SÖZEL BİLDİRİ: 12
SEREBRAL LATERALİZASYON Merve Özkan, Esra Büşra Yüksel, Beyza Sönmez, Asiye Yıldız, Elif Yakut Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi Dönem 2 Danışman: Prof.Dr. Şenol Dane Vücudumuzda sağ sol arasında farka veya bir yapı ya da fonksiyonun bir tarafta daha fazla ortaya çıkmasına lateralizasyon denir. Mesela kalbin solda, karaciğerin sağda olması somatik anatomik bir lateralizasyon olarak kabul edilebilir Serebral lateralizasyon ise santral sinir sisteminin iki tarafı arasındaki anatomik veya fonksiyonel farklılıklar anlamına gelmektedir. Sol hemisfer konuşma, sağ hemisfer ise görsel yetenekler (resim, mimari, geometri vs) için özelleşmiştir. Hemisferlerden birinin diğerine göre daha ağır olması anatomik bir lateralizasyon olmakla birlikte, el tercihi fonksiyonel bir serebral lateralizasyon olarak kabul edilmektedir El Tercihi Yazı yazmak, çatal bıçak kullanmak vs gibi çeşitli el işlerini yapmak için sağ ya da sol elin tercih edilmesi olarak tarif edilir. Tercih edilen ele aynı zamanda dominant el de denilmektedir. El Tercihi – Cinsiyet İlişkisi Geschwind, Galaburda ve Behan’ın teorisine göre el tercihi in utero testosteron seviyeleri ile ilişkilidir. Bu teoriye göre, in utero yüksek testosteron seviyeleri solaklığa sebep olmaktadır. Onlar testosteronun sol hemisfer gelişmesini baskılayarak onun dominantlığını ortadan kaldırdığını yani dominantlığın soldan sağa geçmesine sebep olduğunu iddia ettiler Yapılan birçok çalışmaya göre erkeklerde solaklık kadınlara göre daha fazladır. Bourassa, McManus ve Bryden (1996) kendilerinden önce yapılan 21 çalışmayı bir meta analize tabi tuttular. Bu çalışmalara dâhil edilmiş olan 9480 erkek ve 8899 kadın ile ilgili cinsiyet-ellilik ilişkisi şöyledi: Erkeklerde sol ellilik insidansı kadınlara göre 1.314 kat daha fazla idi. El tercihine benzer şekilde göz, kulak ve ayak dominansları da bildirilmiştir. Annett (1985) sağ elliler arasında sağ gözlüler oranının sol elliler arasındaki sağ gözlüler oranından fazla olduğunu rapor etti. Bu çalışmaların sonuçlarına göre el tercihi ile göz tercihi arasında zayıf bir ilişkinin varlığını söylemek zor değildir. Göz Tercihi – Cinsiyet İlişkisi Bourassa, McManus ve Bryden (1996) kendilerinden önce yapılan 21 çalışmayı meta analize tabi tuttular. Bu çalışmalara dâhil edilmiş olan 9480 erkek ve 8899 kadın ile ilgili cinsiyet-göz tercihi ilişkisi şöyledir: Kadınlarda sol gözlülük insidansı erkeklere göre 1.153 kat daha fazla idi. El Tercihi, Göz Tercihi Ve Hastalıkları Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı’nda yapılan bir çalışmada otizmli çocuklarda sol ellilik, sol gözlülük ve çapraz (crossed) el-göz dominansı oranlarının normal topluma göre daha fazla olduğu bulundu. Yine Psikiyatri Anabilim Dalı ile birlikte yapılan bir çalışmada şizofren toplumda iki ellilik, sol gözlülük ve çapraz el-göz dominansı oranının normal topluma kıyasla daha yüksek olduğu bulundu. Kulak Asimetrisi Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı’nda yapılan bazı çalışmalarda sağlaklarda sağ kulak ve solaklarda sol kulak avantajı olduğu bulundu. Bunun kraniofasial morfolojik asimetri ile ilişkili olabileceği iddia edildi. Ayrıca şizofrenlerde bu işitme asimetrisinin azaldığı ve hatta tersine döndüğü rapor edildi. Serebral Lateralizasyon Ve İmmun Asimetri Geshwind-Galaburda solaklarda kanser insidansının az, lenfoma insidansının fazla olduğunu rapor ettiler. Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı’nda yapılan bir çalışmaya göre zona zoster solaklarda daha az ve insanların sol taraflarında daha sık olarak ortaya çıkmaktadır. Bilindiği üzere Zona tek taraflı bir hastalıktır. Aynı virüs tarafından oluşturulmasına rağmen suçiçeği çocuklarda bilateral ancak zona unilateral bir hastalıktır. Nerdeyse bilateral hiç olmamaktadır. Özellikle kadınlarda sol tarafta immun sistemin daha baskın olduğu bulundu. Nazal Siklus Ve Otizm: Otizmli çocuklarda sol ellilik, sol gözlülük ve sol burun dominansının daha fazla olduğunu rapor edildi.
29