Eko misja ptaki bagien by Dorota Michalska

Kwartalnik Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu

ISSN: 2083-1757

Styczeń - Czerwiec 2014

Temat numeru:

NIEBEZPIECZNE ODPADY MEDYCZNE. JAK ODPOWIEDNIO SIĘ Z NIMI OBCHODZIĆ? STR. 4

Ochrona ptaków wodno-błotnych - pierwszy tak duży i kompleksowy projekt w województwie STR. 12

ABC limnologii w Funce - jak młodzież poznaje jeziora STR. 28

2014

Spis treści 4 / Odpady pod specjalnym nadzorem - rozmowa z Piotrem Muzyczukiem Dyrektorem ds. Logistyki w Zakładzie Unieszkodliwiania Odpadów Medycznych w Bydgoszczy

20 / Od czerwca zapraszamy do nowej siedziby - zabytkowy budynek odzyskał swoją dawną świetność

9 / Ponad 35 milionów złotych na kompleks unieszkodliwiania odpadów - w Sulnówku już rozpoczęto budowę 12 / Razem dla ochrony ptaków wodno-błotnych i Natury 2000 w kujawsko-pomorskim - działania na rzecz poprawy warunków siedlisk ptaków

23 / MPWiK we Włocławku zaprosiło Zwiedzających - Dni Otwarte Funduszy Europejskich 24 / Roślinność twierdzy jako element zieleni miejskiej Torunia 26 / INTEGRATOR - Polski pomysł na ciepło z różnych źródeł 16 / 12 milionów dla Sępólna Krajeńskiego - Zakład Gospodarki Komunalnej z unijnym dofinansowaniem

28 / ABC limnologii w Funce - Edukacja ekologiczna w praktyce

18 / Kształtuje nas środowisko - czy zieleń w mieście jest konieczna?

31 / Kalendarium najważniejszych wydarzeń z życia WFOŚiGW w Toruniu

Redaktor naczelna: Karolina Szymańska Zespół redakcyjny: Tomasz Jarosz, Monika Pawłowicz

Wydawca: WFOŚiGW w Toruniu www.wfosigw.torun.pl Skład i opracowanie graficzne: Łukasz Dramiński Druk: Drukarnia "MARFIX", Włocławek

Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Pomocy Technicznej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

2014

Szanowni Państwo,

mieniamy się. Nie, nie jest to nagłe olśnienie, a bardziej refleksja nad otaczającą nas rzeczywistością. To, że zmieniamy się my sami, gdzieś w środku, wiemy wszyscy. Czasem jest to dla nas oczywiste, czasem zostaje dostrzeżone po czasie … kiedy nagle zdajemy sobie sprawę, że przecież wcześniej taki pomysł nie przyszedłby nam do głowy. Zmiany w sobie z pewnością jednak dostrzegamy, odnotowujemy i przyglądamy się im z uwagą. Czy z taką samą wrażliwością jesteśmy czuli na otaczający nas świat i zachodzące w nim rewolucje? Czy docierają one do nas z taką samą wyrazistością? Czy zdajemy sobie sprawę z tego, że siedzimy w pociągu pospiesznym zmian, do którego wsiedliśmy 25 lat temu? Tylko i aż 25 lat temu. Zmieniliśmy się razem z tą naszą Polską nie do poznania. Zmieniła się nam gospodarka, władza, styl życia. Polska nabrała swobód, a wraz z nimi kolorów. Zaczęliśmy przyglądać się krajowi bardziej po gospodarsku, bo w końcu mieliśmy wpływ – wpływ na to co się dzieje. Ogromny przełom nastąpił także w ochronie środowiska - dziedzinie z oczywistych względów Wojewódzkiemu Funduszowi bardzo bliskiej. To właśnie podczas obrad Okrągłego Stołu położono nacisk na istotę działania w tym zakresie. Wówczas powstał również pomysł powołania do życia instytucji finansujących prośrodowiskowe inwestycje. Musimy zdać sobie sprawę, że od

tego czasu, w dziedzinie ochrony środowiska wykonaliśmy krok milowy. Już nie jesteśmy jednym z najbardziej zanieczyszczonych krajów w Europie. Inwestujemy w ochronę środowiska i stajemy się świadomi dziedzictwa, które mamy. Oczyszczamy jeziora i rzeki, budujemy tysiące kilometrów kanalizacji, odnawiamy drzewostan, dbamy o ekologię w przemyśle. W ubiegłym roku zabraliśmy się też za trudną i najbardziej zaniedbaną gałąź jaką jest gospodarka odpadami. Powoli dostrzegamy wartość zrównoważonego rozwoju. Jest lepiej, ale nadal wiele do zrobienia przed nami, bo jednak nową Szwecją Europy jeszcze się nie staliśmy. Jesteśmy na dobrej drodze do zmian i tak trzymajmy. Zmiany nigdy nie są łatwe, ale warto próbować. Tym bardziej, że ich efekty po 25 latach są namacalne. Po dość optymistycznym wstępie zapraszam do lektury Eko-misji. W tym numerze echa prośrodowiskowych zmian są wyjątkowo widoczne.

Emilia Kawka-Patek Prezes Zarządu

2014

Odpady pod specjalnym nadzorem Odpady wytwarzane w placówkach medycznych i weterynaryjnych wymagają specjalnego traktowania, gdyż znaczna ich część skażona jest różnego rodzaju chorobotwórczymi mikroorganizmami. Wielu twierdzi, że wyłącznie spalanie jest w stanie je unieszkodliwić. Na temat zalet i korzyści wynikających z tej metody, a także systemu utylizacji odpadów niebezpiecznych w województwie rozmawialiśmy z Piotrem Muzyczukiem Dyrektorem ds. Logistyki w Zakładzie Unieszkodliwiania Odpadów Medycznych w Bydgoszczy.

Autor: Monika Pawłowicz, Karolina Szymańska, WFOŚiGW w Toruniu

Jak obecnie wygląda system gospodarowania odpadami medycznymi na terenie województwa? Piotr Muzyczuk: Aktualnie na terenie województwa funkcjonują 2 instalacje termicznego przekształcania niebezpiecznych odpadów medycznych i weterynaryjnych. Z uwagi na to, że system pozyskiwania odpadów polega w dużej mierze na organizowaniu przetargów przez placówki ochrony zdrowia często, ze względów ekonomicznych, wybierane są firmy, które mają swoje instalacje poza granicami województwa. Według Rozporządzenia Ministra Zdrowia odpady medyczne należy zbierać w miejscu ich powstawania, uwzględniając przy tym ich właściwości oraz sposób, w jaki powinny zostać unieszkodliwione lub poddane odzyskowi. W przypadku wytworzenia ich poza miejscem możliwym do zbierania, osoba udzielająca świadczeń zdrowotnych (wytwórca odpadów), powinien je usunąć i przekazać w odpowiednie miejsce, zachowując przy tym szczególną ostrożność. Co ważne, zgodnie z artykułem 23 ustawy o odpadach, zakazane jest zbieranie zakaźnych odpadów medycznych poza miejscem ich

wytworzenia. Jest to dopuszczalne jedynie w sytuacji, kiedy wytworzenie odpadów nastąpiło w wyniku świadczenia usług medycznych na wezwanie. Wówczas wytwórca jest zobowiązany dostarczyć je bezzwłocznie do pomieszczeń przystosowanych do magazynowania tego typu odpadów. Czy spalarnie są najlepszym rozwiązaniem dla unieszkodliwienia odpadów medycznych? Z dokumentów referencyjnych komisji europejskiej w sprawie postępowania z odpadami wynika, że termiczne przekształcanie (spalanie) to najbardziej skuteczna metoda zniszczenia zakażonych odpadów medycznych, w których około 90 % to bakterie, wirusy i inne związki, mogące być szkodliwe dla ludzi, zwierząt i środowiska. Zgodnie z obowiązującym prawem przekształcanie odpadów polega na ich odzysku lub unieszkodliwieniu wraz z czynnościami poprzedzającymi. Odzysk to przekształcenie odpadu na drodze procesów termicznych, mający na celu wytworzenie energii. Unieszkodliwianie zaś to zespół czynności sprawiających, że odpad medyczny staje

się bezpieczny dla zdrowia i życia ludzi oraz środowiska naturalnego. Niepodważalnie najważniejszą cechą termicznego przekształcania jest pozbycie się 100% właściwości zakaźnych odpadów. Temperatury prowadzonych procesów są na tyle wysokie, że gwarantują zniszczenie wszystkich mikroorganizmów chorobotwórczych. Ponadto zachodzi znacząca redukcja masy i objętości odpadu w granicach 80-90%. Dla porównania w przypadku metody autoklawowania redukcja masy i objętości waha się w granicach 40-60 % pierwotnej objętości. Większość instalacji termicznego przekształcania odpadów medycznych pracuje w ruchu ciągłym. Taki system pracy pozwala na dobranie odpowiednich parametrów procesu i kontrolę zanieczyszczeń. Co więcej otrzymuje się w znacznym stopniu powtarzalność jakości produktu końcowego – żużel jest w pełni sterylny, więc może zostać wykorzystany gospodarczo. Systemowe unieszkodliwianie odpadów medycznych i weterynaryjnych poprzez termiczne przekształcanie w pełni likwiduje zagrożenia epidemiologiczne, które mogą występować przy stosowaniu innych metod.

2014

PARA DO ROZDZIELACZA NA KOTŁOWNI GAZOWO-OLEJOWEJ

KOMIN

5 7

15 8

KOCIOŁ VIESSMANN RN H2 2,4 Th Moc 1,546 MW

SUCHY FILTR TKANINOWY

UKŁAD NAWILŻACZY SPALIN

NOWY SUCHY FILTR TKANINOWY

KOMORA TERMOREAKTORA 1100 - 1150°C

3 4 600 - 850°C

6 400 - 600°C

ZAŁADUNEK ODPADÓW

KONTENER ZBIORCZY ODPADÓW potechnologicznych

ZANIECZYSZCZENIA Z FILTRA

CIĄGŁY MONITORING SPALIN

SILOS SORBENT

1. Urządzenie (śluza) ładowanie odpadów 2. Wózek popiołu 3. Komora zgazowania 1 strefa mieszania wstęnego 4. Komora termoreaktora 2 strefa inicjacji palenia 5. Komin awaryjny 3 strefa mieszania właściwego 4 strefa retencji 6. Nowy wymiennik ciepła 7. Filtr tkaninowy 8. Wentylator wyciągowy 9. Komin 10. Monitoring spalin 11. SORBENT 12. Automatyczne odpopielanie 13. Pomieszczenie popiołu 14. Palniki olejowo-gazowe ją układów 15. Nowy filtr tkaninowy

Wymienione przez Pana korzyści przekonują o celowości takiego sposobu utylizacji odpadów medycznych. Czy coś jeszcze przemawia na korzyść tej metody? Tak naprawdę nie wspomniałem o wartości dodanej tego procesu – o możliwości uzyskania energii cieplnej, dzięki czemu oszczędza się znaczne ilości konwencjonalnych źródeł energii, a także zmniejsza się emisję zanieczyszczeń, związaną z wytwarzaniem ciepła w taki sposób. Generowanie energii cieplnej na drodze przemiany termicznej materiału odpadowego zwane jest „procesem recyklingu energii”. Należy podkreślić, że w przypadku przekształcania odpadów medycznych priorytetem jest przetworzenie ich do postaci uznanej za bezpieczną dla ludzi i środowiska – efektywność energetyczna i ekonomiczna staje się celem drugorzędnym. Niektóre zakłady zajmujące się unieszkodliwianiem odpadów korzystają z technologii, które nie posiada-

EKONOMIZER SPALIN ROVAL 6,55 MW

Paliwo gaz – olej Para/gorąca woda Woda użytkowa Woda uzdatniona dla wymiennika ciepła z Kotłowni Spaliny Sorbalit

wykorzystujących generowane ciepło. Taka sytuacja zdarza się w miejscach, które oddalone są od dużych skupisk ludzi, co naturalnie wiąże się z utrudnieniami w zagospodarowaniu odzyskiwanej energii. Wykorzystanie jej tylko w celu zaspokojenia potrzeb własnych zakładu czasami nie jest współmierne z jej wytworzoną ilością. Prowadzenie procesu recyklingu energii jest w takim przypadku po prostu nieopłacalne, natomiast w każdym innym – zdecydowanie korzystne. Warto więc projektować, budować i eksploatować takie instalacje do termicznego przekształcenia odpadów medycznych, które oprócz skutecznego ich unieszkodliwienia, są również wysokoefektywne pod względem odzysku ciepła. Wytworzona energia, może być bowiem wykorzystana na potrzeby grzewcze pomieszczeń, do podgrzewania wody użytkowej, a także w celach technologicznych do zasilania nagrzewnic central wentylacyjnych. Skutkuje to ogromnymi oszczędnościami z tytułu zmniejszenia zużycia paliw tradycyjnych. Przyjęto, że z 1 kg przekształcanych odpadów uzyskuje się 10 kg nasy-

conej pary. Po przeprowadzeniu rozbudowy ZUOM będzie zastosowany adsorber do przetwarzania pary technologicznej, odzyskanej w procesie spalania, w wodę lodową do zasilania klimatyzacji funkcjonującego w pobliżu najnowocześniejszego w kraju Zakładu Medycyny Nuklearnej. Termiczne przekształcanie odpadów medycznych, analizowane pod kątem odzysku energii, rozpatrywać można więc w trzech aspektach: energetycznym, ekologicznym oraz ekonomicznym. Czy dopuszczalne jest utylizowanie odpadów także w inny sposób? Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie dopuszczalnych sposobów i warunków unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych przewiduje również takie sposoby jak: autoklawowanie (D9); dezynfekcja termiczna (D9); działanie mikrofalami (D9); obróbka fizyczno-chemiczna inna niż wymieniona powyżej (D9).

2014

Nowy system utylizacji odpadów niebezpiecznych będzie bardziej wydajny i przyjazny środowisku. Utylizacja odpadów przebiegała będzie w następujących etapach:

Etap I Podczas procesu spalania następuje termiczny rozkład odpadów na produkty stałe i produkty gazowe. Produkty stałe w postaci popiołów i żużli, odbierane są na końcu pieca obrotowego. Obrotowy ruch pieca i jego pochylona konstrukcja sprawiają, że wypalone odpady przechodzą do tylnej części, przesypując się przez specjalną kryzę do dolnej komory paleniskowej. Odpady z dolnej komory paleniskowej przepychane są za pomocą specjalnie skonstruowanego urządzenia do leja zakończonego ruchomą zasuwą, a następnie do komory odpopielania. Stamtąd popioły i żużle, za pomocą podajnika, przemieszczane są bezpośrednio do kontenera usytuowanego na utwardzonym podłożu wewnątrz hali technologicznej. Taki układ odbioru żużli i popiołu eliminuje zjawisko nadmiernego pylenia do otoczenia. Magazynowane żużle i popioły będą systematycznie odbierane przez uprawnione podmioty i kierowane do unieszkodliwiania.

Etap II Produkty gazowe powstałe w procesie spalania przechodzą z pieca obrotowego do termoreaktora (komory dopalania). Tam dochodzi do destrukcji termicznej substancji organicznych i ich utlenienia do końcowych produktów spalania. Czas przebywania spalin w komorze powinien wynosić powyżej 2 sekund. Temperatura w komorze dopalania jest permanentnie kontrolowana i regulowana automatycznie za pomocą palnika gazowego. Ciągłej kontroli i automatycznej regulacji poddawane są również ciśnienie gazów i stężenie tlenu w spalinach, w celu utrzymywania ich na odpowiednim poziomie.

Etap III Wstępnie schłodzone gazy po przejściu przez układ odzysku ciepła, trafiają do układu oczyszczania gazów odlotowych.

Strumień schłodzonego gazu o temperaturze około 200°C będzie przechodził przez układ nawilżania – quench (wygaszacz/chłodnica), gdzie rozpylona zimna woda dodatkowo ochładza strumień gazu o 5-10 C oraz nawilża go w celu przyspieszenia reakcji wiązania tzw. części kwaśnych.

wysokości 20 m. W odpowiednim miejscu komina będą zainstalowane króćce pomiarowe do poboru próbek emitowanych gazów dla potrzeb prowadzenia ciągłego monitoringu emisji zanieczyszczeń oraz do wykonywania pomiarów okresowych.

Etap IV

Dla powyższej instalacji przewidziano system ciągłego monitoringu emisji zanieczyszczeń wyposażony w aparaturę pomiarową, mierzącą substancje oraz parametry określone w załączniku nr 3 rozporządzenia Ministra Środowiska z 4 listopada 2008 roku w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości pobieranej wody, zgodnie z określonymi w nim metodykami referencyjnymi dla wykonywania pomiarów ciągłych.

Na dalszej drodze strumienia gazu wtryskiwany jest sorbent, będący mieszaniną pylistego węgla aktywnego i wodorotlenku wapnia lub wodorowęglanu sodu. W wyniku zmieszania się strumienia gazu z sorbentem następuje chemiczne zobojętnienie kwaśnych związków, tj. SO2, HCl i HF oraz adsorpcja związków organicznych.

Etap V Do systemu oczyszczania spalin włączony będzie trzysekcyjny filtr tkaninowy w układzie pionowo ułożonych worków. Filtr musi być odporny na wysoką temperaturę i zapewnić sprawne oddzielenie części stałych ze strumienia spalin. Zanieczyszczenia te będą automatycznie usuwane do big-baga umieszczonego pod lejem każdej sekcji filtra. Z uwagi na wysoką zawartość metali ciężkich, dioksyn i furanów w wytworzonym odpadzie podlega on unieszkodliwianiu poprzez składowanie w kwaterze odpadów niebezpiecznych.

Etap VI Pozbawione części stałych gazy, będą dalej przepływać przez wymiennik ciepła, w którym zostaną podgrzane do temperatury około 220-240°C, co zapewni właściwą pracę katalizatora wolframowo-wanadowego. Podgrzane gazy będą oczyszczane w katalizatorze z dioksyn i furanów. Zastosowanie reaktora katalitycznego pozwoli także na skuteczną redukcję tlenków azotu. Oczyszczone gazy, będą emitowane do atmosfery za pomocą wentylatora wyciągowego poprzez komin

Monitoring emisji

Układ urządzeń pomiarowych wykonany w postaci modułowej składał się będzie z: 1. części pomiarowej, 2. części przetwarzająco-obliczeniowej, 3. części pomocniczej. Wykonywane przez analizatory pomiary ilościowe zapewniają ciągły pomiar następujących zanieczyszczeń: SO2, NOx, HCl, HF, CO, CO2, O2, TOC. Cały układ będzie wyposażony w jednostkę centralną, w postaci komputera emisyjnego, której zadaniem jest koordynacja pracy poszczególnych elementów oraz gromadzenie danych pomiarowych generowanych przez poszczególne analizatory. System kontroluje, zapisuje i archiwizuje dane oraz umożliwia prowadzenie analiz statystycznych, zapewniając swobodne sporządzanie i przeglądanie raportów bieżących oraz archiwalnych. Wyniki pomiarów emisyjnych będą udostępniane on-line na stronie ZUOM www. zuom.bydgoszcz.pl, gdzie każdy zainteresowany będzie mógł zapoznawać się z wynikami pracy instalacji.

2014

Kocioł odzysknicowy

Rozporządzenie Ministra Zdrowia zmieniające rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych sposobów i warunków unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych dodaje, że sposoby unieszkodliwiania należy prowadzić z zachowaniem parametrów, które zapewniają, że odpad poprocesowy nie jest odpadem niebezpiecznym. Dopuszcza się łączne stosowanie dwóch lub więcej wyżej wymienionych metod, pod warunkiem osiągnięcia tego celu. W przypadku unieszkodliwiania odpadów medycznych metodą autoklawowania, dezynfekcji termicznej, działania mikrofalami oraz obróbką fizyko–chemiczną w rozporządzeniu zawarte jest jedynie sformułowanie, że procesy te prowadzi się „z zachowaniem parametrów procesu zapewniających pozbawienie tych odpadów właściwości zakaźnych”. Nie są wymienione żadne warunki prowadzenia procesów, takie jak temperatura, ciśnienie i czas, które muszą zostać spełnione. Jedynym wymogiem jest uzyskanie pozytywnej opinii dla każdego typu urządzenia, którą wydaje Główny Inspektor Sanitarny lub jednostka przez niego wyznaczona. Ponadto co najmniej raz na trzy miesiące należy przeprowadzać kontrolę skuteczności procesu metodami mikrobiologicznymi, które wykonuje Główny Inspektor Sanitarny. Szczegółowo zagadnienie dopuszczalnych sposobów unieszkodliwiania poszczególnych grup odpadów medycznych i weterynaryjnych przedstawia Załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie dopuszczalnych sposobów i warunków unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych. Czy do spalarni przyjmowane są wszystkie odpady medyczne?

Samochód do przewozu odpadów medycznych

Z uwagi na dużą ilość chloru w odpadach medycznych, instalacja spala przede wszystkim odpady medyczne niebezpieczne. Ich segregacja prowadzona jest wyłącznie u źródła, czyli na terenie poszczególnych placówek opieki zdrowotnej i placówek weterynaryjnych. Jakie jednostki korzystają ze spalarni, która znajduje się na terenie Państwa szpitala? Według przeprowadzonej przez Centrum Onkologii analizy rynku na temat sposobów zagospodarowania odpadów, głównie z grupy 18, ponad połowa odpadów jest wywożona poza granice województwa. Stanowi to przejaw niedotrzymania zasady bliskości, wyrażonej w Ustawie o odpadach. Centrum unieszkodliwia zaledwie 40% łącznej sumy odpadów medycznych wytwarzanych w województwie, zaś odpady z Centrum Onkologii to zaledwie 10% ilości spalanych odpadów. Zakład Utylizacji Odpadów Medycznych mógłby świadczyć usługi unieszkodliwienia odpadów instytucjom z całego województwa kujawsko-pomorskiego, jednak obecna wydajność instalacji nie daje takich możliwości. Rozwiązaniem tego problemu jest zwiększenie mocy przerobowych Zakładu Utylizacji Odpadów Medycznych Centrum Onkologii w Bydgoszczy. Obecnie prowadzona jest inwestycja jego rozbudowy o drugą instalację z piecem obrotowym. Na to przedsięwzięcie Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu przyznał pożyczkę w kwocie 13,4 mln zł netto, co stanowi 75% kosztów przy całkowitej kwocie planowanych nakładów wynoszącej 17,9 zł netto. W ramach inwestycji zaplanowano uruchomienie drugiej instalacji z piecem obrotowym o wydajności 400 kg/h oraz budowę nowego zaplecza garażowo-technologicznego niezbędnego

Mobilne pojemniki MGB 240 w chłodni Zakładu

do prawidłowego funkcjonowania instalacji i całego zakładu. Poszczególne jednostki nie mogą budować spalarni na terenie swoich przychodni, szpitali? Z uwagi na bardzo wysokie koszty budowy, jak i później eksploatacji nie opłaca się uruchamiać instalacji o wydajności mniejszej niż 150 kg/h. Ponadto efektywnym rozwiązaniem jest zapewnienie instalacji min. 6000 h pracy ciągłej w roku. Dlatego też najbardziej rozsądnym rozwiązaniem dla przychodni i innych jednostek ochrony zdrowia, wytwarzających niewielkie ilości odpadów medycznych, jest prawidłowe selektywne zbieranie odpadów i przekazywanie ich firmom specjalizującym się w ich termicznym unieszkodliwianiu, posiadającym niezbędne doświadczenie i zezwolenia, np. Zakładowi Utylizacji Odpadów Medycznych Centrum Onkologii w Bydgoszczy. Zakład będzie w najbliższym czasie rozbudowywany? Tak. Zaplanowano przedsięwzięcie polegające na budowie nowej linii technologicznej do termicznego przekształcania odpadów o wydajności 400 kg/h. Obecna instalacja ma wydajność 1600 Mg/rok, po rozbudowie nowa instalacja będzie miała wydajność 4800 Mg/rok. Powstaje ona obok istniejącej, a rozbudowa zakończy się połączeniem 2 hal technologicznych. Ponadto produkcja pary w nowej instalacji powinna w 80% zastąpić zużycie gazu ziemnego do produkcji energii cieplnej przez kotłownię gazowo-olejową. Zaowocuje to zmniejszeniem wykorzystania gazu ziemnego lub oleju opałowego. Rozbudowa Zakładu Utylizacji oparta będzie na zastosowaniu technologii termicz-

2014

SCHEMAT UKŁADU TECHNOLOGICZNEGO DOSTAWA ODPADÓW

WAŻENIE I EWIDENCJA POWIETRZE GAZ MAGAZYN CHŁODNIA

UKŁAD ZAŁADUNKOWY

PALNIK

PARA

WODA

KOMORA SPALANIA

KOMORA DOPALANIA

KOCIOŁ ODZYSKOWY

NAWILŻANIE SPALIN

WODA POPIÓŁ

nego przekształcania odpadów w piecu obrotowym (o pojemności 18 m3) z komorą dopalania (20m3). Zgodnie z założeniami zaprojektowanej instalacji, spalanych będzie do 9,6 Mg dziennie, czyli 3 200 Mg rocznie odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne o kaloryczności 18-24 MJ/kg. Instalacja będzie pracować w ruchu ciągłym 24 h/dobę przez 8 000 godzin w ciągu roku. Temperatura w piecu wahać będzie się w granicach 600-950°C, w termoreaktorze będzie to minimum 1100°C, a gazy oczyszczone na wyjściu z instalacji osiągną 140°C. Zainstalowany piec obrotowy umożliwi odpowiednie wymieszanie odpadów oraz właściwy dostęp powietrza co przekłada się bezpośrednio na równomierny rozkład temperatury, pozwalający na całkowite zgazowanie odpadów. Podstawową funkcją instalacji będzie spalanie odpadów medycznych i weterynaryjnych, jednakże technologia pieca obrotowego umożliwi termiczne unieszkodliwienie także innych odpadów. Jak aktualnie wygląda proces spalania odpadów ZUOM w Bydgoszczy? Najpierw odpady medyczne dostarczane są do Zakładu Utylizacji w mobilnych pojemnikach, wykonanych z tworzywa sztucznego. Są one kontrolnie ważone, ewidencjonowane w systemie komputerowym oraz w rejestrze przyjęć odpadów do unieszkodliwienia. Na-

SPALINY DO ATMOSFERY

PALNIK

UKŁAD DOZOWANIA REAGENTÓW

FILTR

REAKTOR KATALITYCZNY

PYŁ I PRODUKTY OCZYSZCZANIA SPALIN

stępnie magazynowane są w chłodniach do czasu ich unieszkodliwienia. Zapełnione pojemniki, układem automatycznego załadunku, kierowane są bezpośrednio do komory gazyfikacji. Jednorazowo może do niej zostać załadowana zawartość dwóch pojemników o pojemności 240 l, lub jednego o pojemności 770 l. Zasadniczy proces termicznego zgazowania odpadów, tzw. piroliza, prowadzony jest przy ograniczonej ilości tlenu 2-6 %, w temperaturze 650-850°C. Całość nadzoruje system czujek temperaturowych i poziomu O2 mających za zadanie kontrolować te parametry procesowe. W procesie pirolizy powstają gazy pirolityczne oraz odpady potechnologiczne, takie jak żużel i popiół. Specjalnie skonstruowane urządzenie wypychające automatycznie usuwa je z dna komory pirolizy do specjalnego leja, gdzie co 12 godzin po otwarciu śluzy są przemieszczane poprzez układ ślimakowy do kontenera na zewnątrz budynku. Powstałe gazy przeprowadzane są przez tak zwany premixer, w którym dzięki „nadmiarowi” tlenu z powietrza, dostarczonego do komory inicjacji przez specjalny wentylator, następuje ich dopalenie, w celu redukcji zawartości tlenku węgla. Kolejnym etapem jest przejście gazów do układu retencyjnego termoreaktora, gdzie są przetrzymywane co najmniej przez 2 sekundy w temperaturze minimum 1100°C. Temperatura utrzymywana jest poprzez zastosowanie specjalnych palników, które załą-

WENTYLATOR WYCIĄGOWY

KOMIN

MONITORING SPALIN

czają się automatycznie w przypadku spadku temperatury, stabilizujących jej utrzymanie. W kolejnej fazie procesu spaliny kierowane są do kotła odzysknicowego. Tam następuje ich schłodzenie z temperatury 1100°C do ok. 200°C, a w jego wyniku odzysk energii cieplnej w postaci pary wodnej o wysokich parametrach. Para wykorzystywana jest w systemie grzewczym Centrum. Po tym etapie gazy przeprowadzane są do ekonomizera, celem ich schłodzenia do temperatury 180°C. Umożliwia to ich bezpieczne wprowadzenie do suchego układu oczyszczania. Wcześniej, po wyprowadzeniu spalin z chłodnicy, następuje ich nawilżenie, a następnie napylenie sorbalitem. Jest to mieszanina pylistego Ca(OH)2 oraz węgla aktywnego, który absorbuje znajdujące się w spalinach kwaśne związki SO2, HCL i HF. Kolejnym punktem procesu jest podanie sorbentu z osadzonymi gazami do układ suchego oczyszczania, który stanowi dwusekcyjny filtr tkaninowy, posiadający po 64 worki w sekcjach wykonane z odpornej na wysoką temperaturę tkaniny teflonowej PTFE, na których następuje oddzielnie części stałych gazów (sadzy) od części gazowej spalin. Układ pneumatyczny zasilany sprężonym powietrzem cyklicznie strąca z powierzchni worków filtracyjnych osadzone na nich pyły do hermetycznych pojemników, skąd okresowo są odbierane i przerzucane do pojemnika na odpady potechnologiczne.

Ponad 35 milionów złotych na kompleks unieszkodliwiania odpadów W Sulnówku, w gminie Świecie planowana jest budowa Międzygminnego Kompleksu Unieszkodliwiania Odpadów. Koszt inwestycji wyniesie ponad 35 mln zł. 12 mln zł na realizację inwestycji to niskooprocentowana pożyczka z WFOŚiGW w Toruniu. Pozostałe środki pozyskane zostały z Regionalnego Programu Operacyjnego oraz z budżetu gminy.

Autor: Karolina Szymańska, WFOŚiGW w Toruniu

FOT. Archiwum Gminy Świecie

2014

udowa Kompleksu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Sulnówku stanowi największe obciążenie budżetu naszej gminy, jednakże jest to wyzwanie konieczne i bez jego realizacji gmina nie byłaby w stanie odpowiedzialnie realizować swoich obowiązków – mówi Edyta Kliczykowska kierownik Wydziału Rolnictwa, Ochrony Środowiska i Gospodarki Komunalnej Urzędu Miejskiego w Świeciu. Zakład unieszkodliwiał będzie ponad 23 tysiące ton odpadów rocznie i obsługiwał będzie około 120 tys. mieszkańców. Powstanie na terenie przy wysypisku odpadów. Składał się będzie z nowoczesnej zautomatyzowanej sortowni, kompostowni, magazynu odpadów niebezpiecznych, boksów na surowce wtórne budynku administracyjnego oraz wiat garażowych. W skład kompleksu wchodziła będzie także kompostownia oraz punkt demontażu odpadów wielkogabarytowych. Nowy kompleks pozwoli ograniczyć masę składowanych odpadów o 13 tys. ton. Edyta Kliczykowska podkreśla, że realizacja budowy zakładu unieszkodliwiania odpadów w Sulnówku zakładana była w planach gminy Świecie od wielu lat. Gmina bowiem, z miastem będącym siedzibą Powiatu Świeckiego, jest obszarem zamieszkałym przez prawie 100.000 osób i ośrodkiem, do którego w naturalny sposób „ciążą” okoliczne gminy. Po-

wodów tego jest kilka: położenie geograficzne, skupienie przemysłu, handlu, szkolnictwa, administracji, możliwości organizacyjnych.

Centrum gospodarki śmieciowej Ostatnie lata przyniosły gminom w całej Polsce wiele zmian w obszarze gospodarowania odpadami. Sprawiły one, że gmina Świecie stała się swoistym „centrum”, gdzie skupiają się działania związane z „gospodarką śmieciową”. Obecnie funkcjonuje w niej nowoczesne składowisko odpadów, które zostało wyznaczone w Uchwale Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego w sprawie wykonania „Planu gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego na lata 2012-2017 z perspektywą na lata 2018-2023”, jako regionalna instalacja do przetwarzania odpadów komunalnych w zakresie składowania odpadów. Zgodnie jednak z wymogami ustawy odpady muszą najpierw zostać poddane mechaniczno–biologicznemu przetwarzaniu. Dlatego też rozpoczęta została budowa zakładu unieszkodliwiania odpadów. Ustawa o odpadach, w nowym brzmieniu nadanym w 2013 r., jeśli chodzi o zalecane sposoby gospodarowania odpadami, składowanie umieszcza na samym końcu. W pierwszej kolejności zalecane jest zapobieganie powstawaniu odpadów, następnie ich powtórne

użycie, odzysk i recykling, a potem dopiero unieszkodliwianie. W tym przetwarzanie. Nieprzetworzonych odpadów nie powinno się składować. Poza tym na gminy nałożono obowiązki osiągnięcia odpowiednich poziomów odzysku i recyklingu papieru, metali, tworzyw sztucznych, szkła a nawet odpadów budowlanych. Największym wyzwaniem jest natomiast ograniczenie masy odpadów biodegradowalnych kierowanych do składowania. Spełnienie tych norm bez odpowiedniej instalacji jest po prostu niemożliwe.

Spełnianie wymaganych norm nie jest łatwe Pierwotnie zakładano, że instalacja obsługiwała będzie cały powiat świecki, a z powiatu chełmińskiego trafi do przeróbki tylko część odpadów do stabilizacji biologicznej. Te założenia tworzenia międzygminnego kompleksu unieszkodliwiania odpadów komunalnych tworzone były jednak w zupełnie innym stanie prawnym. Zmiany w prawie „odpadowym” spowodowały konieczność nowego podziału województwa na regiony gospodarki odpadami. W Planie Gospodarki Odpadami Województwa Kujawsko–Pomorskiego gmina Świecie znajduje się w Regionie 1 Tucholsko–Grudziądzkim, dla którego przewidziane są 3 instalacje: w Bladowie, Zakurze-

FOT. Archiwum Gminy Świecie

2014

FOT. Archiwum Gminy Świecie

wie i Sulnówku. Oznacza to, że do Sulnówka będą mogły trafiać odpady z terenu całego Regionu. Jednakże to przewoźnik zadecyduje, do której z instalacji odda odpady. Zwykle przesądza o tym odległość od danej instalacji. Do Sulnówka najbliżej będzie gminom z terenu Powiatu Świeckiego i najbliższych okolic. Międzygminny Kompleks Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Sulnówku spełniać będzie wymogi stawiane regionalnym instalacjom zarówno przez prawo polskie, prawo Unii Europejskiej, jak i najlepsze dostępne techniki (BAT). W skład Kompleksu, który obsługiwać będzie w założeniu 120.000 mieszkańców, wejdą następujące obiekty: sortownia o przepustowości rocznej 30 tys. ton, w tym 28,5 tys. ton odpadów zmieszanych oraz 1,5 tys. ton odpadów z selektywnej zbiórki „u źródła”, hala stabilizacji tlenowej odpadów komunalnych zmieszanych wysegregowanych mechanicznie (część z nich ulega rozkładowi tlenowemu (biodegradacji) z frakcji drobnej <90 mm), wraz z placami dojrzewania stabilizatu, o przepustowości rocznej 15 tys. ton, kompostownia odpadów komunalnych zielonych, zbieranych selektywnie, o przepustowości rocznej 1 tys. ton,

punkt przyjmowania i czasowego magazynowania odpadów niebezpiecznych, punkt demontażu odpadów wielkogabarytowych z odzyskiem materiałów do ponownego wykorzystania, punkt przetwarzania odpadów budowlanych. Najbardziej zaawansowany technologicznie będzie proces stabilizacji odpadów ulegających biodegradacji. Rozkład biologiczny kontrolowany będzie w sposób ciągły poprzez zautomatyzowane monitorowanie parametrów powietrza na wlocie i wylocie. System regulacji napowietrzania, nawilżania i kontrola temperatury służyć będą określeniu poziomu zaawansowania procesu rozkładu biologicznego. Oprogramowanie procesu stabilizacji tlenowej będzie dodatkowo umożliwiało pośredni pomiar parametru AT4 (wskaźnika aktywności „oddychania” odpadów).

Trudne dobrego początki Początki tego największego w skali gminy zamierzenia inwestycyjnego przebiegały jednak nie bez przeszkód. Już w 2011 roku wybrana została firma do zrealizowania tej inwestycji w formule „zaprojektuj i wybu-

duj”, zgodnie z warunkami kontraktowymi FIDIC. Niestety, z powodu znacznych opóźnień czasowych i braku postępu robót, gmina zmuszona była zerwać umowę, co nastąpiło na początku 2013 r. Niezwłocznie odbyło się drugie postępowanie przetargowe, w wyniku którego podpisana została umowa z przedsiębiorstwem, które zaoferowało wykonanie powierzonych prac do 30 września 2014 r. Tym razem wybór był trafny. Ponadto Gmina podjęła się realizacji tego przedsięwzięcia samodzielnie, chociaż w założeniu przyjmowano współfinansowanie innych gmin. Ostatecznie udało się pozyskać ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007 – 2013, Działanie 2.2. Gospodarka odpadami, ponad 15 mln zł (wraz z dotacją z Budżetu Państwa). Pożyczka w wysokości prawie 12 mln zł, otrzymana ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu umożliwi konieczne zbilansowanie środków finansowych na to zadanie. Bez tej pomocy ze środków krajowych realizacja przedsięwzięcia mogłoby okazać się niemożliwe. Artykuł powstał z materiałów nadesłanych.

2014

FOT. CEZARY KORKOSZ

Razem dla ochrony ptaków wodno-błotnych i Natury 2000 w kujawsko-pomorskim

Kulik wielki - gatunek narażony na wyginięcie, zasiedla rozległe kompleksy podmokłych łąk. Znajduje się Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt.

Działania na rzecz poprawy warunków siedliskowych ptaków związanych ze środowiskiem wodnym, łąkowym i bagiennym prowadzi toruńskie Towarzystwo Przyrodnicze ALAUDA w ramach projektu "Ochrona ptaków w rezerwatach i na obszarze Natura 2000 w województwie kujawsko-pomorskim". Projekt jest realizowany w latach 2012-2014 r.

Autor: Dorota Michalska, Pracownia Zrównoważonego Rozwoju

połecznicy skupili się na dwóch ptasich ostojach: rezerwacie przyrody Jezioro Rakutowskie, położonym w granicach obszaru specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 Błota Rakutowskie (gmina Baruchowo, gmina Kowal) oraz rezerwacie Bagno Głusza (gmina Koronowo).

Realizację projektu zapewnia dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko – działanie 5.1 - priorytet V oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wsparcia finansowego w wysokości 59 000,00 zł udzielił

również Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu. Projekt toruńskiego stowarzyszenia, to odpowiedź na coraz bardziej pogarszający się stan zachowania siedlisk ptaków wodno-błotnych w rezerwatach przyrody, obszarze Natura 2000, co przyczyniło się do zaniku kilku

2014

FOT. DARIUSZ PŁĄCHOCKI

To pierwszy, tak duży i kompleksowy projekt służący ochronie ptaków wodno-błotnych w naszym województwie - dodaje kierownik projektu Przemysław Doboszewski z TP ALAUDA.

FOT. KRZYSZTOF ŚLEBIODA

gatunków ptaków i do zmniejszenia liczebności kolejnych. Problem, w szczególności dotyczy ptaków siewkowych tj. rycyk Limosa limosa, kulik wielki Numenius arquata, krwawodziób Tringa tetanus czy czajka Vanellus vanellus, związanych z siedliskiem wilgotnych łąk. Niekorzystne zmiany hydrologiczne, spotęgowane przeprowadzonymi w sąsiedztwie rezerwatów melioracjami, przyspieszają procesy zaniku otwartego lustra wody i zarastania obszarów. Odsłanianie osadów dennych, „plaż”, brzegów zbiorników, sprzyja procesowi wzmożonej sukcesji roślinności szuwarowej (szuwar kłociowy i trzcinowy) oraz zarośli wierzbowych. Proces ten widoczny jest szczególnie w północno – wschodniej części jeziora Rakutowksiego przylegającej do miejscowości Krzewent. Zarastanie tych obszarów jest niekorzystne dla gniazdowania ptaków oraz dla awifauny wykorzystującej te obszary w okresie migracji. Z kolei niedobór wody w południowej części rezerwatu Bagno Głusza i szybka sukcesja roślinna powodująca zarastanie oraz szybkie wypłycanie tego zbiornika jest dużym zagrożeniem dla istnienia noclegowiska żurawi Grus grus. Zmiany stosunków wodnych prowadzą również do przesuszenia łąk, co wpływa niekorzystnie na gatunki ptaków związane z tymi siedliskami. W połączeniu z brakiem użytkowania kośnego powoduje to sukcesywne zarastanie łąk m.in. ostrożniem polnym Cirsium arvense w rezerwacie Bagno Głusza. Innym ważny zagrożeniami dla awifauny jest zalesianie wilgotnych łąk. Około 10 lat temu, część dużego kompleksu wilgotnych łąk sąsiadujących z rezerwatem Jezioro Rakutowskie zalesiono olszą czarną. Dziś łąki leżą w granicach obszaru Natura 2000 Błota Rakutowskie. Dzięki projektowi TP ALUDA możliwe jest przywrócenie terenu do stanu

pierwotnego – odtworzenie dużego, niepofragmentowanego kompleksu wilgotnych, okresowo zalewowych łąk. Ptakom nie sprzyja również zaniechanie użytkowania łąk i pastwisk, a co się z tym wiąże ich zarastanie roślinnością krzewiastą i szuwarową, a także zmiana użytków zielonych (łąk, pastwisk) na grunty orne. Istotne znaczenie ma również presja drapieżnych inwazyjnych gatunków ssaków, norki amerykańskiej Neovison vison i jenota Nyctereutes procyonoides. W celu ochrony walorów przyrodniczych rezerwatu przyrody Jezioro Rakutowskie i Bagno Głusza oraz obszaru Natura 2000 zaplanowano szereg działań z zakresu ochrony czynnej. Mają one doprowadzić do poprawy warunków siedliskowych ptaków łąk i bagien, a w konsekwencji do zwiększenia różnorodności biologicznej na tych terenach. Priorytetowym zadaniem jest przeciwdziałanie niekorzystnym zmianom hydrologicznym, a w rezultacie zahamowanie procesu zaniku zbiorników wodnych i ich zarastania. Odtworzenie właściwych stosunków wodnych w rezerwatach jest celem strategicznym. W projekcie skupiono się na rzetelnym rozpoznaniu problemu. Przeprowadzono szczegółowe badania geologiczne, mikroklimatyczne, hydrologiczne i hydrochemiczne. Wyniki tych badań posłużą do zaplanowania działań ukierunkowanych na poprawę warunków wodnych.

Koszenie 15 ha łąk zarośniętych ostrzeniem polnym w rezerwacie Bagno Głusza. Dofinansowano ze środków WFOŚiGW w Toruniu.

2014

FOT. KRZYSZTOF ŚLEBIODA

Wszystkie działania ochronne to szereg precyzyjnie zaplanowanych i połączonych ze sobą zadań przygotowanych po dokładnej analizie planów ochrony rezerwatów i konsultacjach z Regionalnym Konserwatorem Przyrody Panem Markiem Machnikowskim z Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Bydgoszczy – informuje kierownik projektu.

Odtwarzanie wilgotnych łąk – miejsc lęgowych rycyka, kulika wielkiego i innych gatunków ptaków siewkowych na terenie Natura 2000 Błota Rakutowskie.

FOT. PRZEMYSŁAW DOBOSZEWSKI

Łąki wokół jeziora Rakutowskiego zadrzewione olszą czarną przez poprzednich właścicieli gruntów.

FOT. KRZYSZTOF ŚLEBIODA

Platforma do monitoringu gatunków inwazyjnych – norki amerykańskiej i jenota.

Ponadto podjęto próbę ograniczenia i zahamowania sukcesji roślinności szuwarowej i krzewistej, a tym samym powiększenia otwartego lustra wody. W rezerwacie Bagno Głusza usunięto szuwar trzcinowy na powierzchni 5 ha. Zastosowano najbardziej efektywną metodę powierzchniowego usuwania kłączy trzciny i zarośli wierzbowych. Wykoszono również 15 ha łąk zarośniętych niepożądanym ostrożniem polnym. To działanie współfinansował WFOŚiGW w Toruniu. Na terenie rezerwatu Jezioro Rakutowskie usunięto roślinność szuwarową i zarośla wierzbowe, co zahamuje niekorzystny proces zarastania płytkiej zatoki jeziora Rakutowskiego od strony wsi Krzewent i pozwoli na utrzymanie wielu cennych miejsc lęgowych oraz żerowisk ptaków wodno-błotnych. Wszystkie działania związane z koszeniem i usuwaniem kłączy będą powtórzone w 2014 roku. Ponadto odtworzono 5 ha wilgotnych łąk wokół jeziora Rakutowksiego w obszarze Natura 2000. Na wykupionych wcześniej gruntach porośniętych olszą czarną, usunięto drzewa wraz z systemem korzeniowym. Następnie przygotowano glebę (oranie, bronowanie), wysiano rodzimą mieszankę

2014

FOT. CEZARY KORKOSZ

Jeszcze kilkanaście lat temu łąki wokół jeziora Rakutowskiego zamieszkiwało od 5 do 23 par rycyka. Badania ptaków w 2013 roku wykazały gniazdowanie tylko jednej pary tego gatunku.

roślin z gatunkami charakterystycznymi dla ekstensywnych, wilgotnych łąk. W ten sposób stworzone zostały dogodne warunki do gniazdowania i żerowania ptaków preferujących siedliska łąkowe. Kolejne lata to coroczne koszenie odtworzonych łąk oraz usuwanie odrostów olszy czarnej.

Inne działania realizowane w projekcie na terenie rezerwatów i obszaru Natura 2000: dwuletni monitoring i odłowy inwazyjnych gatunków ssaków - norki amerykańskiej i jenota; badania awifauny lęgowej oraz migrującej;

zwiększenie liczby miejsc lęgowych dla rybitwy czarnej i białoskrzydłej poprzez montaż platform lęgowych i wykoszenie szuwarów. Więcej informacji o projekcie można znaleźć na stronie www.ptakibagien.alauda.org.pl

2014

FOT. Archiwum Zakładu Gospodarki Komunalnej w Sępólnie Krajeńskim

12 milionów dla Sępólna Krajeńskiego W Sępólnie Krajeńskim rozbudowana i zmodernizowana zostanie oczyszczalnia ścieków. Zakład Gospodarki Komunalnej pozyskał prawie 12 mln zł dotacji w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

Autor: Karolina Szymańska, WFOŚiGW w Toruniu

FOT. KAROLINA SZYMAŃSKA

maju (30 maja 2014 r.) pomiędzy Dariuszem Krakowiakiem Prezesem Zarządu Zakładu Gospodarki Komunalnej a Emilią Kawką-Patek Prezesem Zarządu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu została podpisana umowa. To krok, który pozwoli rozpocząć projekt i prze-

kazać Zakładowi Gospodarki Komunalnej środki na jego realizację. Całkowity koszt realizacji inwestycji to około 24 mln zł. Bezzwrotna dotacja z Funduszu Spójności wyniesie prawie 12 mln. zł. Celem głównym modernizacji oraz rozbudowy jest wyposażenie Aglomeracji Sępólno Krajeńskie w zmodernizowane i nowe

2014

FOT. Archiwum Zakładu Gospodarki Komunalnej w Sępólnie Krajeńskim

obiekty w oczyszczalni ścieków. Przyczynią się one do poprawy funkcjonowania procesu oczyszczania ścieków. Zwiększy się przepustowość oczyszczalni, dopuszczalny ładunek zanieczyszczeń ścieków, a także utrzymane zostaną wymagane parametry jakości odprowadzanych ścieków. Po rozbudowie oczyszczalnia obsługiwać będzie całą gminę miejsko-wiejską Sępólno Krajeńskie, tj. aglomerację Sępólno Krajeńskie. Końcowymi beneficjentami usług oczyszczalni będą stali mieszkańcy Sępólna Krajeńskiego, tj. ponad 9 tys. osób i mieszkańcy gminy Sępólno Krajeńskie, tj. 2,3 tys. osób.

W ramach inwestycji przeprowadzone zostaną działania, które unowocześnią proces oczyszczania dostarczanych ścieków. Funkcjonowanie oczyszczalni stanie się bardziej ekonomiczne, a wprowadzone innowacje zmniejszą ryzyko wystąpienia ewentualnych awarii. Modernizacja pozwoli na zwiększenie ładunku zanieczyszczeń ścieków oraz przepustowości oczyszczalni. Oczyszczalnia ścieków w Sępólnie Krajeńskim aktualnie spełnia wymagania w zakresie efektu ekologicznego dotyczącego jakości ścieków oczyszczonych, nie posiada jednak rezerw umożliwiających przyjęcie przez nią

dodatkowych ładunków zanieczyszczeń. Bezsprzeczną korzyścią modernizacji i rozbudowy obiektu jest pozytywny wpływ inwestycji na środowisko. Ograniczone zostanie zagrożenia zrzutem niedostatecznie oczyszczonych ścieków, a także poprawią się warunki usuwania azotu i fosforu. Są to dwa składniki, które w znacznym stopniu wpływają na użyźnianie wód powierzchniowych. Ponadto wytworzone, w wyniku oczyszczania ścieków, osady ściekowe będą poddawane procesowi mechanicznego zagęszczania i higienizacji wapnem. Zakład Gospodarki Komunalnej planuje zakończyć inwestycję do końca 2015 roku. FOT. Archiwum Zakładu Gospodarki Komunalnej w Sępólnie Krajeńskim

2014

Kształtuje nas środowisko Autor: Ksenia Żółtowska-Gimińska, Zastępca Prezesa Zarządu WFOŚiGW w Toruniu

2014

Pamiętajcie o ogrodach Przecież stamtąd przyszliście W żar epoki użyczą wam chłodu Tylko drzewa, tylko liście Pamiętajcie o ogrodach Czy tak trudno być poetą? W żar epoki nie użyczy wam chłodu Żaden schron, żaden beton Jonasz Kofta

nów, unoszących się nad nimi owadów, są doskonałą formą odpoczynku, lekcją przyrody i sztuki. Szum drzew uspokaja, a spacer po naturalnych nawierzchniach jest zdrowy dla naszych stawów. Warto także wspomnieć o doskonałym relaksie, jaki daje nawet krótki spacer po trawie, oczywiście boso. Zieleń wpływa również korzystnie na relacje międzyludzkie, nawiązywanie kontaktów, łagodzi obyczaje i sprawia, że jesteśmy przyjaźniej nastawieni do siebie nawzajem. Nie bez przyczyny mówi się o anonimowości człowieka w miejskich blokowiskach, wspominając życzliwość i bliskość, zaintereso-

dy myślimy o mieście, to nie od razu myślimy o zieleni. Zawsze jako pierwsze elementy miejskie kojarzą się nam budynki, zatłoczone pełne zgiełku ulice, place, galerie handlowe. Oczywiście wśród infrastruktury miejskiej pojawią się w pierwszych skojarzeniach także okazałe i cenne architektonicznie obiekty zabytkowe, często charakteryzujące styl miasta i kojarzone z konkretnym miejscem. Tymczasem nawet w najpotężniejszych miastach świata, wśród hałasu i wszechobecnego pośpiechu, odnajdujemy skwery, zieleńce, pojedyncze drzewa, aleje, parki. Stanowią one żywą tkankę miasta bez której ludzie czują się obco. Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, że to właśnie zieleń czyni miasto przyjaznym, a nawet bliskim dla naszych zmysłów. Przecież każdy z nas podświadomie nawet szuka bliskości z naturą, nawet tą urządzoną przez człowieka, będącą cząstką krajobrazu zurbanizowanego do granic możliwości, w którym większości z nas przyszło spędzać znaczną część życia. Zieleń czyni miasto przyjaznym, a mieszkańcom pomaga odzyskać spokój, harmonię wewnętrzną. Nie sposób przecenić jej wartości społecznej, przyrodniczej, estetycznej, edukacyjnej i ekonomicznej. Rośliny są częścią życia każdego z nas i chociaż nie zdajemy sobie sprawy z tego na co dzień, mają na nas ogromny wpływ. Spacer wśród drzew, zapach kwiatów i ziół, śpiew ptaków doskonale wpływają na nasze zmysły, w naturalny sposób koją nerwy i wyciszają. Barwa zielona, która dominuje w naturze ma dobroczynny wpływ na nasz wzrok. Barwne kwiaty są dla obserwatora źródłem radosnych doznań estetycznych. Obserwacja ich form, barw, faktury, budowy kwiatosta-

Jakość życia w miejscach z dobrze urządzoną i odpowiednio utrzymana zielenią jest wyższa

wanie jakimi darzyli się ludzie mieszkający w często skromnych warunkach, ale w domach otoczonych ogrodami, łąkami, polami, w sąsiedztwie lasów. Staramy się do tego wracać uciekając z miast. Jakość życia w miejscach z dobrze urządzoną i odpowiednio utrzymana zielenią jest wyższa od tej w miejscach z niewielkim udziałem terenów zieleni. Wybierając obszar miejski do stałego przebywania pomiędzy dwoma o identycznych uwarunkowaniach

technicznych, zawsze wybieramy ten, w którym będzie większa ilość zieleni. To działanie podświadome, które przypomina nam, że jesteśmy od tysiącleci kształtowani przez środowisko naturalne i pomimo zmian ewolucyjnych wciąż jesteśmy częścią natury bez której giniemy. Potrzebę bliskości natury mamy zapisaną genetycznie. Niezwykle istotną funkcją zieleni w mieście jest funkcja przyrodnicza. Nasadzenia roślinne kształtują klimat przestrzeni zurbanizowanych. W znaczący sposób wpływają na poprawę jakości powietrza, zwiększają wilgotność. Nie sposób przecenić roli nasadzeń drzew i krzewów przy ruchliwych ulicach dla poprawy stanu powietrza w przyległych do nich obszarach. Korony drzew są miejscem schronienia dla żyjących w miejskim ekosystemie ptaków, a pozostałe rośliny stwarzają środowisko życia dla innych drobnych zwierząt zamieszkujących ekosystem miejski. Bez ich ochrony i pożywienia nie uda się przetrwać wielu pożytecznym owadom, a także drobnym ssakom taki jak np. jeże, ryjówki. I tu warto wspomnieć o edukacyjnej roli zieleni. To edukacja codzienna i całoroczna, rzec można że też całodobowa. Daje możliwość obserwacji budzącej się do życia przyrody wiosną, pełni jej barw i intensywności wzrostu oraz rozwoju w lecie, owocowania i niezwykłych barw jesienią, zimowego uspokojenia i snu. Cykl przemian w naturze skłania do refleksji, zadumy, wycisza. Spacer przez park czy zadrzewioną aleją stwarza także doskonałą okazję do edukowania przyrodniczego dzieci. Nie potrzebujemy na to wiele czasu, nie musimy wyjeżdżać poza miasto, a nawet droga do przedszkola czy szkoły może być chwilą przeznaczoną na wspaniałą edukację i okazją na dobre rozpoczęcie dnia. Zieleń wysoka dając cień, osłonę przeciwwietrzną i przeciwsłoneczną, zapobiega nagrzewaniu się dużych powierzchni elewacji budynków w lecie, a w chłodnych porach roku chroni przed silnymi i mroźnymi wiatrami. Zieleń pomaga również w łagodzeniu wrażenia dysonansów architektonicznych, łagodzi i daje możliwość przesłonięcia elementów mniej estetycznych. Będąc niezbędnym dopełnieniem architektury może stanowić dla niej doskonałą oprawę i uzupełnienie.

2014

Od czerwca zapraszamy do nowej siedziby Po gruntowym remoncie zabytek przy Fredry 8, stanowiący jedną z pereł Bydgoskiego Przedmieścia odzyskał swoją świetność. Został przystosowany do użyteczności publicznej i od maja stał się siedzibą Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu. 9 czerwca odbyło się oficjalne otwarcie.

Autor: Monika Pawłowicz, Karolina Szymańska, WFOŚiGW w Toruniu

FOT. KAROLINA SZYMAŃSKA

Ogród został objęty opieką Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

2014

ieruchomość zbudowana została w 1914 roku. Służyła za szkołę Marynarki Wojennej i Kasyno Wojskowe, gościł w niej marszałek Piłsudski oraz Ignacy Mościcki, przez lata była również siedzibą wojewodów pomorskich. Remont zabytkowego budynku to wyzwanie. Bardzo cieszę się, że udało się zachować bryłę, stosując jednocześnie nowoczesne rozwiązania podnoszące funkcjonalność budynku – podkreśliła Emilia Kawka-Patek Prezes Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środo-

wiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu. Koszt remontu wyniósł ponad 6 mln zł. Jednak posiadanie własnego miejsca przyniesie oszczędności. Roczna oszczędność w stosunku do budynku dotychczas wynajmowanego to ponad 350 tys zł.

Remont w czterech częściach Wojewódzki Fundusz kupując budynek i przygotowując się do jego remontu postawił sobie cztery główne cele:

Przywrócenie historycznego obiektu do jego dawnej świetności, a co z tym idzie podniesienie walorów turystycznych i estetycznych Torunia; Przeprowadzenie robót termomodernizacyjnych, które doprowadzą do zmniejszenia zapotrzebowania obiektu na energię cieplną, co z kolei znajdzie przełożenie na ograniczenie emisji CO2 do atmosfery; Adaptację dotąd nieużytkowanego poddasza na pomieszczenia biurowe;

Perełka sprzed wieku Budynek przy Fredry 8 ma prawie 100-letnią historię i jest jednym z cennych obiektów Bydgoskiego Przedmieścia, dzielnicy będącej wyjątkowym miejscem na mapie Torunia.

ego początki sięgają 1904 roku, kiedy to obszar między obecnymi ulicami: Krasińskiego, Fredry, Chopina i al. 500-lecia został podzielony na dwa place budowy: plac budowlany pod kasyno dla 61 i 176 Pułku Piechoty oraz plac budowlany dla niemieckiego kościoła katolickiego. Pięć lat później, w 1909 roku, przez miejscowego budowniczego E. Jerusalema został przygotowany projekt wstępny budowy na tym terenie dwóch kasyn. W 1911 roku zrezygnowano jednak z wzniesienia jednego z nich. Rok później, w czerwcu 1912 roku została podpisana umowa pomiędzy Magistratem, działającym w imieniu Gminy Miejskiej Toruń, a Administracją Garnizonu Toruń odnośnie budowy. W umowie Gmina zobowiązała się wznieść kasyno oficerskie i wydzierżawić je administracji wojskowej. Budowa Kasyna Wojskowego 61 Pułku Piechoty im. Von der Marwitz ukończona została w 1914 r. Pułk wchodził w skład 70 Brygady Piechoty, będącej częścią 35 Dywizji Cesarstwa Niemieckiego. Na początku lat 20. XIX w. budynek zmienił lokatorów - stał się bazą dla pierwszej polskiej Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej. Decyzja o powołaniu szkoły

oficerskiej w Toruniu, mieście oddalonym od morza o ok. 150 km, związana była z rolą miasta jako stolicy województwa pomorskiego oraz ówcześnie mieszczącego się tu VIII Dowództwa Okręgu Korpusu (historyczna nazwa pomorskiego okręgu wojskowego). W odrodzonej Polsce województwo pomorskie liczyło około 1 mln mieszkańców, a Toruń był drugim co do wielkości miastem województwa. Od 1925 roku Szkoła Oficerska została przeniesiona do opuszczonych przez Flotyllę Wiślaną Koszar Racławickich, a posiadłość stała się miejscem urzędowania wojewodów pomorskich. W tym okresie na fasadzie został umieszczony stylizowany gryf pomorski – godło województwa pomorskiego. Rezydencja gościła między innymi w latach 1927 i 1930 prezydenta RP Ignacego Mościckiego. Gospodarzami posiadłości byli kolejno: Stanisław Wachowiak (do 1926 r.), Mieczysław Seydlitz (1926), Kazimierz Młodzianowski (1926 – 1928), Wiktor Wrona – Lamot (1931 – 1936) oraz Władysław Raczkiewicz (od 1936 r.). W okresie powojennym przy Fredry 8 mieścił się Ośrodek Szkolenia Partyjnego, natomiast od 1957 roku budynek przeszedł we władanie Uniwersytetu Miko-

łaja Kopernika. Przez kilka dziesięcioleci mieścił Collegium Geographicum – na piętrze znajdowały się sale dydaktyczne i biblioteka, a na parterze aula im. Prof. Rajmunda Galona. Z czasem stał się siedzibą nowo powstałego wydziału Nauk Pedagogicznych UMK. W lipcu 2011 roku Bydgoskie Przedmieście, po kilkuletnich staraniach, zostało jako historyczny układ urbanistyczny wpisane do rejestru zabytków. W okresie powojennym oblicze międzywojennej ekskluzywnej dzielnicy zmieniło się bowiem diametralnie. Wiele budynków zostało zdewastowanych lub powoli zaczęło popadać w ruinę. Stan wielu z nich odzwierciedla brak zainteresowania i możliwości finansowych zarówno mieszkańców, administratorów domów, jak i władz miasta. Obecnie całokształt historycznego układu urbanistycznego tego obszaru jest pod „okiem” konserwatora zabytków. Wpis ten chroni istniejącą zabudowę i inne elementy terenu, nowe inwestycje muszą być dostosowane do istniejącej zabudowy. Stara zabudowa natomiast, głównie wraz ze zmianą właścicieli budynków, zaczyna odzyskiwać dawny urokliwy wygląd.

2014

FOT. KAROLINA SZYMAŃSKA

Wejście główne Fredry 8.

Przywrócenie wartości zabytkowej ogrodu oraz wyeksponowanie i odtworzenie elementów historycznych, a także zachowanie funkcji rekreacyjnych, otwartych dla mieszkańców Torunia. Obiekt nie jest indywidualnie wpisany do ewidencji zabytków, ale zachowane zostały wszystkie wytyczne konserwatorskie. Ta chęć współpracy może być wzorem dla innych inwestorów – podkreślił Sambor Gawiński Wojewódzki Konserwator Zabytków podczas konferencji prasowej, zorganizowanej przy okazji otwarcia. W ramach inwestycji wyremontowana została cała elewacja budynku oraz pokrycie dachowe, a budynek został docieplony od wewnątrz. Zastosowany został specjalny rodzaj bloczków z betonu komórkowego, który ma wysokie parametry izolacyjne, a także minimalizujące zjawisko kondensacji pary wodnej.

Nieszczelne okna zastąpiły ich wierne repliki. Remont objął także trzewia budynku. Instalacja c.o. oraz węzeł cieplny zastąpione zostały nowoczesnymi i bardziej wydajnymi urządzeniami. W miarę możliwości staraliśmy się jednak zachować oryginalne elementy – mówi Prezes Wojewódzkiego Funduszu. Odnowiona została stuletnia boazeria w jednej z sal, parkiety, kamienne posadzki. Gruntownej renowacji poddane zostały drzwi zewnętrzne. Ponadto we wnętrzu budynku starano się, w miarę możliwości, utrzymać stylistykę z okresu międzywojennego. Odtworzone zostały wewnętrzne elementy sztukaterii sufitów i ścian. Na auli zawisł zabytkowy żyrandol.

Park z przełomu wieków Wart uwagi jest otaczający budynek na Fredry 8 park. - Park będzie otwarty dla miesz-

kańców. W przyszłości ma zostać połączony z sąsiednim terenem. Zdecydowanie jest to i będzie perełka przyrodnicza w samym centrum miasta – powiedział podczas konferencji prasowej Piotr Całbecki Marszałek Województwa Park powoli będzie odzyskiwał swój blask. Układ zieleni części historycznej ma zachowywać fazę przebudowy parku z przełomu XIX i XX wieku. Już w trakcie remontu częściowo odtworzona została roślinność oraz ścieżki. Do ogrodu „wprowadzono” oświetlenie i małą architekturę. W przyszłości park ma zostać udostępniony mieszkańcom. Jest to pierwszy miesiąc funkcjonowania w nowej siedzibie, dlatego obecnie Wojewódzki Fundusz jest w fazie przygotowań i organizacji terenu. Planowane jest zagospodarowanie ogrodu, aby pełnił on funkcję ścieżki ekologicznej z tablicami i interaktywnymi elementami.

2014

MPWiK we Włocławku zaprosiło zwiedzających W ramach Dni Otwartych Funduszy Europejskich można było zwiedzić Ujęcie i Stację Uzdatniania Wody „Krzywe Błota” we Włocławku, które z zaopatruje w wodę 70% mieszkańców miasta. Jest to najstarsze i największe ujęcie we Włocławku. Autor: Karolina Szymańska, WFOŚiGW w Toruniu

racownicy Stacji opowiedzieli o procesach jakim poddawana jest woda zanim trafi do kranów. Pokazali gdzie jest napowietrzana, jak przebiega jej filtracja i przepompowywanie. Pomiędzy 9 a 11 maja w całej Polsce trwała akcja, w ramach której można było poznać rozmaite projekty dofinansowywane ze środków unijnych. Wiele z nich na co dzień jest niedostępnych dla osób postronnych. Akcja

miała na celu przybliżenie inwestycji zrealizowanych z udziałem Funduszy Europejskich. Kampania promocyjna realizowana była przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju we współpracy z Telewizją Polską S.A. oraz innymi instytucjami zajmującymi się Funduszami Europejskimi w Polsce. Warto podkreślić, że MPWiK we Włocławku jest jedną z nielicznych Spółek wodociągowo-kanalizacyjnych w skali kraju, którym

udało się dwukrotnie pozyskać środki unijne na określone inwestycje. W latach 2004-2008 realizowany był Projekt Oczyszczanie ścieków we Włocławku, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej, w ramach Funduszu Spójności. Od roku 2010 trwa realizacja Projektu „Gospodarka wodno-ściekowa w aglomeracji Włocławek II etap”, współfinansowanego ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko.

FOT. KAROLINA SZYMAŃSKA

Filtry pośpieszne SEEN

Zbiornik wód popłucznych

Zbiornik wody czystej V=3600m³

Pompownia II° i III°

2014

Roślinność twierdzy jako element zieleni miejskiej Torunia Twierdza Toruń, wzniesiona w II połowie XIX wieku, do dziś stanowi bardzo istotny element krajobrazowy i kulturowy miasta. Ponad 200 różnego rodzaju dzieł fortecznych, które składają się na pierścień zewnętrzny i wewnętrzny toruńskiej twierdzy to niezwykle ciekawy obszar miasta, który w dużej mierze wpłynął na jego współczesny wygląd. Autor: Ksenia Żółtowska-Gimińska, Zastępca Prezesa Zarządu WFOŚiGW w Toruniu

FOT. LESŁAW WŁODARCZYK

Widok Starego Miasta w Toruniu z brzegu Wisły.

biekty wchodzące w skład fortyfikacji są nie tylko wartością historyczną, lecz są miejscem, które można traktować jako tereny zieleni miejskiej. Łączą wspaniale funkcję edukacji historycznej z edukacją przyrodniczą i rekreacją. To dzięki temu, że oprócz charakterystycznej zabudowy, obiektów służących wojsku i tworzonych na jego potrzeby, posiadają rozbudowaną, dobrze do dziś zachowaną szatę roślinną. Roślinność bowiem jest nieodłącznym elementem zespołów obiektów obronnych. W przypadku miasta Torunia ogromna jest jej rola jako elementu współtworzącego krajobraz kulturowy, dającego przestrzeń rekreacyjną i niezwykle istotny z punktu widzenia przyrodniczego ekosystem.

Pierwotnie zieleń pełniła pięć zasadniczych funkcji bedąc niezbędnym elementem składowym fortyfikacji nowożytnych. Były to funkcje: konstrukcyjna, przeszkodowa, osłonowa, klimatyczna, materiałowa. Na potrzeby nowotworzonych fortyfikacji wykorzystywano istniejące w miejscach budowy, zastane przez twórców, naturalne zbiorowiska roślinne. Poddawano je odpowiedniemu kształtowaniu i dostosowywano do nowej roli jaką miały pełnić. Często do naturalnych układów roślinnych włączano elementy uzupełniajace niezbędne do lepszego funkcjonowania i zabezpieczenia. W obszarach bezleśnych konieczne było tworzenie całości nasadzeń. Bardzo istotną sprawą był odpowiedni, bardzo ściśle określony przez funkcję dobór

gatunkowy roślin. Ze względu na warunki siedliskowe, planowane miejsce sadzenia, dokonywano wyboru odpowiednich gatunków i odmian. Dla określonych funkcji w systemie zieleni fortyfikacji istotne było dobranie gatunków ze względu na pokrój, budowę systemu korzeniowego, wymagania wodne i solarne, a także indywidualne cechy gatunkowe, np. tworzenie odrostów korzeniowych, zwartych i rozłożystych koron, cierni. Do nasadzeń stosowano przede wszystkim gatunki rodzime, tanie i odporne na warunki siedliskowe, nie wymagające szczególnej pielęgnacji. Budowniczowie fortyfikacji musieli mieć pewność, że nasadzenia będą trwałe, łatwe do utrzymania w dobrym stanie zdrowotnym, ich obecność nie będzie generowała dodatkowych kosztów dla użytkowników odpowiedzialnych za funkcjonowanie układu fortecznego. O wyborze roślin decydowała częstokroć również łatwość pozyskiwania sadzonek. Współcześnie historyczne nasadzenia twierdzy Toruń na stałe wpisały się w krajobraz kulturowy miasta. Wraz z terenami zieleni miejskiej, Parkiem na Bydgoskim Przedmieściu, Parkiem Tysiąclecia, Błoniami Nadwiślańskimi, lasami komunalnymi oraz innymi obszarami zieleni urządzonej, stanowią system zieleni miasta zapewniający miejsce rekreacji, wpływający na funkcjonowanie ekosystemu miejskiego, a także łączą się z terenami podmiejskimi, kompleksami lasów, zieleni dolin rzek i przestrzeni otwartych.

2014

INTEGRATOR - Polski pomysł na ciepło z różnych źródeł Jednym z laureatów GreenEvo - Akceleratora Zielonych Technologii jest firma, która opracowała INTEGRATOR - Inteligentny System Zarządzania Energią. Jest to zaawansowane urządzenie, które inteligentnie zarządza strumieniami energii. Produkt jest przeznaczony dla właścicieli domów jednorodzinnych, którzy chcą wykorzystywać energię zarówno dla źródeł odnawialnych jak i z źródeł konwencjonalnych. Autor: Tomasz Jarosz, WFOŚiGW w Toruniu

2014

kład umożliwia integrację różnych źródeł ciepła jak turbokominek (kominek z płaszczem wodnym z wbudowanym wymiennikiem do pracy w układzie zamkniętym), kocioł gazowy, olejowy, elektryczny, pompa ciepła i kolektory słoneczne. Pozwala na precyzyjne zarządzanie energią w układzie grzewczym, tj. wybór priorytetowych układów do ogrzewania. Łączy strumienie energii pochodzące z różnych źródeł i w zależności od zapotrzebowania przekazuje je do różnych odbiorników ciepła (grzejniki, ogrzewanie podłogowe, zasobnik z ciepłą wodą). Zastosowanie integratora znacznie upraszcza budowę zintegrowanego systemu ogrzewania. W tradycyjnym modelu konieczne jest zastosowanie co najmniej kilku zaworów zwrotnych do separacji przepływów. Każdy z tych zaworów musi być umieszczony w odpowiednim miejscu instalacji. W przypadku błędnego zamontowania układ nie działa tak jak powinien, albo wymaga ręcznego przełączania przez użytkownika. W przypadku Integratora praca źródeł polega na pełnej synchronizacji i automatycznej pracy urządzeń. Użycie inteligentnego systemu zarządzania umożliwia rozbudowanie układu o kolejne źródła ciepła w późniejszym okresie, a w przypadku awarii odłączenie uszkodzonego elementu, bez wpływu na działanie całego układu ogrzewania. Nie ma potrzeby zakupu zintegrowanego systemu w całości, można podzielić rozbudowę i związane z nią koszty na kilka etapów. Kolejną zaletą urządzenia jest jego zwarta budowa, która zajmuje znacznie mniej miejsca niż rozwiązania tradycyjne. Wymiary Integratora II to 340x220x360 mm, przy wadze 14 kg. Jest to ważne, gdyż współczesne kotłownie w domach jednorodzinnych zajmują coraz mniej miejsca. Dodatkowo każda końcówka integratora jest opisana, co dodatkowo ułatwia proces montażu zapewniając jego powtarzalność, a co za tym idzie również oszczędność czasu. W trakcie eksploatacji systemu zintegrowanego strumienie energii generowanej przez kominek i kocioł trafiają do Integratora. Układ steruje strumieniem ciepła w zależności od wybranego priorytetu ciepłej wody użytkowej lub centralnego ogrzewania. W przypadku szybkiego wykorzystania ciepłej wody użytkowej strumień

Integrator łączy strumienie energii pochodzące z różnych źródeł i w zależności od zapotrzebowania przekazuje je do różnych odbiorników ciepła.

Makroterm Integrator II

ciepła zostaje skierowany na zasilenie zasobnika, w celu uzupełnienia ubytku ciepłej wody użytkowej. Optymalizacja pracy powoduje oszczędności energii i umożliwia elastyczne jej wykorzystanie przy dużym obciążeniu cieplnym. Zastosowanie Integratora podnosi bezpieczeństwo wykorzystania instalacji, gdyż ograniczona zostaje do minimum możliwość popełnienia błędu przy montażu. W wielu gospodarstwach domowych wykorzystujących instalacje solarne do podgrzewania

ciepłej wody użytkowej występują problemy przegrzewania się, w sytuacji dłuższego niekorzystania z ciepłej wody (np. podczas urlopu). Skutkiem tego jest częste zapowietrzanie się instalacji i przyspieszona degradacja płynu solarnego, a nawet jego rozwarstwianie. W układzie zintegrowanym wyposażonym w kominek z płaszczem wodnym i integratorem nadmiar energii jest przekazywany do płaszcza, który buforuje energię i następnie przekazuje ją dalej do instalacji centralnego ogrzewania. Zastosowanie integratora prowadzi do zwiększenia komfortu użytkowania instalacji grzewczej oraz niższych kosztów jej eksploatacji. Mamy kilka rodzajów integratorów, które różnią się między sobą pod względem rodzaju i specyfiki łączonych źródeł oraz odbiorników ciepła. Z oferty producenta można wybrać trzy rodzaje integratorów. Pierwszy z nich (Integrator I) zapewni współpracę z kotłami gazowymi bez wbudowanego zaworu trójdrogowego. W instalacjach grzewczych uwzględnia się także Integratory „II”, które współpracują z kotłami gazowymi z wbudowanym zaworem trójdrogowym. Oprócz tego istotną rolę odgrywają integratory zaprojektowane z myślą o instalacjach z systemem solarnym. W ofercie firmy są to urządzenia z oznaczeniem „1/2”. Żródło: http://greenevo.gov.pl/pl/produkty-i-technologie/ item/integrator-inteligentny-system-zarzdzaniaenergi-odnawialn http://www.makroterm.pl/produkty/integratory/ integrator-ii

FOT. JACEK CIEŚCIŃSKI

2014

ABC limnologii w Funce Autor: Dr inż. Jacek Cieściński, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska, Katedra Kształtowania i Ochrony Środowiska

oda zawarta we wszystkich jeziorach na Ziemi stanowi zaledwie 0,022% zasobów hydrosfery. Jednak rola tych naturalnych zbiorników śródlądowych w przyrodzie, a także w rozwoju cywilizacyjnym człowieka jest wręcz niezwykła. Nazwy takich jezior jak Gopło, Jezioro Lednickie czy Biskupińskie, jednoznacznie kojarzą się z rozwojem państwa polskiego, a podobieństwo nazwy jezior i miejscowości położonych nad ich brzegami nie jest przypadkowe. Województwo kujawsko-pomorskie to obszar, na którym jest ponad tysiąc jezior i są one charakterystycznym elementem występujących tu krajobrazów. Wschodnia część województwa obejmuje fragment pojezierza brodnickiego z malowniczymi

jeziorami (np. jeziora Bachotek i Partęczyny Wielkie). Południe – to fragment pojezierza wielkopolskiego ze zlewnią górnej Noteci, w której największym (również w całym województwie) jest jezioro Gopło o powierzchni ponad 21 km2. Trudno wyobrazić sobie Bory Tucholskie bez jezior. Obecność tych malowniczych i urozmaicających krajobraz elementów miała często decydujący wpływ na decyzję o utworzeniu wielkoprzestrzennych form ochrony w obszarze Borów Tucholskich. Poza kilkoma parkami krajobrazowymi („Zaborskim”, „Tucholskim”, „Wdeckim” i „Wdzydzkim”), utworzono na tym terenie także Park Narodowy „Bory Tucholskie”, zaś 10 czerwca 2010 roku powstał Rezerwat Biosfery „Bory Tucholskie”.

Limne i logos Edukacja ekologiczna jest jednym z warunków skuteczności realizacji zadań ochronnych. Ważnym jej aspektem jest poszukiwanie odpowiedzi na pytania jak funkcjonuje ekosystem? Niewątpliwie jezioro jest układem ekologicznym, w którym dość jednoznacznie i czytelnie można wyodrębnić elementy abiotyczne i biotyczne oraz podstawowe zależności troficzne. Można także ustalić jakie czynniki naturalne i antropogeniczne mają wpływ na stan jeziora. Badaniem jezior zajmuje się limnologia (gr. limné - jezioro i logos - słowo). Jest to dział hydrologii, w którym wykorzystuje się metody badawcze innych dziedzin, wśród któ-

2014

FOT. JACEK CIEŚCIŃSKI

rych wymienić należy fizykę i chemię wody, biologię, geologię, hydrogeologię, klimatologię, sedymentologię i wiele innych. Tak interdyscyplinarne ukierunkowanie badań wymaga odpowiedniej bazy laboratoryjnej oraz sprzętu umożliwiającego pobór próbek i wykonanie odpowiednich pomiarów w reprezentatywnych punktach jeziora.

Dobre miejsce do obserwacji Harcerskie Centrum Edukacji Ekologicznej (HCEE) w Funce jest jednym z bardziej aktywnych ośrodków reprezentujących województwo kujawsko-pomorskie, w zakresie tworzenia i realizacji zajęć w oparciu o ścieżki dydaktyczne. Za realizacją dydaktyki z zakresu limnologii w ramach wodnej ścieżki dydaktycznej w tym ośrodku przemawia przede wszystkim niezwykle korzystne położenie w stosunku do Parku Narodowego i Jeziora Charzykowskiego, które jest głównym obiektem badań i obserwacji. Jego atrakcyjne położenie i otoczenie, połączenie z innymi jeziorami oraz zasilanie wodą z kilku zróżnicowanych (pod wieloma względami) dopływów sprawia, że jest to wdzięczny obiekt realizacji ciekawych i merytorycznie niebanalnych zajęć dydaktycznych. Naturalne cechy morfometryczne, hydrograficzne i zlewniowe, predysponują ten zbiornik jako reprezentatywny dla wielu jezior (nie tylko z obszaru Borów Tucholskich). Inicjatywa utworzenia wodnej ścieżki dydaktycznej w obrębie jeziora Charzykowskiego i nadzór merytoryczny Harcerskiego Centrum Edukacji Ekologicznej, spotkała się z dużym poparciem i zainteresowaniem

szkół różnych szczebli. Świadczy o tym wzrastająca corocznie liczba korzystających z tej inicjatywy uczniów szkół podstawowych, gimnazjów, szkół średnich, a także studentów. Dla każdego z wymienionych poziomów kształcenia program zajęć jest przygotowywany indywidualnie, z uwzględnieniem grup wiekowych i oczekiwań opiekunów. Wyposażenie ośrodka umożliwia prowadzenie zajęć także na poziomie uniwersyteckim. Przykładem mogą być zajęcia terenowe z zakresu monitoringu środowiska, które zostały przeprowadzone z udziałem studentów specjalności monitoring środowiska (Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska) z Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy.

Zbiornik reprezentatywny Dlaczego Jezioro Charzykowskie? Aby odpowiedzieć na pytanie warto, choć pokrótce, wskazać na te cechy tego jeziora, które z punktu widzenia dydaktyki z podstaw limnologii, w sposób szczególny predysponują właśnie ten zbiornik wodny jako reprezentatywny. Jezioro Charzykowskie jest otoczone przez Zaborski Park Krajobrazowy, a od strony wschodniej graniczy także z Parkiem Narodowym „Bory Tucholskie”. Zbiornik ma długość ponad 10 km, natomiast najszerszym miejscem jest środkowa część zbiornika (okolice Funki), w której maksymalna odległość między brzegami wynosi 2,4 km. O jego wielkości świadczy również linia brzegowa wokół jeziora, która wyznacza dystans blisko 31 kilometrów. Powierzchnia

wraz z wyspami to 1 366.8 hektara. Zbiornik tworzą trzy wyraźnie oddzielone progami części, które zwyczajowo nazwane są odpowiednio: misą południową, środkową i północną. W obszarze progów istnieją dwie malownicze, niewielkie wyspy. Analiza map batymetrycznych Jeziora Charzykowskiego pozwala na wydzielenie podstawowych elementów misy, występujących również w innych jeziorach. W Jeziorze Charzykowskim najgłębsza jest jego południowa część. Około 200 m od półwyspu nazywanego „Górą Zamkową” znajduje się maksymalna głębokość - 30,5 m. Nieco płytsza jest środkowa część jeziora, która ma dwa głęboczki, każdy o głębokości około 25 m. Jeden z tych głęboczków położony jest w obrębie północnego pomostu Ośrodka Harcerskiego w Funce. Północna część jeziora ma odmienny charakter niż południowa i środkowa, gdyż jest znacznie płytsza (maksymalna głębokość - 10 m). Brzegi ma płaskie i niskie, a płycizna przybrzeżna łączy się bezpośrednio z dnem. Przez to ploso przepływa rzeka Brda, której czyste wody nie pozostają bez wpływu na tę część jeziora. Średnia głębokość jeziora Charzykowskiego wynosi 9,8 m. Całkowita pojemność misy jeziora to ponad 134,5 tys. m3.

Każda zlewnia inna Wybór i lokalizacja punktów dydaktycznych na jeziorze uwzględnia indywidualny charakter każdej zlewni cząstkowej. Brany jest pod uwagę sposób zagospodarowania i użytkowania, co pozwala na wyodrębnienie zlewni typowo leśnej - Struga Siedmiu Jezior, zlewni leśno-rolniczych - Brdy i Stru-

2014

FOT. JACEK CIEŚCIŃSKI

gi Czerwonej a także specyficznej zlewni Strugi Jarcewskiej, w której dominują pola uprawne. Warto zwrócić uwagę, że Struga Jarcewska jest ciekiem, do którego odprowadzane są duże ilości oczyszczonych ścieków komunalno-bytowych, pochodzących głównie z miasta Chojnice. Oczyszczanie tych ścieków odbywa się w obiektach zlokalizowanych w okolicy osady Igły, w oparciu o technologię uwzględniającą mechaniczne oczyszczanie ścieków biologiczne, a także chemiczne. Oczyszczalnia zajmuje dość duży teren, gdyż obok wielu urządzeń technicznych znajdują się poletka osadowe oraz system stawów, w których oczyszczone ścieki ulegają stabilizacji przed ich usunięciem do Strugi Jarcewskiej. Wyraźna odmienność form zagospodarowania i użytkowania poszczególnych zlewni zasilających Jezioro Charzykowskie ułatwia decyzję o lokalizacji punktów dydaktycznych w strefach ujściowych poszczególnych dopływów. Takie ich rozmieszczenie pozwala bowiem na ocenę wypadkowej oddziaływania wszystkich źródeł zanieczyszczeń (naturalnych i antropogenicznych), migrujących z wodami zasilającymi daną zlewnię cząstkową oraz łączne oddziaływanie czynników wpływających na czystość wód dopływów, a ostatecznie całego Jeziora Charzykowskiego. Rozmieszczenie punktów dydaktycznych w ten sposób spełnia kryterium reprezentatywności. W trzech wyznaczonych punktach dydaktycznych powinny być pobierane próby i wy-

konywane pomiary wybranych wskaźników jakości wody. W ramach zajęć, niewątpliwie jednym z ciekawszych pomiarów wykonywanych w okresie letnim bezpośrednio ze statku jest profil termiczno-tlenowy. Interpretacja wyników pozwala uczestnikom zajęć na wyodrębnienie wyraźnych stref o zdecydowanie zróżnicowanej temperaturze i zawartości tlenu w wodzie jeziora. Dalszym krokiem ułatwiającym zrozumienie wpływu zlewni na stan jeziora, jest ocena udziału poszczególnych dopływów w kształtowaniu jakości jego wód. W tym celu kolejne punkty dydaktyczne zlokalizowano w strefach ujściowych poszczególnych dopływów.

Zdecydowanie warto Przedstawione w artykule kryteria wyboru i uzasadnienie lokalizacji punktów dydaktycznych w obrębie misy zbiornika, z uwzględnieniem cech morfometrycznych oraz zróżnicowania sposobu zagospodaro-

wania i użytkowania zlewni jeziora Charzykowskiego, miały na celu wykazanie trafności w wyborze tego akwenu dla realizacji wodnej ścieżki dydaktycznej. Wybór reprezentatywnego jeziora jakim jest niewątpliwie Charzykowskie jest zagadnieniem podstawowym. Pełen sukces tej koncepcji został poparty jednak odpowiednią bazą, którą w tym przypadku jest Harcerskie Centrum Edukacji Ekologicznej. Wyniki pomiarów i obserwacji terenowych, a także pobrane próby przeznaczone do dalszych badań są pierwszym etapem, który kontynuowany jest dalej w bogato wyposażonych laboratoriach dając podstawę do przeprowadzenia tematycznych zajęć teoretycznych. Warto nadmienić, że poza laboratoriami uczestnicy zajęć mają do dyspozycji wysokiej klasy sprzęt audiowizualny włącznie z bogatym zestawem literatury, filmów, programów komputerowych i innych pomocy dydaktycznych. Obok odpowiedniej bazy Harcerskiego Centrum Edukacji Ekologicznej podstawą niewątpliwego sukcesu wodnej ścieżki dydaktycznej „Jezioro Łukomie” jest kadra dydaktyczna o wysokich kwalifikacjach, wspierana przez naukowców i wysokiej klasy specjalistów, według których już kilkunastoletnie doświadczenia z realizacji zadań dydaktycznych w ramach wodnej ścieżki dydaktycznej „Jezioro Łukomie” powinny być wykorzystane przy realizacji podobnych przedsięwzięć nie tylko w Borach Tucholskich.

FOT. JACEK CIEŚCIŃSKI

2014

Kalendarium ostatnie miesiące w WFOŚiGW w Toruniu

35 milionów złotych pochodziło z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

9 czerwca

Autor opracowania: Karolina Szymańska, WFOŚiGW w Toruniu

Kwiecień

30 czerwca

9 kwietnia

Konferencja „Sad w gospodarstwie ekologicznym – zakładanie i pielęgnacja” organizowana przez Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie i współfinansowana przez WFOŚiGW w Toruniu

24 kwietnia W Przysieku odbyła się organizowana przez Urząd Marszałkowski konferencja „Rekultywacja jezior na terenie województwa kujawsko-pomorskiego – perspektywy”. Celem spotkania było podjęcie dyskusji na temat potrzeby i możliwych sposobów rekultywacji jezior na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Na konferencji prezentowany był również Program Ochrony Jezior Polski Północnej, którego jednym z inicjatorów jest WFOŚiGW w Toruniu.

Maj W Bydgoszczy odbyły się Targi Energii Odnawialnej TEO 2014, objęte przez WFOŚiGW w Toruniu patronatem honorowym. Podczas targów odbyła się prezentacja nt. programu PROSUMENT.

15-16 maja

Ogólnopolska konferencja naukowa „Prawne aspekty gospodarowania zasobami środowiska” połączona z ogólnopolskim zjazdem Katedr Prawa Ochrony Środowiska. Wojewódzki Fundusz objął konferencję patronatem honorowym.

VII Konkurs Ekologiczny „Moje środowisko jest mi bliskie”, organizowany przez Zespół Szkół Chemicznych we Włocławku. Konkurs został objęty patronatem honorowym Wojewódzkiego Funduszu.

W Sępólnie Krajeńskim rozbudowana i zmodernizowana zostanie oczyszczalnia ścieków. Zakład Gospodarki Komunalnej pozyskał prawie 12 mln zł dotacji w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Całkowity koszt realizacji inwestycji to około 24 mln zł.

Umowa z Centrum Onkologii w Bydgoszczy na rozbudowę Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Medycznych. Na to przedsięwzięcie Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu przyznał pożyczkę w kwocie 13,4 mln zł netto, co stanowi 75 % kosztów, przy całkowitej kwocie planowanych nakładów wynoszącej 17,9 zł netto.

30 czerwca

30 maja

W Wojewódzkim Funduszu podpisano umowę z PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna Spółka Akcyjna. PGE otrzymała pożyczkę w wysokości 15 mln zł na budowę instalacji odsiarczania spalin dla dwóch kotłów OP 230, realizowanej w Oddziale Zespół Elektrociepłowni Bydgoszcz. Całkowity koszt inwestycji to 61 mln zł.

Lipiec

Czerwiec

9-11 maja

Celem konferencji była wymiana poglądów i prezentacja wyników badań naukowych skoncentrowanych wokół gospodarowania zasobami środowiska, a także analiza problemów pojawiających się na styku gospodarka a środowisko.

20 maja

Uroczyste otwarcie nowej siedziby WFOŚiGW w Toruniu, która teraz mieści się w odrestaurowanym stuletnim budynku przy Fredry 8. W uroczystości uczestniczyły władze województwa, posłowie, senatorowie oraz wielu przedstawicieli samorządów. Budynek poświęcił Biskup Toruński Andrzej Suski.

4 czerwca

W Sulnówku, w gminie Świecie powstanie kompleks unieszkodliwiania odpadów komunalnych. 4 czerwca w WFOŚiGW w Toruniu podpisano umowę na dofinansowanie przedsięwzięcia na prawie 12 mln zł.

5 czerwca Otwarcie Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych w Zakurzewie koło Grudziądza. Wojewódzki Fundusz udzielił pożyczki w wysokości 15 mln zł na przeprowadzenie przedsięwzięcia. Całkowity koszt wyniósł ponad 60 mln zł.

11 lipca

Gmina Miejska Wąbrzeźno otrzymała dofinansowanie z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na przebudowę i rozbudowę części biologicznej oczyszczalni ścieków w Wąbrzeźnie. Maksymalna kwota dofinansowania z Funduszu Spójności wyniesie około 3,8 mln zł.

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu ul. Fredry 8, 87-100 Toruń tel. + 48 56 62 12 300, fax: + 48 56 62 12 302 e-mail: sekretariat@wfosigw.torun.pl www.wfosigw.torun.pl

Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Pomocy Technicznej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.