du deg ikkje, sa katten.

Norsk barneregle

Kjerringkatten Det var ein gong to kjerringar som budde i eit hus.

«Eg vil bu for meg sjølv, eg», sa den eine. «Det vil eg òg, det», sa den andre.

«Eg vil ha eiga dør, eg», sa den eine. «Det vil eg òg, det», sa den andre.

«Eg vil ha lås på døra mi, eg», sa den eine. «Det vil eg òg, det», sa den andre

«Eg vil ha granbar framfor døra mi, eg», sa den eine. «Det vil eg òg, det», sa den andre.

«Eg vil ha vindauge på huset mitt, eg», sa den eine. «Det vil eg òg, det», sa den andre.

«Eg vil ha pipe på taket, eg», sa den eine. «Det vil eg òg, det», sa den andre.

Så skulle den eine kjerringa gå til brunnen etter vatn. 98

Den første bakken var glatt, og kjerringa datt, og stod opp att. (Så gjekk kjerringa to steg.)

Den andre bakken var glatt. og kjerringa datt, og stod opp att. (Så gjekk kjerringa fire steg.)

Den fjerde bakken var glatt, og kjerringa datt (rett ned i brunnen)!

Den tredje bakken var glatt, og kjerringa datt, og stod opp att. (Og så gjekk kjerringa to steg.)

Den andre kjerringa syntest at den første kjerringa vart så lenge.

Så gjekk den andre kjerringa same vegen, og datt og datt og datt og datt.

Da ho kom til brunnen, drog ho opp den første kjerringa. Og så tok dei ein annan veg heim igjen og datt ikkje ein einaste gong. Og no har vi teikna ein katt. GammAl norsk regle

Ukjend opphavsmann/-kvinne

Bokstav-regle er ei alke som lever i sjĂ¸.

er ein bakar med bollar og brĂ¸d.

er ein cello som lagar musikk.

er ei dame som gĂĽr i butikk.

er ei eske som du fekk ein gong.

er ein fiskar som fiskar med stong.

100

er ein gris som er trillrund av spekk.

er eit hus med hage og hekk.

er ein flott indianar med fjør.

er ei jente som står i ei dør.

er ein konge med gullkrone på.

er ein lapp som er sydd fast med tråd.

M er ein måke som flaksar og flyr.

– det er Noah som tel alle dyr. 101

O det er Ole som går seg ein tur.

er ein grøn papegøye i bur.

Q er ei ku slik som alle kyr er.

er ein riddar med sverd og gevær.

er ein slange som sprellar av liv.

kan vi bruke til tørkestativ.

er ei urne til ein blomsterbukett.

er to visarar. Klokka er eitt.

102

W igwam blir stava med to-dobbel V.

er ein ukjend – vi veit berre det.

er ein syngjende yppersteprest.

er er ein zebra som likner ein hest.

Æ det er Æsop, ærverdig og grå.

Ø er eit auge som ligg litt på skrå.

det er Åse, og her leikar ho.

Det er det heile. Det er kje meir no. Zinken Hopp

103

Rettleiing til Tuba Luba 1-2 Lesehefte D Forslag til arbeidsmåtar

• Skal elevane lese flytande, må alle bokstavane i teksten vere så godt innlærte at elevane ikkje stoppar opp fordi dei har gløymt enkelte bokstavar. • Bruk derfor tid på å repetere bokstavane fleire gonger: kva dei heter, og kva språklyden er. Eg rår deg til å bruke bokstavkorta til desse repetisjonane. I ressurspermen finn du mange tips om korleis korta kan brukast. • Under gjennomgangen av leseleksa på skolen bør teksten alltid vere tilgjengeleg på overhead, på smartboard eller liknande. Læraren og elevane les teksten saman på ulike måtar: kviskrar, ropar, les berre verba eller berre substantiva, ulike grupper les kvar for seg, les nedanfrå og oppover, les setningane baklengs, plukkar ut ord frå setningane osv. Læraren les åleine, men les ein del feil, elevane lyttar og finn ut kva som vart lese feil.

Leselekser

Tuba Luba er ein læremiddelserie for norsk på barnetrinnet, komplett frå første til sjuande trinn. Lesehefte D er ei eining i ei ny utgåve av Tuba Luba ffor den grunnleggjande lese- og skriveopplæringa. Det nye opplegget for begynnarundervisninga har fått samletittelen Tuba Luba 1-2 og vil til saman omfatte åtte einingar og ein felles ressursperm. Eit viktig skilje frå tidlegare utgåver av Tuba Luba på dette nivået er at elevane kjem tidlegare i gang med bokstavinnlæringa, og at Tuba Luba 1-2 er eit samanhengande opplegg for første og andre trinn under eitt. Dei åtte elevhefta omfattar fire lesehefte og fire oppgåvehefte (arbeidshefte), som til saman dekkjer innlæringa av dei 24 mest brukte på norsk. (Vi ventar med c, q, w, x, z til 3. trinn.) Lesehefte D er for bruk det siste halvåret på 2. trinn. Læraren avgjer når elevane er klare til å ta i bruk dette leseheftet. Ein føresetnad er at alle dei mest brukte bokstavane er skikkeleg innarbeidde, og at alle tidlegare oppgåvehefte og lesehefte (A, B, C) er gjennomgått. Oppgåvehefte D passar saman med Lesehefte D.

Elevane skal i hovudsaka arbeide med leseleksene heime, men ein må gjennomgå leksene skikkeleg på skolen på førehand. Elevane skal vere godt kjende med orda i teksten, det vil seie at elevane skal forstå kva orda tyder, og at dei skal kunne lese dei. Til kvar lekse er det sett opp «Øveord». Det er ord som har ein vanskeleg skrivemåte, eller som elevane kanskje ikkje veit kva tyder, eller det kan vere at ordet må forklarast ut frå teksten det er brukt i. Øveorda skal ikkje brukast til diktat! Elevane bør ikkje ha ukjend tekst som heimelekse. I tillegg til at ein øver inn teksten, bør ein arbeide med språkutvikling, språkforståing og språkstimulering.

104

Kva skal elevane ha lært på 2. trinn? • Dei skal kjenne dei 24 mest brukte bokstavane på norsk så godt at dei kan både lese og skrive dei. Bokstavane skal vere automatiserte. • Dei skal vite at ein bokstav er symbol for ein språklyd. Og dei skal vite kva ord og setningar er. • Dei skal vite at alle setningar begynner med stor bokstav, og sluttar med punktum. Dei skal vite kva spørjesetningar er, og at dei sluttar med spørjeteikn. Dei skal vite at somme setningar sluttar med ropeteikn. • Dei skal vite kva ein konsonant er (ein bokstav som har forskjellig bokstavnamn og språklyd). Dei skal vite kva ein vokal er (ein bokstav som har same bokstavnamn og språklyd). • Dei skal vite at somme ord blir skrivne med dobbeltkonsonant (vi les berre éin av konsonantane), og at vokalen på plassen før den doble konsonanten har kort lyd. • Elevane skal vite at to vokalar kan gå saman og lage ein ny språklyd. Vi kallar det ein diftong. • Dei skal kjenne til sjangrane faktatekst og eventyr.