MAART 2012
187
Hydropneuma
DĂŠ referentie voor aandrijf- en besturingstechniek
Tijd van nieuwe ontwikkelingen aangebroken
Leuven X - P 309959 - 12,50 EUR
1ste trimester - 42e jaargang - Afgiftekantoor
Driemaandelijks tijdschrift van FIMOP en BELGITRANS -
Zowel robotica als visie zijn complexe materies wat de integratie des te moeilijker maakt. Toch is een geĂŻntegreerde visie voor de robotconstructeurs prioriteit.
28 - Vers op tafel
35 - Industrial Ethernet: Kanon om vlieg te vangen?
39 - 1+1 = 3
100 - Lezersdienst
Belgische beroepsvereniging voor industriële aandrijftechnieken (mechanisch, elektrisch, mechatronisch en hydro-dynamisch)
vzw FIMOP Tel: +32 (0)2 640 77 35 Fax: +32 (0)2 640 84 80 info@fimop.be www.fmop.be
vzw BELGITRANS Tel: +32 (0)2 640 84 32 info@belgitrans.be www.belgitrans.be
RAAD VAN BESTUUR JEAN-PIERRE VAN DER KELEN, Testo JEAN-PIERRE MULDERS, Olaer M. DE WINTER, Service Hydro PHILIPPE CONSIGLIO, Bosch Rexroth R. DECLEER, Decleer, Gaelens & Part. Y. Meulenijzer, LinMotion
RAAD VAN BESTUUR L. ROELANDT, Stromag Benelux M. VANEECKHOUTTE, Stromag Benelux L. DE GROEF, Esco Transmissions. G. HEYVAERT, MGH P. BOURGUIGNON, Hansen Transmissionss L. VAN HOYLANDT, Act in Time
TOEZICHTHOUDERS Jean Schauss, Atlas Copco Maciej Szygowski, Doedijns Fluidap
TOEZICHTHOUDERS O. VAN HEER, WEG Europe G. Mertens, Rotero
COMMISSIES Confederatie Toetredingen Algemene voorwaarden CETOP Onderwijs - IHP Events & Beurzen Repertorium Tijdschrift Automation-HP MARCOM GROUP MARKTONDERZOEK - HYDRAULICA - PNEUMATICA - AFSLUITERS E-News - Webstek Beroepsethiek
COMMISSIES MARKETING EXPOSITIONS MEDIA WEBSITE
Hydropneuma
Dé referentie voor aandrijf- en besturingstechniek
© KUKA
Omslagverhaal
COLOFON
COORDINATEUR LEDEN 2012 AB Flex AF BELGIUM ASCO NUMATICS BENELUX ATLAS COPCO COMPRESSEURS BOGE COMPRESSEURS BOSCH REXROTH Brevini Fluid Power BURKERT CONTROMATIC CLIPPARD EUROPE CQS TECHNOLOGIES COMPAIR GEVEKE DECLEER-GAELENS & PARTNERS DINAMIK COMPRESSOR Doedijns Fluidap DONALDSON ULTRAFILTER ERIKS + BAUDOIN Euregio Hydraulics FESTO BELGIUM FLUIDTECH GATES EUROPE Hansaflex HOGESCHOOL WEST-VLAANDEREN (PIH) HYDAC HYDRAULIC ASSISTANCE HYDRAUMEC INTERNATIONAL HYDRAUVISION Hydro Tools INGERSOLL RAND BENELUX LinMotion Manuli Fluiconnecto nv NORGREN OLAER BENELUX PALL BELGIUM PARKER HANNIFIN PIRTEK BENELUX REM B SAUER DANFOSS SERVICE HYDRO SMC PNEUMATICS TESTO VAN DE CALSEYDE Van Heck Interpieces/Ipar VEMOFLEX
MAART 2012
BELGITRANS
Belgische Verenigingen van Fabricanten, Invoerders en Verdelers van Materiaal voor Industriële Hydraulica, Pneumatica, Automatisatie en aanverwante technieken. Lid van het Europese comité CETOP
187
FIMOP
LEDEN 2012 ABB ACT IN TIME ATB AUTOMATION AVD BELGIUM AZ HOLLINK BELGIUM BEGE AANDRIJFTECHNIEK BRAMMER BREVINI BELGIO CALDIC TECHNIEK BELGIUM Eriks Motion Control ESCO TRANSMISSIONS GKN SERVICE BENELUX HABASIT BELGIUM HANSEN TRANSMISSIONS INT. L. TAS & CO KTR MEA MGH OPTIBELT Psi Control Mechatronics RENOLD CONTINENTAL REXNORD ROTERO BELGIUM SIEMENS SKF STROMAG TRANSMO VOITH TURBO WEG BENELUX
SECRETARIAAT Wielstraat 12 B - 2880 Bornem Tel Fimop: +32 (0)2 640 77 35 Tel Belgitrans: +32 (0)2 640 84 32 Fax: +32 (0)2 640 84 80 automation@hydropneuma.be www.hydropneuma.be VERANTWOORDELIJKE UITGEVER René Decleer, FIMOP p/a KHNB, Louisalaan 500, B 1050 Brussel REDACTIECOMITE Ing. René Decleer, Ing. Roger Stas, Robert Paternoster mba REALISATIE CxO Europe Wielstraat 12 - B -2880 Bornem PUBLICITEIT Dirk Vermant – gsm: +32 (0)477 270 787 e-mail: dirk.vermant@skynet.be Redactie Stijn Dom - tel: +32 (0)2 640 77 35 - e-mail: automation@hydropneuma.be DRUKKERIJ Artoos, Kampenhout Verspreiding 6.500 ex. NL + 4.500 ex FR Automation Magazine is een uitgave van de beroepsverenigingen Fimop en Belgitrans. De advertenties in Automation Magazine worden ter goedkeuring aan het redactiecomité voorgelegd. Alle advertenties die betrekking hebben op de technieken en de producten voor industriële automatisering komen in aanmerking voor publicatie. Alle artikels en berichten in de redactionele bijdragen van dit tijdschrift werden door de redactie geselecteerd. Zij verschijnen gratis en bevatten geen advertenties. De auteurs zijn verantwoordelijk voor hun teksten. Volgend nummer: juni 2012 AUTOMATION paraît aussi en français Lid van de Unie van de uitgevers van de Periodieke Pers.
24 - Tijd van nieuwe ontwikkelingen aangebroken
Inhoud BEURSSPECIAL Automation & Engineering 2012: 5 – 17 REPORTAGE Big Benny maakt zijn opwachting 21 Tijd van nieuwe ontwikkelingen aangebroken 24 Kabelsystemen: Levensaderen van de Mobiliteit van morgen 27 Vers op tafel 28 Industrial Ethernet: Kanon om vlieg te vangen? 35 Luisteren, analyseren en oplossen 36 1+1 = 3 39 Automatica 2012: innovation and solutions 41 Motorstarters TeSys voor driefasige asynchrone motoren 44 ADVERTORIAL Probleemvrije installaties dankzij technische opleidingen dankzij SMC Pneumatics 23 Hydrauvision breidt flushmogelijkheden uit met mega spoelsnelheden 53 TOEPASSING Hydrostatische tractie met minder diesel 31 Rendez-vous tussen record-kabelbanen en industriële schokdempers 47 55 – 61 ACTUALITEIT: Low budget robotsysteem voor snijden K- en X-naden 19 Honderd jaar high-tech: maxon motor benelux naar hoger niveau in de keten 19 Integratie van CNC-sturingen engineering- en productieprocessen 43 WQuattro super premium efficiency motor overtreft eisen van aanstaande ie4-norm 43 Festo wint prestigieuze Worlddidac Award 2012 49 Enerpac introduceert de nieuwe ULTIMA stalen handpompen 49 3 Hallen van Kortrijk Xpo gereserveerd voor Indumation.be 2013 50 Drie stappen naar mechatronische engineering 51 Communicatie van CAN-apparaten met industriële netwerken mogelijk 51 BIBLIO-TECH + AGENDA: 62
Copyright FIMOP 2012
187 - MAART 2012 - P 3
Voorwoord
Opleidingen en E-Mobility In 2010 spendeerden bedrijven in België 1,62% van hun loonmassa aan opleiding. Een lichte stijging ten opzichte van 2009, maar nog ver verwijderd van de 1,9%-norm vastgelegd in het Interprofessioneel Akkoord. Dat blijkt uit cijfers van handelsinformatiekantoor Dun & Bradstreet die Jobat kon inkijken. In 2009 was de loonmassa E 56 miljard en het opleidingsbudget E 870 miljard. Het budget per persoon bedroeg E 883,05. Voor 2010 waren de cijfers E 55 miljard en E 893 miljoen of E 897 p.p.. De groei-jaren 2003-2008 kregen een terugval door de crisis in 2009 en nadien vertraagde de groei. Volgens Johan De Meyer (FEDERGON- Opleidingen) is het begrijpelijk dat opleiding in tijden van crisis geen prioriteit is. Bedrijven beschouwen dit vaak als een out-of-pocketkost die sneller kan worden geschrapt. Het is nu eenmaal minder moeilijk om je opleidingsbudget op een lager pitje te zetten dan om mensen aan de deur te zetten. Opleiding mag niet als een kost beschouwd worden maar als een investering. E-Mobilty Of de elektrische automobiel. Sommige kreten gaan ver, soms zeer ver… Test Aankoop (oktober 2011) “Dit keer zetten we vijf duo’s met elk een ander type aandrijving tegenover elkaar.” – ‘De erg hoge aankoopprijs van een volledig elektrische auto blijft een groot obstakel’ – ‘De batterijen zijn tegelijk het hart en de achilleshiel van een elektrische wagen’. KMO-gids (november 2011) ‘En de elektrische auto’s?’ – De elektrische auto is nog niet gebudgetteerd in de Belgische kmo’s. Wel duiken er hier en daar al enkele proefprojecten op. Het farmabedrijf Janssen Pharmaceutica uit Beerse kocht vijf elektrische auto’s. De C-zero van Citroën zorgt voor de shuttledienst tussen de campussen van de groep in Beerse, Geel en Tilburg. Op die drie sites worden laadpalen geplaatst. Zo kunnen werknemers zich verplaatsen zonder CO2-uitstoot. De stroom uit de laadpalen komt van hernieuwbare bronnen.
P 4 - 187 - MAART 2012
KNACK – Extra (21 september 2011) – ‘De auto in het stopcontact’ ‘Knack-lezers testen 15 elektrische en hybride auto’s. Elektrische wagens’ (U. Vandormael) ‘De moeizame weg stroomopwaarts’ – De dagen van de traditionele benzine- en dieselmotor zijn geteld. Maar de doorbraak van wagens die volledig op elektriciteit of waterstof draaien, is ten vroegste voor 2025. Voor hybrides ligt de weg nu al wijd open.’ EOS- Special Auto & Mobiliteit (november 2011) ‘Elektromotor moet de planeet koelen’ – ‘Iedereen elektrisch?’ – (G. Stoffels) ‘De toekomst zal elektrisch zijn of niet zijn. Zoveel is duidelijk. Maar de elektrische auto heeft nog wel wat handicaps te overwinnen, niet in het minst het beperkte rijbereik’ –‘Elektrisch toeren in de stad kan een voltreffer worden.’ – ‘Tegen eind 2012 moeten er 50.000 laadpalen in West –Europa staan’ – ‘Pas tegen 2030 zou de elektrische auto even goedkoop worden als een benzine of een diesel.’ De Standaard (23 november 2011) ‘Waterstofauto’s toeren door Brussel’ – Gisteren en vandaag rijden een tiental waterstofauto’s door Brussel. De autoproducenten willen aantonen dat personenwagens met waterstof als brandstof geen utopie zijn, maar perfect haalbaar. De basis van de waterstofauto is een brandstofcel die elektriciteit produceert uit waterstof dat onder grote druk wordt opgeslagen. Uit de uitlaat komt enkel waterdamp, waardoor waterstof als de meest groen brandstof wordt beschouwd. De grootschalige doorbraak van de waterstoftechnologie wordt echter gehinderd door het ontbreken van tankinfrastructuur. E-Mobility – Offizieller Messefuhrer zur MobilTec 2010 De achilleshiel van de Elektromobiliteit is de ACCU!!! Diegene die een accu ontwikkelt die toelaat dat men ~500-1000 km kan rijden zonder laden en laadpalen installeert met maximum één uur laadtijd, heeft de e-mobiliteit in handen.
R.P.A.Decleer Verantwoordelijke uitgever n
BEURSSPECIAL 9 & 10 MEI 2012 - BRUSSELS EXPO
AUTOMATION & ENGINEERING2012 STRATEGISCH UW BESTE ZET IN INDUSTRIﾃ記E AUTOMATISERING
ALS ALLE VAKBEURZEN ZO GEMAKKELIJK WAREN!
BEURSSPECIAL
In alle toekomstprojecties, zowel op nationaal als internationaal niveau, staat niet langer enkel het vervangen van menselijke arbeid door automaten centraal, maar ook aspecten zoals duurzame of ‘groene’ productie, innovatieve ontwikkeling en samenwerkingsverbanden.
AUTOMATION & ENGINEERING 2012: Uw volgende stap in industriële automatisering 9 en 10 mei zijn twee hoogdagen voor de industriële automatiseringsmarkt. Technologiebeurs AUTOMATION & ENGINEERING 2012 brengt 160 vooraanstaande solutions providers samen in Brussels Expo die alle productietechnologieën, inclusief procesengineering en productieautomatisering aan de technisch-industriële wereld presenteren. Daarnaast wordt het beursprogramma kracht bijgezet door een conferentieprogramma, ondersteund door tal van kennispartners. In een globale economie moeten westerse bedrijven concurreren met productieplants die toegang hebben tot (veel) goedkopere arbeid en energie. Competitief zijn en blijven kan een bedrijf alleen maar door haar technische en operationele departementen steeds verder te ontwikkelen en te optimaliseren, gaande van ontwerp,
engineering, productie en onderhoud tot kwaliteitscontrole, planning en logistiek. Het ultieme doel is om te evolueren naar innovatieve productiecentra die in deze uitdagende jaren rendabel blijven, en waar de operationele kosten geminimaliseerd en de productiviteit gemaximaliseerd worden. Maar naar waar evolueert ons fabricage- en productiemodel? Hoe de Fabriek van de Toekomst eruit zal zien, blijft uiteraard voor een stuk koffiedik kijken, want de technologische ontwikkeling staat niet stil. Wat gisteren een beloftevolle techniek of technologie leek, kan vandaag niet of nauwelijks nog aan de orde zijn. Neem nu een voorbeeld binnen industriële automatisering. Nauwelijks enkele jaren geleden was het summum daarvan de volledig geautomatiseerde en hyperflexibele productielijn, met zo weinig mogelijke menselijke tussenkomst en zo klein mogelijke productiereeksen. Bij voorkeur rendabel voor de fabricage van één stuk. Nu tekenen zich heel andere krachtlijnen af, waarvan de verwachting is dat ze de productiemodellen van morgen vorm zullen geven. In alle toekomstprojecties, zowel op nationaal als internationaal niveau, staat niet langer enkel het vervangen van menselijke arbeid door automaten centraal, maar zijn aspecten zoals duurzame of ‘groene’ productie, innovatieve ontwikkeling en samenwerkingsverbanden zeker even belangrijk geworden. AUTOMATION & ENGINEERING 2012 brengt met haar beursprogramma een goede reflectie van de oplossingen voor de uitdagingen waar we met z’n allen voorstaan. Een bezoek geeft toegang tot een schat aan relevante informatie. Alle nieuwigheden binnen de diverse automatiseringsdisciplines worden er aan het grote publiek gedemonstreerd, gaande van meet- en regelinstrumentatie, aandrijvingen, motion control en robotica tot sensor-, visie- en lasertechnologie, industriële software, communicatie-, controle- en interfacetechnologie.
Seminarieprogramma Het exposantenveld wordt bovendien aangesterkt met een conferentieprogramma, dat in samenwerking met verschillende kennispartners als MESA International, Sirris, FMTC, SBM, PI Belgium en Foundation Fieldbus wordt ingericht.
Alle nieuwigheden binnen de diverse automatiseringsdisciplines worden er aan het grote publiek gedemonstreerd.
P 6 - 187 - MAART 2012
Respect voor de Ingenieur! Het inhoudelijk programma van de beurs gaat van start met een rondetafeldebat waar diverse protagonisten uit de onderwijssector en industrie hun visie geven om het nijpend tekort aan technische profielen aan banden te leggen. Net daaropvolgend presenteren twee ‘Ingenieurs van de Maand’ hun project waardoor ze meedingen voor de eerste plaats in de onlinewedstrijd ‘Ingenieur van het Jaar’. Hiermee wordt de appreciatie voor het
BEURSSPECIAL
Hoe de Fabriek van de Toekomst eruit zal zien, blijft uiteraard voor een stuk koffiedik kijken, want de technologische ontwikkeling staat niet stil. beroep van ingenieur extra onderstreept, bovendien krijgen bezoekers een bijzondere kijk op twee innovatieve projecten. Plant-to-Enterprise Congress Op het vlak van MES-systemen brengt deze vakbeurs alvast een primeur: voor de eerste keer is er een kennissamenwerking met de internationale MESA - de wereldwijde Manufacturing Enterprise Solution Association. De integratie van softwaretools tussen de verschillende automatiseringslagen beheerst vandaag alle technische markten. De Board of Directors van MESA International geven bezoekers via het Plant-to-Enterprise Congress vanuit een technische en managementgerichte invalshoek extra inzichten om vanuit heldere businessdoelstellingen de vertaalslag te kunnen maken naar intelligentere productieomgevingen. De bezoekers kunnen een tweedaagse opleiding ter waarde van E 600 gratis bijwonen! EcoMechatronics Seminars Vorig jaar lanceerden Sirris en FMTC (Flanders Mechatronisch Technology Centre) het project ‘EcoMechatronics’, een dienstverlening om machinebouwers te begeleiden bij de ontwikkeling van de nieuwe generatie machines die tegemoet komen aan de drie eco-pijlers zoals energiezuinigheid, performantie en gebruikscomfort. De EcoMechatronics Audit brengt de ecologische impact van een machine in kaart en doet aanbevelingen om de ‘total cost of ownership’ naar beneden te brengen. De namiddagsessies van de tweede beursdag, 10 mei, staan volledig in het teken van dit samenspel tussen onderzoekers van Sirris en het FMTC, de slotsessie wordt gebracht door een spreker uit de industrie. Lean Manufacturing Conference Ook de presentaties van SBM, de managementsschool van SyntraWest houden de vinger aan de pols. De laatste jaren wordt het begrip “lean manufacturing” - dat enerzijds steunt op toegevoegde waarde bekeken vanuit het oogpunt van de klant, en anderzijds op het elimineren van verspilling - meer en meer ingeburgerd in zowel grote ondernemingen als KMO’s. Alle kosten
worden zoveel als mogelijk beperkt. Grote voorraden worden vermeden. De afgeleverde producten moeten van onberispelijke kwaliteit zijn. Optimalisatie van de planning, reduceren van omstel- en doorlooptijden zorgen naast het feit dat het kostenbesparend is ook voor een verhoogde klantenservice. Productie in kleine series en met een kortere levertermijn is hierbij het logische gevolg. PROFIBUS, PROFINET & IO-Link Mini Workshops Traditiegetrouw is ook PI Belgium van de partij. Een introductie van het collectief van Belgische aanbieders en gebruikers van producten, systemen en diensten voor gestandaardiseerde en open industriële netwerken verenigt is eigenlijk niet meer nodig... Ze brengen vier gerichte sessies die zullen plaatsvinden in een classroomconcept dat zich perfect leent voor pure kennisoverdracht. Al wie benieuwd is naar de nieuwe ontwikkelingen binnen de PROFIsafe en PROFINET-technologie, hoe het onderhoud op een PROFIBUS-installatie moet worden uitgevoerd, of wat nu het verschil is tussen de PROFIBUS en PROFINET, mag zeker niet ontbreken tijdens deze sessies. n
Praktische info AUTOMATION & ENGINEERING 2012 vindt plaats op woensdag 9 en donderdag 10 mei 2012 in Paleis 1 van Brussels Expo. Naar goede gewoonte is de toegang tot de beurs en de seminars geheel gratis voor professionals. Het volstaat om online te registreren voor een inkombadge. Bovendien kunnen professionals hun bezoek eenvoudig voorbereiden met de online plattegrond en deelnemerslijst. Ze vinden er bij elke exposant een fiche met een korte beschrijving en productnieuws, zodat ze vooraf kunnen bekijken wat elk bedrijf hen te bieden heeft. Meer informatie is te vinden op www. automation-engineering.be. 101 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 7
AUTOMATION & ENGINEERING2012 09 & 10/05/2012 • Brussels Expo
2 Sign & Safe nv C1018 A.M.I. C1022 ABB nv E1022 Acal nv C1002 ACE Ingenieurs & Adviesbureau bvba E1012 ACRO F1013 Act in Time C1005 Actemium Belgium A1010 AIHE A1006 Amphenol AIR LB C1030 Ankersmid M&C E1005 Apem - Bohez - Hew Automation Voxdale E1009 ATB Automation D1023 Atem - Wieland Electric Murrplastik E1023 ATS nv C1026 Aucxis D1016 B&R Industriële Automatisering B.V. C1019 Balluff bvba A1015 Bartec Belgium nv E1024 Baumer nv D1001 Beckhoff Automation bvba D1021 Belgian Fluid System Technologies F1002 Bintz Technics nv F1007 Block Belgium B1030 Bogaert Transmission bvba D1022 Brooks Instrument B1022 Bürkert Contromatic bv F1009 BW Technologies by Honeywell A1004 CaTec B.V. A1020 Certis Benelux nv D1027 Control Techniques Belgium D1010 CoSo Softec bvba B1028 D.C.T. sprl C1029 De Jaeger Automation bvba E1014 De Roeve Engineering A1019 DESIMONE / ROVI-TECH D1020 Diamond Chain Company E1018 Dimed nv B1006 Doedijns bv C1011 Doedijns Fluidap sa D1018 Dräger Safety Belgium nv A1018 Duranmatic bv A1013 EAO Benelux B1013 Ecotechnic sprl D1003 Elektrotechnisch ingenieur / Ingénieur electricien F1003 Elipse nv B1017 Eltromat Technisch Bureau A1000 Endress+Hauser nv C1014 Engels Logistics B1025 Engineeringnet.be F1021 Euro HÜBNER benelux b.v. F1031 Fieldbus Foundation Benelux E1011 FlexLink Systems nv C1020 Fluke Belgium nv C1025 FMTC Flanders’ Mechatronics Technology Centre F1024 Fondis Electronic B1003
A 1002
A1000
A 1005 B B B 1000 1002 1004 A1001
IN OUT
B B B 1001 1003 1005 C C C 1000 1002 1004 C 1001 D 1000 D 1001 E 1000
MESA FORUM
E 1001 F 1000
C1003 C1005 D 1002
D1004
A A A 1003 1006 1008
A 1004
A A A 1007 1009 1011 B B B 1006 1008 1010
B1012
B1014
B 1011
B1013
B1015
C1012
C1014
B1007 C 1006
C1009
C1008
C 1011
D D D 1009 1011 1013 E E 1008 1010 E1012
E E E 1003 1005 1007 F F F 1002 1004 1006
E E E1009 1011 1013 F F F1008 1010 1012
F F 1001 1003
FORMIT BV Fortop Automation & Energy Control Foundation Fieldbus GEFRAN Benelux NV Georg Fischer Georgin sa Graviconcept SA Hamamatsu Photonics Belgium Harting nv Het Bedrijf/l’Usine HIMA Benelux BV HITMA Instrumentatie Honeywell Analytics ifm electronic n.v./s.a. IGE+XAO Benelux Igus bvba Imago Group Benelux IMES nv Industrie Technisch Management Inelmatec Intation
F1004 A1011 E1011 C1013 C1003 E1013 F1015 A1029 F1020 F1010 A1008 D1005 A1004 C1021 D1017 D1000 A1025 F1008 C1015 A1016
A1013
C1013
A1015
C1015
D1012
D1010
D D 1005 1007 E E E 1002 1004 1006 D 1003
A1010
D1015
D1017
E1014
E1016
E 1015 F1014
E1007 F1016
F F F F 1005 1007 1013 1009
Intercontrol Meet & Regeltech. A1040 INTERMES nv, a Trescal company C1004 Invensys Eurotherm B1007 Invensys Systems B1007 Inventech Benelux bv F1023 IRA sprl C1027 ISI sa A1030 Isotron Systems bvba A1009 Jumo Automation C1001 Kelma nv C1000 Keyence International (Belgium) nv/sa F1027 KROHNE BELGIUM NV D1007 Lamdba X SA A1034 Lenze Transmissions A1012 LINAK Actuator-Systems nv F1029 Logicontrol nv F1022 Magnetrol International nv B1014 Maxon Motor Benelux bv D1033 Mayr France sa A1021 MCS F1005 MÉCA-FLUID sprl A1032 MESA International D1031
A A A A A 1014 1016 1018 1020 1022 A 1017
A1021
C1 01 7
B1017
B1019
C1016
C1018
C1023
C 1020 C 1025
C1026 C1019
C1021
D1 02
D1 02
0
D1 02
B1 01 9
A1023
B B B 1022 1024 1027
B B 1009 1020
B1 01 6
D1027 D1025
3
E1024
2
D1021 E1019 F1020 F1017
F1022 F1018
F F 1011 1030
A A 1036 1038
A 1040
A A A 1025 1027 1029 B B B 1026 1028 1030
3
B1 01 8
A1019 A1026
B1 02
A 1012
A A A A 1028 1030 1032 1034
A1024
F F F 1019 1021 1023
F1015
Mettler-Toledo MGH nv Microtron nv Minimotor Benelux - Technosoft Benelux Moore Industries Europe Inc. Multi-Contact Benelux/Sa Multiprox nv Murrelektronik bvba National Instruments Belgium Nijkerk Computer Solutions NV Ohmewatt bvba Optyl bvba PEC Products nv Pepperl+Fuchs nv Philips Innovation Services Pics nv PM Komponenten nv POSITAL Prodesk Pro-face Benelux bv Profibus & Profinet Belgium vzw
E1003 B1012 D1009 A1038 D1002 D1012 B1016 B1019 E1017 E1007 D1011 F1012 A1007 C1016 A1026 E1000 F1016 A1002 E1027 B1000 F1014
B1025
C C C 1030 1022 1024
IN OUT
C C C 1027 1029 1031 D1018 D1016 D 10 29
D D1031 1033 E E 1018 E1026 1022
IN OUT
E 1027 F F F 1024 1026 1028 E1023
E1021
F1027
F F 1029 1031
F1025
profichip GmbH Promebat Raepsaet Product Design Rato Elektronica nv Retec Instruments nv Richard Wolf Endoscopie Ritec bvba Rittal nv Rodax nv Sartorius Mechatronics Belgium Satel Benelux bv Schmalz bv Schmersal Belgium nv Schunk Intec N.V. / S.A. SigmaControl Sirris SMO bvba Sodeco Valves belgium Stäubli Benelux nv Swan France Syntra West T&M Systems bv
B1021
C1031 F1019 C1024 A1027 D1013 E1006 D1029 C1017 D1004 A1022 E1015 A1005 E1021 F1001 D1025 F1026 F1028 B1026 D1012 E1008 E1010 F1018
F 1033
Technofluid sa Technolec bvba Telec & TDSys : Cable is our business Telerex Tempco sa Tempolec nv/sa Testo nv Thermibel sa Thermo Electric Company bvba TSB - Bescom bv Tyco Valves & Controls Vaisala Oyj Valvesco bvba Vega nv WAGO Kontakttechnik Weidmüller Benelux bv Wenglor Sensoric Wika Benelux WOW Technology sa Yaskawa Benelux bv Yokogawa Belgium nv
D1015 B1015 F1033 A1000 A1036 C1012 A1014 A1001 B1011 A1002 C1006 B1001 B1010 E1016 E1019 F1017 C1023 B1005 A1023 C1009 F1025
BEURSSPECIAL
automation & engineering EXPOSANTENLIJST 2 Sign & Safe Luithagen 9 BE 2030 Antwerpen Stand C1018
+32 3 541 04 84 www.2signandsafe.com patricia@2signandsafe. com
ATS Karel de Roosestraat 15 BE 9820 Merelbeke Stand C1026
+32 9 210 05 61 www.atsgroep.be info@atsgroep.be
A.M.I. Zone industrielle de Vernon FR 27950 Saint-Marcel Stand C1022
+33 232 514 716 www.ami-control.com f.lacalmette@ami-control.com
Aucxis Zavelstraat 40 BE 9190 Stekene Stand D1016
+32 3 790 17 17 www.aucxis.com pba@aucxis.com
ABB Hoge Wei 27 BE 1930 Zaventem Stand E1022
+32 2 718 66 70 www.abb.com info@be.abb.com
Autodesk Noorderlaan 147 BE 2030 Antwerpen Stand E1027
+32 3 641 9077 www.prodesk.biz info@prodesk.biz
Acal BFI Belgium Lozenberg 4 BE 1932 Zaventem Stand C1002
+32 2 720 59 83 www.acalbfi.com acal@acal.be
B&R Industriële Automatisering Ninovesteenweg 198 BE 9320 Aalst Stand C1019
+31 765 715 303 www.br-automation.com cathy.gresel@br-automation.com
ACE Ingenieurs- & adviesbureau Herckenrodesingel 4a BE 3500 Hasselt Stand E1012
+32 11 26 34 10 www.ace.eu hasselt@ace.eu
Balluff Interleuvenlaan 62 zone 2 BE 3001 Leuven Stand A1015
+32 16 39 78 01 www.balluff.com johan.vandebroeck@ balluff.be
Act in Time Rue de Valcq 47 BE 1420 Braine-l’Alleud Stand C1005
+32 2 366 06 06 www.actintime.be info@actintime.be
Bartec Belgium nv H. Hartlaan 26 BE 3980 Tessenderlo Stand E1024
+32 13 67 23 08 www.bartec.be info@bartec.be
Actemium Leon Bekaertlaan 24 BE 9880 Aalter Stand A1010
+32 9 325 75 50 www.actemium.be info_aalter@actemium.be
Baumer Rue de Nieuwenhove 45 BE 1180 Brussel Stand D1001
+32 23441814 www.baumer.com sales.be@baumer.com
AIHE Revue Rue Porte de Lorette, 80 BE 4600 Visé Stand A1006
+32 4 370 18 94 www.aihe.be revue@aihe.be
Beckhoff Automation Kempische Steenweg 305, bus 202 BE 3500 Hasselt
Stand D1021 +32 11 24 08 09 www.beckhoff.be e.yuksel@beckhoff.com
Amphenol Air Voie d’Yvois 29 FR 8110 Blagny Stand C1030
+33 3 24 22 44 81 www.amphenol-airlb.fr c.foulon@amphenolairlb.fr
Bintz Technics Brixtonlaan 23 BE 1930 Zaventem Stand F1007
+32 2 720 49 16 www.bintz-technics.be info@bintz.be
Ankersmid M&C Neerlandweg 22A BE 2610 Wilrijk Stand E1005
+32 3 820 80 00 www.ankersmid-mc.be info@ankersmid-mc.be
Block Belgium Nieuwstraat 2 BE 3200 Aarschot Stand B1030
+32 16 69 69 45 www.block-trafo.de hansy.vuchelen@blocktrafo.com
APEM Benelux Excelsiorlaan 21 BE 1930 Zaventem Stand E1009
+32 2 725 05 00 www.apemswitches.be sales@apem.be
Bogaert Transmission Neringstraat 5-7 BE 1840 Londerzeel Stand D1022
+32 52 31 23 55 www.bogaert-transmission.be info@bogaert-transmission.com
ATB Automation P. Basteleustraat 2 - unit 11 BE 1600 Sint-Pieters-Leeuw Stand D1023
+31 297 380 561 www.atb-automation.be info@atb-automation.be
Brooks Instrument Neonstraat 3 NL 6178 WX Ede Stand B1022
+31 318549264 www.brooksinstrument.com BrooksEU@BrooksInstrument.com
ATEM Bedrijvenpark De Veert 4 BE 2830 Willebroek Stand E1023
+32 3 866 18 00 www.atem.be info@atem.be
Bürkert Contromatic Minervum 7220 NL 4817 ZJ Breda Stand F1009
+31 881267300 www.burkert.nl info@burkert.nl
P 10 - 187 - MAART 2012
BEURSSPECIAL
automation & engineering EXPOSANTENLIJST BW Technologies by Honeywell 4 Stinsford Road UK BH17 ORZ Poole Stand A1004
+44 202 64 56 29 www.gasmonitors.com bwesales@honeywell. com
Dräger safety Belgium Heide 10 BE 1780 Wemmel Stand A1018
+32 2 462 63 08 www.draeger.be stbe.info@draeger.com
CaTec Turfschippen 114 NL 2292 JB Wateringen Stand A1020
+31 174 272330 www.catec.be joke.draaisma@catec.nl
Duranmatic Robijn 800 NL 3316 KE Dordrecht Stand A1013
+31 78 6310599 www.duranmatic.nl e.keller@duranmatic.nl
Certis Antwerpsesteenweg 859 BE 9041 Gent-Oostakker Stand D1027
+32 9 353 70 26 www.certis.be inge@certis.be
EAO Benelux Kamerlingh Onnesweg 46 NL 3316 GL Dordrecht Stand B1013
+31 786531711 www.eao.be margreet.weber@eao. com
Control Techniques Blarenberglaan A23/B1 BE 2800 Mechelen Stand D1010
+32 15 74 07 02 www.controltechniques.com info.be@controltechniques.com
Ecotechnic BVBA Rue Rodenbach 69 BE 1190 Brussel Stand D1003
+32 2 672 07 52 www.ecotechnic.be sales@ecotechnic.be
Coso Softec Duwijckstraat 17 BE 2500 Lier Stand B1028
+32 3 800 06 90 www.cososoftec.be info@coso-softec.be
ELEKTRISCH ingenieur Zeuningenstraat 42 BE 1570 Tollembeek Stand F1003
+32 54 58 72 32 www.belgotronic.be belgotronic@skynet.be
DCT Allée des Mésanges 10 BE 4600 Visée Stand C1029
+32 473 554 789 www.dct-dubois.be jdubois.dct@hotmail. com
Elipse Turnhoutsebaan 511 BE 2110 Wijnegem Stand B1017
+32 3 354 51 80 www.elipse.eu info@elipse.eu
De Jaeger Automation H. Consciencelaan 79 BE 9950 Waarschoot Stand E1014
+32 9 378 49 89 www.dja.be Carolienm@dja.be
Eltromat Industrieweg 14a NL 4762 AE Zevenbergen Stand A1000
+31 168 373 730 www.eltromat.com info@eltromat.com
De Roeve Engineering Spieveldstraat 41 gebouw 3261 BE 9160 Lokeren
Stand A1019 +32 9 335 21 00 www.deroeve.com info@deroeve.com
Endress+Hauser Carlistraat 13 BE 1140 Brussel Stand C1014
+32 2 247 92 75 www.be.endress.com info@be.endress.com
De Simone Rue Fontenelle 18 BE 6240 Farciennes Stand D1020
+32 71 81 18 59 www.desimone.be frederic.sente@desimone.be
Engels Logistics Industrieweg Zuide 1307 BE 3520 Zonhoven Stand B1025
+32 11 81 50 50 www.engels.eu j.heeren@engels.eu
Diamond Chain Company Geert Soetemans - sales manager Europe Stand E1018
+32/(0)470902523 www.diamondchain.co.uk gsoetemans@diamondchain.com
Engineeringnet.be Diamantstraat 5 BE 2275 Lille Stand F1021
+32 3 326 56 16 wwwmainpress.com info@engineeringnet.be
Dimed Joe Englishstraat 47 BE 2140 Borgerhout Stand B1006
+32 3 236 64 65 www.dimed.be tom@dimed.be
Euro Hübner Benelux Parlevinkerweg 44 NL 5928 NV Venlo Stand F1031
+31 475406506 www.euro-hubner.nl hubner@euro-hubner.nl
Doedijns Coenecoop 71-73 NL 2741 PH Waddinxveen Stand C1011
+31 182302834 www.doedijns.com info@doedijns.com
Fieldbus Foundation Benelux Boerhaavelaan 40 NL 2713 HX Zoetermeer Stand E1011
+31 7935311151 www.fieldbus.org ffn@fme.nl
Doedijns Fluidap sa Allée 2 n°4 BE 4540 Amay Stand D1018
+32 85 51 96 89 www,fluidap.be florian.thomas@fluidap. com
Flexlink Ambachtenlaan 21/8 Industrieterrein Haasrode BE 3001 Heverlee
Stand C1020 +32 16 40 82 66 www.flexlink.com info.be@flexlink.com
zie ook pag. 17
187 - MAART 2012 - P 11
BEURSSPECIAL
automation & engineering EXPOSANTENLIJST Fluke P. Basteleusstraat 2-4-6 BE 1600 St-Pieters Leeuw Stand C1025
+32 2 402 67 52 12 www.fluke.be info@fluke.be
Hitma Instrumentatie Brusselstraat 5 BE 2018 Antwerpen Stand D1005
+32 2 387 2864 www.hitma-instrumentation.be cveen@hitma.nl
FMTC Flanders’ Mechatronics Technology Centre Celestijnenlaan 300D BE 3001 Leuven
Stand F1024 +32 16 32 80 50 www.fmtc.be info@fmtc.be
Honeywell Gas Detection Weiherhallee 11a CH 8610 Uster Stand A1004
+41 44 943 4300 www.honeywellanalytics.com gasetection@honeywell.com
Fondis Electronic 4, rue Galilée FR 78285 Guyancourt Stand B1003
+33 1 34 52 14 64 www.fondiselectronic.com info@fondiselectronic.com
ifm electronic n.v. Zuiderlaan 91 - B6 BE 1731 Zellik Stand C1021
+32 2 481 02 20 www.ifm.com/be info.be@ifm.com
FORMIT Dragonder 15B NL 5554 GM Valkenswaard Stand F1004
+31 402662920 www.formit.nl info@formit.nl
IGE+XAO Beersdalweg 84a NL 6412 PE Heerlen Stand D1017
+31 455611636 www.ige-xao.com info-benelux@ige-xao. com
Fortop Automation & Energy Control H. Consciencestr. 36 BE 1600 Sint-Pieters-Leeuw
Stand A1011 +32 702 100 09 www.4top.nl tks@4top.be
Igus Kolonel Begaultlaan 75/002 BE 3012 Wilsele Stand D1000
+32 16 31 44 31 www.igus.be aackermans@igus.be
Gefran Benelux NV Lammerdries - Zuid 14A BE 2250 Olen Stand C1013
+32 14 248181 www.gefran.be info@gefran.be
Imago Group Benelux Hermesstraat 6B BE 1930 Zaventem Stand A1025
+32 2 785 00 25 www.imagogroup-benelux.com\vim ebellemans@imagogroup-benelux.com
Georg Fischer Vaartdijk 109-111 BE 1070 Brussel Stand C1003
+32 2 556 40 35 www.georgfischer.be be.ps@georgfischer.com
IMES Ekkelgaarden 26 BE 3500 Hasselt Stand F1008
+32 11 28 83 96 www.imes.be info@imes.be
Georgin sa Temselaan 5 BE 1853 Strombeek- Bever Stand E1013
+32 2 735 54 75 www,georgin,com philippe.pirard@georgin.be
Inelmatec Pallieterweidestraat 83-85 BE 1501 Buizingen Stand C1015
+32 2 361 15 40 www.inelmatec.be david.pintelon@inelmatec.be
Graviconcept sa Parc Industriel des Hauts Sarts - Zone 1 - 1ère avenue 32 BE 4040 Herstal
Stand F1015 +32 4 253 31 45 www,graviconcept,be serge.kartheuser@graviconcept.be
Intation Dassenstraat 7 BE 2440 Geel Stand A1016
+32 14 71 63 88 www.intation.eu nico.van.hoorebeke@intation.eu
Hamamatsu Belgium Rue du Bosquet 7 BE 1348 Louvain-la-Neuve Stand A1029
+32 10 45 63 34 www.hamamatsu.be epirson@hamamatsu.be
Intercontrol nv Van Kerckhovenstraat 50 BE 2880 Bornem Stand A1040
+32 3 283 81 60 www.intercontrol.be info@intercontrol.be
Harting nv Z3 Doornveld 23 BE 1731 Zellik Stand F1020
+32 2 464 95 50 www.harting.be be@harting.com
Intermes, a Trescal company Vosstraat 200 BE 2600 Berchem Stand C1004
+32 542 6290 www.trescal.com info.intermes@trescal. com
Het Bedrijf / l’Usine Jorezstraat 21 BE 1070 Brussel Stand F1010
+32 2 556 03 56 www.bedrijf-usine.be bedrijf@benefalux.be
Invensys Kontichsesteenweg 54 BE 2630 Aartselaar Stand B1007
+32 3 205 14 30 www.invensys-systems.be judith.hendriks@invensys.com
Hima Mijkenbroek 18 NL 4824 AB Breda Stand A1008
+31 765715151 www.hima.com c.vangellekom@hima. com
Invensys Systems & Eurotherm Rue ou val notre-dame 384 BE 4520 Moha
Stand B1007 +32 85 274080 www.eurotherm.nl thierry.fabritius@invensys.com
zie ook pag. 17
zie ook pag. 17
P 12 - 187 - MAART 2012
zie ook pag. 17
BEURSSPECIAL
automation & engineering EXPOSANTENLIJST maxon motor benelux bv Mechelen Campus Schaliënhoevedreef 20C BE 2800 Mechelen
Stand D1033 +32 (15) 20 00 10 www.maxonmotor.be info@maxonmotor.be
+32 85 27 07 00 www.ira.be info@ira.be
MAYR France Rue Nungeser et Coli FR 62160 Bully-les-Mines Stand A1021
+33 321 72 31 86 www.mayr.com cdumez@mayr.fr
ISI Rue du doyenne 3 BR 1180 Bruxelles Stand A1030
+32 2 343 30 81 www.isi-be.com sales@isi-be.com
MCS Mechelsesteenweg 277 NL 1800 Vilvoorde Stand F1005
+32 2 253 53 38 www.mcs-be.com jp.aerts@mcs-be.com
Isotron Systems Antwerpsesteenweg 45 BE 2830 Willebroek Stand A1009
+32 3 450 70 45 www.isotron.eu guido.creemers@isotron.eu
Meca-Fluid sprl Zoning industriel de Barchon Rue Frumhy 18 BE 4671 Barchon
Stand A1032 +32 4 370 25 00 www.mecafluid.be marc.leclercq@mecafluid.be
Jumo Automation Eupen Industriepark 18 BE 4700 Eupen Stand C1001
+32 087 59 53 00 www.jumo.be sales@jumo.be
MESA International 107 Southgate Drive US AZ 852226 Chandler AZ Stand D1031
+1 480 893 6883 www.mesa.org mike.james@ats-global.com
Kelma Antwerpsestraat 154 BE 2845 Niel Stand C1000
+32 3 844 2342 www.kelma.com info@kelma.com
Mettler Toledo Leuvenssteenweg 384 BE 1932 Zaventem Stand E1003
+32 2 334 02 11 www.mt.com general.mtb@mt.com
Keyence Bedrijvenlaan 5 BE 2800 Mechelen Stand F1027
+32 15 281 222 www.keyence.eu info@keyence.eu
MGH Rittwegerlaan 2B BE 1830 Machelen Stand B1012
+32 2 753 00 43 www.mgh.be info@mgh.be
Krohne Belgium Brusselstraat 320 BE 1702 Groot-Bijgaarden Stand D1007
+32 2 4660010 www.krohne.be krohnebelgium@krohne.com
Microtron Generaal De Wittelaan 7 BE 2800 Mechelen Stand D1009
+32 15 29 29 29 www.microtron.be info@microtron.be
Lambda-X Rue de l’industrie 37 BE 1400 Nivelles Stand A1034
+32 67 79 40 80 www,lambda-x.com lambda-x@lambda-x.com
Minimotor Dikberd 14, unit 6C BE 2200 Herentals Stand A1038
+32 14 21 13 20 www.minimotor.be info@minimotor.be
Lenze Rijksweg 10C BE 2880 Bornem Stand A1012
+31 736456509 www.lenze.com Lenze@lenze.be
Moore Industries Europe Drie Eikenstraat 362 BE 2650 Edegem Stand D1002
+32 3 448 10 18 www.miinet.com info@mooreind.be
Linak Actuator-Systems Nijverheidsweg 1A BE 9820 Merelbeke Stand F1029
+31 765 424 440 www.linak.be info@linak.be
Multi-Contact Meensesteenweg 407-409 BE 8501 Bissegem Stand D1012
+32 56 36 41 01 www.multi-contact.com t.verschelde@multi-contact.com
Logicontrol Vrijheidslaan 177 BE 1080 Brussel Stand F1022
+32 2 414 62 36 www.logicontrol.be rp@logicontrol.be
Multirpox Lion d’Orweg 12 BE 9300 Aalst Stand B1016
+32 53 76 65 81 www.multiprox.be mail@multiprox.be
Magnetrol International NV Heikensstraat 6 BE 9240 Zele Stand B1014
+32 52 45 11 11 www.magnetrol.com info@magnetrol.be
Murrelektronik Noordlaan 21 BE 9200 Dendermonde Stand B1019
+32 5 233 98 55 www.murrelektronik.be info@murrelektronik.be
Inventech De Kreek 20A NL 4906 BB Oosterhout Stand F1023
+32 24010491 www.inventech.nl info@inventech.nl
IRA Rue de Villers 25A BE 4520 Vinalmont Stand C1027
zie ook pag. 17
zie ook pag. 17
zie ook pag. 17
187 - MAART 2012 - P 13
BEURSSPECIAL
automation & engineering EXPOSANTENLIJST National Instruments BV Ikaroslaan 79 BE 1930 Zaventem Stand E1017
+46 8 587 895 00 www.ni.com info.belgium@ni.com
Promebat Rue du bourdon 70a BE 1180 Bruxelles Stand F1019
+32 2 376 45 98 www.promebat.be metens@promebat.be
Nijkerk Computer Solutions Noorderlaan 139 BE 2030 Antwerpen Stand E1007
+32 3 544 96 44 www.nijkerkncs.com ncs@nijkerk.be
Raepsaet Product Design Affligemstraat 51b BE 1742 Ternat Stand C1024
+32 53 66 00 49 www.raepsaet.be post@raepsaet.be
Ohmewatt Halvemaanstraat 51 BE 1190 Vorst Stand D1011
+32 2 536 01 85 www.ohmewatt.be info@ohmewatt.be
Rato Elektronica Blancefloerlaan 167 BE 2050 Antwerpen Stand A1027
+32 3 250 66 71 www.rato.be info@rato.be
Optyl bvba Scheldelei 65/31 BE 2660 Hoboken Stand F1012
+32 3 825 2409 www.optyl.be info@optyl.be
Retec Instruments Kwatrechtsteenweg 150 BE 9230 Wetteren Stand D1013
+32 9 366 57 29 www.retec.be info@retec.be
PEC Products Technologielaan 12 BE 3001 Leuven Stand A1007
+32 16 39 83 93 www.pec.com gerrit.taverniers@peccorp.com
Richard Wolf Endoscopie Landegemstraat 6 BE 9031 Drongen Stand E1006
+32 9 280 81 08 www.richard-wolf.be customer.service@richard-wolf.be
Pepperl+Fuchs Metropoolstraat 11 BE 2900 Schoten Stand C1016
+32 3 644 2500 www.pepperl-fuchs.be pa-info@be.pepperlfuchs.com
Ritec / Clark reliance Oude Brugsepoort 139 BE 9800 Deinze Stand D1029
+32 9 381 52 07 www.ritec.be info@ritec.be
Philips Innovation Services High Tech Campus S.U. NL 5656 AE Eindhoven Stand A1026
+31 402747896 www.innovationservices. philips.com charlotte.uijterwaal@philips.com
Rittal Stokkelaar 8 BE 9160 Lokeren Stand C1017
+32 9 353 91 28 www.rittal.be info@rittal.be
Pics Middelmolenlaan 110 BE 2100 Deurne Stand E1000
+32 3 326 59 59 www.pics.be sales@pics.be
Rodax Santvoortbeeklaan 33 BE 2100 Deurne Stand D1004
+32 3 360 90 00 www.rodax-europe.com custumersupport@rodax-europe.com
PM Komponenten Karrewegstraat 124 BE 9800 Deinze Stand F1016
+32 9 220 70 50 www.pmk.be info.pmb@phoenix-mecano.com
Sartorius Mechatronics Leuvensesteenweg 248B BE 1800 Vilvoorde Stand A1022
+32 2 756 0670 www.sartorius.be patricia.gheenens@sartorius.com
Posital Carlswerkstrasse 13c DE 51063 Cologne Stand A1002
+49 221 96213 920 www.posital.de info@posital.de
Satel Benelux Broekbergenlaan 48 NL 2071EW Santpoort-Noord Stand E1015
+31 235 389 502 www.satelbv.nl sander@satelbv.nl
Pro-Face Wegalaan 32 NL 2132 JC Hoofddorp Stand B1000
+31 235544094 www.proface.nl benelux@proface.com
Schmalz Lansinkesweg 4 NL 7553 AE Hengelo Stand A1005
+31 742 555 757 www.schmalz.com jan.nijhuis@schmalz.nl
Profibus-Profinet A. Reyerslaan 80 BE 1030 Brussel Stand F1014
+32 2 706 80 00 www.profibus.be belgium@profibus.com
Schmersal Belgium Nieuwlandlaan 16b I.Z. B413 BE 3200 Aarschot Stand E1021
+32 16 57 16 18 www.schmersal.be bj@schmersal.be
Profichip Einsteinstrasse 6 DE 91074 Herzogenaurach Stand C1031
+49 9132 744-200 www.profichip.com info@profichip.com
Schunk Intec Industrielaan 4 -Zuid 3 BE 9320 Erembodegem Stand F1001
+32 53 85 35 04 www.schunk.com info@be.schunk.com
P 14 - 187 - MAART 2012
BEURSSPECIAL
automation & engineering EXPOSANTENLIJST Sigma Control Zwolseweg 42 a/b NL 2994 LB Barendrecht Stand D1025
+31 180 655 777 www.sigmacontrol.eu astin@sigmacontrol.eu
Tempco sa 4ème Avenue 114 BE 4040 Herstal Stand A1036
+32 4 264 94 58 www,tempco,eu mv@tempco.be
Sirris Technologiepark 935 BE 9052 Zwijnaarde Stand F1026
+32 9 345 13 77 www.sirris.be info@sirris.be
Tempolec Route de Biesme 49 BE 6530 Thuin Stand C1012
+32 071 59 00 39 www.tempolec.be info@tempolec.be
SMO Nieuwendorpe 14 BE 9900 Eeklo Stand F1028
+32 9 219 93 85 www.smo.be info@smo-bvba.be
Testo nv Industrielaan 19 BE 1740 Ternat Stand A1014
+32 2 582 03 61 www.testo.be info@testo.be
Sodeco Valves Belgium Morettestraat 5 BE 1740 Ternat Stand B1026
+32 2 583 55 00 www.sodeco-valves.com sodeco@sodeco.be
Thermibel Pave du Roeulx Z.I. BE 7110 Strépy-Bracquegnies Stand A1001
+32 064 67 15 00 www.thermibel.be info@thermibel.be
Staübli Benelux Meensesteenweg 407-409 BE 8501 Bissegem Stand D1012
+32 56 36 41 00 www.staubli.com t.verschelde@multi-contact.com
Thermo Electric Rijsbergdijk 54 BE 2490 Balen Stand B1011
+32 014 81 52 47 www.thermo-electric.be info@thermo-electric.be
Swagelok Belgium T Hofveld 6A 1-2 BE 1702 Groot-Bijgaarden Stand F1002
+32 2 720 51 11 www.swagelok.com info@belgianfluidst.be
Tsb-bescom Spoorallee 8 NL 6921 HZ Duiven Stand A1002
+31 316250800 www.tsb-bescom.nl john.post@tsb-bescom.nl
Swan ZA Bièvre Dauphine, Rue du Grand Champ 57 FR 38140 Apprieu
Stand E1008 +33 4 76065690 www.swan.ch swanfrance@wanadoo.fr
Tyco Valves & Controls Romeinse Straat 14 BE 3001 Leuven Stand C1006
+32 16 38 61 00 www.tycoflowcontrol.com tvcbelgium@tyco-valves.com
Syntra West Spoorwegstraat 48 BE 8200 Brugge Stand E1010
+32 50 70 28 02 www.syntrawest.be marnik.logghe@syntrawest.be
Vaisala P.O. Box 26 FI 421 Helsinki Stand B1001
+35 84 08 09 94 99 www.vaisala.com minna.lyyra@vaisala.com
T&M Systems Centaurusweg 148-b NL 5015 TA Tilburg Stand F1018
+32 9 238 22 48 www.tmsystems.nl j.helleboog@tmsystems.nl
Valvesco Industrieweg 21 BE 2630 Aartselaar Stand B1010
+32 871 93 70 www.valvesco.be info@valvesco.be
Technofluid Rue de l’Estampage, 7 BR 4340 Awans Stand D1015
+32 4 344 97 29 www.technofluid.be md@technofluid.be
VEGA J.Tieboutstraat 67 BE 1731 Zellik Stand E1016
+32 2 466 05 05 www.vega.com c.vangeetsom@vega.com
Technolec Hoogkamerstraat 337 bus 2 BE 9140 Temse Stand B1015
+32 3 710 69 69 www.technolec.be k.mus@technolec.be
Wago Kontakttechnik Excelsiorlaan 11 BE 1930 Zaventem Stand E1019
+32 2 717 90 98 www.wago.be ria.schoetens@wago. com
Telec sa Rue des rivageois 1A BE 4000 Liège Stand F1033
+32 4 252 75 73 www,telec.be serge.casier@telec.be
Weidmüller Mechelsesteenweg 519 bus 6 &7 BE 1930 Nossegem Stand F1017
+32 2 752 40 70 www.weidmuller.nl info@weidmueller.be
Telerex Konijnenberg 88 NL 4825BE Breda Stand A1000
+31 765 782 039 www.telerex-europe.com hdebeij@telerex-europe.com
Wenglor & Lambda Sippelberglaan 3 BE 1080 Brussel Stand C1023
+32 2 412 47 91 www.wenglor.com hilde.tackx@wenglor. com
187 - MAART 2012 - P 15
102 - Lezersdienst
BEURSSPECIAL
automation & engineering bedrijfsprofielen Automation & Engineering Exposantenlijst (vervolg) Wika - Stand B1005 Newtonweg 12 - NL 6101 WX Echt +31 475 53 55 00 - www.wika.be - info@wika.be WOW Technology - Stand A1023 Rue Pieds d’ Alouette 18 - BE 5100 Naninne +32 81 71 97 34 - www.wowcompany.com - philippe.hermant@wowcompany.com Yaskawa Benelux - Stand C1009 Science Park Eindhoven 5031 - NL 5692 EB Son - Eindhoven +31 402895500 - www.yaskawa.eu.com - Gianni.Paddeu@yaskawa.eu.com Yokogawa - Stand F1025 Minervastraat 16 - BE 1930 Zaventem +32 2 719 55 11 - www.yokogawa.com/be - info@be.yokogawa.com
Diamond Chain Company Geert Soetemans sales manager Europe +32/(0)470902523 www.diamondchain.co.uk gsoetemans@diamondchain.com
Stand E1018
Met meer dan 120 jaar ervaring in design en productie is Diamond Chain Company de maatstaaf voor hoge kwaliteit rollen kettingen met ongeziene standtijden, prestaties en garanties. Naast alle gangbare standaard rollen kettingen hebben wij ook een wijde selectie in specials en klantspecifieke rollen kettingen.
Fondis Electronic 4, rue Galilée FR 78285 Guyancourt +33 1 34 52 14 64 www.fondiselectronic.com info@fondiselectronic.com
Stand B1003
Fondis Bioritech is gespecialiseerd in de distributie, het onderhoud en de technische ondersteuning van wetenschappelijke meetinstrumenten. Wij selecteren, over de hele wereld, de meest innovatieve meet oplossingen. Onze expertise dient de volgende actoren: • Onderzoek, R&D en controle, m.a.w. de laboratoria in het algemeen • Milieu en veiligheid • Industrie • Bouw We zijn aanwezig in Frankrijk, Zwitserland, Spanje, Benelux en de Maghreb.
Gefran Benelux NV Lammerdries - Zuid 14A BE 2250 Olen +32 14 248181 www.gefran.be info@gefran.be
Stand C1013
GEFRAN is een toonaangevende producent van sensoren (temperatuur, druk, smeltdruk, verplaatsing, kracht), elektronische instrumentatie (paneelmeters, PID regelaars, solid state relais, remote I/O), automatiseringscomponenten (HMI, PLC, industriële PC) en frequentieregelaars (AC, DC en Servo) De afdeling FLOWCOR is gespecialiseerd in het meten en regelen van debieten van vloeistoffen en gassen en maakt daarbij gebruik van een uitgebreid gamma aan meetprincipes.
ifm electronic n.v. Zuiderlaan 91 - B6 BE 1731 Zellik +32 2 481 02 20 www.ifm.com/be info.be@ifm.com
Stand C1021
ifm electronic, uw betrouwbare partner voor al uw automatiseringsprojecten. Met meer dan 40 jaar ervaring in sensoren, besturingstechnieken, industriële netwerken en identificatiesystemen, bewijst ifm electronic al jaren innovatief en praktijkgericht te werken in de automatiseringsbranche. Uw succes is onze drijfveer, samenwerking onze filosofie. Benut deze mogelijkheden. Wij zijn er voor u, close to you ! www.ifm.com/be
Jumo Automation Eupen Industriepark 18 BE 4700 Eupen +32 087 59 53 00 www.jumo.be sales@jumo.be
Stand C1001
De firma is nog altijd in de handen van de familie JUCHHEIM. Wij ontwikkelen zelf onze produkten. In het moederhuis in Fulda werken een honderdtal ontwikkelaars. Het aantal individueel voor onze klanten ontwikkelde produkten toont onze bereidheid aan, op de wensen van onze klanten in te gaan. Jumo heeft het volgend motto : Think global; act local . Hier ons productieprogramma : Drukmeetomvormers - Druk- en verschildrukopnemers - Drukschakelaars - Dieptemeetsonden - Drukmeetcellen - Manometers - Platina temperatuursensoren - Analysemeettechniek - pH en redox sensoren en meetomvormers/regelaars - Conductieve en inductieve geleidbaarheidsmetingen - Meetwaardegevers voor temperatuur en vocht - Thermo-elementen - Weerstandsthermometers - Ex-temperatuurvoelers (ATEX) - Thermostaten en wijzerthermometers - Ruimtethermostaten - Ex-thermostaten (ATEX) - Elektronische thermostaten - Regelaars, thyristoren, systeem en registratietechniek - Procesbesturingen en programmaregelaars - Automatiseringssoftware - Procesregelaars - Registratie-instrumenten - Temperatuur-meetomvormer - Visualisatie.
Keyence Bedrijvenlaan 5 BE 2800 Mechelen +32 15 464 75 www.keyence.eu info@keyence.eu
Stand F1027
KEYENCE is een leidende leverancier van onder meer foto-elektrische en nabijheidsensoren, meetinstrumenten voor inspectielijnen en hoognauwkeurige digitale analyse-apparaten voor gebruik in onderzoeksinstituten. Deze producten worden gebruikt door meer dan 80.000 klanten in vrijwel alle industriesectoren die productief en kostenefficiënt willen opereren. Producten worden op dezelfde dag dat het order wordt ontvangen, verzonden vanuit één van de opslagcentra in 40 landen over heel de wereld.
maxon motor benelux bv Mechelen Campus - Schaliënhoevedreef 20C BE 2800 Mechelen +32 (15) 20 00 10 www.maxonmotor.be info@maxonmotor.be
Stand D1033
maxon productprogramma De beste oplossing vraagt om maatwerk. Wanneer veelzijdigheid en optimale aandrijfoplossingen gevraagd worden, biedt het maxon productprogramma u vele mogelijkheden. Het brede assortiment aan EC- en DC-motoren tot 500 Watt, vertragingen, remmen, encoders, versterkers, besturingen, maxon ceramic en overige accessoires bieden optimale oplossingen om uw ideeën te verwezenlijken. Bent u opzoek naar maatwerk, bijvoorbeeld montage- en stekkergereed, vraag het ons!
187 - MAART 2012 - P 17
103 - Lezersdienst
ACTUALITEIT
Low budget robotsysteem voor snijden K- en X-naden Het unieke Gantry Robot Cutting System (GRC) mag zich verheugen in een toenemende interesse. Waar deze GRC-installatie vooral voor de grotere metaalindustrie interessant is, tonen sinds kort de ‘kleinere’ bedrijven interesse in het low budget Standard Robot Cutting System (SRC) dat Hanko B.U.S. Techniek en Andon Automation ontwikkelden. Een investering in het SRCsysteem begint bij 90.000 euro voor de eenvoudigste versie en is modulair uit te breiden. De GRC- en SRC-installaties zijn robot-bestuurde-portaals waarop een industriële robot, plasma snijapparatuur, een ServoRobot-lasersensor en SigmaNest nesting software zijn gemonteerd.
Hoge kwaliteitssneden De ABB True Move-technologie zorgt voor een uitstekende positionering en pad-nauwkeurigheid, wat resulteert in sneden van hoge kwaliteit. De lasercamera zorgt voor contactloze metingen en zendt de waarden realtime naar de robot voor correcties. Hierdoor is het snijden van complexe bevelranden en K- en X-naden mogelijk.
Minimum aan restmateriaal Het gerobotiseerde snijden is kwalitatiever en nauwkeurig dan de conventionele automatische en semiautomatische snijsystemen. Bovendien is er een minimum aan restmateriaal. En waar bij het conventionele snijden de plaat moet worden omgekeerd om – meestal handmatig – de
De lasercamera zorgt voor contactloze metingen en zendt de waarden realtime naar de robot. tweede bevelrand te kunnen snijden, kan bij het SRC-systeem na het snijden van de eerste bevelrand de toorts aan de zijkant worden gezet, zodat de negatieve bevel kan worden gesneden zonder dat de plaat hoeft te worden gedraaid. Ook een zogeheten verjonging, die vaak bij dergelijke platen moet worden gesneden, kan in 1 keer met een autogeen snijbrander vanaf de zijkant worden gesneden. Dankzij de SRC-installatie kan een 4-voudige verhoging van de productiviteit worden gerealiseerd, de lead time worden ingekort en het aantal operators worden gereduceerd met een factor 4 tot 5. n 105 - Lezersdienst
ADVERTORIAL
Honderd jaar high-tech: maxon motor benelux naar hoger niveau in de keten Dit jaar viert maxon motor benelux, in 1912 opgericht als Technisch Bureau Sanders Birnie, haar 100-jarig bestaan. De rode draad in de geschiedenis van het bedrijf is ‘high-tech’ en sinds enkele decennia ligt de nadruk op precisie-aandrijfsystemen. Daarmee weet maxon motor aanhoudende groei te realiseren – 2011 was het beste jaar ooit – en inmiddels telt het bedrijf 27 medewerkers. “De laatste jaren schuift maxon motor benelux verder op in de keten van de high-tech maakindustrie”, zo vertelt Gerwin Geukes, directeur van maxon motor benelux. Het bedrijf ontwikkelt zich steeds meer van componentenleverancier tot partner in complexe ontwikkelprojecten. Op die manier wil maxon motor klanten – de eerstelijnstoeleveranciers of systeemleveranciers en soms ook wel de fabrikanten van eindproducten – meer toegevoegde waarde bieden. Naast betrouwbare en robuuste producten levert maxon motor kennis van precisie-aandrijftechnologie, kan het deelprojectmanagement voor zijn
rekening nemen en verzorgt het desgewenst assemblage, kwalificatie en verpakking van de aandrijfsystemen. Daarmee bouwt maxon motor benelux voort op honderd jaar historie. maxon motor benelux, gevestigd in Mechelen (België), Enschede Naast betrouwbare en robuusen Eindhoven (op de High Tech te producten levert maxon Campus), levert het complete, motor kennis van precisie-aanmodulair opgebouwde maxondrijftechnologie. assortiment: van dynamische en krachtige gelijkstroommotoren en speciale overbrengingen tot intelligente compacte aandrijvingen en keramische en metalen spuitgietcomponenten. Daarnaast legt maxon motor benelux zich toe op het assembleren, testen en ‘stekkerklaar’ afleveren van klantspecifieke, hoogwaardige aandrijfsystemen. Dankzij de modulaire opbouw van het assortiment kan maxon motor benelux haar klanten ‘plug & play’ oplossingen aanbieden. n 104 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 19
106 - Lezersdienst
REPORTAGE
Baanbrekende technische innovatie: Een van de grootste kranen ter wereld positioneert tot op de millimeter nauwkeurig.
Big Benny maakt zijn opwachting Niets te zwaar en niets te hoog – Sarens nv, de Belgische specialist op het gebied van transport en verwerking van zware ladingen, maakt haar onbevreesd imago waar. Het familiebedrijf smeedde vorig jaar een ambitieus plan: Sarens wilde een nieuwe norm vestigen in het heffen van heel zware ladingen, met een kraan van ongeziene afmetingen gemonteerd op een ring. Met ‘Big Benny’, een echte reus, betreedt de Sarens Group nieuwe paden en vult het bedrijf op een spectaculaire manier haar gamma van grote kranen aan. De vloot omvat 1.400 exemplaren tussen 50 and 3.000 ton. Zulke krachten zijn nodig om zware volumes te heffen, zoals in raffinaderijen, in de petrochemische sector, en voor het bouwen van boorinstallaties en energiecentrales.
Kolos van 5.200 ton In slechts 15 maanden heeft Sarens de SGC-120 (de reuzenkraan van Sarens) ontwikkeld, vanaf het beginconcept tot het uiteindelijke resultaat. Dat gebeurde in nauwe samenwerking met Rigging International uit Alameda (California) dat sinds 2009 deel uitmaakt van de groep. Rexroth uit België was als partner ‘ontwikkeling’ en consultant ‘systemen’ verantwoordelijk voor de aandrijf- en besturingstechniek. Het regionale bedrijf werd bij het project betrokken om het te beheren, in werking te stellen, te testen en goed te keuren. Verder stelde het ook de storingen vast en nam het de inspectie van de kraan voor zijn rekening. De departementen die zich bezighouden met het beheren van de synchronisatie met de MAC-8 en de bijhorende gecontroleerde besturingen werden door Lohr ondersteund. Een goed voorbeeld van internationale samenwerking bij Rexroth. Het was echt herculesarbeid om de bouw van deze kolos van 5.200 ton in iets meer dan een jaar tot een goed einde brengen. De kraan heeft een hefcapaciteit van 3.200 ton en een straal van 120 meter. Daarmee is deze reus op dit ogenblik een van de grootste kranen ter wereld. Hij is in staat om gigantische ladingen tot op de millimeter nauwkeurig te positioneren.
64 hydraulische motoren Het ontwerp van de ring met een buitendiameter van 40 meter garandeert enerzijds stabiliteit en betrouwbare operationele indicatoren. Anderzijds moet je om de kraan te plaatsen niet veel aan de ondergrond veranderen. De kraan heeft een haak met een draagvermogen van meer dan 100 ton, wat overeenkomt met een volledig gevulde Boeing 757. Hij kan een maximale lading van 3.200 ton aan. De hijsarm die met een ketting is gemonteerd heeft een modulair design waardoor het mogelijk is om het gevaarte te vervoeren in 160 stapelbare containers van 40 voet. Die worden gevuld met lokaal materiaal en dienen als een tegengewicht van 3.600 ton. De kraan wordt ter plekke gemonteerd en dat duurt zo’n 4 weken. De bijdrage van Rexroth aan dit project van Sarens dat 25 miljoen euro kostte, is aanzienlijk en bevat het volledige concept van aandrijf- en besturingstechniek. 64 A2FM hydraulische motoren drijven het enorme draaiwerk van de SGC-120 aan. Eén omwenteling neemt één uur in beslag. Ondanks de gigantische afmetingen kan
Big Ben en Big Benny: de reuzenkraan is bijna twee keer zo groot als Londens meest bekende monument. het draaiwerk heel precies tot op een fractie van een graad gepositioneerd worden. En de 6 bijhorende gecontroleerde lieren voor de kraan en de kraanarmen kunnen tot op de millimeter nauwkeurig gepositioneerd worden. Tegelijkertijd worden de hydraulische motoren gesynchroniseerd door een bijhorend gecontroleerd aandrijfsysteem door middel van HNC100-SEK en MAC-8 elektronische aandrijvingen. Zes centrales met twee 280-kilowatt diesel motoren en A4VSO plunjerpompen leveren de nodige hydraulische krachten. De IndraLogic PLC van Rexroth beheert de volledige controle en bewaking van de reuzenkraan. n
Feiten en cijfers over de SGC-120 • Design-principe: met een ring gemonteerde hijsarm, 40 m diameter • Totale gewicht: 5.200 t • Hefcapaciteit: 3.200 t • Drie kraanarmen met een lengte tussen 90 en 120 meter • Maximale lading: 120.000 tm (ton meter – de factor afgeleid van hefcapaciteit en straal. Dit maakt het gemakkelijker om kranen te vergelijken op basis van prestaties in plaats van op basis van hefcapaciteiten. Beginnende succesvolle tests toonden: • 3.000 t met een straal van 48.5 m • 637 t met een straal van 120 m – dit komt overeen met 16 volledig gevulde vrachtwagens van 40 ton • Zes bijhorende gecontroleerde lieren met een operationele snelheid van 22.4 m/s kunnen gelijkmatig en tot op een millimeter precies gepositioneerd worden en gelijktijdig bediend worden.
107 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 21
108 - Lezersdienst
ADVERTORIAL
Leerrijk jaar voor onderhoudsdiensten van Agfa Materials
Probleemvrije installaties dankzij technische opleidingen van SMC Pneumatics Gespreid over 2011 heeft het team van de onderhoudsdienst van Agfa Materials diverse specifieke opleidingen gevolgd in de trainingcentra van SMC Pneumatics. Een onmisbare aanvulling op de in het bedrijf aanwezige kennis van pneumatiek. Agfa Materials is één van de vele bedrijven in België die op diverse niveaus in de productie pneumatisch gestuurde installaties gebruiken. Het onderhoud daarvan pakt Agfa Materials aan zoals zo veel bedrijven dat doen. Daar wordt de onderhoudsdienst voor ingeschakeld. Vroeg of laat blijkt echter dat binnen de onderneming wel een basiskennis van pneumatiek aanwezig is, maar niet voldoende. Hoe los je dat op, als je als bedrijf efficiënter en productiever wil werken? “Wij hebben hier een aantal pneumatische installaties staan,” vertelt Walter Van Thielen, Assistent Werkplaatschef bij Agfa Materials. “De ene is wat recenter dan de andere, maar hoe nauwgezet je de installaties ook onderhoudt, soms krijg je toch storingen en die moet je zo snel mogelijk oplossen. Ideaal is als je dat intern kunt doen. Daarom hebben wij besloten onze PST’ers, dat zijn onze polyvalente storingstechnici, de opleidingen van SMC Pneumatics te laten volgen.”
SMC Pneumatics, een logische keuze De vraag om bijscholing kwam voor een deel van de PST’ers zelf, maar dat er behoefte was aan een efficiënte manier om storingen op te lossen was natuurlijk ook de directie niet ontgaan. “Investeren in opleiding om problemen te voorkomen of ze zelf te kunnen oplossen, dat is eigenlijk een kwestie van goed management,” zegt Walter. Omdat Agfa Materials vier jaar geleden ook al een beroep had gedaan op SMC Pneumatics, lag de keuze in 2011 voor de hand. In maart en april volgden medewerkers van Agfa de opleiding Inleiding in pneumatiek bij SMC in Wommelgem. Daar keerden ze in september terug voor de opleiding Elektro-pneumatiek en in december ging men naar het
SMC Competence Center in Diepenbeek voor de opleiding Storingzoeken. Alle opleidingen van SMC Pneumatics zijn merkonafhankelijk. “Een bedrijf hoeft dus niet uitsluitend onze pneumatische componenten te gebruiken,” verklaart Filip Van Horenbeeck, Manager Distribution Walter Van Thielen: “Als het and Didactics van SMC aan mij lag zou elke PST’er een Pneumatics. “Iedereen is training van SMC Pneumatics welkom!” Overigens ont- moeten volgen!” wikkelt SMC Pneumatics ook opleidingen op maat, die desgewenst in de eigen werkomgeving van de deelnemers gegeven kunnen worden. Het mooie aan de opleidingen van SMC Pneumatics vindt Walter de uitgebalanceerde mix van theorie en praktijk, die de deelnemers confronteert met herkenbare situaties. “Onze mensen moesten bijvoorbeeld schakelingen maken waar een aantal fouten in was ingebouwd. De opdracht was om die vervolgens zelf op te sporen en te corrigeren. Zo leer je het dus als het ware ‘on the job’.” Als het aan hem lag zou elke nieuwe medewerker van de onderhoudsdienst een opleiding bij SMC moeten volgen. “De pneumatiek evolueert zo snel dat je eigenlijk regelmatig moet bijscholen. Een opleiding volgen om je basiskennis te vergroten is zeker geen overbodige luxe, dat hebben wij bij de interne nabesprekingen duidelijk gemerkt.”
Getoetst aan de realiteit Bij Inleiding in pneumatiek en Elektro-pneumatiek maakten de medewerkers van Agfa Materials kennis met componenten die gebruikt worden in pneumatische installaties en besturingen. Ze gingen aan de slag met elektrische en pneumatische schakelschema’s (ontwerp én aansluiting) voor ventielen, cilinders, relais, sensoren en programmeerbare functiecontrollers. Bij de training Storingzoeken (in Diepenbeek) werkten ze op een systeem dat overeenstemt met de meest geavanceerde technische installaties in de industrie. “Dat systeem is zo’n beetje ons paradepaardje,” zegt Filip Van Horenbeeck. “Het bestaat uit 6 modules die in een Profibus netwerk met elkaar gekoppeld zijn. Wie deze training volgt kan dankzij de in het systeem gebruikte technologieën professionele vaardigheden ontwikkelen die in de geautomatiseerde industrie van vandaag absoluut noodzakelijk zijn.” Tekst: Joop Fraikin – Foto(’s): © Agfa / © SMC Pneumatics n
De opleidingen bieden een uitgebalanceerde mix van theorie en praktijk, die de deelnemers confronteert met herkenbare situaties.
109 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 23
REPORTAGE
Nu de industriële robot betaalbaar is geworden en de gebruiker de voordelen van dit ‘versatile’ instrument weet te waarderen, is er ook ruimte voor nieuwe ontwikkelingen. Ontwikkelingen zowel wat de robot zelf betreft als wat de marktbenadering betreft.
Tijd van nieuwe ontwikkelingen aangebroken De laatste jaren zijn robots als automatiseringstool aan een remonte toe. De robot was lange tijd het quasi alleenrecht van de automobielindustrie of de laswereld, maar duikt vandaag steeds meer op waar je hem traditioneel niet meteen verwacht. Een groeiende markt en nieuwe uitdagingen zetten aan tot nieuwe ontwikkelingen met soms totaal nieuwe concepten en ... zelfs nieuwe constructeurs. Ooit was het anders: het aanbod aan verschillende robots was en bleef beperkt. Vernieuwingen bleven uit of situeerden zich bijvoorbeeld op de (onzichtbare) sturing en niet op het fundamenteel ontwerp van de robot. Robots waren duur en alleen weggelegd voor sectoren met een hoge toegevoegde waarde of waar de mens feitelijk vanuit veiligheidsoogpunt niet aanwezig kon zijn.
‘Versatile’ Een robot is volgens ISO 8373 ‘Een automatisch gestuurde herprogrammeerbare multifunctionele manipulator met minstens 3 bewegingsvrijheidsgraden die zowel vast als mobiel wordt gebruikt voor industriële automatisering’. Met andere woorden een instrument, een handling tool, dat in theorie onafhankelijk van de automatisering er kan worden neergepoot en feitelijk alleen voor zijn functie moet worden geprogrammeerd. Is de machine overbodig geworden dan kan de robot gewoon in een ander automatiseringsproject worden hergebruikt. Hieronder vallen de SCARA robots, knikarm robots, de gekende 6-assige robots, de parallelle robots en de deltarobots. Carthesische robots (portaalrobots)
Grote robots hebben hun nut: men kan bijvoorbeeld de productielijn vereenvoudigen (foto Hannover Messe).
P 24 - 187 - MAART 2012
Groot, groter, grootst is een van de trends in de robotica (foto Hannover Messe). daarentegen zijn samengebouwde constructies en zeer toepassingsspecifiek. Het huidige succes van de klassieke robot schuilt grotendeels in deze ‘versatility’. Dat dit succes niet vroeger kwam heeft niet alleen te maken met de prijs: over de jaren is de industriële robot aanzienlijk verbeterd (doorontwikkeld), nu is het tijd voor nieuwigheden.
Nieuwe ontwikkelingen Om een idee te krijgen van de nieuwste ontwikkelingen en trends kunnen we volstaan met een kijkje te nemen met wat op de Hannover Messe de laatste paar jaar op het vlak van robotica wordt aangeboden. Dan valt onmiddellijk de ‘groot, groter, grootst’ trend op. Eerst Kuka met een robot die een belasting van een ton aankon, sindsdien is ook Fanuc Robotics met een reuzenexemplaar op de markt gekomen (belasting van 1.200 kg). De lange-arm-versie kon een belasting van 900 kg aan. Dergelijke ‘oversized’ robots laten toe installaties eenvoudiger te bouwen wat de rendabiliteit ten goede komt. Zo is met een robot met lange arm - verticale reikwijdte van om en bij de 6 m - een verticaal transportsysteem overbodig: goedkoper in aanschaf en in onderhoud. Naast concurrentie op het niveau van groter en krachtiger zien we ook dat de nadruk verschuift naar nieuwe markten en ... nieuwe concepten met het oog op nieuwe functionaliteiten. Denk daarbij maar een de door Festo ontwikkelde Robotino XT bionische robotarm - gebaseerd op het tripodprincipe (al bewegen de 3 actuatoren niet los van elkaar, ze worden wel los van elkaar geactiveerd) – met adaptieve grijper. Doelstelling van deze ontwikkeling is een oplossing te kunnen bieden voor het grijpen van de meest fragiele producten zoals fruit (de mosterd is men gaan halen bij de olifantslurf ). Het resultaat is een robotarm met zo maar eventjes 13 vrijheidsgraden. ABB’s laatste ontwikkeling is Frida wat staat voor Friendly Robot for Industrial Dual arm Assembly. De robot heeft 2 armen met 7 vrijheidsgraden (zoals de mens), sturing, motion controller, veiligheidssysteem, ..., alles zit geïnte-
REPORTAGE
De Galileo van B+R is een zogenaamde ‘Sphere’ robot voor pick and place toepassingen waarbij de aandrijving gebeurt op basis van lineaire motoren (foto B&R).
greerd in de robot. Toch weegt Frida maar 25 kg wat een snelle montage moet toelaten: al wat nodig is, is een 230 V aansluiting en een ethernet verbinding. Een totaal nieuw concept is de Galileo van B+R. Het is een zogenaamde ‘Sphere’ robot voor pick and place toepassingen waarbij de aandrijving gebeurt op basis van lineaire motoren. Voor de aansturing wordt gebruik gemaakt van PLC besturingsfuncties: het zogenaamde Generic Motion Control (GMC) systeem.
Nieuwe aanbieders Hernieuwd in de belangstelling is de deltarobot. Het patent is inmiddels een tijdje verlopen en verschillende constructeurs (bestaande en nieuwe) zijn druk doende dit concept verder te ontwikkelen. Van kleinere starre deltarobots, eventueel met verschillende montagemogelijkheden (niet alleen plafondmontage) tot deltarobots met een zeer hoge positioneernauwkeurigheid (direct drive aandrijving). Met geïntegreerde visie wordt het zelfs mogelijk dat twee deltarobots samen een werkstuk gaan manipuleren en eventueel complexe taken erop gaan uitvoeren. Door de verschillende montagemogelijkheden en ook de diverse groottes kunnen deltarobots tot op zekere hoogte de concurrentie aangaan met de SCARA robot, zeker als het om voornamelijk pick-and-place toepassingen gaat. De delta robot heeft nog een ganse ontluikende markt voor zich en ook het concept biedt nog ontwikkelingsmogelijkheden. Vandaar ook dat men nieuwe constructeurs aantreft, veelal integratoren die met een specifiek product willen excelleren. Een van hun sterke kanten in de open besturing van deze deltarobots wat een gemakkelijke integratie moet toelaten.
Toepassingsspecifiek ontwikkelen Wat ook opvalt is dat men als constructeur op zoek gaat naar nieuwe markten voor hun (bestaande) robots. Zo liet Kuka vorig jaar op Hannover de diverse mogelijkheden van hun robots zien: assemblage, lastechniek, coatingtechniek, ..., tot en met de medische techniek. Ook het mobiele karakter begint steeds meer aandacht te krijgen want ook daar schuilt een markt: de omnIRob
ABB’s laatste ontwikkeling is Frida wat staat voor Friendly Robot for Industrial Dual arm Assembly (foto Hannover Messe).
en de YouBot, een mobile servicerobot, zijn beide studies in het kader van mobile manipulatie. Bij het toepassingsspecifiek ontwikkelen speelt de samenwerking met de klant een grote rol. Dit laatste komt waarschijnlijk het best tot uiting in de laswereld. Sommige ontwikkelingen die voor deze systemen worden gedaan worden later ‘mainstream’. Een trend is dat men opnieuw het slangenpakket in de robot begint te integreren (afhankelijk van de constructeur al dan niet ook de lasdraad), nadat men dit gedurende een periode steevast niet deed (problemen met onderhoud). Interessante ontwikkelingen zijn de volgsystemen die de robot aansturen zodat de lasnaad steeds wordt gevolgd. Dit gaat van het vinden van de positie van de naad tactiel of door de gasbuis onder spanning te zetten, tot echte trajectvolgsystemen zoals de lichtboogsensor. De rol van de constructeurs bestaat er dan in een diepe integratie van deze systemen met de robotsturing te realiseren zodat het meer wordt dan het aansturen van de lastoorts maar ook de bron in functie van de materialen, de dikte van de plaat, de materialen,... kan worden mee aangestuurd. Zodoende evolueert men steeds meer naar een intelligent aangestuurd lasproces. De rol van de software is hierbij van groot belang: het is niet langer louter programmeren, tevens moet men meer functionaliteiten als haalbaarheidsanalyse, simulatie, modeling (zelfs 3D),... bieden wat de productiviteit ten goede komt.
Visie en robotica Zowel robotica als visie zijn complexe materies wat de integratie des te moeilijker maakt. Toch is een geïntegreerde visie voor de robotconstructeurs prioriteit. De robotsystemen met geïntegreerde visie krijgen een eigen framegrabber en verwerkingseenheid met processor waarop de visiesoftware draait mee. Hierdoor gebeurt de aansturing van de robotassen direct en intern (hardware). Nadeel: de visiesystemen zijn zeer functioneel op de robotsturing afgestemd (herkennen van positie, oriëntatie en rotatie). Kwaliteitscontrole kan deels, naast meten, barcodes lezen,... maar daar houdt het op. Men is zich bewust van deze beperkingen. Daarom voorziet men meestal een snelle communicatie-interface, minstens Gb Ethernet, veelal zelfs 2 Gb Ethernet poorten, voor de uitbreiding naar een visiesysteem van derden (voor de extra visietaken). P. Paulus n
110 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 25
111 - Lezersdienst
REPORTAGE
De LAPP Groep is klaar voor de toekomst, en dat vertaalt zich onder meer in de lezing van Prof. Dr-Ing. Friedbert Pautzke van het Instituut voor Elektromobiliteit van de Hogeschool in Bochum.
Kabelsystemen: Levensaderen van de Mobiliteit van morgen Het plan van de Duitse Bondsregering behelst rond één miljoen elektrische voertuigen op de Duitse wegen tegen 2020. Wereldwijd werken een heleboel bedrijven om het concept te vin- den voor de ideale oplaadinfrastructuur en de daarbij horende energie – accumulatiesysteem. Eén zekerheid is er nu al. Kabelsystemen zijn de levensaderen van de mobiliteit van morgen. LAPP werkt nauw samen met de automobielondernemers, Fabrikanten van Li-ionen – accu’s en fabrikanten van ‘laadzuilen’. Oplossingen voor e-mobility: - laadinfrastructuur - energie-opslag - hoogspanningsverbindingen. Laadinfrastructuur - Opzetten van een laadsysteem - Kabelgerelateerd: AC – DC De norm IEC 62196-2 behandelt: stekkers (stekkerverbinding), contactdozen, contra-stekkers en standaard kabel voor elektrovoertuigen, die voor kabelgebonden laadsystemen gebruikt worden; Specificaties: - klasse 1 laadmodi voor huishoudelijke stroom tot 16 A - klasse 2 laadmodi voor driefazige toestelstroom van 16 tot 32 A - klasse 3 laadmodi voor snelladers tot 250 A - klasse 4 laadmodi voor snelladers met gelijkstroom tot 400 A Grafiek: laadduur tov laadvermogen - basis 20 kWh energieopslag. Laadsysteem Lapp Charge ‘individuele klanten’ Energieopslag: - Lithiumionen Accu hoogspanning - laagspanning Aarding - Trillingsvast - corrosievast - temperatuur - dichtheid van het accusysteem. Hoogspanning - vereisten voor hoogspanningboordnet OEM gespecificeerde oplossingen; verbindingen tussen accu, vermo-
genselektronica en elektroaandrijving, alsook klimaatcompressor en andere aggregaten - bedrijfsvoorwaarden tot 1.000 V/400 A - temperaturen tot 220°C - hoge bescherming tegen vocht - kleine inbouwruimte - kosten (standaardisering is noodzakelijk). - vereisten voor hoogspannigskabels - soepele, afgeschermde leidingen (huidig: silikon) - temperatuursbestendige buitenmantel (tot 200°C) - kabeldoorsnede van 25 – 70 mm2 - hoge EMC vastheid door homogene afschermvlechtwerk vormrail uit aluminium - evenwicht tussen kosten, gewicht en technische eisen. - vereisten stekkerverbindingen en confectie - mechanische stabiliteit bij trillingen - voegtechniek leiding met stekker - dichtheid – beschermingsklasse IP6x - EMC-vast (afscherming) - Overgangsweerstand hoogspanning getest. n 112 - Lezersdienst
Bezoek ons: Hannover Messe – Halle 17 Stand H04 113 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 27
REPORTAGE
De sleutelwoorden bij de geautomatiseerde vervaardiging van voedingsmiddelen zijn kostenefficiënte oplossingen volgens hoge hygiënestandaard.
Vers op tafel De consument wil bij de aankoop van zijn voedingswaren kunnen vertrouwen op de kwaliteit. Hygiënisch vervaardigen, vullen en verpakken garandeert in de voedingsmiddelenindustrie hoogwaardige producten. Een hygiënische meerwaardeketting is hiervoor erg belangrijk. Doorslaggevende factoren zijn de product-, smaak- en verpakkingsveelzijdigheid met gevolgen voor de omsteltijden en modulariteit van de installaties. Enkele voorbeelden tonen hoe de automatiseringstechniek de voedingsmiddelenproductie betrouwbaarder en efficiënter maakt. Handig toch die single sourcing, wanneer de automatiseringsleverancier zowel de proces- als ook de fabrieksautomatisering voor zijn rekening neemt.
Van procesautomatisering… Het productieproces zelf heeft vele gedaantes: mengen en roeren, steriliseren, pasteuriseren, homogeniseren, filteren, doseren, wegen, vullen, ensileren. De automatiseringstechniek zorgt voor de betrouwbaarheid van deze processen. Zwaaiaandrijvingen, lineaire aandrijvingen of DFPI-cilinders met geïntegreerde geleiding van Festo en wegmeetsysteem openen en sluiten kogelkranen en deksels. Voor het aansturen van vele pneumatische zwaaien lineaire aandrijvingen gebruiken vele brouwerijen in hun gistkelders centrale schakelkasten uit roestvrij staal met CPXventieleilandentechnologie en verzorgingseenheden voor de persluchtverzorging met overeenkomstige sensoriek.
Het spectrum gaat van eenvoudige Pick & Placesystemen over lineaire portalen tot vrijdragende (cantilever) structuren.
… naar fabrieksautomatisering In de splash-zone van de voedingsmiddelenverwerking komt de automatiseringstechniek niet in contact met de voeding zelf. Dan nog is een corrosievrije omgeving een plicht, want spatwater, reinigingsmiddelen of afdruppelende voedingswaren kunnen de aandrijvingen en ventieleilanden, naderingsschakelaars en schroefkoppelingen mee beschadigen. Wanneer het installatieconcept decentrale ventieleilanden heeft voorzien, kunnen de Clean Design ventieleilanden CDVI en het individueel ventiel CDSV die beschermd zijn voor spatwater direct aan de aan te sturen aandrijvingen worden geïnstalleerd en behoeft men geen beschermende schakelkast. De Clean Design cilinder CDC is modulair zonder hoeken en kanten, zodat de afvalresten of kiemen zich zonder residu bij de reiniging laten verwijderen. Voor de handling van werkstukken komt nu de geleide cilinder DGRF erbij, met droogloopdichting als optie beschikbaar. Smeringen en dichtingen beschikken over FDAlicenties. Passende naderingsschakelaars zijn bestand tegen reinigingsmiddelen, hitte en schimmels.
Een ster met zachte rondingen De ster van de Food-zone is de cilinder CRDSNU uit roestvrij staal. Dankzij zijn zacht afgeronde vormgeving is hij eenvoudig proper te houden. Met zijn zelfinstellende eindpositiedemping PPS sparen gebruikers een pak tijd bij het instellen van de aandrijving. Ook in een sorteermachine van zalm maakt de CRDSNU een goede beurt. Zouthoudend zeewater en vissubstanties stellen de ronde cilinder op de proef. Daarbij komt de dagelijkse reiniging met chemische toevoegingen. Een ronde standaardcilinder zou hier na enige weken gewoonweg kopje onder gaan. De CRDSNU daarentegen is in deze vochtige en agressieve omgeving in zijn element.
Dichthouden Reinigingsmiddelen of afdruppelende voedingswaren kunnen de aandrijvingen en ventieleilanden beschadigen.
P 28 - 187 - MAART 2012
Opdat de aandrijvingen in een ruwe omgeving niet zouden falen, heeft de gebruiker enkel te kiezen uit het aanbod van dichtingen:
REPORTAGE
FDA-conforme standaarddichtingen geschikt voor gebruik in de voedingsmiddelenindustrie bij normale reiniging, dichtingen voor vetvrije werking en voor toepassingen met intensieve reiniging. Er zijn FKMdichtingen beschikbaar voor hoge temperaturen tot 120°C alsook voor het gebruik in zure omgeving, hardschrapers voor lage temperaturen tot -40°C alsook voor toepassingen met suikerkristallen.
End Line Packaging Voor de functies verpakken, etiketteren, testen en controleren in een niet-voedingsmiddelenbereik aan het einde van de meerwaardeketting zijn er tal van handlingoplossingen die Festo volledig onafhankelijk van het type aandrijving op klantenmaat samenstelt. De handlingspecialisten bedient zich hierbij uit het uitgebreide aanbod van meer dan 30.000 producten en gebruiken, aangepast aan de klantentoepassing, de geschikte elektrische, pneumatische en servopneumatische aandrijvingen met de bijbehorende sturings- en ventieleilanden techniek, sensoriek of beeldverwerkingsssystemen. Kant-en-klaar geassembleerd en getest gebeurt de levering van de inbouwklare systeemoplossingen direct aan de machine, voorzien van alle ontwerpgegevens en schakelschema’s alsook garanties inzake werking en vaste prijs. Gebruikers krijgen niet enkel hardware in de vorm van een aansluitklare module of een subsysteem, maar meteen een compleet meerwaardepakket. Totaaloplossingen ontlasten het personeel, houden de ontwerpkosten in toom, vergemakkelijken het aankoopproces en doen de proceskosten dalen. “De doelstelling van onze klanten is hierbij ‘inbouwen en vergeten’,” verklaart Alexander Wagner, manager van het Festo branchemanagement voor de voedingsmiddelenindustrie. Slechts zelden lijkt het ene handlingsysteem op het andere. Het spectrum gaat van eenvoudige Pick & Placesystemen over lineaire portalen, vrijdragende (cantilever) structuren en Tripod tot High Speed portalen of individuele toepassingsafhankelijke grijpsystemen. “Onze klanten geven de handlingopdracht, wij leveren de oplossing plug & work direct in de installatiecel: de dure ingebruikneming valt volledig weg”, gaat Wagner verder.
Stop de verspilling Weinig machinestilstanden, lekkages in het persluchtsysteem opsporen en verhelpen, diensten zoals Total Productive Maintenance,
Lineaire aandrijvingen of DFPI-cilinders met geïntegreerde geleiding en wegmeetsysteem openen en sluiten kogelkranen en deksels.
Een hygiënische meerwaardeketting is erg belangrijk. Condition Monotoring en Energy Saving Sevices spelen meer en meer een sleutelrol in de voedingsmiddelenverwerking. Vele bedrijven trekken ten strijde tegen de verspilling en de hoge energiekosten. Voedingsmiddelenbetrouwbaarheid en energie-efficiëntie sluiten elkaar niet uit. Integendeel, net zoals voedingsmiddelen door hygiënische automatiseringstechniek langer vers blijven, blijven ook de installaties waaruit zij voortkomen, technisch gezien altijd fris en monter. n
Home Meal Replacement: Een kijkje in uw bord Ongeveer 50% van de consumenten vindt amper de tijd om te koken. Geen wonder dus dat de omzet van eenvoudig te consumeren voedingswaren gestaag blijft stijgen. Tegelijkertijd gaat deze trend naar culinaire eenvoud gepaard met de behoefte aan verse producten. Beide in één pakket noemt men vandaag “Home Meal Replacement” (HMR). De HMR-tendens komt uit de Verenigde Staten van Amerika overgewaaid en is goed op weg om ook Europa en vele andere industriële staten te veroveren. Strikt genomen spreekt men over eenvoudige verse maaltijden en snacks die de consument hetzij onmiddellijk verorbert of pas thuis klaarmaakt. Het hiermee verbonden jargon gaat van “ready to cook” over “ready tot heat” tot “ready to eat”. Home Meal Replacement stelt nieuwe eisen aan de verpakkingsautomatisering van voedingsmiddelen. Aantrekkelijke producten hebben aantrekkelijke verpakkingen nodig, waarbij de gangbare eisen zoals de eenvoudige beschermfunctie een even belangrijke rol spelen. Bovendien stijgt met de jaren ook het milieubewustzijn bij de consument. Schaaltjes uit polyacide kunststoffen, kortweg PLA, zijn inclusief hun zegelfolie volledig te composteren en liggen ook binnen de tendens, net zoals de microgolfbestendige kartonverpakkingen. Deze kunnen bovendien goed bedrukt worden en geven de fabrikant nieuwe speelruimte voor een individueel productdesign.
114 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 29
115 - Lezersdienst
DOSSIER
De afdeling Elektromechanica van de Hogeschool WestVlaanderen (Howest), lid van de associatie Universiteit Gent, heeft een TETRA-project uitgevoerd met als thema: energieefficiëntie van mobiele hydraulische aandrijvingen.
Hydrostatische tractie met minder diesel Hydraulische aandrijvingen krijgen vaak het etiket ‘energetisch ongunstig’ opgekleefd. Niet helemaal terecht. Het klopt dat zowel in de industriële als bij mobiele hydrauliek energieverslindende applicaties schering en inslag zijn. Dit is echter veelal te wijten aan een gebrek aan energetisch bewustzijn bij de constructeur of gebruiker. In Vlaanderen zijn er heel wat kleine en middelgrote ondernemingen die geconfronteerd worden met hydraulische aandrijvingen. Ze hebben meestal onvoldoende mogelijkheden om hun machines door eigen onderzoek te verbeteren. Daarom kunnen ze een beroep doen op het hydraulica onderzoeksteam van Howest. In het kader van het project werd onder meer een energetische studie en optimalisatie uitgevoerd van een hydrostatische rijaandrijving. Dit artikel beschrijft een ontwikkeld aanstuurconcept waardoor het dieselverbruik aanzienlijk kan verminderd worden.
Hydrostatische rijaandrijving Opbouw en principiële werking Een hydrostatische transmissie kan uitgevoerd worden in een open en een gesloten kringloopsysteem, maar in mobiele applicaties is het bijna uitsluitend het gesloten kringloopprincipe dat toegepast wordt. De transmissie bestaat uit een verbrandingsmotor, een hydraulische pomp en een hydraulische motor. Er kan eventueel een tandwielkast voorzien worden tussen de verbrandingsmotor en de pomp en tussen de motor en de wielen, zodat de aandrijfcomponenten zoveel als mogelijk in hun nominale werkingsgebied opereren. Figuur 1 toont een schematische voorstelling van de aandrijftrein van een voertuig. Naast de opgesomde vermogencomponenten, zijn ook subsystemen nodig om de aandrijving feilloos te laten werken: • Een open kringloop opvoersysteem, om de volumetrische verliezen en het spoeldebiet te compenseren. • Overdrukbeveiligingen om schade bij overbelasting te vermijden. • Spoelsysteem en koelunit om de olietemperatuur binnen de perken te houden. • Servosystemen voor de slagplaatregeling van de pomp en motor. • Filters om partikels uit het medium te halen.
Formule 1, 2, 3, 4. over de motor noodzakelijk zijn, formule (3). De pomp moet dit drukverschil opbouwen en daardoor zal de dieselmotor de pomp aandrijven met een koppel, te berekenen met formule (4). Door bovenstaande formules toe te passen is het dus mogelijk om, in functie van een gewenst toerental en koppel, de slagplaat instellingen van de pomp Vg,p en motor Vg,m en het dieselmotortoerental np,in te bepalen. Daarbij is in vergelijking (1) en (2) het lekverlies in rekening gebracht door de volumetrische efficiëntie. Het hydromechanisch rendement vertegenwoordigt in vergelijking (3) en (4) zowel de mechanische wrijving als de hydromechanische verliezen. Zowel voor de hydraulische pomp als de motor zijn beide factoren, het volumetrisch en de hydromechanische efficiëntie, geen constanten. Ze zijn afhankelijk van drie factoren: het toerental, de drukval Δp en het slagvolume van de pomp of motor. De relatie tussen deze factoren en het rendement kan weergegeven worden in zogenaamde ISO-rendementsplots. Bij wijze van voorbeeld toont Figuur 2 het totaal rendement, het product van het volumetrische en hydromechanisch rendement, in functie van de snelheid en drukval van een motor. De linker grafiek is de plot voor een slagplaatinstelling van 30%, de rechtergrafiek is een beeld van maximum slagplaatinstelling.
Figuur 2: Iso-efficiëntieplots van een hydraulische motor
Om een machine aan een gewenste snelheid te laten bewegen, heeft de hydraulische motor een zeker debiet nodig, te berekenen met formule (1). Dit debiet moet door de pomp aan het systeem voorzien worden. Daarom zal het toerental van de pomp ingesteld worden op een waarde volgens formule (2). Een rijdende machine moet daarenboven ook een zeker koppel overwinnen. Dit koppel bestaat uit een last-, een wrijving- en eventueel een versnellingscomponent. Als gevolg van een koppelvraag zal een drukverschil
Standaard snelheidssturing In veel hydrostatisch aangedreven machines is momenteel een standaard snelheidssturing geïmplementeerd. Het is de taak van de sturing om een correct toerental op te dringen aan de dieselmotor en het juiste slagvolume in te stellen van pomp en motor zodat de machine het vereiste koppel levert en aan de gewenste rijsnelheid kan rijden. De standaard sturing kan onderverdeeld worden in drie stappen, zie Figuur 3: 187 - MAART 2012 - P 31
t
Figuur 1: Vermogencomponenten van een hydrostatische aandrijving
Ook de dieselmotor is natuurlijk niet vrij van verliezen en ook hier zijn de verliezen afhankelijk van het werkingspunt van de motor. Van elke motor kan dan ook een grafiek opgesteld worden waarin het specifiek verbruik weergegeven wordt in functie van de snelheid en het te leveren koppel. Uit deze grafiek kan het rendement van een dieselmotor afgeleid worden.
DOSSIER
1. Vanaf stilstand en bij lage snelheid, wordt de dieselmotor ingesteld op een initieel toerental. De slagplaatinstelling van hydromotor is maximaal. Daardoor is de koppel/druk verhouding het grootst en dus kan de motor grote lastkoppels en/of versnellingskoppels overwinnen. Als een toenemende snelheid door de chauffeur geëist wordt, zal het slagvolume van de pomp opgedreven worden om deze eis in te willigen. 2. Bij bereiken van het maximum slagvolume van de pomp, kan een toenemende snelheidsvraag beantwoord worden door het slagvolume van de motor te verminderen. 3. Als ook het motorslagvolume zijn grens bereikt heeft, kan het dieselmotortoerental nog opgedreven worden naar zijn maximum. Het voertuig rijdt nu aan zijn grootste rijsnelheid.
tot een haalbare setting om dit werkingspunt te kunnen verwezenlijken. Daarbij wordt rekening gehouden met de limieten van de verschillende componenten: toerentalbereik van de dieselmotor, slagvolumebereik van pomp en motor, maximum druk in het systeem. Als een combinatie technisch mogelijk blijkt, dan zal de totale efficiëntie van de tractie bepaald worden. Deze berekening wordt herhaald voor alle mogelijk combinaties en voor het volledige werkingsgebied van de tractie. De output van de optimalisatie routine is dus het maximumhaalbare totale rendement van de tractie met daarenboven de settings die daartoe zullen leiden en dit voor alle mogelijke belastingsgevallen. In Figuur 5 wordt deze resultaten grafisch weergegeven.
Figuur 3: Standaard snelheidssturing Geoptimaliseerde snelheidssturing Uit de eerder vermelde vergelijkingen is het duidelijk dat een snelheidsvariatie mogelijk is door in te spelen op drie parameters: dieselmotortoerental, slagvolume van de pomp en slagvolume van de motor. Elke haalbare combinatie zal echter een ander dieselverbruik tot gevolg hebben en dus is er een optimalisatie mogelijk. Figuur 4 toont het stappenplan van de optimalisatie procedure die werd ontwikkeld tijdens het HOWEST TETRA project. Deze routine bepaalt welke de beste settings zijn om met de machine een werkpunt te bereiken, dit vanuit energetisch oogpunt.
Figuur 5: Output van de optimalisatieroutine: linksboven totale efficiëntie [%], rechtsboven dieselmotortoerental [rpm], linksonder slagplaatsetting pomp [%], rechtsonder slagplaatsetting motor [%], Testopstelling Het hierboven besproken aandrijfprincipe kan opgebouwd worden met verschillende types van componenten. Om te kunnen experimenteren met de hydrostatische tractie en om de optimalisatieroutine te valideren, werd in Howest een testsysteem opgebouwd. Hieronder is weergegeven welke componenten in de testopstelling gebruikt worden. Figuur 6 geeft de principiële opbouw van de testbank weer en Figuur 7 toont enkele foto’s van de opstelling.
Figuur 4: Stappenplan van optimalisatieprocedure en meetcampagnes
P 32 - 187 - MAART 2012
Figuur 6: Schematische voorstelling van de testbank De elektromotoren die in de opstelling gebruikt worden zijn beide 110kW met een nominaal toerental van 1500tpm. De linker motor op de foto vervangt de dieselmotor, de rechter motor doet dienst als belastingsmachine voor de hydromotor. De hydraulische componenten zijn van Sauer-Danfoss: een H1 pomp met een slagvolume van 0 - 165cc/toer en een Serie 51 motor, 45 - 160 cc/toer. Meetcampagnes en resultaten Het belangrijkste doel van de meetcampagnes is het valideren van de optimalisatie procedure. Daarom werd het totaal rendement van de applicatie bemeten over een ruim werkingsgebied van de hydrostatische tractie
t
Doelstelling van de routine is het totaal rendement van de aandrijving te maximaliseren. Dit totaal rendement is het product van het dieselrendement en het hydrostatisch rendement. Omdat zowel het dieselrendement en het hydrostatisch rendement afhankelijk zijn van het werkingspunt van respectievelijk dieselmotor en hydro pomp en motor, maakt de routine gebruik van verschillende gedigitaliseerde efficiëntieplots: • 3D ISO rendementsplots van het hydrostatisch- en hydromechanisch rendement van pomp en hydromotor: rendement ifv snelheid, drukval, slagvolume. • 2D ISO rendementsplots voor de dieselmotor: rendement ifv toerental en koppel. De routine zal in een eerste stap berekenen welke combinaties van dieselmotortoerental, slagvolume pomp en motor een opgelegde snelheidsen koppeleis kunnen beantwoorden. Niet elke combinatie leidt immers
t
DOSSIER
Figuur 7: Foto’s van de testbank en dit zowel met de standaard snelheidssturing als met de output van de optimalisatieprocedure. Op die manier is het mogelijk een vergelijking te maken van het rendement en het dieselverbruik van de aandrijving. Figuur 8 toont het totaal rendement voor drie verschillende hydromotor toerentallen (500, 1000 en 1500 rpm). In elke grafiek zijn vier trends afgebeeld, de hoogste trend is het totaal rendement indien de optimale settings gebruikt worden. De andere drie trends zijn de resultaten van de standaard snelheidssturing, respectievelijk met een dieselmotortoerental ingesteld op 1500rpm, 1750rpm en 2000rpm.
Daardoor moet de verbrandingsmotor een hoger koppel: 490Nm. Het specifiek verbruikt is nu slechts 207gr/kWh en het noodzakelijk input vermogen kan beperkt blijven tot 60kW. Voor eindgebruikers van mobiele machines is het dieselverbruik een meer sprekende variabele dan het totaal rendement. In de veronderstelling dat de machine gedurende 1000 uur per jaar werkt, kan het dieselverbruik op jaarbasis uitgerekend worden voor elke belastingssituatie. Figuur 9 toont opnieuw het verbruik voor dezelfde outputtoerentallen en lastkoppels. Het verbruik is als procentueel meerverbruik uitgezet ten opzichte van de energetisch optimale settings. De trends tonen dat de tractie al snel enkele tientallen procenten meer verbruikt, indien een standaardsturing gebruikt wordt met een hoog dieseltoerental. Het verschil wordt kleiner naarmate het lastkoppel groter wordt.
Besluit De dieselmotor speelt een essentiële rol in de aandrijving van mobiele machines. Omdat het rendement Figuur 8: Totale efficiëntie in functie van het lastkoppel voor drie motorsnelheden van de dieselmotor aanzienlijk lager is dan dat van de andere componenten uit de hydrostatische aandrijflijn, heeft het werkingspunt ervan een belangrijke impact op het totaal De metingen bevestigen de goede werking van de optimalisatieroutine: rendement van de tractie. Daarom moet het werkingspunt van de diesel voor elk opgemeten werkingspunt is het totaal rendement steeds het oordeelkundig gekozen worden. grootst bij toepassen van de optimale settings. Het verschil in rendement De ontwikkelde optimalisatieroutine maximaliseert het rendement en miis kleiner, naarmate het dieselmotortoerental lager wordt ingesteld. nimaliseert bijgevolg het brandstofverbruik van de hydrostaat. Deze rouDe dieselmotor heeft een belangrijke impact op het totaal rendement. tine werd gevalideerd op een speciaal daarvoor ontwikkelde testbank. Door twee punten uit te zetten in de specifieke verbruikskarakteristiek Over het volledige werkingsgebied van de tractie blijken rendementsvan de dieselmotor, kan het positief effect verklaard worden. Beide punverbeteringen haalbaar. De hoogste verbetering zijn haalbaar bij toepasten vertegenwoordigen eenzelfde belastingstoestand van de tractie, singen die veelvuldig werken met een hoog dieselmotortoerental, terwijl meer specifiek een hydromotortoerental van 1000rpm en een lastkoppel de vermogenseis beperkt is. De testbank wordt verder ingezet voor het van 400Nm. Als de standaard snelheidsstrategie wordt gekozen met een experimenteren met de mogelijkheden van een hydrostatisch systeem. dieseltoerental van 1750rpm , dan moet de dieselmotor een koppel leDaarnaast is het een interessante demonstrator voor de opleiding van veren van 374Nm en is het specifiek verbruik van de verbrandingsmotor HOWEST studenten van de opleiding Master in de industriële weten217gt/kWh. De motor levert dan een vermogen van 69kW. schappen Elektromechanica. De optimale aansturing verlaagt het dieselmotortoerental naar 1196rpm. Deze resultaten worden voorgesteld op het achtste IFK ‘Internationalen Fluidtechnischen Kolloqium’, dat dit jaar doorgaat in Dresden, tussen 26 en 28 maart 2012. Meer info: bart.vanwalleghem@howest.be n
Figuur 9: Procentueel brandstofmeerverbruik tov het verbruik bij de optimale settings
116 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 33
118 - Lezersdienst
117 - Lezersdienst
REPORTAGE
Technische evolutie kan men nu eenmaal niet tegenhouden: de vraag is dus niet voor welk project Industrial Ethernet al dan niet hanteren, de vraag is wanneer implementeren we Industrial Ethernet.
Industrial Ethernet: Kanon om vlieg te vangen? De industrie heeft vandaag voor automatiseringsprojecten de beschikking over twee digitale netwerktechnologieën: de veldbus en Industrial Ethernet. De vraag kan dan rijzen: welke technologie voor mijn automatiseringsproject kiezen? Een eenvoudige maar moeilijk te beantwoorden vraag, eerst en vooral omdat dit afhankelijk is van de specifieke behoeften en ... de beschikbaarheid van de componenten. Eind van de jaren ‘90 schreef uw dienaar een artikel over Ethernet als toekomstige veldbus. De aanleiding was een economische studie waaruit bleek dat automatiseringscomponenten met Ethernet interface heel wat goedkoper zouden zijn – de Ethernet chip, wijdverspreid in de kantoorwereld, kostte destijds minder dan 1 dollar. Industriële communicatiekaarten, ja zelfs interfaces voor sensoren en actoren (I/O), zouden een fractie kosten van wat toen industrieel gangbaar was. Alles draaide om kostprijsbesparing, het was ook de tijd dat de PC aan zijn industriële opmars begon, eveneens vanuit het oogpunt kostenbesparing.
Overkill? Het liep echter allemaal zo’n vaart niet. De veldbus werd eerst verder uitontwikkeld, het zou nog meerdere jaren duren voor de eerste Industrial Ethernet variant op de markt verscheen. En dit ondanks de goedkope ethernet chip. Bovendien kende ook Industrial Ethernet, net als de veldbus, meerdere varianten wat enigszins een teleurstelling was omdat men – vertrekkende van een standaard – op een standaard versie hoopte. De industrie deelde niet de mening van de marktstudie en zag geen brood in het uitrusten van actoren en sensoren – hoe klein ook – met een ethernet interface. Zo bleef er een rol weggelegd voor de veldbus. Die liet zich als een subnetwerk perfect via een gateway integreren waardoor de hoge bandbreedte van Industrial Ethernet ook optimaal benut werd. Voor heel wat, zo niet de meeste, toepassingen zou Industrial Ethernet wat de bandbreedte betreft duidelijk ‘overkill’ zijn: een kanon om een vlieg mee te vangen. Gebruik de bandbreedte voor toepassingen waar veel bandbreedte (zoals voor real-time) vereist is, of ... gebruik het om veiligheidsfuncties te integreren (wat op termijn ook is gebeurd). Ethernet tot op
Motion controllers hebben behoefte aan meer bandbreedte en zijn dan ook standaard uitgerust met een Industrial Ethernet interface (foto Siemens). het I/O niveau, type on/off sensor en actor, vereiste meer dan alleen een ethernet chip. Ethernet is digitaal, de traditionele sensorcommunicatieen bekabeling past hier niet in (tenzij via een interface). De I/O digitaal gaan benaderen, met andere woorden de ontwikkeling van I/O link past perfect in dit plaatje: de I/O Link hub is verkrijgbaar met interface voor zowel veldbus als Industrial Ethernet.
Industrial Ethernet of veldbus Hieruit blijkt dat de keuze ‘Industrial Ethernet of veldbus’ voor een automatiseringsproject bepaald wordt door de toepassing. Heeft men behoefte aan bandbreedte (veel assen, visie, ...) al dan niet tengevolge van de integratie van vreemde communicatiestromen dan is zonder meer Industrial Ethernet het aangewezen netwerk. Grote geïntegreerde automatiseringsprojecten zullen veelal Industrial Ethernet als basiscommunicatie nemen wat niet wil zeggen dat voor bepaalde delen de veldbus nog steeds gebruikt zal worden. Is het project een relatief kleine machine met veel on/off communicatie dan is een klassieke veldbus waarschijnlijk ruimschoots voldoende. Moet deze machine geïntegreerd wordt in een groter geheel (type productielijn) dan volstaat het voorzien van een gateway naar Industrial Ethernet. Ten slotte zijn er de voorkeuren van de klant (dit primeert veelal) en ... het marktaanbod. Niet alle I/O zijn via Industrial Ethernet direct aanspreekbaar. De tendens is wel dat steeds meer I/O met Industrial Ethernet interface op de markt komen.
Ervaring
Ieder type Industrial Ethernet heeft zijn specifieke hardware om sensoren en actoren aan te spreken (foto Beckhoff ).
Bij dit alles moet ook de niet onbelangrijke rol van kennis en ervaring overwogen worden. Industrial Ethernet is nieuw, met veldbustechnologie is de bedrijfswereld veelal vertrouwd. Wanneer men overschakelt op Industrial Ethernet, al dan niet geheel of gedeeltelijk dan zal men op een of andere manier de nodige kennis (om nog maar te zwijgen van ervaring) in huis moeten halen. Kiezen voor Industrial Ethernet is dus meer dan een opportuniteitskeuze tussen twee communicatietechnologieën al was het maar omdat opleiding geen ‘over the counter’ product of dienst is, maar een investering. P. Paulus n 119 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 35
REPORTAGE
Rockwell Automation denkt per industrie en hanteert een ‘market –back–approach’. Luisteren naar de markt is de boodschap. De teams worden aangestuurd met informatie die van de klanten komt. Zo zijn er in de voedingsindustrie andere behoeften dan in de automobielsector.
Luisteren, analyseren en oplossen Per jaar organiseert Rockwell Automation in Europa zo’n 15 edities van de Automation University. De klanten kunnen er de producten echt leren kennen en proefdraaien. De laatste Automation University in Eindhoven kon rekenen zo’n 300 bezoekers. “We hebben hier niet alleen onze technologie en applicaties opgesteld voor eindklanten en machinebouwers, maar geven ook een aantal sessies”, vertelt Hedwig Maes, President EMEA bij Rockwell Automation. Eigenlijk zijn het workshops waarmee technische mensen hands-on training krijgen. Je kan het bekijken als een soort labo waar mensen dingen kunnen uittesten. De resultaten van de Automation University worden grondig geanalyseerd. Het gaat verder dan het aantal inschrijvingen. Je moet natuurlijk een kritische massa kunnen bereiken, maar Rockwell Automation meet het aantal contacten en gaat na hoeveel business eruit volgt.
Waardeoptimalisatie Rockwell Automation is van oorsprong een Amerikaans bedrijf met zo’n 21.000 medewerkers, actief in meer dan 80 landen. Het aanbod kan je onderverdelen in twee grote families. A&S (Architecture & Software) is de steunpilaar van de geïntegreerde architectuur (controllers en alle mogelijke software-applicaties). De tweede grote business unit is CP&S (Control Products Solutions & Services). Dat zijn voornamelijk de componenten zoals frequentieregelaars en –sturingen. Verder is er de service afdeling: repair en on site engineering support bij klanten. Rockwell Automation doet ook automation assessments waarbij een manufacturing plant volledig wordt doorgelicht. Op basis daarvan gebeurt er een waarde-optimalisatie zodat de efficiëntie de hoogte in gaat. Dat draagt bij tot een lager energieverbruik en tot een ‘sustainable & safe environment’. Verder vinden er ook risk assessments plaats zodat klanten een soort ‘foto’ te zien krijgen waarop hun zwakke punten zijn aangeduid.
Hedwig Maes, President EMEA bij Rockwell Automation: We zorgen ervoor dat de time-2market sneller wordt en de Total Cost of Ownership zo laag mogelijk is.”
Raf Vermeylen, Sales Director Benelux bij Rockwell Automation: “Het is nooit onze strategie geweest om onze klanten te verplichten met onze open standaards te werken.”
Rockwell Automation focust volledig op industriële automatisering en biedt software-, SCADA- en alle mogelijke controle-oplossingen. “We bieden ook hardware componenten aan die je tot op het laagste niveau terugvindt zoals een drukknop of een sensor”, aldus Raf Vermeylen, Sales Director Benelux bij Rockwell Automation. “Het gaat voornamelijk om frequentiesturingen, sensortechniek en veiligheidstechniek.”
Integratie-platform Het hart van Rockwell Automation is integrated architecture: een controlelaag, een visualiseringslaag en daarbij alle geïntegreerde disciplines die vandaag meestal door Ethernet IP verbonden worden. Vermeylen: “We creëren een integratie-platform waardoor er bespaard kan worden op tijd en engineering. Ook qua maintenance worden er besparingen gerealiseerd. Wij bouwen vandaag iets en houden het dikwijls 20 à 25 jaar levend in de markt. Op die manier beschermen we de investeringen van onze klanten. De openheid van onze netwerken en het gebruiksgemak van onze producten zijn ook belangrijke kenmerken. Het is geen evidentie om ook met je onderleveranciers goede relaties te onderhouden. Maar we slagen daar heel goed in.” Toen de eerste Fieldbus netwerken op de markt kwamen, heeft Rockwell Automation daarop in-
Tijdens Automation University worden applicaties opgesteld voor eindklanten en machinebouwers.
P 36 - 187 - MAART 2012
REPORTAGE
Rockwell Automation biedt een waaier aan diensten en producten.
gespeeld. In de loop der jaren is het gamma uitgebreid naar device net en control net. Dat waren gedurende 10 à 15 jaar de netwerken die het meeste werden gebruikt. Begin jaren 2000 is Ethernet IP, het industrial protocol, erbij gekomen. Initieel versterkte het de bestaande netwerken en werd het gebruikt om data te stockeren en er bruikbare informatie van te maken. “Vandaag zien we dat voor de meeste controle-architectuur uitsluitend voor Ethernet gekozen wordt”, gaat Vermeylen verder. “We hebben nog steeds device en control net, maar je ziet steeds meer toepassingen waarvoor Ethernet gebruikt wordt, zowel qua communicatie, drives, servo-sturingen als IOtoepassingen.”
Keuzevrijheid voor de klant
Integreerbaar process control systeem
In de oplossingen van Rockwell Automation zijn telkens adaptors voorzien die met heel veel andere veldbussen kunnen communiceren. Vermeylen: “Het is nooit onze strategie geweest om onze klanten te verplichten met onze open standaards te werken. Het staat hen vrij om andere keuzes te maken.” “Als we een product ontwikkelen, detecteren we de noden van de markt en op basis daarvan ontwikkelen we producten”, aldus nog Raf Vermeylen. “We luisteren naar de eindklanten en de machinebouwers. We leggen ons oor ook te luisteren in verschillende industrietakken om dan specifieke soft- en hardware te ontwikkelen. Ons motto is ‘Listen, Think, Solve’ en daar is iedereen in onze firma van doordrongen. De belangrijkste sectoren in de Benelux zijn ‘consumer’ (voeding, dranken en fine chemicals). Heavy industries (staal- en aluminiumnijverheid) is voor ons ook heel belangrijk. Automotive en pharma mogen we ook niet onderschatten. In de Benelux hebben we duizenden klanten. We gaan ook naar de markt via systeemintegratoren wat een multiplicatoreffect oplevert.”
De process industrie is er een waar je geen risico’s kan nemen. Je moet een betrouwbaarheid en beschikbaarheid kunnen bieden. Rockwell Automation automatiseert processen en garandeert aan de eindklanten dat die ook daadwerkelijk functioneren. Open process control systemen zijn een nieuwe manier van differentiëren om bedrijfsprocessen te optimaliseren. Daarmee ben je als bedrijf meer flexibel kan je sneller inspelen op trends. In de meeste bedrijven is er nog altijd een kloof tussen process control systemen en andere systemen. In vergelijking met 10 jaar geleden moet je hetzelfde volume aan een lagere kostprijs produceren. Bovendien komt duurzaamheid meer en meer in de picture. “We bieden onze klanten een oplossing om die uitdagingen aan te gaan”, zegt Alain Hermans, Program Manager Process Business EMEA. “Ons process control systeem is volledig integreerbaar met hun bestaande productlijnen. Als onze klant info nodig heeft kan hij die gemakkelijk verkrijgen via KPI’s dashboards. De klant hoeft dus niet meer zelf analyses uit te voeren, verkrijgt een volledig overzicht van zijn productie process & output aangepast aan de gebruiker ,hetzij plantmanager of productie manager.”
Business doen is topsport De missie van Rockwell Automation is in een paar zinnen samen te vatten. Hedwig Maes: “We leveren onze klanten toegevoegde waarde die hen helpt om competitiever en operationeel meer efficiënt te zijn. We zorgen ervoor dat de time-2-market sneller wordt en de Total Cost of Ownership van hun vestigingen zo laag mogelijk is.” Maes ziet heel wat overeenkomsten tussen topsport en de bedrijfswereld. “Je moet in een team kunnen functioneren maar ook heel wat acties ondernemen om te bevestigen dat je je plaats waard bent. Het is boeiend om in een internationale context business te doen, met verschillende culturen samen te werken, en nieuwe markten te ontplooien. Een goede resultaat neerzetten is natuurlijk de belangrijkste drijfveer.”
Hart communicatieprotocol HART is een communicatieprotocol dat in de jaren ’80 is ontstaan. Het is een open standaard geworden. Het werd met name gebruikt om instrumentatie-toepassingen te onderhouden en/of te configureren. “Dat betekent dat je een apparaat vanop afstand kan configureren en callibreren. HART is een heel sterke industriestandaard en je kan met de extra functionaliteit processen mee optimaliseren en zelfs informatie mee overdragen. Dat gebeurt door het te ontsluiten en in een systeem te integreren”, vertelt Alain Hermans. n
120 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 37
121 - Lezersdienst
122 - Lezersdienst
REPORTAGE
Het verhaal van Rockwell Automation en Endress + Hauser komt in grote lijnen neer op drie dingen: eenvoudige engineering, een eenvoudige opstartcyclus en weinig maintenance. Het resultaat: Alle assets worden door het volledige netwerk ondersteund.
1+1 = 3 Rockwell Automation en Endress+Hauser hebben een partnership en gaan samen naar de markt. De bedrijven zijn complementair en de samenwerking zorgt voor een hele vereenvoudiging bij de klant dankzij de instrumentatie informatie & diagnostics die in het process control system worden geïntegreerd. Het gevolg is dat de operator heel snel en gericht fouten in het systeem kan herstellen waardoor de productie amper wordt onderbroken. “Ons partnership met Rockwell Automation is heel belangrijk”, zegt Jaap Westeneng, Product Manager bij Endress+Hauser. “Er zijn geen producten in onze portfolio die elkaar overlappen of beconcurreren. Het partnership wordt top-down gedragen en bottom-up uitgevoerd. Dat uit zich in een joint integration office. Zowel in Amerika als in Zwitserland (ons hoofdkantoor) zijn mensen werkzaam die zich specifiek met de samenwerking bezighouden. De essentie is de integratie van sensoren en meettechniek. We hebben een aantal industrietakken (o.a. voeding en pharma) geselecteerd die we samen ‘bedienen’.” “Vanuit Rockwell Automation proberen we altijd vooruit te lopen en in te spelen op wat de industrie vraagt”, gaat Alain Hermans, Program Manager Process Business EMEA, verder. “Vroeger hadden we een aantal netwerken, maar de productielijnen moeten flexibeler worden en er is nooit een standaard geïmplementeerd. Vandaag is 80% van de instrumentatie geïnstalleerd bij klanten zonder netwerk. De rest werkt met een 4-20 mA signaal voorzien van een HART protocol.”
Preferred integration EtherNet/IP zal morgen nog niet standaard aanwezig zijn op alle instrumentatie. Vanuit de markt heeft men behoefte aan multi-variabele transmitters: één apparaat dat meerdere meetwaarden kan bieden. “Uit flow-principes kunnen wij 10 tot 20 meetwaarden halen”, aldus nog Jaap Westeneng. “Dat zijn voor sommige processen aanzienlijke kosten als je dat afzonderlijk moet meten. Als je alle parameters met één apparaat kan meten, krijg je een heel ander verhaal. Dan heb je alleen nog een interface nodig om alle informatie over te dragen. Op basis van Ethernet wordt de integratie eenvoudig en heb je geen beperkingen meer. Dat pakket is heel uitgebreid en het is de standaard in de markt. Wij lossen samen met Rockwell Automation het integratievraagstuk op wat we preferred integration noemen.” Rockwell Automation werkt met open standaards. De medewerkers van het bedrijf vragen zich voortduDe installatie met integrated solurend af waar de markt om tion.
Alain Hermans, Program Manager Process Business EMEA: “Klanten vragen om eenduidigheid en standaardisatie. We kiezen heel bewust voor open standaarden.”
Jaap Westeneng, Product Manager bij Endress+Hauser: “Als je alle parameters met één apparaat kan meten, heb je alleen nog een interface nodig om alle informatie over te dragen.”
vraagt. “Er zijn heel wat systeem- en instrumentatieleveranciers”, zegt Alain Hermans. “Klanten vragen om eenduidigheid en standaardisatie. We kiezen heel bewust voor open standaarden. Dat blijkt ook uit het feit dat we onze eigen standaarden niet meer in de markt te zetten. We zijn ons volledig aan het confirmeren aan de open internationale standaarden.” n
EtherNet/IP bij koekjesfabrikant Rockwell Automation en Endress+Hauser hebben samen een project uitgevoerd bij Pally Biscuits BV, een Nederlands bedrijf dat koekjes maakt. Pally Biscuits BV wilde de processen optimaliseren en om daaraan tegemoet te komen, is door Endress+Hauser EtherNet/IP aanbevolen. “We hadden rechtstreeks contact met Pally Biscuits BV als eindgebruiker en ook met de system integrator die een ondersteunde rol vervulde. Het resultaat was voor alle partijen heel verrassend. De vervanging van de bestaande metingen door metingen met EtherNet/IP sprak boekdelen, zeker omdat het om complexe meetvariabelen ging.” De hele installatie was eenvoudig. “Eigenlijk ging het gewoon om installeren, configureren en alle data was beschikbaar. De service medewerkers waren ook verrast door het positieve verhaal omdat die niet vertrouwd zijn met EtherNet/IP en zich vooral met onderhoud bezighouden. Dit is een kleinschalig voorbeeld van preferred integration dat voordelen biedt, zowel voor de system integrator als de eindgebruiker. Die krijgt relevante informatie die hij nodig heeft om de processen aan te sturen. De integratietijd was bijna nihil. Gewoonlijk vertegenwoordigt dit een grote verborgen kost die niet ingecalculeerd wordt. Maar dit keer was dat niet het geval.” 123 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 39
124 - Lezersdienst
125 - Lezersdienst
126 - Lezersdienst
REPORTAGE
Vijfde Internationale vakbeurs voor Automatisering en Mechatronica. Plaats en datum : 22 – 25 mei 2012 – Messe München International GmbH.
Automatica 2012: innovation and solutions De geschiedenis van AUTOMATICA begint in 2004; 556 exposanten uit 22 landen bezetten 22.000 m2 netto in 3 hallen. In 2008 zijn dat 868 exposanten uit 41 landen die 32.000 m2 netto bezetten in 5 hallen. 2010 lijdt onder de gevolgen van de crisis en 708 exposanten uit 42 landen bezetten 26000 m2 netto bezetten in slechts 4 hallen; toch telt men 30.642 bezoekers uit 113 landen. 2012 ziet er veelbelovend uit. In januari zijn al 420 exposanten ingeschreven en die bezetten 25.500 m2. Dit is al 1.000 m2 meer dan vijf maanden vóór de vakbeurs van 2010. De inhoud is, zoals steeds, gebaseerd op de kerngebieden van de Automatisering: Robotica – Assemblage en behandelingstechnieken en Machine beeldverwerking. Daarbij nog: positioneersystemen; aandrijftechnieken, sensorsystemen,regeltechnieken, veiligheidstechnieken, bevoorradingstechniek, software, diensten en dienstverlening, onderzoek en technologie.
Verschillende hallen, verschillende disciplines Al deze technieken zijn te vinden in de vijf hallen hierbij beschreven en het bijgevoegde grondplan. In hal A1 en A2 is de focus op ‘assemblage en behandelingstechnieken. Positioneersystemen hebben ook in hal A2 een plaats. De speciale expo’s ‘Accu-vervaardiging en Geautomatiseerde Composiet Productie’ is helemaal nieuw. Robotten, Veiligheidstechnieken en Bevoorradingstechnieken bevinden zich in de hallen B2 en B3. Industriële beeldverwerking is eveneens in hal B2 en B3 en is verdeeld in twee delen: Machine beeldverwerking en Robot beeldverwerking. Hal B1 is het domein van Onderzoek alsook de expo –ruimtes van de robotten, sensortechniek, regeltechniek en aandrijftechnieken. Ook het FORUM is hier aanwezig. Thema’s zijn: - dinsdag 22 mei: - woensdag 23 mei: - donderdag 24 mei: - vrijdag 25 mei:
‘Met automatisering naar BluECOmpetence’ Uitdagingen voor de Automobiel nijverheid, Lichtgewicht constructie, e-Mobiliteit en Energiesparen. Nieuwe Industries: Levensmiddelen, Geneesmiddelen, Farmacie en Biotechnologie. De toekomst van Bijstand en Robotdienst.
De ‘Specials’ ‘Automated Composite Production’ In de expo wordt getoond hoe vezel-versterkte componenten op een geautomatiseerde manier geproduceerd worden. De vele voordelen worden getoond bij meerdere voorbeelden zoals, de vermindering van uitstoot en een vermindering van werk en onderhoudskosten. Vezelversterkte composieten worden beschouwd als het materiaal van de toekomst. ‘Accu vervaardiging’ Deze speciale expo wordt gehouden door de Messe München in samenwerking met de Duitse Engineering Federatie (VDMA), de bijzondere Productronic Divisie, en de RWTH van Aachen. De werkstroom van de accufabricage wordt er getoond. De bezoeker krijgt een beter zicht op en begrip van de individuele stappen in dit productie proces. Niets is gespaard gebleven om de toeschouwer tot in de details wegwijs te maken in dergelijk proces. Besluit Automatica is: - De enige internationale vakbeurs, die assemblage en behandelingstechnieken, robotica en industriële beeldverwerking combineert; - De grootste vakbeurs voor robotica ter wereld; - Het voornaamste platform voor wereldwijd innoveren; - Het ontmoetingspunt voor beslissers, ingenieurs en experts van de volledige fabricage industrie; - Het ontmoetingspunt voor de automatiseringsindustrie van de alomvattende fabricage-industrie. n
127 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 41
128 - Lezersdienst
129 - Lezersdienst
P 42 - 187 - MAART 2012
ACTUALITEIT
WQuattro super premium efficiency motor overtreft eisen van aanstaande ie4-norm WEG heeft voor haar nieuwe Wquattro Super Premium Efficiency motoren een hybride ontwerp toegepast om het hoogste rendement op de markt te halen. En daarbij overtreft deze serie over haar hele vermogensbereik ook nog eens de eisen van de aanstaande IE4 Super Premium Efficiency-norm. De Wquattro-serie is ontworpen voor gebruikers die veel belang hechten aan energiebesparing. Het is een milieuvriendelijke serie motoren, die dankzij haar hoge rendement - zonder energieverlies (joules) in het anker - minder stroom vraagt van het net. Dit vertaalt zich in lagere totale bedrijfskosten (TCO), een vermindering van de CO2-uitstoot en het snel terugverdienen van de investering. De WQuattro is een hybride motor, die conventionele driefase-wikkelingen combineert met een anker met een aluminium kooi en krachtige inwendige magneten. Deze combinatie maakt de WQuattro ideaal om direct online op te starten en te versnellen tot het synchrone toerental. Bij dit type bedrijf varieert het toerental niet door de belasting - ook niet bij overbelasting of spanningsdaling - zolang de frequentie constant blijft. Bovendien zijn geen positie-/toerentalsensoren of speciale beveiligingsrelais nodig. De lagertemperaturen blijven laag dankzij het synchroonbedrijf, waardoor de motoren langer meegaan en minder onderhoud vragen. Moet het motortoerental wél regelbaar zijn, dan kan de Wquattro aan een inverter worden gekoppeld, wat een breed snelheidsbereik met een constant koppel mogelijk maakt. Deze opstelling heeft tevens het belangrijke voordeel dat meerdere motoren synchroon kunnen draaien bij aansturing door dezelfde inverter.
Een groot pluspunt van de Wquattro-serie is de uitwisselbaarheid met bestaande installaties. Een groot pluspunt van de Wquattro-serie is de uitwisselbaarheid met bestaande installaties. De toegepaste bouwgrootte voor het vermogen is hetzelfde als bij standaard inductiemotoren, wat een na-montage op bestaande toepassingen vergemakkelijkt. De Wquattro-serie is leverbaar in 4- en 6-polige versies met bouwmaten van 80 tot 132S en vermogens van 0,37 kW tot 7,5 kW. De motoren hebben een F-klasse isolatie en zijn geschikt voor 230/400, 400/690 of 525 V voedingen. n 131 - Lezersdienst
Integratie van CNC-sturingen engineering- en productieprocessen De Siemens-divisie Drive Technologies beschikt met Sinumerik Integrate over een omvangrijk aanbod om werktuigmachines te integreren in communicatie-, engineering- en verspanende productieprocessen. Ook de machine-integratie in complexe PLMprocessen (Production Lifecycle Management) en in de bestaande bedrijfs-IT verloopt met Sinumerik Integrate snel en eenvoudig. Om de concurrentiepositie van productiebedrijven te verzekeren, wordt de integratie van machine- en productiegegevens in de workflow van een onderneming, van ontwikkeling en aanschaf tot productie en verkoop, steeds belangrijker. Enkel wanneer men een totaalbeeld heeft van het productieproces van een onderneming tot aan de individuele spaan, krijgt men de nodige transparantie om zwakke punten te identificeren, te verhelpen en een continu verbeteringsproces te ontwikkelen. De integratie van de werktuigmachine in de bedrijfsDe integratie van de werktuigmachine in de bedrijfsprocessen zorgt voor een slanke en efficiënte productie.
processen vormt daarbij een essentiële voorwaarde voor een slanke en efficiënte productie.
Totaalsysteem Siemens biedt een omvangrijke portfolio voor engineering- en procesondersteuning bij werktuigmachines, dat nu wordt samengevoegd onder de noemer Sinumerik Integrate. Met deze oplossing kunnen gegevens van werktuigmachines eenvoudig, snel en betrouwbaar worden geïntegreerd in de bedrijfsprocessen. Dankzij de IT-integratie van de productieprocessen zijn productieleiders, operatoren van de installatie, programmeurs in de werkvoorbereiding, onderhoudstechnici en machinebouwers aan elkaar gekoppeld, en via gedefinieerde processen geïntegreerd in het totaalsysteem. Sinumerik Integrate bundelt IT-functies in een uniforme softwaresuite. Daartoe staan zes modules ter beschikking, die alle aspecten van de machine-integratie dekken. Met de module “Create-it!” worden de oplossingen voor het genereren en configureren van gebruikerspecifieke functies in de bedienings- en programmeerinterface Sinumerik Operate gebundeld. Ook de programmering van interfaces met de werktuigmachine en met een bedrijfsserver maakt deel uit van deze module. Er worden bijvoorbeeld omvangrijke functiebibliotheken aangeboden die de mogelijkheid bieden PLC-, NC- en HMI-functies in het volledige netwerk te gebruiken. n 130 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 43
REPORTAGE
De keuze van deze coördinatieklasse garandeert de bedrijfscontinuïteit en dit in volledige overeenstemming met de norm IEC 947.6.2. TeSys U is de enige motorstarter die aan deze norm voldoet.
Motorstarters TeSys voor driefasige asynchrone motoren Motorstarters voeren vier functies uit: in- en uitschakeling, beveiliging tegen kortsluiting en thermische overbelastingen ter optimalisering van de levensduur van de motor en scheiding ter beveiliging van het personeel. Het is een domein waarin technologische ontwikkelingen zich in een hoog tempo opvolgen.
Opmerkelijke evolutie Vijfentwintig jaar geleden werden de drie hoofdfuncties van de motorstarters nog gescheiden en bevonden de beveiliging tegen kortsluiting, de thermische beveiliging en de contactor zich als ‘motorstartergroep’ boven elkaar in een schakelkast. Vandaag zijn deze functies gecombineerd in een soort ‘zwarte doos’, waardoor de benodigde schakelkastoppervakte kleiner wordt, met kostenbesparing tot gevolg. De ULTIMA, die vandaag door Schneider Electric aangeboden wordt, is een volledig geïntegreerde motorstarter die de hoogste prestaties levert van het hele gamma motorstarters. Zo kan hij bijvoorbeeld 2 miljoen keer schakelen onder nominale stroom, een recordprestatie op de markt. Ook het onderbrekingsvermogen ligt met 50 kA bij 400 V, ver boven wat er gewoonlijk voor dit type toepassingen gevraagd wordt. De “totale” coördinatie (IEC 947), zorgt er voor dat het risico voor het samensmelten van de contacten wordt uitgesloten. De afstootkrachten opgewekt door de elektrische boog geven aanleiding tot het afstoten van de contacten van de contactor en hun ontijdige onderbreking. Na de uitschakeling van de stroomopwaartse vermogensschakelaar, wordt het contact terug gesloten en treedt er risico van samensmelting op. Dankzij het werkingsprincipe van de TeSys U, waarbij de overbelastings- en de kortsluitbeveiliging, evenals de besturings- en schakelfuncties in een enkel apparaat geïntegreerd zijn (dezelfde P 44 - 187 - MAART 2012
contacten worden gebruikt voor het besturen en voor het beveiligen; ze worden mechanisch open gehouden na de uitschakeling), is de kans op samensmelten volledig uitgesloten. Nadat de oorzaak van het uitschakelen is opgeheven, kan de vermogensschakelaar herwapend worden. De conditie van de motorstarter moet niet gecontroleerd worden en er moeten geen defecte componenten vervangen worden.
Kenmerken van de Motorstarter TeSys model U Hij voert de volgende functies uit: De aansturing en beveiliging van eenfasige en driefasige motoren, de isolatie van de motor van het voedingsnet, de magnetische en thermische beveiliging en de vermogenschakeling. De besturing van de toepassing geschiedt door middel van functiemodules voor beveiliging met alarmen, bewaking van de gebruiksduur, van het aantal defecten, opvolging van de motorstromen, registratie van de vijf laatste defecten en van de motorparameters, enz... De elektronische controle-eenheden en functies worden in de vorm van functiemodules eenvoudig ingeklikt op de vermogensbasis. Er zijn toebehoren beschikbaar waarmee de bedrading tussen de modules vereenvoudigd of zelfs volledig uit de weg geruimd kan worden. De ‘vermogensbasis’ die onafhankelijk is van de stuurspanning en van het motorvermogen en die de vermogensschakelaar- en de ontstoringsfunctie bevat, is verkrijgbaar voor de nominale stroomsterkten van 12 A en 32 A, met 1 of 2 draairichtingen. Er zijn drie inklikbare ‘controle-eenheden’. De gewenste module
REPORTAGE
wordt gekozen in functie van de stuurspanning, het motorvermogen en het voorgeschreven beveiligingsniveau. De controlemodules bieden de gebruiker de geaccumuleerde voordelen van de elektronica en de elektromechanica in zake metingen, coördinatie, onderbrekingsvermogen en duurzaamheid. Standaard controle-eenheid: voor de beveiliging tegen overbelasting en kortsluiting. Evolutieve controle-eenheid: voor het gebruik van alarmen en foutdifferentiatie. Multifunctionele controle-eenheid: voor gebruik bij strenge vereisten i.v.m. controle en beveiliging, diagnose, parametreren in situ, bijvoorbeeld via een ingebouwd scherm/toetsenbord, een dialoogterminal, een PC of een PDA uitgerust met de PowerSuite software, of parametreren op afstand via Modbus. De motorstarter TeSys U is synoniem van winst voor de gebruikers, de verdelers en de fabrikanten. 25 referenties volstaan om met de Motorstarter TeSys U het volledige vermogenbereik tot 32 A te dekken, in plaats van 300 referenties voor een traditionele oplossing. Dit is te danken aan het grote regelbereik met een dynamische factor van vier, aan de uitwisselbaarheid van de controlemodules en aan het overbodig worden van de bekabeling en van het gebruik van werktuigen. Met zijn lage thermische dissipatie (gedeeld door 4) is de TeSys U uiterst geschikt voor zij-aan-zij montage.
Veel meer voordelen TeSys U beschikt over zodanig veel goede eigenschapen dat ze niet in enkele lijnen kunnen beschreven worden. Een noemenswaardig voordeel - dat de keuze vereenvoudigt en besparing oplevert - is zijn spanningsbereik van 110 tot 240V/AC
In het kort TeSys U is een product van hoog technologisch niveau. Hij is even simpel in gebruik als de klassieke oplossing (vermogenschakelaar + contactor ) en kost minder. De klant geniet van de geaccumuleerde voordelen van de elektronica, de elektromechanica en de informatica. Men mag zonder te overdrijven stellen dat dit de beste motorstater is voor driefasige asynchrone motoren op de markt. of DC en 24V DC. Vandaag valt een motorstarter van 4 kW, aangestuurd met 24V DC, goedkoper uit dan een traditionele oplossing. Dit ligt aan het feit dat de prijsbepaling gebaseerd is op de stroom en niet op de stuurspanning (AC/DC beschikbaar op dezelfde eenheid). Motoren van 15 kW kunnen aangestuurd worden met modules van 45mm. De aansluiting geschiedt over een kam die besparend werkt gezien hij de bedrading stroomopwaarts beperkt.
Goede communicatie Dankzij de mogelijkheid om verschillende communicatiemodules in de vermogensbasis op te nemen is TeSys U een van de meest flexibele motorstarters op de markt. Dit zorgt er voor dat de installatie tijdloos wordt en vele jaren kan meegaan. Er is keuze tussen Modbus, CANopen, AS-interface, Profibus BP, Ethernet, Devicenet, Fipio, Interbus S via de module Advantys STB voor gedistribueerde I/O’s, of voor een eenvoudige parallelschakeling. Door TeSys U te gebruiken koopt de gebruiker ‘à la carte’. Hij schaft alleen die functies aan die hij op dat ogenblik nodig heeft en bespaart dus op de investering. Maakt men een balans op, rekening houdend met plaatsgebruik, montagetijd en reserveonderdelen, dan valt de TeSys U goedkoper uit dan de klassieke starteroplossing met aparte vermogenschakelaar en contactor. n 132 - Lezersdienst
133 - Lezersdienst
134 - Lezersdienst
135 - Lezersdienst
136 - Lezersdienst
TOEPASSING
90 mm dikke draagkabels met een gewicht van bijna 50 kg per meter, driefasenstroom-motoren met 1.150 kW nominaal vermogen, een laadgewicht van 40 ton en dat alles twee keer.
Rendez-vous tussen record-kabelbanen en industriële schokdempers Het afgeremd binnenkomen in de stations van twee buitengewoon grote bevoorradingskabelbanen maakte de constructie en inbouw van speciale dempingsoplossingen nodig. De met een laadgewicht van 40 ton bewegende kabelbaanvoertuigen moeten snel en betrouwbaar, maar ook zacht bij binnenkomst in het dalstation, worden afgeremd. Om dit te realiseren was aan de ene kant de ontwikkeling van nieuwe interne demperhulzen nodig en aan de andere kant de aanpassing daarvan aan zware industriële schokdempers. Bij het veiligstellen van de bevoorrading voor de uitbreiding van een ondergrondse pompcentrale, zijn gelijk twee bevoorradingskabelbanen ontstaan, die zich de grootste ter wereld mogen noemen. Om deze voertuigen bij binnenkomst in het station veilig af te remmen, moesten nieuwe industriële schokdempers in formaat XXXL worden ontwikkeld.
Een moeilijke taak met superlatieven De locatie idyllisch, het project van het Zwitserse energiebedrijf Axpo geweldig: De in 1963 voltooide stuwdam van de Limmernsee in het kanton Glarus en de bijbehorende ondergrondse pompcentrale moeten worden uitgebreid. Na voltooiing van de werkzaamheden zullen de pompen van de centrale in staat zijn een vermogen van 1.000 MW te bereiken. Zoals reeds eerder bij andere kabelbaan- en gondelprojecten wendde de fabrikant van de kabelbaanreus, de Doppelmayr Garaventa Groep, zich tot Bibus AG, een van de toonaangevende fabrikanten van hydraulische en pneumatische aandrijvings- en besturingssystemen en -apparatuur in Zwitserland. De opdracht was om zware industriële schokdempers te leveren, die een zacht stoppen van de kabelbaanvoertuigen bij binnenkomst in het dalstation mogelijk maken (foto 1). Want het was duidelijk dat alleen hydraulische dempingsoplossingen tegen de eisen waren opgewassen. Deze omvangrijke machine-ele-
De bevoorradingskabelbanen transporteren laadgewichten tot 48.355 kg en stuiten in het dalstation op de 1,30 m ‘kleine’ industriële schokdempers.
menten vervaardigt het bedrijf echter niet zelf, het grijpt daarbij terug op de producten van zijn samenwerkingspartner ACE Stoßdämpfer. Daarom wendde de verantwoordelijke productmanager van BIBUS, de heer Dominik Beëri, zich tot zijn partner in het Duitse Langenfeld.
Een Zwitser zet een lawine van tests in gang ACE biedt een breed scala aan instelbare en zelfinstellende dempers. De typen met de benaming CA4x16 (foto 2) zijn zelfinstellend en kunnen tot 115.000 kg afremmen, waarbij ze tot 126.500 Nm per slag absorberen. Toen echter de eerste demBekend ontwerp, nieuw innerpingskarakteristieken werden lijk leven: de speciale industriberekend bleek, dat wegens de ële schokdemper. lokale eisen met betrekking tot steunkracht en dempingskarakteristiek een nieuwe interne huls voor de zware industriële schokdempers ontwikkeld moest worden. Want eigenlijk zouden het afremmen van de 48.355 kg zware totale massa en de energieabsorptie van 99.000 Nm per slag zelfs voor de reguliere dempers uit de CA-serie goed te doen zijn, maar wanneer moet een schokdemper nu eenmaal een kabelbaanvoertuig van dit formaat zacht opvangen? Ter vergelijking: De goederenkabelbaan in Zwitserland komt overeen met een personenkabelbaan, die ongeveer 500 mensen op zou kunnen nemen. De immens hoge energieabsorptie resulteert in dit geval niet alleen uit het gewicht van de op te vangen massa, maar ook uit het feit dat de speciale industriële schokdemper CA4x16-S-2955 twee verschillende functies moet vervullen. Naast het gewone afremmen van de kabelbaanvoertuigen in hun normale bedrijf, is hij ook verantwoordelijk voor een veilig stoppen in noodsituaties en moet bijgevolg ook in staat zijn meer kinetische energie af te bouwen dan in “normale” omstandigheden. Want in geval van storing is de aankomstsnelheid met 1,0 m/s tweeënhalf keer zo groot als de snelheid bij normaal bedrijf. De afmetingen van de speciale uitvoering zijn weliswaar identiek aan die uit de reguliere serieproductie, maar hebben een ander binnenwerk en lijken in tegenstelling tot de enorme kabelbaanvoertuigen erg klein. In uitgeschoven toestand meet de CA-demper 1.300 mm, waarvan 406 mm bestemd zijn voor de arbeidsweg. n 137 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 47
138 - Lezersdienst
139 - Lezersdienst
ACTUALITEIT
Festo wint prestigieuze Worlddidac Award 2012 Al meer dan 25 jaar reikt de Worlddidac Foundation de Worlddidac Award uit, een internationaal erkende onderscheiding voor educatieve producten en middelen. De kanshebbers voor deze prijs zijn bedrijven die producten en oplossingen aanbieden voor alle niveaus van opleiding. De Worlddidac Association staat al ten dienste van opleiden en leren sinds 1952, en sinds 1984 wordt deze award tweejaarlijks uitgereikt. Aan de hand van duidelijk gedefinieerde criteria, beslist een expertenjury over de kwaliteit van de ingediende projecten. Festo werd in oktober bekendgemaakt als winnaar van 2012, en wordt gehuldigd op Worlddidac in Basel in 2012. Deze award richt zich op volgende doelen: Om producenten van didactisch materiaal te motiveren om innovatieve producten van hoge kwaliteit te ontwikkelen, en om de continue ontwikkeling, en dus verbetering, van leren en onderwijzen te stimuleren.£ Dit Worlddidac Quality Charter is een kwaliteitscertificaat voor bedrijven die wereldwijd actief zijn in opleidingen. Dit certificaat gaat voorbij aan de bestaande ISO-standaarden door de zekerheid te bieden dat een bedrijf over de nodige capaciteiten beschikt om producten en diensten aan te leveren die bijdragen aan kwaliteitsvolle opleidingen en duurzame resultaten. WQC-bedrijven moeten hun inzet voor opleidingen, best practice standaarden, diensten na verkoop, corporate governance, educational excellence, innovatie en langtermijn stabiliteit aantonen.
Over Worlddidac Worlddidac is de meest vooraanstaande en onafhankelijke beroepsver-
Het Worlddidac Quality Charter is een kwaliteitscertificaat voor bedrijven die wereldwijd actief zijn in opleidingen. eniging voor leden die didactische producten, diensten en oplossingen aanbieden voor alle niveaus, van de kinderjaren tot life long learning en training. Het opzet van de vereniging is om de kwaliteit van opleidingen en opleidingsmaterialen te verbeteren, en alle leden te voorzien van toegang tot informatie over hun wereldwijde markten door middel van beurzen, seminaries, missies, marktstudies, … om op die manier hun potentieel te vergroten. Voor meer informatie over het Worlddidac Quality Charter award: surf naar www.worlddidac.org n 140 - Lezersdienst
Enerpac introduceert de nieuwe ULTIMA stalen handpompen Enerpac is erkend marktleider op het gebied van hoge druk gereedschap en -apparatuur voor industriële markten en toepassingen. Bovendien heeft Enerpac unieke expertise in hydraulische oplossingen waarmee constructies op een gecontroleerde wijze kunnen worden verplaatst en gepositioneerd. Enerpac introduceert de nieuwe ULTIMA stalen handpompen. Deze stalen handpompen zijn gemakkelijker en veiliger in gebruik en hebben een lange levensduur. De veelzijdige hoge druk stalen handpompen (tot 700 bar) zijn ideaal voor zware toepassingen waarbij duurzaamheid van cruciaal belang is.
Enerpac’s ULTIMA stalen handpompen verhogen niet alleen de productiviteit en de veiligheid, ook de bediening vraagt minder inspanning.
Veiliger, gebruiksvriendelijker en duurzamer De vernieuwde handpompen zijn verder verbeterd en hebben nu een innovatief ontwerp waardoor ze gebruiksvriendelijker zijn. Er is 20% minder pomphendelkracht nodig, terwijl de snelheid (inclusief olieopbrengst) en prestatie van de pomp niet afnemen. Dankzij de ergonomische ‘power-push’-handgreep en het hefboom-scharnierontwerp wordt de kracht beter verdeeld, waardoor de belasting tijdens de pompbeweging minder groot is en de bediening minder inspanning vraagt. De bredere voet zorgt dat de pomp stabieler is en niet kan kantelen. De constructie is volledig van staal en de plunjer is verchroomd, waardoor de levensduur van de pomp zelfs onder de zwaarste werkomstandigheden is vergroot.
Geavanceerde veiligheidsfuncties
De bredere voet zorgt dat de pomp stabieler is en niet kan kantelen.
“De Enerpac handpompen hebben zich al in de praktijk bewezen en nu we deze lijn verder verbeteren, laten we onze toewijding zien in het maken van producten die niet alleen de productiviteit, maar ook de veiligheid verhogen”, aldus Tim Ebner, Global Product Marketing Leader bij Enerpac. “We leveren gebruiksvriendelijke producten met geavanceerde veiligheidsfuncties. Gebruikers kunnen zo gebruikmaken van de meest effectieve en duurzaamste handpompen.” n 141 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 49
3 Hallen van Kortrijk Xpo gereserveerd voor Indumation.be 2013 Met enige fierheid melden de sectorfederaties Agoria vzw, Belgitrans vzw en Fimop vzw en het organisatieteam van Invent Media u de lancering van editie 2013 van Indumation.be, de overkoepelende nationale vakbeurs voor industriĂŤle automatisering. Als nieuwkomer slaagde Indumation.be 2011 er in om het grootste aanbod technologie, componenten en dienstenverlening qua factory, process en infrastructure automation samen te brengen. Bijkomende info over Indumation.be 2013 is binnenkort beschikbaar op de website www. indumation.be of kan per mail aangevraagd worden op info@ indumation.be Indumation.be 2013 praktisch Wat: de overkoepelende nationale vakbeurs voor industriĂŤle automatisering Locatie: hallen 1, 2 en 6 van Kortrijk Xpo Data: van woensdag 24 t.e.m. vrijdag 26 april 2013 Openingsuren: op woensdag van 10 tot 18 uur Nocturne op donderdag tot 22 uur
142 - Lezersdienst
143 - Lezersdienst
144 - Lezersdienst
ACTUALITEIT
Drie stappen naar mechatronische engineering Standaardisering, modularisatie en variantenreductie zijn drie stappen om de proceskosten in de machine- en installatiebouw omlaag te brengen. Functionele engineering op basis van mechatronische componenten is hiervoor de passende methode. Zelfs gespecialiseerde machines kunnen volgens dit modulaire ontwerpsysteem gestructureerd worden. EPLAN Software & Service presenteert op basis van de nieuwste versie van het Engineering Center interessante verbeteroplossingen. Goed gestructureerde werkprocessen zijn in de machine- en installatiebouw de basis voor efficiënte productontwikkeling. Hierbij moeten individuele klanteisen en snelle doorlooptijden van opdracht tot en met productie in acht worden genomen. De interdisciplinaire aanpak van het Engineering Center (EEC) dekt alle functionele aspecten van een machine in de afzonderlijke procesfasen. Dat vereist een mechatronische organisatie en een overeenkomstige aanpassing van de werkmethode. Modulen van machines en installaties worden met complete functionele beschrijving als afzonderlijke componenten in een bibliotheek opgeslagen. Alle nieuwe installaties kunnen vanuit een kwantitatief raamwerk van deze componenten individueel en toch gestandaardiseerd worden samengesteld. Al in de verkoopfase worden offertes en calculaties automatisch daaruit afgeleid. Ook en juist bij de engineering vervallen handmatige werkzaamheden – de complete documentatie zoals CAD-tekeningen, schema’s en besturingssoftware worden door het systeem gegenereerd. Het principe is eenvoudig: zo klein mogelijke, herbruikbare deelsystemen, bijvoorbeeld een grijper, worden in de bibliotheek van het EEC func-
tioneel gedefinieerd. De componenten worden gedetailleerd beschreven met alle functionele aspecten op het maximale ontwikkelingsniveau: sensoren, actoren, PLC-softwarefuncties en mechanische kenmerken zijn in het systeem opgeslagen. Om de hoeveelheid varianten laag te houden, worden alle mogelijke vormen van componenten intelligent beheerd. Een centrale databank slaat de voorgedefinieerde standaards interdisciplinair op. Mogelijke afhankelijkheden van de modulen onderling worden geregeld via parameters en formules. n 145 - Lezersdienst
Communicatie van CAN-apparaten met industriële netwerken mogelijk snelheid veldbus/Ethernet-netwerken, zonder enige beperkingen op het hoogste netwerk.
Directe connectiviteit voor vele typen apparaten
De Anybus® Communicator CAN is een nieuwe protocolconverter van HMS Industrial Networks. De gateway maakt communicatie mogelijk tussen een industrieel apparaat en een CAN-interface en industriële netwerken als Profibus, Profinet, DeviceNet, Ethernet/IP, EtherCAT of CANopen. De Anybus Communicator CAN is ontwikkeld om data uit te wisselen tussen een subnetwerk, running CAN en een netwerk van hoger niveau (Fieldbus of Ethernet). Hiermee kan automatiseringsapparatuur, zelfs die met een tragere CAN communicatie, worden geïntegreerd in hoge-
Momenteel bestaat er een veelheid van propriëtaire CAN-protocollen voor verschillende apparaten, zoals aandrijvingen, sensoren, actuatoren, mens/machine-interfaces, barcode lezers, RFID lezers, weegapparatuur enz. De Anybus Communicator maakt communicatie mogelijk tussen deze apparaten en hogere industriële netwerken, zoals Profibus, Profinet, DeviceNet, Ethernet/IP, EtherCAT of CANopen. “We hebben veel gedaan met de gebruikerservaring met deze Communicator module”, zegt Martin Falkman, Product Line Manager Gateways bij HMS. “De configuratie is gemakkelijk te doen met behulp van de Anybus Configuration Manager, wat betekent dat gebruikers snel een communicatieprotocol kunnen bouwen in een grafische interface, zonder enige programmering. Dit is erg waardevol voor system integrators die snel en eenvoudig CAN-apparaten willen aansluiten op netwerken van een hoger niveau.”
Dual-poort Ethernet-switch technologie Voor de meeste Ethernet versies van de Communicator CAN heeft HMS een dual-poort switch ingebouwd, die doorlussen mogelijk maakt en de noodzaak voor externe switches elimineert. De gateway heeft een snelle doorvoervertraging van niet meer dan 5 milliseconden en wordt geleverd met 3 jaar garantie. n 146 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 51
148 - Lezersdienst
Wilt u doelgericht uw klanten en nieuwe prospecten bereiken? Wacht dan niet langer en doe een beroep op Automation Magazine. Contacteer ons: bel 02/640 77 35 of e-mail naar automation@hydropneuma.be 147 - Lezersdienst
P 52 - 187 - MAART 2012
149 - Lezersdienst
ADVERTORIAL
De onbegrensde mogelijkheden voor het spoelen van hydraulische vloeistoffen
Hydrauvision breidt flushmogelijkheden uit met mega spoelsnelheden reikt kan worden: 10.000 liter per minuut bij 80 bar. De units zijn modulair en zodoende zal de flow in de toekomst verder worden verhoogd middels koppelen van meerdere spoelunits. Om het gebruikersgemak verder te verbeteren is gekozen voor een gescheiden inpandige controlekamer, van waaruit de HydrauSupport bediend kan worden.
Wat is het effect van het spoelen?
De nieuwste aanwinst: spoelen tot 10.000 l/m@80 bar.
Hydrauvision presenteert de nieuwste ontwikkeling op het gebied van hydraulisch spoelen van piping. De spoelunit, HydrauSupport 2000FS genaamd, is speciaal ontworpen voor het optimaal reinigen van hydraulische systemen. Dit, met spoelsnelheden tot 10.000 liter per minuut, waarmee de HydrauSupport 2000FS uniek is. Flexibiliteit en maatwerk vormen ook bij deze innovatie de uitgangspunten. De HydrauSupport 2000FS is de nieuwste uitbreiding van de vloot met spoelunits, dat daarmee inmiddels is uitgegroeid tot 12 typen spoelunits. De HydrauSupport 2000FS is gecertificeerd volgens Lloyd’s Register. De opdrachtgever wordt een efficiënte, gebruiksvriendelijke en kwalitatief hoogstaande oplossing geboden. Zo kunnen er, door de toepassing van twee gescheiden spoeluitgangen ook twee separate spoellussen gelijktijdig spoelen, hetgeen tijdwinst betekent. Daarnaast kan eenvoudigweg de juiste flow worden gegenereerd. Doordat er in twee richtingen gespoeld kan worden, wordt het systeem beter gereinigd. Na de spoelprocedure worden de leidingen gereinigd, door deze met lucht door te blazen. Bijzonder is dat er door de combinatie van de spoelunits een - tot voor kort- onvoorstelbaar hoge flow be-
Units voor ontgassen en ontwateren van hydraulische olie. (ook in ATEX-uitvoering).
Het voorkomen en terugdringen van storingen in een hydraulisch systeem vormen de voornaamste redenen om te besluiten tot het spoelen van hydraulische systemen. Van belang daarbij kan zijn dat het hydraulische systeem zo kort mogelijk buiten werking is en vervolgens weer langdurig onderhoudsvrij kan worden gebruikt.
Scala aan spoel-, filter- en ontwaterunits. Anderzijds kunnen veel problemen voorkomen worden door nieuwe hydraulische systemen gespoeld in bedrijf te nemen. Storingen worden voornamelijk veroorzaakt door vervuiling van het hydraulische systeem op moment dat dit systeem open is, slechte tankbeluchting, slijtage, corrosieproducten en andere onvoorziene omstandigheden. Door de advisering van de deskundigen van Hydrauvision en het spoelen van het hydraulische systeem aan te passen aan de criteria van de opdrachtgever, wordt de betrouwbaarheid van het hydraulische systeem, de levensduur van het systeem en de veiligheid gewaarborgd en daarmee kosten gereduceerd. Hydrauvision kan voor het spoelen, filtreren, ontwateren en ontgassen van uw hydraulisch systeem zowel het equipment alsmede de uitvoering ervan verzorgen. n
Hydrauvision NV Stapsteenweg 6D – 9070 Destelbergen tel: 09 233 32 50 web: www.hydrauvision.com 150 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 53
Very Intelligent Partners
AF Belgium
ASCO numatics
Atlas Copco
BOGE
Brevini: Fluid Power
B端rkert Contromatic
Clippard
Compair Geveke
Cqs Technologies
Decleer - Gaelens
Doedijns Fluidap
Dinamik Compressor
Donaldson
Eriks+Baudoin
Euregio Hydraulics
Festo
Manuli Fluiconnecto
Fluidtech
Gates Europe
Hansa Flex
Howest
www.belgitrans.be
Very Intelligent Parts Hydac
Hydraulic Assistance
Hydraumec
BELGISCHE VERENIGING VOOR AANDRIJFTECHNIEK vzw ASSOCIATION BELGE DE LA TRANSMISSION asbl Hydro - Tools
Hydrauvision
Ingersoll Rand
Norgren
Olaer
Pall
Parker Hannifin
Pirtek
REM-B
Bosch Rexroth
Sauer Danfoss
Service Hydro
SMC Pneumatics
Testo
Van de Calseyde
IPAR (Van Heck Interpieces)
Vemoflex
Louizalaan 500 Av. Louise, Brussel 1050 Bruxelles e-mail: info@belgitrans.be
152 - Lezersdienst
151 - Lezersdienst
Belgitrans_90x265_2011_juni.indd 1
15-06-2011 14:48:12
ACTUALITEIT
Wereldwijd succes voor POWERLINK event van EPSG
Sneller dan ooit bedienen
Kinetis-microcontrollers van Freescale
Vorig jaar is de Ethernet Powerlink Standardization Group (EPSG) gestart met het specifiek organiseren van POWERLINK evenementen, genaamd ‘Embedded World 2012 exhibition’. Het aantal bezoekers steeg met 17% naar 22.262 bezoekers en het aantal internationale exposanten steeg met 9% tot 872 exposanten. Deze cijfers zorgde ervoor dat de 10e editie de grootste werd in de geschiedenis van dit evenement. Stefan Schönegger algemeen directeur van de Ethernet Powerlink Standardization Group (EPSG) - wijt de groei van de tentoonstelling aan het feit dat het onderwerp ‘industriële automatisering’ is toegevoegd en zorgde voor een extra hoogtepunt. Het sterk toegenomen aantal exposanten op dit gebied is het bewijs van deze positieve ontwikkeling. “De EPSG stand werd zeer goed bezocht. Ook hebben veel andere gebruikers en leveranciers van dit event een hoge mate van interesse opgemerkt voor POWERLINK en openSAFETY op hun eigen stands”, aldus de korte samenvatting van Stefan Schönegger. “Embedded Wereld is een nieuw belangrijk event voor de EPSG, vanuit zowel een technische als een commerciële oogpunt.” n
Gestandaardiseerde productoplossingen bieden duidelijke voordelen. Waarom dit principe dan ook niet toepassen op bedieningsbehuizingen? Tot nu werden die immers geproduceerd volgens de vereisten van de klant. Dat betekende echter aanzienlijk hogere prijzen en langere levertijden. Sedert de jaren 90 biedt Rittal ondernemingen uit de machine- en installatiebouw op maat gemaakte bedieningsbehuizingen aan volgens individuele vereisten. Detailanalyses toonden echter aan dat de trend al jaren in de richting van standaardoplossingen evolueert: meer dan 80% van de huidige toepassingen voor individueel vervaardigde bedieningsbehuizingen kunnen met een bepaald aantal maten afgedekt worden. Op basis van deze vaststelling heeft Rittal voor haar series bedieningsbehuizingen Comfort-Panel en Optipanel nieuwe standaarden vastgelegd, waarin alle op de markt gangbare sturings- en bedieningsunits passen. Naast de gelijklopende afmetingen van bedieningspanelen als industriële PC’s en TFT’s werd in het verleden de extra ruimte voor drukknoppen, sleutelschakelaars en noodknoppen individueel ingevuld, wat resulteerde in een enorme variatie aan behuizingen. De nieuwe standaardbehuizingen houden rekening met deze uitbouwmogelijkheden. Rittal klanten kunnen voortaan uit een standaardgamma de passende behuizing kiezen, waarin naast het bedieningspaneel één, twee of meerdere toetsenrijen ingebouwd kunnen worden. n
RS Components heeft aangekondigd dat ze vanaf nu een reeks op ARM® Cortex™-M4 processor-gebaseerde, 32bit Kinetis microcontrollers (MCU’s) van Freescale Semiconductor op voorraad hebben. Kinetis MCU’s worden gemaakt met Freescale’s 90 nm Thin Film Storage (TFS) technologie met FlexMemory mogelijkheid – configureerbaar, elektrisch uitwisbaar, programmeerbaar, read-only geheugen (EEPROM) – en maken gebruik van de nieuwste laagvermogen-innovaties en mixed-signal-mogelijkheden met hoge prestaties en hoge precisie. De apparatuur wordt ondersteund door marktleidende ontwikkeltools van Freescale en de ecosysteem-partners van ARM. De vijf Kinetis-families uit de eerste fase bevatten een rijke bundel aan analoge, communicatie- en timing, en besturingsrandapparatuur waarbij het niveau van de functie-integratie toeneemt naarmate het flashgeheugen en het aantal ingangen/uitgangen groter wordt. RS heeft ook een reeks ontwikkeltools op voorraad om de Kinetis MCUfamilies te ondersteunen, waaronder het Freescale Tower System en het Kinetis KwikStik K40 ontwikkelboard. Het Tower Systeem is een modulair, herbruikbaar ontwikkelplatform dat mogelijkheden biedt voor rapid prototyping. Het biedt meerdere opties voor systeemuitbreiding en levert uitstekende flexibiliteit en waarde voor ontwerpers van industriële en consumenten-eindproducten. Modules kunnen afzonderlijk besteld worden of als onderdeel van een complete Tower System Kit. n
153 - Lezersdienst
154 - Lezersdienst
155 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 55
ACTUALITEIT
Roestvast stalen stuurventielen voor offshore toepassingen
Nieuw: IAI lineaire aandrijvingen met servomotor
Proceszeker en eenvoudig
ASCO Numatics introduceert de serie 361 rvs stuurventielen die voorzien zijn van een uniek ontwerp dat de neiging tot ‘plakken’ geheel wegneemt bij toepassingen met lage frequentie. Deze situatie kan zich voordoen bij stuurventielen die zijn geïnstalleerd in de pneumatische panelen voor gebruik in veiligheidssystemen in offshore olie- en gasproductie installaties. De serie 361 1/4”, drieweg en 316L roestvast stalen ventielen zijn goedgekeurd volgens ATEX en IECEx (Ex d) voor gebruik in explosiegevaarlijke gebieden, Zone 1 en 2. Ze kunnen daarvoor ook uitgerust worden met een laag vermogen spoel. De serie 361 kan geleverd worden met handbediening, met luchtsturing of met magneetspoel en kan uitgevoerd worden als ademend of nietademend. De niet-ademende versie ontlucht intern waardoor vervuiling en corrosie van de interne delen door zout en stof niet kan plaatsvinden. Het ventiel heeft een gebalanceerd intern ontwerp waardoor de doorlaatkarakteristieken gelijk zijn voor zowel de normaal-open als de normaal-gesloten configuratie. Deze zogenaamde symmetrische doorlaat maakt het mogelijk dit ventiel flexibel in te zetten bij de besturingslogica. De serie 361 biedt met een Kv van 1,2 bijna de dubbele doorlaatcapaciteit van de standaard technologie. Vanwege het innovatieve ontwerp kan hetzelfde ventiel voor zowel interne als externe aansturing gebruikt worden waardoor het bestellen eenvoudiger en de voorraad minder wordt. n
De nieuwe ISB/ISPB serie lineaire aandrijvingen uit de IntelligentAcutuator serie van IAI zijn hoog precisie lineaire actuators met kogelomloopspindel, slede, geïntegreerde geleidingen en ingebouwde servomotor. De herhalingsnauwkeurigheid van dit systeem is standaard 0,01 mm (ISB-serie) en 0,005 mm in de hoog precisie uitvoering (ISPB-serie). De actuatoren kenmerken zich door hun compacte bouw inclusief servomotor met incrementele of absoluut encoder en de eenvoudige inbedrijfname met behulp van de één-assige positioneerbesturing (SCON-serie) of meer-assige vrij programmeerbare besturingen uit de SSEL of XSEL serie. Bekabeling wordt meegeleverd. De ISB/ISPB serie is leverbaar in 3 verschillende bouwgrootten met aluminiumprofielen van 90, 120 en 150 mm breed. Daarnaast is er ook speciale uitvoering met stalen basis van 155 mm breed met hoge stijfheid. De maximale slaglengte is standaard 1300 mm en met toepassing van een speciale spindel support constructie zijn slaglengtes van 2500 mm realiseerbaar. De maximale snelheid is 2500 mm/s afhankelijk van de gekozen spoed. De maximale belasting is 120 kg bij horizontale toepassing en 40 kg bij verticale toepassing waarbij het systeem voorzien is van een rem. De aandrijvingen zijn leverbaar met een afdekband als stofdichte uitvoering (IP30) of als cleanroom uitvoering (Class 10 (0.1μm per 1cf )). n
Speciaal voor de montage met zeer kleine schroeven en aandraaimomenten brengt Atlas Copco de nieuwe Microtorque-Focus-400-besturingen op de markt. De fabrikant brengt een geheel nieuwe beginnersklasse in de gestuurde schroeftechniek op de markt, waarmee men met name gebruikers wil overhalen die tot nu voornamelijk met eenvoudige persluchtgereedschappen of laagspanningschroevendraaiers hebben gemonteerd: de Microtorque Focus 400. Deze beginnersbesturing is geschikt voor montagewerkzaamheden met zeer kleine aandraaimomenten tussen 0,5 en 250 Newtoncentimeter (dat is 0,005 tot 2,5 Nm), zoals die vaak gebruikelijk zijn in de elektronicabranche en de medische techniek. De besturing werkt met alle kleine handschroevendraaiers uit de Microtorque-serie van Atlas Copco, bijvoorbeeld de Microtorque Ergo. Een systeem kan maximaal drie verschillende parametersets tegelijkertijd beheren. Dat houdt in dat gebruikers voldoende hebben aan een Microtorque-schroevendraaier, waar ze tot nu toe drie conventionele kleine schroevendraaiers (in de zin van eenvoudige perslucht- of laagspanningsschroevendraaiers) op de werkplek paraat moesten hebben. De kwaliteit van de schroefbevestigingen stijgt aanzienlijk. n
156 - Lezersdienst
P 56 - 187 - MAART 2012
157 - Lezersdienst
158 - Lezersdienst
ACTUALITEIT
Closed-Loop control voor een energieefficiënte systeemoplossing
TÜV-certificaat: veilige bewaking van ovens met easySafety
Bedieningsinterfaces met smartphone functies
De Rexroth Sytronix pompaandrijving met variabel toerental bestaat uit een uitgebreid modulair systeem van pompen, regelaars, motoren en software. Afhankelijk van machinecyclus en configuratie kan deze pompaandrijving met variabel toerental het energieverbruik bij de meest uiteenlopende toepassingen met 30 tot 80 procent verminderen. Het pompsysteem Sytronix DFEn 5000 met variabel toerental maakt deel uit van deze productfamilie. Het systeem is gebaseerd op het beproefde DFE druken debietregelsysteem. In combinatie met een frequentieomvormer biedt het systeem een dynamische en zeer voordelige oplossing voor het regelen van druk- en oliedebiet. Het closed-loop besturingsysteem Sytronix DFEn 5.000 bestaat uit een demonteerbare axiale plunjerpomp aangedreven door een standaard asynchrone motor met frequentieomvormer. De digitale on-board elektronica berekent het optimale toerental voor het volledige aandrijfsysteem. Terugregeling van het variabel volume verlaagt het debiet en reduceert de motorbelasting. Het optimale toerental voor het handhaven van de werkdruk ligt tussen 300 en 400 t/min, afhankelijk van de druk. Bij cyclisch werkende machines kan een teach-in proces worden gebruikt om het systeem net vr een debiettoename tijdig op snelheid te brengen. Bij niet-cyclische machines kan, op het ogenblik dat een groter debiet wordt gevraagd, het toerental kort vooraf tot het noodzakelijk minimum worden verhoogd door het sluiten van een elektrisch contact. Neem bijvoorbeeld het geval van een ladingwijziging. n
Als één van de fabrikanten van componenten en systemen voor elektrische engineering en automatisering, introduceert Eaton nu easySafety voor de veilige bewaking van ovens - ook met TÜV goedkeuring. Machines en installaties voeren potentieel gevaarlijke bewegingen uit die met een technische oplossing beveiligd moeten worden. Veiligheidsvoorzieningen zoals noodstoppen, veiligheidsdeuren, lichtgordijnen en veiligheidsbedieningselementen moeten worden gecontroleerd en bewaakt, en de installatie moet naar een veilige toestand kunnen worden omgezet. Dergelijke veiligheidsgerelateerde controle is ook nodig in ovens. EN 50156 bepaalt dat de brandstoftoevoer veilig moet kunnen worden afgesloten zodra de beveiliging in het ketelhuis reageert. Het easySafety stuurrelais is nu ook getest en goedgekeurd door TÜV Rheinland voor toepassing bij de veilige bewaking van ovens volgens EN 50156: easySafety stelt hiermee gebruikers in staat een veilige afsluiting van de brandstoftoevoer naar ovens tot en met Safety Integrity Level SIL 3 te realiseren. Elk apparaat van de easySafety serie wordt geleverd met 14 veiligheidsingangen en maximaal vijf veiligheidsuitgangen die kunnen worden gebruikt voor toezicht op de veiligheid en voor besturingstaken. easySafety apparaten worden standaard geleverd met een scala aan conventionele veiligheidsrelais in de vorm van veiligheidsfunctiebouwstenen zoals noodstop, deurbewaking met of zonder vergrendeling. n
E.D.&A. heeft doorheen de jaren veel ervaring opgebouwd in het ontwikkelen van custom-made elektronische besturingen voor uiteenlopende machines en apparaten. Het komt er telkens weer op aan de nieuwste technologieën te vertalen in gebruikersvriendelijke besturingssystemen. Bedieningsinterfaces voor machines en apparatuur met smartphone functies zijn aan een opvallende opmars bezig in de industrie. Zo beïnvloeden bedieningsinterfaces van smartphones ook de interfaces voor industriële apparaten en machines. Gebruikers willen vandaag de dag een besturing voor de machines die ze op dezelfde manier kunnen bedienen als hun smartphone. Bijvoorbeeld het traceren van meerdere vingers (‘multi touch’) opent een waaier aan nieuwe bedieningsmogelijkheden, ook voor de besturingen van E.D.&A. Daar waar vroeger meerdere aanrakingen vereist waren voor een bepaalde actie, volstaat bij een ‘multi touch’ aanraakscherm een ‘slimme vingerbeweging’. Met deze ‘slimme vingerbewegingen’ of ‘gestures’ kan de gebruiker verrassend eenvoudig door menu’s navigeren, beelden roteren of vergroten. In een volgende stap zullen meer en meer machines en apparaten rechtstreeks vanuit een smartphone aangestuurd kunnen worden. Het wordt bijgevolg een koud kunstje om instellingen te wijzigen, statussen op te vragen, enz. n
159 - Lezersdienst
160 - Lezersdienst
161 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 57
ACTUALITEIT
Flexibele ethernetkabels voor de industrie
2-D laser profiler LJG5000
SK 200E nu tot 22 kW
De specialist voor kunststoftechniek, igus, Keulen, presenteerde tijdens de SPS/IPC/DRIVES talrijke nieuwe producten op het gebied van ‘chainflex-kabels’ voor kabelrupssystemen en het modulaire ‘drylin E-systeem’ voor elektrisch aangedreven lineaire eenheden. Tot de highlights op de igus beursstand behoorden onder andere flexibele ethernetkabels voor kabelrupsen in de industrie. De speciale constructie zorgt voor een gelijkblijvend hoge datakwaliteit in de duurzame toepassing in kabelrupsen. Verschillende mantelmaterialen (o.a. PUR, TPE, PVC), buigradii (vanaf 5 x d), kabellengten (tot 400 m) en torsiehoeken (tot +/- 180°/m) garanderen de functieveiligheid in nagenoeg iedere dynamische toepassing. Ethernetkabels van igus zijn dan ook geschikt voor de meest uiteenlopende chemische invloeden, dynamische parameters, cyclusaantallen en temperaturen. Een voorbeeld voor ethernetkabels in de industrie is de glasvezelkabel ‘CFLG.2LB’ met TPE-buitenmantel die voor bijzonder lange kabellengten tot wel 400 m en kleine buigradii van slechts 5xd ontwikkeld werd. Hij verbindt meerdere voordelen: hoge overdrachtscapaciteiten, mechanische stabiliteit, onbeperkte EMC-veiligheid en duurzaamheid. Met behulp van de gegevens uit twee miljard testcycli per jaar, die in het igus-testlaboratorium op meer dan 1.700 m2 worden uitgevoerd, kan de levensduur van nagenoeg alle kabels uit de ‘chainflex-familie’ nauwkeurig worden bepaald. n
Uitgerust met een bijzondere E3 CMOS compensatiefunctie, biedt deze sensor een 300 keer groter dynamisch meetbereik dan de markt. Hij levert prestaties die tot nu toe onmogelijk waren bij ‘compliance audits’ op complexe oppervlakken, zoals rubber en metalen oppervlakken en combinaties van beide materialen. De prestaties zijn eveneens uniek: het bereik loopt tot 200 mm met een reproduceerbaarheid van 1 µm en een bemonsteringsfrequentie van 3, 8 ms. De LJ-G5000 is een 2D laser profiler waarmee snellere metingen op productielijnen kunnen worden uitgevoerd. Het apparaat bestaat uit een besturing, een monitor en sensorkoppen. Het is mogelijk om twee koppen aan te sluiten op dezelfde besturing en om tegelijkertijd acht metingen/ controles op het gereconstrueerde profiel uit te voeren. De E3 CMOS beeldsensor biedt een 300 maal groter dynamisch meetbereik dan conventionele sensoren. Met de LJ-G5000 kunnen stabiel profielen worden gemeten op zowel zwak reflecterende objecten (rubber), als op sterk reflecterende objecten (metaal). Met het Quatro koppelingsysteem is het mogelijk om verschillende berekeningen (detectie, profilering, meting en display) simultaan uit te voeren. Met dit rekenproces, dat is gebaseerd op een nieuwe processor, wordt een samplingsnelheid van 3,8 ms mogelijk en daarmee zijn dus ook metingen mogelijk in productielijnen. De LJ-G5000 biedt, naast meerdere inspectiefuncties, de mogelijkheid verschillen in hoogte, breedte, hoeken, intersecties en oppervlakken te meten. Het inspectievenster stelt automatisch opnieuw in als het target beweegt. n
NORD DRIVESYSTEMS heeft haar SK 200E familie decentrale aandrijfoplossingen uitgebreid met een nieuwe bouwgrootte 4 frequentieomvormer voor nominale motorvermogens van 11 tot en met 22 kW. De zelfkoelende frequentieomvormers zijn leverbaar voor motormontage of met een wandmontagekit. Een IP55behuizing biedt bescherming tegen stof en waterstralen. De nieuwe modellen zijn voorzien van een uitgebreide reeks standaard functies, kenmerkend voor de SK 200E-serie, met inbegrip van sensorloze stroomvectorregeling, een geïntegreerde remchopper, een besturingsmodule voor een elektromagnetische rem, en de ‘Safe Torque Off’ veiligheidsfunctie. Programmering en bediening van deze decentrale frequentieomvormerserie kan met een selectie besturingsboxen of verloopt via de gratis NORDCON software. Veel voorkomende applicaties kunnen snel worden geselecteerd via DIP-schakelaars.Terwijl ze zijn ontworpen met het oog op kostengevoelige toepassingen, zijn de SK 200E frequentieomvormers niet beperkt tot de basisfuncties, maar hebben ze hetzelfde brede functionele bereik als de bestaande SK 500E schakelkastomvormers. Een analoge ingang zorgt bijvoorbeeld voor variabele snelheidsregeling van een SK 200E pompaandrijving, en als er een druk- of flowsensor wordt aangesloten op de tweede analoge ingang kan de SK 200E actief en zelfstandig proceswaarden controleren. Tijdens deellast neemt een geïntegreerde energiebesparende functie het over, waarmee milieuvriendelijke werking wordt gegarandeerd. n
162 - Lezersdienst
P 58 - 187 - MAART 2012
163 - Lezersdienst
164 - Lezersdienst
ACTUALITEIT
Uitzonderlijke prestaties en eenvoud bij temperatuurregeling
Impulse Gripper: extreem snelle electrische grijper
Nieuwe TRIO motion coördinatoren
Met de grote, goed leesbare displays, de snelle en eenvoudige instelling en de besturingsperiode van 50 ms, stellen de ultramoderne temperatuurregelaars uit de innovatieve E5CC/ E5EC-serie van Omron nieuwe standaarden op de belangrijke gebieden van nauwkeurigheid, gebruiksvriendelijkheid en regelprestaties. De compacte eenheden die slechts 60 mm achter het paneel uitsteken, zijn bovendien eenvoudig te implementeren en installeren, zelfs op plaatsen met weinig ruimte. Het grote witte LED-display met hoog contrast van de nieuwe controllers biedt een buitengewone helderheid en kan van afstand en vanuit vrijwel elke hoek worden gelezen, ongeacht het omgevingslicht. Dit vergroot niet alleen het gebruiksgemak maar sluit tevens afleesfouten vrijwel uit. De controllers kunnen eenvoudig worden ingesteld dankzij auto-tuningalgoritmen en de nieuwe intuïtieve CX-Thermo-ondersteuningssoftware van Omron, die speciaal is ontwikkeld voor gebruik met producten uit de E5CC/E5EC-serie. Met deze intuïtieve software kunnen parameters sneller worden geconfigureerd, kan de regelaar gemakkelijker worden aangepast en is het onderhoud veel eenvoudiger. Er is ook een tijdsbesparende shift-toets op het voorpaneel van de controller aangebracht om snel instelwaarden te wijzigen en snel toegang te bieden tot functies als auto-tuning en run/stop. n
Sommer-Automatic introduceert een nieuwe, extreem snelle elektrische grijper die perfect past in het kader van ‘Groene Automatisering’: In open of gesloten stand wordt er geen energie meer verbruikt wat het ideaal maakt voor allerhande automatiseringstaken die zowel korte cyclustijden beogen alsook een laag energieverbruik. The Impulse Gripper doet tot 250 cycli per minuut en heeft een open/close time van <20 ms. Ook wat de aansluitingen betreft, is deze nieuwe elektrische grijper bijzonder gebruiksvriendelijk wat u een snelle en eenvoudige ‘plug & play’ opstart garandeert: Power supply én interface signaal gaan door slechts één kabeltje met M12 plug. De grijper heeft een geïntegreerde bediening (control), geïntegreerde positie bepaling en een gestandardiseerde interface. Doordat The Impulse Gripper gebruik maakt van de ‘Sommer Innovative Drive Engineering’ is hij bovendien onderhoudsvrij de eerste 30 miljoen cycli. Ontdek in 60 seconden alle handige features van deze nieuwste elektrische grijper op de speciale interactieve website www.impulsegripper.com. n
Trio Motion Technology heeft de Motion Coördinator serie uitgebreid met twee nieuwe motion- en machinecontrollers, gebaseerd op de laatste 533 MHz ARM11 processor. De Trio motion controller MC403 verzorgt de regeling van twee servo-assen met een master-encoder-ingang of drie stappenassen. De Trio motion controller MC405 kan vier servo’s plus een master-encoder of vijf stappenassen aan. De 6 MHz servo encoder poorten zijn geselecteerd voor incrementele lineaire of roterende feedback en kunnen worden geconfigureerd voor SSI, Tamagawa en EnDat absolute terugkoppelingen. De maximale uitgangsfrequentie is 2 MHz. Elke combinatie van servo- en stappenmotor-assen is mogelijk. De motion controllers MC403 en MC405 zijn voorzien van digitale inen uitgangen en analoge ingangen die ook uitgebreid kunnen worden. Er zijn respectievelijk 8 en 16 assen in de software beschikbaar welke gebruikt kunnen worden als virtuele assen. Voorzien is een Ethernet ingang voor aansluiting van MMI’s (Modbus TCP). Met de TrioBASIC taal kan in de krachtige software MotionPerfect applicaties worden geprogrammeerd met standaard functies als lineaire, circulaire en helical interpolatie of syncrhonisatie en cam-profielen. Ook is het optioneel mogelijk met de industriestandaard IEC 61131-3 te programmeren. n
165 - Lezersdienst
166 - Lezersdienst
167 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 59
ACTUALITEIT
Extreem hoog vermogen voor kleine afmeting bij nieuwe DC-motoren
Inspector PI50 visiesensor: Gemakkelijk te integreren in machines
Standaard eindschakelaars voor extreme toepassingen
Pittman brengt een nieuw gamma DCmotoren op de markt: de 8540-serie. De belangrijkste eigenschap van het nieuwe gamma is een sterk verbeterde vermogen/omvang verhouding door het gebruik van neodymium magneten. De motoren van de8540 serie hebben een diameter van 30 mm en zijn verkrijgbaar in drielengtes: 53.69 mm, 65.66 mm en 77.65 mm. Afhankelijk van het model leveren zij een constant koppel van 0.018 Nm tot0.059 Nm zonder gebruik te maken van geforceerde koeling. Standaard hebt u de keuze uit 8 standaard wikkelingen, gaande van 9.55V tot 48V.Omde prestaties voor een bepaalde toepassing te optimaliseren, kunnen wikkelingen op maat bestudeerd worden. Standaard hebben de motoren voorgespannen kogellagers, geschikt voor hoge snelheden, radiale en axiale asbelasting en hogere temperaturen. Een nieuwe lagerhouder, een anker met 7 groeven en verbeterde fabricagetechnieken staan in voor een uiterst laag trillings- en geluidsniveau, en zeer weinig cogging bij lage snelheden: ideaal voor positiecontrole bij servo-toepassingen. Pittman is een afdeling van AMETEK Precision Motion Control, waartoe ook HaydonKerk behoort, en die in de Benelux gecommercialiseerd wordt door Rotero. Hun motorprogramma biedt een brede waaier DC motor afmetingen en technologieën: van een 12mm diameter brushless slotless DC- motor die gebruikt wordt in high-speed medische toepassingen tot grote DC-servomotoren volgens NEMA voor gesofisticeerde automatiseringssystemen. n
Speciaal voor OEM’s en visie integrators die hoge eisen stellen op het vlak van flexibiliteit en machine-integratie, breidt SICK zijn reeks visiesensoren Inspector uit met de nieuwe PI50. Met de Inspector PI50 kunnen gebruikers gemakkelijk hun eigen interfaces bouwen en de visiesensor bedienen vanaf elke computer die of elk bedieningspaneel dat met een standaard webbrowser is uitgerust. De Inspector PI50 is ideaal voor applicaties zoals het betrouwbaar uitlijnen in de halfgeleiderindustrie en elektronica, gekalibreerde robotsturing in de automobielindustrie, positiecontrole in de productie van commerciële goederen, geïntegreerde kwaliteitscontrole in verpakkingsmachines, en het uitlijnen en het opsporen van defecten aan zonnewafers. Dankzij zijn ingebouwde webserver kan iedereen gemakkelijk de Inspector PI50 bedienen vanaf een pc of bedieningspaneel met standaard webbrowser. Geavanceerde gebruikers kunnen hun eigen interface bouwen met de krachtige en flexibele web API van de sensor, waarmee ze gepersonaliseerde functies kunnen ontwikkelen. Zo kunnen ze tijdens de werking beelden bekijken om te controleren of alles naar behoren verloopt, de configuratie wijzigen in geval van nieuwe producten, de parameters aanpassen voor gepersonaliseerde configuraties, en toestellen en configuraties aanpassen in het kader van cloning en field exchange. n
Vocht, extreme temperaturen en explosieve zones: typisch omgevingen voor de compleet nieuwe ES/EM 98 standaard serie eindschakelaars van steute. Met montageafmetingen volgens DIN EN 50041, zijn onze nieuwe eindschakelaars zeer veelzijdig. Hun robuuste metalen behuizingen zijn bestand tegen zware mechanische slijtage. Afhankelijk van de wensen van de gebruiker en van het type afdichting zijn varianten in beschermingsklassen IP 66, IP 67 en IP 69K leverbaar. Een breed temperatuurbereik van -40 ° C tot +100 ° C vergroot de toepassingsmogelijkheden voor deze nieuwe schakelaarserie nog verder. Gebruikers kunnen kiezen uit een brede selectie van actuatoren en de beschikbare schakelaar inserts omvatten een nieuwe, drukresistente variant met drie contacten, ontworpen als een ‘snap-action’ contact met gedwongen verbreekcontact. In de nabije toekomst zullen ook varianten leverbaar zijn die zijn versterkt, om te kunnen voldoen aan de eisen voor gas- en stofexplosiebeveiliging (zones 1 en 2/zones 21 en 22 volgens de ATEX richtlijnen) en overeenkomstig zijn gecertificeerd. Als een verdere, vooral innovatieve aanvulling op de nieuwe serie, heeft steute de RF 98 draadloze uitvoeringen ontwikkeld, die werken volgens het ‘energy harvesting’ principe en die geen kabels of batterijen nodig hebben. Met deze functies is de nieuwe serie geschikt voor uiteenlopende taken in de automatiseringsindustrie – met name in gebieden met extreme omgevingscondities. n
168 - Lezersdienst
P 60 - 187 - MAART 2012
169 - Lezersdienst
170 - Lezersdienst
ACTUALITEIT
Compact toegangscontrolesysteem biedt makkelijke, veilige toegang
Telecontroller voor smart grids en virtuele krachtcentrales
CCD Scanner met OLED Display en Ethernet
De SOUTHCO® EA-P3 HID Proximity Access Controller biedt toegangscontrole met behulp van HID toegangskaarten die doorgaans gebruikt worden voor gebouwtoegang. Handig en veilig, biedt de EA-P3 een standaard output voor eenvoudige integratie met bestaande beveiligingssystemen. De compacte, low-profile Proximity Reader wordt gekenmerkt door een afgesloten, weerbestendig ontwerp. Hij kan worden gecombineerd met de SOUTHCO EA-P1 Pin/Prox lezer en vormt daarmee een compleet toegangscontrolesysteem. Een geïntegreerde LED geeft visuele feedback van de kaartacceptatie en werkt samen met elk toegangscontrole- of beveiligingsysteem dat Wiegand input accepteert. De EA-P3 is eenvoudig te installeren, op te zetten en te bedienen. Project Engineer Cindy Bart voegt daaraan toe: “De EA-P3 is geschikt voor toepassingen met een eenvoudig, betaalbaar toegangscontroleapparaat dat gebruik maakt van bestaande HID toegangskaarten. De apparaatlezer is ontworpen voor snelle en eenvoudige installatie en gebruik.” n
Smart grids optimaliseren de productie en distributie van energie en maken groenere energievoorziening mogelijk. Door meerdere kleine installaties (windturbines, fotovoltaïsche installaties, WKK’s, enz…) onderling te verbinden met een smart grid creëert men één grote virtuele krachtcentrale. De opgewekte energie door deze centrale kan via de digitale informatiestroom aangepast worden aan de vraag op de markt. Op deze manier wordt ingespeeld op productieschommelingen of onvoorziene verbruikspieken. De uitdaging bij dit alles is het verenigen van de verschillende gedecentraliseerde sturingen en het opzetten van een centrale controlekamer voor visualisatie en bediening. Bij de keuze van de controller voor de deelinstallaties dient men rekening te houden met de specificaties van de netbeheerder en de beschikbare interface van de deelinstallatie. De netbeheerder verkiest meestal de IEC telecontrole protocollen, terwijl de installatie vaak via een ander industrieel protocol communiceert. Voor dergelijke toepassingen heeft WAGO de telecontrole controller (750-872) ontwikkeld. Via de interface in de CoDeSys software kunnen verschillende IEC protocollen geconfigureerd worden: IEC 60870-5-101, IEC 60870-5-104, IEC 61850 (controle van midden- en hoogspanningsinstallaties) en IEC 6140025 (communicatie met windturbines). Digitale en analoge signalen kunnen rechtstreeks aangesloten worden op het systeem. n
In het begin van 2011 slaagde wenglor er als eerste sensorfabrikant in om de intussen wijdverspreide Ethernettechnologie te integreren in haar sensoren. Het actuele nieuwtje in het gamma Identificatietechnologie is een Ethernetcompatibele CCD scanner die betrouwbaar barcodes herkent vanop een afstand tot 320 mm. De CCD scanner, in een robuuste aluminium behuizing, controleert of labels volledig en van goede kwaliteit zijn en leest barcodes die gedrukt of gelasered zijn op glanzende materialen. Zelfs barcodes met een minimaal contrast of van slechte printkwaliteit kunnen gedetecteerd worden door deze CCD scanner die werkt met rood licht. Op het intuïtief bedienbaar OLED scherm kunnen de gescande codes en de status van de in- en uitgangen onmiddellijk afgelezen worden in verschillende talen. Ongewenste veranderingen in de instellingen van de sensor kunnen vermeden worden dankzij een paswoordcontrole. De scanner heeft een groene ‘Good Read’-LED die oplicht en de gebruiker een directe feedback over de actuele scanstatus geeft. Bovenop het grafische display, kan de CCD scanner ook geconfigureerd worden via een website die speciaal voor dit product ontwikkeld werd. Wereldwijde toegang tot deze website wordt mogelijk gemaakt door de webserver die in de CCD scanner geïntegreerd zit. Zonder het gebruik van extra software, krijgt de gebruiker overal ter wereld toegang tot deze productwebsite via de browser van zijn keuze en de gegevens kunnen snel en makkelijk geraadpleegd worden via een duidelijke interface. Onderhoud vanop afstand is ook mogelijk met deze functie. n
171 - Lezersdienst
172 - Lezersdienst
173 - Lezersdienst
187 - MAART 2012 - P 61
Biblio RS introduceert de Europese digitale catalogus RS Components lanceert een nieuwe digitale catalogus in Europa. Als pionier van nieuwe ontwikkelingen heeft de leverancier het catalogus-format compleet opnieuw uitgevonden. De nieuwe digitale catalogus van RS biedt de mogelijkheid om beter virtueel te browsen door 80.000 van de meest populaire producten van RS. Hier kunnen klanten volledige productassortimenten, accessoires en aanverwante producten digitaal bekijken en als een papieren catalogus doorbladeren. 174 - Lezersdienst
TVH lanceert deelcatalogus ‘batterijen, laders & accessoires’ Meer dan 150 pagina’s telt de nieuwe deelcataloog ‘Batterijen, Laders & Accessoires’ bij TVH – Thermote & Vanhalst. Pagina’s boordevol informatie over batterijen, laders, batterijconnectoren en toebehoren. Dat is echter niet alles. De nieuwe uitgave bevat ook een resem handige tips, interessante informatie over werking en onderhoud. De deelcataloog ‘Batterijen, Laders & Accessoires’ staat ook online ter beschikking. Gewoon klikken op volgende link: http://www.tvh.com/catalogues/batteries-chargers-accessories_en/index.html
175 - Lezersdienst
Agenda HANNOVER MESSE 2012 (van 23 tot 27 april) HANNOVER MESSE: voor de industrie is duurzaamheid essentieel – Het centrale thema ‘greentelligence’ komt in alle tentoonstellingsdomeinen aan bod – Nieuwe toonaangevende vakbeurs IndustrialGreenTec – De Volksrepubliek China is het partnerland van deze editie Meer info: www.messe.de 176 - Lezersdienst
Vision & Robotics and automation solutions > Innovaties en oplossingen van vision systemen, robotica, motion control, sensoren en machineautomatisering > Slimme oplossingen voor industriële en niet-industriële toepassingen > Netwerken met toonaangevende bedrijven, kennisinstellingen en eindgebruikers > Roboned Conferentie 2012 5 & 6 juni 2012 – NH Conference Centre Koningshof, Veldhoven - http://www.vision-robotics.nl 177 - Lezersdienst
P 62 - 187 - MAART 2012
Gratis Lezersdienst fax: +32 (0)2 640 84 80 of e-mail: automation@hydropneuma.be
NAAM
VOORNAAM
FIRMA FUNCTIE DIENST STRAAT POSTCODE
NR
BUS
PLAATS
TEL
FAX
INFO
E-MAIL CODES PUBLICITEIT
INDEX
UW GEGEVENS
Als de naam, die in het adresveld van het magazine vermeld staat, niet overeenkomt met uw naam, gelieve dan onderstaand formulier in te vullen en te terug faxen. Als u meer informatie wenst over een advertentie of een artikel, gelieve dan de overeenkomstige code in het formulier hieronder in te vullen en te faxen. Om een abonnement te verkrijgen, stort u 50 euro op rekening 210-0347117-06 van Automation Magazine. U kan ons ook bereiken via e-mail: automation@hydropneuma.be.
ADVERTEERDERSINDEX BEDRIJF AF BELGIUM ASCO NUMATCIS ATB AUTOMATION AUTOMATICA B&R BELGITRANS BOSCH REXROTH BREVINI CLIPPARD DIAMOND CHAIN COMPANY DOEDIJNS FLUIDAP EASYFAIRS ENDRESS+HAUSER EUREGIO HYDRAULICS FESTO FIMOP HYDRAUVISION IGUS LEUZE ELECTRONIC MAXON MOTOR PARKER HANNIFIN REM B SENSOR PARTNERS SERVICE HYDRO SIEMENS SMC PNEUMATICS TESTO VALORLUB WAGO WEIDMULLER
PAG. CODE 48 138 46 134 40 124 52 147 64 178 54 151 38 121 34 117 46 136 16 102 40 125 30 115 26 111 46 135 18 103 54 152 20 106 27 113 38 122 50 142 42 128 40 126 52 148 42 129 45 133 48 139 34 118 2 100 22 108 50 143
ARTIKELENINDEX TITEL AUTOMATION & ENGINEERING 2012: Uw volgende stap in industriële automatisering Honderd jaar high-tech: maxon motor benelux naar hoger niveau in de keten Low budget robotsysteem voor snijden K- en X-naden Big Benny maakt zijn opwachting Tijd van nieuwe ontwikkelingen aangebroken Kabelsystemen: Levensaderen van de Mobiliteit van morgen
PAG. 6 19 19 21 24 27
CODES ARTIKELS
CODE 101 104 105 107 110 112
Vers op tafel Hydrostatische tractie met minder diesel Industrial Ethernet: Kanon om vlieg te vangen? Luisteren, analyseren en oplossen 1+1 = 3 Automatica 2012: innovation and solutions Integratie van CNC-sturingen engineering- en productieprocessen WQuattro super premium efficiency motor overtreft eisen van aanstaande ie4-norm Motorstarters TeSys voor driefasige asynchrone motoren Rendez-vous tussen record-kabelbanen en industriële schokdempers Festo wint prestigieuze Worlddidac Award 2012 Enerpac introduceert de nieuwe ULTIMA stalen handpompen 3 Hallen van Kortrijk Xpo gereserveerd voor Indumation.be 2013 Drie stappen naar mechatronische engineering Communicatie van CAN-apparaten met industriële netwerken mogelijk Hydrauvision breidt flushmogelijkheden uit met mega spoelsnelheden Wereldwijd succes voor POWERLINK event van EPSG Sneller dan ooit bedienen Kinetis-microcontrollers van Freescale Roestvast stalen stuurventielen voor offshore toepassingen Nieuw: IAI lineaire aandrijvingen met servomotor Proceszeker en eenvoudig Closed-Loop control voor een energie-efficiënte systeemoplossing TÜV-certificaat: veilige bewaking van ovens met easySafety Bedieningsinterfaces met smartphone functies Flexibele ethernetkabels voor de industrie 2-D laser profiler LJ-G5000 SK 200E nu tot 22 kW Uitzonderlijke prestaties en eenvoud bij temperatuurregeling Impulse Gripper: extreem snelle electrische grijper Nieuwe TRIO motion coördinatoren Extreem hoog vermogen voor kleine afmeting bij nieuwe DC-motoren Inspector PI50 visiesensor: Gemakkelijk te integreren in machines Standaard eindschakelaars voor extreme toepassingen Compact toegangscontrolesysteem biedt makkelijke, veilige toegang Telecontroller voor smart grids en virtuele krachtcentrales CCD Scanner met OLED Display en Ethernet HANNOVER MESSE 2012 (van 23 tot 27 april) RS introduceert de Europese digitale catalogus TVH lanceert deelcatalogus ‘batterijen, laders & accessoires’ Vision & Robotics and automation solutions
28 33 35 36 39 41 43 43 44 47 49 49 50 51 51 53 55 55 55 56 56 56 57 57 57 58 58 58 59 59 59 60 60 60 61 61 61 62 62 62 62
114 116 119 120 123 127 130 131 132 137 140 141 144 145 146 150 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177
178 - Lezersdienst