Struinend door Jakarta loopt het water je in de mond.
De klassieke mix van
Java en Bali
IndonesiĂŤ is een van de grootste archipels ter wereld en bestaat uit meer dan zeventienduizend eilanden. Elk eiland heeft zijn eigen sfeer en unieke kenmerken voor een heerlijke vakantie. Wij bezochten de juweeltjes Java en Bali. TEKST JURRIAAN TEULINGS - FOTOGRAFIE ERNIE ENKELAAR Tuinieren op zijn Balinees, als je daar niet zen van wordt...
2/2018 Flying Dutchman Magazine
19
“Excuse me sir, photo?” Paaszondag is schoolreisjesseizoen bij de Borobudur, een boeddhistisch heiligdom op veertig kilometer ten noordwesten van Yogyakarta op Centraal-Java. Op de bovenste verdieping van de tempel, waar we volgens de eeuwenoude reliëfs aan de muren al in de hemel zijn beland, azen tieners op een selfie met een toerist. Individueel zijn ze verlegen, maar collectief rusten ze niet totdat hun foto’s voor Instagram zijn binnengehaald. Zo staan we met zijn allen op een christelijke feestdag in een islamitisch land op een boeddhistische tempel te poseren. Het is vlak voor het vallen van de avond; de laatste zonnestralen kruipen langs dreigende regenwolken. Om ons heen torenen 72 stoepa’s met daarin evenveel Boeddhabeelden boven het groene heuvellandschap uit. Ze bieden de paasdrukte een sereen tegenwicht. Religieuze harmonie Onze reis begint twee dagen eerder in Jakarta, op Goede Vrijdag. De kathedraal is zo vol dat men er buiten lange rijen stoelen heeft neergezet voor de laatkomers voor de mis. Aan de overkant van de weg staat de Masjid Istiqlal, de grootste moskee van Zuidoost-Azië. President Soekarno, die de bouw van de moskee ter ere van de Indonesische onafhankelijkheid overzag, stond erop dat de twee gebedshuizen dicht bij elkaar werden geplaatst, als bakens van religieuze harmonie en tolerantie in het nieuwe land. Met dien verstande dat de moskee met een capaciteit van tweehonderdduizend mensen wél een paar maten groter werd. Alleen al de koepel kreeg een diameter van 45 meter, als verwijzing naar 1945, het jaar waarin de onafhankelijkheid werd uitgeroepen. We zien er zwaluwen als stofjes in een zonnestraal omhoogcirkelen.
Sejarah Jakarta, een historisch museum dat onder Nederlanders beter bekendstaat als het voormalig stadhuis van Batavia, hangt een feestelijke sfeer. Op de binnenplaats is een wedstrijd kroepoekhappen – de krokante variant op koekhappen – gaande. Aan de rand van het stadhuisplein worden roze, blauwe en witte fietsen verhuurd, respectievelijk voor dames, heren en stelletjes. De vrouwen krijgen er bijpassende flaphoeden bij, voor de mannen zijn er plastic tropenhelmen. Zo rijdt men rondjes over het plein. Net als Europeanen, vindt Asap. In tegenstelling tot Kota Tua is de oude haven van Sunda Kelapa – de oorsprong van Jakarta – nog ongepolijst. De scheepsbemanningen van de robuuste makassarschoeners verwelkomen geïnteresseerde toeristen aan dek. Om daar te kunnen rondneuzen, moet men eerst een spannend loopplankje trotseren. ’s Avonds verkennen we het Jakarta van de 21ste eeuw. We drinken negronicocktails en IPA’s in de hippe bars in het zuiden van de stad. Bij de imposant ingerichte bar Queenshead staan escargots en spareribs op het menu. In het panorama voorbij het verlichte zwembad van de rooftopbar Skye gaan de levens van Jakarta’s 10 miljoen inwoners schuil achter een oceaan >>
Eten op straat in het authentieke Kota Tua.
Jakarta: oud en nieuw Onze gids – een ongehaaste man die luistert naar de naam Asap – brengt ons naar Kota Tua, het oude koloniale deel van de stad. Rondom het Museum
Aan de rand van het stadhuisplein worden fietsen verhuurd, die voor een kleurrijk straatbeeld zorgen.
Hergebruik waterflesjes
Bali kampt met een hardnekkig probleem van plastic zwerfafval. Een groot deel daarvan is te wijten aan het eenmalig gebruik van waterflessen. Om dit het hoofd te bieden, heeft een aantal duurzame bedrijven de handen ineengeslagen met het initiatief RefillBali, een netwerk van 240 locaties waar iedereen gratis zijn fles kan bijvullen. De locaties zijn gemakkelijk te vinden via een speciaal hiervoor ontwikkelde app. refillbali.com 20
Flying Dutchman Magazine 2/2018
Het pronkstuk van Java: de Borobudur, een uiterst serene en imposante tempel.
In de Masjid Istiqlal kunnen maar liefst 200.000 mensen samenkomen.
Sunda Kelapa, de oude haven van Batavia, is nog altijd een bedrijvige plek.
2/2018 Flying Dutchman Magazine
21
van lichtjes. Terug op straatniveau vinden we een perfecte nasi goreng in een restaurantje pal tegenover ons hotel. Het is inmiddels middernacht, maar de eetlust tikt nog volgens het klokje thuis. Zilverwerkers en kruidendrankjes De volgende ochtend vliegen we naar Yogyakarta, een stad midden op het eiland Java. We bezoeken de historische buurt Kotagede, die bekendstaat om zijn vele traditionele zilverwerkers. Naast verfijnde sieraden produceren zij tegenwoordig ook miniaturen van de Borobudur en andere toeristische attracties. We worden rondgeleid door twee dames met hoofddoek, die vertellen hoe hun oude Javaanse tradities en bijgeloof altijd naast hun islamitische religie zijn blijven bestaan. Aan een muur hangt een bordje dat voor bijgangers waarschuwt voor paranormale fraude. Op de markt krijgen we een zogenoemde jamu voorgeschoteld. Dit bittere kruidendrankje, zo wordt ons verzekerd, wapent ons tegen diabetes en allerlei ander ongemak. Het geeft me in elk geval genoeg energie om later die dag zonder al te veel moeite de negen verdiepingen van de Borobudur op te rennen. Opnieuw volgt na al het historisch erfgoed een avond vol modern gemak. We checken in bij het Alila Hotel in Solo, dat in het hoogste gebouw van Centraal-Java gevestigd is. In de spa wordt ons laatste restantje jetlag met een therapeutische massage bezworen. Daarna begeven we ons naar de rooftoplounge, waar ons een privéruimte met uitzicht over de stad wordt toegewezen. Een enorme witte orchidee hangt als een nieuwsgierige gast over onze tafel. De eigenaar van het hotel komt een handje schudden. De chef kondigt
een voorgerecht van tonijnsashimi aan. De band speelt Eric Claptons Tears in Heaven. Woordje over de grens Ikbal, onze gids op Centraal-Java, draagt een baseballpetje van de vereniging van Nederlandstalige gidsen. Hij kent meer coupletten van Aan de Amsterdamse grachten dan ik. Onderweg naar een paleis met veel koloniale geschiedenis praten we over ons gedeelde verleden. Ikbal wijst op de vele Nederlandse leenwoorden in het Indonesisch; in totaal zijn het er rond de achtduizend. Ik turf ze terwijl ik ze door het autoraam op uithangborden langs de weg zie staan. Dokter is hier ook ‘dokter’. Praktijk is ‘praktek’. Uitlaat is ‘knalpot’. ‘Gratis’ en ‘korting’ – veel Nederlandser wordt het niet – zijn ongewijzigd overgenomen. In ruil hiervoor verwierf onze taal prachtwoorden uit het Maleis, zoals toko, banjeren, bakkeleien, gladjakker, goeroe, amok en klamboe, om er maar een paar te noemen. Het levert soms geestige situaties op. Ik vertel de gids over mijn eerste reis naar Indonesië, toen ik vers uit het vliegtuig aan de balie van mijn hostel in het Engels om een handdoek vroeg. Van het woord ‘towel’ had men nog nooit gehoord, maar na wat >>
Favorieten > Vijfvoeters
den etnische gemeenschappen
Duik in de wondere wereld van
van de archipel op te tekenen.
Indonesisch fruit, snacks en
Het resultaat is een uniek geva-
comfortfood bij de zogenoemde
rieerd menu. Zelfs de nasi goreng
kaki lima’s. Deze mobiele kraampjes
wordt er bereid met een speciale
zijn overal op straat te vinden en
rijst, die volgens een 11e-eeuwse
zijn meestal gespecialiseerd in
methode op de beroemde rijst-
één simpel gerecht, dat ter plekke
terrassen van Jatiluwih wordt
wordt bereid. Hun naam – ’kaki’
verbouwd.
Spelende kinderen in de straten van Kotagede. Een vak apart: sieraden maken voor danskostuums.
www.kaum.com
betekent voet en ‘lima’ vijf – is een verwijzing naar de breedte
> Kookcursus
van de stoep waar ze thuishoren.
Wie thuis van de Balinese keuken
Probeer in Solo bijvoorbeeld
wil blijven genieten, kan zich in
de lokale specialiteit nasi liwet;
een prachtig paviljoen in de bio-
in kokos gekookte rijst met kip
logische groentetuin van het
of tempé.
Visesa Ubud Resort de finesses van de lokale kookkunst eigen
22
> Ongekend authentiek
maken. Het begint allemaal met
Het team achter restaurant Kaum
base gede, dé Balinese basis-
in Seminyak reisde heel Indonesië
boemboe met vier elementen:
af om het in vergetelheid geraakte
laos, koenjit, gember en kentjoer.
culinair erfgoed van de honder-
www.visesaubud.com
Flying Dutchman Magazine 2/2018
Verrukkelijke Indonesische kookkunsten in een straatrestaurantje naast het Mangkunegaran-paleis.
De meisjes dansen in mooie, kleurrijke kostuums.
badkamermime viel het kwartje… “Ooh! Handuk!” In het Mangkunegaran-paleis schieten gekko’s langs stoffige staatsieportretten vanwaar oude vorsten in olieverf, en recentere generaties in geprinte photoshopkunst, op de bezoekers neerkijken. Er worden opgezette Sumatraanse tijgers en luipaarden, kuisheidsgordels voor man en vrouw, en een imposante verzameling van zilveren juwelen, maskers en krissen getoond. Op een van de schilderijen wijst de paleisgids een prinsesje aan dat naar Nederland afreisde om in Paleis Noordeinde op het huwelijk van prinses Juliana te dansen. Even verderop staan het poppenhuismeubilair en een miniatuur van de gouden koets die ze als dank van de prinses ontving. Religie en spiritualiteit Dan is Bali aan de beurt. Na een korte vlucht over Oost-Java, waar we vanuit het vliegtuigraampje bijna recht in de krater van de Bromovulkaan kijken, landen we in Denpasar. Het eiland is het enige hindoe- toevluchtsoord dat het eilandenrijk resteert sinds de verspreiding van de islam in de 13e eeuw begon. Maar net als de islam op Java zijn eigen smaak kreeg, heeft Bali het hindoeïsme met een vleugje voorouder-
Op Bali wordt bijna het hele jaar door rijst geplant en geoogst.
verering en natuurgodsdienst zijn eigen draai gegeven. Het resultaat is uiterst complex en kleurrijk, met voor elke gelegenheid wel een ceremonie. Dat heeft – met een duwtje in de rug van Elizabeth Gilberts bestseller Eat, Pray, Love – het eiland tot een populaire bestemming voor spirituele zoek tochten gemaakt. We duiken eerst de koelte van het bos in. In het weelderige Mandala Wisata Wanara Wana – kortweg ‘Monkey Forest’ voor toeristen – zijn een drietal tempels te bewonderen, maar het zijn vooral de zeshonderd makaken die hier de show stelen. De apen zijn weliswaar net zo heilig als de tempels, maar dat neemt niet weg dat er overal waarschuwingen staan over de vele manieren waarop je het met de beesten aan de stok kunt krijgen. Lachen is er een van: ontblote t anden worden gezien als een teken van agressie. Maar wie het verder uit zijn hoofd laat om de weg tussen aap en diens banaan te versperren, kan zich ongedeerd laten vertederen door babyaapjes of zichzelf herkennen in de makaken-familiedynamiek. Zonder te lachen natuurlijk. Net als in de film Ubud is het culturele hart van het eiland Bali. In tegenstelling tot de moderne hoteltoren in Solo is het Alila-resort waar we hier verblijven over het landschap van rijstvelden uitgesmeerd, langs een groen rivierdal vol palmbomen. Ik pak een van de fietsen van het resort en trap een route over een paadje tussen de rijstvelden. Een beetje als Julia Roberts in de verfilming van Eat, Pray, Love, maar dan zonder haar gratie en zelfbeheersing. Als mijn voorwiel voor de tweede keer in de modder blijft steken en ik op het punt sta alles wat heilig is te vervloeken, verschijnt Nyoman, een rijstboer die trots op de altaartjes voor de rijstgodin Dewi Sri wijst. Hij stelt mij voor aan zijn koeien en vertelt over zijn dochters die als masseuses in luxeresorts werken, tot zijn Engels opraakt. Daarna communiceert hij verder met een intense vriendelijkheid die geen woorden nodig heeft. >>
Volg een yogasessie of doe mee met een kookworkshop bij het Visesa Ubud Resort.
Standbeeld van formaat
Vlak bij het vliegveld van Denpasar is het grootste standbeeld ter wereld in aanbouw. Garuda Wisnu Kencana is een voorstelling van de hindoegod Visjnoe die op de rug van de mythologische vogel garoeda vliegt. De totale hoogte komt op 120 meter, waarmee het Vrijheidsbeeld bij Manhattan ruimschoots wordt overtroffen. Het standbeeld is inmiddels bijna af. Bezoekers van de tempel Tanah Lot, die zich 23 kilometer verderop aan de kust bevindt, kunnen het al aan de horizon zien staan. 24
Flying Dutchman Magazine 2/2018
Vlak buiten Alila Ubud bevindt u zich meteen tussen de rijstterrassen.
2/2018 Flying Dutchman Magazine
25
Vanwege de spectaculaire ligging op een imposante rotsformatie in zee is Tanah Lot een populaire tempel.
10% KORTING* OP UW BOEKING Boek via www.dutchen.nl/flyingdutchman en gebruik de actiecode FLYINGDUTCHMAN
Luxe genieten op bijzondere locaties Een vakantie bij Dutchen betekent ultiem ontspannen. U kunt in onze villa’s bijkomen van de dagelijkse drukte en u onderdompelen in luxe en wellness. Even tijd voor uzelf en uw gezin, en natuurlijk voor de mooie omgeving. Bekijk online het totale aanbod, boek uw favoriete villa en geniet nog deze zomer van een heerlijke vakantie in eigen land!
www.dutchen.nl
* geldig voor een verblijf tot 13 juli 2018 of in het laagseizoen 1 nov - 15 april, met uitzondering van de feestdagen
Samen kijken we in stilte naar de zonsondergang. De volgende dag staat er een excursie met Little Wayan op het programma, een gids die zich heeft gespecialiseerd in ontmoetingen met Balinese artiesten, zoals dansers, beeldhouwers en schilders. Hij neemt ons mee naar hun werkplaatsen en huizen. Zo ontmoeten we I Ketut Soki, een internationaal gerenommeerd schilder, wiens werk uiterst gedetailleerde voorstellingen van het dagelijkse leven op het eiland omvat: veel drukbezochte ceremonies tussen vulkanen, bloemen, palmen en rijstvelden. Rondom zijn atelier krijgen we ook een goede indruk van het leven van een welgestelde Balinese familie. De verschillende generaties wonen bijeen in een ommuurde verzameling huizen, met daartussen veel ruimte voor groen en ceremoniële pracht. Een kostuum van Barong, de koning der geesten, staat onder een afdakje klaar voor dansceremonies. Fietsen door de rijstvelden Onder leiding van Kadek Krishna Adidharma geef ik het fietsen een tweede kans. De man achter Bali Eco Tours neemt duurzaamheid zo serieus dat zelfs de frames van zijn mountainbikes van bamboe zijn vervaardigd. We rijden door het achterland van Tanah Lot, de beroemde tempel aan zee die dagelijks vele toeristen trekt. Van die drukte is hier niets te bespeuren. Terwijl we van dorp naar dorp fietsen vertelt Kadek over soebak, het traditionele systeem van waterbeheer en harmonie met de natuur dat achter de rijstvelden schuilgaat. Net zoals vrijwel alles op Bali gebeurt dit met veel religieuze toewijding. Zo stuiten we op een kleine watertempel, een zogenoemde pura beji, die de heiligheid van een waterbron waarborgt. De tempel ligt onderaan een lange stenen trap in het bos, waar
De succesvolle kunstenaar I Ketut Soki aan het werk.
oude mannen met ontbloot bovenlijf af en aan lopen. Hier is het hemelse en het aardse slechts door een muurtje gescheiden: terwijl er in de tempel offers worden gebracht, nemen de mannen buiten een bad. De laatste dag brengen we door aan het strand van Seminyak. Het is een andere wereld, eentje van hippe beachclubs, loungemuziek en sundownercocktails. Bij het inchecken bij ons laatste Alila-resort vraagt de jonge receptionist hoe het verblijf in Ubud is bevallen. Voordat ik kan antwoorden fluistert hij bezorgd: “Ik heb gehoord dat ze er geen televisies in de kamers hebben.” Maar ook hier kan de beeldbuis niet op tegen het uitzicht. Dat is hier weids en strekt zich ver uit over de Indische Oceaan, die met reusachtige golven op het strand beukt. De zonaanbidders onder mijn balkon hebben het maar wat druk met hun Instagram. <<
Vliegen naar Jakarta KLM vliegt 1 keer per dag in 15 uur en 35 minuten naar Jakarta.
2/2018 Flying Dutchman Magazine
27
Reisaanbieding
11-daagse reis Java & Bali vanaf € 2.880,- p.p. Een kleurrijke reis met verblijven in de serene Alila Hotels. Na iedere
Indonesië: indrukwekkend, innemend en inspiratievol
enerverende dag is daar de befaamde Spa Alila waar u helemaal in de watten wordt gelegd. Inclusief > 2 nachten Alila Jakarta. > 2 nachten Alila Solo.
In deze bijzondere routesuggestie worden twee energieke eilanden met elkaar verbonden: Java en Bali. Ieder eiland kent bruisende steden, een rijke geschiedenis en vriendelijke locals. Dompel u onder in een waar Indonesië-avontuur.
> 2 nachten Alila Ubud.
Uw reis begint in het hectische Jakarta. Het Alila Jakarta is uw rustpunt in deze drukke stad. Verken de stad op een typische Talisman-manier: met privégids en op een rustig tempo. In het oude gedeelte – door de Nederlanders Batavia genoemd – geniet u van de lunch in een lokaal tentje. De drukte van de stad lijkt hier ineens heel ver weg.
Exclusief
Iconische tempel Solo is uw volgende stop, maar niet voordat u de verstopte steegjes en bijzondere uithoeken van Yogyakarta hebt gezien. Terwijl u over de markt struint, onderweg naar de moskee, ervaart u het dagelijks leven op Java op een ontwapenende en innemende manier. Ook een bezoek aan de grootste boeddhistische tempel ter wereld, de Borobudur, mag natuurlijk niet ontbreken! Het iconische bouwwerk staat op de Unescolijst van Werelderfgoederen. 28
Flying Dutchman Magazine 2/2018
Na een verkenning is het tijd om door te reizen naar het Alila Solo, gelegen op indrukwekkende hoogte.
> 2 nachten Alila Seminyak. >V lucht van Yogyakarta naar Denpasar. >A lle transfers op privébasis. >A lle excursies op privébasis.
Intercontinentale vluchten Amsterdam–Jakarta en Denpasar–Amsterdam met KLM.
Ontmoet de locals Rijstvelden strekken zich voor u uit wanneer u op het eiland Bali Ubud in rijdt. Het Alila Ubud is magisch gelegen; aapjes spelen bij het zwembad, dat in een mysterieuze mist is verhuld. Het is een heerlijke plek om bij te komen tussen uw privé-excursies door. Maak kennis met de locals, en krijg een kijkje in hun leven. Een bijzondere beleving. Uw verblijf in Seminyak, het eindpunt van uw reis, bestaat uit kleurrijke tegenstellingen. U kunt er winkelen in de gezellige straatjes en fietsen door het achterland langs stille tempels en door kleine dorpjes. Het Alila Seminyak bruist, maar biedt meer dan genoeg mogelijkheden voor optimale ontspanning.
A man’s favourite shirt
Maatwerk Talisman creëert elke reis geheel op maat. Neem contact op met onze reisspecialist om uw reisdroom naar Indonesië te verwezenlijken. Talisman travel design Ceresplein 144 4811 CE Breda
• 100% crispy katoen • Wit, blauw en zwart • Regular en Slim Fit • Ook met extra lange mouw • En extra lang rugpand • Echte parelmoeren knopen • Losse baleinen in de kraag • Elk shirt uniek genum merd • Made to measure service
Tel. 088 775 5900 www.talisman.nl mail@talisman.nl
Speciaal voor u met code FDM2018 10% korting op deze klassieker.
Kijk voor meer info op www.arien.nl