Automation Magazine 196 juni 2014 NL

JUNI 2014

196

Hydropneuma

Dé referentie voor industriële automatisering

De opmars van Handling Automation

Antwerpen X - P 309959 - 15 EURO

2de trimester - 44e jaargang - Afgiftekantoor

Driemaandelijks tijdschrift van FIMOP en BELGITRANS -

Handling automation of het geautomatiseerd uitvoeren van taken voor het bewerken of assembleren van onderdelen is in de meest diverse sectoren terug te vinden. Het ziet er naar uit dat dit type van robotica in de toekomst nog meer verspreid zal geraken. Want de producenten zijn bezig met de ontwikkeling van nieuwigheden die de huidige barrières uit de weg zullen ruimen, waardoor de weg naar een gigantisch groot applicatieveld open ligt.

17 - Indumation Network Event Face-to-face with Automation

19 - CETOP De technische autoriteit voor Fluid Power in Europa

36 - Hybrid Hydraulics Elektrische versus hydraulisch hybride aandrijvingen

Belgische beroepsvereniging voor industriële aandrijftechnieken (mechanisch, elektrisch, mechatronisch en hydro-dynamisch)

vzw FIMOP Tel: +32 (0)2 640 77 35 Fax: +32 (0)2 640 84 80 info@fimop.be www.fimop.be

vzw BELGITRANS Tel: +32 (0)2 534 15 15 info@belgitrans.be www.belgitrans.be

RAAD VAN BESTUUR Yves Meulenijzer: Voorzitter Jo Verstraeten: Ondervoorzitter Marcel De Winter: Secretaris Philippe Consiglio: Penningmeester Hugues Maes: Bestuurder Paul Vermeiren: Bestuurder Jean-Pierre Vanderkelen: Bestuurder

RAAD VAN BESTUUR Geert Heyvaert, MGH NV Ludo De Groef, ESCO DRIVES NV Luc Van Hoylandt , ACT IN TIME SPRL Luc Roelandt, GKN STROMAG BENELUX NV Bart Vanhaverbeke, VOITH TURBO NV Steven Cassiers, SIEMENS NV Dick ter Welle, HANSEN INDUSTRIAL TRANSMISSIONS NV

TOEZICHTHOUDERS Jean Schauss, Atlas Copco Maciej Szygowski, Doedijns Fluidap

TOEZICHTHOUDERS Marc Goos, Transmo

COMMISSIES Confederatie Toetredingen Algemene voorwaarden CETOP Onderwijs - IHP Events & Beurzen Repertorium Tijdschrift Automation-HP MARCOM GROUP MARKTONDERZOEK - HYDRAULICA - PNEUMATICA - AFSLUITERS E-News - Webstek Beroepsethiek

COMMISSIES MARKETING EXPOSITIONS LEDENWERVING MEDIA WEBSITE

LEDEN 2014 ABFlex Group ASCO NUMATICS BENELUX Atlas Copco Compressors Boge Compressors BOSCH REXROTH Brevini Fluid Power BURKERT CONTROMATIC CLIPPARD EUROPE CQS TECHNOLOGIES COMPAIR GEVEKE DECLEER-GAELENS & PARTNERS Doedijns Fluidap DONALDSON ULTRAFILTER EFC ERIKS + BAUDOIN Euregio Hydraulics FESTO BELGIUM FLUIDTECH GATES EUROPE Hansaflex HYDAC HYDRAULIC ASSISTANCE HYDRAUMEC INTERNATIONAL HYDRAUVISION Hydro Tools INGERSOLL RAND BENELUX IPAR Industrial Partners b.v.

K-FLEX Manuli Fluiconnecto nv MOTRAC HYDRAULICS NORGREN PALL BELGIUM PARKER HANNIFIN PIRTEK BENELUX Poclain Hydraulics PROTEC NV REM B SERVICE HYDRO SDT INTERNATIONAL SMC PNEUMATICS Stäubli TESTO VAN DE CALSEYDE VB Parts Hydraulic VAMECO VEMOFLEX Vermeire Motion WTS Hydraulics

LEDEN 2014 ABB - ASEA BROWN BOVERI NV ACT IN TIME SPRL ATB AUTOMATION NV AVD BELGIUM SPRL AZ HOLLINK BELGIUM BVBA BAUER GEAR MOTOR BEGE AANDRIJFTECHNIEK BVBA BRAMMER NV BREVINI BENELUX CET MOTOREN NV ERIKS NV - ERIKS+BAUDOIN ESCO DRIVES NV GKN SERVICE BENELUX GKN STROMAG BENELUX NV HABASIT BELGIUM NV HANSEN INDUSTRIAL TRANSMISSIONS NV KTR BENELUX BV MGH NV MOTOREN FRANCOYS OPTIBELT GMBH RB SOLUTIONS RENOLD PLC ROTERO BELGIUM BVBA SEW - EURODRIVE BELUX NV SIEMENS NV SKF BELGIUM NV/SA TAS L & CO BVBA TRANSMO NV VIALEC BVBA VOITH TURBO NV WEG BENELUX NV YASKAWA EUROPE GmbH

Hydropneuma

JUNI 2014

BELGITRANS

Belgische Verenigingen van Fabricanten, Invoerders en Verdelers van Materiaal voor Industriële Hydraulica, Pneumatica, Automatisatie en aanverwante technieken.

Lid van het Europese comité CETOP

196

FIMOP

Dé referentie voor industriële automatisering

Omslagverhaal

COLOFON SECRETARIAAT C. VAN KERCKHOVENSTRAAT 106 B- 2880 BORNEM Tel Fimop: +32 (0)2 640 77 35 Tel Belgitrans: +32 (0)2 640 84 32 Fax: +32 (0)2 640 84 80 automation@hydropneuma.be www.hydropneuma.be VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Yves Meulenijzer, FIMOP p/a KHNB, Louisalaan 500, B 1050 Brussel REDACTIECOMITE Ing. René Decleer, Ing. Roger Stas, Steven Cassiers, Yves Meulenijzer REALISATIE CxO Europe C. VAN KERCKHOVENSTRAAT 106 B - 2880 BORNEM PUBLICITEIT Dirk Vermant – gsm: +32 (0)477 270 787 e-mail: dirk.vermant@cxonet.be Redactie Arn Borstlap - tel: +32 (0)2 640 77 35 e-mail: automation@hydropneuma.be

7 - Nieuwe ontwikkelingen zorgen voor ruimere toepassing Handling automation of het geautomatiseerd uitvoeren van taken voor het bewerken of assembleren van onderdelen is in de meest diverse sectoren terug te vinden.

Het ziet er naar uit dat dit type van robotica in de toekomst nog meer verspreid zal geraken.

Want de producenten zijn bezig met de ontwikkeling van nieuwigheden die de huidige barrières uit de weg zullen ruimen, waardoor de weg naar een gigantisch groot applicatieveld open ligt.

Inhoud DOSSIER HANDLING AUTOMATION

7

Nieuwe ontwikkelingen zorgen voor ruimere toepassing

CASE STUDY

11

De meest complete bewaartechniek voor groenten en fruit

EXPO

17

Indumation Network Event

CASE STUDY

DRUKKERIJ Artoos, Kampenhout

Hier moet je niet zijn voor alles wat

Verspreiding 7.500 ex. NL + 3.500 ex FR

standaard is

22

ABONNEMENT: prijs: 60 euro Automation Magazine is een uitgave van de beroepsverenigingen Fimop en Belgitrans.

De advertenties in Automation Magazine worden ter goedkeuring aan het redactiecomité voorgelegd. Alle advertenties die betrekking hebben op de technieken en de producten voor industriële automatisering komen in aanmerking voor publicatie.

Alle artikels en berichten in de redactionele bijdragen van dit tijdschrift werden door de redactie geselecteerd. Zij verschijnen gratis en bevatten geen advertenties. De auteurs zijn verantwoordelijk voor hun teksten.

Volgend nummer: september 2014

REPORTAGE

30

Festo 50 jaar in België

DOSSIER HYBRID HYDRAULICS

36

Elektrische versus hydraulisch hybride aandrijvingen

AUTOMATION paraît aussi en français Lid van de Unie van de uitgevers van de Periodieke Pers.

ACTUALITEIT

ISSN 0773-6252 Copyright FIMOP 2014

196 - JUNI 2014 - P 3

39

Voorwoord

Een vaste waarde is niet meer Net nu we stilaan met zijn allen opnieuw in het economisch herstel gaan geloven, worden we opgeschrikt door het brute einde van wat terecht als een monument in de wereld van de technische vakbladen mag gezien worden. Industrie, is niet meer.

Oorspronkelijk gestart in de jaren tachtig onder de naam ‘Technisch Management’ in kringen van de toenmalige ingenieursvereniging en hun studiecentrum STI, dat later zou opgaan in het VIK. Na een tussenstop bij De Sikkel Media en op sterven na dood kwam het tijdschrift bij Roularta terecht. Destijds was Roularta uitgever van het concurrerend blad ‘Industrie’. De twee titels werden samengebracht in één nieuw blad ‘Industrie Technisch Management’, later afgekort tot ITM en nadien nogmaals gewijzigd in ‘Industrie + transport echo’.

ITM groeide snel uit tot een vaste waarde met diepgaande artikels rond actuele technische thema’s, vaak gesmaakt door leidinggevenden binnen de interesse sfeer van het technisch management in de maakindustrie. De laatste jaren ontpopte het blad zich ook tot organisator van de Industrie Awards, de jaarlijkse hoogmis met de bekroning van bedrijven die uitmunten in innovatie en vakkennis. De tienjarige jubileumeditie betekent ook hier het eindpunt.

Naar de reden waarom Roularta deze drastische maatregel heeft genomen hebben we het gissen. Mogelijk is de beslissing het gevolg van de aanhoudende druk op beursgenoteerde bedrijven om kwartaal na kwartaal met florissante cijfers te komen. Hoe dan ook is dit geen goede zaak voor de sector van de gedrukte media, en de vakbladen in het bijzonder.

blijven de investeringen in onderhoud en vernieuwing bij de bedrijven nog steeds ruim 10% onder het niveau van voor 2008.

Lang deze weg wil ik in naam van het hele team van Automation Magazine en als voorzitter van Fimop vzw onze collega’s van Industrie Magazine veel sterkte toewensen, en succes met de nieuwe professionele uitdaging die jullie aangaan binnen de Roularta Group. Als trouwe lezer zal ik jullie interessante artikels missen. Net zoals mezelf hebben jullie jarenlang duizenden mensen uit de industrie geïnspireerd en op een objectieve manier geïnformeerd.

Ik hoop van harte dat de mensen die momenteel werken aan een nieuwe regering dit signaal mee zullen nemen in hun brainstorming om tot een nieuw regeerakkoord te komen en dito actieplan om de Belgische maakindustrie vooruit te helpen.

In deze editie hebben veel aandacht voor toepassingen en getuigenissen van gebruikers, en dit is ook de weg die we verder willen inslaan. We doen daarom een warme oproep naar leveranciers en producenten en gebruikers van automatiseringsoplossingen om ons hun projecten en succesverhalen toe te sturen.

Er zit heel wat technisch vernuft in dit land. Met Automation Magazine willen we een positieve boodschap brengen waaraan anderen zich kunnen ooptrekken en willen we creativiteit stimuleren.

Yves Meulenijzer Voorzitter FIMOP yves.meulenijzer@fimop.be n

Het is nogmaals de bevestiging dat onze Belgische (maak) industrie met een structureel probleem kampt.

Elk vakblad is immers afhankelijk van inkomsten uit publiciteit die komen van adverteerders die zich richten naar de lezers van het blad. Het spreekt voor zich dat de marketingbudgetten afgestemd worden op het potentieel bij de lezers. Spijts alle positieve signalen en het feit dat alle indicatoren wijzen op een economisch herstel, P 4 - 196 - JUNI 2014

ACTUALITEIT

Automotion uit Lovendegem biedt oplossingen voor motion control toepassingen. Het bedrijf heeft een ruime ervaring met de ontwikkeling van software. Het bedrijf viert dit jaar haar 20 jaar bestaan én een geslaagd partnership met Schneider Electric.

Automotion 20 jaar: van bescheiden automatiseringsbedrijf tot motion control specialist Als vaste partner van Schneider Electric helpt Automotion al 20 jaar ondernemingen die automatiseringstoepassingen ontwikkelen op basis van knowhow op het gebied van motion control.

Twintig jaar geleden legde oprichter Luc De Tollenaere van Automotion zijn businessplan voor aan Clemens Blum van Schneider Electric. Het was diezelfde Clemens Blum die enkele weken geleden te gast was op de twintigste verjaardag van Automotion in Lovendegem. Clemens Blum is Executive Vice President en is wereldwijd verantwoordelijk voor de activiteiten van de Business Unit Industry van Schneider Electric.

Klein automatiseringsbedrijf Automotion werd in 1994 opgestart als klein automatiseringsbedrijf, maar groeide in de loop der jaren uit tot een specialist in motion control. Vanuit de nieuwbouw in Lovendegem bedient Automotion klanten over het hele land met een team van tien personen. De goede samenwerking tussen Automotion en Schneider Electric werd benadrukt tijdens de speeches van de heren Blum, De Tollenaere en Jean-Paul Brees.

Schneider Electric is een bekende speler die wereldwijd voor OEM’s (machine en apparatenbouwers) een team van nagenoeg 100 applications engineers, 600 support engineers en 700 sales engineers ter beschikking heeft.

Het ondersteunt machinebouwers gedurende de hele productlevenscyclus van hun machines, van ontwerp en ontwikkeling tot bediening en onderhoud. Door het partnership met Schneider kan Automotion de sterkte van een internationale groep combineren met een flexibel en lokaal competentiecentrum.

Klant is koning De machinebouwer beslist zelf hoe de samenwerking met Automotion verloopt en in hoeverre het team van Automotion betrokken wordt bij de ontwikkeling van de oplossing, zodat hij zich voor 100 procent kan focussen op zijn core expertise.

Automotion biedt ondersteuning tijdens alle fasen van het ontwikkelingsproces, om zo een totaaloplossing te integreren in het mechanische concept dat de constructeur in gedachten heeft, op maat en met toepassingsgerichte support.

Deze totaaloplossing omhelst zowel co-engineering als training en software programmering.

V.l.n.r.: Philippe Demoor, Industry Business VP Belgium Schneider Electric; Luc De Tollenaere, CEO Automotion; Clemens Blum, Executive Vice President-Industry Business Unit Schneider Electric, en Jean-Paul Brees, Algemeen Directeur Schneider Electric.

Productengamma Automotion biedt dus technische ondersteuning en advies op maat voor alle motion-producten uit het gamma van Schneider Electric, met name lineaire assen, meerassige systemen, servomotoren en toerenregelaars, motion controllers, plc’s en interfaceschermen.

Omdat Automotion een bijdrage kan leveren in alle sectoren waarbij motion control wordt gebruikt in machines, is het actief op een brede markt en heeft het drukkerijen, bedrijven voor metaalbewerking, de textielsector, de voedingsindustrie en de verpakkingssector als klanten.

Automotion stelt zijn kennis ook ter beschikking voor de andere productgamma’s die Schneider Electric op de markt brengt, zoals HMI, robotica, sensoren en controllers. n

196 - JUNI 2014 - P 5

Handling Automation

Nieuwe ontwikkelingen zorgen voor ruimere toepassing ‘Handling automation’ of het geautomatiseerd uitvoeren van taken voor het bewerken of assembleren van onderdelen is in de meest diverse sectoren terug te vinden. En ook het toepassingsgebied varieert enorm. Het ziet er echter naar uit dat dit type van robotica in de toekomst nog meer wijdverspreid zal geraken. Want de producenten zijn bezig met de ontwikkeling van nieuwigheden die de huidige barrières uit de weg zullen ruimen, waardoor de weg naar een gigantisch groot applicatieveld komt open te liggen.

Een eerste grote tendens is dat veiligheidsfunctionaliteit in de robots wordt geïntegreerd. Jeroen Vits, Business Development Manager van Agoria Production Technology & Mechatronics: “De huidige generatie van geautomatiseerde systemen wordt beveiligd door ze van de omgeving af te schermen. Denk maar aan robots die producten op palletten stapelen. Deze staan achter een hek van twee meter hoog. Wanneer dit wordt geopend, zal de installatie meteen stilvallen. Op die manier wordt de veiligheid van de personen die de robotzone betreden, gegarandeerd. Maar de

nieuwe generatie van geautomatiseerde systemen gaat een stapje verder. De machines zullen over een geïntegreerd veiligheidssysteem beschikken, waarbij het systeem zelf abnormaliteiten detecteert en aangepast reageert. Voorbeelden zijn detectiesystemen die de nabijheid van niet-geïdentificeerde voorwerpen signaleren en controlesoftware Karel Van Hoecke, CEO Van Hoecke die ervoor zorgt dat de con- Automation. veyor of robotarm stilvalt of trager beweegt naargelang de aard van het risico. Deze nieuwe ontwikkeling is het resultaat van de toenemende beschikbaarheid van detectiesystemen en de grotere programmeerbaarheid van sturingen.”

Mens en machine worden collega’s Door de integratie van veiligheidsfunctionaliteit in de installaties zal de samenwerking tussen mens en machine geleidelijk aan veranderen. Vandaag is er een strikte scheiding tussen de taken die de operatoren uitvoeren en deze die de machines voor hun rekening nemen. Maar deze lijn zal vervagen, waardoor er meer mogelijkheden voor semi-automatisering ontstaan. Taken met een hogere complexiteit zullen gedeeltelijk door geautomatiseerde systemen kunnen worden uitgevoerd. Denk maar aan een robotarm die ‘out-of-spec’ producten van een loopbaan verwijdert, waarna de operator de doorgelaten producten inspecteert om er de valse positieven uit te halen.

Hierbij vullen robot en mens elkaar aan bij het uitvoeren van de controle, maar hun activiteit is nog sterk gescheiden. De nieuwe generatie zal toelaten dat mens en robot op hetzelfde ogenblik samenwerken om één taak te verwezenlijken, en dit zonder dat ze fysiek van elkaar zijn gescheiden. Enkele voorbeelden: conveyors waarover verschillende producten door elkaar passeren en robot product A behandelt en mens product B. Of een toepassing waar de mens de taart positioneert en de robot decoreert.

Of een situatie waar de robot de ‘pick & place’ doet, terwijl de mens de probleemproducten uit de pick-bak haalt vooraleer de robot in de problemen komt. Karel Van Hoecke, CEO Van Hoecke Automation: “Deze trend zorgt ervoor dat machines taken zullen kunnen uitvoeren waarvoor nu nog moeilijk mensen te vinden zijn.

Bovendien zullen de machines helpen de werknemers productiever te maken.”

Een 3D-ontwikkelde grijper voor de levensmiddelenindustrie.

Aangezien hij in één stuk is gemaakt, valt hij gemakkelijk te reinigen, wat de voedselveiligheid sterk verhoogt.

Als er één domein is waar zich veel ontwikkelingen manifesteren, dan is het wel dat van de sensoren. Belangrijk zijn vooral de kracht-momentsensoren. Deze worden in de gewrichten van robotarmen geïntegreerd, waardoor de robot zowel rechte als rotatieweerstand voelt. Ze meten de weerstand die de robot bij het vastpakken van een product ‘voelt’ en gebruiken de feedback van de servomotor die de grijper aandrijft. Daardoor kan de kracht van

196 - JUNI 2014 - P 7

t

Voelende robots

Compleet gamma koelers voor mobiele en industriële toepassingen biedt u een uniek gamma koelers olie/lucht of olie/water.

Meer info ?

Verdeler voor België :

Euregio Hydraulics nv Hagbenden 39A – B – 4731 EYNATTEN – Tel: +32 (0)87 858 858 – Fax: +32 (0)87 858 859 info@euregiohydraulics.be – www.euregiohydraulics.be www.eh-business.be

P 8 - 196 - JUNI 2014

t

Handling Automation

de robot gemakkelijker worden begrensd, zodat die de producten niet beschadigt. Er bestaat ook de interactie tussen het wegen van een product en de krachtbepaling van de robot: als het product eerst wordt gewogen, kan de robot bepalen hoeveel kracht hij mag uitoefenen voor het opnemen van het product zonder het plat te knijpen.

Snellere, betere en goedkopere visietechnologie Positiebepaling, dieptezicht en gedetailleerde kleurenbeelden zijn nu allemaal binnen handbereik. De combinatie van kleurencamera’s met nauwkeurige lasertechnologie geeft zeer gedetailleerde 3D-beelden die ‘random bin picking’ mogelijk maken. Jeroen Vits: “Meer nog, de snelheid waarmee de beelden worden verwerkt, neemt alsmaar toe, waardoor ‘random bin picking’ economisch rendabel wordt. Een andere belangrijke feature hierbij is de ‘self-awareness’ van de robotarm, zodat die nooit wanden van kisten aanraakt. Op die manier worden bijkomende verstoringen, zoals het omvallen van de kist, dooreenschudden van kistinhoud, ..., aanzienlijk gereduceerd.

Het toevoegen van ‘calibration wizards’ geeft de oplossing een hoger ‘plug & play’-gehalte.” Het productportfolio van visietechnologie wordt trouwens eveneens in de breedte uitgebreid. Voor elk type toepassing komen aangepaste visiesensoren beschikbaar.

Soms is alleen registratie afdoende, of kleur, contrast … Jeroen Vits: “De ontwikkeling van de visietechnologie biedt grote perspectieven. Ze laat immers toe om in toenemende mate inspectietaken te automatiseren. Hierbij gaat het niet alleen over de positionering van verpakkingen op de lijn, de labels op de verpak-

king of de plaats van de producten in de verpakking. Ook controle van de kleur, vorm, oppervlak, …, behoren tot de mogelijkheden.”

‘Teach & learn’-aansturing van robotica Klassieke robotica wordt offline geprogrammeerd om voorzienbare, repetitieve taken uit te voeren. Maar precies hierdoor zijn ze vaak weinig flexibel inzetbaar, met als gevolg dat robots voornamelijk op ‘high throughput’-lijnen terug te vinden zijn en gedurende een hele periode dezelfde taken uitvoeren.

Momenteel zijn er veel ontwikkelingen gaande om de programmeerbaarheid van robotica te vergemakkelijken. De ultieme oplossing is het zogenaamde ‘teach & learn’-principe waarbij de operator de arm van de robot vastpakt en de handeling voordoet die de robot moet uitvoeren. Een andere trend is dat de robot via zelfcorrigerende en -sturende features zoekt naar op te pakken voorwerpen in de nabijheid van de aangegeven coördinaten. Op die manier zal hij beter kunnen omgaan met variatie op de uit te voeren taken.

3D-printing Een andere tendens is dat de grijpers van de robots met een 3D-printer worden gemaakt. Karel Van Hoecke: “Zo hebben wij recent een 3D-ontwikkelde grijper geïntegreerd in een project voor de levensmiddelenindustrie. Aangezien deze in één stuk is gemaakt, valt hij gemakkelijk te reinigen, wat de voedselveiligheid sterk verhoogt. Tevens kan de grijper voor verschillende producten worden ingezet omdat hij intelligent meedenkt.”

Auteur: Els Jonckheere n

196 - JUNI 2014 - P 9

Robotica

“Robots zorgen voor meer en betere jobs” Bram Vanderborght is professor robotics & multibody Mechanics Research Group aan de VUB. In de aanloop van een internationaal robotica-congres in Hong Kong, sprak Automation Magazine met hem over de toekomst van robottechnologie in België. “We hoeven niet bang te zijn van jobverlies door robots, integendeel robots zorgen voor meer en betere jobs.”

Nu bedrijven zoals Google en Amazon zich op de roboticasector storten, lijkt de robotrevolutie in aantocht. De mogelijkheid dat robots steeds meer menselijke jobs zullen overnemen, wordt door velen ernstig genomen. Volgens Bram Vanderborght, professor robotics & multibody Mechanics Research Group aan de VUB, hoeft het zo’n vaart niet te lopen. Hij ziet toekomst in de zogenaamde ‘assistieve robotica’.

“We kunnen niet naast de maatschappelijke uitdagingen van de toekomst kijken zoals de ouder wordende bevolking maar ook, en dat is specifiek voor de industrie, de complexere productielijnen.

Dit laatste vraagt van productie-arbeiders zowel cognitief als fysiek grotere inspanningen. Robots kunnen hen ondersteunen in deze vaak zware en repetitieve taken.”

Verouderende bevolking “Momenteel zijn er per bejaarde (65-plusser) vier personen van de actieve bevolking (18-64 jaar),” aldus prof. Vanderborght. “Dit zal in 2040 afgenomen zijn tot slechts twee personen. Bovendien neemt de levensverwachting sterk toe waardoor ook de nood aan assistentie toeneemt. Om dezelfde welvaart aan te houden zal de actieve bevolking dus langer en meer moeten werken, bovendien zullen er nog minder personen zijn die voor de ouderen zullen kunnen zorgen.”

Dit zijn enorme demografische uitdagingen. Door een goed industrieel beleid kunnen we nieuwe economische markten creëren en innovatieve oplossingen vinden voor deze problemen. Japan grijpt deze demografische verandering aan om sterk in te zetten op assistieve robottechnologie die oudere werknemers fysiek ondersteunt bij het uitvoeren van arbeid.

Dat kan ook in België. Voorbeeld: een bagagehandelaar in Brussels Airport verplaatst 18 ton per dag. Met robottechnologie kan hij dit tempo aanhouden en langer werken zonder assistentie.

Robots kunnen ook assisteren in moeilijke niet-ergonomische taken zoals werk dat boven het hoofd moet gebeuren. Dat leidt tot minder vermoeidheid en minder absenteïsme. Ook in de bouwsector zijn er diverse taken waarbij robots kunnen helpen.”

Mens en robot moeten meer samenwerken vindt prof. Vanderborght. “We hoeven niet bang te zijn van jobverlies door robots, integendeel robots zorgen voor meer en betere jobs. Ter vergelijking, het loon van mensen in de maakindustrie in Duitsland is twee keer zo hoog als in de VS, ze hebben ook twee keer zoveel robots per capita.

P 10 - 196 - JUNI 2014

Bram Vanderborght, professor robotics & multibody Mechanics Research Group aan de VUB.

“Verder onderzoek is wel nodig om de sterktes van robots (geschikt voor saai, repetitief, gevaarlijk, zwaar en precies werk) te combineren met die van mensen (creatief, intelligent, probleemoplossend) om zo de productiviteit te verhogen.

Ook moeten we de communicatie met robots verbeteren door te onderzoeken hoe robots en mensen met elkaar kunnen ‘praten’ op een intuïtieve manier door middel van emoties en gebaren.”

Industriële robotica Ook in de industriële robotica ziet prof. Vanderborght een toenadering tussen mens en machine. “Industriële robots zijn nog vaak gevaarlijk, staan nog vaak in kooien en doen autonoom hun ding.

Toch zie je een trend dat robots ook ongekooid werken door de technologie op een veilige manier aan de mens aan te passen, zodat die heel natuurlijk en intuïtief naast de robot kan staan.”

“Om weer meer producten het label ‘Made in USA’ te geven en op die manier jobs te creëren, is bijvoorbeeld door MIT-prof Rodney Brooks de Baxter-robot ontwikkeld. Geen industriële robot meer die opereert in een veiligheidskooi, bij het design is er primair gewerkt op de veiligheid zodanig dat de robot veilig tussen en vooral met de mensen aan de band kan werken.

Geen ingewikkelde programmering, maar door intuïtief de vereiste handelingen te demonstreren kan de robot snel nieuwe operaties aanleren.

Met een uurkost van 2,65E/uur gaat hij de rechtstreekse concurrentie met Chinese arbeiders aan. Bovendien opent het met de lage kostprijs ook de mogelijkheid dat Belgische kmo’s deze type robots kunnen gebruiken.”

Robotica

Reshoren van producten Bram ziet dan ook toekomst voor de robotica in België. “Je merkt dat veel bedrijven sommige van hun producten, die in de lageloonlanden zijn gemaakt, aan het reshoren zijn, omdat de transportkosten en de lonen in de ‘lageloonlanden’ stijgen.

Bedrijven willen bovendien steeds vaker de productie dichter bij de afzetmarkt brengen, zo kunnen ze sneller inspelen op nieuwe trends omdat klanten steeds meer gepersonaliseerde producten eisen. “Atlas Copco investeerde onlangs in een nieuwe productielijn in België, en verkoos ons land boven China.

Ook bedrijven zoals Apple beginnen in te zien dat de productie in lageloonlanden weinig duurzaam is en dat ze intellectuele eigendom en investeringen verliezen aan die landen.”

De mens lost problemen op Toch begrijpt professor Vanderborght de bezorgdheid van arbeiders omtrent het inzetten van robots in ‘hun’ productieruimten.

“Ik begrijp de terughoudendheid ten opzichte van robots en we moeten rekening houden met hun opmerkingen en ideeën.

Er zijn nu al projecten waar arbeiders participeren vanaf het begin bij het design van robots. Maar opnieuw, de intelligentie, het pro-

bleemoplossend vermogen en de creativiteit zijn typische eigenschappen van mensen.

Robots zullen hierin altijd een achterstand hebben. Daarom zullen productie-arbeiders meester blijven in het controleren van de processen.”

Onderwijs moet volgen Ook het onderwijs speelt een rol in de groei van deze vorm van robottechnologie. “Assistieve robottechnologie is een leerproces voor de bedrijven en de industrie, én voor het onderwijs,” aldus prof. Vanderborght.

“Ons onderwijs moet zich nog meer bewust worden van deze trend en moet inspelen op het feit dat de mens de creatieve en probleemoplossende factor is.

Door te investeren in gezamenlijke acties tussen onderwijs, kennisinstellingen en het bedrijfsleven kunnen en moeten we weer jobs terughalen naar België.” n

Student UGent implementeert 7de as bij Stäubli robot Thomas Ryon studeert dit academiejaar af aan de Universiteit Gent Campus Kortrijk, als industrieel ingenieur Elektromechanica (master in de Industriële Wetenschappen).

Voor zijn masterproef werkt hij samen met Stäubli Robotics.

Het SRC (Stäubli Robotics Control) platform biedt de mogelijkheid om naast de zes robotassen ook externe assen gesynchroniseerd aan te sturen.

In het Kortrijkse labo Mechatronica beschikt UGent over een portaal waarop een 6-assige TX-90 robotarm gemonteerd kan worden. Aandrijftechniek en lineair technologie in het bijzonder is een belangrijke focus van de opleiding Elektromechanica aan UGent Campus Kortrijk.

Met dit project werden de krachten gebundeld om deze multidisciplinaire project tot een goed einde te brengen. De opdracht van Thomas was drieledig: de bestaande 7de as voorzien van een geschikte motor en drive, een geïnterpoleerde CAN-communicatie tussen robot controller en drive voorzien, de beweging van de robotarm en de 7de as synchroniseren.

Voor Stäubli Robotics biedt deze 7de as nieuwe perspectieven voor spuitapplicaties en het frezen van grote stukken gezien een dergelijke as het werkgebied van de robot uitbreidt.

De master opleiding Elektromechanica kan uitdagende masterproeven voorleggen aan de studenten en de kwaliteit van haar onderwijs en haar studenten aantonen aan de bedrijfswereld.

Voor Stäubli betekent het dan weer een mogelijkheid om nieuwe SRC features af te toetsen op een realistische en industriële demonstrator.

196 - JUNI 2014 - P 11

P 12 - 196 - JUNI 2014

CASE STUDY

Wie zou winnen of verliezen op de Olympische Winterspelen van 2014 in Sochi kon niet worden voorspeld, maar over één ding bestond geen twijfel: het zorgen voor goede sneeuw op de wedstrijdterreinen gedurende het hele evenement was van cruciaal belang voor de uitvoerbaarheid en het welslagen van de Spelen. Acht 22kW-motoren van WEG, wereldspeler in energiedistributie, automatisering en besturingstechnologie, vormden een essentieel deel van de oplossing.

Afkoeling op de Olympische Spelen in Sochi dankzij WEG-motoren Tijdens de Olympische Winterspelen van 2014 in Sochi kon niet worden gegarandeerd dat er voldoende natuurlijke sneeuw zou zijn. Dus moest er indien nodig extra sneeuw kunnen worden geleverd door een alternatieve kunstmatige bron. Acht 22kW-motoren van WEG stonden in twee grote Evapco AT-koeltorens, opgetrokken naast een centraal pompstation.

De toevoerleidingen liepen van het gebouw naar de wedstrijdterreinen die sneeuw nodig hadden. Daar gingen ze over in een buissysteem dat als toevoer diende voor mobiele sneeuwkanonnen.

De koeltorens draaiden hierbij dus niet 24 uur op 24 en 7 dagen op 7, maar ze moesten wel snel in actie kunnen komen. Ze genereerden gekoeld water dat na een extra behandeling naar het sneeuwkanon werd geleid. Als dit behandelde water bij voldoende koude temperatuur het kanon verliet, werd het sneeuw.

Axiale ventilator De twee Evapco AT-koeltorens (Evapco is leverancier van verdampings- en hybride koelproducten), werkten met een axiale ventilator met tegenstroom. Bij hun ontwerp werden energiezuinige axiale ventilatoren gecombineerd met een hoogperformante tegenstroomwarmtewisselaar. Alle Sochi-units, met een footprint van ongeveer 11 meter op 6 en een hoogte van zowat 6 meter, waren uitgerust met vier axiale ventilatoren die elk werden aangedreven door een 22kW-motor van WEG. De twee koeltorens produceerden luchtstromen van 214m3/s.

Extreme omstandigheden De koeltorens moesten bestand zijn tegen extreme temperaturen

en agressieve corrosie, zoals de modellen geïnstalleerd in Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten. Deze in Sochi zouden worden blootgesteld aan temperaturen van -20˚C, terwijl bijvoorbeeld de torens in het Midden-Oosten temperaturen van +50˚C te verwerken krijgen. De situatie binnen in de torens was nog moeilijker, met extreme temperaturen en een relatieve vochtigheid van 100% waardoor de omgeving nog agressiever werd. Bij het AT-bereik werd een langdurige corrosiebescherming gegarandeerd door gebruik te maken van een dikwandige, cilindervormige en thermisch verzinkte stalen behuizing. Deze gegalvaniseerde stalen constructie biedt weerstand aan de zwaarste omgevings- en werkingsvoorwaarden.

WEG-motoren Evapco koos voor motoren van WEG om de ventilatoren in hun koeltorens aan te drijven. Dit omdat WEG door hen wordt erkend als internationaal goedgekeurde merknaam. Maar ook de bekwaamheid van WEG om de speciale designvereisten van Evapco te begrijpen en hun flexibiliteit om op deze eisen in te spelen, waren belangrijk.

Met een anticorrosieve coating en milieuvriendelijke behuizingen moesten de producten van WEG voldoen aan de koeltorenspecificaties van Evapco voor motoren en tegelijk gecertificeerd zijn voor de GOST-normen van de Russische staat. “We hadden weinig of geen hulp nodig van WEG tijdens de opbouw van het project,” aldus Rob Vandenboer, Productmanager bij Evapco Europa. “De door hen afgeleverde motoren waren perfect voorbereid voor de job. We zijn tevreden over de kwaliteit van de producten, en waren vooral verheugd over de support.” n

196 - JUNI 2014 - P 13

Case study

10 jaar koos Storex voor TWIDO als automatiseringsplatform voor de sturing van zijn C02-scrubbers. De firma, die permanent op zoek is naar de beste bewaarmethoden voor fruit en naar de hoogste gebruiksvriendelijkheid van haar machines, voerde onlangs een upgrade uit naar SoMachine.

De meest complete bewaartechniek voor groenten en fruit Met dit softwarebesturingsplatform van Schneider Electric, kan Storex machines bouwen die beantwoorden aan de strenge eisen van de markt. Ze bieden een optimale automatiseringsgraad door de flexibiliteit van de HMI, PLC’s en drives, en een open toegankelijkheid via alle beschikbare communicatiemiddelen. 95% van de C02scrubbers wordt geëxporteerd.

Het bewaren van groenten en fruit waaronder appelen, peren, kiwi’s, perziken, avocado’s, meloenen, bananen, passievruchten..., onder een gecontroleerde atmosfeer, ook ‘Controlled Atmosphere’ (CA) genoemd, is niet meer weg te denken uit onze hedendaagse consumptie-maatschappij. De CA-techniek wordt algemeen toegepast om het fruit lange tijd vers te houden door de gasverhoudingen en de temperatuur in de opslagruimtes te optimaliseren.

Typische streefwaarden kunnen bijvoorbeeld 1% zuurstof en 3% koolstofdioxide zijn. Voor elke fruitsoort gelden andere zuurstof/ koolstofdioxide verhoudingen, temperaturen en relatieve vochtigheden. De O2 en CO2 concentraties in de opslagruimtes worden voortdurend gemeten en constant gehouden om de ademhaling, en dus de rijping van het fruit stil te leggen. Doorgaans moet het O2 gehalte verlaagd en het CO2 gehalte verhoogd worden. Storex bouwt hiervoor de CO2-scrubbers en de N2-generatoren.

P 14 - 196 - JUNI 2014

Multidisciplinaire en kritische besturing In continu bedrijf filteren de CO2-scrubbers voortdurend CO2 uit de opslagruimte om zo een optimale zuurstof/koolstofdioxide verhouding te creëren voor het fruit dat daarin aanwezig is. Na het openen van de deuren (laden en ontladen) kan de ideale werkingstoestand op een versnelde manier hersteld worden door middel van N2-injectie. Om de ideale gasverhouding en de kritische temperatuur op elk ogenblik te kunnen handhaven, moeten de machinesturingen zoals ventilatoren, motoren, pompen, compressoren, kleppen, afsluiters..., automatisch en met grote betrouwbaarheid op zeer kleine veranderingen van temperatuur en gasdruk en op gasanalyses kunnen reageren.

Totaaloplossing met SoMachine Na een grondige analyse van de automatiseringsmarkt enkele jaren geleden, besliste Storex om voor de modernisering van haar machines verder te blijven werken met Schneider Electric. “Dankzij het upgraden van Twido naar Modicon M258, kunnen wij vandaag volledig geautomatiseerde systemen met gegevensopslag aanbieden. De M258 is immers een PLC die veel meer mogelijkheden biedt aan de ontwerper, service-engineer en gebruiker. Hij is uitgerust met 2 performante processoren, ingebouwde commu-

Case study

nicatiepoorten zoals Ethernet en CANopen master en met geavanceerde functies, zoals een groter geheugen voor o.a. data logging, Webserver en FTP server en een USB die alle gegevens op een zéér eenvoudige manier ter beschikking stelt. Dankzij SoMachine, een krachtig software platform, dat de mogelijkheid biedt, niet alleen in verschillende talen te programmeren, maar ook de bijbehorende nieuwe generatie Magelis aanraakschermen met kleurendisplay (HMI STU) te configureren. Dit biedt een overzichtelijke en intuïtieve bediening. Daar ontwerp, indienststelling en service van onze machines nu met één enkele software kunnen gerealiseerd worden, zijn we gewapend voor de toekomst en kunnen we niet alleen onze technologische voorsprong behouden maar ook sneller op de markt reageren en die voorsprong verder uitbouwen”, aldus ingenieur Wilfried Van Gijsel, CEO van Storex.

De processturing in een notendop De CO2-scrubber is uitgerust met een Modicon PLC 258. De O2/ CO2 verhouding en de temperatuurs- en drukwaarden uit de opslagruimtes worden via een door Storex ontwikkelde omvormer toegevoerd. De communicatie over en weer met het proces verloopt over een Advantys OTB eiland van gedistribueerde IP20-inen uitgangen. Een tweede vergelijkbare opstelling wordt gebruikt voor de sturing van de koelsystemen. Met een ConneXium internet switch wordt een Ethernet architectuur opgebouwd waarover PLC’s en HMI’s transparant met elkaar kunnen communiceren.

Vanaf dit niveau is het nog maar een kleine stap naar het internet.

Drie CA-automatiseringssystemen Prestatie, openheid en flexibiliteit is wat de klanten vandaag verlangen van hun machines. Zij willen data kunnen opslaan om deze later te analyseren en willen op afstand kunnen superviseren, parametreren en bedienen, en dit alles liefst zo gebruiksvriendelijk mogelijk. Storex speelt hierop in met drie met SoMachine geautomatiseerde “Controlled Atmosphere”- systemen, waaruit de klant bedrijfs- en gebruiksspecifiek kan kiezen.

In het kort * Dankzij “Controlled Atmosphere installaties” kunnen we elke dag van het jaar vers fruit eten. * Storex te Stekene bouwt de CO2- en N2-generatoren die daarvoor gebruikt worden. * Voor de sturing van deze machines gebruikt Storex het automatiserings-platform SoMachine van Schneider Electric. * 95% van de productie wordt wereldwijd geëxporteerd.

Autostore-Datamanager: de meetgegevens worden lokaal op de PLC opgeslagen, komen via een USB-stick op de pc terecht en kunnen via de ADM-software in de cloud opgeslagen worden.

Stored Remote Control: dit servicegericht systeem maakt CAconfiguratie, systeemchecks, automatische software-updates en permanente monitoring op afstand mogelijk.

Webbased CA: dit ‘complete automatiseringspakket’, dat aangeboden kan worden dankzij de web compatibiliteit van Schneider Electric componenten, biedt een sluitende dataregistratie, CAconfiguratie en systeemchecks op afstand en is wereldwijd toegankelijk.

Dit artikel is gebaseerd op een publicatie in Schneider Magazine, april 2014, p 36. n

196 - JUNI 2014 - P 15

INDUMATION

In navolging van het succes van Indumation.be, de Belgische biënnale voor industriële automatisering, start een volledig nieuw initiatief. Indumation Network Event wordt een low cost maar high-end netwerkgebeuren voor bedrijven actief in automatisering. De rode draad wordt de kennismaking met bedrijven actief in oplossingen, technologie en componenten voor factory, process & infrastructure automation.

Indumation Network Event: face-to-face with Automation Samen met de federaties Belgitrans en Agoria en beursorganisator Invent Media organiseert FIMOP een eendaags netwerkevent: Indumation Network Event 2014 in de Brabanthallen in Leuven. Indumation Network Event wil een aangename, professionele omgeving creëren met kleine standjes in sfeervolle themaboxen.

Indumation Network Event 2014, ondertussen beter bekend als INE 2014, is allesbehalve een beurs, maar wel een eendaags event, waar directie- en managementsleden uit alle takken van de industrie hun evenknie uit de automatiseringstechnologie face-toface kunnen ontmoeten, en dit enkel op persoonlijke uitnodiging.

Dit Indumation Network Event 2014, voortrekker van het grotere zusje Indumation.be 2015 in Kortrijk Xpo, werd in het leven geroepen om beleidsvoerders van industriële ondernemingen op een niet-commerciële manier te begeleiden bij hun langetermijnvisies inzake automatisering, productie-proces, logistiek, engineering enzovoort. Dit event fungeert dus eerder als een platform om te ontdekken welke opportuniteiten of partnerships mogelijk zijn.

Kloof tussen management en technisch teams Het blijkt immers dat er een kloof zit tussen de technische teams die binnen een bedrijf de automatisering aankaarten en het management dat een “go” voor de investering moet geven.

Dit komt meestal omdat beide partijen andere prioriteiten of inzichten hebben. Kortom: zij die over de investering beslissen,

gaan over cijfers en de langetermijngevolgen van een grondige automatisering, terwijl de technische teams zich eerder focussen op de prestaties van de technologie.

Indumation Network Event richt zich vooral op de beleidsvoerders van productiebedrijven die zonder commerciële druk dergelijke inzichten willen verzamelen, met als gesprekspartner het management van de technologieleverancier.

Ontdekkingsruimte De Brabanthal Leuven wordt omgetoverd tot een ontdekkingsruimte waarde bezoeker geleid wordt door 5 verschillende moodboxes (blackbox, white box, red box, blue box, fusion box), waarin het decor en het gebruikte meubilair telkens aangepast worden aan de themakleur.

Elke themabox beschikt over een eigen bar met bediening van warme en koude dranken. In functie van het tijdstip van het bezoek wordt de catering aangepast van de High Noon Tea formule over de Happy Hour formule naar de Famous Fingerfood als afsluiter ’s avonds. n

Indumation Network Event vindt plaats op donderdag 18 september 2014, in de Brabanthal te Leuven, en is enkel toegankelijk op persoonlijke uitnodiging, die u via één van de 80 partners kunt krijgen.

Op www.networkevent.be vindt u de lijst van deze partners.

196 - JUNI 2014 - P 17

P 18 - 196 - JUNI 2014

CETOP

CETOP is het Europese Comité voor hydraulische en pneumatische aandrijvingen (afkorting van Comité Européen des Transmissions Oléohydrauliques et Pneumatiques). Fimopvoorzitter Yves Meulenijzer en Jean-Francois Desmet, lid van Fimop-commissie educatie, gaven present op de Algemene vergadering in Oxford.

CETOP wil dé technische autoriteit worden voor Fluid Power in Europa CETOP is de overkoepelende internationale organisatie voor de nationale hydrauliek- en pneumatiekverenigingen in Europa. 18 nationale verenigingen zijn lid en aandeelhouder. CETOP biedt de aangesloten verenigingen en bedrijven ondersteuning bij economische en technische vraagstukken. Als een sterke lobby-entiteit wil deze organisatie de technische autoriteit worden voor Fluid Power in Europa. Een korte schets.

Binnen CETOP vormen diverse werkgroepen en commissies een forum waarin de Europese deskundigen binnen de hydrauliek en pneumatiek, en de bijbehorende verenigingen, elkaar ontmoeten. De meest belangrijke groepen zijn de Technische Commissie, de Economische Commissie, de Marketing en Communicatie Commissie en de Opleidingscommissie. Deze laatste commissie is onder meer actief in het uitreiken van kwaliteitscertificaten voor opleidingen. Als een soort van kwaliteitsmerk doet CETOP hiervoor aanbevelingen, stelt het classificaties in voor kennis- en ervaringsniveaus (bvb voor operatoren die aan hydraulische installaties werken) en organiseert het audits.

Economische commissie Via de Economische Commissie worden waardevolle statistieken over de maandelijkse en halfjaarlijkse verkoopcijfers in de fluid power markt verstrekt. Doel is om de trends binnenkort ook op de website van Fimop en Automation Magazine te plaatsen. De detailstatistieken zijn enkel toegankelijk voor de leden die de statistieken indienen.

Lobbyen De ambitie van CETOP is niet meer of minder dan dé technische au-

toriteit voor Fluid Power te worden in Europa. Als een sterke lobbyspeler drukt het een doorslaggevende stempel op de Europese regelgeving en op de positieve en duurzame berichtgeving rond de pneumatische en hydraulische technologie. Dit is onder meer een taak van Technologiecommissie.

Actie: nieuwe website Om haar rol nog meer met verve te spelen, trekt CETOP binnenkort een nieuw jasje aan, in de vorm van een gloednieuwe website.

Elke aangesloten vakvereniging zal op deze nieuwe website vertegenwoordigd zijn, inclusief haar leden en hun nieuwsberichten.

Verder viel tijdens de Algemene vergadering in Oxford de sterke drang op naar meer integratie van hydraulica en pneumatica in mechatronica en robotica. Ook de nauwe samenwerking en kennisdeling onder de Europese collega’s is een sterke troef van deze organisatie. Tot slot zal CETOP zich ook verder in aparte werkgroepen inzetten om jongeren in Europa nog meer te stimuleren voor technologie en industrie. n

Grote opkomst tijdens de Algemene Vergadering van CETOP (Comité Européen des Transmissions Oléohydrauliques et Pneumatiques) in Oxford.

196 - JUNI 2014 - P 19

Hydrauliek

De Nederlandse Vereniging Platform Hydrauliek is in 1997 opgericht als een platform waar iedereen die geïnteresseerd is in, of affiniteit heeft met, het vakgebied hydrauliek, lid van kan worden. De vereniging kent inmiddels meer dan 130 leden enthousiaste leden die op persoonlijke titel lid zijn.

Vademecum Hydrauliek: een absolute must Het doel van deze Nederlandse vereniging is ‘het borgen en doorgeven van kennis binnen het vakgebied hydrauliek’. Hiertoe organiseert de Vereniging vijf maal per jaar een bedrijfsbezoek waar een relevant hydrauliek onderwerp besproken wordt en de mogelijkheid bestaat onderling te netwerken. In eigen beheer brengt de Vereniging Platform Hydrauliek ook ‘Het Hydraulische Vademecum’ uit. De eigenzinnige kijk… van een hydrauliek-veteraan op deze Vademecum.

Hydraulica of hydrauliek?

Deze vademecum is een must voor iedereen die actief met hydrauliek te maken heeft.

Het boekje beslaat 140 pagina’s en is een overzichtelijk naslagwerk waarin formules, vuistregels, diagrammen en inhoudelijke aspecten beschreven staan. Laten we eerst naar de definities van hydrauliek en hydraulica kijken.

Van Dale omschrijft hydraulica als de ‘leer van de vloeistoffen, omvattende de hydrostatica en de hydrodynamica – (in ’t alg.) de leer van de praktische toepassing van de bewegingen van het water. Op Wikipedia staat: ‘Hydraulica is de toegepaste wetenschap, die zich bezighoudt met het gedrag van stromende vloeistoffen…;waterloopkunde en fluido-mechanica. Hydrauliek wordt er omschreven als ‘een aandrijftechniek die gebruikt maakt van vloeistof, de hydraulische vloeistof onder (hoge) druk. Het is een onderdeel van de werktuigbouwkunde.’ Met andere woorden: enkel het woord hydrauliek dekt de lading.

• de wijze waarmee de ‘vier kwadranten van een aandrijving worden voorgesteld (pg 11 en 31) • de omrekeningstabellen (bijna de US gallons vergeten); de Italianen houden het bij US gallons -blijkbaar zijn er geen Imp gallons meer.

• het coherent vermijden van het woord ‘ventiel’ en het gebruik van ‘klep’ • het verhoogde niveau t.o.v. de 2008 voor de hoofdstukken ‘Energieopslag’, ‘Conditionering–filtratie (filtrering-filtering), ‘Hydraulische vloeistoffen’ en ‘Proportionaal & Servohydrauliek’

Wat kan beter?

Misschien onterecht, maar wij missen toch een afzonderlijk hoofdstuk omtrent ‘Onderhoud/maintenance’ en in het bijzonder, bij de 24/7 systemen: Proactief Maintenance (PAM) en Condition Monitoring System (CMS). Daarbij komt dan ook ‘Remote Maintenance. In ieder geval is deze Vademecum de beste tot nu in de Benelux.

Deze Vademecum is te bestellen via www.platform-hydrauliek.nl (zie ‘boeken, Vademecum’).

Auteur: René Decleer n

Vergelijking met versie van 2008 In vergelijking met het Vademecum van 2008 is de Vademecum 2014 gegroeid van 134 pagina’s in 6 hoofdstukken naar 200 pagina’s met 16 hoofdstukken. In de versie van 2008 werd geen kleur gebruikt, in die van 2014 wel. Het is opvallend dat de 2008-versie resoluut kiest voor de eenheid van druk: Pa (pascal). De 2014-versie kiest voor twee kolommen met N/m2 in kolom A en bar;Mpa voor kolom B.

Hydraulische vloeistoffen Waar men schrijft over de energie-omzetters in hoofdstuk 1 van de 2008-versie en in hoofdstuk 4 van de 2014-versie, worden de ‘energiedragers’ niet eens vermeld. In hoofdstuk 3.3 (2004) schrijft men wel over de hydraulische vloeistoffen; in de 2014 heeft hoofdstuk 6 iets over vloeistofsnelheden, maar pas in hoofdstuk 9 worden de hydraulische vloeistoffen uitgebreid behandeld.

Absolute must Deze Vademecum Hydrauliek is een ‘absolute must’, en dat beamen we grif. Enkele voorbeelden:

196 - JUNI 2014 - P 21

CASE STUDY

CBA-Technic uit Lier (CBA staat voor Custom Build Automation) ontwerpt en maakt machines op maat. Door de jaren heen bouwde dit bedrijf een mooie klantenportefeuille op: van GH-Ulma en Codipack tot Colruyt, Demargro, Univeg en Omnipack. Het bedrijf kan daarbij rekenen op de logistieke steun van SMC Pneumatics voor de levering van diverse onderdelen.

“Hier moet je niet zijn voor alles wat standaard is” CBA-Technic uit Lier ontwerpt en maakt machines op maat.

“Wij bieden een totaalpakket aan: van ontwerp tot verkoop,” zegt zaakvoerder Peter Vanderhoeven. “Wij doen de engineering, het 3D-ontwerp, de plaatsing en staan tevens in voor het onderhoud van de machines.”

“Hier moet je niet zijn voor alles wat standaard is. Klanten doen een beroep op ons voor de moeilijke gevallen. Voor machines die nog niet bestaan, wij bouwen die,” aldus zaakvoerder Peter Vanderhoeven.

Peter Vanderhoeven en zijn vennoot Hendrik Demaerel zijn beiden elektromechanicus van opleiding en delen een passie voor machinebouw. Ze vonden onderdak in een ruim bedrijfsgebouw in Lier.

Die ruimte is ook nodig, want in het midden van de achterste hal staat een grote machine om tegels van diverse formaten in te pakken in plastic folie.

Zeven maanden hebben ze gewerkt aan deze nieuwe machine.

Een uitdaging die ze succesvol kunnen afsluiten want het proefdraaien verliep voorbeeldig. De machine werd voor een deel gedemonteerd voor transport om vervolgens in de fabriek van de opdrachtgever te worden geïnstalleerd.

Uitvoerig testen Nadat de machines zijn ontworpen en gebouwd, volgt telkens een periode van proefdraaien. “Er gaat hier geen enkele machine de deur uit of deze is door ons uitvoerig getest. Wat veel tijd in beslag neemt, is het schrijven van software zodat de machine alle handelingen verricht die noodzakelijk zijn,” weet Peter Vanderhoeven.

Hij wijst naar de nieuwe machine voor Marlux, een klant die tegels fabriceert. De machine die is besteld, moet tegels volautomatisch laden en in plastic folie verpakken. Marlux wil dit voor verschillende formaten van tegels en de software moet daarop worden ingesteld. “Dergelijke software ‘groeit’ want er zijn honderden functies die je moet afregelen. Die programmatie en testen nemen veel tijd in beslag,” klinkt het bij Peter en diens vennoot.

Probleemoplossers “Ingeval van panne met een machine, weten onze klanten dat ze bij CBA-Technic terechtkunnen en dat we het probleem snel oplossen. Dat is geen kwestie van dagen, maar van uren. Wij kennen ons vak én onze grenzen. Zo is er meteen duidelijkheid. Wij hebben geen verkopers die cijfers moeten halen en een klant iets voorspiegelen om een order binnen te halen. Onze klanten appreciëren die transparante recht-door-zee aanpak.”

Zaakvoerders Hendrik Demaerel en Peter Vanderhoeven van CBA-Technic.

P 22 - 196 - JUNI 2014

CASE STUDY

Peter Vanderhoeven is al dertien jaar bezig als ‘probleemoplosser’ van defecte productiemachines en voor klanten die op de machinemarkt niet vinden wat ze zoeken. “CBA-Technic heeft een uitstekende reputatie opgebouwd. Wij onderscheiden ons van anderen omdat we zeer servicegericht zijn en denken. We zijn hooggespecialiseerd en zitten in een zeer speciale niche. Eerlijk, ik zou echt niet weten wie onze concurrenten zijn. Ik kan op die vraag niet antwoorden.”

Focus op projecten De dag van Peter Vanderhoeven start tussen 4 en 5 uur ‘s ochtends. “Om in alle rust aan de machines te kunnen werken. Zo kunnen we ons voor honderd procent op onze projecten concentreren. Dat is nodig, want we kunnen op niets terugvallen. Je moet er echt je hoofd bijhouden. Dat is ook de uitdaging en het boeiende van onze job. Voor klanten met dringende problemen zijn we overigens altijd standby. Onze dagtaak eindigt rond 18 uur.”

VIP-behandeling Peter Vanderhoeven: “CBA-Technic heeft een stock met onder meer verschillende standaardmotoren, reductoren en onderdelen.

Toch zijn er voortdurend nieuwe en speciale onderdelen nodig en daarvoor kunnen we terecht bij SMC Pneumatics. Ze hebben een snelle service en vermits in Wommelgem hun Europees distributiecentrum is gevestigd, zijn alle noodzakelijke onderdelen daar in stock en snel bij ons leverbaar. Dat is trouwens ook een voorwaarde die we stellen. Wij willen van onze leveranciers een VIPbehandeling krijgen.’

Technische ondersteuning “Voor de bouw van een nieuwe machine heb je vanzelfsprekend heel wat onderdelen nodig. We beginnen echt van nul. Alles wat we nodig

hebben wordt op maat door ons of onze partners gemaakt. Het draaien en frezen van frames, het vervolgens coaten met poederlak ter bescherming en het monteren. We houden ons klant op de hoogte van alle vordering. Ze wachten tot de bestelde machine door ons in hun fabriek wordt opgebouwd en begint te draaien.’

Installatie productielijn Op de dag van deze reportage was CBA-Technic aan de slag voor een bedrijf nabij de Luxemburgse grens. Peter Vanderhoeven: “De deadline voor Marlux is strak en de machine moet klaar zijn.” De twee zaakvoerders tonen op hun computer foto’s en filmpjes van vroegere projecten. Zo installeerden ze een hele productielijn.

“Hier zie je hoe diverse soorten groenten en fruit worden gesorteerd en ingepakt,” legt Peter Vanderhoeven uit terwijl een filmpje laat zien hoe een robotarm voorzichtig een doosje braambessen in kartonnen dozen stapelt.

Sorteren en verpakken van maaltijdbakjes Voor het OCMW van Brugge werd een machine ontworpen die honderden maaltijden kan verwerken. Maaltijdbakjes worden gesorteerd en verpakt. “Wij hebben al veel interessante projecten gedaan. Bij een Factory Acceptance Test (FAT) scoren we altijd heel hoog. Zelfs zo hoog dat potentiële concurrenten die onze machines aan het werk zien, niet eens de moeite doen om hun eigen machine te starten voor een test-demonstratie,” glimlacht Peter Vanderhoeven. “Daar zijn we trots op. Wij zijn gepassioneerd bezig met ons werk. Als de machines goed draaien en de klant is geholpen dan haal je daar veel voldoening uit. Je hebt immers iets totaal nieuw gecreëerd,” besluiten Peter Vanderhoeven en Hendrik Demaerel. n

Pneumatica-onderdelen van SMC Alle pneumatica-onderdelen van de machines van CBA-Technic komen van SMC Pneumatics uit Wommelgem. SMC (Sintered Metal Company) Pneumatics is een onderdeel van het Japanse SMC Corporation, wereldwijd marktleider voor pneumatische componenten en systemen voor industriële automatisering. De multinational is actief in 78 landen en heeft 15.000 medewerkers.

“Al enkele jaren doen we een beroep op SMC Pneumatics,” aldus Hendrik Demaerel van CBA-Technic. “Je kan zeggen dat we een rechtstreekse lijn hebben met hun magazijn.”

SMC Pneumatics investeerde recent in Wommelgem 3,5 miljoen euro in de uitbouw van een eigen Europees distributiecentrum.

Vanuit Wommelgem wordt aan klanten geleverd in de EU-lidstaten en landen in Centraal- en Oost-Europa, tot in Rusland en Turkije. De onderdelen die er worden verpakt en verzonden, variëren van doosjes van 3 gram tot kisten van 300 kilo. SMC heeft wereldwijd meer dan 11.000 basisproducten die in 620.000 uitvoeringen leverbaar zijn. ‘Die grote verscheidenheid aan producten is een troef voor SMC. Zo hebben we alles snel bij de hand.”

196 - JUNI 2014 - P 23

P 24 - 196 - JUNI 2014

ACTUALITEIT

Hydraulische mobiele diamantkernboormachine All-Hytec, gespecialiseerd in industriële hydraulica, heeft voor het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) een diamantkernboormachine ontworpen en gefabriceerd. Deze machine wordt gebruikt als mobiele werkplaats voor het nemen van stalen van het wegdek.

Om het bodemonderzoek uit te voeren, ontwikkelde All-Hytec in samenspraak met AWV een multifunctioneel voertuig. Bij het ontwerp en de ontwikkeling van de installatie zijn gebruiksgemak en veiligheid essentiële factoren. De sturing tijdens het boren kan precies ingesteld worden: boorsnelheid, draaisnelheid, dwarsverplaatsing zijn elektronisch bediend en nauwkeuring regelbaar.

De servomotorreeks AM8000 van Beckhoff wordt aangevuld met de flensgrootte F1 (40 mm randmaat). Drie bouwlengtes dekken het koppelbereik van 0,22 tot 0,55 Nm af en maken hoogdynamische aandrijfoplossingen met een minimale hoeveelheid aan benodigde ruimte mogelijk. De nieuwe servomotoren AM801x en AM811x bieden een laag rotortraagheidsmoment evenals een viervoudige overbelastingscapaciteit. Ze voldoen dus aan de hoogste eisen met betrekking tot de bewegingsdynamiek in de kleinste installatieruimtes. Daarom zijn ze ideaal voor applicaties met snelle taktwissels. De motoren zijn optioneel met een spelingsvrije blokkeerrem met permanente magneet of een pasveergroef verkrijgbaar. Om maximale motorperformance in een compacte bouwgrootte te bieden, zijn de motoren met een absolute-waardetransmitter en One Cable Technology (OCT) uitgerust. Bij OCT verlopen de voeding van de motor en de positieterugkoppeling via één kabel, wat de kosten voor componenten en installatie reduceert.

Het gemak van de energietoevoer

Mechanische vergrendeling

Tijdens de Hannover Messe presenteerde igus nieuwe componenten en systemen voor de energietoevoer bij moeilijke omstandigheden zoals bij de spaanafvoer van de gereedschapsmachines, offshoretoepassingen of het koppelen van containerkranen. Een nieuw igus-product implementeert het geconfectioneerde kabelrupssysteem ‘readychain’: de constructeurs hebben stekkers en aansluitelementen versmolten tot een onderdeel dat direct kan worden aangesloten op de schakelkast.

Met de nieuwe, steekbare kabelrups ‘readychain speed’ kan de aansluiting van voorgemonteerde kabelrupssystemen binnen enkele seconden en zonder gereedschappen worden uitgevoerd.

Readychain speed is vooral ideaal in productielijnen waar middelgrote aantallen van hoge waarde of grote aantallen voordelige componenten en met hoge snelheid worden geproduceerd, want de kabelrupsen kunnen tijdens het productieproces eenvoudig en in een handomdraai worden gemonteerd.

Met de Marechal® Decontactor™ kan men elektrische apparatuur zoals motoren, pompen, gereedschappen en voedingen aansluiten.

Doordat de contactdoos van een geïntegreerde werkschakelaar is voorzien, kan men de apparatuur in bedrijf met één druk op de knop ontkoppelen. Dit vermindert tijdverlies als gevolg van onderhoud, herpositionering van de apparatuur, storingen etc.

Aangezien de verbinding verbroken is zodra de knop van de geïntegreerde werkschakelaar is ingedrukt, kunnen zowel een elektricien als elk ander persoon de decontactor veilig bedienen.

Zowel de stekkers als contactdozen kunnen worden voorzien van hangslotvergrendeling waardoor ze na ontkoppeling en vergrendeling tijdelijk niet meer kunnen worden gebruikt.

Hierdoor voldoet hij aan de LOTO-procedure (Lockout-Tagout) en wordt de veiligheid van zowel het personeel als de apparatuur gegarandeerd.

Dynamische servomotoren

196 - JUNI 2014 - P 25

P 26 - 196 - JUNI 2014

OPLEIDING

OPLEIDINGSKALENDER FIMOP-LEDEN Maand JULI

Datum

Opleiding

Bedrijf

2-3-4

Inleiding in de pneumatiek (module 1)

Plaats

SMC Kortrijk

Informatie training@smcpneumatics.be

AUG

4-5-6

Inleiding in de pneumatiek (module 1)

SMC

Wommelgem

7-8-20-21

Elektro-pneumatiek (module 2)

SMC

Wommelgem

training@smcpneumatics.be

SEPT

2-3-4

Inleiding in de pneumatiek (module 1)

SMC Kortrijk

8-9-15-16

Elektro-pneumatiek (module 2)

SMC

Wommelgem

15-16-17

Pneumatica voor technisch personeel

Festo

Brussel

29 (en 6 en 13 oktober)

Hydraulica niveau 1

Festo

Brussel

training@smcpneumatics.be

tac@festo.be

OKT

2

Vacuümtechniek (module 1)

6-7-8

Inleiding in de pneumatiek (module 2)

SMC Kortrijk SMC

training@smcpneumatics.be

Wommelgem

NOV

24-25

Onderhoud in de pneumatiek (module 1)

SMC

Wommelgem

21

Vacuümtechniek (module 2)

SMC

Wommelgem

training@smcpneumatics.be

DEC

3-4-5

Inleiding in de pneumatiek (module 1)

SMC

Wommelgem

11

Veiligheid in de pneumatiek (module 2)

SMC

Wommelgem

training@smcpneumatics.be

Geïntegreerde planetaire tandwielkast De Siemens-divisie Drive Technologies stelt een geïntegreerde oplossing voor waarin planetaire tandwielkastenen motorreductortechnologie worden gecombineerd.

Deze oplossing is een geïntegreerd aandrijfsysteem, bestaande uit een standaard Flender-planetaire tandwielkast (SIP), een Simogear-motorreductor en een Sinamics G110Mfrequentieregelaar.

Dankzij deze integratie worden gewicht en montageruimte gereduceerd en zijn er tal van montageopties, wat resulteert in een flexibel systeemontwerp.

Flender SIP-motorreductoren zijn geschikt voor toepassingen waarin hoge transmissieverhoudingen vereist zijn voor de lagere en gemiddelde koppelbereiken.

Siemens worden gecombineerd. In primeur lanceert Siemens een geïntegreerde oplossing met uitgebreide montageopties, zoals remmen, encoders of terugloopblokkeringen en is verkrijgbaar voor alle courante motornormen, bijvoorbeeld IEC, NEMA, CCC en CSA. Aangezien zowel een coaxiale als haakse asopstelling mogelijk zijn, biedt deze drijfwerkoplossing flexibele mogelijkheden voor systeemdimensionering.

Deze motorreductoren zijn ideaal voor transportbandtoepassingen met bulkgoederen en voor de aandrijvingen, vereist voor rotatie- en draaibewegingen en trommelaandrijvingen in de procesindustrie. n

Ze kunnen met motorreductoren en frequentieregelaars van

196 - JUNI 2014 - P 27

P 28 - 196 - JUNI 2014

ACTUALITEIT

Om in de industrie, in de procestechniek of op zee aan extreme eisen te kunnen voldoen, moeten I/O systemen heel wat uithouden: tussen -40° C tot +70 °C, trillingen tot 5 gram, en een spanningsvastheid conform EN 60870-2-1. Wago ontwikkelde een systeem met het oog op zulke omstandigheden.

I/O-systeem voor extreme omstandigheden Het WAGO-I/O-SYSTEM 750 XTR is bestand tegen temperaturen van -40° C tot +70 °C, spanningvast tot 5 kV piekspanning, immuun aan interferentie alsook trillingsbestand tot versnellingen van 5g.

Op locaties waar grote temperatuurverschillen, elektromagnetische storingsbronnen of sterke trillingen optreden, voelt het WAGO-I/O-SYSTEM 750 XTR zich in zijn sas. Het toestel verschilt qua uiterlijk van zijn voorganger door zijn donkergrijze modules.

Dankzij een bereik van de toegelaten omgevingstemperatuur van -40° C tot +70° C (vergelijk dit met een temperatuurbereik van 110° C met slechts één apparaat) kan het toestel zonder aanvullende klimatisatiecomponenten zoals verwarming of koeling worden ingezet. Door de geringe bouwgrootte van de modules kan het plaatsgebruik worden beperkt. Door het ontbreken van een afzonderlijke klimatisatie geniet u ook van lagere energie- en onderhoudskosten.

IJle berglucht De maximale bedrijfshoogte bedraagt 5.000m. Hierdoor is een veilige inzet zelfs in de ijle lucht van een bergstation mogelijk.

Naast de klassieke automatiseringstoepassingen kunnen met het systeem ook oplossingen op afstand worden gerealiseerd. De telecontroller versie ondersteunt de remote-protocollen conform IEC 60870-5-101/-103/-104, IEC 61850, IEC 61400-25 en MODBUS. Het systeem beantwoordt bovendien aan de verhoogde eisen met betrekking tot de spanningsvastheid volgens EN 60870-2-1 - waaronder piekspanningen tot 1 kV voor modules <60 V en 5 kv voor modules ≥60V. Een geringere EMC-storingsuitzending alsook een

grotere ongevoeligheid tegenover interferentie door vreemde componenten maken een storingsvrije werking van productie-installaties mogelijk.

Trilvast tot 5 g Dankzij een trillingvastheid van 5 g volgens DIN EN 60068-2-6 (versnelling 50 m/s2) en een schokvastheid van 15g (150 m/s2) resp. een continue schokvastheid van 25g (250 m/s2) volgens IEC 60068-2-27 kan het automatiseringssysteem ook in directe nabijheid van sterk trillende of schokproducerende installatiecomponenten worden ingezet, zoals motoren, veiligheidsschakelaars of in een tunnelboormachine. n

196 - JUNI 2014 - P 29

FESTO 50 JAAR

Festo is wereldwijd in 65 landen actief met 17.000 werknemers, waarvan ruim de helft technische ingenieurs. Het Duitse bedrijf, bekend voor zijn automatiseringstechnologie, legt sprekende cijfers voor. Een gesprek met Eberhard Veit, voorzitter Raad van Bestuur, en Jo Verstraeten, Managing Director Festo Belgium, naar aanleiding van de 50ste verjaardag van Festo Belgium.

Festo 50 jaar in België: “Vanaf het begin stonden de klanten centraal” In 1964 besliste Festo om in Anderlecht een filiaal op te richten dat de distributie van Festo componenten zou verzorgen. Nu, 50 jaar later, bevinden de gebouwen zich aan de westkant van Brussel. Automation Magazine sprak daar met Eberhard Veit, voorzitter Raad van Bestuur, en Jo Verstraeten, Managing Director Festo Belgium.

Festo 1964 - Festo 2014: zien jullie overeenkomsten?

Jo Verstraeten (JV): “Ja, van meet af aan was Festo een klantgericht bedrijf. Door de samenwerking van verkopers, technische adviseurs en distributeurs was en is dit bedrijf een meerwaarde voor haar klanten. Ook opvallend is dat Festo vanaf het begin een brede range van producten aanbood in verschillende domeinen zoals pneumatica én hydraulica.

Festo heeft door de jaren heen ook haar activiteiten verbreed.

Zo merkte Festo al snel op dat er een tekort was aan kennis over pneumatische technieken.

Daarom werd Festo Didactic opgericht, een soort van kennisbedrijf dat werknemers en studenten wil opleiden in automatiseringstechnologie. Vanaf 1997 zetten we ook stappen op de markt van elektrische automatisering en vanaf 2007 ook in de procesautomatisering. Een brede range van producten en van activiteiten kenmerkt deze organisatie.”

Eberhard Veit (EV): “Ik denk dat klanten in België ons vanaf de start als een betrouwbare en duurzame partner hebben gezien, een soort van motor voor hun technologie. We adviseren in alternatieve kant-en-klaar oplossingen om hun business te verbeteren.

Onze sales engineers worden daarbij ondersteund door een team van buitenlandse experten zodat we onze klanten onderbouwde oplossingen kunnen voorleggen. Bovendien staan we, zoals Jo zei, ook bekend voor onze technische opleidingen waardoor de trainees extra bagage krijgen en op een hoger niveau komen.”

JV: “In België gebruiken scholen en universiteiten opleidingsmateriaal en –methodes van Festo om studenten op te leiden in pneumatische, hydraulische en elektrische aandrijftechnieken. Door deze didactische insteek staat Festo in het ‘front’ van de industriële automatisering. Deze samenwerking met scholen en de engineers van klanten maakt daar deel van uit.”

P 30 - 196 - JUNI 2014

Jo Verstraeten, Managing Director Festo Belgium (links) en Eberhard Veit, voorzitter Raad van Bestuur.

Festo profileert zich als een referentie in industriële automatisering. Automation Magazine ook. Lopen we in dezelfde pas?

EV: “Alleszins lopen onze missies gelijk. We streven er beide naar om nog meer mensen in contact brengen met automatisering.

Hoe? Door automatisering aantrekkelijk te maken. Automation Magazine doet dat door toegankelijke artikelen in een magazinevorm te presenteren. Wij doen dat onder meer via het Bionic Learning Network, een samenwerking tussen Festo en bekende universiteiten en kennisinstellingen overal ter wereld. Aan de hand van principes uit de natuur doen onze ingenieurs inspiratie op voor nieuwe technische industriële toepassingen zoals de SmartBird of de Bionic Kangoeroe.

Met deze ‘Bionics’ wil Festo meer achtergrond geven over de huidige industriële trends. Met onze Bionic Kangoeroe tonen we bijvoorbeeld aan dat technologie voor meer energie-efficiëntie kan zorgen. Zo laten we technologie leven. En dat scoort. Deze Bionic kangoeroe haalde reeds 12 miljoen clicks op de You Tube. Wij steken emotie in technologie, dat is wat jonge mensen aanspreekt.

FESTO 50 JAAR

Jongeren zijn onze toekomstige klanten en jullie lezers van morgen. In Duitsland hebben we het initiatief genomen om ook kleuters met onze technologie te laten kennismaken.”

JV: “Klopt, met Bionics maken we jongeren warm voor technologie. Er zijn nog initiatieven. De Technotrailer is een bus die langs scholen rijdt met diverse toepassingen van Festo aan boord. Festo neemt ook jaarlijks deel aan de beroependag van Agoria.”

Welke toekomst hebben pneumatische aandrijvingen?

EV: “Festo innoveert constant in zowel pneumatische als elektrische aandrijvingstechnologie, van component tot ‘kant-en-klare’ oplossingen. Pneumatica staat dicht bij moderne trends: pneumatica kan energie besparen, processen doen versnellen en apparaten intelligenter maken.

Maar pneumatica is geen alleenstaand domein. De toekomst is aan de hybride automatisering, waar pneumatische en elektrische aandrijvingen integreren, met elektrische toepassingen in pneumatica en vice versa. Festo specialiseert zich in deze hybride technologieën. De Bionic kangoeroe die we reeds aanhaalden, is een voorbeeld waar pneumatische en elektrische technologie wordt gecombineerd.

Want de sprong van de kangoeroe wordt pneumatisch aangedreven door een cilinder, de kleine bewegingen van de kangoeroe zijn dan weer elektrisch aangedreven.”

Hoe belangrijk is ‘kwaliteit’ in de sterk concurrentiële industriële markt van vandaag?

EV: “Kwaliteit is pas kwaliteit als het als kwaliteit wordt ervaren door de klant. De slogan ‘Put Festo in your machine and forget it’ is sterk, maar ook productgericht want verwijst naar de kwaliteit die klanten ervaren als ze Festo-producten gebruiken.

Maar kwaliteit gaat nog breder. Het gaat ook om de manier waarop een bedrijf omgaat met haar klanten, én om het gemak waarmee de klanten met een bedrijf omgaan.

Festo schenkt ook veel aandacht aan haar medewerkers, met daarbij de premisse dat gemotiveerde medewerkers creatiever zijn, en ook klantgerichter. Kwaliteit is meer dan alleen productkwaliteit.”

Waar liggen de strategische zwaartepunten van Festo Belgium?

JV: “Festo Belgium evolueert van een productgeoriënteerd naar een oplossingsgericht bedrijf.

Daar waar vroeger een klant naar een component, een cilinder of een afsluiter vroeg, wil hij nu dat zijn machine bijvoorbeeld energie-efficiënter of sneller draait.

Festo richt zich dus meer op de oplossing, op de uiteindelijke ‘outcome’. Bovendien zetten we sterk in op ‘intelligente’ automatisering en zit het bedrijf mee in de frontlinie van het ‘Industry 4.0’ gebeuren. Ook daar is Festo helemaal klaar voor.” n

CASE STUDY

Geautomatiseerd testen van PCB’s Kleine productievolumes en prototypes maken het moeilijk om PCB’s op een rendabele manier op hun functionaliteit te testen. Visatronic, producent van elektronische modules, bouwde een geautomatiseerd systeem: Visatest.

Hierin wordt een mini H-gantry van Festo gebruikt.

“Met de mini H-gantry kan je alle tests die voordien manueel moesten gebeuren, automatiseren,” legt Michael Gebauer uit, Managing director van Visatronic GmbH uit Mainhausen bij Frankfurt. “Bovendien moeten we geen complexe en dure adapters gebruiken die voorheen noodzakelijk waren voor tests van kleine en middelgrote productievolumes.” Het testsysteem met vliegende sonde controleert of een bepaald model wel degelijk geproduceerd werd en of het correct functioneert.

Dankzij het ontwerp met doorlopende tandriem en twee motoren op vaste posities, kan de Y-as verplaatst worden zonder dat de motor meeloopt samen met de bewegende as. Hierdoor is een zeer compact design mogelijk, en een lage bewegende massa. De travel time van een diagonale oversteek is 2 seconden, met een positioneernauwkeurigheid van 0,1 mm. De maximale snelheid gaat tot 500 mm/s, en de herhaalnauwkeurigheid van een beweging is +/- 0,05mm. Bijkomende argumenten voor de EXCM zijn de aantrekkelijke prijs, de goedkope werking en de mogelijkheid om hem aan te sturen via Ethernet. n

Geautomatiseerd testprogramma Hoe gebeurt de test? De operator plaatst de te testen PCB manueel in het teststation. De mini H-gantry positioneert zijn test-naald op de juiste XY-coördinaten en de elektrische slede EGSK zorgt voor de beweging op de Z-as en het contact met de PCB. Het testprogramma start met het eerste contactpunt en loopt vervolgens alle contacten binnen het werkbereik van de machine af. Aan het einde van de cyclus gaat de EXCM naar zijn startpositie waardoor de operator de geteste PCB kan verwijderen.

Compact en precies

Precieze positionering binnen beperkte inbouwruimtes.

De mini H-gantry EXCM van Festo is geschikt voor dit systeem.

196 - JUNI 2014 - P 31

ACTUALITEIT

NTN-SNR lanceert gamma tweerijige tonlagers Het NTN-SNR ULTAGE®gamma omvat tweerijige tonlagers met verhoogde prestaties. Het gamma is bestemd voor de toepassingen in de industrie zoals de mijnindustrie, steengroeven, cementindustrie, staalindustrie, papierindustrie en windmolens. Dit gamma is het resultaat van gecombineerde onderzoeks- en ontwikkelingsprogramma’s. De productie gebeurt in Europa.

Dit gamma biedt voordelen op gebied van betrouwbaarheid en duurzaamheid: • een intern geoptimaliseerd concept. De afwezigheid van een centrale kraag of centrale geleidingsring geeft een maximale belastingscapaciteit, een minimale opwarming alsook een vereenvoudigde smering.

• een maximaal aantal rollen met een geoptimaliseerde diameter en lengte.

• betere kwaliteit van staal met een extreme zuiverheid voor een betere weerstand aan metaalmoeheid.

• thermische behandelingen voor een betere resistentie aan slijtage en schokken.

Het gamma biedt ook mogelijkheden op gebied van uitlijnfouten. De rollen oriënteren zich vrij in een ronde baan van de buitenring. Zo worden de asbuiging en uitlijnfouten van de zittingen van de lagers dynamisch gecompenseerd.

P 32 - 196 - JUNI 2014

Het intern concept laat zeer hoge radiale belastingen toe alsook axiale belastingen in beide richtingen. Het is dus mogelijk meer compacte en meer betrouwbare machines te ontwerpen.

De serie EF800 van het ULTAGE® gamma is ontwikkeld voor toepassingen zoals verbrijzelaars, trilplaten, brekers in de mijn- en steengroef industrie. Dit gamma heeft een massieve messing kooi die gemakkelijk aan hoge acceleraties en trillingen kan weerstaan. Testbanken tonen een weerstand aan van 2.5 à 5 maal meer dan om het even welke kooi in staal. De lagers van het ULTAGE® EF800 gamma hebben een kleinere tolerantie van de boring alsook van de buitendiameter.

NTN- SNR heeft ook een afgedicht ULTAGE® EE gamma voor toepassingen die versterkte lagers eisen in moeilijke omgevingen. Hier denken we aan installaties voor gieterijen in de staalindustrie, machines in de papierindustrie in dikwijls vochtige omgeving en transportbanden in stoffige omgeving. Speciale toepassingen zoals aandrijvingen van liften bvb. kunnen ook baat hebben met dit gamma. Voor bepaalde veeleisende aandrijvingen zijn afgedichte lagers met een gereduceerde lawaai ontwikkeling eveneens beschikbaar.

De series 22200 en 22300 hebben een iets grotere breedte om de dichtingen te kunnen integreren. De lagers blijven steeds eenvoudig te monteren. Ze worden geleverd klaar voor gebruik, reeds gevuld met een juiste hoeveelheid kwaliteitsvet. Dit Heavy Duty vet is speciaal ontwikkeld voor hoge belastingen en ontwikkeld door de afdeling Expert &Tools van NTN-SNR. De rode elastomeer dichtingen zijn het resultaat van een geoptimaliseerd concept dankzij simulatie software van de afgewerkte elementen. Dit laat toe om een optimale afdichting te hebben alsook een constante druk van de lip van de dichting, zelfs in geval van uitlijnfouten.

Deze tweerijige tonlagers kunnen tot 110°C perfect functioneren. n

FIMOP

Ontmoetingsontbijt van Fimop: een blik op de toekomst

Fimop nodigde ook niet-leden uit op haar eerste Ontmoetingsontbijt. Praten met gelijkgezinde experten was de boodschap.

Na een inleidend woordje van voorzitter Yves Meulenijzer werd in aparte zaaltjes overlegd in drie vakgroepen. Het thema van de eerste vakgroep was pneumatica, compressoren en afsluiters (PCA).

De tweede groep werd gevormd door de experten in hydraulica.

De derde groep werd gevormd door specialisten in, en dat was geheel nieuw, mechatronica. De onderwerpen van gesprek waren de deelname aan beurzen, Automation Magazine, de marktcijfers en de opleidingen.

Deelname aan beurzen

Volgens deze deelnemers is er een behoefte aan een grotere beurs waar alle aspecten van de industrie aan bod komen.

‘Moeten beurzen worden uitgebreid naar de distributeurs?’ was een andere vraag die ter sprake kwam.

De fabrikanten nemen nu deel aan ‘hun’ beurzen als exposant, maar distributeurs kunnen voor extra bezoekers zorgen. De meerderheid in de vakgroep pleitte voor een verruiming.

In de vakgroep ‘Mechatronica’ werden beurzen als ‘te uitgeleefd’, ‘te versnipperd’ beschouwd. Hier pleitte men voor thema (namid) dagen.

Automation Magazine In de vakgroep ‘Hydraulica’ werd er druk gediscussieerd over Automation Magazine, ‘dé referentie voor industriële automatisering’. De groep opperde dat ‘industriële automatisering’ wel een

In de vakgroep PCA werd de vraag gesteld of een deelname van Fimop aan beurzen zinvol is. Alle aanwezigen nemen geregeld deel aan beurzen. “De sector van pneumatica en hydraulica is een innovatieve sector. Jaarlijks komen er veel nieuwe producten en technieken op de markt. Op beurzen ontstaat een positieve mix van exposanten, leveranciers en bezoekers,” zei een deelnemer.

Toch werd ook de versnippering in het landschap aangekaart. Veel beurzen zijn nog te vaak gericht op deelaspecten van de automatisering.

Een voorbeeld van een overkoepelende beurs is de Hannover Messe in Duitsland, een beurs met als centraal thema: automatisering en elektronica voor een breed publiek, een vakbeurs die een balans creëert tussen exposanten en bezoekers met oplossingen voor industriële uitdagingen.

196 - JUNI 2014 - P 33

t

Het Holiday Inn hotel in Diegem was het decor voor het eerste Ontmoetingsontbijt van Fimop. Ook niet-leden waren welkom. “We willen groeien, de motivatie is er, nu resten ons nog de ideeën en de uitwerking”, zegt de ondervoorzitter van Fimop, Jo Verstraeten. In drie vakgroepen werd gediscussieerd over de toekomst. Een verslag.

t

FIMOP

heel ruim begrip is en dat de bijtitel ‘hydropneuma’ moet vermeld blijven. Alle deelnemers van deze vakgroep waren overtuigd van de kwaliteit van het blad, al is er ruimte voor meer technische artikelen en toepassingen.

“Door de gebruikers van de producten en de klanten over toepassingen te laten spreken, krijgt de ‘hydraulica’ in het algemeen extra aandacht,” zei een van de deelnemers. Ook in de vakgroep Mechatronica werd vermeld dat de aantrekkelijkheid van het magazine zou verbeteren als er meer toepassingen en technische artikelen zouden te lezen zijn.

Marktcijfers Ander gespreksthema waren de marktcijfers. Uit deze kerncijfers kan een bedrijf zich vergelijken met de concurrentie. In de vakgroep ‘Hydraulica’ werden deze cijfers als ‘te breed’ omschreven In de vakgroep Mechatronica was er geen interesse voor de marktcijfers. In de vakgroep PCA werd de wens uitgesproken om de detailcijfers per vakgebied te reserveren voor de deelnemende leden en om het geconsolideerde Fimop-cijfer te publiceren in Automation Magazine.

Opleidingen Over opleidingen bruiste het van ideeën in de PCA vakgroep. Alle deelnemers waren akkoord om een opleidingskalender te publiceren in Automation Magazine. Ook het opstarten van een internetforum of -portaal voor technische vragen vanuit scholen of industrie werd als positief ervaren.

De interessantste vragen kunnen worden opgenomen Automation Magazine. “De verspreiding en de ontwikkeling van de technische en economische knowhow door en voor onze leden, dat is nog steeds onze core business,” zei ondervoorzitter Jo Verstraeten.

“Maar we moeten ons nog meer open stellen voor het grote publiek.

Daarom willen we voortaan optreden als een kennisportaal, waarbij wij de brug vormen tussen het bedrijf en de klant. Zo kunnen

bedrijven uit een bepaald vakgebied vragen posten op onze website. Wij bezorgen de vraag aan het bedrijf dat op haar beurt de vraag zal beantwoorden.

Ook willen we nauwer samenwerken met scholen. We willen onze kennis en expertise delen met de toekomstige ‘high potentials’ en zo een brug vormen met het onderwijs. Dat laatste is zeer belangrijk. We merken bijvoorbeeld dat bepaalde vacatures te lang blijven open staan.”

Waarom zou Fimop ook niet de verwachtingen van de scholen polsen. Wat verwachten scholen en opleidingsinstituten van de industrie? Staan ze open voor gastcolleges of themadagen? Moeten Feda, de Nederlandse overkoepelende organisatie, en Fimop niet nog meer samenwerken? Dit waren vragen die in de vakgroep ‘Hydraulica’ werden gesteld. Slotsom: Fimop als een gemeenschappelijk platform, vergroot alleszins het draagvlak naar de universiteiten.

Algemene voorstellen In een afsluitende open gespreksronde kwamen in de drie vakgroepen interessante opmerkingen naar voor. Het plaatsen van betalende personeelsadvertenties in Automation Magazine was er zo een.

Ook het uitnodigen van gereputeerde sprekers op ledenvergaderingen, en meer aandacht voor economische trends en marktcijfers waren interessante ideeën. Er werden ook kritische noten gehoord, en dan met name over de algemene slagkracht van Fimop en de Fimop website.

Conclusie Deze eerste Fimop ontbijtmeeting werd positief beoordeeld, het interactieve element was een absolute meerwaarde. Vervolg verzekerd dus! n

Statutaire Algemene Vergadering in Genkse mijn De mijnsite van Winterslag was in 1917 de eerste mijn in Limburg waar steenkool uit de grond gehaald werd. Inmiddels in de mijn omgebouwd tot C-Mine waar verleden en heden samenkomen.

Fimop hield hier zijn statutaire vergadering. Na een korte verwelkoming en het financieel jaaroverzicht, werd het afgelopen werkjaar geanalyseerd aan de hand van SWOT (sterkte-zwakte-kansenbedreigingen)-analyses. Tevens keek de Raad van Bestuur vooruit naar de komende acties en benadrukte ze dat in het ‘Fimop 2020’ project de interactie met de leden verder wordt geïntensifieerd.

Dan was het tijd voor een heuse C-Mine expeditie, een belevingsparcours door een oude luchtgang met beklimming van de schachtbok.

De leden van Fimop namen een kijkje in de panoramakijker, een flink uit de kluiten gewassen periscoop waarmee je 360° kan rondkijken op het bovenliggende plein. Een andere attractie is het geurorgel, een laboratorium vol mysterieuze glazen kolven waarin veertig geurtjes bewaard worden, waaronder geuren die je met de donkerste pagina’s uit de mijngeschiedenis associeert, zoals ‘muf ’ of ‘angstzweet’.

Een lange klim voerde de Fimop-leden vervolgens naar de schachtbok, vanwaar ze een riant uitzicht hadden op het Limburgse landschap. Een bezoek aan de technische ruimten met onder meer de elektrische installaties en de kompressorenkamer waren een mooie afsluiter van dit geslaagd bezoek.

196 - JUNI 2014 - P 35

Hybrid Hydraulics

Hybrid Hydraulics (deel 3: 2012-2013)

Elektrische versus hydraulisch hybride aandrijvingen Is de toekomst voor personenwagens volledig elektrisch?

Zijn hybride voertuigen niet meer dan een hype? Is er nog toekomst voor de hydraulische ‘hybrids’? Dit is het derde en laatste deel in de reeks over hybride hydraulische toepassingen. We starten met een lezersbrief die verscheen in het Amerikaanse vakblad Hydraulics & Pneumatics, onder de titel ‘Hybrid vehicles, which side are you on?’

Een lezer schrijft: ‘Ik ben het eens met de overweging dat hybride (benzine-elektriciteit) auto’s niets bijbrengen. Het eerste dat je in de les fysica leert is dat je niets gratis krijgt.

Uitgezonderd het regeneratieve remmen en het stilleggen van de motor bij een stoplicht, kan een hybride wagen onmogelijk brandstof sparen.

Als je daarbij de rekening maakt van de rendementsverliezen door de ene energievorm om te zetten naar de andere, dan moet je wel verwachten dat de rijkosten niet verminderen, integendeel.

De toekomst voor personenwagens is volledig elektrisch, al het andere is een futiele oefening.

P 36 - 196 - JUNI 2014

Als het de bedoeling is om alleen aan ‘stop-and-go city driving’ te doen, dan hebben we volledig elektrische wagens nodig. Deze wagens kunnen geladen worden met stroom van kernsplitsing- of kernfusiecentrales of misschien nog beter, van zonne-energievelden. Deze voertuigen zullen klein zijn en lichtwegend.’

Het antwoord van de redactie: ‘Hydraulische hybrids besparen wel brandstof, voornamelijk door het regeneratieve remmen. Tenzij een belangrijke technologische doorbraak zich voordoet in de elektrische voertuigtechnologie, is een volledig elektrisch voertuig niet bespreekbaar qua levensduur.

Zelfs als je de prestaties en het bereik van het huidige volelektrische voertuig zou verdubbelen, zou het te onpraktisch zijn voor de meeste Amerikanen.

Zelfs indien volelektrische voertuigen wijd verspreid zouden worden, zou het bijkomende elektrische stroomverbruik ernstige problemen veroorzaken op het volledige stroomverdeelnet.

Meer nog, hoe zou je een klimaatregeling aandrijven of een verwarmingstoestel in een volelektrische auto zonder leegloop van de batterij?’

Hybrid Hydraulics

De Colorado universiteit gebruikt twee hydraulisch hybride aangedreven besteltrucks, die worden ingezet als besteldienst op de campus. Daardoor bespaart de universiteit 1.700 dollar per jaar op brandstof en onderhoudskosten. De uitlaatgassen worden met de helft gereduceerd.

Ook schoolbussen zijn ideaal voor een hydraulische hybride aandrijving door de vele ‘stop-and-go’ rijcycli. Met deze oplossing besparen de bussen tot 20% op het brandstofverbruik. Die 20% winst levert tevens een vermindering van brandstofkosten en uitlaatgassen op.

Electrisch hybride versus hydraulisch hybride voertuigen: definities (Josh Cosford, oktober 2012) Laten we een ‘hybride definiëren. Dit is een hulp-voorstuwingssysteem dat het herwinnen van de kinetische energie gebruikt om te hergebruiken in de versnellingsfase. De essentie is dat een hybrid de normaal verloren energie bij het remmen gebruikt om de accumulatoren te laden. Deze energie kan gebruikt worden om de motoren aan te drijven en aldus het brandstofverbruik te verminderen. Ze worden hybrid genoemd, omdat ze twee vormen van aandrijving gebruiken, liever dan de gewone benzine of dieselmotor.

De elektrische hybrid kan in twee vormen voorkomen: de serie hy-

bride en parallel hybride. Een serie hybride heeft geen directe verbinding tussen de motor en de wielen. Elektromotoren drijven de wielen aan, en het enige doel van de verbrandingsmotor is een generator aan te drijven om de batterijen te laden. Een parallel hybride gebruikt zowel de elektrische motoren als de mechanische transmissie om de wielen aan te drijven, en beide kunnen tegelijkertijd werken om voortbeweging te verhogen.

De hydraulische hybrid bestaat uit een combinatie van pomp/motor om de omzetting tussen recuperatie en voortstuwing te bereiken. Gedurende het remmen is de pomp /motor in de pompfase of recuperatie, en worden de accumulatoren geladen. Bij de voortstuwingsfase wordt de pomp/motor een motor die de opgeslagen energie gebruikt om het koppel toe te voegen aan de aandrijflijn om aldus de energie van de verbrandingsmotor te verminderen.

Elektrische batterijen zijn beperkt in het snel laden en even snel ontladen van de op te slaan of opgeslagen energie, maar zijn uitblinkers in het gradueel overzetten. Dit laat toe dat een elektrische hybride gemakkelijk in de ‘electric-only’ modus kan werken voor een redelijk lange tijd.

Hydraulische accumulatoren kunnen enorme hoeveelheden energie opslorpen of uitstoten voor een korte tijd. Voor zover mij bekend, worden hydraulische hybriden enkel gebruikt in bedrijfsvoertuigen, zoals vuilniswagens en bestelwagens. Zo is het aannemelijk dat in een zeer korte tijd een enorme hoeveelheid vermogen kan worden vrijgemaakt.

Beide systemen werken goed bij hun eigen toepassing, omdat ze

196 - JUNI 2014 - P 37

t

Hydraulisch hybride toepassingen

t

Hybrid Hydraulics

daarvoor zijn ontworpen. Zo zijn relatief zware batterijen voor elektrische hybriden gemakkelijk in een aangepaste vorm te krijgen en zo makkelijk in een gewone auto te monteren. Accumulatoren voor hydraulische hybriden zien eruit als een soort torpedo’s en zijn veelal nog zwaarder dan de elektrische batterijen. Ze zijn de beste voor vuilniswagens en bestelwagens omdat deze zeer snelle stop-en-start cycli kunnen halen.

Hydraulisch hybride aandrijvingen in personenwagens De BMW 530i was ooit voorwerp van een hydraulisch hybride systeem. Een nieuw systeem werd ontwikkeld waarbij de volledige transmissie uit de BMW werd gehaald en vervangen door een hydraulische aandrijving met hydromotoren in de wielen. De zogenaamde ‘Digital Displacement’ hydraulische motoren dreven de wielen aan.

In 2010 start de Technische Universiteit in Aachen een onderzoek naar een ‘hydraulisches Hybridfahrzeug’. De doelstellingen zijn: - Verkleinen van de verbrandingsmotor - Verminderen van het brandstofverbruik - Remenergieterugwinning - Eenvoudige integratie van het hydraulisch systeem in het voertuig.

Onder het motto van een ‘kostenefficiënte manier om verbruik en uitstoot te verminderen’ werkt ook Bosch aan hydraulisch hybride aandrijving voor auto’s. Na de succesvolle introductie van de elektrische ‘axle-split’ hybride van Bosch in de dieselvoertuigen van PSA Peugeot Citroën, willen beide bedrijven gezamenlijk een hydraulische hybride aandrijving voor personenauto’s ontwikkelen.

Het hydraulische systeem bestaat in principe uit twee hydraulische elementen en de bijbehorende drukaccumulatoren. Het power-split-concept laat de auto toe op drie manieren te rijden: op conventionele mechanische wijze, hydraulisch of een combinatie van beide systemen. Hierdoor rijdt bij lage belasting de verbrandingsmotor op een zuinige manier. Bij remmen wordt de kinetische energie, die anders verloren gaat, omgezet in hydraulische energie en opgeslagen in een accumulator. Die energie wordt nadien gebruikt om de auto te besturen.

Bovendien kan het rijden op de weg puur hydraulisch gebeuren en kan op die manier over een korte afstand volledig emissievrij gereden worden. Het resultaat is een potentieel gemiddelde daling van 30 procent van de CO2-uitstoot en maar liefst 45 procent in stadsverkeer.

Auteur: René Decleer n

Het power-split-concept laat de auto toe op drie manieren te rijden: op conventionele mechanische wijze, hydraulisch of een combinatie van beide systemen.

P 38 - 196 - JUNI 2014

ACTUALITEIT

Vrij programmeerbare motion controller met EtherCAT

Hoog resolutie lichtscherm BLA

Roboluxkleppen

ATB Automation en Mijnsbergen introduceren in de Benelux de nieuwe MC4N motion controller van Trio Motion Technology. De MC4N is een high-performance motion controller ontwikkeld voor besturing van servo en stepper drives via de real time EtherCAT bus. Het hart is een 532MHz ARM 11 processor waardoor de controller ideaal is voor applicaties met veel besturingsassen en robotapplicaties. De MC4N is geschikt voor aansturing tot 32 assen met een zeer hoge resolutie. Als master is hij geschikt voor het aansturen van EtherCAT slave drives (positie-, snelheid- of koppelsturing) en EtherCAT I/O. De aanwezige Ethernet poort wordt toegepast voor de programmering en kan worden gebruikt voor aansluiting met normale plc’s en HMI protocollen, inclusief de Trio Uniplay Touch Screens. Applicatie software kan geschreven worden in Trio’s multi-tasking TrioBASIC (Motion Perfect v3). The industriële standaard IEC 61131-3 taal is beschikbaar als optie waarmee hij beschikt over een complete PLC functionaliteit. De MC4N heeft een zeer compacte standalone behuizing (153 x 38 x 120 mm) met een helder display met status melding. Standaard zijn 8 digitale ingangen, 8 bi-directionele I/O, een extra encoder-ingang en een slot voor SDkaart aanwezig.

Voor het identificeren van onderdelen en het bepalen van posities heeft Balluff een nieuw, hoogresolutielichtscherm ontwikkeld voor optische objectdetectie met een breedte van 50 mm en een bereik van maximaal 2 meter. Bestaande uit een zender met een hoogwaardige rood licht laser en een ontvanger, werkt het apparaat zelfvoorzienend, zonder extra accessoires, zoals PC of speciale software.

Alle instellingen kunnen worden gedaan via een display op de ontvanger.

De hoge resolutie van 0,01 mm opent vele toepassingsmogelijkheden. Niet alleen wordt de lichthoeveelheid van het uitzonderlijk homogene rode laserlicht bepaald, maar ook de locatie en de positie binnen het lichtscherm.

Verder zijn de zender en ontvanger ingebouwd in een robuuste industriële behuizing en kunnen deze gemakkelijk en snel worden uitgelijnd met behulp van de live graphic display van de geïntegreerde multifunctionele display. De gebruiker kan via de knoppen maximaal zes verschillende objecten invoeren en kan obstructies in het meetveld verbergen (blanking).

Op deze wijze kunnen verschillende objecten betrouwbaar worden gedetecteerd, vergeleken en gesorteerd op basis van minimale verschillen in grootte.

Nu ze ook gecombineerd kunnen worden met de Element stuurkoppen, vormen De Robolux meerzittingskleppen van Bürkert een stevige basis voor de decentrale besturing van hygiënisch processen. Hygiënische processen vragen een grote betrouwbaarheid en grondige reinigbaarheid van de productie-installaties. Deze eisen zijn vooral hoog in separatieprocessen of wanneer de zuiverheid van de media moet worden gewaarborgd door steriele procesomstandigheden. Het mengen van verschillende ingrediënten voor de voedingsindustrie zoals bijvoorbeeld bij fermentatie, vereist absolute steriliteit. De standaard uitdagingen die we kennen voor bijvoorbeeld tankinstallaties in farmaceutische en biotechnologische toepassingen kunnen worden verminderd door Robolux multiportvalves en complexe valve-blocks van Bürkert Fluid Control Systems toe te passen. Gebaseerd op de technologie van membraanafsluiters, combineren deze gepatenteerde kleppen meerdere schakelfuncties in slechts 1 onderhuis met 1 enkel membraan en 1 actuator. Deze compacte multiportkleppen nemen ongeveer 40 procent minder plaats in dan traditionele ventiel-manifolds en kunnen gemakkelijker gesteriliseerd worden. Een klein intern volume en de eliminatie van dode ruimten zorgen voor een snellere reiniging en dat resulteert in een efficiënter proces en een hogere productopbrengst. De compacte constructie reduceert de installatie- en onderhoudskosten.

www.balluff.be n

www.mijnsbergen-atb.eu n

www.burkert.nl n

196 - JUNI 2014 - P 39

P 40 - 196 - JUNI 2014

ACTUALITEIT

Clippard HV-HTV ventiel in patroonversie

Waarschuwing overbelasting motor

Nieuwe adapterlijn

Deze nieuwe HV-HVT Clippard ventielen zijn verkrijgbaar in 3-weg en 4-weg configuraties. De ventielen beschikken over dezelfde voordelen als alle Minimatic® messing kleppen: betrouwbaarheid, compact design, competitieve prijsstelling en accuraatheid.

De ventielen zijn standaard voorzien van # 10-32 aansluitingen en zijn beschikbaar in stuurpen of staafbediening evenals in patroon uitvoering.

Debieten tot to 425 L/min @ 7 bar. De HV-3-serie is een volledig geporteerd 3/2-ventiel. Dit ventiel kan worden gebruikt als een keuzeklep tussen twee verschillende drukken of fluïda naar een enkele uitgang. Vermits het ventiel volledig geporteerd is, zal het ventiel ook omgekeerd als afleider van een fluïdum naar twee afzonderlijke uitgangen. Ook kan de klep worden gebruikt als een normaal gesloten of normaal open 3/2-ventiel.

De HV-4 serie is een 5/2-ventiel dat ontlucht naar de atmosfeer en is derhalve ideaal voor het voeden van eenvoudige cilindertoepassingen.

Eaton heeft zijn beproefde PKE elektronische motorbeveiligingsautomaten uitgebreid met extra functionaliteit in de vorm van de overbelastingfunctie van de XZMR module. De PKE - XZMR kan gemonteerd worden naast alle PKE motorbeveiliging- en motorstartercombinaties en is verbonden met de te beveiligen motorschakelaar. Bij overbelasting ontvangt de PKE-XZMR module het bijbehorende afschakelsignaal voor overbelasting en wordt de magneetschakelaar afgeschakeld. De PKE motorbeveiliging blijft ingeschakeld.

Dit stelt de gebruiker in staat om duidelijk onderscheid te maken tussen de twee oorzaken van afschakelen - overbelasting van de motor (magneetschakelaar is afgeschakeld ) en kortsluiting (PKE motorbeveiliging is afgeschakeld). De twee handmatige en automatische bevestigingopties zijn bedoeld voor het resetten van de storing. Automatische bevestiging voorkomt dat de schakelkast door gekwalificeerd personeel moet worden geopend om de motorbeveiliging weer in te schakelen, zoals voorheen gebeurde, en vereenvoudigt het toezicht op installaties, bijvoorbeeld in ruimtes die moeilijk toegankelijk zijn.

Gates, bekend om zijn hydraulische slangen, koppelingen, aansluitsystemen en assemblage-machines heeft nu ook een reeks adapters toegevoegd aan haar one-stop-shop concept. Gates’ nieuwe productlijn biedt een brede dekking van hoge kwaliteit BSP en JIC adapters. Adapters zijn een belangrijk onderdeel in elk hydraulische circuit. Ze worden gebruikt voor het aanpassen,verkleinen of vergroten, van bestaande draadafmetingen, slangen met elkaar te verbinden, het omzetten van het ene draadtype naar het andere, of om verbindingen tussen de poort en de slang of buis mogelijk te maken. Het grootste voordeel van het Gates systeem komt van de Gates Integrated System Approach: alle elementen van de slangleiding zijn samen ontworpen zodat de kwaliteit van de assemblage van de leiding in de workshop die van de OEM fabrieksproductie evenaart. Hierdoor zullen de slangleidingen zelfs beter en langer presteren dan elke internationale norm.

www.clippard.eu n

www.gates.com n

www.eaton.eu n

196 - JUNI 2014 - P 41

ACTUALITEIT

Plunjerpompen voor mobiele markt REM-B Hydraulics is de officiële dealer in België van Eaton Hydraulic’s nieuwe serie hydraulische plunjerpompen. Gebruik makend van de nieuwste ontwikkelingen in hydraulische pomptechnologie, is de X20 serie ontworpen voor lage tot middelmatige debiet- en hogedruktoepassingen.

Bij het ontwerp werd aandacht besteed aan het minimaliseren van de afmetingen. Dit resulteerde in een hoog vermogen/afmetingen-ratio. Momenteel is de X20 serie beschikbaar in slagvolumes gaande van 28cc tot en met 98cc. Deze reeks pompen is in staat vermogens van 40kW tot 101kW te generen. Zo biedt de kleine X20 veel kracht, verpakt in een compact pakket. De X20 levert een werkdruk van 280 bar waardoor het de ideale pomp is voor een breed scala aan mobiele en stationaire toepassingen. Deze nieuwe generatie EATON plunjerpompen biedt de fabrikanten de mogelijkheid meer productieve en krachtigere voertuigen met een langere levensduur te ontwerpen. Het nieuwe ontwerp bevat ook nieuwigheden die de betrouwbaarheid van het product ten goede komen. Zo worden dure pannes vermeden en kostbare uitvaltijd bespaard.

Nieuwe design en technologiemethoden EATON combineerde een lange traditie van hoge kwaliteitspompen met nieuwe design- en technologiemethoden. Het resultaat is een eenvoudig ontwerp, bestaande uit bijna 25% minder onderdelen dan eerder ontworpen pompen. Voor de ontwikkeling en productie van de X20 serie maakte EATON gebruik van een systeem van instrumenten en processen, bekend als het ‘Eaton Business System’. Door de integratie van de nieuwe ontwikkelingen in het ontwerp en de productie van hydraulische pompen, levert de X20 grotere waardes in termen van kracht en betrouwbaarheid. n

ABB Robotics introduceert nieuwe standaardkleur ABB Robotics introduceert een nieuwe standaardkleur.

De verouderde ‘alarmkleur’ oranje maakt plaats voor het moderne Graphite White.

‘Toen wij 40 jaar geleden onze eerste robots op de markt brachten, kozen wij voor de ‘alarmkleur’ oranje uit veiligheidsoogpunt. Wij wilden de gebruikers eraan herinneren dat ze werkten met een bewegende en krachtige machine die potentieel gevaarlijk kon zijn’, aldus Per Vegard Nerseth, directeur van ABB Robotics.

Deze alarmfunctie is tegenwoordig niet meer nodig, omdat door CE-regelgeving robots per definitie voldoende afgeschermd zijn voor mensen. Ook hebben recente ontwikkelingen in de software en hardware voor een nieuwe generatie robots gezorgd, die veilig naast mensen kunnen werken. n

P 42 - 196 - JUNI 2014

ACTUALITEIT

Niveau- en temperatuurschakelaars

Haakse tandwielkasten

Duurzame mechanisch bediende ventielen

Sinds meer dan 25 jaar ontwikkelt en produceert Goldammer Regelungstechnik zowel standaardals maatoplossingen voor de hydrauliekindustrie en de machinebouw.

Dit voor zowel niveaumeting, temperatuurbewaking en watermelding.

Kwaliteit en betrouwbaarheid heeft de hoogste prioriteit omdat aan de specifieke en strenge eisen van klanten moet worden voldaan. Deze onderneming is sinds februari 2009 ISO 9001:2008 gecertificeerd. De nieuwe Ma-EExi niveau- en temperatuurschakelaars van Goldammer Regelungstechnik meten continu het niveau en de temperatuur en worden aangesloten op een intrinsiek veilige stroomkring met EExiexplosiebeveiliging (met een bereik van 0/4 – 20 mA). Deze schakelaars worden met behulp van een flens of schroefdraad in de ex-zone ingebouwd. Eenvoudige producten mogen zonder verdere aanpassingen voor zone 1 als categorie 2 in intrinsiek veilige stroomkringen worden toegepast. De bijbehorende geteste en gecertificeerde temperatuur meetomvormer wordt in de niet-ex-zone geïnstalleerd. In de Benelux wordt Goldammer Regelungstechnik vertegenwoordigd door IPAR Industrial Partners b.v.

De haakse tandwielkasten van SEW overtuigen omwille van hun prestaties, rendement en hun compacte structuur. Met de komst van de groottes K19 en K29 wint het gamma haakse tandwielkasten aan kracht in het domein van de lage koppels tot 130 Nm. Deze twee groottes zijn geschikt voor quasi alle domeinen en toepassingen, bijvoorbeeld voor lichte hijsinrichtingen of transportbanden in de automobielindustrie, in de transport- en logistieke sector of in de voedings- en drankenindustrie. Dankzij hun rendement van meer dan 90 % kan men met deze reductoren aanzienlijke winsten boeken voor wat betreft het energieverbruik. En door hun hoge efficiëntieniveau laten ze zich gemakkelijk koppelen aan motoren met kleinere afmetingen tot een bijzonder compacte en lichte, complete groep. De voornaamste kenmerken zijn de tweetraps uitvoering met een hoog rendement en een robuuste vertanding.

De VM100/200-serie van SMC werd herontworpen met eenvoud in het achterhoofd. Het ventiel heeft een fris wit uiterlijk en blijft in veel verschillende extreme omstandigheden gewoon functioneren. Bovendien levert het ventiel kostenbesparing op dankzij de lichte constructie. Bovendien heeft de VM100/200, met zijn compacte ontwerp een kleine inbouwruimte. De serie biedt flexibiliteit dankzij de vier montagemogelijkheden (onderkant, zijkant, beugel en paneel), twee opties voor poort aansluitingen (zijkant en onderkant) en verschillende bedieningsmogelijkheden, waardoor de serie geschikt is voor talrijke toepassingen, inclusief vacuüm. Een kleine visuele indicator op het VM100 model met onderaansluiting, maakt het bovendien gemakkelijker om de onderhoudscontroles uit te voeren. Met al deze functies is de VM100/200 ideaal voor pneumatische bedieningspanelen en voor de bevestiging van de positie van een product aan de hand van een pneumatisch signaal.

www.sew-eurodrive.be n

www.smcpneumatics.be n

www.ipar.be n

196 - JUNI 2014 - P 43

P 44 - 196 - JUNI 2014

ACTUALITEIT

Flexibele hydraulische slang

Programmeerbare aanraakschermen

Hogestroom-veerklem

De Powerflexbio van Dunlop heeft een duurzame en MSHA goedgekeurde buitenmantel en is ontworpen en getest om zware omstandigheden te weerstaan. Hierdoor is de slang zeer geschikt voor de bouw en industriële machines. De Powerflexbio is speciaal ontworpen voor toepassingen met biologisch afbreekbare oliën, maar is uiteraard ook geschikt voor alle gangbare hydraulische en smeeroliën. Ze behoort tot een nieuwe generatie van flexibels met sterk verhoogde betrouwbaarheid en duurzaamheid.

De Powerflexbio is getest volgens de ISO 18.752 tot 1.000.000 cycli die groter is dan de standaard SAE 100R. De Powerflexbio is bruikbaar voor nagenoeg alle bio- en minerale oliën en is door zijn 50 % betere buigradius zeer geschikt voor compacte inbouw op zeer uiteenlopende installaties.

Parker Hannifin presenteert een nieuwe familie schermen om te gebruiken bij hun IQANdesign platform.

Het platform biedt innovatieve en geavanceerde manier om de elektronische controle te verzorgen in tal van mobiele applicaties zoals op vrachtwagens (autolaadkranen, containersystemen, vuilniswagens,…), bosbouwmachines, bouw- en landbouwtoepassingen. IQAN-MD4 schermen zijn volledig programmeerbare, robuuste aanraakschermen, geoptimaliseerd voor eenvoudige integratie, configuratie en dagelijks gebruik in extreme binnen- en buitenomgevingen wat typisch is voor deze markt.

De IQAN-MD4 bezit een scherm van 18 cm (7 inch), met hoge lichtintensiteit (800 lumen/cm2) wat een uitstekende weergave verzekert in alle omstandigheden. Dit wordt versterkt door een optisch gebonden schermconstructie waardoor een brede kijkhoek van +/- 85 graden wordt bereikt en het risico op condensatie vermindert.

Er is ook een 14cm (5,7 inch) versie met een optionele touchscreenfunctie beschikbaar. Dit nieuw type display gebruikt een zeer snel reagerend, capacitief (PCAP) aanraakscherm, waardoor ze in toepassingen die het gebruik van handschoenen vereisen kan worden gebruikt. Het scherm kan dan ook aangesloten worden op externe, elektromechanische knoppen en schakelaars.

WAGO breidt het schroefloze hogestroomprogramma uit voor geleiders tot 185 mm2. Met de hogestroomklem met veeraansluittechniek kunnen nu ook geleiders met doorsneden van 50 mm2 tot 185 mm2 voor het eerst schroefloos worden aangesloten. De nieuwe POWER CAGE CLAMP van de serie 285 is ontwikkeld voor een nominale stroom van 353 A en een nominale spanning van maximaal 1.000 V (AC/DC) resp. 1.500 V (DC). Hierdoor is de klem bij uitstek geschikt voor energie-intensieve toepassingen in de machine- en installatiebouw of de energiesector. De invoeropeningen aan de zijkanten van de serie 285 maken een comfortabele aansluiting van starre geleiders mogelijk. Het aansluitpunt wordt met behulp van het bedieningsgereedschap geopend en door het indrukken van de oranje vergrendeling eenvoudig vergrendeld. Aders met ringkabelschoenen of adereindhulzen hoeven niet voorbereid te worden. De veeraansluittechniek garandeert een goed contact, onafhankelijk van de doorsnede van de geleider en de zorgvuldigheid van de bediener. De hogestroomklem voldoet aan de hoogste eisen, zoals bijvoorbeeld deze die voor het spoor- en scheepsverkeer worden gesteld, en is zelfs onder invloed van extreme belastingen niet alleen trillingsvast, maar ook hitte- en koudebestendig.

www.abflex.be n

www.wago.be www.parker/com.be

n n

196 - JUNI 2014 - P 45

Nieuws en Actualiteit Rexroth Pneumatics wordt Aventics De voormalige pneumatiekafdeling van de Bosch-groep luidt een nieuw tijdperk in. Avenetics is een nieuwe, op zichzelf staande onderneming. “De nieuwe naam is een combinatie van de woorden advantage, invention en pneumatics en beschrijft daarmee precies wat onze doelstellingen zijn: onze klanten krijgen méér door onze innovatieve producten, systeemoplossingen en diensten,” aldus Dr. Alexander Lawrence, een van de drie bestuursleden van Aventics GmbH. “De voordelen zijn een betere samenwerking met klanten en snellere reactie- en levertijden. In de toekomst zal Aventics zich ook gaan toeleggen op nieuwe industrieën waaronder bijvoorbeeld de zware industrie en medische technologie.”

Experience Center ABB in Zaventem ABB, wereldleider op het vlak van energie- en automatiseringstechnologie, opende zijn gloednieuwe Experience Center in Zaventem. Klanten en partners kunnen nu in één ruimte zien welke technologie en innovaties ABB in huis heeft als antwoord op de vele uitdagingen van vandaag. Dat gaat van robots, motoren, middenspanning, snelladers voor elektrische wagens, automatisering, 3D-procesvisualisatie tot volledige smart grid oplossingen. Alfons Goos, Managing Director van ABB in de Benelux: “Wij vinden het belangrijk om face-to-technology ervaringen te creëren. Dit is de beste manier om mensen warm te maken voor innovatieve technologieën. Het is ons doel om hier ook heel wat scholen, universiteiten en niet-technische organisaties te ontvangen.”

Simuleren van aardbevingen Bosch RexRoth heeft twee vibratietafels ontwikkeld voor een aardbevingssimulator. De tafels (4x4 m) staan opgesteld in het ‘Laboratoy of Earthquake Engineering and Dynamic Analysis’ (LEDA) in de universiteit van Enna in Italië. Aan de hand van schaalmodellen kan het effect van verschillende soorten aardbevingen worden onderzocht. Bosch RexRoth leverde ook een set servohydraulische actuatoren voor pseudo-dynamische proeven op ware grootte, hetzij op bouwdelen of een volledige constructie. Doel is vast te stellen hoe gebouwen beter kunnen worden beschermd teen aardbevingsschade.

Stroomverdeling volgens IEC 61439 Rittal laat bij de invoering van de nieuwe norm IEC 61439 niets aan het toeval over. Wanneer in november van dit jaar de definitieve overschakeling een feit wordt, zijn haar klanten helemaal mee Bij Rittal kunnen bordenbouwers en installateurs terecht voor advies, software en normconforme systemen.

In samenwerking met partner Eplan bracht Rittal een naslagwerk uit voor machine- en bordenbouwers. Eén van de aspecten die aan bod komen, is de evolutie van de normeringen en vereisten vanuit de markt.

Zo licht Roel Ritsma (Entheq Technology Group) in zijn bijdrage aan het boek toe wat de belangrijkste veranderingen zijn van de nieuwe norm voor de bordenbouwer. Deel 1 van Rittal’s technologiebibliotheek is eveneens gewijd aan de nieuwe norm.

Wat is veranderd met de nieuwe norm en wat heeft hij tot gevolg voor de bordenbouwer? Hoe zien uniforme systeemoplossingen eruit? Wat moet men weten over materiaalsterkte, beveiligingstypes voor behuizingen, isolatie-eigenschappen, de berekening van verwarming of geteste railtechnologie?

P 46 - 196 - JUNI 2014

NORD versterkt partnerschap met Indiase staalindustrie Ongeveer één op de twee motorreductoren die vorig jaar voor de Indiase staalindustrie gemaakt werden, is afkomstig uit de plaatselijke afdeling van NORD Drivesystems, de Duitse marktleider op het gebied van aandrijftechniek.

NORD is er uitgegroeid tot de belangrijkste speler in de staal- en metaalsector, met een piek van 46% van het totale verkoopvolume in dit segment in 2013.

In minder dan tien jaar tijd is NORD er in de Indiase staalindustrie in geslaagd om de nummer 1 positie te veroveren. Het bedrijf leverde ondertussen al een paar duizend motorreductoren aan tientallen OEM’s en aan machinebouwers en bedrijven in India.

INDEX

Enkele projecten springen eruit, zoals de levering van meer dan 2.000 aandrijvingen voor de Universal Rail Mill in de Bhilai Steel Plant, meer dan 1.000 aandrijvingen voor de staalproductie, walserij en de kleine en medium gieterij bij de Jindal Steel & Powerfabriek. De aandrijfoplossingen zijn beschikbaar voor diverse sectoren binnen de metaalindustrie, waaronder toepassingen in cokes en ijzerproductie, continu gieten, walsen, kniplijnen, koelbekkens en transport.

ADVERTEERDERSINDEX

TITEL

PAG.

SMC Pneumatics

29

Tas&Co

28

Testo

40

ABB

9

Valorlub

2

Asco Numatics

24

Vermeire

34

ATB Automation

24

Wago

16

Belgitrans

44

Brevini

40

Eaton

12

Euregio

8

TITEL

Festo

6

Automotion 20 jaar: van bescheiden automatiseringsbedrijf tot

Fimop

44

motion control specialist

5

Hansa-Flex

26

Nieuwe ontwikkelingen zorgen voor ruimere toepassing

7

Hydrauvision

26

Robots zorgen voor meer en betere jobs

9

Igus

32

De meest complete bewaartechniek voor groenten en fruit

11

MGH

8

Indumation Network Event: face-to-face with Automation

17

Norgren

8

CETOP wil dé technische autoriteit worden voor Fluid Power in Europa 19

Parker

12

Hier moet je niet zijn voor alles wat standaard is

22

Promebat

42

Opleidingskalender

27

REM-B

18

Festo 50 jaar in België

30

Service Hydro

18

Ontmoetingsontbijt van Fimop: een blik op de toekomst

33

SEW Eurodrive

48

Elektrische versus hydraulisch hybride aandrijvingen

36

Schneider

20

Actualiteit

39

Siemens

28

Nieuws en actualiteit

46

ARTIKELENINDEX

PAG.