business
Willem Middelkoop
Onafhankelijk en controversieel
Profiel
Willem Middelkoop over het verval van Amerika
‘Je kunt een kredietcrisis niet oplossen met extra krediet’ TEKST MART RIENSTRA FOTOGRAFIE SANDER NIEUWENHUYS
Dat niet iedereen Willem Middelkoop (48) even serieus neemt, heeft ongetwijfeld te maken met zijn afkomst en profilering. Hij studeerde af aan de HTS in Amsterdam, in de richting confectieindustrie. Daarna werkte hij als fotojournalist en later als verslaggever. Middelkoop is dus allesbehalve opgeleid in of gevormd door de financieel-economische wereld. Dat maakt hem onafhankelijk, maar ook controversieel. ‘Ik ben een nieuwsgierig mens, en ontdekte bij het lezen van artikelen over economie en financiële markten in wat voor een wereld wij leven.’
Monopolie Volgens Middelkoop is het een maatschappij die op schulden is gebaseerd, en op het vertrouwen dat we die schulden op termijn weer kunnen aflossen. Een wereld ook die door de kapitalistische Verenigde Staten is gecreëerd en vooral ook door de machthebbers daar in stand wordt gehouden. ‘Als ik het over machthebbers heb, dan praat ik over de politiek – dus het Witte Huis – maar meer nog over Wall Street en specifiek over de FED. Hoewel de naam Federal Reserve anders doet vermoeden, is de bank nièt het eigendom van de staat; de aandelen zijn namelijk verdeeld over de deelnemende banken. Het is dus in feite een private onderneming, die dan weer wel het monopolie bezit op de dollaruitgifte. En juist dat instrument is in de afgelopen twee jaar regelmatig gebruikt of beter gezegd: misbruikt.’
Bidden Middelkoop weet waarover hij praat. In de afgelopen tien jaar deed hij actief
II
business nationaal
onderzoek naar de vermeende geheimen van het financiële systeem in de VS. Zijn conclusie: het systeem staat op ontploffen, vooral door de enorme schuldenlast en de ontembare geldgroei. Om dit statement kracht bij te zetten, schreef hij in 2007 een boek over de wereldwijde gevolgen van de ineenstorting van het dollarsysteem. Nog geen jaar later werd zijn profetie deels bewaarheid. Met de val van de investeringsbank Lehman Brothers – het grootste faillissement in de Amerikaanse geschiedenis – ontstond een mondiale kredietcrisis van schrikbarende omvang. ‘Het voorspellen ervan was niet zo moeilijk. Wat mij echter wel heeft verrast, is de snelheid en vooral de omvang. Ik had niet verwacht dat de totale Westerse wereld in zo’n kort tijdsbestek zou worden geïnfecteerd.’ Middelkoop vertelt een verhaal over Henry Paulsen, de minister van Financiën van de VS ten tijde van de uitbraak van de kredietcrisis. ‘Die heeft op een gegeven moment de deur van zijn kantoor dichtgedaan, zijn vrouw opdracht gegeven het geld van de bank te halen en voor hem te bidden.’
Liegen Waarmee Middelkoop de ernst van de situatie twee jaar geleden nog maar eens onderstreept. Zelf had hij ook zo’n moment van bezinning. ‘Ik was te gast bij De Wereld Draait Door. Matthijs van Nieuwkerk vroeg vlak voordat de slottune werd ingestart of we nog wel rustig konden slapen of dat we extra moesten pinnen. Hoewel ikzelf die dag – bezorgd als ik was – ruim 2.000 euro had opgenomen en tien minuten lang het failliet van
ons financieel systeem had uitgelegd, besloot ik te liegen. Ik realiseerde mij dat een eerlijk antwoord het vertrouwen wellicht nog meer zou ondermijnen. Die keer koos ik voor het gezamenlijk belang.’ Het is bij die ene uitzondering gebleven. Voor het overige leeft Middelkoop in betrekkelijke autonomie. Hij schrijft boeken, geeft zijn mening in lezingen en presentaties en is eigenaar van twee bedrijven, de edelmetaalwebwinkel amsterdamgold.com en het Gold & Discovery Fund. Beide ondernemingen zijn gebaseerd op de waarde van edelmetaal en delfstoffen. ‘Goud heeft door de geschiedenis heen haar koopkracht behouden. Bovendien gedijt de prijs ervan bij een zwakke dollar.’ En daar is en blijft de komende jaren sprake van, is Middelkoop’s vaste overtuiging. ‘Als je – zoals de FED doet – het schuldprobleem wilt oplossen door meer dollars te creëren, krijg je als munteenheid maar ook als land vroeg of laat de rekening gepresenteerd.’
Instorten Daarom staan de VS aan de vooravond van het grote verval. ‘De gedachte om oneindige welvaart te creëren door blijvend te anticiperen op toekomstige groei van de economie en vertrouwen van de consument, mist elk fundament. Daarom staat het kredietkaartenhuis van het Amerikaanse financiële systeem nu op instorten. De waarde van de bezittingen weegt in veel gevallen niet langer meer op tegen de enorme schuldenlast.’ Een dergelijke situatie zie je volgens de auteur overigens terug in nagenoeg de hele Westerse wereld. ‘En de oplossing van overheden
Omdat hij de kredietcrisis begin 21e eeuw al voorspelde, werd Willem Middelkoop in 2008 opeens de rol van ziener toebedeeld. Dagelijks gaf de onafhankelijke financieel-economisch specialist in tal van media zijn ongezouten mening. Opeens werd naar hem geluisterd en zijn mening gerespecteerd, hoe pessimistisch de tendens ervan vaak ook was. Ruim twee jaar later is de economie enigszins hersteld en lijken de visie en argumenten van Middelkoop alweer vergeten. Maar of we daar verstandig aan doen?
‘Het kredietkaartenhuis van het Amerikaanse financiële systeem staat op instorten.’
om deze schuldenlast van banken over te nemen, leidt uitsluitend tot het failliet van landen. Kijk naar Griekenland en Ierland. Je kunt een kredietcrisis niet oplossen met extra krediet.’ Volgens Middelkoop zijn we met hulpkredieten uitslaande brandjes aan het blussen, maar niet de onderliggende veenbrand. ‘Uiteindelijk moeten we mondiaal onze schulden saneren en de financiële wereld van scratch af aan opnieuw inrichten. Maar dat gebeurt niet. Dat laten degenen die nu de macht hebben niet toe.’
Decadentie En dus? ‘Dus draait de wereld door, tot we de façade niet langer kunnen ontkennen. En dan …’ Middelkoop is voor een
moment stil. ‘Kijk naar de geschiedenis. De crisis in de dertiger jaren bleek later de oorsprong van het ontstaan van de Tweede Wereldoorlog. Hitler kwam aan de macht omdat vooral Duitsland in de hoek zat waar de economische klappen vielen en mensen daar zo arm waren. Amerika voelt zich met een zwakke dollar straks vergelijkbaar in het nauw gedreven. Dan lijkt er maar één uitweg. De geschiedenis leert namelijk dat een oorlog altijd voor nieuwe economische groei zorgt.’ De ondernemer illustreert het sombere perspectief met een andere vergelijking, die van het Romeinse Rijk. ‘De Westerse wereld – en dan met name de VS – gaat ook aan decadentie en verloedering ten onder. Kijk naar de gemiddelde
Amerikaan; die is zo volgevreten, dat hij te dik is om überhaupt nog in actie te komen.’ En Nederland? ‘Wij zijn een satellietstaat van de VS, doen gedwee wat van ons verlangd wordt. Ons wacht in principe hetzelfde lot, met dit verschil dat het verval aan de randen van het Romeinse Rijk nog eerder begon.’ Maar kunnen we dan helemaal niets doen? ‘Ik zou elke ondernemer nu adviseren zijn of haar bedrijf te verkopen, nog even flink te cashen en een boerderijtje ergens te kopen, ver weg van het naderende verval.’�
business nationaal
III
l i T e r AT U U r HET HART ZIT IN HET MIDDEN
DE GEPLUNDERDE PLANEET
Door Peter van Lindonk
Door Paul Collier
Creativiteit staat bij veel mensen hoog op de ranglijst van gewenste eigenschappen. Een carrière als kunstenaar, componist of schrijver is echter maar voor weinigen weggelegd. Toch kan iedereen creatief zijn. Althans, dat vindt Peter van Lindonk. Alles draait volgens hem om associatief denken, als sleutel tot originaliteit en creatieve ideeën. En associatief denken is aan te leren. Het hart zit in het midden staat vol met vingeroefeningen: citaten, prikkelende vragen, en hoe gedachten daar vervolgens mee aan de haal gaan. Creativiteit is vooral een kwestie van jezelf durven zijn en over alles, over elk onderwerp vragen durven stellen, meent Van Lindonk. Voor zijn lijfspreuk is de auteur schatplichtig aan Picasso, bij het antwoord op de vraag waar zijn inspiratie vandaan komt: ‘Ik zoek niet, ik vind’. Het hart zit in het midden biedt inspiratie bij dit proces.
Kan welvaart voor iedereen samengaan met een duurzame omgang met de beschikbare natuurlijke hulpbronnen? In dit actuele spanningsveld kiest Paul Collier geen partij voor de romantici – met een allesomvattend ‘terug naar de natuur’ als hoogste doel – noch voor de struisvogels, die alle doemscenario’s afdoen als onzin. Sterker nog: volgens Collier voeren beide kampen de wereld naar de ondergang. In De geplunderde planeet geeft hij blijk van een nuchtere kijk op klimaatverandering. Collier onderkent de voordelen van industrialisatie en houdt tegelijkertijd rekening met de noodzaak, alternatieve energiebronnen in te zetten. De geplunderde planeet maakt de samenhang tussen deze aspecten inzichtelijk. Opmerkelijk is dat Collier niet alleen analyseert, maar ook met een concreet voorstel komt om de omgang met natuurlijke hulpbronnen te hervormen en zo welvaart en natuur te verzoenen.
112 pagina’s. ISBN 978-94-6003-299-8. Balans, € 12,50.
256 pagina’s. ISBN 978-90-4910-235-7. Spectrum, € 19,99.
DOSSIER SUPERTRENDS Door Carl Rohde, Norbert Mirani en Goos Eilander Zoveel trends, zoveel trendwatchers. De professie lijkt aan inflatie onderhevig en het wachten is op een gelijknamige LOI-leergang. Zwaargewichten Carl Rohde, Norbert Mirani en Goos Eilander gaan in Dossier Supertrends voor de broodnodige verdieping: kwalitatieve signalering, kwantitatieve bepaling en sociologische duiding. Het boek combineert trendobservaties en analyses en wil inspireren om nieuwe wegen in te slaan. Aan bod komen onder meer de veranderende rolverdeling van mannen en vrouwen, maar ook de betekenis van obesitas, barbificatie en – jawel – de loodgieter als nieuwe god. Daarbij gaat het niet om oppervlakkige duidingen, maar ontleedt Dossier Supertrends de verschillende betekenislagen die zich pas na een nadere beschouwing tonen. Volgens de auteurs is dit een voorwaarde om te komen tot het belangrijkste doel van professioneel trendwatchen: het analyseren van trends op toekomst en potentie. 180 pagina’s. ISBN 978-90-5594-709-6. Scriptum, € 22,50.
NETWERK JE WEG NAAR SUCCES Door Charles D.A. Ruffolo Charles Ruffolo is professioneel netwerker, trainer, spreker en schrijver. Na een 20-jarige carrière in het Amerikaanse leger vestigde hij zich in Nederland en introduceerde zijn merk van netwerken. Ruffolo – Ruf voor intimi – maakte van netwerken zijn beroep. Hij brengt mensen uit alle disciplines en alle lagen van de bevolking met elkaar in contact. Ruffolo’s persoonlijke database bevat meer dan 15.000 namen. In Netwerk je weg naar succes maakt hij duidelijk dat voor een goede netwerker letterlijk alles mogelijk is. Het boek is een praktische schets van de ins and outs van het netwerken, met Ruffolo’s persoonlijke ervaringen als rode draad. Het grote aantal testimonials bewijst dat de auteur zijn vak verstaat. 184 pagina’s. ISBN 978-90-7150-135-7. Thieme Boekentuin, € 15,-.
IV
BUSINESS NATIONAAL
West-Brabant
De ideale accommodatie
logistieke hotspot!
Tenten- en hallenverhuur West-Brabant is de ideale vestigingsplaats, van éénmanszaak tot multinational.
Voor een geslaagd feest of evenement is een geschikte accommodatie essentieel. Of het nu gaat om een intiem bruiloftsfeest, een swingend muziekevenement of een zakelijke bedrijfspresentatie: De Weerd Tentenverhuur zorgt voor de perfecte entourage.
Uitstekend bereikbaar en gelegen tussen Rotterdam en Antwerpen. Een breed aanbod
Bel 0575 - 501 223
geschikte vestigingslocaties. Wij helpen u bij het nemen van gefundeerde beslissingen.
BEL GRATIS: 0900 - 6000 600
of surf naar: www.deweerdtenten.nl MAAK ‘T IN WEST-BRABANT!
NV REWIN West-Brabant | Postbus 3182 | 4800 DD Breda | www.rewin.nl
3200146_Alg advertentie 190x277_1.indd 1
20-07-10 10:56
CrivINO V I N I
D ’ I T A L I A Verrassende Italiaanse wijnen Eigen en directe import -
Voor consument, horeca en bedrijfsleven Wijnproeverijen Relatiegeschenken Industrieweg 3 Tel.: 0416 - 69 06 01
w w w. c r i v i n o . c o m
5151RV Drunen Fax: 0416 - 31 98 38
THeMA
Toenemend vertrouwen wekt kooplust op
‘Veel fusie- en overnamedeals in de pijplijn’ TEKST PAUL DE GRAM
Volgens directeur Tjarda Molenaar van de Nederlandse Vereniging van Participatiebedrijven (NVP) zijn de verwachtingen van verkopende partijen anno nu bovendien realistischer dan voorheen. Daardoor is het gemakkelijker (geworden) om tot een overnametransactie te komen. ‘Er zitten veel deals in de pijplijn. Wel moet meer onderzocht en onderhandeld worden dan een paar jaar geleden, waardoor het allemaal langer duurt. Bovendien kan het ingewikkeld zijn om de financiering rond te krijgen. De voorwaarden zijn zwaarder en de prijs is hoger. Maar goede proposities worden gelukkig gewoon weer door de bank gefinancierd.’
Meer eigen vermogen
Directeur Tjarda Molenaar van de Nederlandse Vereniging van Participatiebedrijven: ‘Private equityfirma’s financieren met meer eigen vermogen dan tot voor kort.’
VI
BUSINESS NATIONAAL
De NVP-directeur wijst erop dat private equityfirma’s op het ogenblik met meer eigen vermogen (en dus behoudender PdG) financieren dan tot voor kort. ‘De echt grote leveraged buyouts van voor 2008 vinden niet meer plaats. Toch zijn door grote participatiemaatschappijen alweer overnames gedaan van meer dan 100 miljoen euro. Kijk naar Catalpa, Refresco en Intertrust. Onder de 100 miljoen heb je bijvoorbeeld NRC Media en Johma. Daarbij kan het gaan om typische buyouts, maar ook om familiebedrijven die een minderheidsaandeelhouder aantrekken, zoals de technische groothandel Kramp. Bij dit bedrijf bleven de familie en het management aan, maar de directeur stapte uit en verkocht zijn belang van 40 procent aan NPM Capital.’ Grote investeringen gaan volgens Molenaar in de regel gepaard met fikse kredieten. ‘Dat kan betekenen dat meerdere banken moeten worden ingeschakeld
De stofwolken van de crisis trekken op. Nu de economie aantrekt, verbeteren de vooruitzichten van veel ondernemingen in hoog tempo. Banken en advocaten maken overuren om nog voor het einde van het jaar overnamedeals rond te krijgen. Het herstel van het vertrouwen wekt de kooplust bij private equityhuizen. Goed geleide bedrijven hebben tijdens de crisis flink op kosten bespaard en zijn daardoor heel efficiënt geworden. Als nu ook de omzet stijgt, zal hun winstgevendheid snel verbeteren. Dat maakt deze ondernemingen voor kopers aantrekkelijk.
SPECIFIEKE KNELPUNTEN De komende tien jaar zullen in Nederland ieder jaar 15.000 bedrijven ter overname worden aangeboden. De meeste komen te koop in de sectoren detailhandel en zakelijke dienstverlening. De belangrijkste drijfveren achter deze aanbiedingsgolf zijn de vergrijzing, groei van het zelfstandig ondernemerschap en serieel ondernemerschap. Het overdragen en overnemen van een bedrijf kent specifieke knelpunten. Voor de verkopende partij zijn het vinden van een opvolger en het regelen van de financiering van de overdracht het moeilijkst. Voor de koper zijn de voornaamste problemen het verkrijgen van financiering en meer specifiek het financieren van de goodwill.
Rob Wolthuis, secretaris ondernemerschap van MKB-Nederland: ‘Overnames zijn vooral in het midden- en kleinbedrijf niet alleen zakelijke maar ook emotionele en persoonlijke aangelegenheden.’
om de financiering rond te krijgen. Dat kost tijd. Doordat ook corporate kopers zich melden op de markt, kunnen participatiemaatschappijen soms op snelheid worden afgetroefd. Een paar jaar geleden was dat precies andersom.’
Groei-investeringen Door het economisch herstel worden ook weer omvangrijke groei-investeringen gedaan. Zoals door Holland Private Equity in kunststoffabrikant Airborne, dat met de
ontvangen 9 miljoen euro een nieuwe fabriek bouwt in het Rotterdamse havengebied. NIBC, voorheen de Nationale Investeringsbank, investeerde in het lingeriebedrijf van Marlies Dekkers, dat Europese aspiraties heeft. Ook de overnames in het midden- en kleinbedrijf trekken aan. Molenaar: ‘Daar zitten veel groeifinancieringen bij, waar de participatiemaatschappij een minderheidsaandeel neemt en de oorspronkelijke eigenaar aan het roer blijft. Of waar de oprich-
ter of de familie geen opvolging in eigen kring vindt en het bedrijf verkoopt aan een nieuw managementteam. In dit soort situaties wordt over het algemeen meer met eigen vermogen en minder met leningen gefinancierd.’
Voorbeelden Recente voorbeelden hiervan zijn kampeerwinkelexploitant De Vrijbuiter en Juicy Details. De Vrijbuiter koopt met een kapitaalinjectie van participatiemaatschapBUSINESS NATIONAAL
VII
THEMA
BUITENLANDSE KOPERS IN MEERDERHEID
pij Ecart de oprichter uit en gaat uitbreiden naar de Duitse markt. Juicy Details rolt met een minderheidsinvestering van Antea Participaties haar juice bars uit door heel Nederland. Verder heeft Berk Participaties het belang van 40 procent in rolstoelfabrikant Life & Mobility overgenomen van ABN AMRO
Herstel vertrouwen wekt kooplust private equityhuizen Participaties. ‘Life & Mobility heeft de ambitie om met het nieuwe kapitaal overnames te gaan doen en sneller te groeien,’ aldus de NVP-directeur, die zegt de komende jaren in de zorgmarkt veel investeringen te verwachten.
Toekomstperspectief ‘Overnames en fusies horen bij het huidige economische beeld,’ zegt Rob Wolthuis, secretaris ondernemerschap van MKB-Nederland. Ook hij constateert na een moeilijke fase weer een toename. Sterke bedrijven zullen naar zijn inzicht doelgericht investeren. ‘Maar omdat investeringen in productie nog laag zijn, is investeren in overnames interessant. Verder hebben we te maken met bedrijven die minder sterk uit de crisis zijn gekomen maar wel degelijk toekomstper-
VIII
business nationaal
spectief hebben. Dat heeft een voor kopers gunstig effect op de prijs,’ aldus Wolthuis. ‘Banken en equitypartijen’, weet de secretaris ondernemerschap van MKBNederland, ‘kunnen bij overnames gebruik maken van overheidsgarantieregelingen. Banken van de BMKB (Besluit Borgstelling MKB Kredieten) en de GOregeling (Garantie Ondernemingsfinanciering), equity van de Groeifaciliteit. Aan de hand hiervan is het mogelijk 50 procent door de staat te laten garanderen. Ook zijn overnames door het vorige kabinet fiscaal aantrekkelijker gemaakt.’ Wolthuis verwacht vooral transacties in sectoren waar de crisis hard heeft toegeslagen, zoals de bouw. Doelwit: door de omstandigheden verzwakte bedrijven.
Tijdig oriënteren Volgens Wolthuis is een goede match tussen vraag en aanbod van groot belang. ‘Want vooral in het midden- en kleinbedrijf is een overname niet alleen een zakelijke, maar ook een emotionele en persoonlijke aangelegenheid. De ondernemer draagt immers zijn “kindje” over. Dat maakt een match minder snel mogelijk. Daarom is het voor betrokken ondernemers verstandig om zich tijdig op een overname te oriënteren.’ �
Het aantal grensoverschrijdende deals in de Nederlandse fusieen overnamemarkt is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Dat blijkt uit cijfers van OverFusies.nl. Sinds 2006 is het aandeel grensoverschrijdende transacties groter dan het aandeel van deals tussen Nederlandse partijen. In het eerste halfjaar van 2010 gingen de dealmakers bij 73 procent van de transacties de grens over. Ondertussen verschuift het initiatief bij grensoverschrijdende deals naar het buitenland. In het merendeel van de gevallen is de koper hier een buitenlandse partij, waar in voorgaande jaren het initiatief veelal aan Nederlandse zijde lag. De opgetelde waarde van transacties in ons land in het eerste halfjaar van 2010 beloopt 38 miljard euro. Tussen de verschillende sectoren wisselen de fusie- en overnameactiviteiten sterk. In vier branches is de activiteit toegenomen ten opzichte van 2009: consumenten/voedsel, detailhandel, farmacie/biotech en telecommunicatie. De industrie is net als vorig jaar de sector met de meeste transacties. Van de financieel adviseurs zat de Rabobank bij de meeste deals aan tafel, gevolgd door ING en Boer & Croon. Van de advocatenkantoren heeft Allen & Overy het vaakst geadviseerd, gevolgd door Loyens & Loeff en Houthoff Buruma. Gesorteerd op dealwaarde, exclusief de transacties van niet-Nederlandse praktijken, staat Stibbe op de eerste en De Brauw Blackstone Westbroek op de tweede plaats. Loyens & Loeff completeert het podium.
PINC.12 17 MEI 2011
WWW.PINC.NL
DÉ JAARLIJKSE CONFERENCE 16 KEYNOTE SPEAKERS 7 ONVERWACHTE INTERMEZZO’S 500 UNIEKE BEZOEKERS The PINC.12 Conference is enthusiastically supported by these golden sponsors:
BEDRIJFSPROFIEL
De nieuwe flexibele bouwmethode
Posthuis Haaren en De Meeuw bouwen tijdelijk kantoor met permanente beleving Michon de Brouwer & Ad Vugs
Stem in eindresultaat
In mei 2009 nam Vugs contact op met De Meeuw om zijn plannen te bespreken. Accountmanager Michon de Brouwer stelde voor om het tijdelijke kantoor van Witlox en Van den Boomen in Waalre als referentie te bekijken. Vugs was direct enthousiast. ‘Het is geweldig om te zien hoe groot de keuzevrijheid in bijvoorbeeld het gebruik van kleuren en materialen, de raamverdeling en de inrichting is’, vervolgt hij. ‘We kregen een belangrijke stem in het eindresultaat. Zo verdween de oorspronkelijke scepsis over opnieuw een tijdelijk kantoor als sneeuw voor de zon.’
Duidelijke afspraken
Helemaal te spreken is Vugs over de leanbijeenkomst met bouwpartners aan het begin van het traject. ‘Tijdens deze bespreking maken we met alle betrokkenen duidelijke afspraken’, vertelt Michon de Brouwer. ‘Zo kent iedereen zijn verantwoordelijkheden en dat heeft een zeer positief effect op de voortgang. Die is vrijwel rimpelloos verlopen.’
Heldere communicatie Blijvend passende huisvesting® van De Meeuw past zich razendsnel aan capaciteitsproblemen van uw bedrijf aan. Zowel ruimtelijk als functioneel. Daarmee is deze flexibele bouwmethode hét antwoord op tijdelijke en permanente huisvestingsvraagstukken. Ook Posthuis Haaren plukt sinds kort de vruchten van een nieuw tijdelijk kantoor. Directeur Ad Vugs is in zijn nopjes met de extra capaciteit: ‘Onze medewerkers hebben het gevoel dat ze in een permanent kantoor werken.’ Posthuis Haaren ontwikkelt en bouwt vastgoed in opdracht van BTL, een toonaangevend bedrijf in ontwerp, aanleg en onderhoud van groenvoorzieningen. ‘De oude tijdelijke huisvesting van de stafmedewerkers van BTL was helemaal versleten’, vertelt Vugs. ‘Het was de hoogste tijd voor een nieuw onderkomen. Daarbij hebben we bewust gekozen voor een tijdelijke oplossing. Dat is met het oog op de toekomst ideaal, omdat we zo flexibel blijven.’
X
business nationaal
‘Het product kan nog zo goed zijn’, besluit Vugs, ‘uiteindelijk draait het ook om mensenwerk en dus om inlevingsvermogen, betrokkenheid en communicatie. Vanaf de eerste contacten tot de uiteindelijke oplevering was er een prima wisselwerking met De Meeuw. De inschatting van de begroting was zelfs zo realistisch dat De Meeuw binnen dit budget is gebleven. Dat verdient een groot compliment.’
Voor meer informatie: De Meeuw Industrieweg 8 5688 DP Oirschot T 0499-572024 E info@demeeuw.com I www.demeeuw.com/kantoren
Leeuwarden
Landelijk bereik via 25 regionale BUSINESS-edities
Groningen
Assen
Zwolle Almere
Haarlem Amsterdam
Enschede
Leiden
Utrecht Ede Tiel
De totale oplage van BUSINESS
Rotterdam
Dordrecht
Arnhem
Winterswijk
Nijmegen
's Hertogenbosch
Nationaal, het landelijk katern
Breda Middelburg
Tilburg Venlo
van de 25 Business-uitgaven, bedraagt 100.000 exemplaren.
dan 300.000 zakelijke beslissers. Adverteren in BUSINESS Nationaal is werken aan zakelijk succes!
Business Nationaal: 25x direct bereik in het hart van de regio
van BUSINESS Nationaal meer
Arnhem Business Arnhem Duiven Oosterbeek e.o.
Regio Business Midden-Brabant Tilburg Waalwijk Oisterwijk e.o.
Drechtsteden Business Dordrecht Sliedrecht Gorinchem e.o. Drenthe Business Assen Hoogeveen Meppel e.o. Driesteden Business Apeldoorn Deventer Zutphen e.o.
Door een meeleesfactor van ruim drie personen bereikt elke editie
Oost-Gelderland Business Doetinchem Winterswijk Zevenaar e.o.
Apeldoorn
Amersfoort 's Gravenhage
Amsterdam Business Amsterdam Amstelveen Schiphol Diemen e.o.
Flevoland Business Almere Lelystad Zeewolde Noordoostpolder e.o. Friesland Business Leeuwarden Heerenveen Drachten Sneek e.o. Gooi en Eemland Business Hilversum Bussum Amersfoort Nijkerk e.o. Groningen Business Groningen Delfzijl Winschoten e.o. Haaglanden Business Den Haag Zoetermeer Leidschendam Wassenaar e.o. Kennemer Business Haarlem Beverwijk IJmond e.o. Nijmegen Business Nijmegen Malden Boxmeer e.o. Noord-Limburg Business Gennep Venlo Roermond e.o.
Regio Business Noordoost-Brabant ‘s-Hertogenbosch Oss Veghel e.o. Rijnmond Business Rotterdam Spijkenisse Schiedam Vlaardingen e.o. Rijnstreek Business Leiden Alphen aan den Rijn Bodegraven Lisse e.o. Rivierenland Business Tiel Zaltbommel Leerdam e.o. Twente Business Enschede Hengelo Almelo Oldenzaal e.o. Utrecht Business Utrecht Nieuwegein Houten Zeist e.o. Vallei Business Ede Wageningen Veenendaal e.o. West-Brabant Business Breda Roosendaal Etten-Leur Oosterhout Bergen op Zoom e.o. Zeeland Business Vlissingen Goes Terneuzen Zierikzee e.o. Zwolle Business Zwolle Kampen Hardenberg Steenwijk e.o.
www.business-nationaal.nl voor uw zakelijk succes!
TreNDS
financieringsmonitor onderzoekt kredietverlening door banken
Weg naar herstel lijkt ingezet TEKST HANS HAJÉE
Omdat rijwielbedrijven vallen onder de automotivebranche zijn banken terughoudend met het verstrekken van krediet
Banken zijn zeer terughoudend met financiering, aldus een veelgehoorde constatering. Door toegenomen risico’s en strengere richtlijnen wordt de kredietkraan maar mondjesmaat geopend. De Taskforce Kredietverlening (bestaande uit vertegenwoordigers van werkgevers, banken en de ministeries van Economische Zaken en Financiën) liet recent onderzoek doen naar de kredietverlening aan het midden- en kleinbedrijf. Uit de resultaten blijkt dat tijdens de crisis juist meer kre-
XII
BUSINESS NATIONAAL
diet is verstrekt, benadrukte de Nederlandse Vereniging van Banken. Volgens MKB-Nederland hangt dit echter vooral samen met het beroep dat bedrijven in roerige tijden doen op hun bestaande kredietfaciliteit. Nieuwe kredieten worden substantieel minder verleend, aldus de belangenvereniging.
Andere functie Als onderdeel van het programmaonderzoek mkb en ondernemerschap brengt
ook onderzoeksbureau EIM de kredietverlening door banken in kaart. Hierbij wordt specifiek gekeken naar aanvullende financiering, naast de bestaande faciliteiten. De resultaten worden weergegeven in twee financieringsmonitoren, voor het mkb en voor grote bedrijven. ‘Aanleiding voor de mkb-monitor was de wens van het ministerie van EZ en MKB-Nederland om inzicht te krijgen in de gevolgen van de Basel II-wetgeving,’ zegt Lia Smit, accountmanager bij het EIM. ‘De finan-
De financieringsmonitor van EIM houdt de vinger aan de pols bij de kredietverlening aan zowel mkb als grootbedrijf. Op grond van het meest recente onderzoek lijkt de weg naar herstel – zij het langzaam – ingezet. ‘Vooral grotere bedrijven gebruiken financiering vaker voor nieuwe activiteiten en overnames. Een duidelijk signaal dat het vertrouwen in de economie toeneemt.’
cierbaarheid van het mkb was al een onderwerp waar regelmatig over werd geklaagd door ondernemers. De indruk bestond dat door de Basel-richtlijnen verdere verslechtering zou optreden.’ Toen het eerste onderzoek eind 2008 plaatsvond, was de kredietcrisis net in volle hevigheid losgebarsten. ‘Hierdoor veranderde de functie van de monitor ingrijpend; het werd een instrument om te meten in welke mate het mkb überhaupt nog aan financiering kon komen.’ In 2009 is gestart met een vergelijkbaar onderzoek voor het grootbedrijf. In beide monitoren worden de sectoren zorg, welzijn en landbouw buiten beschouwing gelaten.
de rentetarieven op een lager niveau liggen dan voor het mkb. In het midden- en kleinbedrijf had 30% van de bedrijven het afgelopen halfjaar te maken met een aanscherping van voorwaarden. Ook melden ondernemers dat zij vaker de eigen woning als extra onderpand moeten inzetten.’
Toekomstige toppers
Bij de beoordeling van een kredietaanvraag speelt de sector waarin een onderneming actief is een cruciale rol. ‘Het valt op dat bedrijven soms ten onrechte over één kam worden geschoren. Zo werd een aannemer in de weg- en waterbouw – een activiteit die prima draait – een krediet geweigerd. Hij viel voor de bank onder de bouwsector, waardoor de financiering per Teugels strak definitie als risicovol werd ingeschat.’ Ook Voor de meest recente financieringsmonirijwielhandelaren komen moeilijker aan tor zijn 500 (grootbedrijf) respectievelijk krediet. ‘Dat blijkt samen te hangen met 2.000 (mkb) bedrijven geënquêteerd. Het het feit dat zij in de categorie automotive blijkt dat de behoefte aan financiering vallen. Voor banken is dat aanleiding om lager ligt dan bij de meting in februari. ‘Achtenzestig procent van de grote bedrij- zeer terughoudend te zijn met financiering. ven die financiering zoekt, krijgt deze ook Daarbij gaan ze voorbij aan het feit dat de rijwielsector te maken heeft met compleet geheel,’ aldus senior onderzoeker Ro Braaksma. Voor het mkb ligt dit percenta- andere marktomstandigheden dan de autobranche.’ ge aanzienlijk lager; slechts 33% slaagt De globale beoordeling op basis van sectoerin de gevraagde financiering volledig te ren hangt volgens Smit deels samen met realiseren. ‘Bij de vorige edities van het onderzoek zagen we dat banken de teugels de Basel II-richtlijnen. ‘Op grond hiervan gelden voor zakelijke kredieten onder de steeds strakker aantrokken. Voorwaarden 1 miljoen euro in feite dezelfde criteria als werden verscherpt, condities verslechtervoor krediet aan consumenten en detailden en de rente steeg. Deze ontwikkeling komt nu in het grootbedrijf langzamerhand handel. De kosten voor dergelijke kredieten zijn als gevolg daarvan dermate hoog, tot stilstand. Uit de monitor blijkt dat dat het voor banken vaak niet rendabel is evenwicht ontstaat tussen bedrijven die om maatwerk toe te passen bij de beoordeeen aanscherping ervaren en zij die juist ling van een aanvraag. Dat leidt tot een een versoepeling constateren. Het wordt standaardprocedure waarbij het stempel voor grote ondernemingen iets gemakkevan de branche veelal doorslaggevend islijker om financiering te krijgen, waarbij
LANGJARIG ONDERZOEKSPROGRAMMA EIM verricht economisch en sociaal beleidsonderzoek voor overheden, beleidsinstanties en branche- en koepelorganisaties. Met 70 medewerkers behoort het tot de grotere bureaus. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken voert EIM een langjarig onderzoeksprogramma uit over mkb en ondernemerschap. De informatie en data die dit oplevert – zoals de financieringsmonitor – zijn beschikbaar via www.ondernemerschap.nl.
voor de risicobeoordeling en dus de kans van slagen. Al verschilt het per bank, ondernemerschap wordt lang niet altijd meegewogen.’ Daarbij is ook van belang dat de ondernemer bij de onderbouwing van zijn aanvraag in gesprek kan komen met de juiste persoon binnen de bank. ‘Meerdere respondenten geven aan dat het maar niet lukt om met de uiteindelijke beslisser aan tafel te komen,’ aldus Braaksma. ‘De communicatie verloopt via ondergeschikten waardoor het lastig is de motivatie voor een kredietaanvraag goed voor het voetlicht te brengen bij de beslisser.’ Het EIM doet ook onderzoek naar de financiering van snelgroeiende ondernemingen. ‘Het blijkt dat deze vergelijkbaar scoren met “gewone” bedrijven, terwijl de risico’s groter zijn. Banken blijken onder snelle groeiers meer perspectief te BUSINESS NATIONAAL
XIII
TRENDS
Bedrijven in weg- en waterbouw – een activiteit die prima draait – wordt financiering geweigerd omdat zij onderdeel zijn van de bouwsector
zien voor aantrekkelijke relaties.’ De ambitie om toekomstige toppers te financieren, ligt ook ten grondslag aan de aantrekkingskracht van sectoren als biotechnologie en micro-elektronica. ‘Als dergelijke bedrijven starten of willen groeien, zijn ze eerder interessant voor banken dan ondernemers in traditionele sectoren als horeca en bouw.’
Kansen voor adviseurs Uit de financieringsmonitor blijkt dat bedrijven vaker een accountant of adviseur inschakelen voor de onderbouwing van hun aanvraag. Smit: ‘Dit percentage lag lang rond de 50%, maar is nu voor beide groepen gestegen naar 60%. Een substantiële toename dus. Dit hangt deels samen met de hogere eisen die banken aan een aanvraag stellen. In meer algemene zin leidt het er tevens toe dat het mkb op het gebied van financieel management professioneler en transparanter wordt. Ook ondernemers zelf krijgen beter inzicht in de financiële situatie van hun bedrijf. Dit komt de kwaliteit van het ondernemerschap en de onderneming ten goede.’ Voor accountants en adviseurs biedt deze ontwikkeling zeker kansen. ‘Zij kunnen hun activiteiten uitbreiden en de rol als vertrouwenspersoon en steunpilaar van hun klanten nog meer inhoud geven.’ De accountant is ook een voor de hand liggende bron van inzicht in de
XIV
business nationaal
verschillende garantieregelingen van de overheid. ‘Toch wordt maar mondjesmaat gebruik gemaakt van deze mogelijkheid. Slechts 11% van het mkb doet een beroep op de BMKB of andere regelingen; in de vorige monitor was dit slechts 1 procent. Naar aanleiding van de crisis zijn de garantieregelingen uitgebreid en kregen ze veel publiciteit. Dit heeft ertoe geleid dat er vaker een beroep op werd gedaan. Toch blijft de bekendheid beperkt; zelfs van de BMKB, een regeling die al dertig jaar bestaat.’ Braaksma benadrukt de noodzaak van een consistent overheidsbeleid. ‘Misschien nog belangrijker dan de precieze inhoud van een stimuleringsregeling is het feit dat deze gedurende langere tijd wordt aangeboden. Ook moet de naam niet telkens wijzigen; dat zorgt voor onduidelijkheid bij ondernemers.’
Duidelijk signaal Uit de meest recente financieringsmonitor blijkt dat de bestemming van kredieten in toenemende mate verschuift van herfinanciering naar meer ‘offensieve’ doelstellingen. ‘Het krediet wordt aanzienlijk meer dan bij de vorige meting gebruikt voor de aanschaf van bedrijfsmiddelen, investeringen en innovatie,’ constateert Smit. ‘Vooral grotere bedrijven gebruiken financiering vaker voor nieuwe activiteiten en overnames. Dit is een duidelijk signaal dat het vertrouwen in de econo-
mie groeiende is.’ Dit gunstige perspectief blijkt ook uit het toegenomen vertrouwen in de mogelijkheid om financiering te vinden. ‘Hoopgevend is dat bedrijven verwachten dat de acceptatiegraad van hun kredieten zal stijgen. Minder ondernemers denken geen financiering te kunnen vinden, en van degenen die dat wel verwachten, proberen er meer die financiering alsnog te krijgen.’ Met andere woorden: het herstel is ingezet? ‘Al is het broos, de conclusie lijkt gerechtvaardigd dat het ergste achter de rug is. Bedrijven willen weer investeren en krijgen vaker de daarvoor benodigde financiering. Vooral de positie van het grootbedrijf is verbeterd. Zij hebben ook meer macht als kredietvrager, kunnen makkelijker shoppen bij verschillende banken. Voor het mkb is echter nog een lange weg te gaan. Uiteraard is het goed dat banken financieringsaanvragen kritisch beoordelen. De indruk bestaat echter dat met name bij kleinere bedrijven het ondernemerschap onvoldoende wordt meegewogen. Hierdoor missen bedrijven de mogelijkheid om te investeren en dus te groeien, maar laten ook banken kansen liggen.’ �
BUSINESS FLITSEN NYENRODE START TOEZICHTACADEMIE
HARRY VAN DORENMALEN NIEUWE VOORZITTER ICT~OFFICE
Nyenrode Business Universiteit start een toezichtacademie. Zij speelt hiermee in op de maatschappelijke discussie over de effectiviteit van het toezicht. Doel is om samen met toezichthouders, bedrijfsleven, intermediaire marktpartijen en het Nyenrode Center voor Public Auditing en Controlling het vakgebied te ontwikkelen en effectievere en efficiëntere vormen van toezicht te vinden. De nieuwe toezichtacademie is een gezamenlijk initiatief van Nyenrode, De Nederlandsche Bank, de Belastingdienst, De Autoriteit Financiële markten en de Nederlandse Mededingingsautoriteit. Momenteel worden gesprekken gevoerd met andere toezichthouders. De academie wil onder meer een platform zijn waar toezichthouders kennis en ervaringen uitwisselen en ontwikkelingen in het toezicht vorm en inhoud geven. Daarnaast wordt (wetenschappelijk) onderzoek verricht naar de effectiviteit van toezicht.
Harry van Dorenmalen, algemeen directeur IBM Nederland en directeur IBM Benelux, is gekozen tot voorzitter van ICT~Office. Met een achterban die € 30 miljard omzet en meer dan 250.000 medewerkers vertegenwoordigt, is ICT~Office de belangrijkste belangenbehartiger van de ICT- en officesector. Van Dorenmalen volgt Henk Broeders (Capgemini) op, die de brancheorganisatie dertien jaar heeft geleid. Broeders blijft als vertrekkend voorzitter deel uitmaken van het bestuur. Martin Trampe, managing director Canon Nederland, is gekozen tot vice-voor-
Harry van Dorenmalen: voorzitter ICT~Office en directeur IBM Europa
zitter. ‘Uitdagingen waar ons land de komende jaren voor staat op gebieden als gezondheidszorg, mobiliteit en klimaatverandering kunnen met behulp van ICT worden aangepakt en zelfs opgelost,’ aldus Van Dorenmalen. ‘Als nieuwe voorzitter zal ik het goede werk van Henk Broeders op dit gebied voortzetten, zodat onze sector ook de komende jaren een prominente rol speelt in het dienen van de nationale agenda.’ Harry van Dorenmalen is recent ook benoemd tot directeur van IBM Europa. Hij is de eerste Nederlander die deze functie vervult. In zijn nieuwe rol vertegenwoordigt hij IBM bij Europese organisaties en instellingen. Van Dorenmalen is eveneens verantwoordelijk voor het overkoepelend beleid van IBM op het gebied van corporate citizenship, milieuvraagstukken, intellectueel eigendom en universiteitsrelaties.
WERKNEMER WORDT MERK Steeds meer Nederlandse werknemers ontwikkelen hun eigen, persoonlijke merk. Dit past in de ontwikkeling dat zij het heft voor hun loopbaanontwikkeling in toenemende mate zelf in handen nemen. Dit blijkt uit de Kelly Global Workforce Index, waarin opvattingen zijn verzameld van 134.000 mensen in 29 landen, waaronder Nederland. Persoonlijke marketing of branding wordt voor werknemers steeds vanzelfsprekender. Voor het opbouwen van hun identiteit vinden de respondenten – in afnemende importantie – de volgende elementen belangrijk: mondelinge communicatievaardigheden, cv, schriftelijke communicatie, technische kennis, gebruik van sociale media en een persoonlijke kledingstijl. ‘Nu veel mensen zich niet meer in een typische arbeidsrelatie bevinden, denken ze na over hoe ze zichzelf kunnen promoten en zich van de massa kunnen onderscheiden,’ zegt Astrid Akse, HR Manager Benelux van Kelly Services. ‘Medewerkers zijn zich ook sterk bewust van de snelheid van veranderingen op de werkplek en van het belang van het vermogen met deze ontwikkelingen om te gaan.’ Uit het onderzoek blijkt verder dat bijna tweederde van de respondenten bereid is geld te steken in het verbeteren van de eigen vaardigheden. Een vergelijkbaar percentage denkt in de toekomst van loopbaan te zullen veranderen en zichzelf hierdoor opnieuw uit te vinden. Niet alleen een baan voor het leven, ook een loopbaan voor het leven wordt steeds minder vanzelfsprekend.
business nationaal
XV
Gaat u voor de 1000 euro vraag? Women on Wings is een Nederlandse organisatie die ondernemende vrouwen in India een vliegende start geeft. Women on Wings werkt zonder subsidies. Ze bereikt haar resultaten omdat vrienden en bedrijven het werk van Women on Wings omarmen. De 1000 euro vraag: Geeft u ook met duizend euro in geld of diensten Women on Wings vleugels? Kijk op womenonwings.nl/ getinvolved hoe u dat kunt doen. En wat Women on Wings ervoor terugdoet.