ΣΟΧΟΣ έθιμα και παραδόσεις by SOHALIS

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Γιώργοσ Αδ. Αδαμύδησ «Ο ΢όχαλησ»

Γ‟ ϋκδοςη εμπλουτιςμϋνη με νϋεσ αναρτόςεισ ΘΕ΢΢΢ΑΛΟΝΙΚΗ Ιούνιοσ 2015 1

΢όχαλησ

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Αφιερϐνεται ςτη γενϋτειρϊ μου, το ΢οχό, ςτουσ ςυνομόλικουσ μου, τουσ ΢οχινούσ όπου γησ και τισ νεότερεσ γενιϋσ. Σο να εύςαι ΢όχαλησ εύναι προνόμιο!

΢όχαλησ

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ 1. Ειςαγωγό ........................................................................... 11 To βιογραφικό μου .................................................................................11 Ευχαριςτύεσ .......................................................................................... 13 Η 100η ανϊρτηςη .................................................................................. 15

2. Σοπογραφύα του ΢οχού ....................................................... 22 Οι γειτονιϋσ ό μαχαλϊδεσ του ΢οχού ....................................................... 22 Η Εκκληςύα του Αγύου Γεωργύου ............................................................. 25 Πλατεύα .............................................................................................. 26 Μοναςτόρια και εξωκλόςια ΢οχού ......................................................... 26 Οι ςτοϋσ (=χϊντουκ) του Φατζηχαρύςκου ................................................ 28 Μνημεύα τησ φύςησ: ο γερο-πλϊτανοσ ςτο Μεςοχϐρι, το πλατϊνι και το κυπαρύςςι του Αώ-Γιϐργη ....................................................................... 30 Ονομαςτϋσ βρύςεσ ............................................................................... 32 Η ενδυμαςύα τησ φουςτανούςασ ............................................................34 Μϋρη ςπιτιού ....................................................................................... 37 Αρχαιότητεσ του ΢οχού .........................................................................39 Γλϋντια και καφενεύα ςτο ΢οχό τησ παλιϊσ εποχόσ ................................... 40 Ειδικϋσ προςφωνόςεισ θεύων ανϊλογα με τη ςυγγενικό θϋςη.....................43

3. Ιςτορικϋσ Διηγόςεισ ........................................................... 48 Σο ελϊφι τησ Αγύασ Μαρύνασ Ρεντύνασ ..................................................... 48 Υϊνταςμα με υφαντϊ βρακιϊ ................................................................ 49 Υϊνταςμα ςτη Βόλβη............................................................................ 51 Αναμνόςεισ των παιδικϐν μου χρόνων από τον ελληνο-ώταλικό πόλεμο και την κατοχό ςτο ΢οχό .............................................................................. 52 Σο παρολύγον ολοκαύτωμα του ΢οχού από τουσ Βούλγαρουσ .................. 54 Ο εμφύλιοσ πόλεμοσ .............................................................................55 Προςωπικϋσ ιςτορικϋσ μνόμεσ και παιδικϊ παιχνύδια από το 1940 και εξόσ ... 57 Σο λεωφορεύο του Δημητρύου Νούλη ςτα δύςκολα χρόνια του Εμφυλύου Πολϋμου ................................................................................ 61 O προςκοπιςμόσ ςτο ΢οχό .....................................................................63 Ευτρϊπελα επειςόδια τησ παρϋασ μασ… (νούμερο 1) ................................ 65 Ευτρϊπελα επειςόδια τησ παρϋασ μασ… (νούμερο 2) ................................ 68 Ευτρϊπελα επειςόδια τησ παρϋασ μασ… (νούμερο 3: Καζύνο ςτο ΢οχό) ....... 70

΢όχαλησ

4. Ήρωεσ του ΢οχού ............................................................... 74 Ο όρωασ Άγγελοσ Μόττασ...................................................................... 74 O καπετϊν Γιαγκλόσ και οι Βούλγαροι...................................................... 76 Κιουτςού Γιϐργησ: o Μακεδονομϊχοσ παππούσ μου ................................ 79 Nϊςκοσ Μπουτςιούκησ (1870-1920), Μακεδονομϊχοσ εκ ΢οχού ςτισ ομϊδεσ του Παύλου Μελϊ ..................................................................................83 1912-2012: Εορταςμόσ των 100 χρόνων τησ απελευθϋρωςησ...................... 84

5. Πρόςωπα του ΢οχού .......................................................... 90 Σο γενεαλογικό δϋντρο των Αδαμιδαύων ................................................. 90 Παπϊζησ Ευϊγγελοσ του Σριαντϊφυλλου................................................ 94 H ςυνειςφορϊ του Κιοςςϋ (Γεωργύου Παπϊζη) ςτο ΢οχό ........................... 97 Aξιόλογεσ προςωπικότητεσ του ΢οχού, τησ δεκαετύασ του „20 (1) .............. 98 Aξιόλογεσ προςωπικότητεσ του ΢οχού, τησ δεκαετύασ του ‟20 (2) .............100 Iςτορικϋσ και ςημαύνουςεσ προςωπικότητεσ του ΢οχού .......................... 102 Ο μπϊρμπα-Σόνασ ............................................................................... 109 ΢ταμϊτιοσ Παπϊζησ, βουλευτόσ καταγόμενοσ από το ΢οχό ..................... 110 Υουςτανούςεσ: οι αρχοντικϋσ ςτολϋσ των γυναικϐν του ΢οχού ................ 111 Ο Αβρϊμ Αβραμύδησ, ϋνασ τςορμπατζόσ τησ παλιϊσ εποχόσ ..................... 115 Ο “Εφτακϋφαλοσ” του Υλαμουρύου ........................................................ 117 Ο Κεραυνόσ ......................................................................................... 119 Aφιϋρωμα ςτον ξενιτεμϋνο φύλο μου Δόμο Πομϊκη και ςτουσ ξενιτεμϋνουσ τησ Αυςτραλύασ ....................................................................................122 Γρϊμμα ςτον αγαπημϋνο φύλο μου Ζαχαρύα ΢ωτύδη ςτη Μελβούρνη ........ 124 Σο παραδοςιακό καφενεύο του Σςιϊνη (=Γιϊννη) Σελεχϊ...........................125 Ο μπϊρμπα Γιϐργησ ο Πϊςχοσ .............................................................. 129 Ο Δημότριοσ Ξανθόσ, ϋνασ πρωτοπόροσ τησ παλιϊσ εποχόσ...................... 132 Mητροπολύτησ Σανζανύασ Δημότριοσ .....................................................135 Nικόλαοσ ΢ερενύδησ: ο «ακούραςτοσ και προοδευτικόσ» τησ παλιϊσ εποχόσ ........................................................................................................... 137 Aςλανύδησ Κϐςτασ: ϊξιο τϋκνο του ΢οχού ............................................. 139 Aλεξιϊδησ Γεϐργιοσ (1934-2012) ............................................................ 140 Ο «Καπετϊνιοσ», ο Νϋςτορασ ................................................................ 146 Η απϐλεια του Καπετϊνιου Nϋςτορα Γερμιτςιϐτη .................................. 149 Η ηρωικό ςειρϊ, ςτρατεύςιμοι το 1953, που ϊφηςε εποχό ....................... 149

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Κωνςταντύνοσ Φαρύςκοσ........................................................................153 Ευϊγγελοσ Μενελϊου Παπϊζησ ............................................................ 154 Η απϐλεια του αξιολϊτρευτου αδερφού μασ, Ευϊγγελου Αδαμύδη ........... 156 Γύναμε ρεπορτϊζ ................................................................................. 158 Aφιϋρωμα ςτο ΢οχό και το ιςτολόγιο από το περιοδικό του Λαγκαδϊ ......... 161

6. Σα ϋθιμα του Δωδεκαόμερου............................................... 163 Παραμονό Φριςτουγϋννων-Άγιοσ Βαςύλησ και Θεοφϊνεια ....................... 164 Ήθη και ϋθιμα του ΢οχού: Σο ποδιακό ................................................... 168 Αφιϋρωμα ςτουσ ΢ταμϊτηδεσ του ΢οχού ................................................ 171 Σα χελιδονύςματα γύνονταν 1η Μαρτύου ..................................................174 Σο ΢ϊββατο του Λαζϊρου γύνονται οι λαζαρύνεσ .......................................174 Φριςτόσ Ανϋςτη! Ανϊςταςη για όλουσ μασ! .............................................174 Έθιμα τησ γιορτόσ του Αγύου Γεωργύου [πολιούχου του Δόμου] ................ 175 Η παρϋα μασ, τα “παζαρόςκυλα” τησ αγορϊσ ...........................................178 Πρωτομαγιϊ ςτο Σϊςο Λουκ................................................................. 180 Περπερούνα ό ντουντουλϋι ................................................................... 181 Η θαυματουργό πϋτρα του Αώ Γιϊννη Αςκού ........................................... 181 Δεκαπενταύγουςτο ςτο ΢οχό 2013 ........................................................ 183 Γϋννηςη, ςαραντιςμόσ και βϊφτιςη παιδιού .......................................... 184 ΢τρατολόγηςη των νϋων του ΢οχού ...................................................... 184 O γϊμοσ ςτο ΢οχό ............................................................................... 186 Ο γϊμοσ του αεύμνηςτου Γιϐργου Αλεξιϊδη και η «αρπαγό του Βελόνη» ... 190 Ντιντϋικοσ: το φοβερό ςτοιχειό ............................................................ 192 Βαςκανύα ........................................................................................... 194 ΢ούντςια (=ύπνοσ) .............................................................................. 194 Ωμοπλατοςκοπύα ................................................................................ 194 Πρακτικό Ιατρικό ................................................................................ 194 Ο πετεινόσ και οι «καλημϋρεσ» .............................................................. 198 Παςτϊλιαςμα, μουχαμπϋτια παχιϊ και φαντϊςματα ............................... 199 Μϊγια αποκεφαλιςμϋνου πετεινού ςτα κεραμύδια .................................. 202 Ενδυμαςύα, υπόδεςη, κόμμωςη, καλλωπιςμόσ ..................................... 204 Ναγκόςτι ό επιςκϋψεισ τα χειμωνιϊτικα βρϊδια ..................................... 204 Παιχνύδια παιδιϐν .............................................................................. 206

΢όχαλησ

Σα κερϊςματα με τη λύμπα .................................................................. 206

7. Σα Καρναβϊλια του ΢οχού .................................................. 209 Αποκριϋσ – Καρναβϊλια ....................................................................... 210 Ερωτικϊ τραγούδια (τραγουδιούνται κυρύωσ την περύοδο τησ Αποκριϊσ) και χορού του ΢οχού:...................................................................................215 Οι πρωταγωνιςτϋσ του ΢οχινού Καρναβαλιού......................................... 219 Κωνςταντύνοσ Καβαρλόσ ..................................................................... 224 Οι αρϊπκεσ: ζωντανϋσ και αληθινϋσ ιςτορύεσ .......................................... 226 Άρματα ΢οχινού Καρναβαλιού .............................................................. 229 Για το Ζαχαρύα ΢ωτιδη: τον ξενιτεμϋνο φύλο ςτη Μελβούρνη ................... 239 Aποκριϋσ 2012 ςτο ΢οχό ....................................................................... 241 Aποκριϋσ ςτο ΢οχό 2013 ....................................................................... 244

8. Μπασ. ............................................................................... 254 Πανηγύρι Αγύων Αποςτόλων ................................................................ 254 Οι Δόμαρχοι του ΢οχού και το πανηγύρι των Αγύων Αποςτόλων ............... 256 Πανηγύρι Αγιϐν Αποςτόλων ................................................................ 257 Πανόγυρη 12 Αποςτόλων ΢οχού 2012 .................................................... 258

9. Αςχολύεσ των ΢οχινϐν .........................................................266 Οι Ιερεύσ του ΢οχού ............................................................................. 266 ΢τη μνόμη του ψϊλτη Κωνςταντύνου Φατζηαναγνϐςτου, ϋνα ηχητικό με την αξϋχαςτη φωνό του .............................................................................. 271 Γεωργικϊ επαγγϋλματα ........................................................................ 272 Κτηνοτροφύα ...................................................................................... 278 H νυχτερινό βόςκηςη των αλόγων ....................................................... 280 Μελιςςοκομύα ................................................................................... 280 Τφαντικό ςτο ΢οχό .............................................................................. 285 Οι επαγγελματύεσ του ΢οχού ................................................................ 293 Σα βυρςοδεψεύα του ΢οχού.................................................................. 299 Αλιεύα και τρόποι ψαρϋματοσ ςτη Βόλβη .............................................. 300 Οι ψαρϊδεσ τησ Βόλβησ ....................................................................... 302 ΢οχινού ϋμποροι ψαριϐν - Αθανϊςιοσ Μπουτςιούκησ ............................. 304

10. Nϋο υλικό 2014-2015 .......................................................... 310 1952-2014: 62 χρόνια μετϊ οι ύδιοι φύλοι! ................................................. 310 Αφιϋρωμα ςτην Γοργοεπόκοο Παναγύα ................................................. 310

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Αναμνόςεισ από τουσ παλιούσ ξενιτεμϋνουσ ςτην Aυςτραλύα .................. 314 Απόςτολοσ Ναρρϋσ, μαραθωνοδρομϋασ εκ ΢οχού ξενιτεμϋνοσ ςτο Μαώϊμι τησ Αμερικόσ ....................................................................................... 319 1944: Η επϋμβαςη του Θεού γλύτωςε το ΢οχό από ολοκαύτωμα. ............... 321 Ιςτορύα τησ μελιςςοκομικόσ τϋχνησ. Σο «ςϊλι» τησ Καςςϊνδρασ .............. 323 Ο Σϊκησ ο Ρύτςασ ό Δημότριοσ Ξανθόσ (ςυνέχεια ςε προηγούμενο άρθρο) . 328 Ενθύμιον από το καρναβϊλι του ΢οχού του 1959. Η νύφη και ο γαμπρόσ και πλόθοσ κόςμου. .................................................................................. 329 ΢οχινόσ αποκριϊτικοσ γϊμοσ των ετϐν 1978 και 1985 ................................. 331 Παραθεριςμόσ ςτο ΢οχό και ευρωπαώκού χορού ....................................... 333 Πιϊςτε το Μϊη ςτο Ρϊκοβο, όπωσ οι πρόγονοι μασ το 1920 ...................... 334 Τπόςχεςη (βαςαϋτι) ςτο θεύο μου Θαναςϊκη, που τϐρα ξεπληρϐνεται! ... 337 Σο ιςτορικό απολυτόριο από τα δύςκολα χρόνια τησ κατοχόσ .................. 339 Άη Γιϐργησ 23.4.2014........................................................................... 341 Σο χϊρϋμι του παςϊ των Ιωαννύνων ....................................................... 342 Μικραςιατικό εκςτρατεύα .................................................................... 343 O μπϊρμπα Γιωργούςησ Καρακινϊρησ ................................................... 344 Η ακούραςτη, ςπουδαύα και αεύμνηςτη Αννούλα του Πουλιόμη .............. 346 40 Μϊρτυρα – Σο αποκορύφωμα του Καρναβαλιού ................................ 347 1955 Αποκριϋσ: δύςκολο να βρεισ κουδούνια .......................................... 349 Παλιϋσ ονομαςύεσ τησ ςτολόσ του Μϋριου και ο Αβραμύκοσ Αδαμύδησ .......351 Παρϋλαςη ΢οχινού καρναβαλιού 2014 ςτη Θεςςαλονύκη ......................... 352 Aπόκριεσ 2015 ςτο ΢οχό ....................................................................... 354 Άνθρωποι του ΢οχού που πρόςφεραν τισ υπηρεςύεσ τουσ με αγϊπη ςτο καρναβϊλι ........................................................................................... 358 Αφιερωματικό ανϊρτηςη ςτον αεύμνηςτο φύλο μου, ψϊλτη, Κωνςταντύνο Μύχο ............................................................................... 364 Θλιβερϋσ ημερομηνύεσ για την οικογϋνεια Αδαμύδη….............................. 365 Σο λαμπρό πανηγύρι του Αγύου Θωμϊ, ςτη Μεγϊλη Βόλβη...................... 367 Γενϋθλια του μπλόγκερ, Γιϐργου Αδαμύδη! ............................................ 369 Η Μεγϊλη Βόλβη ................................................................................ 370 ΢τον τόπο που γεννόθηκα .................................................................... 372 Άγιοι Απόςτολοι, παλιϋσ μνόμεσ ........................................................... 375

11. Επύλογοσ........................................................................... 377 9

΢όχαλησ

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

1. Ε Ι΢ΑΓΩΓΗ Kαλϐσ όλθατε ςτο ιςτολόγιο ΢όχαλησ (sohalis.wordpress.com) που δημιουργόθηκε, για να καταγρϊψει προφορικϋσ παραδόςεισ, ϋθιμα, αναμνόςεισ και αφηγόςεισ από τον ΢οχό του προηγούμενου αιϐνα. ΢τοιχεύα ενόσ τρόπου ζωόσ και μιασ παρϊδοςησ που εκλεύπει, καθϐσ όλα αυτϊ τα χρόνια που μεςολϊβηςαν ο ΢οχόσ ϊλλαξε, πληθυςμιακϊ και ρυμοτομικϊ, αλλϊ και η χϐρα ολόκληρη απϋχει πολύ από την Ελλϊδα των αρχϐν του 20ου αιϐνα.

To βιογραφικό μου Ονομϊζομαι Γιϐργοσ Αδαμύδησ. Εύμαι το πρϐτο παιδύ τησ οικογϋνειασ του Αδϊμου Αδαμύδη και τησ Δόμητρασ Παπϊζη. Γεννόθηκα ςτισ 2 ΜαϏου του 1932 ςτο ΢οχό. Εκεύ μεγϊλωςα και πόγα ςχολεύο, ωσ την ϋκτη δημοτικού, οπότε εν μϋςω πολϋμου, ςταμϊτηςα το ςχολεύο. Σο 1947, την εποχό του εμφυλύου, ο πατϋρασ μου με πόγε ςτο μπατζανϊκη του Γιϊννη Δεμερτζό που όταν ξυλουργόσ για να μϊθω την τϋχνη. Κϊθιςα κοντϊ Η Δόμητρα Αδαμύδου κρατϊει αγκαλιϊ του ωσ τα 17 μου περύπου και ϋκτοτε τον πρωτότοκο γιο τησ Γιϐργο 1933 γύρω ςτο 1950 ϊνοιξα το δικό μου ξυλουργεύο, όπου και καταςκεύαζα πινακωτϋσ, ςκϊφεσ, ςοφρϊδεσ, τραπϋζια κλπ. Σο 1953 κατατϊχθηκα ςτο ΢τρατό. Τπηρϋτηςα ωσ λοχύασ ςτο Πυροβολικό, ςτο Μεγϊλο Πεύκο, ςτη Θόβα και ςτη Θεςςαλονύκη για 24 μόνεσ. Όταν επϋςτρεψα ςτο ΢οχό, ςυνϋχιςα την εργαςύα μου και το 1964 νυμφεύτηκα ςτον Άγιο Γεϐργιο την Άννα Μότςανου. Αποκτόςαμε τρύα παιδιϊ, τη Δόμητρα, τον Αδϊμ και το Γιϊννη. Σο 1976 εγκαταςτϊθηκα ςτη Θεςςαλονύκη και ϊνοιξα μϊντρα με παλιϊ υλικϊ οικοδομϐν με την επωνυμύα “Ο ΢όχαλησ” ςτη ΢ταυρούπολη, την οπούα και διατόρηςα ωσ τη ςυνταξιοδότηςη μου. Όλα αυτϊ τα χρόνια, δεν εγκατϋλειψα και τη μελιςςοκομύα, την οπούα διδϊχτηκα από ΢οχινούσ μελιςςϊδεσ, όπωσ ο Δημότρησ Γαγανϋλησ, ο Γιϊννησ Καρακϊςησ και ϊλλουσ. Ακόμη και ςόμερα, ςτα 80 μου, διατηρϐ ϋνα εντυπωςιακό εραςιτεχνικό μελιςςοκομεύο, το οπούο παρϊγει βιολογικό μϋλι από τα βουνϊ του ΢οχού. 11

΢όχαλησ

Κλεύνοντασ λοιπόν την 8η δεκαετύα τησ ζωόσ μου, και χϊρη ςτην τεχνολογύα και την βοόθεια των παιδιϐν μου που με βοόθηςαν να την ανακαλύψω, αποφϊςιςα να αποτυπϐςω ςτο ιςτολόγιο αυτό, όςα θυμϊμαι και πολλϊ που μου ϋχουν αφηγηθεύ. Αρχικϊ τα καταγρϊφω ςε χαρτύ και μαζύ με τα παιδιϊ και τα εγγόνια τα ανεβϊζω ςτο διαδύκτυο, όπου χαύρομαι να διαβϊζω τα ςχόλια ςασ, να ςυζητϊμε ςτο facebook και να περιηγούμαι ςε ςελύδεσ αφιερωμϋνεσ ςτο ΢οχό. ΢όμερα, ύςτερα από τρύα χρόνια (το ιςτολόγιο ξεκύνηςε Υωτογραφύα του 1948 το Μϊρτιο του 2011) και μετϊ από περιςςότερεσ από 76.000 επιςκϋψεισ, αποφϊςιςα, να τα τυπϐςω και ςτο χαρτύ, κυρύωσ για να βοηθόςω κϊποιουσ φύλουσ μου και ςυνομόλικουσ μου να τα διαβϊςουν κι αυτού. Εννοεύται πωσ η καταγραφό αυτό δεν βαςύζεται ςε επιςτημονικϋσ μεθόδουσ και πιθανότατα θα περιϋχει λϊθη, “λαώκούσ μύθουσ” και φόμεσ, αλλϊ εύμαι ςύγουροσ ότι θα ξυπνόςει ςυγκινητικϋσ αναμνόςεισ ςτουσ παλιότερουσ και θα φωτύςει ϊγνωςτα ςημεύα για τουσ νεότερουσ ΢οχινούσ ό ΢όχαληδεσ. Όςο για τουσ επιςκϋπτεσ που δεν ϋλκουν την καταγωγό τουσ από την περιοχό; Η δικό τουσ ανϊγνωςη εύναι ακόμη πιο ςημαντικό, καθϐσ ςημαύνει ότι αγϊπηςαν την πατρύδα μασ και ψϊχνουν ςτοιχεύα για το παρελθόν και το παρόν μασ. Καλό περιόγηςη ςτισ διϊφορεσ κατηγορύεσ του ιςτολογύου και βιβλύου μου. Γιϐργοσ “΢όχαλησ” Αδαμύδησ του Αδϊμου και τησ Δόμητρασ adamidissohalis@gmail.com

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ευχαριςτύεσ Από παλιϊ μου ϊρεςε να αςχολούμαι με τα όθη και τα ϋθιμα του ΢οχού. Πριν πολλϊ χρόνια εύχα γρϊψει με τα ξαδϋλφια μου το γενεαλογικό μασ δϋντρο και πϊντα όθελα να διηγούμαι ιςτορύεσ για να τισ μαθαύνουν οι νεότεροι. Όταν τα παιδιϊ μου, η Δόμητρα, ο Αδϊμ και ο Γιϊννησ ϊρχιςαν να μου εξηγούν τι εύναι το ύντερνετ, τα μπλογκ και το φειςμπούκ, προϋκυψε η ιδϋα να αρχύςω να τα γρϊφω όλα αυτϊ.

Βϋβαια, εγϐ από υπολογιςτϋσ δεν όξερα. Σι ϋκανα; Άρχιςα να γρϊφω ςε χαρτύ τισ ιςτορύεσ μου και η κόρη μου ϊρχιςε να τισ δακτυλογραφεύ και να διορθϐνει τα ορθογραφικϊ μου λϊθη, καθϐσ τησ τα διϊβαζα, γιατύ δεν εύναι και εύκολο να καταλϊβεισ τα γρϊμματα μου. Ο γιοσ μου ϋφτιαξε το μπλογκ και μασ εξόγηςε πωσ πρϋπει να τα «ανεβϊζουμε ςτο ύντερνετ». ΢ιγϊ ςιγϊ, τα παιδιϊ και τα εγγόνια μου δεύξαν και το facebook, όπου βρόκα πολλούσ ςυγχωριανούσ, τα παιδιϊ τουσ και τα εγγόνια τουσ και ϊρχιςα να ςυνομιλϐ μαζύ τουσ και να παύρνω θϊρροσ από τα καλϊ τουσ λόγια. Από κει πόρα και πολλϋσ ιδϋεσ για να γρϊψω, αλλϊ και κϊποιεσ από τισ φωτογραφύεσ, που ευγενικϊ μου παραχϐρηςαν καλού φύλοι. Να με ςυγχωρϋςουν οι ςυγχωριανού που χρηςιμοποιϐ ςυχνϊ τα «διακοςμητικϊ» τουσ παρατςούκλια, αλλϊ ϋτςι πολλϋσ φορϋσ γνωριζόμαςτε μεταξύ μασ πιο εύκολα. 13

΢όχαλησ

Θϋλω να ευχαριςτόςω, την κόρη μου Δόμητρα για τον πολύτιμο χρόνο που διϋθεςε για να δακτυλογραφεύ τα κεύμενα μου, το γιο μου Αδϊμ, που παρότι μακριϊ, διϊβαζε και ςχολύαζε τισ αναρτόςεισ μου και με ενθϊρρυνε να ςυνεχύζω, και το μικρό μου γιο Γιϊννη, που ανϋλαβε το τεχνικό κομμϊτι με το ιςτολόγιο και τη μετατροπό των παλιϐν φωτογραφιϐν. Σα παιδιϊ μου επϋμεναν οι αναρτόςεισ να εύναι ϋτςι ακριβϐσ, όπωσ τα ςκεφτόμουν και τα ϋγραφα, και δεν τισ ϋχουν πειρϊξει καθόλου –εξόν από την ορθογραφύα- παρότι καθηγητϋσ και δημοςιογρϊφοι. Ελπύζω να τισ διαβϊζετε ευχϊριςτα. Επιπλϋον, πϋρα από τισ φωτογραφύεσ που προϋρχονται από το προςωπικό μου αρχεύο, θϋλω να ευχαριςτόςω για τισ φωτογραφύεσ τουσ τουσ:  Ουρανύα Μενελϊου Παπϊζη που διατηρεύ με επιμϋλεια το φωτογραφικό του Νικολϊου Καρακόλη.  ΢ϊκη Βραζιλιϊνο και το group που ϋχει φτιϊξει ςτο Facebook Ola Sohos.  Κϐςτα Αςλανύδη, για τισ ωραύεσ φωτογραφύεσ του από τη δεκαετύα του ‟70 και του „80, αλλϊ και για τα κεύμενα μου που ςυμπεριϋλαβε ςτο φωτογραφικό του λεύκωμα.  Κϐςτα Κόφτη για τισ ςπϊνιεσ φωτογραφύεσ που διαςϐζουν την αρχιτεκτονικό παρϊδοςη του ΢οχού.  Γιϐργο Κόφτη, για τισ αναρτόςεισ ςτο Sochos ΢οχόσ και τισ ςπϊνιεσ φωτογραφύεσ του.  Σην ομϊδα ΢οχαλύδικα Μουχαμπϋτια ςτο facebook  Σην ιςτοςελύδα Sohos fm του ΢ϊκη Σερζό.  τον ΢ύλλογο «Η Ανϊπλαςισ» και την κ. Κυριακό Κωνςταντινύδου. Σον εγγονό μου Θεοφϊνη Κατςαρό για τον κϐδικα qr Barcode, ϐςτε να βλϋπετε το ιςτολόγιο μου από τα κινητϊ ςασ, αλλϊ και τον αδελφό του, ςυνονόματο Γιϐργο που με ακολουθεύ ςτην αγϊπη για το ΢οχό. Σϋλοσ, να ευχαριςτόςω τη ςύζυγο μου για την υπομονό τησ ςτο νϋο μου χόμπι, αλλϊ και τουσ χιλιϊδεσ επιςκϋπτεσ και ιντερνετικούσ φύλουσ που με διαβϊζουν καθημερινϊ για την ενθϊρρυνςη τουσ και τα καλϊ τουσ ςχόλια.

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Η 100 ανϊρτηςη Δημοςιεύτηςε ςτισ 27/12/2012 ΕΠΕΣΕΙΑΚΗ 100η ΑΝΑΡΣΗ΢Η, BIOΓΡΑΥΙΚΟ ΣΟΤ ΓΡΑΥΟΝΣΑ ΓΙΩΡΓΟΤ ΑΔΑΜΙΔΗ, ΝΑ ΑΝΑΥΕΡΘΩ ΠΟΙΟ΢ ΕΙΜΑΙ. Δεν ξϋρω πόςεσ ακόμη θα μπορϋςω να γρϊψω, εύχομαι να εύμαι γερόσ να τισ χιλιϊςω! Αφού ϋχω κϊνει για τουσ ςυντοπύτεσ μου 100 και πλϋον αναρτόςεισ και για τον εαυτό μου δεν ϋχω γρϊψει τύποτα, θεϐρηςα ςωςτό να την 100η ανϊρτηςό μου να αφιερϐςω ςτον εαυτό μου. Γεννόθηκα το 1932 ςτο ΢οχό Θεςςαλονύκησ. Σα παιδικϊ μου χρόνια κυλούςαν για την εποχό εκεύνη όρεμα. Οι γονεύσ μου όταν μια μϋτρια οικογϋνεια για την εποχό. Ο πατϋρασ μου αςχολούταν με γεωργοκηπευτικϊ και την κτηνοτροφύα ςτο παρακεύμενο χωριό Βόλβη, γιατύ εκεύ όταν τα πατρικϊ μασ κτόματα. Με τα κηπευτικϊ αςχολόθηκε από το 1936 και τροφοδοτούςε όλη την περιοχό με ζαρζαβϊτι, ςυνόθωσ τα περιςςότερα μανϊβικα του ΢οχού. Η μεταφορϊ από τη Βόλβη ςτο ΢οχό γινόταν με τα γαώδουρϊκια. Μεταφορϋασ την εποχό εκεύνη όταν ο μπϊρμπα Άγγελοσ Φαρύςκοσ, δηλαδό ο Μότςκασ. Υόρτωναν αποβραδύσ τα ζϐα και το πρωύ ϋφταναν ςε όλουσ τουσ μανϊβηδεσ του ΢οχού. Οι μπαχτςϋδεσ μασ για την εποχό εκεύνη θεωρούνταν ςύγχρονοι, γιατύ εύχαμε θερμοκόπια με τζϊμια (το νϊιλον δεν υπόρχε) και αντλούςαμε νερό από τη λύμνη με πετρελαιοκύνητο μοτόρ. Οι υπϊλληλοι, που καλλιεργούςαν τον κόπο όταν: ο Θεαγϋνησ Θεοδοςύου, ο Ιωϊννησ Θεοδοςύου, Ντύνασ Σζϊρασ, κατϊ καιρούσ ο Νϊςοσ Βελϋντζασ και ο Υϐτησ Γρούςκοσ κ. ϊ. Σο 1940 ϋγινε ο ελληνοώταλικόσ πόλεμοσ και ο πατϋρασ μου πόγε φαντϊροσ, αλλϊ οι μπϊρμπα Θεαγϋνησ και ο Θεοδοςύου ςυνϋχιςαν την καλλιϋργεια και μασ τροφοδοτούςαν και δεν δυςτυχόςαμε από τροφό. Όταν ο πατϋρασ μου επϋςτρεψε με τα πόδια από το μϋτωπο, καθϐσ υπηρετούςε ςτα οχυρϊ Μεταξϊ, ςυνϋχιςε τισ καλλιϋργειεσ.

΢όχαλησ

Εμεύσ με τη μϊνα μου, Δόμητρα, που αςχολούταν με τα οικιακϊ, τον περιςςότερο καιρό μϋναμε ςτο ΢οχό, γιατύ ςτη Βόλβη δεν εύχε ςχολεύο και ϋπρεπε να μϊθουμε τα λύγα γρϊμματα που μϊθαμε τότε. Σο ςχολεύο υπολειτουργούςε (2 τϊξεισ ςε μια αύθουςα), γιατύ δεν ϋφταναν οι δϊςκαλοι. ΢το δεύτερο δημοτικό (κϊτω όροφοσ) εύχαμε δϊςκαλο τον κύριο Παντελό Φαραλαμπύδη, που μασ ϋδωςε τισ πρϐτεσ γνϐςεισ και τον ευγνωμονούμε. Ή ξϋραμε ό δεν ξϋραμε και τόςο καλϊ, πόραμε τελικϊ ϋνα ενδεικτικό που μασ χρηςύμευςε αργότερα ςτη ζωό. Εγϐ το πόρα με βαθμό «λύαν καλϐσ – οκτϐ (8)». Άλλον δϊςκαλο θυμϊμαι τον κύριο Φρόνη ςτο πρϐτο δημοτικό. Αυτόσ ϋδερνε με το μαύρο χϊρακα για κϊθε αταξύα. Ο κύριοσ Μύγκοσ, ο κύριοσ Οδυςςϋασ, η κυρύα Φαρύκλεια, η κυρύα Μαριγούλα, που μασ δϊμαζαν εκεύνη την εποχό, που όμαςταν πολύ ϊτακτοι. Όταν τρϋχαμε πϊνω ςτα θρανύα, ο φόβοσ και ο τρόμοσ όταν ο μπϊρμπα Γρηγόρησ Δόιρανλησ, επιςτϊτησ-φύλακασ του ςχολεύου, που όταν ϋβγαζε μια φωνό όλοι πειθαρχούςαμε, γιατύ όταν αυςτηρόσ. Μετϊ την Κατοχό όρθαν πιο δύςκολο χρόνια, 1945-49, ο εμφύλιοσ πόλεμοσ. Σα χωριϊ για αςφϊλεια τα ςυγκϋντρωςαν ςτα κεφαλοχϐρια. Εμεύσ μετατοπύςαμε την κτηνοτροφύα ςτο ΢οχό, ϐςπου πϋραςε και αυτό η μπόρα. Κατϊ το 1950 οι ανταρτόπληκτοι γύριςαν ςτα χωριϊ τουσ, γι‟ αυτό λϋω ςτουσ νϋουσ ότι η γενιϊ η δικό μασ πϋραςε πολύ πιο δύςκολα χρόνια. Να αμυνθούν ςτην κρύςη οι νϋοι και όλα θα περϊςουν. Σο διϊςτημα 1947-50 οι γονεύσ μασ δεν εύχαν τη δυνατότητα να με ςτεύλουν παρακϊτω για περαιτϋρω ςπουδϋσ. Εύχαμε χϊςει και όλη την κτηνοτροφύα μασ. Έτςι θεϐρηςαν ότι πρϋπει να μϊθω μια τϋχνη και με ϋςτειλαν να μϊθω ξυλουργόσ ςτο θεύο μου Γιϊννη Δεμερτζό και αργότερα ςτον μπϊρμπα Κϐςτα Μπαμπϊμη. Σελικϊ μαθότεψα εκεύ και μετϊ ξεκύνηςα τον αγϐνα ςαν ξυλουργόσ ςτο ΢οχό. Σα κύρια αντικεύμενα που καταςκεύαζα όταν πινακωτϋσ για το ψωμύ, ςκϊφεσ για να ζυμϐνουν, 16

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

ςουφρϊδεσ (=χαμηλϊ τραπϋζια) για να τρϐμε, μπαούλα για την προύκα των νυφϐν και ό,τι ϊλλο γινόταν από ξύλο. Κατϊ το ϋτοσ 1953 πόγα φαντϊροσ. Τπηρϋτηςα ςτη Θόβα ςτο πυροβολικό ωσ λοχύασ και μετϊ ςτη Θεςςαλονύκη, ςτο ςτρατόπεδο του Παύλου Μελϊ. Παντρεύτηκα ςτισ 29/11/65 με την Άννα Μότςανου του Ιωϊννου με τον παραδοςιακό γϊμο, όπωσ επιθυμούςα. Σηρόςαμε όλα τα όθη και τα ϋθιμα, όπωσ τα ϋχω περιγρϊψει ςτισ αναρτόςεισ μου από Δευτϋρα ςε Δευτϋρα. Μετϊ όλα αυτϊ κϊναμε και ϋνα γαμόλιο ταξύδι ςτην Αθόνα. Αυτό όταν καινοτομύα για την εποχό, ωσ τότε δε ςυνηθιζόταν. Αποκτόςαμε 3 παιδιϊ.

Υαντϊροσ το 1954

Κατϊ το 1973-76 οι φύλοι μου μετανϊςτευςαν ςτη Θεςςαλονύκη για αναζότηςη καλύτερησ ζωόσ. Πρϐτοσ ο Σριαντϊφυλλοσ Δημητρύου ό Ντϊκαλησ ςτη ΔΕΗ, δεύτεροσ ο Αλεξιϊδησ Γεϐργιοσ που αςχολούνταν με την οικοδομό και τρύτοσ ο Διονύςιοσ Σερζόσ ό Ζϋλβασ που αςχολούνταν επύςησ με την οικοδομό. Αυτού με παρότρυναν να κατϋβω και εγϐ ςτη Θεςςαλονύκη. Έτςι το 1976 αποφϊςιςα να κατεβϐ με την οικογϋνεια μου ςτη Θεςςαλονύκη. Ο φύλοσ μου Γεϐργιοσ Βιολιςτόσ ο κουρϋασ μου ϋλεγε: «το παλιό δϋντρο Γιϐργο, δεν πιϊνει εύκολα, αν το μεταφυτεύςεισ!», γιατύ αυτόσ δεν πϋτυχε. Αλλϊ εγϐ εύχα καλούσ φύλουσ, με πρϐτο τον αεύμνηςτο Γιϐργο Αλεξιϊδη που μου ϋλεγε: «μη κϊθεςαι λεπτό ςτο ΢οχό και εμεύσ εδϐ εύμαςτε!». Δεύτεροσ ο Σριαντϊφυλλοσ Δημητρύου ό Ντϊκαλησ με παρότρυνε να ϋρθω και τρύτοσ ο αεύμνηςτοσ Διονύςιοσ Σερζόσ ό Ζϋλβασ που εύχε πολύ χιούμορ και μου ϋλεγε: «Γιϐργο, εγϐ όμουν πολύ πιο μπουνταλϊσ από εςϋνα και εδϐ ςτη Θεςςαλονύκη ϋγινα εργολϊβοσ. ΢το χωριό με ϋλεγαν ο Διονύςιοσ του Ζϋλβα και εδϐ κύριε Διονύςη!».

΢όχαλησ

΢τη Θεςςαλονύκη όταν κατϋβηκα, εύχα δύο παιδιϊ, τη Δόμητρα και τον Αδϊμ. Εδϐ απϋκτηςα και το τρύτο μου παιδύ, το Γιϊννη. Παντρεύτηκα 28 Νοεμβρύου 1965 και η ςύζυγοσ μου εύναι η Άννα Μότςανου και κϊναμε μια εξαύςια οικογϋνεια και τα παιδιϊ μασ τα ϋδωςε η μητϋρα τουσ καλϋσ αρχϋσ και ϋγιναν καλϊ παιδιϊ ςτη κοινωνύα. Πρϐτον η Δόμητρα γεννόθηκε ςτισ 14.2.68, ςόμερα φιλόλογοσ καθηγότρια, δεύτεροσ ο Αδϊμ, ςτισ 18.1.1970 ςόμερα χημικόσ καθηγητόσ και τρύτοσ ο Ιωϊννησ Αδαμύδησ γεννόθηκε ςτισ 16.12.1976 και ςόμερα εργϊζεται ωσ αρχιςυντϊκτησ δημοςιογρϊφοσ ςτην Αθόνα. Και εγϐ και η γυναύκα μου, παρόλο που εύμαςτε του δημοτικού νιϐθουμε υπερόφανοι για τα παιδιϊ μασ που κατόρθωςαν να ςπουδϊςουν και οι τρεισ ςτη Θεςςαλονύκη και δε μασ κούραςαν πολύ.

Οικογενειακό φωτογραφύα. Πϊνω ςειρϊ: Η νύφη μου Ρϋνα και ο ςύζυγοσ τησ και γιοσ μου Γιϊννησ, ο γιοσ μου Αδϊμ, η κόρη μου Δόμητρα κι εγϐ. Κϊτω ςειρϊ: ο εγγονόσ μου Γιϐργοσ (τησ Δόμητρασ), η νύφη μου και ςύζυγοσ του Αδϊμ, Πελαγύα και η ςύζυγοσ μου Άννα. Λεύπουν από τη φωτογραφύα ο γαμπρόσ μου Παναγιϐτησ και ο πρϐτοσ μου εγγονόσ Θεοφϊνησ, καθϐσ και η νεότερη εγγονό μου Άννα.

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Μετϊ το 1976 που εγκαταςτϊθηκα ςτη Θεςςαλονύκη αςχολόθηκα πϊλι με τη δουλειϊ μου, αλλϊ λύγο διαφορετικϊ. Εύχα μια μϊντρα με παλιϊ υλικϊ οικοδομϐν. Φαλούςαμε παλιϊ ςπύτια, παύρναμε τα υλικϊ, τα επιςκευϊζαμε και τα πουλούςαμε ςε καλό τιμό. Η δουλειϊ πόγε καλϊ, γιατύ όταν η εποχό τησ ανοικοδόμηςησ και πολύ προτιμούςαν τα μεταχειριςμϋνα, γιατύ δεν μπορούςαν να αγορϊςουν καινούργια. Πόρα ςύνταξη από αυτό το επϊγγελμα. Εραςιτεχνικϊ αςχολούμαι από το 1950 και εντεύθεν εύναι η μελιςςοκομύα που μου αρϋςει πϊρα πολύ και την αςκϐ Με τη ςύζυγο μου Άννα και τα εγγόνια μου Γιϐργο, Άννα και Θεοφϊνη ςτο ΢οχό ωσ ςόμερα με πολύ μερϊκι. Αυτό εύναι το βιογραφικό του μπλόγκερ του Γιϐργου Αδαμύδη. Ξϋρω λύγα γρϊμματα, αλλϊ ϋχω μεγϊλη μνόμη και όςα μου διηγούνταν ο παππούσ μου Ευϊγγελοσ Παπϊζησ, αλλϊ και εγϐ όςα ϋζηςα ςασ τα διηγούμαι, για να τα διαβϊζεται για να ξϋρετε τισ ρύζεσ μασ. Ελπύζω και οι νεότεροι να γύνουν ςυνεχιςτϋσ και να εμπλουτύζουν την ιςτορύα του τόπου μασ.

Με το νεότερο εγγονό μου Γιϐργο Γ. Αδαμύδη

Με αγϊπη

΢όχαλησ

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Σοπογραφύα του ΢οχού

΢όχαλησ

2. Σ ΟΠΟΓΡΑΥΙΑ ΣΟΤ ΢ ΟΦΟΤ Οι γειτονιϋσ ό μαχαλϊδεσ του ΢οχού Δημοςιεύτηκε ςτισ 26/4/2011 Καθϐσ ςτισ αφηγόςεισ μου αναφϋρω πολλϋσ φορϋσ γειτονιϋσ και ςημεύα που ύςωσ ςόμερα δεν ξϋρετε που εύναι, εύπα να κϊνω ϋναν πρόχειρο χϊρτη με τουσ μαχαλϊδεσ και τισ γειτονιϋσ του ΢οχού.

Από ανατολικϊ: Μπιμπϋρακ, Δϐδεκα Aπόςτολοι, Μαρϊςι, Δυο Βρύςια, 52 ό Σρούπτςιοσ (=Tρυφωνύδη) Μαχαλϊσ, Μπιλύκι, Αγύου Δημητρύου, Μεςοχϐρι, Σςαούσ Μαχαλϊσ. Κϋντρο: Πϊνω-Κϊτω Αγορϊ, Σςιλιμπϐνη Απουλιϊνα, Παναγύα, Κουμλούκι. Βορειότερα: Σεκϋσ, Κρύα βρύςη, Εξοχικϊ.

Δύνω ςτη ςυνϋχεια κϊποια ςτοιχεύα για κϊθε μαχαλϊ του ΢οχού, γιατύ μου το ζητόςατε: Δϐδεκα Απόςτολοι: εδϐ γινόταν η ιςτορικό πανηγύρη ςτα τϋλη Ιουνύου, όπωσ περιγρϊφω λεπτομερϐσ ςε ςχετικό μου ανϊρτηςη. Σα δυο βρύςια: Έξω από του Μόττα το ςπύτι υπϊρχουν τα δυο βρύςια με το πιο κρύο νερό. Από εδϐ ϋπαιρναν νερό, για να ξεδιψϊςουν πϊντα και ειδικϊ το καλοκαύρι. Ανατολικότερα ςτο Μαρϊςι βριςκόταν δύο ιςτορικϊ καφενεύα. Σου μπϊρμπα Μύχου του Ναρρϋ και του Άγγελου Κυρατζϊκου. Εδϐ γύνονταν γλϋντια με γραμμόφωνο και με πατϊτα τηγανητό. ΢το Σρούπτςιο μαχαλϊ, το ονομαζόμενο «52» γινόταν το μεγϊλο ςόμπορο (=μουχαμπϋτι, κουτςομπολιό) ςτισ γκρϋντιεσ (=χοντρϊ ξύλα ςτημϋνα ςτην ϊκρη του δρόμου). Αλύμονο ςτο νϋο που θα τολμούςε να

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

περϊςει από εκεύ. Σα 52 κορύτςια του μαχαλϊ, από όπου πόρε και το όνομϊ του, τον κουτςομπόλευαν και τον «ςτόλιζαν».

Μερικϊ από τα κορύτςια του 52 μαχαλϊ. Υωτογραφύα ανηρτημϋνη από τον Zach Latsio

Βορειότερα ςτο Μπελύκι γινόταν το ιςτορικό νυφοπϊζαρο. Σα απογεύματα τησ Κυριακόσ μαζεύονταν όλοι οι νϋοι εκεύ και πηγαύνανγυρύζαν, πηγαύναν-γυρύζαν μϋχρι να λειϐςουν οι ςόλεσ. Οι νϋοι ϋπαιζαν μια αλυςύδα ςτο χϋρι για μαγκιϊ, φορούςαν γκολφ παντελόνι και τραγιϊςκα οκτϊφυλλη (μια μόδα που εύχε ϋρθει από τα ΢τεφανινϊ). ΢του Μπϊρμπα Γιϐργη του Πολυτςϋρη το καφενεύο και ςτου Καντόλα το ςπύτι που όταν του «Αποςτόλη το Κουτούκι» χορεύονταν τα ζεώμπϋκικα με τισ ψαλιδιϋσ κϊτω από τουσ όχουσ του γραμμόφωνου και το τραπϋζι με όλα τα ποτϊ το ςόκωναν με τα δόντια οι πιο μϊγκεσ, όπωσ ο Φρόςτοσ Καλιγύδησ, ο Θόδωροσ Κατςούφησ κ. ϊ. Σα κορύτςια πιϊνονταν αγκαζϋ τρεισ τρεισ και πόγαιναν και γυρνούςαν με την ελπύδα να βρουν τον διαλεχτό τησ καρδιϊσ τουσ και να γύνει το ςυνοικϋςιο κατόπιν. ΢του Υραγκούςη το λϊκκο όταν τα χαςαπιϊ (=ςφαγεύα) και ϋνα μικρό χϊντουκ (=ςτοϊ). Οι δύο αγορϋσ του ΢οχού όταν η Άνω και η Κϊτω. Κϊθε Παραςκευό γινόταν μεγϊλο παζϊρι. Εκεύ εύχαν όλοι οι επαγγελματύεσ τα καταςτόματϊ τουσ: τςαγκϊρηδεσ (Γιϐργοσ Ζαχαρϋγκασ, Νύκοσ Πελτϋκησ, Σςολϊκησ Κωνςταντύνοσ, Βαγγϋλησ Μπουτςιούκησ κ.ϊ), ξυλουργού (Κωνςταντύνοσ 23

΢όχαλησ

Γερμιτςιϐτησ, Ιωϊννησ Δεμερτζόσ, Γιϐργοσ Αδαμύδησ, Αθανϊςιοσ Χαρρϊσ, Γιϊννησ Αδαμύδησ, Πϊςχοσ Αδαμύδησ κ.ϊ.), ραφτϊδεσ (Ευϊγγελοσ Γραικόσ, ΢ταμϊτησ Θανϊςκοσ, Παπαςτεργύου Παναγιϐτησ και Κϐςτασ, Ευϊγγελοσ Μϊςτορασ, Ιωϊννησ Κευςϋκογλου κ.ϊ), πεταλωτϋσ (Αποςτόλησ και Αχιλλϋασ Ναλμπϊντησ, Βαγγϋλησ και Ηλύασ Ναλμπϊντησκ.ϊ), καροποιού (Ανϋςτησ Παπαδόπουλοσ και Μϊρογλου Βαςύλειοσ κ.ϊ), ςιδερϊδεσ (μπϊρμπα Νικόλασ Υεγγϊρησ και Θεοχαρόδηδεσ πολλού κ.ϊ), γανωτόδεσ (Πϊντζιοσ Σςουρουτζύδησ, Νικόλαοσ Σςιλιμπϐνησ κ.ϊ), ςαμαρϊδεσ (μπϊρμπα Νικόλασ Ζόςιοσ, ΢ταμϊτησ Κολαξούςησ, Απόςτολοσ Μπουτςιούκησ κ.ϊ), τενεκετζόδεσ (μπϊρμπα Δημητρόσ Σενεκετζόσ, Λευτϋρησ Κουτούςησ, Νύκοσ Ντϊκαλησ, Καρακϊςησ Φρόςτοσ κ.ϊ), παντοπωλεύα (Αθανϊςιοσ Κανϊρησ, Ιωϊννησ Καρακιρϋζησ, Βαγγϋλησ Καραμπατϊκησ, κ.ϊ), υφαςματοπωλεύα (Κωνςταντύνοσ Μύχοσ, Άγγελοσ Παπϊζησ), κουρεύα (΢ταμϊτη και Βαγγϋλη Γαγανϋλη, Δημότριοσ Γαγανϋλησ, Δόμοσ Πομϊκησ, Γιϐργοσ Βιολιςτόσ, Παναγιϐτησ Βιολιςτόσ, Ευϊγγελοσ Γλαβύνασ, ΢ύμτςοσ κ.ϊ), καφενεύα («Η παλιϊ Αμαρτύα» του Παναγιϐτη Μούτςιου, ΢τϋλιου Αςλανύδη με την κυρϊ Μαρύα, τη μϊνα του που μασ ςϋρβιρε τον καλύτερο καφϋ κ.ϊ), ζαχαροπλαςτεύα (Αχιλλϋασ Λϊτςιοσ (το καλύτερο ρεβανύ), Σριαντϊφυλλοσ Λιϐτησ (το καλύτερο Καπεγχϊγη), Νικόλαοσ Υύλτςησ με τισ ιςτορικϋσ τουλούμπεσ) και Κωνςταντύνοσ Καπρύτςησ με το καλύτερο ςϊμαλι, ςχολικϊ και καλλιτεχνικϊ (ο φύλοσ μου, ο πρόωρα αδικοχαμϋνοσ, ο Βραζιλιϊνοσ Δημότριοσ, που κρϊτηςε τη χρυςό ζϐνη για να ομορφύνει το ΢οχινό Καρναβϊλι), εμπορικϊ (Ευϊγγελοσ Σςιλύκησ με εφημερύδεσ, χαρτικϊ κτλ.), κρεοπωλεύα (μπϊρμπα ΢τϋργιοσ Λιόλιοσ και μετϋπειτα τα παιδιϊ του, Ντύντιοσ Καβαρατζόσ και μετϋπειτα τα παιδιϊ του και τα εγγόνια του, Απόςτολοσ Σοπούζησ και μετϋπειτα ο γιοσ του), εςτιατόρια (Δημότριοσ Παπϊζησ, Πεύδησ Κωνςταντύνοσ, γνωςτόσ ωσ Σςολιϊσ, Αθανϊςιοσ Ζϋλβασ και μετϊ ο γιοσ του Αχιλλϋασ Σερζόσ), χρυςοχοϏα (Πϊντζιοσ Καρβουνύδησ και μετϋπειτα ο γιοσ του Θόδωροσ Καρβουνύδησ και ο εγγονόσ του, Μιχϊλησ Βιολιςτόσ) κτλ. ΢το Σςαούσ Μαχαλϊ ζούςαν πρόςφυγεσ κυρύωσ που εύχαν ϋρθει με την ανταλλαγό. Εκεύ γινόταν τα τςουμλϋκια, ςτϊμνεσ, πιθϊρια κ.ϊ. ΢την Αγύα Παραςκευό και την Αγύα Μαρύνα γύνονταν πανηγύρια το καλοκαύρι. Ανατολικότερα ςτο Μπιμπϋρακ περύμεναν τα νταούλια που ϋρχονταν πεζϊ από τη Νιγρύτα για τουσ γϊμουσ. Οι νϋοι του γϊμου τα υποδϋχονταν και γινόταν μεγϊλο γλϋντι. ΢την Παναγύα γινόταν λειτουργύα ςτισ 15 Αυγούςτου και πανηγύρι. 24

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Νοτιότερα ςτην Κρύα Βρύςη γινόταν η ςυγκϋντρωςη των καρναβαλιϐν. Εκεύ τραγουδούςαν τα καρναβαλύςτικα τραγούδια. Αν κϊποιο καρναβϊλι δεν όταν καλϊ ντυμϋνο για τιμωρύα το ϋριχναν ςε μια γούβα με αςβϋςτη λιωμϋνο ςτου Σςιλιμπϐνη την Απουλιϊνα. Νοτιότερα ςτο Κουμλούκι τα Θεοφϊνεια ρύχναμε το ΢ταυρό και βαφτύζαμε και τισ εικόνεσ που φϋρναμε από τα ςπύτια μασ. Ανατολικϊ ςτα Εξοχικϊ γινόταν η βόλτα και το νυφοπϊζαρο ςτα νεότερα χρόνια. Εκεύ βριςκόταν δύο εξοχικϊ κϋντρα η «Όαςισ» του Γιϊννη Ζιϐγα και ο «Ρομαντικόσ» του Αθανϊςιου Σελεχϊ ό ΢ιόγκα. Εδϐ γινόταν μεγϊλα γλϋντια, καθϐσ ϋρχονταν ακορντεόν, όργανα, ντιζϋζ μετϊ το 1950, και ϋχουμε υπϋροχεσ αναμνόςεισ από τα νιϊτα μασ.

Η Εκκληςύα του Αγύου Γεωργύου Δημοςιεύτηκε ςτισ 26/03/2011 Διόγηςη αειμνόςτου Ευαγγϋλου Παπϊζη ςτον εγγονό του Γεϐργιο Αδαμύδη: “Η τοπικό εκκληςύα του ΢οχού ονομϊζεται Άγιοσ Γεϐργιοσ. Κτύςτηκε κατϊ το ϋτοσ 1770 από τον ευεργϋτη Φατζηχαρύςκο και τη ςύζυγό του Καςςϊνδρα. Ο Φατζηχαρύςκοσ όταν ϋμποροσ των Βαλκανύων. Εμπορευόταν υφϊςματα και μϊλλινα εύδη, τα οπούα διακινούςε ςτα Βαλκϊνια. Αποφϊςιςε να χτύςει την εκκληςύα τιμϐμενη ςτον Άγιο Γεϐργιο, αλλϊ τον κυνηγούςαν οι Σούρκοι κϊτοικοι του ΢οχού. Οι Σούρκοι προεςτού τησ Θεςςαλονύκησ ϋςτειλαν επιτροπό δύο ατόμων για ϋλεγχο του ϋργου, αν όταν δηλ. αποθόκη, όπωσ εύχε ιςχυριςτεύ ο Φατζηχαρύςκοσ ό κϊτι ϊλλο. Ο Φατζηχαρύςκοσ τουσ δωροδόκηςε χωρύσ να καταλϊβει ο ϋνασ ότι και ο ϊλλοσ εύχε χρηματοδοτηθεύ και ϋτςι ϋδωςαν την ϊδεια ανϋγερςησ. Σουσ ϋβαλε ςτισ τςϋπεσ τουσ κρυφϊ από μια ςακούλα λύρεσ.

΢όχαλησ

Σο αρχικό κτύςμα όταν ςτο βϊθοσ και δε φαινόταν, καθϐσ γύρω όταν επιχωματωμϋνο ϐςτε να μη διακρύνεται. ΢τη ςυνϋχεια χτύςτηκε η εκκληςύα και βγόκε ςτην επιφϊνεια. Έχει μϋςα αξιόλογο ξυλόγλυπτο τϋμπλο επιχρυςωμϋνο και ιερϋσ εικόνεσ παλαιότερεσ από το χτύςμα, γιατύ ςτο ύδιο ςημεύο προϏπόρχε ναόσ του Αγύου Φριςτοφρου, γι‟ αυτό και ο ναόσ εύναι διςυπόςτατοσ (Αγύου Φριςτόφορου και Αγύου Γεωργύου με δύο ιερϋσ πύλεσ=δύο βημόθυρα)”.

Πλατεύα Δημοςιεύτηκε ςτισ 10/03/2011 Σο παζϊρι του ΢οχού παλαιότερα όταν διαμορφωμϋνο πολύ διαφορετικϊ. Εύχε πολλϊ εμπορικϊ καταςτόματα (μπακϊλικα, καφενεύα, ραφτϊδικα, ςιδερϊδικα, ςαμαρϊδικα, πεταλοποιεύα, καροποιεύα, ξυλουργεύα, τςαγκαρϊδικα, τενεκετζύδικα, εργαςτόρια για γανωτόδεσ, αγγειοπλϊςτη ςτον Σςαούσ μαχαλϊ). Γύρω ςτο 1947 λόγω του Εμφυλύου από μια πυρκαγιϊ ςτο εργοςτϊςιο Αβραμύδη, που ϋδινε τον ηλεκτροφωτιςμό, από μια μϊχη ςτην αγορϊ εξαιτύασ των βλημϊτων πόρε φωτιϊ η αγορϊ και κϊηκε ολοςχερϐσ όλη η πλατεύα. Περνϐντασ ςταδιακϊ διϊφορεσ φϊςεισ διαμορφϐθηκε ςτη ςημερινό τησ μορφό.

Μοναςτόρια και εξωκλόςια ΢οχού Δημοςιεύτηκε ςτισ 10/03/2011 Οι κϊτοικοι του ΢οχού εύναι εξαιρετικϊ ευςεβεύσ. Ο ΢οχόσ ανόκει ςτην Ιερϊ Μητρόπολη Λαγκαδϊ και Ρεντύνησ. Σα μοναςτόρια του ΢οχού εύναι η Παναγύα Θεοςκϋπαςτη, μετόχι τησ Ιερϊσ μονόσ Δοχειαρύου Αγύου Όρουσ και η Ιερϊ μονό Μεταμορφϐςεωσ του ΢ωτόροσ.

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ο ΢οχόσ λόγω τησ βαθιϊσ θρηςκευτικότητασ των κατούκων περιτριγυρύζεται από μεγϊλο αριθμό παρεκκληςιϐν. Ξεκινϐντασ την περιόγηςό μασ από το Βορρϊ ςημειϐνουμε: Άγιοσ Φριςτόφοροσ (9 ΜαϏου): προςτϊτησ των οδηγϐν, χτιςμϋνοσ ςτο υψηλότερο ύψωμα τησ οροςειρϊσ Βερτύςκου. Παλαιότερα μικρό ναώδριο (χτύςτηκε πριν 200 χρόνια από τον Φατζηχαρύςκο), ςόμερα καινούργιοσ περικαλλόσ ναόσ. Σο δαςαρχεύο δημιούργηςε αναψυκτόριο, ϐςτε ο επιςκϋπτησ να μπορεύ να θαυμϊςει από ψηλϊ όλη τη θϋα ωσ το Φολομϐντα Φαλκιδικόσ, το Φορτιϊτη, τισ λύμνεσ και το λεκανοπϋδιο του Λαγκαδϊ. Κατϊ τον εμφύλιο 1947-50 χρηςιμοποιόθηκε ωσ φυλϊκιο, το οπούο όταν προπύργιο φύλαξησ του ΢οχού και παρατηρητόριο. ΢όμερα για να φτϊςει ο επιςκϋπτησ ςτο ναό υπϊρχει αμαξιτόσ δρόμοσ αςφαλτοςτρωμϋνοσ, αλλϊ παλαιότερα ο ευςεβόσ πληθυςμόσ ανϋβαινε μϋςα από το δϊςοσ από ϋνα μονοπϊτι ςτενό με τα πόδια ό με τα μουλϊρια και ςτη γιορτό του Αγύου η εικόνα του μεταφερόταν από τον κεντρικό ναό ωσ επϊνω από τουσ παλαιοτϋρουσ κατούκουσ ςτην πλϊτη. Ο Θεοχαρύδησ και Δεληγιϐργησ Ιωϊννησ φορτϐνονταν την εικόνα, καθϐσ το εύχαν τϊμα και την ανϋβαζαν ωσ το ναό. Άγιοσ Δημότριοσ (26 Οκτωβρύου): Παλιό εκκληςϊκι ςτο χϐρο του τούρκικου τζαμιού. Έχει ωραύεσ εικόνεσ του λαώκού ζωγρϊφου Βαρελϊ. Άγιοσ Δημότριοσ: Βορειότερα από τον παλιό ομϐνυμο εκκληςϊκι, ςτουσ πρόποδεσ του Βερτύςκου. Φτύςτηκε γύρω ςτα 1980. Προφότησ Ηλύασ (20 Ιουλύου): Νοτιότερα, δυτικϊ και χαμηλότερα. Προςτϊτησ των αρτοποιϐν. Σην ημϋρα τησ γιορτόσ του παρατύθενται γεύματα με φαςολϊδα, γιαούρτια και καρπούζια. Άγιοι Ραφαόλ-Νικόλαοσ και Ειρόνη (Σρύτη τησ Διακαινηςύμου): Νοτιότερα το 1996 χτύςτηκε μικρό ναώδριο με δαπϊνεσ Ιωϊννη Βουλγαρύδη. Αγύα Κυριακό (7 Ιουλύου): Πιθανόν ςτη θϋςη βριςκόταν ρωμαώκόσ ό ελληνιςτικόσ ναόσ κρύνοντασ από τουσ κύονεσ και τα κιονόκρανα, που 27

΢όχαλησ

υπϊρχουν ςτον περιαύλιο χϐρο. Εορτϊζει ςτισ 7 Ιουλύου και γύνεται λαμπρό πανηγύρι. Νοτιότερα, μικρό εικονοςτϊςιο Αγύου Φριςτοφόρου «δαπϊναισ αυτοκινητιςτϐν ΢οχού προσ βοόθεια», καθϐσ από εκεύνο το ςημεύο κατϋρχονται όλοι οι οδηγού. Νοτιότερα Άγιοσ Αθανϊςιοσ (18 Ιανουαρύου) ςτη θϋςη Λιβϊδια. Εκεύ πόγαιναν όλα τα αρραβωνιαςμϋνα ζευγϊρια παλαιότερα τη μϋρα τησ γιορτόσ του. Αγύα Παραςκευό (26 Ιουλύου): Προσ Ανατολϊσ. Αγύα Μαρύνα (17 Ιουλύου): ΢τα χρόνια τησ γερμανικόσ Κατοχόσ λειτούργηςε ςτο χϐρο νεκροταφεύο. Αγύα Βαρβϊρα (4 Δεκεμβρύου): ανακαινιςτόσ ο ΢ταμϊτησ Προύκασ. Άγιοσ Μόδεςτοσ (18 Δεκεμβρύου): Βορειότερα, προςτϊτησ των γεωργϐν, γύνεται μεγαλοπρεπόσ γιορτό. ΢αρϊντα Μϊρτυρεσ ό ΢αρϊντα Μϊρτυρα (9 Μαρτύου): Ανατολικότερα. Ο ΢οχινού ντύνονταν καρναβϊλια και πόγαιναν ςτο ναό γιορτϊζοντασ με αυτό τον τρόπο τον ερχομό τησ Άνοιξησ ευχόμενοι για την γονιμότητα τησ γησ. Άγιοσ Θωμϊσ (γιορτϊζει την Κυριακό τησ Διακαινηςύμου): Φτύςτηκε με δαπϊνη του γιατρού Δοώτςύνη Αντϐνη. ΢το Βορειοανατολικό τμόμα τησ κωμόπολησ βρύςκεται ο ιςτορικόσ ναόσ των Αγύων Αποςτόλων, όπου κατϊ την παρϊδοςη πϋραςε ο απόςτολοσ Παύλοσ κατϊ τισ περιοδεύεσ. Ο τόποσ εύναι αμφιθεατρικόσ. Άγιοι Θεόδωροι: μικρό ναώδριο με δαπϊνεστου αεύμνηςτου Θεόδωρου Καρβουνύδη. Φτύςτηκε το 1995. Μιναρϋσ και τούρκικο τζαμύ: ΢τα χρόνια τησ Οθωμανικόσ κυριαρχύασ υπόρχε τζαμύ ςτη θϋςη, που βρύςκεται το εκκληςϊκι του Αγύου Δημητρύου και παρϊλληλα τούρκικο νεκροταφεύο.

Οι ςτοϋσ (=χϊντουκ) του Φατζηχαρύςκου Δημοςιεύτηκε ςτισ 12/04/2011 Σο 18 αιϐνα ο Φατζηχαρύςκοσ, ο ϊρχοντασ του τόπου και ο ευεργϋτησ του ΢οχού, όταν ϋμποροσ των Βαλκανύων. Εμπορευόταν νόματα και μαλλιϊ και ϋδινε ςτον κόςμο εργαςύα. Οι ΢οχινού δουλεύαν ςτα εργαςτόρια του, που αςχολούνταν με την επεξεργαςύα του μαλλιού. Έπλεκαν κϊλτςεσ, φανϋλεσ, ύφαιναν, λανϊριζαν και ϋγνεθαν. 28

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Οι Σούρκοι όμωσ τον κυνηγούςαν ωσ πλούςιο γκιαούρη και για να κρύβεται χρηςιμοποιούςε τισ υπόγειεσ ςτοϋσ (=χϊντουκ), που εύχε κϊνει με εργϊτεσ κϊτω από όλο το χωριό. Μϊλιςτα οι εργϊτεσ που χρηςιμοποιόθηκαν για το ςκϊψιμο των ςτοϐν όταν από ϊλλεσ περιοχϋσ, για να μη ξϋρουν που ϋςκαβαν. Μετϊ από ϋνα χρονικό διϊςτημα ϋφερνε ϊλλουσ. Τπόρχε και η διόγηςη, ύςωσ και λαώκόσ μύθοσ, ότι εκεύ μϋςα ϋκοβε χρόματα. Η μύα αφετηρύα ξεκινούςε κϊτω από το παλιό ςχολεύο, το οπούο εύχε χτύςει με δικϋσ του δαπϊνεσ, ςτην περιοχό Μπελύκ, κϊτω από του Χαρϊ το ςπύτι. Σο παλιό ςχολεύο όταν διϐροφο και εύχε μια προϋκταςη ψηλϊ (=κούλα). ΢ύμφωνα με τισ διηγόςεισ του παππού μου, Ευϊγγελου Παπϊζη, ςτο κϊτω μϋροσ του υπογεύου του ςχολεύου εύχε μια καταπακτό και αυτό αποτελούςε την αφετηρύα του τούνελ. Κατϊ το 1951-52 ο μπϊρμπα ΢τϋργιοσ Λιόλιοσ ϋβλεπε όνειρο ότι υπόρχαν λύρεσ εκεύ. Πόρε λοιπόν ϊδεια από το κρϊτοσ για δύο μϋρεσ, ϋςκαψε με εργϊτεσ -ελλεύψει μηχανημϊτων-, αλλϊ δυςτυχϐσ ϊνθρακεσ ο θηςαυρόσ. Βρόκε όμωσ την αφετηρύα τησ ςτοϊσ. Αυτό η ςτοϊ προχωρούςε και εύχε δύο διακλαδϐςεισ. Η μια ϋφτανε ωσ του ΢αρακύνου τα χωρϊφια (κοντϊ ςτο ςημερινό γυμνϊςιο), γιατύ όταν του ΢αρακύνου γενιϊ ο Φατζηχαρύςκοσ. Ο ύδιοσ δεν εύχε παιδιϊ. Η δεύτερη διακλϊδωςη πόγαινε νοτιοδυτικϊ, καθϐσ διαςταυρωνόταν ςτη μϋςη του χωριού, και ϋφτανε ωσ τα κοιμητόρια τησ Παναγύασ. Ίςωσ να υπόρχε και τρύτη διαςταύρωςη που ϋβγαινε ςτον Άγιο Γεϐργιο, γιατύ ο ύδιοσ ο Φατζηχαρύςκοσ ϋχτιςε την όμορφη εκκληςύα του χωριού μασ, όπωσ ϋχω αναφϋρει ςε ϊλλη μου ανϊρτηςη. Κατϊ το 1940-42, όταν όρθαν οι Γερμανού, για να γλυτϐςουμε τουσ βομβαρδιςμούσ το κρϊτοσ μασ υποχρϋωςε να κϊνουμε καταφύγια ςε ςχόμα Πι και Ζικ ζακ. Κατϊ τη μϋςη του χωριού ςτην αυλό του ςπιτιού του Σαρμπϋςα, ενϐ ϋςκαβε για να κϊνει καταφύγιο, βρόκε το χϊντουκ και ϋτςι εξαςφϊλιςε ϋνα ϋτοιμο καταφύγιο. Εύχε ςκϊψει ςε βϊθοσ 1,5 μϋτρων. Όταν χτυπούςε ο ςυναγερμόσ όλη η γειτονιϊ κρυβόταν εκεύ, γιατύ όταν μεγϊλο και ευρύχωρο. Εγϐ και η παρϋα μου, μικρϊ παιδιϊ τησ γειτονιϊσ (Ευϊγγελοσ Γρατςωνύδησ, Νύκοσ Πελτϋκησ κ.ϊ.) τότε μπαύναμε μϋςα ςε αυτό το καταφύγιο και προχωρούςαμε 10-15 μϋτρα δυτικϊ, καθϐσ φοβόμαςταν να πϊμε παραπϋρα. Ήταν μια ςτρογγυλό μεγϊλη τρύπα και περπατούςαμε όρθιοι μϋςα. Μϋςα δεν υπόρχαν ςωλόνεσ. Ήταν ςαν ϋνασ

΢όχαλησ

υπόγειοσ δρόμοσ. Οι γονεύσ βϋβαια μασ μϊλωναν πολύ, να μην πϋςει κανϋνασ βρϊχοσ και μασ καταπλακϐςει. ΢του Υραγκούςη το λϊκκο υπόρχε ϊλλο χϊντουκ (=ςτοϊ) που όταν ςτουσ πρόποδεσ του βουνού και μετϋφερε νερό ςτισ βρύςεσ του χωριού με κιούγκια (=ςωλόνεσ), καθϐσ ςε εκεύνο το ςημεύο όταν νεροπηγό. Αυτό όμωσ το τούνελ δεν ςχετιζόταν καθόλου με το τούνελ του Φατζηχαρύςκου. ΢ασ ϋγραψα ότι ϊκουςα από τον παππού μου, αλλϊ και ότι εύδα εγϐ ωσ αυτόπτησ μϊρτυρασ το 1941-42 και πιςτεύω ακρϊδαντα ότι το χϊντουκ υπϊρχει ακόμη, ϋςτω και με μερικϋσ κατολιςθόςεισ ςε κϊποια ςημεύα.

Μνημεύα τησ φύςησ: ο γερο-πλϊτανοσ ςτο Μεςοχώρι, το πλατϊνι και το κυπαρύςςι του Αώ-Γιώργη Δημοςιεύτηκε ςτισ 30/09/2011 Θα ςασ μιλόςω ςόμερα για τα μνημεύα τησ φύςησ του ΢οχού, που μαρτυρούν την ιςτορύα του ΢οχού. O γερο-πλϊτανοσ ςτο Μεςοχϐρι: Ένα τϋτοιο μνημεύο όταν ο γϋρο-πλϊτανοσ ςτο Μεςοχϐρι, ϋξω από το ςπύτι του Άγγελου ΢ϊμου Σζουμαλό. Ειδικού επιςτόμονεσ όρθαν ςτο ΢οχό το ϋτοσ 1962 και μελϋτηςαν τον πλϊτανο και αποφϊνθηκαν ότι όταν πϊνω από 1οοο χρόνια φυτεμϋνοσ εκεύ. Εμεύσ οι παλαιότεροι, όταν όμαςταν παιδιϊ, για να τον κυκλϐςουμε πιανόμαςταν δϐδεκα (12) παιδιϊ από τα χϋρια και μόνο ϋτςι μπορούςαμε να τον αγκαλιϊςουμε. ΢τη μϋςη εύχε μια κουφϊλα ςαν καλύβα και, όταν ϋβρεχε, πηγαύναμε εκεύ για να μη βρεχτούμε. Φωρούςε ςχεδόν δϋκα παιδιϊ μϋςα. ΢το βόρειο μϋροσ του πλατανιού υπόρχε η μεγϊλη βρύςη με μια ςτϋρνα τρύα μϋτρα περύπου και πετρόχτιςτη καμϊρα δύο μϋτρα. Έτρεχαν δύο βρύςεσ κελαριςτό νερό, που οι πηγό του όταν ςτην Παναγύα και ερχόταν ςτο πλατϊνι με πόλινουσ ςωλόνεσ (=κιούγκια). Δυςτυχϐσ ςόμερα, μετϊ το ςειςμό του 1978, δεν υπϊρχει ούτε το πλατϊνι ούτε η βρύςη που ςτεκόταν αγϋρωχα και όμαςταν περόφανοι γι‟ αυτϊ και την μακραύωνη ιςτορύα μασ. ΢τον πλϊτανο αυτό, από ό,τι μασ διηγόθηκαν οι παλαιού, τα βρϊδια με πανςϋληνο ϋβγαιναν δύο νερϊιδεσ ξανθϋσ και η μια κρατούςε ϊρπα και η ϊλλη φλϊουτο και χόρευαν γύρω από τη μεγϊλη βρύςη. Εγϐ βϋβαια δεν τα εύδα αυτϊ με τα μϊτια μου. 30

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Μετϊ το ςειςμό του 1978 χτύςτηκαν με την ανοικοδόμηςη καινούργια ςπύτια τριγύρω. Για να ανούξουν τα θεμϋλια των ςπιτιϐν, αναγκαςτικϊ κόπηκαν και οι ρύζεσ του πλϊτανου που ϋφταναν ςε ακτύνα 100 μϋτρων τριγύρω, και ο γϋρο πλϊτανοσ δυςτυχϐσ πϋθανε. Ξερϊθηκε και η βρύςη και αφαιρϋθηκε, για να φαρδαύνει ο δρόμοσ, για να περνούν οι νταλύκεσ και όχι γαώδούρια, όπωσ την παλιϊ εποχό. ΢τη θϋςη αυτό οι γεύτονεσ, επειδό όταν δεμϋνοι με το γϋρο πλϊτανο, φύτεψαν νϋο πλατϊνι εισ ανϊμνηςη του παλιού. Αυτό εύναι τϐρα γύρω ςτα 34 ϋτη. Εμπνευςτϋσ του ϋργου να ςπαρθεύ το πλατϊνι όταν οι: Άγγελοσ ΢ϊμοσ Σζουμαλόσ, Παςχϊλησ Λϊτςιοσ, Απόςτολοσ Μπούφησ, Κατύνα Σοπούζη, Βαγγϋλησ Μϊςτορασ, Μυγδϊλα Γλαβύνα. Όταν το ϋςπειραν, ϋγινε αγιαςμόσ. Σελετουργικϊ μϋςα ςε ϋνα μπουκϊλι ϋβαλαν όλοι γραμμϋνα ςε χαρτύ τα ονόματϊ τουσ, τισ ημερομηνύεσ γϋννηςόσ τουσ και ϊλλα ορόςημϊ τουσ και το φύτεψαν ςτισ ρύζεσ του νϋου πλατανιού. Ο ςτόχοσ τησ παραπϊνω ενϋργειασ όταν η υςτεροφημύα, η μελλοντικό δηλαδό αποκϊλυψη των πρωτεργατϐν ςε περύπτωςη μελλοντικόσ ανακϊλυψησ του μπουκαλιού, ϐςτε να φανερωθεύ ςτουσ μεταγενϋςτερουσ ποιοι όταν οι εμπνευςτϋσ του φυτϋματοσ του πλατανιού. Σο πλατϊνι και το κυπαρύςςι του Αώ-Γιϐργη: Τπϊρχει και δεύτερο μεγϊλο πλατϊνι ςτην αγορϊ του ΢οχού, μπροςτϊ ςτην εκκληςύα του Αώ-Γιϐργη αυτό όμωσ εύναι πολύ μεταγενϋςτερου του γϋρο πλϊτανου του Μεςοχωρύου. Από μαρτυρύεσ των παλαιότερων φυτεύτηκε το 1913, όταν απελευθερϐθηκε η Ελλϊδα από τον τουρκικό ζυγό εισ ανϊμνηςη του γεγονότοσ. Σο ϋςπειρε κϊποιοσ Γκουρόσ. Δεν ξϋρω, αν όταν το όνομϊ του αυτό ό παρατςούκλι, όπωσ ςυνηθιζόταν ςτο ΢οχό. ΢τη νότια πλευρϊ του Αώ-Γιϐργη υπόρχε και ϋνα θεόρατο κυπαρύςςι περύπου 20 μϋτρων, που δυςτυχϐσ λόγω των μεταγενϋςτερων διαμορφϐςεων τησ πλατεύασ δεν υπϊρχει πια. Ήταν από την εποχό του Φατζηχαρύςκου, για τον οπούο εκτενϐσ ϋχω μιλόςει ςε ϊλλεσ αναρτόςεισ μου.

΢όχαλησ

Ασ αναφερθϐ ακόμη παρενθετικϊ και ςτην ύπαρξη του παλιού νηπιαγωγεύου ςτο νοτιοανατολικό ςημεύο τησ εκκληςύασ, που δεν υπϊρχει πια. Εύχε εξωτερικό ςκϊλα με κϊγκελα και ϋνα μπαλκόνι μπροςτϊ. Διϋθετε μύα μόνο μεγϊλη αύθουςα.

Ονομαςτϋσ βρύςεσ Δημοςιεύτηκε ςτισ 12/03/2011 Βρύςεσ υπόρχαν πολλϋσ ςτο ΢οχό: Σςουτςουρούκα, Δύο βρύςια,

του Σςαούσ η Βρύςη, του Παρντό η Βρύςη, Κρύα Βρύςη, του Κουμλούκι, του Γκρατςϐνη, του Σρούπτςιο μαχαλϊ, η βρύςη του Μϊνιου, του Μπελύκη, ςτην αγορϊ του Λογοθϋτη, ςτην αγορϊ του ΢αμολαδϊ, του Καραώλό, του Γκϋρμαντα .

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Υωτογραφύα: Δύο βρύςια

Βρύςη Σςουτςουρούκα κϊτω από τον παιδικό ςταθμό

΢όχαλησ

Η ενδυμαςύα τησ φουςτανούςασ Δημοςιεύτηκε ςτισ 03/02/2014

Σϐρα θα περιγρϊψω τισ ενδυμαςύεσ των γυναικϐν. Οι νεότερεσ γυναύκεσ φορούςαν μανδόλα ςτο κεφϊλι που την ϋδεναν φλιόγκο. Πύςω εύχαν κουςιϊ (=κοτςύδα μεγϊλη), που την ϋδεναν με κορδϋλεσ. Οι μεγαλύτερεσ φορούςαν φϋςι και το ϋδεναν με κεφαλόδεςμο και τον ϋλεγαν κρϊι. Μϊζευαν τα μαλλιϊ κοτςύδα, την τύλιγαν γύρω γύρω ςτο κεφϊλι και από πϊνω ϋβαζαν το φϋςι ό ϋνα ςκούφο, για να ςυγκρατεύ τα μαλλιϊ και από μπροςτϊ να φαύνεται η κοτςύδα. Πϊνω από το φϋςι, χωρύσ αυτό να φαύνεται, ϋβαζαν τον κεφαλόδεςμο, που τον ϋλεγαν κρϊι. Πϊνω ςτο φλιόγκο οι νεότερεσ και ςτο κρϊι οι γεροντότερεσ ϋβαζαν καμιϊ κουκούςκα (=καρφύτςα). Οι μεγαλύτερεσ γυναύκεσ, δηλαδό οι μανιϋσ, φορούςαν ςπαλϋτο, μια μεγϊλη μαντόλα και την ϋδεναν απλϊ. Οι νεότερεσ κρεμούςαν από το λαιμό ντούμπλεσ, φλουριϊ, κουκούςκεσ με 3 λύρεσ.

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Υωτογραφύα από το αρχεύο τησ Ουρανύασ Παπϊζη. Από αριςτερϊ η γιαγιϊ μου, Μαριόγκα Καρακόλη Παπϊζη, μικρό κοπελύτςα. Δύπλα η μϊνα τησ και προγιαγιϊ μου, γιαγιϊ Κϐτςαινα, δύπλα ο προπϊπποσ μου Κϐτςιοσ Καρακόλησ. Ήταν πλούςια οικογϋνεια. Σα μικρϊ αγόρια φορούν αντερύ. Σο όρθιο αγόρι δεξιϊ εύναι ο Νικολϊκησ Καρακόλησ.

Η αρχόντιςςα Κϐτςαινα Καρακόλη, η προγιαγιϊ μου.

Προχωρϊμε ςτα εςϐρουχα. Υορούςαν υφαντό μϊλλινο φανϋλο από μϋςα ωσ εςϐρουχο. Υούςτα υφαντό φαρδιϊ ςαν φουρό (για τουσ 35

΢όχαλησ

νεότερουσ). Σο εςϐρουχο από κϊτω υφαντό, μακρύ και ςτα γόνατο το ϋδεναν με δυο κορδόνια, τα βρούφτια. Από πϊνω φορούςαν το βαςικό φόρεμα που όταν μονοκόμματο, φαρδύ και μακρύ ωσ τα πόδια. Οι πιο νϋεσ φορούςαν πιο φανταχτερϊ και χτυπητϊ χρϐματα (αυτό όταν και το νυφικό τουσ φόρεμα), οι πιο ηλικιωμϋνεσ πιο μϋτρια χρϐματα (καφϋ, μπλε, βυςςινύ, πρϊςινο) και οι πιο γιαγιϋσ πιο ςκούρα (καφϋ, μαύρο). Αυτϊ τα υφϊςματα τα αγόραζαν και ειδικού ρϊφτεσ ςτο ΢οχό τα ϋραβαν, όπωσ ο Γιϊννησ Αρβανιτύδησ και ο Υραγκόσ Δημότριοσ (παλιότερα ϋνασ Καραμπύνασ). ΢το κϊτω μϋροσ του φορϋματοσ υπόρχε 10 πόντουσ βελούδο (=καντιφϋ), ανϊλογο ςτο χρϐμα με το φόρεμα, για να ομορφύνει. Η ποδιϊ όταν κεντημϋνη μπροςτϊ, ανϊλογη με το χρϐμα του φουςτανιού. ΢υνόθωσ όταν από μεταξωτϊ υφϊςματα και κεντημϋνη. ΢το λαιμό ϋβαζαν ςϊλπα και χρυςαφικϊ, οριςμϋνεσ κουκούςκεσ όςεσ εύχαν.

Υωτογραφύα από το αρχεύο τησ Ουρανύασ Παπϊζη. Η προγιαγιϊ μου Κϐτςαινα Καρακόλη ό “χοντρό μανιϊ” για μασ τα παιδιϊ με το λόγιο γιο τησ Νικολϊκη Καρακόλη ςε νεαρό ηλικύα.

Πϊνω από τη ςϊλπα φορούςαν τη χούρκα, δηλαδό το ςακϊκι. Ήταν φτιαγμϋνη από ακριβό βελούδο. Οι μεγαλύτερεσ γυναύκεσ που ϋβαζαν το κρϊι, δηλ. τον κεφαλόδεςμο, φορούςαν γιλϋκο με γούνα, δηλαδό το

λιμπαντϋ. ΢την καθημερινότητα φορούςαν πιο απλϊ φουςτϊνια και ποδιϋσ (ζϊπρουςκα =υφαςμϋνη ςτον αργαλειό και όχι κεντημϋνη). 36

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Κϊλτςεσ μϊλλινεσ πλεγμϋνεσ, κεντημϋνεσ ςτο χϋρι, ανϊλογα την ηλικύα και τα χρϐματα (μπλε, γκρι, ϊςπρεσ, μαύρεσ). Οι νεότερεσ κεντούςαν τισ κϊλτςεσ με χρϐματα. Σα παπούτςια γύνονταν παραγγελύα ςτον τςαγκϊρη. Οι νεότερεσ φορούςαν παςουμϊκια με φαρδύ τακούνι, για να εύναι ςταθερϊ. Οι πιο ηλικιωμϋνεσ φορούςαν παπούτςια με ϋνα λουρϊκι κουμπωτό πϊνω και φαρδιϊ τακούνια ςαν τα αντρικϊ.

Μϋρη ςπιτιού Δημοςιεύτηκε ςτισ 10/03/2011 Περιγραφό: Από ϋξω προσ τα μϋςα: δύφυλλη ξύλινη, με χοντρϊ ςιδερϋνια καρφιϊ, πόρτα αυλόγυρου 2 m με 2.20 m, για να περνϊει ο γϊιδαροσ φορτωμϋνοσ με τα κοφύνια, που εύχαν καπνό, ςταφύλια, φρούτα ό δεμϊτια με χορτϊρι. Εςωτερικϊ ϋκλεινε ςταυρωτϊ με δύο ςύδερα και το ςπύτι όταν απόλυτα οχυρωμϋνο. Μπαύνουμε ςτην αυλό: εύναι πετρόςτρωτη με καλντερύμι. Αντικρύζουμε το ιςόγειο του ςπιτιού (=χαγιϊτι), αλειμμϋνο όλο το δϊπεδο με κόκκινο χϐμα. Πύςω του εύναι το κατϐι, δηλ. αποθόκη με όλεσ τισ προμόθειεσ του νοικοκυριού (ςτϊρι, καλαμπόκι…). Δύπλα ο ςτϊβλοσ των ζϐων (= αχούρι). ΢την αυλό όταν το αποχωρητόριο πετρόχτιςτο, με μια πόρτα μπροςτϊ. Εύχε εςωτερικϊ μικρό ςκαμμϋνο βόθρο και όταν ςε ςημεύο κατηφορικό, για να μπαύνουν τα νερϊ τησ βροχόσ και να βγϊζουν ςτην κατηφόρα όλεσ τισ ακαθαρςύεσ. Με ξύλινη εξωτερικό ςκϊλα 10-12 ςκαλοπατιϐν ανεβαύνουμε ςτον πρϐτο όρο (το ςπύτι εύχε ιςόγειο και ϋνα όροφο). ΢την πρόςοψό του ςπιτιού όταν η πολϊτα (=ςαλόνι), ανοιχτό από μπροςτϊ, ςτο νότιο τμόμα του και ςκεπαςμϋνη με κεραμύδια. Υραζόταν μπροςτϊ με ξύλινα κϊγκελα (=παρμϊκια) και υποβαςταζόταν από τα φουρούςια. Από αυτό το χϐρο ϋμπαιναν ςτα υπόλοιπα δωμϊτια τo ςπιτιού, καθόταν το καλοκαύρι, για να δροςιςτούν, να ςυζητόςουν και να αςχοληθούν με τισ υπόλοιπεσ δραςτηριότητεσ. Σα δωμϊτια προοριζόταν για τον ύπνο και ςτο πύςω βορινό τμόμα τουσ εύχαν το κελϊρι και τισ μουςϊντρεσ. Κϊθονταν ςτα μιντϋρια, που όταν χτιςμϋνα ςτον καλό οντϊ, καλυμμϋνα με μαξιλϊρια και ςτη μϋςη το τζϊκι. ΢οφρϊσ τοποθετούνταν ςτη μϋςη του δωματύου, για να φϊνε και 37

΢όχαλησ

κατόπιν τον ςόκωναν. Κϊθονταν για να φϊνε ςταυροπόδι. ΢το τούχο ανατολικϊ υπόρχε το εικονοςτϊςι και ςτουσ τούχουσ φωτογραφύεσ των προγόνων. Καθϐσ τα ςπύτια όταν κολλημϋνα το ϋνα ςτο ϊλλο, εύχαν παραπόρτια, για να επικοινωνούν μεταξύ τουσ τισ δύςκολεσ ϐρεσ. Π. χ. Σα ςπύτια τησ οικογϋνειασ Παπαζαύων, ςτον Σρυφωνύδη μαχαλϊ όταν: ξεκινϐντασ από την Ανατολό: Ευαγγϋλου Παπϊζη, Δημητρύου Παπϊζη, ΢ταμϊτη και Ιωϊννη Παπϊζη, Aλϋξη Παπϊζη και Απόςτολου Παπϊζη. Άλλη ςειρϊ ςπιτιϐν: των Μπουτςουκαύων, των Κοφταύων κ.ϊ. To πρόι To πρόι, που όταν το ποτϊμι που δημιουργούνταν από τα νερϊ τησ βροχόσ, κατϋβαινε από το Γιακϊ με 3-4 ορμητικϊ ρϋματα ςτο ΢οχό. Σο ϋνα κατϋβαινε από το Μαρϊσ ςτο Μπαλαντύ. Σο ϊλλο κατϋβαινε από του Λογοθϋτη του φαρμακοποιού το ςπύτι ευθεύα κϊτω ςτο Μεςοχϐρι. Σο τρύτο από του Υραγκούςη το λϊκκο μεσ ςτην αγορϊ και το τϋταρτο που ξεκινούςε από την Παναγύα, περνούςε από το Κουμλούκι και ϋφτανε ωσ τα ΣςαϏρια, ςτο Βρισ. Όλα φυςικϊ ϋφταναν ςτα ΣςαϏρια. Αυτό την ϊγια μϋρα που θα περνούςε το πρόι (=ποτϊμι) την περιμϋναν όλοι οι ΢οχινού. Οι τουαλϋτεσ (=μουςτουρϊκ) όταν ϋξω από το ςπύτι και ςε υψόμετρο, ϐςτε όταν περνούςε το πρόι να το γυρύςουν το νερό μεσ ςτισ τουαλϋτεσ, να πϊρει τισ βρομιϋσ και να φτϊςουν ςτα τςαϏρια. Μόλισ ϋπιανε η βροχό ϋβλεπεσ όλοι φορούςαν ϋνα τςουβϊλι πϊνω ςτο κεφϊλι, για να μη βρϋχονται (νϊυλον δεν υπόρχε) και με μια φορτωτόρα (=μεγϊλο ξύλο) ςκουντούςαν γρόγορα τισ ακαθαρςύεσ να φύγουν. Τπόρχε φόβοσ μϋγασ μη ςταματόςει η βροχό και τουσ μεύνει το "κεφϊλαιο". ΢την γειτονιϊ μασ πρωταθλητϋσ ςτο ϊθλημα όταν οι Φρόςτοσ Κούκασ και ο μπϊρμπα Θαναςόσ ο Γρατςϐνησ, διότι οι ντουαλϋτεσ τουσ όταν ςε προνομιούχο μϋροσ και δεν δυςκολεύονταν πολύ. Εκεύνοι που δυςκολεύονταν πολύ όταν ο Γκανϊσ και ο μπϊρμπα Γεωργούςησ του Γκρούκα, διότι τα ςπύτια τουσ όταν ςε τϋτοιο επύπεδο που δεν περνούςε το πρόι κι όταν ατυχεύσ...

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Αρχαιότητεσ του ΢οχού Δημοςιεύτηκε ςτισ 25/11/2012 Λϋγεται ότι ςτο νότιο μϋροσ του ΢οχού υπόρχε αρχαύα πόλη που λεγόταν Φουσ. ΢τη θϋςη Μϊρκου βρύςη νοτιοδυτικϊ κατϊ τη Μοραβύτα του ΢οχού βρϋθηκε μια μαρμϊρινη πλϊκα. Εμεύσ (Γιϐργοσ Αδαμύδησ και Νϋςτορασ Γερμιτςιϐτησ) τη ςηκϐςαμε και την πόγαμε ςτο δημαρχεύο. Εύχε λατινικϊ γρϊμματα που δεν ξϋρω τι ϋγραφε. Ήταν τετρϊγωνη 70 επύ 70 εκατοςτϊ. Δεν ξϋρω τι ϋγινε μετϊ. ΢το ςπύτι του Μπϊμπα όταν ϋνασ ϊλλοσ μεγϊλοσ μαρμϊρινοσ όγκοσ. Βρϋθηκε ακϋφαλοσ και παραδόθηκε ςτο μουςεύο (το ϊγαλμα που δεύχνει η παραπϊνω φωτογραφύα από το βιβλύο του κ. Κουτςιμανό). Ήταν ο κορμόσ γυναικεύου αγϊλματοσ. Οι ΢οχινϋσ εκεύ κοπανούςαν τα πανιϊ, όταν πλϋναν για να τα Η πηγό τησ φωτογραφύα εύναι από το βιβλύο του καθαρύςουν. ςυμβολαιογρϊφου κ.

Άλλα αρχαύα μνημεύα κύονεσ ϋχουν βρεθεύ ΢τϋφανου Γ. Κουτςιμανό, ςτην Αγύα Κυριακό και ςτου Γιϊννη Ζιϐγα το “Αντύλαλοι από τον ΢οχόν και την περιοχόν του, 1974 ςπύτι. ΢τη ςχετικό ιςτοςελύδα του Τπ. πολιτιςμού (http://listedmonuments.culture.gr/monument.php?code=6422) διαβϊζουμε για τον Αρχαιολογικό χϐρο “Σούμπα του Ούρδα”.

΢όχαλησ Aπό την αξιόλογη ομϊδα του facebook ola Sohos δανεύζομαι και αναρτϐ τη φωτογραφύα του γλυπτού (από το Δημότρη Κουζούφη) που βρύςκεται πϊνω από τη νότια εύςοδο του Ιερού Ναού του Αγύου Γεωργύου ΢οχού (μϊλλον παλαιοχριςτιανικό). Ελπύζω οι ςπουδαύοι αρχαιολόγοι τησ Ελλϊδασ να ερευνόςο υν διεξοδικϊ τισ αρχαιότητεσ του ΢οχού και να αναδεύξουν τη ςπουδαύα ιςτορύα του.

Γλϋντια και καφενεύα ςτο ΢οχό τησ παλιϊσ εποχόσ Δημοςιεύτηκε ςτισ 08/04/2013 Νιϐθω την ανϊγκη να κϊνω και μια ανϊρτηςη για τα παλιϊ χειμερινϊ γλϋντια του ΢οχού. Θα περιγρϊψω ποια όταν αυτϊ και τον τρόπο που γλεντούςαμε εμεύσ και η προηγούμενη γενιϊ από εμϊσ. Κατϊ τα ϋτη 1945-46 θυμϊμαι το χειμερινό κϋντρο που ςτεγαζόταν ςτο καπνομϊγαζο του Βαβούρα ςτην αγορϊ, που ςόμερα εύναι το εμπορικό μαγαζύ του Άγγελου Κυρατζϊκου. Εκεύ γύνονταν μεγϊλεσ χοροεςπερύδεσ, που θυμούνται ακόμη οι παλιότεροι επιζϐντεσ ςυντοπύτεσ μου. Σο κϋντρο ονομαζόταν «Οι τρεισ μεγϊλοι», γιατύ το εύχαν 3 ςυνϋταιροι και οργϊνωναν χορούσ με όργανα χϊλκινα. Θυμϊμαι τον οργανοπαύχτη με το κλαρύνο τον μπϊρμπα Σϊκη Καρϊνταλη από την Κοζϊνη και την παρϋα του. Εκεύνη την εποχό ξεςόκωναν τα πλόθη. Υύλοσ του μπϊρμπα Σϊκη όταν ο αεύμνηςτοσ Αθανϊςιοσ Ξανθόσ. Αυτόσ επειδό όταν πολύ φύλοσ του κλαρύνου, ο κλαριντζόσ του ϊδειαζε τισ τςϋπεσ με το κλαρύνο, γιατύ ο Ξανθόσ τον κερνούςε που ϋπαιζε και ϋμενε ταπύ. «Οι τρεισ μεγϊλοι» όταν ο Βαςύλειοσ Λϊτςιοσ, ο ρομαντικόσ Αθανϊςιοσ Σελεχϊσ ό ΢ιϐνκασ και ο Φρόςτοσ ΢ερενύδησ ό Κατςαρϋσ (ό ο Άγγελοσ Σζουμαλόσ, γιατύ δε θυμϊμαι ακριβϐσ). Σϐρα θα αναφϋρω ποια κϋντρα υπόρχαν μετϊ το 1950 και πωσ γύνονταν τα γλϋντια. Θα αρχύςω από το Μπελύκι, όπου γινόταν το νυφοπϊζαρο. Για όςουσ δε γνωρύζουν το Μπελύκι αρχύζει από το παρεκκλόςι του Αγύου Δημητρύου ωσ το αρχοντικό του Μόττα. Εκεύ παρϋεσ παρϋεσ πηγαύναμε και γυρύζαμε παιδιϊ και κορύτςια. Σα αγόρια ϋπαιζαν μια αλυςύδα ςτο χϋρι και γαμπρύζαμε. Εκτόσ από τουσ ΢οχινούσ όταν και πολλού νϋοι από τα γύρω χωριϊ που τότε διϋμεναν ςτο ΢οχό, γιατύ όταν ανταρτόπληκτοι. Έτςι γύνονταν όλα τα φλερτ. Σα πρϊγματα όταν πολύ δύςκολα τότε, ϋπρεπε να χαλϊςεισ ςτο πόγαινε ϋλα ϋνα ζευγϊρι παπούτςια, για να πϊρεισ ϋνα φιλϊκι ύςωσ ςε καμιϊ γωνιϊ. Από καφενεύα υπόρχαν του μπϊρμπα Γιϐργη Πολυτςϋρη, που θεωρούνταν το καλύτερο, γιατύ ϋφερνε πλϊκεσ καλϋσ για το γραμμόφωνο. Σο καφενεύο αυτό βριςκόταν κϊτω από του Απόςτολου του Σρυφωνύδη το ςπύτι ςόμερα. Σην εποχό εκεύνη το ζεμπϋκικο 40

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

χορευόταν και όποιοσ ςόκωνε το τραπϋζι με όλα τα ποτόρια πϊνω, καθϐσ χόρευε, όταν ο καλύτεροσ παλικαρϊσ. ΢το ϊθλημα αυτό διακρύθηκε ο Φρηςτϊκοσ Καλλιγύδησ. Δεύτερο καφενεύο ςτο Μπελύκι όταν του Κανδύλα κϊτω από το ςπύτι ςόμερα του Ηλύα Αδαμύδη. Αυτό το εύχε ο Απόςτολοσ Λιϐτησ ό Μύςκασ, ο Κουτούκησ. Σα καφενεύα εύχαν μεταξύ τουσ ανταγωνιςμό για τισ πλϊκεσ γραμμοφϐνου, ποιοσ θα φϋρει τισ καλύτερεσ. Αγαπημϋνοσ όταν ο Σςιτςϊνησ. Ο χορευτόσ, ϊμα του ϊρεζε ο δύςκοσ, ϋριχνε κανϋνα κϋρμα μϋςα ςτο χωνύ του γραμμοφϐνου και δικαιούνταν και δεύτερο χορό. ΢υχνϊ γινόταν παρεξόγηςη για το ποιοσ θα χορϋψει πρϐτοσ και ϋπεφτε και αρκετό ξύλο. Ανατολικϊ από το ςπύτι του Μόττα ωσ το Μπαλαντύ το ρϋμα (εκεύ που όταν η «Υωλιϊ»=παιδικόσ ςταθμόσ) η τοποθεςύα λεγόταν Βορό. Εκεύ παλαιότερα γινόταν η βόλτα. Πιο ανατολικϊ εύναι το Μαρϊςι που εκεύ όταν το επύκεντρο των καφενεύων για τουσ νϋουσ. Θυμϊμαι το καφενεύο του μπϊρμπα Μύχου του Ναρρϋ, του Άγγελου Κυρατζϊκου, που ϋκανε τισ καλύτερεσ πατϊτεσ, γιατύ ϋβαζε περιςςότερο ςπορϋλαιο και ϋνα ϊλλο καφενεύο ςτην πλατεύα, που ϊλλοτε το εύχε ϋνασ Σόλιοσ Ναρρϋσ και ϊλλοτε ϋνασ Σζιϊρασ. Εκεύ μετϊ το νυφοπϊζαρο γύνονταν τα βρϊδια γλϋντια. Εκεύ τη «χρυςό ζϐνη» την κρϊτηςε η παρϋα του Φρόςτου Καλλιγύδη, γιατύ όταν γεύτονασ και ϋπαιζε ςτην ϋδρα του! Ο Φρόςτοσ ο Μιςχόπουλοσ, ο Παςχϊλησ ΢αλκούμησ και ϊλλοι τησ παρϋασ. Άλλη μια παρϋα όταν ο Σϊκησ Μόττασ ό Σότςκασ ωσ αρχηγόσ, Πϋτροσ Ποώρϊζησ, Σριαντϊφυλλοσ Παγϐνησ, ΢τϋργιοσ ΢αρακύνοσ, ΢ταμϊτησ ΢αρακύνοσ ό Όθωνασ και ωσ κορυφαύο εύχαν το Φρηςτϊκο Κούκα.

Οι Γιϐργοσ Αδαμύδησ και Νϋςτωρ Γερμιτςιϐτησ ςτο καπνομϊγαζο του Κιοςςϋ .

΢όχαλησ

Εδϐ ςύχναζε και η δικό μου παρϋα ςυνόθωσ ςτου μπϊρμπα Μύχου, γιατύ και ο Παναγιϐτησ Ναρρϋσ, ο γιοσ του όταν ςτη γνωςτό παρϋα μασ. Ήμαςταν οι: ο αξιαγϊπητοσ από όλουσ ΢εραφεύμ Βαςιλικόσ, Σϊςιοσ Ζιϐγασ, Κανϊρησ Κωνςταντύνοσ του Αγγϋλου, Σερζόσ Διονύςησ, Αλεξιϊδησ Γεϐργιοσ. Οι επιζϐντεσ εύμαςτε οι: Ναρρϋσ Παναγιϐτησ, Αδαμύδησ Γεϐργιοσ, Ζαχαρϋγκασ Γεϐργιοσ, Σριαντϊφυλλοσ Ντϊκαλησ, Σϊςςοσ Σςιλιμπϐνησ, Βαγγϋλησ Γρατςωνύδησ, Ηλύασ Γκούρτςιοσ, Ηλύασ Κανϊρησ, Νϋςτωρ Γερμιτςιϐτησ, Παναγιϐτησ Νούλιοσ. Αυτϊ εν ολύγοισ για το Μπιλύκι, Βουρό και Μαρϊςι. Σϐρα θα αναφϋρω τα πιο επύςημα και αρχύζω με το καπνομϊγαζο του Κιοςςϋ, που τϐρα υπϊρχουν μόνο οι τούχοι και βρύςκεται κϊτω από το ςπύτι του Αχιλλϋα Σερζό. Σο ενοικύαζε ο Γιϊννησ Ζιϐγασ, καλόσ επαγγελματύασ ςτην οργϊνωςη γλεντιού. Σο καλοκαύρι εύχε την «Όαςη» ςτα εξοχικϊ και το χειμϐνα ςτο καπνομϊγαζο ϋφτιαχνε τα χειμερινϊ γλϋντια. Έφερνε το Μελϊ με το κλαρύνο του και τα χϊλκινα και ξεςόκωνε όλα τα πλόθη να χορεύουν όρθιοι πϊνω ςτα τραπϋζια. Έτςι ξεςηκωνόμαςταν. Εδϐ γύνονταν πολιτιςμϋνα γλϋντια χωρύσ καβγϊδεσ. Σϐρα προχωρϊω πιο κϊτω ςτο «Πρϊςινο ΢αλόνι», που όταν πϊνω από το ςημερινό κουρεύο του ΢ταμϊτη Μιϊκου. Σο εύχε ο Απόςτολοσ Λϊτςιοσ και εκεύ γύνονταν τρικούβερτα γλϋντια. Επύκεντρο του γλεντιού όταν ο «Γϋρο Πλϊτανοσ», δηλαδό το πρϐην καπνομϊγαζο του Αγγϋλου ΢ϊμου ό Σζουμαλό. Θα αναφϋρω τϐρα πωσ ενημερωνόταν ο κόςμοσ για το ποια μαγαζιϊ θα λειτουργόςουν το ΢αββατοκύριακο και τι όργανα θα φϋρουν, ντιζϋζ κτλ. Από το ΢ϊββατο ϋβγαινε ο κόρυκασ από γειτονιϊ ςε γειτονιϊ και φϐναζε. Θυμϊμαι τον μπϊρμπα Γιϐργη Κεςύςη που διαλαλούςε: «Κύριοι, το ΢αββατοκύριακο ςτο «Γϋρο Πλϊτανο» θα μασ ϋρθει η ορχόςτρα του Λαπατό και του Λόη (ϋπαιζε μπουζούκι και κιθϊρα) και η ντιζϋζ η ΢ούλα η Αλανιϊρα. Εξαςφαλύςατε τραπεζϊκι να μη μεύνετε ϋξω!». ΢το τϋλοσ ϋλεγε: «Με καταλϊβατε;;;». Θα αναφερθϐ ςε ϋνα περιςτατικό που μασ ςυνϋβη ςτην παρϋα μασ ςτο «Γϋρο Πλϊτανο». Πόγαμε λύγο αργϊ και εύχε γεμύςει το κϋντρο και μασ βόλεψε κοντϊ ςτη ςκϊλα ο καταςτηματϊρχησ ο Σζουμαλόσ. Σο γλϋντι όταν τρικούβερτο, γιατύ η ΢ούλα η Αλανιϊρα εύχε πρωτοφορϋςει ΜΙΝΙ και γινόταν χαμόσ… Πληρϐναμε, για να χορϋψει η παρϋα και η ντιζϋζ τραγουδούςε. Δύνονταν πολλϋσ παραγγελύεσ για το ποιοσ θα χορϋψει, αλλϊ δεν ερχόταν η ςειρϊ τησ παρϋασ μασ. Αφού όρθαμε ςτο τςακύρ κϋφι, ςηκϐνεται ο αεύμνηςτοσ Κωνςταντύνοσ Κανϊρησ του Αγγϋλου και 42

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

λϋει ςτη ΢ούλα την Αλανιϊρα: «Θα χορϋψουμε εμεύσ;» και αυτό απϊντηςε: «Έχουν ϊλλοι ςειρϊ!». Δε χϊνει καιρό ο Κϐτςιοσ, ρύχνει επϊνω τησ ϋνα μπουκϊλι μπύρασ και κϊνει το κεφϊλι τησ αλανιϊρασ «παζϊρι»! Γϋμιςε όλη η πύςτα με αύματα. Σον ςυλλαμβϊνουν ςτην υποδιούκηςη τον Κανϊρη. Εμεύσ αναλαμβϊνουμε τη ΢ούλα την Αλανιϊρα και την πϊμε ςτο ιατρεύο να την επιδϋςουν. Εν ςυνεχεύα την πϊμε ςτο ξενοδοχεύο του Σζύργα να κοιμηθεύ. Αλλϊ ο ξενοδόχοσ δεν τη δεχόταν λϋγοντασ: «Αυτό εύναι ςκοτωμϋνη, τι με τη φϋρατε, να βρω το μπελϊ μου, αν πεθϊνει;». Αναγκαςτόκαμε και ξαναπόγαμε ςτο ιατρεύο, πόραμε χαρτύ ότι εύναι ελαφρϊ τραυματιςμϋνη και τελικϊ την κρϊτηςε. Ο Κανϊρησ όμωσ όταν κρατούμενοσ ςτην υποδιούκηςη και ϋπρεπε να περϊςει αυτόφωρο την ϊλλη μϋρα. Ο Σϊςοσ ο Σςιλιμπϐνησ του πϊει μια χλαύνη καινούργια που εύχε φϋρει από το ςτρατό, για να μην κρυϐςει το βρϊδυ. Εμεύσ εντωμεταξύ «ψόςαμε» τη ντιζϋζ τη ΢ούλα την Αλανιϊρα δύνοντασ την ϋνα κατοςτϊρικο, για να μην ϋχει αξιϐςεισ για δικαςτόρια. Σην ϊλλη μϋρα ϋγινε το αυτόφωρο και όλοι μαζύ ςυμπαραςταθόκαμε ςτο δικαςτόριο. Η ΢ούλα εύπε ότι δεν εύχε καμιϊ απαύτηςη και ότι ϋφταιγε και αυτό. Έτςι ο Κϐςτασ «ϋπεςε ςτα μαλακϊ» και αθωϐθηκε τελικϊ. Σϐρα θα αναφϋρω και ϋνα ακόμη πολιτιςμϋνο κϋντρο του Δημητρύου Ξανθού «Η γωνιϊ». Βριςκόταν εκεύ που βρύςκεται ςόμερα του Φρόςτου του Σρυφωνύδη το ςπύτι, ςτο παλιό Νηπιαγωγεύο. Αυτόσ μασ ϋφερε ευγενό όργανα, ακορντεόν, κιθϊρα, μαντολύνο κτλ και γύνονταν ευρωπαώκϊ γλϋντια. Γύρω ςτο 1955-60 χορεύονταν το ςουύνγκ, βαλσ ςιταςιόν, ταγκό, ρούμπα, ςϊμπα κτλ. Κϊνοντασ μια αναδρομό αυτϊ θυμϊμαι ςχετικϊ με τα καφενεύα και τα γλϋντια του ΢οχού. Σϐρα η νϋα γενιϊ ϋχει εξελιχθεύ και γλεντϊ με το δικό τησ τρόπο.

Ειδικϋσ προςφωνόςεισ θεύων ανϊλογα με τη ςυγγενικό θϋςη Δημοςιεύτηκε ςτισ 03/02/2014 Θα αναφερθϐ ςε μια ονοματολογύα που ςυνηθιζόταν από την παλαιότερη γενιϊ από μϋνα, δηλαδό ςυνηθιζόταν μϋχρι τη γενιϊ τησ μϊνασ μου (ωσ το 1950 περύπου), για να ξεχωρύζουν τουσ θεύουσ με μια ανϊλογη προςφϐνηςη για τον καθϋνα. ΢όμερα όλουσ τουσ λϋμε «θεύουσ ό θεύεσ».

΢όχαλησ

Υωτογραφύα από το αρχεύο Ελϋνησ Βαςιλικού. Ο γϊμοσ του Βαςιλού Βαςιλικού και τησ Γρηγορύτςασ. Γύρω ςτα 1926.

Από ότι μου διηγόθηκε ο παππούσ μου, Ευϊγγελοσ Παπϊζησ, αυτϋσ οι προςφωνόςεισ εύχαν μεύνει κατϊλοιπα από το Βυζϊντιο ακόμη.

Υωτογραφύα από το αρχεύο τησ Ουρανύασ Π απϊζη. Από αριςτερϊ οι θεύοι μου Μενϋλαοσ Παπϊζησ, ΢οφύα Λιόλιου και Σριαντϊφυλλοσ Παπϊζησ. Από δεξιϊ η Ουρανύα Παπϊζη, ςύζυγοσ Μενελϊου. Η φωτογραφύα γύρω ςτο 1998.

Σον αδερφό τησ μϊνασ μου τον λϋγαμε Ούτςιο. Εγϐ εύχα για ούτςιο, τον Σριαντϊφυλλο Παπϊζη. Σον αδερφό του πατϋρα τον φϐναζαν τςύτςι. Εγϐ τςύτςι εύχα το Φριςτόδουλο Αδαμύδη.

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Μπατύτςα λϋγανε τον μπατζανϊκη του πατϋρα. Εγϐ μπατύτςα εύχα τον Ιωϊννη Δεμερτζό ό Σούτιο. Ανϊλογεσ ονομαςύεσ εύχαν και οι θεύεσ: Η ςυννυφϊδα τησ μϊνασ μου, η θεύα μου Αλεξϊνδρα, για μϋνα όταν νϊτςιο. Ο πατϋρασ μου, αν εύχε αδερφό, για μϋνα θα όταν τϋτα. Οι αδερφϋσ τησ μϊνασ μου για μϋνα όταν λϋλιο. Εύχα λϋλιου ΢οφύα. Σον παππού τον ϋλεγαν ντιϊντιο και τη γιαγιϊ την ϋλεγαν μανιϊ. Σον κουμπϊρο τον ϋλεγαν Καλλιτϊτα και την κουμπϊρα καλλιμϊνα. Έτςι ξεχϐριζε ο καθϋνασ τι ακριβϐσ θεύοσ όταν.

΢όχαλησ

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ιςτορικϋσ διηγόςεισ

΢όχαλησ

3. Ι ΢ΣΟΡΙΚΕ΢ Δ ΙΗΓΗ΢ΕΙ΢ Σο ελϊφι τησ Αγύασ Μαρύνασ Ρεντύνασ Δημοςιεύτηκε ςτισ 28/03/2011 Διόγηςη του Αδϊμου Αδαμύδη ςτο γιο του Γεϐργιο Αδαμύδη ΢το Βερτύςκο, ςτα Κερδύλια όρη και ςτο Φολομϐντα υπόρχε ϊφθονη πανύδα. Πολλϊ εύδη ζϐων ζούςαν ςτην περιοχό, όπωσ λαγού, αλεπούδεσ, τςακϊλια, λύκοι, αγριόχοιροι, αςβού (=μπουρςούκια), ζαρκϊδια και ωσ τισ αρχϋσ του 20ου αι. ελϊφια. Σα τελευταύα ελϊφια που εξοντϐθηκαν όταν το 1917. Η αγϋλη αποτελούνταν από ϋνα αρςενικό και τρύα θηλυκϊ ελϊφια. Αυτϊ μετανϊςτευαν το καλοκαύρι ςτα Κερδύλια και ςτο Βερτύςκο και το χειμϐνα κατϋβαιναν ςε χαμηλότερα μϋρη, ςτο Φολομϐντα δηλαδό για να βρουν τροφό και να ξεχειμωνιϊςουν.

Οι κυνηγού τησ εποχόσ (από τη Βόλβη) γνϐριζαν τα περϊςματϊ τουσ, ϋςτηςαν ενϋδρα και από τα τϋςςερα ςκότωςαν το αρςενικό, που όταν τεςςϊρων ετϐν. Έτςι, δεν μπόρεςαν ςτο εξόσ να πολλαπλαςιαςτούν, καθϐσ εξϋλειψε το αρςενικό, και εξαφανύςτηκε το εύδοσ αυτό από την περιοχό. Ο πατϋρασ μου διηγόθηκε ότι ο κυνηγόσ που το ςκότωςε καταςτρϊφηκε ολοςχερϐσ, γιατύ οι παλιού πύςτευαν ότι όταν μεγϊλο αμϊρτημα να ςκοτϐςεισ ελϊφι.

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Η ενϋδρα ςτόθηκε ςτη Ρεντύνα, κοντϊ ςτον ιςτορικό ναό τησ Αγύασ Μαρύνασ. Σα ελϊφια ϋπιναν νερό από το Ρόχιο ποταμό, πριν μεταναςτεύςουν προσ Κερδύλια-Φολομϐντα, εκεύ όταν το ςύνορό τουσ. Σο ϋνα από τα δύο κϋρατα του ελαφιού ο παππούσ μου, Γιϐργησ Αδαμύδησ (=Κιουτςού Γιϐργησ) το αγόραςε από τουσ κυνηγούσ το 1917 και το διατηρϐ ϋωσ ςόμερα ςτην οικύα μου. Η διατόρηςη του κερϊτου του ευγενούσ ζϐου ςτο ςπύτι θεωρούνταν φυλαχτό και γούρι για την οικογϋνεια. Μϊλιςτα διακρύνονται πϊνω του αποςπαςμϋνα τμόματα, καθϐσ πολλού όταν αυτού που επιθυμούςαν να ϋχουν ϋνα μικρό κομματϊκι ωσ φυλαχτό. Σο ελϊφι εύναι όρεμο ζϐο και αγαπητό ζϐο. Μϊλιςτα λϋγεται ότι ϋκλαιγε, όταν το πυροβόληςαν.

Υϊνταςμα με υφαντϊ βρακιϊ Δημοςιεύτηκε ςτισ 30/07/2011 Θα αναφερθϐ ςε μια αληθινό ιςτορύα που ςυνϋβη το 1950. Αυτϊ τα γεγονότα τα ϋζηςα ο ύδιοσ, καθϐσ όμουν και εγϐ κϊτοικοσ τησ ύδιασ γειτονιϊσ, δηλαδό του 52 ό Σρούπτςιο Μαχαλϊ. Ο Απόςτολοσ Παπϊζησ ό Σςόλιοσ όταν ηλικιωμϋνοσ εκεύνη την εποχό. Ήταν ψηλόσ και θεωρητικόσ. Ήταν αδερφόσ του μπϊρμπα Σόνα και του Γιϐργο του Κιοςςϋ και του Ηλύα. Εύχε φϊει λοιπόν αλμυρϋσ λιπαριϋσ από τη λύμνη Βόλβη ϋνα βρϊδυ και κοιμόθηκε. Κατϊ τα μεςϊνυχτα λοιπόν δύψαςε και θϋληςε να πιει νερό. ΢ηκϐθηκε να πιει, αλλϊ αυτό εύχε τελειϐςει. Ωσ γνωςτό οι βρύςεσ όταν ϋξω από τα ςπύτια. 49

΢όχαλησ

Πόγε λοιπόν να πιει νερό από τα Δυό Βρύςια, ϋξω από το αρχοντικό ςπύτι του Μόττα. Πόρε νερό ςε ςτϊμνα και γύριζε ςτο ςπύτι του. Όπωσ θυμούνται οι παλιού, οι μπιτζϊμεσ ςτον ύπνο όταν πολυτϋλεια. Ο παππούσ φορούςε ϊςπρα μακριϊ υφαντϊ ςϐβρακα με βρακοζούνια δεμϋνα κϊτω από τα γόνατα. Από πϊνω φορούςε φανϋλα ϊςπρη υφαντό ςτον αργαλειό. Κατεβαύνοντασ από τα Δυο Βρύςια και κατευθυνόμενοσ προσ το ςπύτι του ϋπρεπε υποχρεωτικϊ να περϊςει από τη ςτοϊ (=κεμϋρι) του ΢ταμϊτη Παπϊζη. Εκεύνη την εποχό, για να περϊςει κϊποιοσ από το Σρούπτςιο Μαχαλϊ όταν πρόβλημα, γιατύ όλα τα κορύτςια κϊθονταν ςτισ γκρϋντιεσ (=χοντρϊ ξύλα) και τουσ νϋουσ τουσ «πϋρναν ςτο ψιλό», δηλαδό τουσ χλεύαζαν.

Μια παρϋα νϋων παλικαριϐν εκεύνη την ϐρα τα μεςϊνυχτα πόγαν να κϊνουν καντϊδα ςτα κορύτςια του μαχαλϊ. Αυτού οι κανταδόροι ονομϊζονταν από τα κορύτςια «μπρεμπρϋδεσ», γιατύ τραγουδούςαν ςχετικό ϊςμα που ϋλεγε «μπρε, μπρε, μπρε». Σην παρϋα αποτελούςαν οι Φαριλόσ Ντουβύςταλησ, που εύχε τρελό ϋρωτα με την Κυριακούλα του Μϋντα, ο μοντϋρνοσ κανταδόροσ Θωμϊσ ΢ϊμοσ, ο Νύκοσ Γαώταντζόσ κ. ϊ.

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Κατϋβαινε λοιπόν ο ςχεδόν δύμετροσ παππούσ από το κεμϋρι με την περιβολό των ϊςπρων ςϐβρακων και φανϋλασ που ανϋφερε παραπϊνω. Μόλισ τον εύδαν οι «μπρεμπρϋδεσ» το ϋβαλαν ςτα πόδια και από το 52 μαχαλϊ ϋφταςαν από το φόβο ωσ το ςχολεύο. Υϐναζαν ςυνϋχεια «ςιϊνκα, ςιϊνκα (=φϊνταςμα) μασ κυνηγϊει!». Ο παππούσ τουσ φϐναζε «ςταματόςτε, ςταματόςτε εγϐ εύμαι!», αλλϊ δε ςταματούςαν. Όταν ϋφταςαν ςτο ςχολεύο ευτυχϐσ λϊληςαν τα κοκόρια και ϋτςι εξαφανύςτηκε κατϊ την επικρατούςα ϊποψη το φϊνταςμα. Σο επειςόδιο το διηγούνταν ο παππούσ την ϊλλη μϋρα ςτη γειτονιϊ και ϋγινε μεγϊλο ςούςουρο για τουσ γαμπρούσ τησ γειτονιϊσ. Έτςι τα κορύτςια από «μπρεμπρϋδεσ» τουσ ονόμαςαν «παλικϊρια τησ φακόσ». Όςα διηγούμαι βϋβαια ϋχουν για τουσ ΢οχινούσ μεγαλύτερη ςημαςύα, γιατύ γνωρύζουν «πρόςωπα και πρϊγματα».

Υϊνταςμα ςτη Βόλβη Δημοςιεύτηκε ςτισ 12/03/2011 Κατϊ την περύοδο τησ ανταλλαγόσ των πληθυςμϐν ςτο παρακεύμενο νότια χωριό Μεγϊλη Βόλβη ό Μπεςύκια εύχε πολλϊ τουρκόςπιτα, ςτα οπούα πια ϋμεναν Έλληνεσ. ΢ε ϋνα ςπύτι, που εύχε από μπροςτϊ πολϊτα (=χϐροσ υποδοχόσ) και πύςω δωμϊτια, κατοικούςαν τϐρα ψαρϊδεσ. Ση νύχτα που κοιμόνταν οι ψαρϊδεσ διηγούνταν ότι ϊνοιγε η πόρτα του δωματύου, ϋβγαινε το φϊνταςμα μιασ χανούμιςςασ ςτολιςμϋνο, ϋφτιαχνε μερικϋσ βόλτεσ ςτο ςαλόνι και ςτη ςυνϋχεια εξαφανιζόταν. Σο διηγούνταν οι ψαρϊδεσ και δεν τουσ πύςτευαν. Ένασ τολμηρόσ εύπε ότι θϋλει να κϊνει ο ύδιοσ αυτοψύα. Κοιμόθηκε εκεύ, ακούει τα μεςϊνυχτα «ντραγκ» την πόρτα από το κελϊρι… από το φόβο του πόδηξε από 3 μϋτρα ύψοσ και πόγε και κοιμόθηκε ςτην παραλύα τησ λύμνησ.

΢όχαλησ

Αναμνόςεισ των παιδικών μου χρόνων από τον ελληνοώταλικό πόλεμο και την κατοχό ςτο ΢οχό Δημοςιεύτηκε ςτισ 11/12/2011 Θα διηγηθϐ παλιϋσ ζωντανϋσ αναμνόςεισ από τα παιδικϊ μου χρόνια.

Η φωτογραφύα δημοςιεύτηκε πρϐτη φορϊ ςτα ΢οχαλύδικα Μουχαμπϋτια ςτο facebook από όπου και τη δανεύζομαι. Ο ψηλόσ εύναι ο δϊςκαλόσ μου κύριοσ Παντελόσ Φαραλαμπύδησ.

Θυμϊμαι το 1940, όταν κηρύχτηκε ο ελληνοώταλικόσ πόλεμοσ όμουν οκτϐ (8) ετϐν. Φτύπηςαν οι καμπϊνεσ και οι ςειρόνεσ και εύπαν: «Κηρύχτηκε πόλεμοσ με την Ιταλύα!». Έγινε γενικό επιςτρϊτευςη και πόγαν όλοι φαντϊροι. Θυμϊμαι τον πατϋρα μου και όλουσ από τη γειτονιϊ μασ να φεύγουν. Οι νεότεροι που θα ϋφευγαν φαντϊροι όλη νύχτα γλεντούςανε και τραγουδούςανε που θα πϊνε ςτην πρϐτη γραμμό να πολεμόςουμε για την πατρύδα. Ο Ντύντςιοσ ΢εντλόσ και η παρϋα του ξημερωθόκαν τραγουδϐντασ και το πρωύ τουσ ξεπροβοδύςαμε, για να γυρύςουν νικητϋσ. Ο δικόσ μου πατϋρασ κατατϊχτηκε ςτα ΢ϋρρασ και από εκεύ ςτα οχυρϊ του Ρούπελ. Εκεύ αντιςταθόκανε ωσ το τϋλοσ του πολϋμου. Σισ πρϐτεσ μϋρεσ του πολϋμου ακούγονταν οι καμπϊνεσ και μαθαύναμε ότι οι Έλληνεσ πόρανε φαλϊγγι τουσ Ιταλούσ και τουσ γυρύςανε πύςω ςτην Αλβανύα. Σο ακούγαμε ςτο ραδιόφωνο που όταν ϋνα και μοναδικό ςτην πλατεύα πϊνω ςε μια ςιδερϋνια κολϐνα και μετϋδιδε τα νϋα: «Πόραμε το Σεπελϋνι, πόραμε το Ελμπαςϊν!». ΢τη ςυνϋχεια αιχμαλωτύςαμε τουσ Ιταλούσ. Ακούγονταν τα τραγούδια τησ ΢οφύασ 52

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Βϋμπο που εμψύχωναν το ςτρατό και όλο το ελληνικό ςτοιχεύο και μασ δύνανε μεγϊλο κουρϊγιο. Από ότι θυμϊμαι αργότερα ϊλλαξαν τα πρϊγματα. Ο τότε Νούτςε, ο Ιταλόσ, αφού εύδε ότι δεν μπορεύ να τα βγϊλει πϋρα με τουσ Έλληνεσ, ςυμμϊχηςε με τουσ Γερμανούσ, με το Φύτλερ και ϊρχιςε η αντύςτροφη μϋτρηςη. Η Ελλϊδα με δύο ιςχυρϊ κρϊτη δεν όταν δυνατόν να τα βγϊλει πϋρα. Αντιςτϊθηκε όςο μπορούςε, αλλϊ όταν αδύνατο να ανταπεξϋλθει. Μου διηγούνταν ο πατϋρασ μου, που όταν ςτα οχυρϊ του Μεταξϊ, δηλαδό ςτο Ρούπελ ότι δεν παραδύνονταν ωσ το τϋλοσ. Μετϊ τουσ εύπαν οι Γερμανού: «Παραδοθεύτε, γιατύ οι Γερμανού από το ϊλλο μϋτωπο βρύςκονται ςτη Θεςςαλονύκη!». Σότε κατόπιν ςυμφωνύασ βγόκαν ϋξω από τα οχυρϊ και, όταν εύδαν οι Γερμανού ότι όταν τόςο λύγοι οι Έλληνεσ, τουσ χειροκρότηςαν και τουσ ϋδωςαν ςυγχαρητόρια. ΢τα οχυρϊ του Μεταξϊ υπηρετούςε ο Αρςϋνησ Μπακϊλησ από το ΢οχό και ςκοτϐθηκε ςε αυτό τη μϊχη, ςτην οπούα αντιςταθόκανε εναντύον των πολυϊριθμων Γερμανϐν. Μετϊ την πτϐςη των οχυρϐν ο πατϋρασ μου και ϊλλοι φαντϊροι πεζό γύριςαν ςτο ΢οχό από τα ΢ϋρρασ μϋςα από τα βουνϊ. Κατόπιν ϊρχιςε η δύςκολη περύοδοσ τησ κατοχόσ: η ανϋχεια, η φτϐχεια, η πεύνα του 1941. Δυςτύχηςε πϊρα πολύ ο κόςμοσ, ιδύωσ ςτισ πόλεισ, γιατύ δεν εύχαν τα αγαθϊ για να ζόςουν. ΢τα χωριϊ όταν κϊπωσ καλύτερα, γιατύ υπόρχε μια κότα, ϋνα κατςύκι, ϋνα πρόβατο κτλ. Περϊςαμε δύςκολουσ καιρούσ. Θυμϊμαι τουσ Γερμανούσ, που ϋμεναν ςτο δημοτικό ςχολεύο. Οι αξιωματικού ϋμεναν ςτα ςπύτια. ΢του παππού μου το ςπύτι, του Ευϊγγελου Παπϊζη, ϋμενε ϋνασ αξιωματικόσ, ο Φϊριλϊι και ο υποκόμοσ του, ο Φϋμπουτ. Όταν οπιςθοχωρούςαν ο Φϋμπουτ ϋκλαιγε και ϋλεγε «χϊςαμε τον πόλεμο!». Αργότερα μϊθαμε ότι κατϊ την οπιςθοχϐρηςη ϋπεςαν ςε ενϋδρα και ο Φϋμπουτ ςκοτϐθηκε. Για μασ, τα παιδιϊ, όταν δύςκολη η ςχολικό πραγματικότητα. Μαθητϋσ δύο τριϐν τϊξεων κϊναμε μϊθημα όλοι μαζύ με ϋνα δϊςκαλο. Φαρακτηριςτικϊ θυμϊμαι τουσ δαςκϊλουσ: τον κύριο Φρόνη, τον κύριο Οδυςςϋα, την κυρύα Μαργούλα, την κυρύα Φαρύκλεια και ωσ διευθυντό τον κύριο Παντελό Φαραλαμπύδη από το ΢οχό, ποντιακόσ καταγωγόσ. Η δικό μασ γενιϊ ςτον κύριο Παντελό χρωςτϊει τα πϊντα. Μασ μϊθανε τα πρϐτα γρϊμματα και, όταν πόγαμε ςτην Πϋμπτη Έκτη τϊξη, μασ ϋδωςαν ϋνα ενδεικτικό, ςτοιχεύο ότι τελειϐςαμε. Αυτό αργότερα μασ χρηςύμευςε για να βγϊλουμε δύπλωμα οδόγηςησ κτλ. Να μην ξεχϊςω το μπϊρμπα Γρηγόρη το Δόιραλη. Ήταν ο επιςτϊτησ και φύλακασ του ςχολεύου, όταν ο φόβοσ και ο τρόμοσ και φϐναζε ϊγρια, όταν τρϋχαμε πϊνω ςτα θρανύα, και μασ ϋβαζε ςτην τϊξη. 53

΢όχαλησ

Σο παρολύγον ολοκαύτωμα του ΢οχού από τουσ Βούλγαρουσ – Θεώκό ςωτηρύα Αναφϋρω εδϐ και μια ϊλλη πολύ θλιβερό ιςτορύα τησ Κατοχόσ, που ϋζηςε ο ΢οχόσ από τουσ Βουλγϊρουσ. Ωσ γνωςτό η κατοχό ςτην Ελλϊδα όταν τριπλό: Γερμανικό, Ιταλικό και οι Βούλγαροι από τα ΢ϋρρασ και ανατολικϊ κατεύχαν την Ανατολικό Μακεδονύα. ΢τισ 24 Αυγούςτου του 1944 ϋνα ςύνταγμα Βουλγϊρων ϋφυγε από το Λαχανϊ και κατευθυνόταν προσ το ΢οχό περαςτικού, για να ςυνεχύςουν την πορεύα τουσ ανατολικϊ. ΢τη θϋςη Κουρύ οι αντϊρτεσ τουσ εύχαν ενϋδρα και ςκοτωθόκαν 7 Βούλγαροι ςτρατιϐτεσ. Σότε οι Βούλγαροι για αντύποινα κύκλωςαν όλο το ΢οχό και δεν ϊφηναν να φύγει κανεύσ ϋξω από το χωριό. Μασ μϊςανε τα γυναικόπαιδα ςτο ςχολεύο. Ανατολικϊ του ςχολεύου –ςόμερα εύναι εκεύ η ϊςφαλτοσ που οδηγεύ ςτουσ Δϐδεκα Αποςτόλουσ- όταν ϋνα ρϋμα. Εκεύ μασ μϊζεψαν και αριςτερϊ και δεξιϊ όταν ςτημϋνα τα πολυβόλα, για να μασ ςκοτϐςουν από ςτιγμό ςε ςτιγμό. Η μητϋρα μου, Δόμητρα Αδαμύδου, εγϐ ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ που τότε όμουν 11 ετϐν, η αδερφό μου Μαρύκα 9 ετϐν και ο αδερφόσ μου Ευϊγγελοσ 7 ετϐν πόγαμε αναγκαςτικϊ ςτο ρϋμα, όπωσ και όλα τα γυναικόπαιδα. Οι ϊνδρεσ όταν μαζεμϋνοι ςτην αλϊνα των Αγύων Αποςτόλων και μϋςα ςτο δημοτικό ςχολεύο. Περιμϋνοντασ το θϊνατο, με τη θεώκό βοόθεια, όρθε νεοτϋρα διαταγό να μη μασ εκτελϋςουν και ςωθόκαμε εκ θαύματοσ. Μασ ϊφηςαν ελεύθερουσ και οι Βούλγαροι μασ εύπαν: «αυτό τη μϋρα να τη γιορτϊζετε, ςασ ϋςωςε ο Θεόσ!». Πρϊγματι από τότε κϊθε χρόνο την ημϋρα αυτό γύνεται ευχαριςτόρια δϋηςη ςτουσ Αγύουσ Αποςτόλουσ για την ανϋλπιςτη ςωτηρύα των κατούκων. Οι Βούλγαροι εξαγριωμϋνοι που ϋφευγαν ϊπρακτοι, ανατολικϐσ για τα χωριϊ Ανοιξιϊ, Ξηροπόταμο, Αρϋθουςα κτλ. όποιον βρύςκανε ςτο δρόμο, θεωρϐντασ τον ωσ εχθρό, τον ςκότωναν και ϋςπερναν τον πανικό. Έτςι υπόρξαν αρκετϊ θύματα (αθϐοι πολύτεσ που τουσ θεϐρηςαν αντιςταςιακούσ) μεταξύ των οπούων και οι ΢οχινού κτηνοτρόφοι που όταν αδϋρφια: Γιϊννησ και Κοςμϊσ Καραγϐγοσ. Μαζύ τουσ εύχαν και τον τςομπϊνο Θεόδωρο Πεώτςύδη, που την ϐρα που τουσ ϋςτηςαν ςτο γκρεμό, για να τουσ εκτελϋςουν, πόδηςε ςτο λϊκκο και ϋφυγε τρϋχοντασ και γλύτωςε από τα πυρϊ. Ζούςε ωσ πρόςφατα και μασ διηγούνταν το φριχτό περιςτατικό που ϋζηςε ωσ αυτόπτησ μϊρτυρασ. ΢την επόμενη ανϊρτηςό μου θα αναφερθϐ ςτα γεγονότα του εμφυλύου κατϊ την περύοδο 1947-49. Αναμϋνετε τη ςυνϋχεια με βϊςη τισ προςωπικϋσ μου αναμνόςεισ και εμπειρύεσ! 54

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

΢ΦΟΛΙΑ ΑΝΑΓΝΩ΢ΣΩΝ ΑΘΗΝΑ ΦΑΡΑΛΑΜΠΙΔΟΤ 15/01/2012 Λϋγομαι Αθηνϊ Φαραλαμπύδου και ζω ςτην Αθόνα. Εύμαι από την Θεςςαλονύκη και εύχα την τύχη να ϋχω ϋναν καταπληκτικό πϊππου που όταν δϊςκαλοσ ςτο δημοτικό ςχολεύο του ΢οχού. ΢όμερα εντελϐσ τυχαύα βρόκα αυτόν την ιςτοςελύδα και εύδα με ςυγκύνηςη την φωτογραφύα του πϊππου μου. Θα όθελα πολύ να επικοινωνόςω με τον κύριο που ϋφτιαξε αυτόν την ιςτοςελύδα. Όταν όμουν παιδύ επιςκεπτόμουν τα καλοκαιριϊ τον ΢οχό και ϋχω υπϋροχεσ αναμνόςεισ από εκεύνα τα χρόνια. ΢ασ ευχαριςτϐ πολύ για την χαρϊ που μου δϐςατε!

Ο εμφύλιοσ πόλεμοσ Δημοςιεύτηκε ςτισ 18/12/2011 (΢υνϋχεια από την Κατοχό) Μετϊ από δύο τρύα χρόνια όρθε ο εμφύλιοσ πόλεμοσ. Ο κόςμοσ χωρύςτηκε ςε δύο ςτρατόπεδα και επικρϊτηςε φριχτό μύςοσ. Αδερφόσ μιςούςε αδερφό. ΢υνϋβηςαν πρϊγματα, τα οπούα δε θϋλω να αναφϋρω και δεν θϋλω να τα θυμϊμαι, γιατύ ανατριχιϊζω. Πολύ δύςκολεσ περιςτϊςεισ. Λόγω τησ κατϊςταςησ που επικρατούςε από όλη την περιφϋρεια, όλουσ τουσ κατούκουσ τουσ ϋφεραν ςτο ΢οχό για αςφϊλεια: ΢ταφανινϊ, ΢κεπαςτό, Ανοιξιϊ, Υιλαδϋλφεια, Ξηροπόταμο κα. Δύο και τρεισ οικογϋνειεσ καθόμαςταν ςε ϋνα ςπύτι. Κϊθε οικογϋνεια ςε ϋνα δωμϊτιο. ΢το δημοτικό ςχολεύο υπόρχαν τα αποςπϊςματα τησ χωροφυλακόσ και ςτο βουνό οι αντϊρτεσ, που τακτικϊ τα βρϊδια χτυπούςαν τα χωριϊ για να εφοδιαςτούν με τρόφιμα, ζϐα που χρειαζόταν και για να ςτρατολογόςουν νϋα παλικϊρια ςτισ δυνϊμεισ τουσ. Σα βρϊδια μόλισ βαςύλευε ο όλιοσ, χτυπούςε η καμπϊνα και όλοι ϋπρεπε να μαζευτούν ςτα ςπύτια τουσ, γιατύ όλο το χωριό οι χωροφύλακεσ το γϋμιζαν με νϊρκεσ, για να μη κυκλοφορεύ κανεύσ. Ήταν παγιδευμϋνεσ χειροβομβύδεσ με ϋνα ςύρμα και, μόλισ περνούςε κανεύσ και ϋπαιρνε με τα πόδια του το ςύρμα, η χειροβομβύδα εκραγόταν. Σο πρωύ τισ μϊζευαν. Από αυτϊ τα ναρκοπϋδια εύχαμε και θύματα. ΢κοτϐθηκαν ο ταγματϊρχησ Νικολούδησ Εμμανουόλ, ο Μπακαλιόσ ςτα Δυο τα Βρύςια κα. Σα αποςπϊςματα τησ χωροφυλακόσ κϊναν αντύςτοιχα επιχειρόςεισ ςτα βουνϊ, για να τουσ διϐξουν. Αυτό γινόταν ςυχνϊ. Εύναι και ϊλλεσ πολλϋσ κακϋσ αναμνόςεισ, ςτισ οπούεσ δε θϋλω να αναφερθϐ. Καταγρϊφω μόνο μύα προςωπικό ανϊμνηςη που με ςημϊδεψε: Ήμουν 15 ετϐν, όταν επϋταξαν οι χωροφύλακεσ τα ϊλογα για να πϊνε ςτισ 55

΢όχαλησ

επιχειρόςεισ ςτο βουνό. Ο πατϋρασ μου για να μην πϊει ο ύδιοσ και τον κρατόςουν ςτην επιχεύρηςη, ϋςτειλε εμϋνα ωσ ςυνοδό του αλόγου μασ με την ελπύδα ότι θα κρατόςουν το ϊλογο και θα με αφόςουν να γυρύςω πύςω. Δυςτυχϐσ όμωσ με κρϊτηςαν και πόγαμε 2 μϋρεσ επιχειρόςεισ προσ τισ περιοχϋσ ΢εβϊςτεια, Υλαμούρι και ΄Ακταςι. Έγιναν μϊχεσ, υπόρξαν θύματα και εγϐ ϋφηβοσ 15χρονοσ όμουν υποχρεωμϋνοσ να κρατϊω το ϊλογο με τα πυρομαχικϊ, για να μη φύγει και οι μϊχεσ μαύνονταν, ϐςπου όρθαν τα αεροπλϊνα κα υποχϐρηςαν οι αντϊρτεσ. Αεύμνηςτοσ μϋνει ςτη μνόμη μου ο μπϊρμπα Άγγελοσ Φαρύςκοσ, που όταν ηλικιωμϋνοσ, με ξϊπλωςε ςε μια πλαγιϊ και μου ϋλεγε: «Μη φοβϊςαι, Σζότζο, θα φύγουν, θα φύγουν!» και, όταν τελεύωςαν οι επιχειρόςεισ, με γύριςε ςτο ςπύτι και με παρϋδωςε ςτο πατϋρα μου λϋγοντασ: «Αδϊμο, το παιδύ ςου το γλύτωςα από του Φϊρου τα δόντια!». Αναφϋρω επύςησ τον υπενωμοτϊρχη καπετϊν Ντϊγκα, που μου ϋδωςε δυο τρεισ φορϋσ νερό από το παγούρι του, γιατύ εύχαν κολλόςει τα χεύλια μου. Οι παλιού ΢οχινού τον θυμούνται. Ωσ το 1950 επαναπατριςτόκανε όςοι εύχαν ϋρθει ςτο ΢οχό ςτα χωριϊ τουσ και ϊρχιςε πϊλι ο τόποσ να βρύςκει το ρυθμό του. Αυτϊ τα λϋω για τουσ νεότερουσ να ξϋρουν ότι η γενιϊ μασ και οι μεγαλύτεροι από μϋνα περϊςαν δύςκολα. Οι νϋοι να ϋχουν πϊντα το κουρϊγιο, γιατύ όλεσ οι δυςκολύεσ περνούνε με υπομονό και αγϐνα ςτη ζωό. Δύνω ωσ ςυμβουλό να εύναι πϊντα αιςιόδοξοι και να ελπύζουν, να ονειρεύονται για το καλύτερο ςτη ζωό τουσ. Οι παλιού τα ξϋρουν. ΢ΦΟΛΙΑ ΑΝΑΓΝΩ΢ΣΩΝ ΑΓΓΕΛΟ΢ ΚΑΝΔΤΛΑ΢ 21/01/2012 Κύριε Γιϐργο καληςπϋρα. Για το ςυμβϊν τησ επύταξησ εύναι ϋτςι όπωσ το ϊκουςα από τον πατϋρα μου Κανδύλα Αθανϊςιο, ο οπούοσ όταν και αυτόσ παρϐν ςε αυτόν την περιπϋτεια. Θα όθελα όμωσ εϊν κϊτι γνωρύζεισ να αναφερθεύσ και ςτο δυςϊρεςτο ςυμβϊν του δημοτικού ςχολεύου και την εκτϋλεςη των ΢οχινϐν.

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Προςωπικϋσ ιςτορικϋσ μνόμεσ και παιδικϊ παιχνύδια από το 1940 και εξόσ Δημοςιεύτηκε ςτισ 20/09/2012

Αναρτϐντασ φωτογραφύεσ (από το αρχεύο τησ Ουρανύασ Παπϊζη) του ςπιτιού του Ευαγγϋλου Παπϊζη, παππού από την μητϋρα μου, μού όρθαν ςτο μυαλό οι εξόσ αναμνόςεισ: Σο 1940 όμουν 8 ετϐν και ενθυμούμαι την κόρυξη του ελληνοώταλικού πολϋμου. Οι καμπϊνεσ χτύπηςαν και ϋγινε η γενικό επιςτρϊτευςη. Όλοι οι ϊνδρεσ επιςτρατεύτηκαν και ο πατϋρασ μου, ο Αδϊμοσ κατατϊχτηκε ςτα ΢ϋρρασ. Μετϊ την λόξη του πολϋμου επϋςτρεψαν και όρθε η Κατοχό και οι Γερμανού ςτο ΢οχό. ΢τα ςπύτια κϊθονταν οι αξιωματικού και ςτο ςχολεύο ο γερμανικόσ ςτρατόσ ωσ το 1944. Όταν ϋφυγαν οι Γερμανού ϊρχιςε ο εμφύλιοσ πόλεμοσ. Η φωτογραφύα των Παπαζαύικων ςπιτιϐν μου θυμύζει δύςκολεσ εποχϋσ που πϋραςε η γενιϊ μασ, αλλϊ και τα παιδικϊ μασ παιχνύδια. Κατϊ το 1947-49 ςτο ΢οχό ςυγκεντρϐθηκαν οι κϊτοικοι των γειτονικϐν χωριϐν, για να φυλϊγονται από τουσ αντϊρτεσ καθϐσ ο ΢οχόσ όταν κεφαλοχϐρι.

΢όχαλησ

΢του παππού μου το ςπύτι μϋναμε 4 οικογϋνειεσ, επειδό τα ςπύτια εύχαν επιταχθεύ και ςε κϊθε δωμϊτιο ϋμενε μια οικογϋνεια από τα χωριϊ. Καθόμαςταν λοιπόν ςε ϋνα δωμϊτιο ο παππούσ μου, Ευϊγγελοσ Παπϊζησ, ϋνα δωμϊτιο η οικογϋνεια Αδϊμου Αδαμύδη, ςε ϊλλο η οικογϋνεια ΢τϋργιου Φορτιατινού από τα ΢τεφανινϊ και κϊτω ςτο μπουντρούμι η οικογϋνεια Ιωϊννου Σρυφωνύδη μόνο τα βρϊδια. Αυτό γινόταν, γιατύ το βρϊδυ που ϋρχονταν οι αντϊρτεσ, για να καταλϊβουν το ςχολεύο, που ϋμεναν ο ςτρατόσ και η χωροφυλακό, γύνονταν μϊχεσ και για αςφϊλεια καθόμαςταν ςε ςπύτια που δε τα ϋπιαναν οι ςφαύρεσ και όταν παρϊμερα. Τπόρχε ο φόβοσ οι αντϊρτεσ να ςτρατολογόςουν τουσ νϋουσ και τα ζϐα, καθϐσ και να πϊρουν τα τρόφιμα. Έτςι ςυγκεντρωνόμαςταν 20-25 ϊτομα και το ύδιο γινόταν και ςε ϊλλα ςπύτια ςτο ΢οχό. ΢ε μια γιαγιϊ, τη γριϊ Γκαρύπη, από τα ΢τεφανινϊ ο παππούσ μου την ϋλεγε «αν χτυπόςουν οι αντϊρτεσ και πουν που εύναι οι νϋοι, εςύ θα κϊνεισ τη βουβό, δε θα μιλόςεισ». Και αυτό απϊντηςε: «εγϐ θα πϋςω τα μπρούμυτα και θα τουσ πω ςκοτϐςτε με δεν ςασ λϋω τύποτα που εύναι!». Εμεύσ όμαςταν κρυμμϋνοι μϋςα ςε μια κρυψϐνα που την εύχαμε κϊνει μόνοι μασ μϋςα ςτο ςπύτι. Μόλισ βαςύλευε ο όλιοσ χτυπούςε η καμπϊνα και κανϋνασ δεν ϋπρεπε να κυκλοφορεύ, γιατύ τουσ δρόμουσ τουσ ναρκοπεδϐναν οι χωροφύλακεσ για να μην περνούν οι αντϊρτεσ. Σο πρωύ τισ μϊζευαν τισ νϊρκεσ, χτυπούςε η καμπϊνα και μετϊ 58

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

κυκλοφορούςε ο κόςμοσ. Μετϊ το 1950 ϊρχιςε να καθαρύζει το τοπύο. Όλοι οι ανταρτόπληκτοι ξαναπόγαν ςτα χωριϊ τουσ. Μετϊ το 1950 ϊρχιςε μια καλύτερη ζωό για τον τόπο μασ. Περύπου τότε ιδρύθηκαν ςτο ΢οχό 2 ςϐματα προςκόπων με αρχηγό τον Ανδρϋα Παπαθεοδϐρου εκ Θεςςαλονύκησ και υπαρχηγό τον Σζιμϊρα. Οι νϋοι οργανϐθηκαν ςτα 2 ςϐματα και όλοι βγόκαν χρόςιμα ϊτομα ςτην κοινωνύα, καθϐσ ωφεληθόκαν από τισ γνϐςεισ που πόραν και όταν ϋτοιμοι για το ςτρατό. Σο ςπύτι του παππού μου που φαύνεται ςτην παραπϊνω φωτογραφύα αποτελούνταν από 4 δωμϊτια. ΢την αποθόκη ϋμενε η οικογϋνεια Σρυφωνύδη Γιϊνκου. ΢το βαρϋλι που φαύνεται ςτη φωτογραφύα πατούςαν τα ςταφύλια, για να κϊνουν κραςύ από το αμπϋλι ςτη ΢αρόκ Απουλιϊνα. ΢τη ςειρϊ όταν 5 Παπαζαύικα ςπύτια, όλα αδερφιϐν και ξαδερφιϐν, και επικοινωνούςαν εςωτερικϊ με παραπόρτια, για να ςυνεννοούνται ςτα δύςκολα χρόνια τησ τουρκοκρατύασ. Αρχικϊ προσ ανατολϊσ, δεξιϊ ςτη φωτογραφύα, όταν του παππού μου Ευϊγγελου Παπϊζη. Κολλητό προσ δυςμϊσ του Δημότριου Παπϊζη, αδερφού του παππού μου. Παραδύπλα όταν τα ςπύτια ΢ταμϊτη Παπϊζη του βουλευτό και Ιωϊννου Παπϊζη (πϊνω και δύπλα από το κεμϋρι=καμϊρα), εν ςυνεχεύα όταν του Αλϋξη Παπϊζη ό Ελτςινύκι και παραπύςω του Απόςτολου Παπϊζη ό Σςόλιου (πατϋρα του Άγγελου Παπϊζη). Όλα αυτϊ τα ςπύτια ανόκουν ςτον Σρούπτςιο μαχαλϊ ό 52, που ϋχω μιλόςει γι‟ αυτόν ςε ϊλλεσ αναρτόςεισ. Και τα παιδιϊ μιμούμενα τουσ μεγϊλουσ παύζαμε πετροπόλεμο χωριςμϋνα ςτισ γειτονιϋσ και όποιον ϋπαιρνε ο χϊροσ ό κεφϊλι ό χϋρι θα ςπϊζαμε, δεν μασ ϋνοιαζε. Για αρχηγό εύχαμε τον καπετϊν Λευτϋρη ό Κατϋρη, αδερφό του αεύμνηςτου ΢ταμϊτη Προύκα. Ο Λευτϋρησ μασ καθοδηγούςε και γύνονταν οι μϊχεσ με τα παιδιϊ από το Μαρϊςι που εύχαν αρχηγό τον Σότο Κατςούφα (=Θόδωρο), που όταν ςκληρόσ ςτισ μϊχεσ. Άλλη ομϊδα από το Μεςοχϐρι εύχε για αρχηγό τον Μιχϊλη Βρούτκα, που όταν πολύ εύςτοχοσ με την πϋτρα να ςου τρυπόςει το κεφϊλι. Αυτϊ όταν τα πιο ευγενικϊ παιχνύδια, γιατύ εύχε και πιο ϊγρια ςαν το Σζανταρμϊ Σςελύκι. Βϊζαμε ϋνα τενεκϋ ςτη μϋςη=μπύκο και τα παιδιϊ πόγαιναν γύρω γύρω. Ένασ με το τςουμϊκι χτυπούςε το μπύκο και ϐςπου να πϊρει ο φύλακασ του μπικού το τενεκϋ ξανϊ και να τον ξανατοποθετόςει ςτη θϋςη οι υπόλοιποι με τα τςουμϊκια ϊνοιγαν την τρύπα που ςτεκόταν ο μπύκοσ και ϋθαβαν μϋςα το φύλακα και του ϋδιναν όλα τα τςουμϊκια ςτο χϋρι. Μόλισ ξεθϊβονταν αυτόσ, τουσ κυνηγούςε και πετούςε τα τςουμϊκια, ϐςπου να τελειϐςουν και ϋςπαζαν πολλϊ κεφϊλια, όποιον πϊρει ο Φϊροσ. Άλλο όταν τα κομύτια που γινόνταν 2 59

΢όχαλησ

ομϊδεσ και όλοι με τςαρούχια τρϋχαμε και κυνηγούςαμε τουσ ϊλλουσ και αφού τουσ πιϊναμε τουσ αιχμαλωτύζαμε.

΢οχόσ, 1972. Υωτογραφύα του Κϐςτα Κόφτη.

Κατόπιν θυμϊμαι την Κρύβα γκρϋντα (=ςτραβό γκριντιϊ) που κϊθονταν τα παιδιϊ ςτη ςειρϊ και πηδούςαν οι ϊλλοι από πϊνω. Λϋγαν «τςανταλύντα μανταλύνα, πόςα εύναι αυτϊ;» Αν οι ϊλλοι δεν ϋβριςκαν τον αριθμό των δακτύλων, κϊθονταν από κϊτω. Άλλο παιχνύδι όταν τα ςκλαβϊκια και ϊλλα πολλϊ. Υυςικϊ, επειδό με παρακολουθούν και ξϋνοι, αυτϊ τα παιχνύδια τα καταλαβαύνουν καλύτερα οι ΢οχινού. Εξϊλλου, τότε δεν υπόρχαν κομπιούτερ και φειςμπούκ, αυτό όταν η κύρια διαςκϋδαςό μασ. 60

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Σο λεωφορεύο του Δημητρύου Νούλη ςτα δύςκολα χρόνια του Εμφυλύου Πολϋμου Δημοςιεύτηκε ςτισ 13/11/2012 Ήταν το πρϐτο λεωφορεύο, που εκτελούςε το δρομολόγιο ΢οχόσ – Θεςςαλονύκη! Ανόκε ςτον Δημότριο Νούλη ό Σρο. ΢το καπό βλϋπουμε την Ελευθερύα Νούλη ό Σύκα και δεξιϊ την αδερφό τησ ΢οφούλα και μϊλλον αριςτερϊ η αδερφό τουσ Νύτςα. Η φωτογραφύα ανόκει ςτο αρχεύο του Λϊκη Ζαχαρϋγκα χρονολογεύται από το 1949! Σου Σρο ό Δημητρύου Νούλη το αμϊξι όταν το καλύτερο για την εποχό. ΢τη Θεςςαλονύκη πηγαύναμε με φϊλαγγα, γιατύ εύχε νϊρκεσ λόγω του εμφυλύου πολϋμου. ΄Ετςι πόγαινε μπροςτϊ το ναρκαλιευτικό, που ερευνούςε το δρόμο, και ακολουθούςε η φϊλαγγα των αυτοκινότων. Υτϊνοντασ ςτη Θεςςαλονύκη οι επιβϊτεσ ϋκαναν ςυνόθωσ ψϐνια ό πόγαιναν τα εμπορεύματα από το χωριό ςτην πόλη και το απόγευμα γύριζαν πύςω κατϊ τον ύδιο τρόπο.

Η φωτογραφύα εύναι δανειςμϋνη από την ομϊδα Ola sohos του facebook

Σο εικονιζόμενο λεωφορεύο εύχε και μια μεγϊλη περιπϋτεια, όταν γύριζε το 1949 από τη Θεςςαλονύκη γεμϊτο επιβϊτεσ και εμπορεύματα, που εύχαν ψωνύςει από την πόλη, καθϐσ εκτελούςε και χρϋη φορτηγού. Σο ςταμϊτηςαν οι αντϊρτεσ, όταν κατηφόριζε από την Αρετό (=Σςαρνύκι) για τα Κρύα νερϊ. Ειςπρϊκτωρ όταν ο Παναγιϐτησ Κϊιζερ ό 61

΢όχαλησ

Νούλησ, ο μπατζανϊκησ μου, μικρό παιδύ τότε. ΢το καμπαναριό του ΢οχού λειτουργούςε παρατηρητόριο και ϋλεγχε ςχεδόν όλο το δρόμο ωσ το Λοφύςκο, καθϐσ γνϐριζαν τα λιγοςτϊ αυτοκύνητα που εύχαν φύγει από το χωριό και θα γύριζαν το απόγευμα. ΢το βϊθοσ τησ κατηφόρασ που δε φαινόταν από το καμπαναριό οι αντϊρτεσ εύχαν ςτόςει ενϋδρα με καπετϊνιο τον Καπετϊν Ακρύτα από την Αρϋθουςα. Εύχαν ωσ ςτόχο να λεηλατόςουν τα τρόφιμα και να ςτρατολογόςουν τουσ νϋουσ επιβϊτεσ. Κατϋβαςαν οι αντϊρτεσ όλουσ τουσ επιβϊτεσ κϊτω ϋχοντασ ςτημϋνα γύρω γύρω όλα τα πολυβόλα τουσ, για να μη φύγει κανεύσ. Σουσ καθόλωςαν και τουσ διϋταξαν να καθύςουν ςτη μϋςη τησ αςφϊλτου. Έκαναν ϋρευνα, πόραν ό,τι τουσ χρειϊζονταν και τα φόρτωςαν ςτα μουλϊρια τουσ. Πόραν επύςησ το πετρϋλαιο και τη μπαταρύα, για να μη μπορεύ να κινηθεύ το λεωφορεύο. Όταν τουσ κατϋβαςαν κϊτω ϋκαναν διαλογό. Οι γυναύκεσ μπόκαν δεξιϊ και οι ϊνδρεσ αριςτερϊ. Επιβϊτεσ του αμαξιού όταν και τρεισ ςτρατιϐτεσ που πόγαιναν με ϊδεια ςτο ΢οχό: ο κληρωτόσ Γεϐργιοσ Λϊτςιοσ ό Μπουζύνκασ, αδερφόσ του Θωμϊ Λϊτςιου, δεύτεροσ ο Κωνςταντύνοσ Δύγκασ (ςτην εθνοφρουρϊ, παλιϊ καραβϊνα) και τρύτοσ ο Γιουβανούδησ από τα ΢τεφανινϊ, παλιόσ φαντϊροσ επύςησ. Αφού τουσ ταξινόμηςαν, πόραν τουσ τρεισ φαντϊρουσ και καθϐσ το αμϊξι όταν πια ακινητοποιημϋνο, ξεκύνηςαν να φύγουν νοτιοδυτικϊ προσ την περιοχό του ΢οχού Καμινύτςα. Εύπαν ςτουσ επιβϊτεσ να μην κουνηθούν για μια ϐρα, γιατύ θα τουσ παρακολουθούςαν και θα τουσ ακινητοποιούςαν. Ο Παναγόσ Νούλησ ό Κϊιζερ, ο μπατζανϊκησ μου όταν ειςπρϊκτορασ του λεωφορεύου του θεύου του, Σρο Νούλη, και μικρό παιδύ τότε 13 ετϐν. Σον περιμϊζεψε η γιαγιϊ Ελϋνη Λϊτςου μϋςα ςτα μεγϊλα φουςτϊνια τησ και του ϋλεγε: “μη φοβϊςαι Παναγό, θα φύγουν”. Οι υπόλοιποι επιβϊτεσ ϋςπρωξαν το αμϊξι ϋπειτα ωσ την κατηφόρα των Κρύων Νερϐν και πριν το Κουρύ ωσ τη βρύςη. Ο Σροσ Νούλησ, ο Παναγόσ Κϊιζερ και οι υπόλοιποι επιβϊτεσ ανϋβηκαν πεζού ωσ το ΢οχό, περύπου 6 χιλιόμετρα. Ο Σροσ Νούλησ και ο Παναγόσ Κϊιζερ, αφού προμηθεύτηκαν καύςιμα και μπαταρύα, γύριςαν πύςω, το ϋβαλαν μπροσ και πόγαν ςτο ΢οχό. Ο παππούσ του Κϐςτα Δύγκα, Κϐςτασ επύςησ, που όταν ϋνασ από τουσ 3 φαντϊρουσ που επιςτρατεύτηκε από τουσ αντϊρτεσ κατϊφερε να διαφύγει. Άδοξο τϋλοσ δυςτυχϐσ εύχε ο Γεϐργιοσ Λϊτςιοσ που μϊλλον επιχεύρηςε να διαφύγει και τον ςκότωςαν ςτη περιοχό τησ Καμινύτςασ. Ο 62

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Γιουβανούδησ και αυτόσ διϋφυγε τελικϊ και παρουςιϊςτηκε ςτο ςτρϊτευμα. Επιβϊτησ όταν και ο Ανϋςτησ Παπαδόπουλοσ, καροποιόσ, πατϋρασ του διαπρεπούσ ζωγρϊφου ΢τυλιανού, που κατϊφερε και διαςϐθηκε. Αυτόπτησ μϊρτυρασ, ο ζων ςόμερα Παναγόσ Νούλησ ό Κϊιζερ. ΢ΦΟΛΙΑ ΑΝΑΓΝΩ΢ΣΩΝ ΛΙΩΣΗ΢ ΛΙΩΣΗ΢ 18/12/2012 Εύναι ςυγκινητικό αυτό που διαβϊζω και πόςεσ αναμνόςεισ μου ξυπνούν ειδικϊ για τον Κϊιζερ τον θυμϊμαι, γιατύ μϋναμε ςε διπλανϊ ςπύτια. Εύμαι ο πιο πολυταξιδεμϋνοσ ΢όχαλησ και ςε κρϊτοσ από τα οπούα ϋχω πϊει ςύνολο 153 παντού δηλϐνω τον τόπο μασ. Σϐρα που γρϊφω εύμαι ςτο Θιβϋτ και ςε μια εβδομϊδα ςτα νηςιϊ Μϊρςαλ. Σην αγϊπη μου ςτον ΢οχό. ΢όχαλησ 27/12/2012 Μόπωσ εύςαι του Θαναςϊκη του κουρϋα παιδύ; Καλό χρονιϊ και κϊθε καλό. Να προοδεύεισ πϊντα!

O προςκοπιςμόσ ςτο ΢οχό Δημοςιεύτηκε ςτισ 23/06/2011 Πριν το 1950 εύχε ιδρυθεύ ο προςκοπιςμόσ ςτο ΢οχό με πρωτεργϊτεσ τουσ Μενϋλαο Βαςιλικό, Μιχϊλη Μπακαλιό και μερικϊ μεγαλύτερα ςε ηλικύα από μϋνα παιδιϊ. Mετϊ το 1950 εύχε δύο (2) ςυςτόματα προςκόπων και ϋνα ςύςτημα λυκόπουλα με αρχηγό τον εφοριακό του ΢οχού Ανδρϋα Παπαθεοδϐρου και υπαρχηγό το Σζημϊρα. Ακϋλασ ςτα λυκόπουλα όταν ο Σριαντϊφυλλοσ Παπϊζησ του Ηλύα. Θα αναφερθϐ ςε ονόματα προςκόπων: Γεϐργιοσ Μπουτςιούκησ, Αλεξιϊδησ Γεϐργιοσ, Αδαμύδησ Γεϐργιοσ, Ζαχαρϋγκασ Γεϐργιοσ, Πϋντςιοσ Βαςύλειοσ, Σςιλιμπϐνησ Αναςτϊςιοσ, Πϊςχοσ Θωμϊσ, Λιϐτησ Γεϐργιοσ, Σριαντϊφυλλοσ Ντϊκαλησ ό Δημητρύου. Λυκόπουλα όταν: ο Ευϊγγελοσ Γλαβύνασ, Νικόλαοσ Κόλτςιοσ, Παναγιϐτησ Μπουλγκούρησ κ. ϊ.

΢όχαλησ

Γύρω ςτα 1951-53 εύχαμε αναπτύξει μεγϊλη δρϊςη. Μϊλιςτα υπόρχε και μια ομϊδα κοριτςιϐν που όταν οδηγού. Εδϐ διδαχτόκαμε πολλϊ χρόςιμα πρϊγματα. Εύχε επιτραπϋζια παιχνύδια (ποδοςφαιρϊκια, πιγκ πογκ κτλ) και παύζαμε. Κϊναμε πολλϋσ εξορμόςεισ για να παύξουμε θεατρικϊ ϋργα, εκδρομϋσ και δεντροφυτεύςεισ. ΢τα εξοχικϊ ςτο «Ηρϐο» και ςτην Παναγύα η δικό μασ ςειρϊ περύπου το 1952-53 ϋκανε τη δεντροφύτευςη των πεύκων, που ςόμερα εύναι θεόρατα. Με τα θεατρικϊ ϋργα του Αγκόπ διαςκεδϊζαμε το ςτρατό. Μασ διϋθετε ςτρατιωτικϊ «τζεμσ» και παύζαμε ϋργα ςτα Βραςνϊ, ςτη Νιγρύτα και ςτο Σϊςο Λουκ. ΢τισ παρελϊςεισ παρελϊζαμε εύτε με ϊλογα εύτε με πεζοπόρα τμόματα. Ση Μεγϊλη Παραςκευό πϊντα μια ομϊδα περιφρουρούςε τον Επιτϊφιο, για να προςκυνούν οι πιςτού με τϊξη. Όςα παιδιϊ περϊςαμε από τον προςκοπιςμό γύναμε καλού ϊνθρωποι ςτην κοινωνύα, με μια καλό εργαςύα. Κϊθε βρϊδυ μαζευόμαςταν ςτη 64

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

λϋςχη και παύζαμε ό κϊναμε μϊθημα και αυτό όταν για μασ μόρφωςη και παιδεύα. Ώςπου όταν ο Ανδρϋασ Παπαθεοδϐρου ςτο ΢οχό ωσ το 1960 εύχε ϊνθηςη ο προςκοπιςμόσ. Εγϐ ϋςτειλα και τα δικϊ μου παιδιϊ αργότερα ςτο προςκοπιςμό.

Ευτρϊπελα επειςόδια τησ παρϋασ μασ… (νούμερο 1) Δημοςιεύτηκε ςτισ 02/02/2013

Υωτογραφύα του Γιϐργου Ξανθού, που δημοςιεύτηκε για πρϐτη φορϊ ςτο group του Facebook ΢οχόσ Sohos του Γιϐργου Κόφτη

Νιϐθω την ανϊγκη να κϊνω και μια ανϊρτηςη για τη δικό μασ παρϋα, που όταν μια από τισ καλύτερεσ εκεύνησ τησ εποχόσ και ϊφηςε αναμνόςεισ ςτουσ νεότερουσ από εμϊσ. Αυτού θυμούνται τα γλϋντια που κϊναμε. Μετϊ τον εμφύλιο γύρω ςτο 1950 πόρε ο τόποσ να αναςαύνει από τη δύςκολη εποχό που περϊςαμε. Εμεύσ 20 ϋωσ 25 ετϐν κϊναμε πολλϊ γλϋντια. Η παρϋα μασ τϐρα εύμαςτε όλοι ογδοντϊρηδεσ και πλϋον. Αναφϋρω όςουσ πϋραςαν ςτην αντύπερα όχθη: πρϐτοσ και καλύτεροσ ο γλεντζϋσ ΢εραφεύμ Βαςιλικόσ, ο Γιϐργοσ Αλεξιϊδησ, ο Κωνςταντύνοσ Κανϊρησ του Αγγϋλου, ο Διονύςησ Σερζόσ ό Ζϋλβασ, ο Σϊςοσ Ζιϐγασ ό Μπούφοσ, ο Γερμιτςιϐτησ Νϋςτωρ ο «Καπετϊνιοσ». Αυτού δυςτυχϐσ μασ φύγανε βιαςτικού… Εμεύσ, που μεύναμε προσ ςτιγμόσ και αμυνόμαςτε ωσ τϐρα, μασ αρϋςουν τα γλϋντια. Σα πόδια δεν πϊνε, αλλϊ η ψυχό εύναι ύδια. 65

΢όχαλησ

Όταν βλϋπουμε τα νϋα παιδιϊ να μασ μιμούνται, χαιρόμαςτε ςαν να εύμαςτε εμεύσ και αναπολούμε τισ παλιϋσ καλϋσ μϋρεσ που πϋραςαν! Οι εναπομεύναντεσ τησ παρϋασ μασ ο Ναρρϋσ Παναγιϐτησ, εγϐ ο Αδαμύδησ Γεϐργιοσ, ο Ντϊκαλησ Σριαντϊφυλλοσ, ο Ζαχαρϋγκασ Γεϐργιοσ ό Ναύτησ, ο Σςιλιμπϐνησ Αναςτϊςιοσ, ο ΢ερενύδησ Ηλύασ ό Γκούρτςιοσ, ο Παναγόσ Νούλιοσ ό Κϊιζερ, ο Βαγγϋλησ Γρατςωνύδησ και ο Ηλύασ Κανϊρησ. Θα αναφϋρω πωσ περνούςαμε τισ μϋρεσ μασ, γιατύ καφετϋριεσ, παμπ, ντύςκο κτλ δεν υπόρχαν. Ήταν τα παραδοςιακϊ καφενεύα ςτο Μαρϊςι του Μύχου Ναρρϋ και του Κυρατζϊκου Άγγελου. Εκεύ τισ Κυριακϋσ το χειμϐνα γύνονταν τα γλϋντια με το γραμμόφωνο και το ζεώμπϋκικο που πόγαινε και ϋδινε, ποιοσ θα χορϋψει τον καλύτερο χορό. Σο καλοκαύρι όταν τα εξοχικϊ κϋντρα των Ζιϐγα και Γουγούςη «Οι τρεισ μεγϊλοι». Έτςι περνούςαν οι Κυριακϋσ.

Πηγό φωτογραφύασ: George Nicholas G

Σισ καθημερινϋσ τόποσ ςυγκϋντρωςησ όταν οριςμϋνα καφενεύα, όπωσ του Μούτςιου «Η παλιϊ αμαρτύα», του Κολονϊκι που παύζαμε καμιϊ ξερό. Πολλϊ παιδιϊ τησ γενιϊσ μασ ςυχνϊζανε ςτο ζαχαροπλαςτεύο του Κωνςταντύνου Καπρύτςη και παύζανε χαρτιϊ. Όποιοσ κϋρδιζε ϋτρωγε το ςϊμαλι. 66

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ένασ ϊλλοσ τόποσ ςυγκϋντρωςησ όταν τα κουρεύα και τα τςαγκϊρικα τησ εποχόσ εκεύνησ. Η δικό μασ παρϋα εύχε ςτϋκι το τςαγκϊρικο του Ζαχαρϋγκα Γεϐργιου ό Ναύτη. Ήταν δύπλα ςτου Καπρύτςη το καφενεύο και ςτο χϊνι (=ξενοδοχεύο και πεταλωτόριο για ζϐα) του Αχιλλϋα Ναλμπϊντη. Εκεύ κϊθε βρϊδυ ςυγκεντρωνόμαςταν και περνούςαμε τισ ϐρεσ με καλαμπούρια. Θα αναφϋρω μερικϊ περιςτατικϊ που ςυνϋβαιναν εκεύ. Οι καρϋκλεσ όταν λιγοςτϋσ και η παρϋα μεγϊλη. Έρχονταν και ανεπιθύμητοι επιςκϋπτεσ, που δεν χωρούςαν. Ο Ζαχαρϋγκασ ωσ ιδιοκτότησ από ευγϋνεια δεν μπορούςε να τουσ πει να φύγουν. Ση λύςη τη βρόκε ο ιδιοκτότησ από το χϊνι Αχιλλϋασ Ναλμπϊντησ. Ανϋβηκε ςτο ταβϊνι, ϊνοιξε μια μικρό τρύπα και με μια ςύριγγα ϋπαιρνε νερό και ςημϊδευε από το ταβϊνι τον ανεπιθύμητο επιςκϋπτη. Όπου πόγαινε, τον ρϊντιζε και αυτόσ απορούςε από πού ϋρχεται το νερό. Ώςπου ο φύλοσ μϊσ εγκατϋλειψε τελικϊ. Η παρϋα μασ ξϋρει ποιοσ όταν, αλλϊ δεν το λϋω προσ αποφυγό παρεξόγηςησ. Αυτϊ φυςικϊ όλα όταν καλαμπούρια. Θα αναφϋρω ϋνα ϊλλο περιςτατικό που ςυνϋβη, όταν γινόταν ϋνασ γϊμοσ. Όλοι μαζύ το ΢αββατόβραδο φεύγαμε από το τςαγκϊρικο και πηγαύναμε ςτο γϊμο, ακόμη και ακϊλεςτοι. Πηγαύναμε εθελοντϋσ, για να μασ κερϊςουν και να χορϋψουμε. Ένα ΢αββατόβραδο παντρευόταν ο Σϊκησ Πεχλιβϊνησ, για τουσ ΢οχινούσ ο Σϊκουσ του Μπούμπριακ, για να το καταλϊβουν. Η παρϋα όλη πόγαμε, γιατύ γινόταν χορόσ δύπλα ςτο ςπύτι του Μότςκα. Δε μασ ϋδωςαν και πολύ ςημαςύα, ούτε μασ κϋραςαν ούτε ςτο χορό μασ ϋβαλαν. Σότε λϋει ο Ηλύασ Γκούρτςιοσ: «Πϊρτε όλοι από μια καρϋκλα, τϊχα για να χορϋψουμε Ευρωπαώκό =ταγκό!». ΢κοπόσ όταν να τισ κλϋψουμε, αφού δε μασ περιποιόθηκαν, και ςιγϊ ςιγϊ χορεύοντασ να τισ πϊμε ςτο τςαγκϊρικο, γιατύ τα καθύςματα εκεύ όταν ϋλλειμμα. Και πρϊγματι ϋφταςαν οι καρϋκλεσ χορεύοντασ ςιγϊ ςιγϊ εκεύ και εύχαμε ϊφθονεσ καρϋκλεσ μετϊ. Ση Δευτϋρα το πρωύ ο Ζαχαρϋγκασ ϊνοιξε το μαγαζύ και βλϋπει ςτην πόρτα να τον περιμϋνει ο αδερφόσ του γαμπρού, που όταν φαντϊροσ. Σον Ζαχαρϋγκα του λϋει: «Παλικϊρι, ξϋρεισ τι θϋλω από ςϋνα;». Ο Ζαχαρϋγκασ όταν ϋτοιμοσ να του πει: «Πϊρε τισ καρϋκλεσ, δεν τισ πόρα εγϐ, τισ πόρε ο Γκούρτςιοσ και οι ϊλλοι!». Αλλϊ πριν προλϊβει να το πει, ο αδερφόσ του γαμπρού του λϋει: «Θϋλω να μου καρφϐςεισ το τακούνι, γιατύ από τον πολύ χορό ϋφυγε και το ϋχαςα!». Έτςι όρθε η ψυχό του «Ναύτη» Ζαχαρϋγκα ςτη θϋςη τησ! «Πόςο θϋλεισ να ςε πληρϐςω;», του ο λϋει ο αδερφόσ του γαμπρού και απαντϊει ο Ναύτησ: «Φορϋψαμε και όπιαμε πϊρα πολύ χθεσ ςτο γϊμο ςασ, δε με χρωςτϊσ τύποτα, να πασ ςτο καλό!». 67

΢όχαλησ

Θα αναφϋρω μελλοντικϊ και ϊλλα πολλϊ επειςόδια που ϋγιναν ςτο τςαγκϊρικο του Ζαχαρϋγκα «Η εφαρμογό». Άλλα γρϊφονται και ϊλλα δεν γρϊφονται, γιατύ υπϊρχουν και πολλϊ «πιπερϊτα» με πολύ χιούμορ, που δεν μπορϐ να τα γρϊψω. Η παρϋα μασ τα ξϋρει καλϊ.

Ευτρϊπελα επειςόδια τησ παρϋασ μασ… (νούμερο 2) Δημοςιεύτηκε ςτισ 14/02/2013

H φωτογραφύα εύναι ςτην πανόγυρη τησ Αρϋθουςασ 9 ΜαϏου 1955. Η παρϋα μασ πόγαινε ςτα πανηγύρια. Εδϐ μασ φιλοξενεύ και μασ φιλεύει ο μπϊρμπα Άγγελοσ Κανϊρησ και ο μπϊρμπα Δημητρόσ Κανϊρησ. Από δεξιϊ Ζαχαρϋγκασ, Ντϊκαλησ, Αλεξιϊδησ, Αδαμύδησ Γιϐργοσ (εγϐ), Κωνςταντύνοσ και Ηλύασ Κανϊρησ. Πύςω από τον Κϐςτα Κανϊρη ο Νϊςιοσ Καρακόλησ. Έτρεξε ο Αλεξιϊδησ ςτα 5000 μϋτρα και κερδύςαμε το αρνύ, γιατύ όρθε πρϐτοσ ςτο τρϋξιμο. Σο αρνύ το φϊγαμε ςε ϊλλο γλϋντι .

΢υνεχύζω ακϊθεκτοσ με αςτεύα επειςόδια, που ϋγιναν ςτο ςτϋκι τησ παρϋασ μασ, το τςαγκϊρικο του Γιϐργου Ζαχαρϋγκα «Η εφαρμογό», που όταν δύπλα ςτο χϊνι του Αχιλλϋα Ναλμπϊντη. Σα βρϊδια η ςυγκϋντρωςη γινόταν εκεύ. Χόναμε κανϋνα κϊςτανο ςτη ςόμπα, καμιϊ πατϊτα, πύναμε κανϋνα ουζϊκι που παύρναμε από το μπϊρμπα Γιϊννη Καρακερϋζη, του Κουρούκα τον πατϋρα και καμιϊ χούφτα ελιϋσ. Έτςι περνούςαμε ευχϊριςτα. Μια μϋρα του χειμϐνα εύχε χιονύςει αρκετϊ και ο φύλοσ μασ Ηλύασ ΢ερενύδησ ό Γκούρτςιοσ ςκαρφύςτηκε, για να ευχαριςτόςει την παρϋα ϋνα τϋχναςμα. Αςχολόθηκε όλη τη μϋρα με το κυνόγι ςπουργιτιϐν. Εύχε μια τεχνικό για να τα πιϊνει. Όπωσ εύχε χιονύςει παντού και η γη όταν 68

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

κϊταςπρο ςεντόνι, ςε ϋνα ςημεύο τησ αυλόσ του ϋριξε λύγη κοπριϊ από το ςτϊβλο. Πϊνω ςτην κοπριϊ ϋριξε λύγο ςιτϊρι, για να φϊνε τα πειναςμϋνα ςπουργύτια. Πϊνω από την κοπριϊ ϋβαλε ϋνα κόςκινο, με μια βϋργα για να ςτϋκεται όρθιο. Από αυτόν ϋδεςε ϋνα ςπϊγκο και παρακολουθούςε από το παρϊθυρο του ςπιτιού του. Μόλισ τα πουλιϊ πόγαιναν να φϊνε, τραβούςε το ςπϊγκο, ϋπεφτε το κόςκινο και τα πλϊκωνε και ϋτςι τα ϋπιανε τα ςπουργύτια, αφού πρϐτα τα αποκεφϊλιζε. Έτςι εξαςφϊλιςε εκλεκτό μεζϋ για να πιούμε το βραδινό μασ ουζϊκι ςτο ςτϋκι μασ. Σο βρϊδυ με μεγϊλη χαρϊ μασ τα ϋφερε και εύπε: «ϋχουμε βελτύωςη απόψε, με πλούςιο μεζϋ θα πιούμε το ούζο!». Αρχύςαμε να τα ξεπουπουλύζουμε και να καθαρύζουμε τα εντόςθιϊ τουσ. Μόλισ τελειϐςαμε ϋπρεπε να πετϊξουμε τα φτερϊ και τα εντόςθια. Σότε λϋει ο Ηλύασ για αςτεύο: «θα τα κϊνουμε ϋνα δϋμα, θα τα ρύξουμε ςτο δρόμο και όποιοσ τα βρει θα εύναι ο τυχερόσ!». Πρϊγματι τα ϋκανε ϋνα ωραύο δϋμα με κόλλα γλαςϋ, τα ϋδεςε με μια κορδϋλα πολυτελεύασ και τα τοποθϋτηςε ςτο δρόμο απϋναντι από το μαγαζύ. Εμεύσ όλοι παρακολουθούςαμε από μϋςα να δούμε ποιοσ τυχερόσ θα βρει το πολύτιμο δϋμα. ΢ε λύγο από κϊτω από το ςπύτια του Ντϊκαλη ϋρχονταν ο αεύμνηςτοσ ΢ταμϊτησ Προύκασ με τον Πολύμερο Κωνςταντινύδη ό Πολύμερο του Σακαρντϊκη. Μόλισ το εύδαν, ϋςκυψαν οι δυο μαζύ να το πϊρουν. Ο Πολύμεροσ ιςχυριζόταν ότι αυτόσ το βρόκε. Ο Προύκασ του λϋει: «να το ανούξουμε, να δούμε μόπωσ ϋχει τύποτα πολύτιμα πρϊγματα, να το παραδϐςουμε ςτον ιδιοκτότη του!». Εμεύσ όλοι μαζύ από μϋςα φωνϊζαμε ότι μπροςτϊ ςτο μαγαζύ βρϋθηκε και ςε μασ ανόκει. Ο Πολύμεροσ όταν ανϋνδοτοσ και ϋλεγε ότι αυτόσ το βρόκε και ςε κανϋνα δεν το δύνει. Μια μϋςη λύςη που βρϋθηκε όταν να το ανούξουμε. Πόγαμε μπροςτϊ ςτου ΠεϏδη το εςτιατόριο, που όταν εκεύ που εύναι τϐρα το κρεοπωλεύο του Λιόλιου. Όλοι μαζύ με μεγϊλη αγωνύα το ανούξαμε. Όταν εύδαμε το περιεχόμενο, μεύναμε όλοι ϊφωνοι (εμεύσ φυςικϊ ξϋραμε). Λϋει τότε ο Πολύμεροσ του Σακαρντϊκη: «Α, βρε Γκούρτςιο, αυτό η δουλειϊ δικό ςου εύναι!». Μαζϋψτε τα όλα αυτϊ, όπωσ τα φϋρατε, γιατύ θα ςασ πϊρει ο διϊβολοσ!». Αναγκαςτόκαμε βϋβαια εμεύσ, αφού ξϋραμε τη ςκανταλιϊ μασ να τα περιμαζϋψουμε και να τα πετϊξουμε ςτον κϊλαθο των αχρόςτων. Έπεται το επόμενο ακόμη πιο αςτεύο επειςόδιο.

΢όχαλησ

Ευτρϊπελα επειςόδια τησ παρϋασ μασ… (νούμερο 3: Καζύνο ςτο ΢οχό) Δημοςιεύτηκε ςτισ 15/02/2013 ΢υνεχύζω ακϊθεκτοσ με αςτεύα επειςόδια, που ϋγιναν ςτο ςτϋκι τησ παρϋασ μασ το τςαγκϊρικο του Γιϐργου Ζαχαρϋγκα «Η εφαρμογό». Κατϊ τα Δωδεκϊμερα του χειμϐνα, όπωσ το καλεύ και το ϋθιμο, όλοι μασ δοκιμϊζαμε την τύχη μασ και παύζαμε χαρτιϊ. ΢υνόθωσ μαζευόμαςταν ςτα ςπύτια μασ, κϊθε βραδιϊ ανϊλογα που κρύναμε κατϊλληλο: ςε μϋνα, ςτον Αλεξιϊδη, ςτο ΢εραφεύμ Βαςιλικό. Πϊντα ξημερωνόμαςταν και όταν ενοχλητικό για την κϊθε οικογϋνεια που μασ φιλοξενούςε. Βρόκαμε μια μϋςη λύςη το τςαγκϊρικο του Ζαχαρϋγκα να γύνει η λϋςχη μασ και όμαςταν πιο ϊνετοι. Παύζαμε με ελϊχιςτα χρόματα, γιατύ δεν υπόρχαν. Σα παιγνύδια όταν 21, 31 και το «κοφτό ό καλούτςι ςτα ΢οχινϊ». Λϋγαμε «εδϐ παπϊσ, εκεύ παπϊσ» και ςε όποιον πόγαινε ο παπϊσ κϋρδιζε τα χρόματα. ΄Ετςι ςυνεχύςαμε όλεσ εκεύνεσ τισ μϋρεσ γύρω ςτο 1963-65, ϐςπου γύναμε αντιληπτού από την Αςτυνομύα, που νόμιςε ότι παύζαμε μεγϊλα ποςϊ.

Οριςμϋνοι από τουσ πρωτεργϊτεσ του καζύνου: Από δεξιϊ ο ιδιοκτότησ και “βαρυποινύτησ” Ζαχαρϋγκασ, πύςω του ο Αλεξιϊδησ Γεϐργιοσ, ςτη μϋςη ο Βαςύλησ Πϋντςιοσ, κϊτω Αδαμύδησ Γεϐργιοσ και πϊνω του Nτϊκαλησ Σριαντϊφυλλοσ.

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ένα βρϊδυ αφοςιωμϋνοι όλοι ςτο παιχνύδι βλϋπουμε ςτην πόρτα του μαγαζιού δύο αςτυνομικούσ και μασ λϋνε «μην κουνηθεύτε, θα καταςχεθεύ ο τςαγκϊρικοσ πϊγκοσ που παύζαμε, οι γνωςτϋσ καρϋκλεσ από τα προηγούμενα επειςόδια (κλεμμϋνεσ από το γϊμο του Μπούμπριακ), η τρϊπουλα και ό,τι χρόματα βρύςκονται ςτο τραπϋζι!». Εμεύσ τουσ λϋμε: «περνϊμε την ϐρα μασ», αυτού μασ λϋνε: «Ο νόμοσ λϋει ότι κατϊςχονται όλα!». Σότε ο ΄Αγγελοσ Βαςιλικόσ λϋει τον Σϊςο Σςιλιμπϐνη: «Σϊςο, πιϊςε μου το παλτό να το φορϋςω!». Σο φορϊει και μασ λϋει καληνύχτα. Ρωτϊνε οι αςτυνομικού γιατύ φεύγει και εμεύσ τουσ λϋμε: «Εύναι εκκληςιαςτικόσ επύτροποσ και θϋλει να πϊει το πρωύ ςτα εκκληςιαςτικϊ του καθόκοντα». Επιμϋνουν οι αςτυνομικού να πϊμε όλοι μαζύ με τα ςύνεργα ςτην Αςτυνομύα για το κρατητόριο. Σότε εμεύσ τϋςςερα ϊτομα τησ παρϋασ ανούγουμε την πόρτα και το ςκϊμε. Υύγαμε εγϐ ο Αδαμύδησ Γιϐργοσ, ο Βαςιλικόσ ΢εραφεύμ, ο Γκούρτςιοσ Ηλύασ και ο Σϊςοσ Σςιλιμπϐνησ. Έμειναν τελευταύοι ο καταςτηματϊρχησ Ζαχαρϋγκασ και ο Αλεξιϊδησ Γιϐργοσ που εύχε ϋρθει από τη Θεςςαλονύκη και βρϋθηκε και αυτόσ μπερδεμϋνοσ. Σότε επϋμεναν οι αςτυνομικού να πϊνε αυτού οι δύο ςτο τμόμα. Λϋει ο Αλεξιϊδησ: «εγϐ θα εύμαι πιο βλϊκασ από όλουσ;», το βϊζει ςτα πόδια και ξεφεύγει ςτην κατηφόρα. Μϋνει μόνοσ του ο ιδιοκτότησ και «βαρυποινύτησ» Ζαχαρϋγκασ, γιατύ χρηςιμοποιούνταν το μαγαζύ του ωσ λϋςχη. Σον φορτϐθηκε τον πϊγκο ςτην πλϊτη μαζύ με όλα τα τςαγκαρικϊ εργαλεύα και ςύνεργα και την τρϊπουλα. Επιςτρατεύουν και 2-3 πιτςιρικϊδεσ και τον Δαβύκο, παύρνουν τισ καρϋκλεσ και πϊνε ςτην Αςτυνομύα. Σον Ζαχαρϋγκα τον ετοιμϊζουν για το κρατητόριο τϐρα.Εμεύσ όμωσ που μεύναμε ϋξω πόγαμε κατευθεύαν ςτον δόμαρχο και επενϋβη και δεν κοιμόθηκε ο Ζαχαρϋγκασ ςτην «μπουζού» εκεύνο το βρϊδυ και τον ελευθϋρωςαν.Σο πρόβλημα όταν πωσ θα πϊρουμε το πϊγκο και τα ςύνεργα την επαύριο, γιατύ όθελαν να μασ περϊςουν αυτόφωρο. Σο πρωύ πϊλι επενϋβη ο δόμαρχοσ και γλυτϐςαμε το αυτόφωρο. Μασ ϋκαναν ςυςτϊςεισ να μην επαναληφθεύ η χαρτοπαιξύα και υπακούςαμε και ςυμμορφωθόκαμε και δεν ξαναδϐςαμε δικαύωμα. Ο Ζαχαρϋγκασ και οι ϊλλοι φορτωθόκαμε τον πϊγκο και τα ςύνεργα με την επϋμβαςη του δημϊρχου ότι δεν όταν επαγγελματικό χαρτοπαύγνιο, αλλϊ παιχνύδι για να περνϊει η ϐρα. ΢ε επόμενο επειςόδιο θα πω και ϊλλα, πολλϊ όμωσ εύναι «πιπερϊτα» και δεν λϋγονται. 71

΢όχαλησ

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ήρωεσ του ΢οχού

΢όχαλησ

4. Ή ΡΩΕ΢ ΣΟΤ ΢ ΟΦΟΤ Ο όρωασ Άγγελοσ Μόττασ Δημοςιεύτηκε ςτισ22/03/2011 Σα παρακϊτω μου τα αφηγούνταν κατϊ το ϋτοσ 1960 ο παππούσ μου Ευϊγγελοσ Παπϊζησ του Σριανταφύλλου, γεννηθεύσ το 1875. Ήταν ο ύδιοσ κοινοτϊρχησ του δόμου ΢οχού από το 1912 ϋωσ το 1916 περύπου. Kατϊ το 1912-1913 ϋνα τμόμα Βουλγϊρων με λοχαγό κϊποιον Κοϋγκα εςτϊλη ςτο ΢οχό από τα Βουλγϊρικα Κομιτϊτα, για να εξαγορϊςει ςυνειδόςεισ. ΢τόχοσ των Βούλγαρων όταν να ιδρύςουν βουλγαρικϊ ςχολεύα και εκκληςύεσ. Ο Άγγελοσ Μόττασ γϋννημα-θρϋμμα ΢οχινόσ (γόνοσ ευγενούσ οικογενεύασ) όταν Εύελπισ ςτην Αθόνα. Όταν πληροφορόθηκε τα παραπϊνω για τη γενϋτειρϊ του, εθελοντικϊ ζότηςε να αποςπαςτεύ ςτο ΢οχό, για να εμποδύςει τισ επεκτατικϋσ βλϋψεισ των Βουλγϊρων Κομιτατζόδων. Όταν όρθε ςτο ΢οχό, ο γενναύοσ Μόττασ όρθε ςε ρόξη με τον Βούλγαρο λοχαγό και του εύπε: « Ο ΢οχόσ εύναι 100% ελληνικόσ. Πρϋπει να φύγεισ από εδϐ». Μετϊ από αυτό τη λογομαχύα θεωρόθηκε καλό να αποςπαςτεύ ςτη Νιγρύτα, γιατύ υπόρχαν ςυνεχεύσ διενϋξεισ. Υτϊνοντασ ςτη Νιγρύτα το τϋλοσ του γενναύου παλικαριού όταν μοιραύο. Οι Βούλγαροι του ϋςτηςαν ενϋδρα και δόλια τον ςκότωςαν.

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Όπωσ αναφϋρει και το Ελληνικό Κϋντρο Ελϋγχου Όπλων:

΢τουσ Βαλκανικούσ Πολϋμουσ η ΢χολό διϋκοψε τη λειτουργύα τησ για ϋξι περύπου μόνεσ. Οι Ευϋλπιδεσ κατατϊγηκαν ςτο ςτρϊτευμα και ϋλαβαν μϋροσ ςτισ επιχειρόςεισ. Από αυτούσ ϋπεςαν ηρωικϊ ο ανθυπολοχαγόσ πεζικού Προκόπιοσ Προκοπϊκησ, οι ανθυπαςπιςτϋσ ΢υμεϐν Μαλαμόσ και Άγγελοσ Μόττασ και ο λοχύασ Εύελπισ ΢καρλϊτοσ Ρουςςϋτησ (υπϊρχει το ϊγαλμϊ του ςτην εύςοδο του διοικητηρύου). Για όλο τον 19ο αιϐνα, οι απόφοιτοι τησ ΢χολόσ αποτϋλεςαν μϋλη τησ κοινωνικόσ ομϊδασ, η οπούα όταν ςυγκροτημϋνη από ϊτομα με τεχνικό εξειδύκευςη που κατεύχαν καύριεσ θϋςεισ ςτον κρατικό μηχανιςμό και την κρατικό γραφειοκρατύα. Η ομϊδα αυτό ςυνετϋλεςε αποφαςιςτικϊ ςτην οργϊνωςη του κρϊτουσ, ςτη διαμόρφωςη και ςτην κατανομό τησ εξουςύασ. Πηγό: http://www.ekeo.gr (http://goo.gl/djCGHh) 75

΢όχαλησ

Προσ τιμόν του ςτο ςημεύο που ϋπεςε ο δρόμοσ ονομϊςτηκε «Οδόσ Αγγϋλου Μόττα» και πϊντα τιμϊται το όνομϊ του, την ημϋρα που εορτϊζεται η απελευθϋρωςη τησ Νιγρύτασ. Σο ϋτοσ 1998, ο γιοσ μου, Αδϊμ Αδαμύδησ υπηρετούςε ωσ ϋφεδροσ αξιωματικόσ ςτο ανϐνυμο ωσ τότε ςτρατόπεδο, που βρύςκεται ςτο χωριό Κολχικό τησ επαρχύασ Λαγκαδϊ. Ο διοικητόσ του ςτρατοπϋδου ζότηςε προτϊςεισ ονοματοδοςύασ του ςτρατοπϋδου ςχετιζόμενεσ με τα ιςτορικϊ γεγονότα, που ϋλαβαν χϐρα ςτην περιοχό αυτό. Γνωρύζοντασ την τοπικό ιςτορύα ειςηγόθηκα μϋςω του γιου μου ςτον τότε διοικητό να ονομαςτεύ η μονϊδα του Κολχικού «ςτρατόπεδο Αγγϋλου Μόττα». Η πρόταςη μασ ϋγινε αποδεκτό από το Γενικό Επιτελεύο ΢τρατού. Μετϊ από αυτό το ςτρατόπεδο ονομϊςτηκε «΢τρατόπεδο Ανθυπαςπιςτό Αγγϋλου Μόττα». Ο βαθμόσ του Ανθυπαςπιςτό του δόθηκε τιμητικϊ, καθϐσ δεν εύχε προλϊβει να τελειϐςει την ΢χολό Ευελπύδων και να αποφοιτόςει ωσ Ανθυπολοχαγόσ, όταν όλθε εθελοντικϊ ςτην Μακεδονύα. ΢τη ςυγκινητικό τελετό παρϋςτηςαν όλοι οι ςυγγενεύσ του, ο δόμαρχοσ ΢οχού και εγϐ. Η παραπϊνω ονοματοδοςύα τιμϊ το ΢οχό, τουσ ΢οχινούσ και τη γύρω περιοχό.

O καπετϊν Γιαγκλόσ και οι Βούλγαροι Δημοςιεύτηκε ςτισ24/03/2011 Ιςτορικό διόγηςη του Ευαγγϋλου Παπϊζη του Σριαντϊφυλλου εγγονό του Γεϐργιο Αδαμύδη:

ςτον

“Κατϊ το 1912-13 ςτισ μεγϊλεσ μϊχεσ Κιλκιςύου-Λαχανϊ ϋνα τμόμα των Βουλγϊρων αποκόπηκε και τραβούςε νοτιότερα του Λαχανϊ, για να περϊςει ςτη Νιγρύτα. Ό,τι βρϋθηκε μπροςτϊ του το ϋκαιγε και το ρόμαζε. Αλλϊ για κακό του τύχη ο καπετϊν-Γιαγκλόσ από την Ιεριςςό Φαλκιδικόσ, που εύχε το κομιτϊτο του ςτην περιοχό ΢οχού, με 40-50 παλικϊρια, τουσ ϋςτηςαν ενϋδρα ςτην περιοχό Σϊςο Λούκι, ςτο χωριό ΢κεπαςτό κοντϊ. Άφηςε τουσ εξαθλιωμϋνουσ Βούλγαρουσ να προχωρόςουν ϋχοντασ την πεδιϊδα περικυκλωμϋνη. Μόλισ πληςύαςαν ϊρχιςε τη μϊχη, τουσ εύπε «αφοπλιςτεύτε και προχωρϊτε ϊοπλοι». Ο καπετϊν-Γιαγκλόσ κατϊφερε και μϊζεψε ϊνδρεσ, ηλικιωμϋνουσ και γυναύκεσ από τα γύρω χωριϊ, τουσ εύχε οργανϐςει, τουσ όπλιςε με το βουλγϊρικο οπλιςμό και τουσ κατεύθυνε προσ το ΢ταυρό.

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ο Γιαγκλόσ με μούςι ςτο κϋντρο τησ φωτογραφύασ. Πηγό φωτογραφύασ: Κύτταρο Ιεριςςού http://www.kyttaro.eu .

Σουσ Βούλγαρουσ τουσ ϋβαλε ςτη ςειρϊ και περνϐντασ από τα χωριϊ ΢κεπαςτό, ΢τεφανινϊ, Αρϋθουςα, Βαμβακιϊ επιςτρϊτευε τον πληθυςμό, γιατύ οι Βούλγαροι όταν πολυπληθεύσ. Οι ύδιοι δεν εύχαν αντιληφθεύ πόςο λύγα όταν τα παλικϊρια του καπετϊν Γιαγκλό και ϋτςι πειθαρχούςαν. Σην ϊλλη μϋρα ςτο ΢ταυρό τουσ περύμενε ελληνικό καρϊβι και ϊλλεσ ενιςχύςεισ, τουσ ϋβαλαν ςτο καρϊβι και κατευθυνθόκαν ςτο Βόλο (μετόπιςθεν). Όταν ξανούχτηκαν ςτο πϋλαγοσ και αντιλόφθηκαν πόςο λύγοι όταν οι Έλληνεσ ναυτικού, επαναςτϊτηςαν και επϋβαλαν ςτον καπετϊνιο να γυρύςει προσ την Αλεξανδρούπολη, για να εύναι κοντϊ ςτη Βουλγαρύα. Ο καπετϊνιοσ ςκαρφύςτηκε ϋνα ςχϋδιο, εύπε ςτουσ ναύτεσ του να αλλϊξουν θϋςεισ, δηλαδό να πϊνε ςτο κατϊςτρωμα, διϋταξε να ανούξουν τα ζεςτϊ καυτϊ νερϊ του καραβιού και οι Βούλγαροι αναγκαςτόκαν να μαζευτούν ςτα αμπϊρια. Σουσ μπουζούριαςε μϋςα ςτα αμπϊρια και τουσ παρϋδωςε ςτο λιμϊνι του Βόλου. ΢τη Νιγρύτα προσ τιμό του ςτόθηκε προτομό και ονομϊςτηκε μεγϊλοσ δρόμοσ, γιατύ, αν οι Βούλγαροι εύχαν φτϊςει εκεύ, θα την εύχαν κϊψει ολότελα”.

΢όχαλησ

Προτομό του Καπετϊν Γιϐργη Γιαγκλό ςτην Ιεριςςό Πηγό φωτογραφύασ: Κύτταρο Ιεριςςού http://www.kyttaro.eu

Διαβϊςτε περιςςότερα για τον Καπετϊν Γιαγκλό ςτισ ιςτοςελύδεσ: Μακεδονικόσ Αγϐνασ και Μακεδονομϊχοι http://gak-serron.blogspot.com/2008/10/blog-post_21.html Η ςυμβολό τησ Ιεριςςού ςτον Μακεδονικό Αγϐνα http://www.kyttaro.eu/to-periodiko/teychos-02-2010/i-symboli-tis-ierissoy-stonmakedoniko-agona/ 165 – Σο Κελλύ του μοναχού Γαβριόλ (Καπετϊν Γιαγλό) http://agioritikesmnimes.pblogs.gr/2009/03/165-to-kelli-toy-monahoy-gabrihlkapetan-giaglh.html Απαρχϋσ 20ου αιϐνα – απελευθϋρωςη http://palaiochori.com/index.php?option=com_content&task=view&id=272&Itemid= 37

΢ΦΟΛΙΑ ΑΝΑΓΝΩ΢ΣΩΝ ΑΓΓΕΛΟ΢ ΚΑΝΔΤΛΑ΢ : 26/12/2011 Καλημϋρα και χρόνια πολλϊ, καλϊ Φριςτούγεννα για όλον τον κόςμο και ειδικότερα ςτουσ απανταχού ΢όχαληδεσ. ΢υγκινόθηκα παρϊ πολύ διαβϊζοντασ το παραπϊνω ϊρθρο και θα όθελα να μοιραςτϐ την ιςτορύα που μου την αφηγόθηκε ο πατϋρασ μου Κανδόλασ Αθανϊςιοσ του Κωνςταντύνου. Ο παππούσ μου, Κωνςταντύνοσ Κανδύλασ υπόρξε πρωτοπαλύκαρο του Καπετϊν Γιαγκλό και με ϊλλα επιφανό και θαρραλϋα παλικαριϊ υπό την καθοδόγηςη του Καπετϊν Γιαγκλό πόρε μϋροσ ςτην απελευθϋρωςη 78

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

τησ Νιγρύτασ. ΢υγκεκριμϋνα, μαθαύνοντασ ότι ο ελληνικόσ ςτρατόσ προελαύνει κινόθηκαν προσ την πόλη τησ Νιγρύτασ την οπούα εύχαν υπό την κατοχό τουσ οι Βούλγαροι. Τςτερούςαν όμωσ εμφανϐσ ςε αριθμό (παρϊ την επϊνδρωςη του τμόματοσ με μαχητϋσ από την περιοχό Νιγρύτασ) και γι‟ αυτόν τον λόγο ο καπετϊνιοσ ςκαρφύςτηκε ϋνα ευφυϋσ τϋχναςμα . Έςτειλε τον παππού μου με ϊλλουσ μαχητϋσ ςτην Θεςςαλονύκη και προμηθευτόκαν πηλύκια του ελληνικού ςτρατού τα οπούα διϋνειμε ςτουσ μαχητϋσ του και παρουςιαζόμενοι ωσ εμπροςθοφυλακό του ελληνικού ςτρατού κατϊφερε να φοβύςει τουσ Βουλγϊρουσ και να πετύχει την παρϊδοςη τουσ απελευθερϐνοντασ την πόλη τησ Νιγρύτασ. Αυτϊ και πολλϊ αλλϊ βρύςκονται γραμμϋνα ςε 2 τόμουσ με την ιςτορύα του αγϐνα ςτην περιοχό του ΢οχού από τον παππού μου αλλϊ παρ‟ όλεσ τισ προςπϊθειεσ δεν κατϋςτη δυνατόν να βρεθούν. Ο παππούσ μου αλλϊ και ϊλλοι πολλού ΢οχινού τιμόθηκαν για την δρϊςη τουσ από το ΓΕΕΘΑ με το παρϊςημο του πρϊκτορα γ΄ τϊξησ του ελληνικού κρϊτουσ και αναφϋρονται ςτουσ καταλόγουσ πατριωτϐν ςτο Μουςεύο Μακεδονικού Αγϐνα ςτην Θεςςαλονύκη. Ελπύζω να βοόθηςα ςτο ελϊχιςτο την αξιϋπαινη προςπϊθεια ςασ για ανϊδειξη τησ ιςτορύασ του τόπου καταγωγόσ μασ και ςασ ςυγχαύρω ξανϊ. Με φιλικούσ χαιρετιςμούσ Άγγελοσ Κανδύλασ ΢όχαλησ: 28/12/2011 Αγαπητϋ Άγγελε, Φαύρομαι που ϋδωςεσ χρόςιμεσ πληροφορύεσ και εμπλούτιςεσ την ανϊρτηςη. Ο παππούσ ςου όταν ϋνασ αξιόλογοσ ΢οχινόσ πατριϐτησ που αγωνύςτηκε για το ΢οχό και την Ελλϊδα. Σον ενθυμούμαι λύγο και νομύζω ότι πόρε μϋροσ και ςε ϊλλουσ αγϐνεσ του Έθνουσ.

Κιουτςού Γιώργησ: o Μακεδονομϊχοσ παππούσ μου Δημοςιεύτηκε ςτισ29/04/2011 Ο Kιουτςού-Γιϐργησ του Σότη (=ο μικρόσ Γιϐργησ του Φριςτόδουλου), ϋτςι τον αποκαλούςαν οι Σούρκοι. Ποιοσ όταν αυτόσ; Ήταν ο Γεϐργιοσ Αδαμύδησ του Φριςτοδούλου, δηλαδό ο παππούσ μου, του οπούου το όνομα φϋρω. 79

΢όχαλησ

Γεννόθηκε ςτο ΢οχό το 1873, όταν γόνοσ εύπορησ κτηνοτροφικόσ οικογενεύασ. Εύχε 1500 περύπου γιδοπρόβατα, πολλϊ αγελϊδια ςτο βουνό τησ Βόλβησ, του οπούου το παλιό όνομα όταν Σςερϋπινα. Αναπαρόγαγε ταυριϊ (=αρςενικϊ δηλ. μοςχϊρια), τα οπούα τα αγόραζαν οι γεωργού για ζευγϊρια για όργωμα. Αυτϊ τα μουνούχιζαν, για να μην εύναι ζωηρϊ και τα ϋζευαν ςτο ζυγό. Δεύτερο επϊγγελμϊ του όταν η αλιεύα. Απαςχολούςε πολλούσ ψαρϊδεσ για αλιεύα ςτα Μπεςύκια, δηλ. ςτη Μεγϊλη Βόλβη. Εύχε γρύπουσ, ενοικύαζε τη λύμνη και πλόρωνε τα δϋκατα (=φορολογύα) ςτουσ Σούρκουσ, για να την εκμεταλλεύεται. Ήταν ο τςορμπατζόσ (=ο πλούςιοσ) τησ εποχόσ εκεύνησ. Βοηθούςε τουσ Φριςτιανούσ και τον υπολόγιζαν οι Σούρκοι και τον ςεβόντουςαν. Λόγω του επαγγϋλματοσ του, τησ κτηνοτροφύασ, το χειμϐνα βριςκόταν ςτη Βόλβη (ςτα χειμαδιϊ) και το καλοκαύρι ςτα βουνϊ του ΢οχού, για να βόςκουν τα κοπϊδια του ςτο βουνό, που εύχε ϊφθονη τροφό. ΄Ηταν νυμφευμϋνοσ με την Ελϋνη Νούλη, του Καβαρατζό την αδερφό, και εύχε δύο παιδιϊ, τον Φριςτόδουλο και τον Αδϊμο, τον πατϋρα μου δηλαδό. Κατϊ τουσ Βαλκανικούσ πολϋμουσ 1912-13 ανϋπτυξε δρϊςη ωσ Μακεδονομϊχοσ ςτο αντϊρτικο ςϐμα κατϊ των κομιτατζόδων Βουλγϊρων. Σο 1912 ο τότε Έλληνασ ςτρατιωτικόσ διοικητόσ τησ περιφϋρειασ Λαγκαδϊ τον κϊλεςε και του ανϋθεςε την αρχηγύα ενόσ μικρού ςϐματοσ 10-12 ατόμων ωσ καπετϊνιο κατϊ των Βουλγϊρων. Καθόκον του όταν να φρουρεύ τα χωριϊ τησ περιοχόσ: Βόλβη (=Μπεςύκια), Προφότη (=Κλύςαλι), Αςκό (=Γιακύνια). Και όπου αλλού χρειαζόταν, παρενϋβαινε και βοηθούςε. Αυτό δεν κρϊτηςε για πολύ, γιατύ το 1913 απελευθερωθόκαμε και δεν υπόρχε πια ανϊγκη.

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ο Kιουτςού-Γιϐργησ του Σότη

Ο Κιουτςού Γιϐργη όταν ο φόβοσ και ο τρόμοσ των Βουλγϊρων, γιατύ όταν ρωμαλϋοσ και με πυγμό. Ήταν ψηλόσ, γεροδεμϋνοσ και με μεγϊλα μουςτϊκια. Όταν απελευθερωθόκαμε ο ςτρατιωτικόσ διοικητόσ κϊλεςε τον παππού μου και ϊλλουσ αρχηγούσ ςτο Λαγκαδϊ και τουσ παραςημοφόρηςε με τον πολεμικό ΢ταυρό. Ρϐτηςε τον παππού μου τι όθελε να του δοθεύ ωσ δϐρο για την ςπουδαύα δρϊςη του ωσ Μακεδονομϊχου. Ο γενναύοσ παππούσ μου δεν δϋχτηκε τύποτα και εύπε: «Έκανα το χρϋοσ μου προσ την Πατρύδα!». Ζότηςε μόνο ωσ μοναδικό τιμό να κρατόςει το όπλο του και το περύςτροφο του και να ϋχει ϊδεια οπλοφορύασ. Σο αύτημα του ϋγινε αμϋςωσ δεκτό. Σα όπλα του όταν ϋνα Λϋμπερ κοντό και ϋνα πιςτόλι εξϊςφαιρο. Σα κρατούςαμε ςτο ςπύτι μασ, ςτον πϊτο ςτου μπαούλου κρυμμϋνα μϋχρι το ϋτοσ 1944, όταν όρθαν οι Γερμανού. Για να μην τα βρουν και ενοχοποιηθούμε αναγκαςτόκαμε να τα παραχϐςουμε. Εγϐ, ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ, δϐδεκα ετϐν τότε, και ο θεύοσ μου, Μενϋλαοσ Παπϊζησ τα παραχϐςαμε ςτη ΢αρόκ Απολιϊνα (περιοχό ΢αρϊντα Μαρτύρων), ςτο αμπϋλι του ϊλλου παππού μου, Ευϊγγελου 81

΢όχαλησ

Παπϊζη. Όταν πϋραςαν τα χρόνια, μετϊ το 1955, πόγα να τα βρω για να τα ϋχω για ςουβενύρ, αλλϊ δεν τα βρόκα, γιατύ ϊλλαξαν οι τοποθεςύεσ με τα οργϐματα των τρακτϋρ και χϊθηκαν τα ύχνη τουσ. Πολύ θα όθελα να τα ϋβριςκα για να μου θυμύζουν ϊλλεσ εποχϋσ. Ο παππούσ μου, ο Κιουτςού Γιϐργησ πϋθανε το 1926 ςε ηλικύα 53 ετϐν, ηλικύα που εκεύνη την εποχό θεωρούνταν ότι ϋχει τελειϐςει ο κύκλοσ τησ ζωόσ του. Όςο αφορϊ τη γενιϊ των Αδαμιδαύων μελλοντικόσ ςτόχοσ μου εύναι να αναρτόςω και το γενεαλογικό μασ δϋντρο, για να θυμηθούν οι παλιού και να μϊθουν οι νεότεροι τη ρύζα και την εξϋλιξη τησ γενιϊ μασ. ΢ΦΟΛΙΑ ΑΝΑΓΝΩ΢ΣΩΝ Σ΢ΑΝΣΑΡΗ΢ ΑΓΓΕΛΟ΢ 16/01/2012 Μπρϊβο κύριε Γιϐργο, ο παππούσ μου Κωνςταντύνοσ Κανδύλασ (πρωτοπαλύκαρο του Γιαγκλό) ϋχει παραςημοφορηθεύ από το ελληνικό κρϊτοσ δύο φορϋσ για την πατριωτικό του δρϊςη (μϊχεσ Κιλκύσ, Λαχανϊ) και τιμόθηκε με δωρεϊν χωρϊφια ςαν μακεδονομϊχοσ, την δε ιςτορύα με τα ςτρατιωτικϊ πηλύκια που ϋφερε ςτουσ ϊνδρεσ του Καπεταν Γιαγκλό την ϋχω ακούςει και εγϐ από τουσ ςυγγενεύσ μου.

Μακεδονομϊχοσ Κωνςταντύνοσ Κανδύλασ εκ ΢οχού. Σην φωτογραφύα μασ την ϋςτειλε ο εγγονόσ του Κϐςτασ Κανδύλασ, τον οπούο ευχαριςτϐ.

΢ΣΑΜΑΣΗ΢ ΜΠΟΤΣ΢ΙΟΤΚΗ΢ 21/01/2012 ΢υνϋχιςε κύριε Γιϐργο να μασ ενημερϐνεισ.

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Nϊςκοσ Μπουτςιούκησ (1870-1920), Μακεδονομϊχοσ εκ ΢οχού ςτισ ομϊδεσ του Παύλου Μελϊ Δημοςιεύτηκε ςτισ12/11/2012

΢τισ πληροφορύεσ που μου ϋςτειλε ο αξιότιμοσ κύριοσ Δ. Μπουτςιούκησ (παλιόσ κϊτοικοσ Νιγρύτασ), διπλ. μηχανικόσ Νομαρχύασ Εύβοιασ αναφϋρει τη ςυμμετοχό του Νϊςκου ό Αθανϊςιου Μπουτςιούκη και ϊλλων τϋκνων, ςτισ ομϊδεσ του Παύλου Μελϊ. Μετϊ την δολοφονύα του Μελϊ, δολοφόνηςαν και αυτόν οι Σούρκοι ςε ενϋδρα ςε χωριό των ΢ερρϐν.

Παραθϋτω το παρϊςημό του, που μου ϋςτειλε ο κύροσ Δ. Μπουτςιούκησ.

΢όχαλησ

1912-2012: Εορταςμόσ των 100 χρόνων τησ απελευθϋρωςησ Δημοςιεύτηκε ςτισ 7/12/2012 Εκατό χρόνια αληθινϋσ ιςτορύεσ που πρϋπει να τισ ξϋρουμε όλοι οι Έλληνεσ και ιδιαύτερα εμεύσ οι Θεςςαλονικεύσ, που ζούμε ςε αυτόν την πόλη ελεύθεροι από τον τουρκικό ζυγό. ΍ςτερα από 400 και πλϋον χρόνια ςκλαβιϊσ κατόρθωςαν οι πρόγονοι μασ να κρατόςουν τη γλϐςςα τουσ, τη θρηςκεύα τουσ, τα όθη και ϋθιμα του ελληνιςμού αναλλούωτα. Εύμαςτε εθνικϊ υπερόφανοι για την ελληνικότητα τησ Μακεδονύασ μασ. Σϐρα θα αναφερθϐ ςτην αναπαρϊςταςη (ςτισ 27.10.2012) τησ απελευθϋρωςησ τησ Θεςςαλονύκησ από τον ελληνικό ςτρατό το 1912. Έγινε ακριβϐσ, όπωσ παρϋλαςε ο ελληνικόσ ςτρατόσ το 1912 νικητόσ. ΍ςτερα από αλλεπϊλληλεσ μϊχεσ ο ελληνικόσ ςτρατόσ με αρχηγό το διϊδοχο Κωνςταντύνο κατόρθωςε να νικόςει τουσ Σούρκουσ ςτισ μϊχεσ του ΢αραντϊπορου, του ΢κρα, των Ιωαννύνων και τελευταύα ςτη μεγϊλη μϊχη των Γιαννιτςϐν, οδεύοντασ για τον κύριο ςτόχο που όταν η Θεςςαλονύκη μασ, η πόλη του αγύου Δημητρύου. Οι Σούρκοι εύχαν χαλϊςει τη γϋφυρα του Αξιού και οι κϊτοικοι των γύρων χωριϐν ϋδεςαν βαρϋλια και βϊρκεσ κϊνοντασ μια αυτοςχϋδια γϋφυρα και ϋτςι πϋραςε ο ςτρατόσ μασ.

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ο ςτρατόσ ϋφταςε ςτο χωριό Σόψιν, που ςόμερα ονομϊζεται Γϋφυρα. Ο διϊδοχοσ Κωνςταντύνοσ με το επιτελεύο του, τον Ιωϊννη Μεταξϊ, το Δούςμαν και ϊλλουσ αξιωματούχουσ εγκαταςτϊθηκαν ςτην εξοχικό βύλλα του εβραύου Μοδιϊνο (τραπεζύτησ τησ εποχόσ), για να καταςτρϐςουν το ςχϋδιο τησ κατϊληψησ τησ Θεςςαλονύκησ. Εκεύ ςόμερα ςτεγϊζεται το Μουςεύο των Βαλκανικϐν πολϋμων, που παρουςιϊζει όλη την ιςτορύα ζωντανό. Πόγα με τα εγγόνια μου και το εύδα και το θαύμαςα. Προτρϋπω όλουσ ςασ να πϊτε να το δεύτε, γιατύ παρουςιϊζει ξεκϊθαρα και με λεπτομϋρειεσ όλεσ τισ διαπραγματεύςεισ, που ϋγιναν για την απελευθϋρωςη τησ Θεςςαλονύκησ. Ο διϊδοχοσ Κωνςταντύνοσ με το επιτελεύο του ϊρχιςε τισ διαπραγματεύςεισ με τον Σαξύν παςϊ, που όταν διοικητόσ τησ Θεςςαλονύκησ, για να του παραδϐςει την πόλη ϊνευ όρων, ϐςτε να μη γύνουν μϊχεσ και χαθεύ αύμα ανθρϐπων. Έπειτα από ςκληρϋσ διαπραγματεύςεισ κατόρθωςε ο διϊδοχοσ να υπογρϊψει ο Σαξύν παςϊσ πρωτόκολλο παρϊδοςησ τησ πόλησ και μϊλιςτα ϊνευ όρων. Σο πρωτόκολλο γραμμϋνο ςτην επύςημη γλϐςςα τησ εποχόσ, τα γαλλικϊ, φυλϊςςεται ςτο διοικητόριο, δηλαδό ςτο Τπουργεύο Μακεδονύασ – Θρϊκησ. Προτεύνω ανεπιφύλακτα να το επιςκεφτεύτε για να δεύτε εκτόσ από το πρωτόκολλο παρϊδοςησ τησ πόλησ και ϊλλα ςπουδαύα αντικεύμενα που φυλϊςςονται εκεύ και μαρτυρούν την ιςτορύα τησ πόλησ μασ.

΢όχαλησ

Ο Σαξύν παςϊσ όθελε να παραδϐςει την πόλη ςτουσ Έλληνεσ, γιατύ όταν ελληνόφιλοσ και η γυναύκα του ελληνικόσ καταγωγόσ. Σα παιδιϊ του ζούςαν, ο ϋνασ ςτην Αθόνα και ο ϊλλοσ ςτη Γαλλύα. Σότε παρόλο που ςύμμαχοι μασ όταν οι Βούλγαροι, όνειρό τουσ όταν η κατϊληψη τησ Θεςςαλονύκησ, αλλϊ ϋφταςαν δεύτεροι. Άλλοι ςύμμαχοι μασ όταν οι ΢ϋρβοι και οι Μαυροβούνιοι. Σα οςτϊ του Σαξύν παςϊ βρύςκονται θαμμϋνα ςτο μουςεύο των Βαλκανικϐν πολϋμων ςτη Γϋφυρα Θεςςαλονύκησ. Η ςυμφωνύα των ςυμμϊχων όταν «ό,τι μϋρη καταλϊμβανε κϊθε ςύμμαχοσ θα τα διεκδικούςε ύςτερα για τον εαυτό του». Επύςησ, θα προϋτρεπα όλουσ τουσ αναγνϐςτεσ μου να επιςκεφτούν το Πολεμικό Μουςεύο Θεςςαλονύκησ (πύςω από το παλιό 424, ςτη οδό Λαμπρϊκη), που παρουςιϊζει όλη την ιςτορύα τησ Μακεδονύασ και τησ Ελλϊδασ από το 1821. Εκτύθενται ςτρατιωτικϊ κειμόλια τησ εποχόσ και υπϊρχει ιδιαύτερο τμόμα που εκτύθενται αντικεύμενα τησ ΢οφύασ Βϋμπο, τησ τραγουδύςτριασ τησ νύκησ. Τπϊρχουν όπλα από όλεσ τισ εποχϋσ. Σϐρα θα περιγρϊψω την αναπαρϊςταςη τησ απελευθϋρωςησ τησ Θεςςαλονύκησ από τον ελληνικό ςτρατό το 1912, που ϋγινε ςτισ 27.10.2012. Αρχικϊ ξεκύνηςε όλοσ ο ςτρατόσ από τα δικαςτόρια τησ Θεςςαλονύκησ ςτην περιοχό του Βαρδαρύου, για να πϊνε ςτην αρχό ςτο Διοικητόριο, όπου υπογρϊφτηκε το πρωτόκολλο παρϊδοςησ. Ένα τϊγμα ευζϐνων, ϋνα τϊγμα πεζικού με ςτολϋσ τησ εποχόσ εκεύνησ, μύα ύλη ιππικού με αξιωματικούσ, τη ςημαύα, τα λϊβαρα και τα παρϊςημϊ τουσ μασ ϋκαναν να δακρύςουμε από υπερηφϊνεια και ςυγκύνηςη. Πόραν μϋροσ και Μακεδονομϊχοι με τισ ςτολϋσ και τα λϊβαρα των γενναύων προγόνων τουσ. Μπροςτϊ παρϋλαςε η αυθεντικό ςημαύα τησ εποχόσ, που φυλϊςςεται ςόμερα ςτο Διοικητόριο. Όλοσ ο ςτρατόσ και πλόθοσ κόςμοσ με ελληνικϋσ ςημαύεσ και ζητωκραυγϋσ κατευθύνθηκε ςτον ϊγιο Μηνϊ, όπου το 1912 διαβϊςτηκε η πρϐτη δοξολογύα, γιατύ εκεύ όταν τότε η Μητρόπολη τησ πόλησ, καθϐσ οι μεγϊλεσ βυζαντινϋσ εκκληςύεσ εύχαν μετατραπεύ ςε τζαμιϊ από τουσ Σούρκουσ. Κατόπιν, η παρϋλαςη κατευθύνθηκε ςτο Λευκό Πύργο, όπου ϋγινε η ϋπαρςη τησ ελληνικόσ ςημαύασ. Ο κόςμοσ ζητωκραύγαζε με παλμό και ενθουςιαςμό. Ασ ςημειϐςουμε ότι την πρϐτη φορϊ κατϊ την απελευθϋρωςη το 1912 η ςημαύα υψϐθηκε ςτο Λευκό Πύργο πϊνω ςε ϋνα κατϊρτι, που όταν τρόπαιο των Ελλόνων από τη φρεγϊτα Υετύχ Μπουλϋ, την οπούα βύθιςε ο ναύαρχοσ Ν. Βότςησ. Ο πατϋρασ μου, Αδϊμοσ Αδαμύδησ μου διηγούνταν ότι εύδαν από το χωριό Βόλβη τη λϊμψη που προκϊλεςε η ϋκρηξη του Υετύχ Μπουλϋ. 86

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

΢τιγμιότυπο από την αναπαρϊςταςη (Πηγό φωτογραφύασ:ΕΣ3)

Κατόπιν, το ιππικό παρϋλαςε ςε όλουσ τουσ κεντρικούσ δρόμουσ τησ πόλησ και επύςησ η ςημαύα υψϐθηκε και ςτο Μουςεύο Μακεδονικού Αγϐνα. Αυτό η ημϋρα θα μου μεύνει αξϋχαςτη, γιατύ ϋνοιωςα τη χαρϊ που θα εύχαν και οι πρόγονοι μασ ύςτερα από τόςα χρόνια ςκλαβιϊσ. Φρωςτϊμε πολλϊ ςε εκεύνεσ τισ γενιϋσ. Οι νϋοι να διαβϊζουν την ιςτορύα, για να καταλϊβουν τη ςημαύνει ςκλαβιϊ. Προτρϋπω να πϊνε να δούνε τα 4 μουςεύα: Βαλκανικϐν Πολϋμων ςτη Γϋφυρα, Διοικητόριο, Πολεμικό Μουςεύο και Μουςεύο Μακεδονικού Αγϐνα. Θα αποκομύςουν πολλϊ οφϋλη για την ιςτορύα μασ.

΢όχαλησ

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Πρόςωπα του ΢οχού

΢όχαλησ

5. Π ΡΟ΢ΩΠΑ ΣΟΤ ΢ ΟΦΟΤ Σο γενεαλογικό δϋντρο των Αδαμιδαύων Δημοςιεύτηκε ςτισ21/01/2012 ΢το γενεαλογικό δϋντρο τησ οικογϋνειασ Αδαμύδη ϋχουν προςτεθεύ περύπου 400 ϊτομα. Οι περιςςότεροι εξ αυτϐν με καταγωγό από το ΢οχό. Μϋςω αυτόσ τησ εφαρμογόσ (ϋγινε ςτο Myheritage.com) μπορεύτε πολύ απλϊ να επεξεργαςτεύτε το δϋντρο, προςθϋτοντασ ςτοιχεύα ό πληροφορύεσ για εςϊσ ό τουσ ςυγγενεύσ ςασ που αναφϋρονται ς‟ αυτό. Θα αναφερθϐ ςτο γενεαλογικό δϋντρο των Αδαμιδαύων. ΢τισ ρύζεσ τησ γενιϊσ μασ, από που δηλαδό προϋρχονται οι πρόγονοι μασ, που ϋφταςαν ςτη Μακεδονύα. Αςχοληθόκαμε εγϐ, ο Γεϐργιοσ Αδαμύδησ, ο εξϊδελφοσ μου Πϊςχοσ Αδαμύδησ και ο γιοσ του, Δημότρησ Αδαμύδησ, κατϊ το ϋτοσ 1985. Όςα ξϋραμε από τουσ πατερϊδεσ και τουσ παππούδεσ μασ και από πληροφορύεσ, που ςυλλϋξαμε από τουσ μεγαλύτερουσ που ζούςαν τότε: τoν Αθανϊςιο Αδαμύδη, που τον βϊλαμε και πρόεδρο των Αδαμιδαύων, το Φριςτόδουλο Αδαμύδη, την Κατύνα Πελτϋκη, το γϋνοσ Αδαμύδη, την Ελϋνη Καραθανϊςη, το γϋνοσ Αδαμύδη, όλοι μακαρύτεσ τϐρα… Με μαθηματικό ακρύβεια βρόκαμε τισ ρύζεσ από 6-7 γενιϋσ πύςω, ϋωσ το ϋτοσ 1821, όπου ο πρϐτοσ προπϊπποσ μασ, Αδϊμοσ γεννόθηκε ςτα Σρύκαλα. Καταδιωκόμενοσ από τουσ Σούρκουσ αναγκϊςτηκε να φύγει με τα τρύα του παιδιϊ και να εγκαταςταθεύ εισ το χωριό Μπεςύκια, γνωςτό ςόμερα ωσ Μεγϊλη Βόλβη. Σα τρύα του παιδιϊ ονομϊζονταν Φριςτόδουλοσ, Δημότρησ και Νϊςςιοσ (γεννόθηκαν περύπου ςτη δεκαετύα του 1840) και αςχολούνταν με την κτηνοτροφύα, καθϐσ η περιοχό όταν ιδανικό για χειμαδιό των κοπαδιϐν τουσ. Σο καλοκαύρι μετακινούνταν ςτα βουνϊ του ΢οχού, όπου εύχε μεγϊλη βλϊςτηςη, γιατύ το καλοκαύρι ςτα Μπεςύκια δεν ευνοούςε ο τόποσ. ΢τη Βόλβη εκεύνη την εποχό κατοικούςαν μουςουλμϊνοι. Οι πρόγονοι μου όταν οι μόνοι χριςτιανού και τα παιδιϊ του Αδϊμου όθελαν 90

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

να παντρευτούν μόνο Φριςτιανϋσ. Ο μόνοσ τρόποσ λοιπόν, όταν να πϊρουν γυναύκεσ από το ΢οχό. Έτςι ςυνδϋθηκε η Βόλβη με το ΢οχόσ και ο κρύκοσ διατηρεύται μϋχρι και ςόμερα. Σο γενεαλογικό δϋντρο του 1985, το ξανϊπιαςα πρόςφατα και ςυμπλόρωςα τισ νεότερεσ γενιϋσ με βϊςη αυτϊ που θυμόμουν. ΢τόχοσ μου εύναι οι νεότεροι που μασ διαβϊζουν να ςυμπληρϐςουν, διορθϐςουν (αν υπϊρχουν λϊθη και παραλεύψεισ) και να εμπλουτύςουν το δϋντρο αυτό που όδη ϋχει φτϊςει να ϋχει 397 ϊτομα και περιςςότερεσ από 130 οικογϋνειεσ. Παρακαλϐ τουσ νεότερουσ που μασ διαβϊζουν από το ύντερνετ, να ρωτόςουν τουσ πατερϊδεσ και τουσ παππούδεσ τουσ και να ςυμπληρϐςουν τα παιδιϊ και τα εγγόνια τουσ. Μετϊ το 1985-86 που ϋγινε το γενεαλογικό μασ δϋντρο, αποφαςύςαμε μια φορϊ το χρόνο να μαζευόμαςτε όλοι οι ςυγγενεύσ ςτη Βόλβη και να γιορτϊζουμε. Επιλϋξαμε την Κυριακό του Θωμϊ που γιορτϊζει και η εκκληςύα τησ Μεγϊλησ Βόλβησ. Αρχικϊ εκκληςιαζόμαςταν και διαβϊζαμε τριςϊγιο για όλουσ τουσ προγόνουσ μασ. ΢τη ςυνϋχεια, γινόταν τρικούβερτο γλϋντι ςτην ταβϋρνα του Σςιϊρα, του οπούου η γυναύκα όταν γϋνοσ Αδαμύδη. Εκεύ μαζευόμαςταν γϋροι, νϋοι και παιδιϊ, γνωριζόντουςαν μεταξύ τουσ οι νεότεροι και ακούγαν αφηγόςεισ από τουσ παππούδεσ. Εγϐ και μερικού ςυγγενεύσ, ακόμη και ςόμερα κρατϊμε το ϋθιμο κϊθε Κυριακό του Θωμϊ πηγαύνοντασ ςτη Μεγϊλη Βόλβη εισ ανϊμνηςη εκεύνων των γιορτϐν που τισ εύχαμε ονομϊςει “Παναδϊμεια”.

΢όχαλησ

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

΢όχαλησ

Παπϊζησ Ευϊγγελοσ του Σριαντϊφυλλου Δημοςιεύτηκε ςτισ 3/9/2011 Ποιοσ όταν αυτόσ; Αυτόσ όταν ο παππούσ μου, που χϊρη ςε αυτόν γνωρύζω όςα μου εύχε διηγηθεύ και πολλϊ από αυτϊ τα αναρτϐ ςτο ιςτολόγιό μου, αφού πρϐτα τα αφηγούμαι και εγϐ ςτα εγγόνια μου. Σισ διηγόςεισ αυτϋσ (ιςτορικϋσ κυρύωσ για το ΢οχό) τισ κρατούςα βαθιϊ ςτο νου μου, για αφηγούνταν με τόςο ωραύο τρόπο, που μου γύνονταν κεφϊλαιο μϋςα ςτο μυαλό μου. Σϐρα τα ανεβϊζω όλα αυτϊ ςτο Ιςτολόγιο «΢όχαλησ», για να τα διαβϊζουν οι νεότεροι και να θυμούνται οι παλιότεροι. Δεν όταν μορφωμϋνοσ, όταν του δημοτικού, αλλϊ εύχε γνϐςεισ ανθρϐπου που ϋχει τελειϐςει το πανεπιςτόμιο. Όταν μια φορϊ μια δαςκϊλα ςτην εκκληςύα δε του παραχωρούςε το ςταςύδι, ενϐ ο ύδιοσ όταν πολύ ηλικιωμϋνοσ, τησ εύπε: «δεν ϋχεισ ούτε ιερόν ούτε όςιον!» και η μορφωμϋνη δαςκϊλα τον κοιτούςε αποςβολωμϋνη και δεν μύληςε… Γεννόθηκε ςτο ΢οχό Θεςςαλονύκησ το ϋτοσ 1883. Αςχολόθηκε εκεύνη την εποχό με το εμπόριο ρούχων και με το εμπόριο καπνού. Ο καπνομεςύτησ εκεύνη την εποχό όταν κερδοφόρο επϊγγελμα. Προςϋφερε ανεκτύμητεσ υπηρεςύεσ ςτο Μακεδονικό Αγϐνα με μεγϊλο ζόλο κατϊ τα ϋτη 1903-1908. Μετεύχε επύςησ ςτην επιτροπό ανϋγερςησ του δημοτικού ςχολεύου. Σο ςχολεύο όταν πϋτρινο και ςόμερα δεν υπϊρχει, καθϐσ κατεδαφύςτηκε μετϊ τισ ζημιϋσ που υπϋςτη μετϊ το ςειςμό του 1978. Ήταν πρόεδροσ τησ κοινότητασ ΢οχού από το 1931-1934. Έκανε ϋντιμα το καθόκον του και εξυπηρϋτηςε τη γενϋτειρϊ του με ζόλο και αγωνιςτικότητα. Πϋθανε ςτισ 21 ΜαϏου του 1962 ςτο ΢οχό. Σϐρα θα ςασ διηγηθϐ για τη ζωό του.

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ο Ευϊγγελοσ Παπϊζησ με τη ςύζυγό του Μαρύα και την πρωτότοκη κόρη τουσ Δόμητρα (μετϋπειτα Αδαμύδου)

Παντρεύτηκε τη Μαριόγκα Καρακόλη, που όταν γόνοσ ευγενούσ οικογενεύασ. Με αυτό απϋκτηςε 10 παιδιϊ εκ των οπούων ϋζηςαν μόνο τα 6. Η μεγαλύτερη, η Δόμητρα (ςύζυγοσ Αδϊμου Αδαμύδη) εύναι η μητϋρα μου, η Ελενύτςα (ςύζυγοσ Ιωϊννη Δεμετζό), η ΢οφύα (ςύζυγοσ Λιόλιου Άγγελου) και η Φρυςϊνθη (ςύζυγοσ Κευςϋκογλου Ιωϊννη). Από αγόρια όταν ο Σριαντϊφυλλοσ Παπϊζησ (παντρεύτηκε την Αλεξϊνδρα Παπαμϊρκου). ΄Ηταν δικηγόροσ και ϊξιοσ ςτην πϋνα του. Οι δικαςτϋσ τον θαυμϊζανε για τα γραπτϊ, που ϋδινε ςτο τϋλοσ τησ δύκησ. Δεν μιλούςε πολύ ςτη δύκη, αλλϊ το αποτϋλεςμα όταν πϊντα θετικό.

΢όχαλησ

Δεύτεροσ όταν ο Μενϋλαοσ Παπϊζησ (παντρεύτηκε την Ουρανύα Βαςιλικού), ο οπούοσ διετϋλεςε προώςτϊμενοσ τησ Πρόνοιασ ςτο Λαγκαδϊ με προςωπικό 12 υφιςταμϋνουσ και τα πόγαινε περύφημα. Μετϋπειτα ανϋλαβε το Μονοπϐλιο ΢οχού Άλατοσ και από εκεύ ςυνταξιοδοτόθηκε. Εκεύνη την εποχό για να βρούνε ανθρϐπουσ μορφωμϋνουσ όταν μεγϊλο πρόβλημα και όμωσ ο παππούσ μου Ευϊγγελοσ Παπϊζησ κατόρθωςε να μορφϐςει τα 2 παιδιϊ του. Ασ ςημειϐςω ότι ο παππούσ μου ϋχαςε την εξαύρετη ςύζυγό του ςε πολύ νεαρό ηλικύα και αναγκϊςτηκε να αναθρϋψει μόνοσ την οικογϋνειϊ του με τη βοόθεια τησ μητϋρασ του. Η μνόμη μασ θα εύναι πϊντα κοντϊ του και ςτϋκει φωτεινό παρϊδειγμα για την οικογϋνειϊ μασ, διότι όταν ςοφόσ για εκεύνη την εποχό, ϊφηςε ϊξιουσ απογόνουσ και προςϋφερε τα μϋγιςτα ςτα κοινϊ.

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

H ςυνειςφορϊ του Κιοςςϋ (Γεωργύου Παπϊζη) ςτο ΢οχό Δημοςιεύτηκε ςτισ 10/04/2011

Η πηγό τησ φωτογραφύασ εύναι από το βιβλύο του ςυμβολαιογρϊφου κ. ΢τϋφανου Γ. Κουτςιμανό, “Αντύλαλοι από τον ΢οχόν και την περιοχόν του, 1974

Θα ςασ μιλόςω τϐρα για οριςμϋνουσ ανθρϐπουσ, που γεννόθηκαν το 19 αιϐνα και ϊφηςαν θετικϋσ αναμνόςεισ ςτουσ ςυντοπύτεσ τουσ. Αναφϋρομαι ςε ανθρϐπουσ με ςκιϊ (=ςιϊνκα) και βαρύτητα ςτην τοπικό κοινωνύα του ΢οχού. Ένασ από αυτούσ όταν ο Γεϐργιοσ Παπϊζησ, γνωςτόσ ςτουσ ΢οχινούσ ωσ Κιοςςϋσ. Ήταν ψηλόσ, ρωμαλϋοσ και φορούςε την τοπικό ενδυμαςύα: ποτούρι, ντουλαμϊ και καπϋλο. Σο μπαςτούνι του ξεχϐριζε, καθϐσ όταν μαύρο και γυαλιςτερό. Όταν κατϋβαινε από το ςπύτι του ςτην 97

΢όχαλησ

κατηφόρα, ςτο καλντερύμι, το μπαςτούνι του, καθϐσ χτυπούςε, ξεχϐριζε από τον κρότο. Φωρύσ να τον δουν ϋλεγαν: «Έρχεται ο Κιοςςϋσ!». Καθόταν ςυνόθωσ ςτο καφενεύο του Παςχϊλη Ζαχαρϋγκα (οι τωρινού αναγνϐςτεσ βϋβαια πρϋπει να ρωτόςουν τουσ παππούδεσ τουσ για να τουσ περιγρϊψουν πωσ όταν τότε η αγορϊ, η οπούα κϊηκε το 1947 και ϊλλαξε ϋκτοτε μορφό). Εκεύ ςτο καφενεύο ό,τι προβλόματα και διενϋξεισ εύχαν οι ςυντοπύτεσ μασ, τον ςυμβουλεύονταν και πϊντα ϋδινε ςυμβιβαςτικϋσ λύςεισ. Αυτόσ ο αρχοντϊνθρωποσ όταν ο Κιοςςϋσ. Ο παππούσ μου Ευϊγγελοσ Παπϊζησ μου διηγούνταν ότι οι Σούρκοι τον αποκαλούςαν “Μεβλιϊ”, δηλαδό ϊρχοντα και τον ςϋβονταν.

Aξιόλογεσ προςωπικότητεσ του ΢οχού, τησ δεκαετύασ του „20 (1) Δημοςιεύτηκε ςτισ07/06/2012

Υωτογραφύα από το αρχεύο τησ Ελϋνησ Βαςιλικού (κόρησ Βαςιλ ού).

Θα κϊνω ςόμερα μια ανϊρτηςη παρουςιϊζοντασ δύο παλιϋσ φωτογραφύεσ του περαςμϋνου αιϐνα. Οι φωτογραφύεσ εύναι τραβηγμϋνεσ περύπου 90 χρόνια πριν. Θα αναφερθϐ ςε πρόςωπα αξιόλογα τησ εποχόσ εκεύνησ. H παραπϊνω φωτογραφύα που αναρτϐ ϋχει μεγϊλη αξύα, γιατύ παρουςιϊζει αξιόλογουσ ανθρϐπουσ του ΢οχού τησ παλιϊσ εποχόσ. Θα κϊνω μια μικρό αναδρομό παρουςιϊζοντασ τον καθϋνα από αυτούσ. Περιςςότερεσ εξηγόςεισ θα ςασ δϐςουν και οι παππούδεσ ςασ, 98

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

γιατύ πϋραςαν πϊρα πολλϊ χρόνια και δεν εύναι δυνατόν εςεύσ οι νεότεροι να ϋχετε μνόμεσ γι‟ αυτούσ τουσ ανθρϐπουσ. Θα αρχύςω από δεξιϊ: αυτόσ με το ϊςπρο κουςτούμι και το ψαθϊκι εύναι ο γιατρόσ ο Κανδιλιϊρησ. Η καταγωγό του όταν από τη Μπϊλτζα ό το ςημερινό Μελιςςοχϐρι Λαγκαδϊ. Διϋπρεψε ςτο ΢οχό ωσ γιατρόσ την εποχό εκεύνη. Αργότερα ϋγινε και γαμπρόσ ςτο ΢οχό. Πόρε ωσ γυναύκα την Μαγδαληνό Αβραμύδου. Σα παιδιϊ τουσ μϋνουν ςτην Θεςςαλονύκη και αγαπούν εξαιρετικϊ το ΢οχό. Δεύτεροσ ςτη ςειρϊ με το μαύρο γιλϋκο εύναι ο Θωμϊσ Καρακόλησ, πατϋρασ του Πϊνου Καρακόλη, του παλιού δόμαρχου του ΢οχού. Ο Θωμϊσ Καρακόλησ ωσ ςτρατιωτικόσ, την εποχό του Μικραςιατικού πολϋμου, ανϋπτυξε αξιόλογη δρϊςη ςτισ μϊχεσ ςτη Μ. Αςύα (Αφιόν Καραχιςϊρ, Εςκύ ΢εχύρ) και Ανδριανούπολη. Σιμόθηκε με επαύνουσ και αποςτρατεύτηκε με το βαθμό του ταγματϊρχη από όςο ξϋρω. Δύπλα, ο ξαπλωτόσ με το γκρι παντελόνι εύναι ο μπϊρμπα Βαςιλόσ Βαςιλικόσ, πατϋρασ τησ Ουρανύασ Παπϊζη και τησ Ελϋνησ Βαςιλικού. Ήταν αξιόλογοσ κύριοσ εκεύνησ τησ εποχόσ. Ήταν καπνομεςύτησ και αργότερα όταν διαχειριςτόσ μονοπωλύου ϊλατοσ. Δύπλα του, η ςύζυγόσ του Γρηγορύα με την ϊςπρη ςϊλπα. Παραδύπλα, με τα μακριϊ φουςτϊνια η Μϊρθα Βαςιλικού, αργότερα ςύζυγοσ του Φρύςτου Μόττα, δηλαδό εύναι η μητϋρα του ΢ϊκη του Μόττα, του μηχανικού. ΢το κϋντρο και πύςω ψηλϊ, όρθια με το φόρεμα με τη V λαιμόκοψη, νϋα η μητϋρα μου, Δόμητρα Παπϊζη, αργότερα ςύζυγοσ του Αδϊμου Αδαμύδη. Ευχαριςτϐ ξανϊ την Ελϋνη Βαςιλικού που μου παρεύχε αυτό τη φωτογραφύα, που μου ϋφερε γλυκϋσ μνόμεσ από τη μητϋρα μου. Δύπλα με τα λευκϊ η Αγγελικό, κουνιϊδα του Νικολϊκη Καρακόλη και παραδύπλα φύλη τησ από τη Θεςςαλονύκη, η οπούα εύναι ντυμϋνη με τα μοντϋρνα ρούχα τησ εποχόσ. Εύναι ενδιαφϋρον ότι ςτη φωτογραφύα ϊλλεσ νϋεσ γυναύκεσ φορούν την παραδοςιακό ςτολό του ΢οχού, ϊλλεσ φορούν ευρωπαώκϊ ρούχα και η Θεςςαλονικιϊ φύλη ακολουθεύ την τελευταύα λϋξη τησ μόδασ τησ δεκαετύασ του 1920.

΢όχαλησ

Ανϊμεςα ςτη Μϊρθα και την Αγγελικό, η κυρύα με το μωρό αγκαλιϊ εύναι η ΢τεργιανό Καρακόλη, ςύζυγοσ του Θωμϊ Καρακόλη, το γϋνοσ Μπουλαςύκη και δύπλα τησ, η θεια μου Δόμητρα, ςύζυγοσ του Νικολϊκη Καρακόλη. Ο θεύοσ μου, Νικολϊκησ Καρακόλησ (πϋθανε το 1981) όταν ιδιαύτερα μορφωμϋνοσ για την εποχό εκεύνη (εργϊςτηκε και ςτην Σρϊπεζα τησ Ανατολόσ ςτη Θεςςαλονύκη) και μου διηγόθηκε πολλϊ για το ΢οχό τησ παλιϊσ εποχόσ. Μϊλιςτα ςυνειςϋφερε με τισ γνϐςεισ του και ςτη ςυγγραφό του βιβλύου, που ϋγραψε για το ΢οχό ο ςυμβολαιογρϊφοσ ΢τϋφανοσ Κουτςιμανόσ.

Νικολϊκησ Καρακόλησ. Από το αρχεύο τησ Ουρανύασ Παπϊζη.

Αυτϊ εύχα να πω όςο αφορϊ αυτό τη φωτογραφύα που μου ξύπνηςε μνόμεσ από τη μητϋρα μου και αγαπημϋνα ςυγγενικϊ πρόςωπα, που ϋχουν περϊςει πια ςτην αντύπερα όχθη. Θϋλω να ενημερϐςω τουσ νεότερουσ και να θυμηθούν οι γηραιότεροι τισ παλιϋσ γενιϋσ που πϋραςαν και διϋπρεψαν ςτο πόςτο του ο καθϋνασ.

Aξιόλογεσ προςωπικότητεσ του ΢οχού, τησ δεκαετύασ του ‟20 (2) Όπωσ ςασ υποςχϋθηκα ςυνεχύζω την περιγραφό των αξιόλογων ανθρϐπων τησ παλιϊσ εποχόσ (δεκαετύα του 1920) με την παρακϊτω φωτογραφύα. ΢το κϋντρο καθιςτόσ ςτην καρϋκλα εύναι ο θεύοσ μου, Φριςτόδουλοσ Αδαμύδησ, με το ψαθϊκι ςτο χϋρι. Ήταν αδερφόσ του πατϋρα μου και για τουσ νεότερουσ για να καταλϊβουν όταν ο πατϋρασ τησ Ελϋνησ Παπϊζη, που εύναι γυναύκα του Άγγελου του Σςόλιου. Αυτόσ όταν γαμπρόσ την εποχό εκεύνη του Αβρϊμ Αβραμύδη, που όταν τςορμπατζόσ εκεύνησ τησ εποχόσ και του ϋχω αφιερϐςει ξεχωριςτό ανϊρτηςη παρακϊτω. Εύχε παντρευτεύ την Αλεξϊνδρα Αβραμύδου, που όταν αρχόντιςςα τησ παλιϊσ εποχόσ.

100

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Από δεξιϊ, όπωσ βλϋπουμε τη φωτογραφύα, εύναι η θεύα μου (πρϐτη αξαδϋρφη του πατϋρα μου), Γρηγορύα Αδαμύδη, αργότερα ςύζυγοσ του Βαςιλού Βαςιλικού, για τον οπούο μύληςα επαινετικϊ και ςτην προηγούμενη ανϊρτηςη και του οπούου η κόρη, Ελϋνη, μασ παραχϐρηςε αυτϋσ τισ δύο φωτογραφύεσ. Ήταν αξιόλογοσ κύριοσ τησ εποχόσ εκεύνησ και με μεγϊλη βαρύτητα ςτα τοπικϊ ζητόματα του χωριού μασ.

Υωτογραφύα από το αρχεύο τησ Ελϋνησ Βαςιλικού (κόρησ Βαςιλού).

Αριςτερϊ, η θεύα μου (πρϐτη αξαδϋρφη του πατϋρα μου επύςησ), Κατύνα Αδαμύδου. Αργότερα ςύζυγοσ του αεύμνηςτου μπϊρμπα ΢ταμϊτη Μιϊκου που τον αναφϋρω και ςε ϊλλεσ μου αναρτόςεισ. Άξιο τϋκνο του ΢οχού και με μεγϊλη δραςτηριότητα και δρϊςη ςτο εμπόριο. Οι τρεισ εικονιζόμενοι όταν μεταξύ τουσ πρϐτα ξαδϋρφια και για μασ τουσ Αδαμιδαύουσ ϋχει μεγϊλη ςυναιςθηματικό αξύα. Όλοι βϋβαια «επιζούν» μϋςα από την καταγραφό τουσ ςτο οικογενειακό μασ δϋντρο, το οπούο ςυςτόνω όλουσ τουσ ΢οχινούσ να επιςκεφτούν, γιατύ θα βρουν με μεγϊλη βεβαιότητϊ ςυγγενεύσ του και ϋχουν ελεύθερη πρόςβαςη ςτο δϋντρο, ϐςτε να ςυμπληρϐςουν τα ονόματϊ τουσ. 101

΢όχαλησ

Iςτορικϋσ και ςημαύνουςεσ προςωπικότητεσ του ΢οχού Δημοςιεύτηκε ςτισ31/08/2012 Θα παρουςιϊςω μερικϋσ φωτογραφύεσ του περαςμϋνου αιϐνα, τραβηγμϋνεσ περύπου ςτα 1905-1908. Οι φωτογραφύεσ ανόκουν ςτο αρχεύο τησ Ουρανύασ Παπϊζη, ςυζύγου του αεύμνηςτου Μενελϊου Παπϊζη, η οπούα και μασ τισ παραχϐρηςε. Οικογϋνειεσ Ιωϊννη Αδαμύδη και Αβραμύδη τςορμπατζό Γύρω ςτο ϋτοσ 1900. Από αριςτερϊ εικονύζεται ο Γιοβϊντςοσ Αδαμύδησ (αδερφόσ του Κιουτςιού Γιϐργη), ο οπούοσ όταν παππούσ του Ιωϊννη Αδαμύδη του επιπλοποιού. Δύπλα του η Ελϋνη η γυναύκα του, το γϋνοσ ΢αρακινού. ΢την αγκαλιϊ τησ κρατϊει τη Γρηγορύα (μητϋρα τησ Ουρανύασ Παπϊζη

Παρατηρούμε την ωραύα μακεδονικό ενδυμαςύα των γυναικϐν και ιδιαύτερα τον κεφαλόδεςμο (=κρϊι), ο οπούοσ ςτολύζεται με όμορφεσ καρφύτςεσ (=κουκούςκεσ) και εύναι περόφανα δεμϋνοσ. Καθιςτό με το ϊςπρο φουςτανϊκι εύναι το κοριτςϊκι Ανδρομϊχη Αδαμύδου, ςύζυγοσ αργότερα Γιωργούςη Κόφτη, μητϋρα του Σϊκη Κόφτη. Η ϊλλη οικογϋνεια από δεξιϊ κοιτϐντασ εύναι ο αεύμνηςτοσ Αβρϊμ Αβραμύδησ, που η δικό μασ γενιϊ τον θυμϊται ωσ τςορμπατζό με τον αλευρόμυλο που εύχε ςτην αγορϊ, εκεύ που εύναι τϐρα το ΚΑΠΗ. Αυτόσ ο μύλοσ αργότερα ηλεκτροδότηςε το ΢οχό, γι‟ αυτϊ ϋχω γρϊψει ειδικό 102

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

ανϊρτηςη (βλ. παρακϊτω). Δύπλα του η γυναύκα του Καλλιόπη, το γϋνοσ Αθαναςιϊδη. ΢την αγκαλιϊ τησ κρατϊει την κόρη τησ Αλεξϊνδρα, αργότερα ςύζυγο Φριςτοδούλου Αδαμύδη, που όταν θεύα μου. Ήταν αρχόντιςςα τησ εποχόσ και πολύ περόφανη. Σο αγορϊκι πιθανόν να εύναι ςυγγενόσ τησ Καλλιόπησ Αθαναςιϊδη. Παρατηρούμε ότι το αγόρι φορϊει αντερύ, δηλαδό ϋνα ρούχο ςα ρϊςο. Αυτό το φορούςαν τα αγόρια περύπου ϐςπου να πϊνε ςχολεύο. Οικογϋνεια του παππού μου Ευαγγϋλου Παπϊζη (αρχεύο Νικολϊκη Καρακόλη και μετϋπειτα Ουρανύασ Παπϊζη)

Tα πρόςωπα αυτόσ τησ φωτογραφύασ εύναι οι ϊμεςοι πρόγονοι μου: η οικογϋνεια Ευαγγϋλου Παπϊζη, του παππού μου δηλαδό από την πλευρϊ τησ μητϋρασ μου. Η κυρύα ςτο κϋντρο με το μωρό ςτην αγκαλιϊ εύναι η Μαριόγκα Καρακόλη, η γιαγιϊ μου, ςύζυγοσ Ευαγγϋλου Παπϊζη, του οπούου η φωτογραφύα ςε γεροντικό ηλικύα πια ακολουθεύ ςτο τϋλοσ. Αριςτερϊ τησ η κυρύα εύναι η αδερφό του παππού μου, η Ευαγγελύα Σαντανόζη. Σϐρα θα περιγρϊψω τα παιδιϊ ξεκινϐντασ από δεξιϊ. Πρϐτη με το φιόγκο εύναι η θεύα μου Ελενύτςα, ςύζυγοσ Ιωϊννη Δεμερτζό= Σιούτιου. Ακολουθεύ η μητϋρα μου, Δόμητρα Αδαμύδου, με το μωρό αγκαλιϊ, ο οπούοσ εύναι ο Μενϋλαοσ Παπϊζησ, ςύζυγοσ τησ Ουρανύασ και πατϋρασ του αεύμνηςτου καθηγητό μαθηματικϐν Ευαγγϋλου Παπϊζη (+2013), του μαθηματικού. Σο μωρό που κρατϊει η Μαριόγκα και 103

΢όχαλησ

φαύνεται θολϊ εύναι η Φρυςϊνθη Παπϊζη, αργότερα ςύζυγοσ Ιωϊννη Κευςϋκογλου. Η Ευαγγελύα Σαντανόζη κρατϊει αγκαλιϊ την ΢οφύα Παπϊζη, αργότερα ςύζυγο Αγγϋλου Λιόλιου και μητϋρα του καθηγητό πανεπιςτημύου Αςτερύου Λιόλιου και Μαύρησ Λιόλου Σοκατλόγλου. Σϋλοσ, αριςτερϊ εικονύζεται ο θεύοσ μου Σριαντϊφυλλοσ Παπϊζησ, που διϋπρεψε ωσ δικηγόροσ με τη χρυςό του πϋνα και το απαρϊμιλλο όθοσ. Ευϊγγελοσ Παπϊζησ

Ο παππούσ μου, Ευϊγγελοσ Παπϊζη, ςύζυγοσ Μαριόγκασ Καρακόλη. Η φωτογραφύα τον απεικονύζει ςε γεροντικό ηλικύα. (αρχεύο Νικολϊκη Καρακόλη και μετϋπειτα Ουρανύασ Παπϊζη)

Υωτογραφύα από το μϋτωπο Αναμνηςτικό φωτογραφύα από το Μικραςιατικό πόλεμο, από το μϋτωπο τησ Μ. Αςύασ, με ημερομηνύα 6.5.1919. (αρχεύο Νικολϊκη Καρακόλη και μετϋπειτα Ουρανύασ Παπϊζη). Ο εικονιζόμενοσ αριςτερϊ ςτρατιϐτησ με την ςτρατιωτικό ςτολό τησ εποχόσ εκεύνησ εύναι ο αδερφόσ τησ γιαγιϊσ μου Μαριόγκασ, ο Δημότριοσ Καρακόλησ. Αυτόσ αναγρϊφει και ςτην πύςω όψη την παρακϊτω αφιϋρωςη ςτον αδερφό του Νικολϊκη Καρακόλη.

104

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Παραθϋτω και την οπύςθια όψη και αντιγρϊφω εδϐ την αφιϋρωςη:

Μϋτωπον τη 6.5.1919 / Αγαπητϋ μασ αδερφϋ Νικόλαε/για ςου/ ΢ου ςτϋλνω τη φωτογραφύα μου δι΄ενθύμιον/ ωσ ταχυδρόμοσ ςϐμα δύχωσ ψυχό/ ΢ε αγαπϐ με αγϊπη/ Ο αδερφόσ ςου Δημότριοσ /Λοχύασ πυροβολικού

105

΢όχαλησ

Ο ϊλλοσ ςτρατιϐτησ δεξιϊ όταν ςυνϊδερφοσ του. Εικονύζονται ωσ καβαλϊρηδεσ ςτα μεταγωγικϊ τησ εποχόσ εκεύνησ, γιατύ με αυτϊ μεταφϋρανε τα ορεινϊ κανόνια. Σα κανόνια χωρύζονταν ςε επτϊ τεμϊχια και φορτϐνονταν ςτα μεταγωγικϊ ϊλογα ό μουλϊρια και τα ϋςτηναν, όπου χρειϊζονταν.

΢τρατιϐτεσ ςτη Μικρϊ Αςύα Υωτογραφύα από το Μικραςιατικό Πόλεμο. (αρχεύο Νικολϊκη Καρακόλη και μετϋπειτα Ουρανύασ Παπϊζη).

106

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Όρθιοσ δεξιϊ εύναι ο αδερφόσ τησ γιαγιϊσ μου Μαριόγκασ, Νικόλαοσ Καρακόλησ. Ήταν μορφωμϋνοσ με τα δεδομϋνα εκεύνησ τησ εποχόσ και κατεύχε νευραλγικό θϋςη ςτο ςτρϊτευμα. Γνϐριζε απταύςτωσ την τουρκικό γλϐςςα και γραφό και ϊλλεσ γλϐςςεσ. Ο καθιςμϋνοσ εύναι ςυνϊδερφοσ του ϊγνωςτοσ. Υορϊνε τισ γκϋτεσ ςτα πόδια, ϋνα ύφαςμα δηλαδό τριϐν μϋτρων περύπου, με το οπούο τύλιγαν τα πόδια.

107

΢όχαλησ

Σο πανηγύρι των 12 Αποςτόλων Αναμνηςτικό φωτογραφύα από το αρχεύο Νικολϊκη Καρακόλη και τϐρα τησ Ουρανύασ Παπϊζη που απεικονύζει την πανόγυρη των Αγύων Αποςτόλων ΢οχού. Η φωτογραφύα ϋχει αναρτηθεύ ςτο παρελθόν και ςε ϊλλουσ ιςτοχϐρουσ του διαδικτύου που αφορούν το ΢οχό από ϊλλουσ ΢οχινούσ ςυντοπύτεσ μασ.

Εύναι τραβηγμϋνη κατϊ προςϋγγιςη γύρω ςτα 1918 ϋωσ 1928 από τον Αλό ΢αμό Βϋη, αρχιφωτογρϊφο του ΢ουλτϊνου. ΢την πύςω όψη αναγρϊφει η ςφραγύδα το όνομϊ του και τα εξόσ ςτοιχεύα: Αλό ΢αμό Βϋησ/ Αρχιφωτογρϊφοσ του ΢ουλτϊνου Φαμύδ/ Διευθυντόσ τησ εφημερύδασ «Δύκαιον»/ Θεςςαλονύκη, Ρακτιβϊν, 4.

108

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ο μπϊρμπα-Σόνασ Δημοςιεύτηκε ςτισ31/05/2011 Ο μπϊρμπα Δημητρόσ, γνωςτόσ ωσ μπϊρμπα Σόνασ όταν ο Δημότριοσ Παπϊζησ, αδερφόσ του Γιϐργου Κιοςςϋ (ϋχω γρϊψει παλαιότερα γι‟ αυτόν). Οι δύο ϊνδρεσ δεν εύχαν καμιϊ ςχϋςη μεταξύ τουσ ωσ προσ το χαρακτόρα. Ο μπϊρμπα-Σόνασ λοιπόν, όπωσ θυμούνται οι παλαιότεροι όταν καλοφαγϊσ και λαύμαργοσ. Θα αναφερθϐ ςε κϊποια ςχετικϊ περιςτατικϊ, καθϐσ τον θυμόμαςτε και τον μνημονεύουμε με αγϊπη και ςεβαςμό ςτη μνόμη του.

Από το βιβλύο του ςυμβολαιογρϊφου κ. ΢τϋφανου Γ. Κουτςιμανό, “Αντύλαλοι από τον ΢οχόν και την περιοχόν του, 1974

΢το ΢οχό γινόταν παζϊρι κϊθε Παραςκευό και οι χωρικού των τριγυρινϐν χωριϐν, όπωσ ΢εβϊςτεια και Υλαμούρι ϋφερναν διϊφορα προώόντα π.χ. τυροκομικϊ. Αυτόσ γύριζε από πϊγκο ςε πϊγκο και δοκύμαζε τα πϊντα. ΄Οταν πόγε ςε ϋνα παραγωγό από το Υλαμούρι, που πουλούςε βούτυρο, ούρδα και τυρύ, ο μπϊρμπα-Σόνασ ςημϊδεψε το βούτυρο, παύρνει με τα τρύα δϊχτυλα και γεμύζει το ςτόμα του. Για να ευχαριςτόςει τον παραγωγό του λϋει: «Άμα ούρδα αυτό, ςα βούτυρο!» και ο παραγωγόσ του απαντϊ: «Παππού, βούτυρο εύναι!» και ο μπϊρμπαΣόνασ (αςτειευόμενοσ) λϋει: «Α! Λϊθοσ ϋκανα!». 109

΢όχαλησ

Μια ϊλλη φορϊ εύχε αρρωςτόςει και η θεύα μου Αλεξϊνδρα Αδαμύδου, που τον εύχε θεύο, θεϐρηςε ςωςτό να του πϊει αρρωςτικό μια ςούπα από κουςκούςι. Μόλισ πόγε, αυτόσ ςηκϐθηκε από το κρεβϊτι και τη ρωτϊει: «Αλεξϊνδρα, τι με ϋφερεσ;» «Μια ςούπα από κουςκούςι, θεύε». Μόλισ ϊκουςε ςούπα δεν του ϊρεςε καθόλου και τησ αποκρύνεται «Αλεξϊνδρα, Αλεξϊνδρα, αυτό η δουλειϊ για να ςηκωθεύ ο ϊρρωςτοσ δεν ςηκϐνεται με ςούπα. Φρειϊζεται κρϋασ, κρϋασ, και μϊλιςτα από τραγύ!». Σρύτο και τελευταύο ςχετικό αςτεύο, αλλϊ πραγματικό περιςτατικό: Ο ύδιοσ ωσ κοινοτϊρχησ καλϋςτηκε ςε ϋνα γϊμο ΢αρακατςϊνικο ςτη Μαυρούδα. Μϊγειρασ όταν ο μπϊρμπα Θανϊςησ Ζϋλβασ. Μόλισ τον εύδε τον μπϊρμπα-Σόνα, του ςϋρβιρε τρύα πιϊτα ςούπα, για να τον ευχαριςτόςει και να του κϊνει και πλϊκα. Αφού ϋφαγε τισ ςούπεσ, χόρταςε ο μπϊρμπα Σόνασ και όρθε η ςειρϊ για το ψητό. Μόλισ του ςϋρβιρε ο μπϊρμπα Θανϊςησ Ζϋλβασ το ψητό, δεν μπορούςε να φϊει ϊλλο, γιατύ εύχε χορτϊςει και του λϋει: «Ε! βρε Ζϋλβα τι με ϋκανεσ!». Δεν ϋχαςε όμωσ καιρό και ϋβαλε το ψητό μϋςα ςτο ζωνϊρι για την ϊλλη μϋρα!

΢ταμϊτιοσ Παπϊζησ, βουλευτόσ καταγόμενοσ από το ΢οχό Δημοςιεύτηκε ςτισ18/06/2011 Ο αεύμνηςτοσ ΢ταμϊτησ Παπϊζησ γεννόθηκε ςτο ΢οχό Θεςςαλονύκησ το ϋτοσ 1898. Πόγε ςτο ςτρατό το 1914 ςτη Δρϊμα ςτο πυροβολικό και ϋγινε λοχύασ. ΢τον Α΄ παγκόςμιο πόλεμο πόρε μϋροσ ςτη μϊχη του ΢κρα και αργότερα ϋγινε ανθυπολοχαγόσ. ΢την υπηρεςύα του αρρϐςτηςε βαριϊ και το κρϊτοσ τον ϋςτειλε ςτο εξωτερικό για θεραπεύα. Επϋςτρεψε ςτην Ελλϊδα το 1925. Σο 1926 ϋβαλε υποψηφιότητα ςτην περιφϋρεια Λαγκαδϊ και βγόκε βουλευτόσ. Ο ΢ταμϊτησ Παπϊζησ όταν η ςημαύα των ΢οχινϐν και τησ περιφερεύασ ανεξαιρϋτωσ των πολιτικϐν ιδεϐν του καθενόσ. Επύ χρόνια εκλϋγονταν βουλευτόσ με το Λαώκό Κόμμα. Σο εκλογικό του γραφεύο δεν εύχε καμιϊ πολυτϋλεια. Δεχόταν δηλαδό τον κόςμο ςτο 110

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

καφενεύο «Ρωςικό», ςτην οδό Ίωνοσ Δραγούμη. Εκεύ ϊκουγε τουσ ανθρϐπουσ, κερνούςε τουσ καφϋδεσ και βοηθούςε ςτην επύλυςη των προβλημϊτων. Σα χρόνια που όταν βουλευτόσ ςυνϋπεςαν με τη δύςκολη εποχό του εμφυλύου πολϋμου και οι κϊτοικοι των τριγυρινϐν χωριϐν (΢τεφανινϊ, ΢κεπαςτόσ, Λύμνη, Υιλαδϋλφειο, Ανοιξιϊ και Ξηροπόταμοσ) όταν μαζεμϋνοι ςτο ΢οχό για προςταςύα. ΢ε κϊθε ςπύτι καθόμαςταν μαζύ 2 και 3 οικογϋνειεσ και περϊςαμε εκεύνο το δύςκολο καιρό. ΢ε όλεσ αυτϋσ τισ δυςκολύεσ ο θεύοσ μου ΢ταμϊτησ Παπϊζησ (αδερφόσ τουσ παππού μου, Βαγγϋλη) όταν αρωγόσ και ςυμπαραςτϊτησ για όλουσ τουσ κατούκουσ. Ο ΢ταμϊτησ Παπϊζησ όταν γόνοσ ευγενούσ οικογενεύασ, όχι τόςο εύπορησ, εύχε την αγϊπη και υποςτόριξη των ΢οχινϐν και τησ περιφερεύασ και τον ςτόριζαν πϊντα. Πϋθανε κατϊ το ϋτοσ 1953 από καρδιακό προςβολό και ετϊφη ςτη γενϋτειρϊ του δημοςύα δαπϊνη. Πϋθανε φτωχόσ, γιατύ ϋζηςε ϋναν ϋντιμο πολιτικό βύο. Σο μοναδικό περιουςιακό του ςτοιχεύο, ϋνα νεόδμητο ςπύτι, που το δϐριςαν οι κληρονόμοι του ςτη Δημαρχεύα ΢οχού. Εκεύ για πολλϊ χρόνια ςτεγϊςτηκαν οι υπηρεςύεσ του Δόμου. Η οδόσ που περνϊει από μπροςτϊ ονομϊςτηκε οδόσ «΢ταματύου Παπϊζη» προσ τιμόν του.

Υουςτανούςεσ: οι αρχοντικϋσ ςτολϋσ των γυναικών του ΢οχού Δημοςιεύτηκε ςτισ03/02/2014 Έχω αναφερθεύ ςτο παρελθόν ςε αξιόλογουσ ϊρχοντεσ το τόπου μασ. Για τισ γυναύκεσ όμωσ δεν ϋχω μιλόςει πολύ και νιϐθω την ανϊγκη να κϊνω μια ανϊρτηςη για τισ φουςτανούςεσ. Αυτό η γενιϊ δυςτυχϐσ χϊθηκε και ϋχουν μεύνει τόςο λύγεσ, που μετριούνται ςτα δϊχτυλα τουσ ενόσ χεριού. Αυτϋσ όταν η «ςημαύα» του ΢οχού με τισ αρχοντικϋσ μακεδονικϋσ ςτολϋσ τουσ, πιο περόφανεσ δεν υπόρχαν ςε όλη την Ελλϊδα. Σϐρα μόνο ςτο αξιόλογο Σοπικό Μουςεύο ΢οχού θα βλϋπουν οι νεότερεσ γενιϋσ τισ ενδυμαςύεσ και ςτουσ ΢υλλόγουσ μασ που φυλϊγουν τουσ αυθεντικϋσ ςτολϋσ ςαν κόρη 111

΢όχαλησ

οφθαλμού. Οι νϋοι ΢οχινού τισ βλϋπουν και αιςθϊνονται περόφανοι για την καταγωγό τουσ.

Υωτογραφύα με φουςτανούςεσ από το Σοπικό Μουςεύο ΢οχού

Σϐρα θα μιλόςω για μερικϋσ κυρύεσ για τισ οπούεσ μου αφηγόθηκαν οι παλαιότεροι και ϋχω και μερικϋσ ςχετικϋσ φωτογραφύεσ. Ασ με ςυγχωρόςουν οι αναγνϐςτεσ μου που θα παραλεύψω πολλϋσ, γιατύ δεν μπορϐ να τισ θυμϊμαι όλεσ. Βλϋπω ςε μια οικογενειακό μασ φωτογραφύα τη γιαγιϊ μου, που δεν τη θυμόθηκα, γιατύ πϋθανε νϋα. Εύναι η Μαριόγκα Παπϊζη, το γϋνοσ Καρακόλη και τη θαυμϊζω. Η Ευαγγελύα Σαντανόζη όταν αδερφό του παππού μου, του Ευαγγϋλου Παπϊζη. Η ΢τεργιανό Καρακόλη, το γϋνοσ Μπουλαςύκη όταν γυναύκα του Θωμϊ Καρακόλη (μητϋρα του Πϊνου Καρακόλη, του πρϐην Δόμαρχου). Σϐρα θα ξυπνόςουμε αναμνόςεισ ςτουσ νεότερουσ από φουςτανούςεσ που θυμϊμαι εγϐ και όταν γιαγιϊδεσ ό μαμϊδεσ τουσ και ςτόλιζαν το ΢οχό. Δυςτυχϐσ, η δικό μου μητϋρα δε φόρεςε τα μακριϊ φουςτϊνια, γιατύ όταν μοντϋρνα τησ εποχόσ και φορούςε ευρωπαώκϊ φορϋματα, που τα ϋλεγαν «ταγκϐ».

112

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Από αριςτερϊ το παιδύ με το αντερύ ο θεύοσ μου Σριαντϊφυλλοσ Παπϊζησ (δικηγόροσ), η Ευαγγελύα Σαντανόζη κρατϊει τη θεύα μου ΢οφύα Λιόλιου, ςτη μϋ ςη η γιαγιϊ μου Μαριόγκα Καρακόλη Παπϊζη κρατϊει αγκαλιϊ τη Φρυςϊνθη Κευςϋκογλου, η μϊνα μου Δόμητρα Παπϊζη Αδαμύδου κρατϊει αγκαλιϊ το Μενϋλαο Παπϊζη και δεξιϊ η θεύα μου Ελενύτςα Δεμερτζό. ΄Ολα τα τϋκνα τησ Μαριόγκασ Παπϊζη. Υωτογραφύα από το αρχεύο Ουρανύασ Παπϊζη.

Θυμϊμαι από τισ παλαιότερεσ τη μανιϊ Θεαγϋνκα, μητϋρα του αεύμνηςτου δημϊρχου Μενελϊου Βαςιλικού, του «Χηλού». Ήταν ψηλό, χαμογελαςτό και καλοςυνϊτη. Ήταν πρακτικό μαμό εκεύνησ τησ εποχόσ. Ξεγεννούςε τα παιδιϊ ςτην περιοχό «Μαρϊςι». Δεύτερη τη ΢οφύα Μπουτςιούκη ό Γκαγκϊφτα. Όταν πόγαινε ςτην εκκληςύα τη θαυμϊζαμε, γιατύ όταν πολύ θεαματικό και ευγενικό. Σι να πω για τη θεύα μου (νϊτςιο) Αλεξϊνδρα Αδαμύδη, γυναύκα Φριςτοδούλου Αδαμύδη και κόρη του τςορμπατζό εκεύνου Αβραϊμ Αβραμύδη; Αυτό φορούςε τα πιο ακριβϊ φορϋματα και τησ ϊρεζε πϊντα το καλό. Όταν ψούνιζε, ψούνιζε πϊντα ϊλκαπα, δηλαδό το ακριβότερο ύφαςμα. Σησ ϊρεζε να τησ λϋνε ότι φορϊει τα καλύτερα υφϊςματα και όταν πολύ περόφανη. Σου παπϊ Φρυςϊφη η γιαγιϊ από τη μϊνα του, ςτο γϋνοσ Αριςτϋ, όταν ψηλό και αριςτοκρατικό γυναύκα. Ση Μυγδαλούςη Γλαβύνα, μητϋρα του Βϊγγου του κουρϋα. Η Μυγδϊλα Βαρελϊ, μητϋρα του αεύμνηςτου βουλευτό Γιϊννη Γλαβύνα και κόρη του αγιογρϊφου Απόςτολου Βαρελϊ. Η τϋτα Λϋνγκω του Λϊτςιου, γιαγιϊ του Ζαχαρύα Λϊτςιου. Η Κατύνα Γαγανϋλη, μϊνα του ΢τϋλιου Γαγανϋλη. Η Κατύνα Σοπούζη Σζϋκου, μϊνα του Ματούλη. Η Αθαναςύα Σζουμαλό, ςύζυγοσ Αγγϋλου ΢ϊμου ό Σζουμαλό. 113

΢όχαλησ

Η Λϋγκω Μπούφου, ςύζυγοσ Αποςτόλου Μπούφου. Η θεύα μου Γρηγορύα Βαςιλικού, μϊνα τησ Ουρανύασ Παπϊζη.

Αριςτερϊ εύναι η Δόμητρα Παλαπύτα ςύζυγοσ Ευαγγϋλου Μπουφύδη, και δεξιϊ η Κατερύνα (Ρύνα) ΢ϊμου ςύζυγοσ Δημητρό Σςιλιπόρα. Υωτογραφύα από το Ola Sohos ςτο facebook του ΢ϊκη Βραζιλιϊνου.

Από το 52 μαχαλϊ η Πηνελόπη Ρύζου, η Ελϋνη Κανϊρη, η Κικύςη Σρυφωνύδη, μϊνα του Δρϊκου, η μϊνα του Σαρζϊν του Παςαμϋρη. Η αεύμνηςτη γειτόνιςςϊ μου Λευτερύα Ποώρϊζη, ςύζυγοσ Γραμμϋνου Ποώρϊζη. Η Βαγγελιϐ Λϊτςιου ό Μπουζύνκα. Η γιαγιϊ Κόφτη, γιαγιϊ τησ Φρυςούλασ Μαώλιϊνη. Σϐρα θα αναφϋρω και όςεσ φουςτανούςεσ θυμϊμαι από ϊλλεσ γειτονιϋσ. Η Σαςιϊ ΢ερενύδου ό Ντρούτα, η Φαρύκλεια ΢ερενύδου Γκούρτςιου, η Δεςπούνα Μότικα ό Πιπύτκα, η Φρυςϊνθη Λωλού, η Βανθύα Γαγανϋλη, ςύζυγοσ ΢ταματύου Γαγανϋλη και οι αδερφϋσ τησ, που όταν χορεύαν ςτο ςιγανό το «Νικόλα» τησ θαύμαζαν. Η Φρυςούςη ΢ϊμου, η Λευτερύα Γρατςωνύδου, η Φρυςό Γρατςωνύδου, η Μϊρθα Μόττα ό Σότςκα. Η Ρύνα Καρακατούρη, ςύζυγοσ Δημητρύου Καρακατούρη όταν ψηλό και θεαματικό κυρύα. Η Φρυςϊνθη Αδαμύδου, ςύζυγοσ Αλϋκου. Η Ελευθερύα Αδαμύδου, ςύζυγοσ του Δημητρύου. Η Κατύνα Κουκουτζϋλη ό 114

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Καραμϊνκω, εύχε το μπακϊλικο και μασ ϋδινε τισ καραμϋλεσ και επύςησ η Κατύνα Κουκουτζϋλη ό Πολύμκα, ςύζυγοσ του Πολύμερου Κουκουτζϋλη. Αυτό η ανϊρτηςη εύναι ςαν ϋνα μικρό τριςϊγιο ςτισ φουςτανούςεσ που πϋραςαν ςτην αντύπερα όχθη.

Υωτογραφύα από το Ola Sohos ςτο facebook του ΢ϊκη Βραζιλιϊνου.O δόμαρχοσ Μενϋλαοσ Βαςιλικόσ χορεύει με τισ φουςτανούςεσ.

΢ΦΟΛΙΑ ΑΝΑΓΝΩ΢ΣΩΝ Ania Kouk 03/02/2014 Κύριε Αδαμύδη ξεχϊςατε τη γιαγιϊ μου από του μπαμπϊ μου τη πλευρϊ, τη ςχωρεμϋνη Κατύνα Κουκουτζϋλη ό Καραμϊνκω, όπωσ επύςησ και την ϋταιρη Κατύνα Κουκουτζϋλη ό Πολύμκα ςύζυγο του θεύου Πολύμερου Κουκουτζϋλη!!! Να εύςτε καλϊ και πϊντα να μασ θυμύζετε τισ ρύζεσ μασ, για να τισ μεταδϐςουμε ςτα παιδιϊ μασ ακϋραιεσ!!

Ο Αβρϊμ Αβραμύδησ, ϋνασ τςορμπατζόσ τησ παλιϊσ εποχόσ Δημοςιεύτηκε ςτισ 15/06/2011 Από τον καιρό που ϋπαψαν να λειτουργούν οι νερόμυλοι, γιατύ εύχαν μικρό απόδοςη (βλϋπε ςχετικό ανϊρτηςη), δημιουργόθηκαν οι 115

΢όχαλησ

αλευρόμυλοι. Αυτού λειτουργούςαν με μεγϊλεσ πετρελαιομηχανϋσ, που γύριζαν τισ μυλόπετρεσ.΄Ετςι λοιπόν πια αλϋθονταν το ςιτϊρι και εύχε μεγαλύτερη απόδοςη ο μύλοσ. Εκεύ όπου ο νερόμυλοσ ϊλεθε 50 κιλϊ ςιτϊρι, ο αλευρόμυλοσ ϊλεθε 500. Θα αναφερθϐ ςε ϋναν τςορμπαζό (=πλούςιο) τησ εποχόσ μου, τον Αβρϊμ Αβραμύδη που εύχε αλευρόμυλο, με τον οπούο ςυγχρόνωσ τα βρϊδια ηλεκτροδοτούςε το ΢οχό.

Ο μύλοσ εξωτερικϊ τη δεκαετύα του „90. Υωτογραφύα από εφημερύδα Η Υωνό του ΢οχού.

Ο μύλοσ βριςκόταν ςτο ςημεύο, που το αγόραςε από τη ΔΕΗ ο δόμοσ και λϋνε ότι θα γύνει το ΚΑΠΗ τϐρα. Ση μϋρα λοιπόν ο Αβρϊμ Αβραμύδησ ϊλεθε με 5-6 ϊτομα προςωπικό τα αλεςτικϊ του ΢οχού και όλησ τησ περιοχόσ και τα βρϊδια με τισ ύδιεσ μηχανϋσ, τισ γεννότριεσ, ϋδινε ρεύμα ςε όλο το ΢οχό. Έτςι οι ΢οχινού κϊθε μόνα πλόρωναν το ρεύμα τουσ ςτον Αβρϊμ Αβραμύδη. Αυτόσ ϋκανε και το ιδιωτικό δύκτυο ηλεκτροδότηςησ του χωριού. Αργότερα η ΔΕΗ τον αποζημύωςε, βελτύωςε το πρωτόγονο δύκτυο, πόρε το προςωπικό και ςυνϋχιςε ςτο εξόσ να ηλεκτροδοτεύ το ΢οχό. Τπϊλληλοι του Αβραμύδη που προςελόφθηςαν κατόπιν ςτη ΔΕΗ όταν ο Παναγιϐτησ Ζαχαρϋγκασ, ο εγγονόσ του Αβρϊμ Αδαμύδησ και ο Σριαντϊφυλλοσ Δημητρύου.

116

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ο μύλοσ εςωτερικϊ ςε νϋα χρόςη. Πηγό φωτογραφύασ: εφημερύδα Η Υωνό του ΢οχού.

΢το ΢οχό εγϐ θυμϊμαι δύο αλευρόμυλουσ, του Αβραμύδη και του Καρακόλη. Αργότερα εξαφανύςτηκαν και οι αλευρόμυλοι λόγω τησ εκβιομηχϊνιςησ τησ χϐρασ. Για να γύνει το αλεύρι υπόρχαν τα εξόσ ςτϊδια: ο αγρότησ φόρτωνε το μουλϊρι ό το γαώδούρι του με ςιτϊρι και το πόγαινε ςτο μύλο για να αλεςτεύ. Ο μυλωνϊσ κρατούςε το δικαύωμϊ του, τα λεγόμενα αλεςτικϊ. Αν κϊποιο γαώδούρι όταν πολύ δύςτροπο, γιατύ φοβόταν τον κρότο των μηχανϐν και δεν πόγαινε μϋςα να το ξεφορτϐςουν, ο Αβρϊμ Αδαμύδησ (πανύψηλοσ και δυνατόσ) ϋπαιρνε το γαώδούρι ςτουσ ϐμουσ του και το πόγαινε μϋςα για ξεφόρτωμα. Όταν γινόταν το αλεύρι, η νοικοκυρϊ αναλϊμβανε τα υπόλοιπα: να κοςκινύςει το αλεύρι, για να βγουν τα πύτερα, να ζυμϐςει, να το φουρνύςει και να το ψόςει. Ο ϊνδρασ ϋπρεπε να φϋρει τα τςϊκνα, για να ανϊψει το φούρνο η νοικοκυρϊ. Όταν ψηνόταν το ψωμύ ςτο φούρνο, μοςχοβολούςε όλη η γειτονιϊ από το φρϋςκο ψωμύ.

Ο “Εφτακϋφαλοσ” του Υλαμουρύου Δημοςιεύτηκε ςτισ10/05/2011 Από τα νιϊτα μου ϋωσ και ςόμερα εραςιτεχνικϊ αςχολούμαι με τη μελιςςοκομύα. Εύναι μια ευγενόσ απαςχόληςη και μου αρϋςει, γιατύ δεν προτιμϐ τα καφενεύα. Ακόμη μου αρϋςουν τα γλϋντια και η καλό παρϋα. Όπωσ θυμούνται οι παλαιότεροι η δικό μασ παρϋα (οι αεύμνηςτοι ΢εραφεύμ Βαςιλικόσ, Σϊςοσ Ζιϐγασ, Γιϐργοσ Αλεξιϊδησ και Νϋςτωρ Γερμιτςιϐτησ και οι ζϐντεσ Γιϐργοσ Ζαχαρϋγκασ, Σριαντϊφυλλοσ Ντϊκαλησ, Σϊςοσ Σςιλιμπϐνησ, Ναρρϋσ Παναγιϐτησ, Γκούρτςιοσ Ηλύασ και εγϐ ο Αδαμύδησ Γεϐργιοσ, κ.ϊ.) ϊφηςε εποχό. 117

΢όχαλησ

Θα διηγηθϐ μια προςωπικό αληθινό εμπειρύα μου. Κατϊ το 1961, εύχα το Μϊιο τα μελύςςια ςτο ΢οχό. Έπρεπε να μετακινηθούν όμωσ ςε ϊλλη περιοχό για εύρεςη καλύτερησ τροφόσ. Πόρα λοιπόν απόφαςη να τα πϊω ςτο Υλαμούρι, ϋνα χωριό εγκαταλειμμϋνο μετϊ τη ΢εβϊςτεια, γιατύ εκεύ εύχε ϊφθονη ακακύα για τροφό. Οι δρόμοι όμωσ όταν τόςο δύςβατοι και μόνο ο αεύμνηςτοσ Αθανϊςιοσ Ξανθόσ με το αμϊξι του, που το ονόμαζε «΢ουλτϊνα», μου εύπε ότι μπορεύ να με πϊει. Έτςι και ϋγινε. Μετϊ από δϋκα μϋρεσ πόγα να τα ελϋγξω.

΢ε εκεύνη την περιοχό εύχε τα μαντριϊ του ο Γιϊννησ Μπόλασ. Πόγαμε από το ΢οχό μϋχρι το μαντρύ του με τα ϊλογϊ του, αλλϊ από εκεύ ϋωσ τα μελύςςια εύχε ϊλλη μύα ϐρα δρόμο με το ϊλογο. Μου ϋδωςε το ϊλογο και ϋφταςα ςτα μελύςςια. ΢τόχοσ μου όταν να γυρύςω το βρϊδυ ςτο μαντρύ του, να μεύνω εκεύ και το πρωύ θα γυρύζαμε μαζύ ςτο ΢οχό. Για κακό μου τύχη, παρόλο που το εύχα δϋςει, το ϊλογο ϋκοψε το ςκοινύ και ϋφυγε. Εύχε νυχτϐςει και για να φτϊςω ωσ το μαντρύ με τα πόδια θα με ϋτρωγαν τα ςκυλιϊ του και εύχε δρόμο πολύ. ΢κϋφτηκα λοιπόν να πϊω ςτο χωριό Υλαμούρι που όταν κοντϊ και αυτό το ςχϋδιο ϋθεςα ςε εφαρμογό. Από τουσ τςομπϊνουσ εύχα μια πληροφορύα ότι ςτο Υλαμούρι εκεύνη την εποχό ϋμενε ϋνασ ϊνθρωποσ ερημύτησ, μόνοσ του, ο «Εφτακϋφαλοσ». Αυτόσ, ενϐ όλοι οι υπόλοιποι ςυγχωριανού του εύχαν 118

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

εγκαταλεύψει το χωριό κατϊ το 1947-49, δεν τουσ ακολούθηςε και ϋμενε μόνοσ του εκεύ. Ήταν ϋνασ μοναχικόσ, ρακϋνδυτοσ, αγριεμϋνοσ ϊνθρωποσ, κοντόσ, χοντρόσ, αξύριςτοσ, με ϋνα μεγϊλο κεφϊλι, ςτο οπούο όφειλε και την προςωνυμύα ο «Εφτακϋφαλοσ».

Όταν ϋφταςα ςτο Υλαμούρι εύδα μόνο ερεύπια και φϐναξα «ΓιϊννηΓιϊννη», γιατύ όξερα ότι ϋτςι τον ϋλεγαν. Αποκρύθηκε μϋςα από τα χαλϊςματα μια φωνό και ςτην ποντιακό διϊλεκτο μου εύπε: «Νο θϋλεισ; (= τι θϋλεισ;)». Σου εύπα ότι δεν εύχα κατϊλυμα να μεύνω και με φιλοξϋνηςε. Για να με ευχαριςτόςει μου ϋψηςε πατϊτεσ ςτη χόβολη, αλλϊ δεν εύχε κουβϋρτα να με ςκεπϊςει και πϋραςα όλη τη νύχτα δύπλα ςτη φωτιϊ με το ςακϊκι μου. Ξημϋρωςε η μϋρα του Θεού και μου ϋδειξε το δρόμο να βγω ςτον αμαξιτό δρόμο προσ τη Φωρούδα, που περνούςαν δαςικϊ αμϊξια που πόγαιναν ςτο Λαγκαδϊ. Από τη Φωρούδα μπόκα ςε ϋνα φορτηγό που κουβαλούςε ξύλα και ϋφταςα ςτο Λαγκαδϊ. Από εκεύ πόρα τη ςυγκοινωνύα και επϋςτρεψα ςτο ΢οχό κϊνοντασ το γύρο του κόςμου. Ο «Εφτακϋφαλοσ», αγνόσ ϊνθρωποσ, μου πρόςφερε απλόχερα τη φιλοξενύα του με τα λιγοςτϊ αγαθϊ που διϋθετε.

Ο Κεραυνόσ Δημοςιεύτηκε ςτισ 29/11/2013 Ποιοσ όταν ο Κεραυνόσ; Οι παλιού ύςωσ να τον θυμούνται. Ήταν ΢ερραύοσ ςτην καταγωγό, αντϊρτησ, ψηλόσ και λεβεντϊνθρωποσ. Κυκλοφορούςε ςιωπηλόσ ςτα βουνϊ του ΢οχού και τησ Βόλβησ και ςε ϊλλεσ περιοχϋσ, όπου εύχε αναμνόςεισ από το παρελθόν του… 119

΢όχαλησ

΢τον εμφύλιο κατϊ το 1947-49 όταν οι αντϊρτεσ ςτα βουνϊ τησ περιοχόσ μασ, Κερδύλια και Σρεισ Κϊμποι. Από διηγόςεισ του, όταν τυχαύα τον βρύςκαμε καμιϊ μϋρα και όταν ςτα καλϊ του μασ διηγούνταν τα εξόσ: «΢ε μια μϊχη ςτα Κερδύλια ςτα βουνϊ που κϊνανε, ςκότωςε κατϊ λϊθοσ τον Καπετϊν Ζϋβγο, τον καλύτερό του φύλο και ςυμπατριϐτη από απροςεξύα. Από τότε τον ϋτρωγαν οι τύψεισ πωσ ϋγινε αυτό το κακό!». Ωσ το 1950 διαλύθηκαν όλοι οι αντϊρτεσ επύ αρχιςτρατηγύασ Παπϊγου: ϊλλοι πόγαν ςτην Βουλγαρύα, ϊλλοι Σςεχοςλοβακύα, ϊλλοι Σαςκϋνδη, δηλαδό όλοι ςτο παραπϋταςμα. Ο Κεραυνόσ ϋωσ το 1954 περιφερόταν ςτα βουνϊ. Ήταν φυςικϊ ϊοπλοσ και τον ςυντηρούςαν οι κτηνοτρόφοι, οι γεωργού και όποιοι ϊλλοι μπορούςαν. Λόγω των καταςτϊςεων εύχε κϊποια ψυχολογικϊ προβλόματα μετϊ το φονικό του ςυντρόφου του και, όταν ζητούςε λύγο ψωμύ, όλοι τον όξεραν και τον βοηθούςαν, καθϐσ όταν γνωςτόσ ςτην περιοχό. Μϊλιςτα πϊντα ϋβγαζε και μια δραχμό το πληρϐςει, καθϐσ όταν περόφανοσ. Σϐρα θα αναφερθϐ ςε ϋνα περιςτατικό που μου ςυνϋβη εμϋνα προςωπικϊ. Ο πατϋρασ μου, Αδϊμοσ Αδαμύδησ, εύχε πτηνοτροφεύο ςτη Μεγϊλη Βόλβη. Ο Κεραυνόσ τον επιςκεπτόταν τακτικϊ για λύγο ψωμύ και ό,τι ϊλλο του ϋδιναν. Εγϐ κατϊ το ϋτοσ 1954 αςχολούμουν με τα μελύςςια –όπωσ και ςόμερα εραςιτεχνικϊ, γιατύ μου αρϋςουν-. Εύχα πϊρει λοιπόν δύο μελύςςια από το ΢οχό για να τα πϊω ςτη Βόλβη, εκεύ που όταν και το υπόλοιπο κοπϊδι τουσ, ςτο πτηνοτροφεύο μασ. Απόςταςη Βόλβησ ΢οχού περύπου 23 χιλιόμετρα. Μόλισ ϋφταςα εκεύ για να τα ξεφορτϐςω ςτο ειδυλλιακό περιβϊλλον τησ λύμνησ, ανϊμεςα από τισ όδη υπϊρχουςεσ εκεύ κυψϋλεσ, ςηκϐθηκε απότομα όρθιοσ, μόλισ με αντιλόφθηκε. Κοιμόταν εκεύ και μόλισ κατϊλαβε ότι κϊποιοσ πληςιϊζει τρϊπηκε ςε φυγό. Σου φωνϊζω: «Σι ζητϊσ εδϐ; Ποιοσ εύςαι, τι θϋλεισ;». Αυτόσ δεν ςταμϊτηςε, ϊρχιςε να φεύγει και εγϐ μεσ τη νύχτα τα ϋχαςα και αναρωτόθηκα, εϊν επρόκειτο για ϊνθρωπο ό για φϊνταςμα. Αφού ξεφόρτωςα τα μελύςςια και τα ϋβαλα όλα ςτη θϋςη τουσ, πόγα ςτο καμαρϊκι του μπαχτςϋ μασ, για να κοιμηθϐ ωσ το πρωύ. ΢το καμαρϊκι ϋμενε ο πατϋρασ μου και ϋνασ υπϊλληλοσ μασ, ο μπϊρμπα ΢τϋργιοσ. Ο 120

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

πατϋρασ μου μού λϋει: «Μη φοβϊςαι, όταν ο Κεραυνόσ, όλο το απόγευμα τον εύχαμε εδϐ και τον ταϏςαμε!». Έτςι διαπύςτωςα ότι πρϊγματι όταν ο Κεραυνόσ και όχι φϊνταςμα! Ο Ρϐςοσ μπϊρμπα ΢τϋργιοσ (΢εργϋφ ςτα ρωςικϊ), ο υπϊλληλοσ μασ, εύχε ξεμεύνει ςτην Ελλϊδα από τον Κοζϊκικο ςτρατό, που εύχε επαναςτατόςει ςτη Ρωςύα. Ήταν επύλεκτοσ του Ρωςικού ιππικού. Πολλού από τουσ Κοζϊκουσ από τη ςτρατιϊ του Βρϊγκι που εύχε επαναςτατόςει εύχαν ϋρθει ςτην Ελλϊδα. ΢τη Βόλβη περύπου δϋκα εύχαν βρει κατϊλυμα, γιατύ αςχολούνταν με το ψϊρεμα. Θυμϊμαι τουσ εξόσ: το μπϊρμπα ΢τϋργιο, τον Αςπρογιϊννη, το Πϋτρο. Όλοι εύχαν μετϊ παντρευτεύ γυναύκεσ ελληνύδεσ και «ϋριξαν κόκαλο ςτη Βόλβη». Ένα δεύτερο περιςτατικό που ϋγινε ςτη Βόλβη, ςχετύζεται με τον Αχιλλϋα Αδαμύδη. Πόγε ο Αχιλλϋασ ςτο ςτϊβλο του να βϊλει ςανό ςτο παχνύ, για να φϊνε τα αγελϊδια το βρϊδυ. Μόλισ βϊζει το χόρτο ςτο παχνύ –όταν Υθινόπωροσ πια και ϋκανε κρύο- απότομα ςηκϐνεται μεσ το ςκοτϊδι ϋνασ ϊνθρωποσ μϋςα από το παχνύ. Εμβρόντητοσ και φοβιςμϋνοσ ο Αχιλλϋασ βγϊζει τισ φωνϋσ για να ακούςουν και οι γεύτονεσ και να ςπεύςουν προσ βοόθεια, γιατύ πύςτευε ότι εύναι κϊποιοσ κλϋφτησ. Σότε του λϋει ο Κεραυνόσ: «Εγϐ εύμαι!». Σότε απαντϊει ο Αχιλλϋασ: «Αμϊν, όρθε η ψυχό μου ςτον τόπο τησ!». Αυτϊ ςχετικϊ με τα περιςτατικϊ από τη Βόλβη. Οι παλιού κτηνοτρόφοι του ΢οχού θα θυμούνται ανϊλογα περιςτατικϊ, γιατύ επιςκεπτόταν όλα τα μαντριϊ για να ςυντηρηθεύ. Κυκλοφορούςε ςτο ΢ουλεώμϊν Ντερϋ (πηγαύνοντασ προσ τη Μαυρούδα), Γκερμϊν, ΢αρϊντα Μϊρτυρεσ. Αν κανϋνασ από τουσ παλιούσ θυμϊται καμιϊ περιπϋτεια με τον Κεραυνό, ασ μου την θυμύςει για να την ςυμπληρϐςω. Δύςκολα χρόνια. Σα λϋω για τουσ νϋουσ για να ξϋρουν ότι υπόρχαν και δυςκολότερα χρόνια, να κϊνουν υπομονό και όλα θα περϊςουν. ΢ΦΟΛΙΑ ΑΝΑΓΝΩ΢ΣΩΝ ΜΑΡΣΤΡΙΑ ΘΕΜΗ ΔΙΓΚΑ (1.12.2013): “Ο “ΚΕΡΑΤΝΟ΢ ” όταν εύδα την φωτογραφύα ανατρύχιαςα …όταν διϊβαςα το κεύμενο ϋπαθα …τον θυμόθηκα, όταν δεκαετύα του 60 όταν τον εύδα για πρϐτη και τελευταύα φορϊ, μϋχρι τότε εύχα ακούςει πολλϋσ ιςτορύεσ για αυτόν, που με 121

΢όχαλησ

προκαλούςαν φόβο, ο ϊνθρωποσ μυςτόριο, ο ϊνθρωποσ που ερχόταν από το πουθενϊ και πόγαινε ςτο πουθενϊ, ο ϊνθρωποσ που ϋβγαινε πύςω από ϋνα πουρνϊρι και εξαφανιζόταν πύςω από μια ςιούμα, πληςύαζε τα κοπϊδια, τα ςκυλιϊ δεν τον γϊβγιζαν και τα ζϐα δεν ςκιϊζονταν από την παρουςύα του. Οι μεγαλύτεροι με προειδοπούηςαν ότι ςε λύγο ϋρχεται ο “Κεραυνόσ” για να μην τρομϊξω, όρθε με γρόγορα βόματα αντϊλλαξε λύγεσ λϋξεισ και ϋφυγε με το ύδιο τρόπο, ςαν κϊποιοσ να τον κυνηγούςε. Ήταν όμωσ τελεύωσ διαφορετικόσ από ότι τον φανταζόμουν!!!, μεγϊλα μαλλιϊ αξύριςτοσ με λερωμϋνα ρούχα αλλϊ … με ϋνα πλατύ χαμόγελο, (νομύζω πωσ εύχε κρεμαςμϋνο ςτον ϐμο του ϋνα παλιό ςκουριαςμϋνο όπλο). ΢πϊνια εμφανιζόταν ςτον κόςμο και περιτριγυρνούςε ςτισ περιοχϋσ του ανατολικού ΢ωχού Γενό Μαχαλϊ, ΢ουλεώμϊν Ντερϋ, Μουλόφκα, Ζλϊ Καρϊν Γκιρμϊν. Σα βρϊδια ϋφτανε και μϋχρι την ΢ιαρόκα Πουλιϊνα (τον επύγειο παρϊδειςο) για κανϋνα ςταφύλι, καρύδι, κϊςτανο. Εύναι η πρϐτη φορϊ που δεν μου ϋρχεται να γρϊψω το (για να θυμούνται οι παλιού και μα μαθαύνουν οι νεότεροι), πολλού λύγοι τον ξϋραν και ύςωσ μόνον οι κτηνοτρόφοι του ανατολικού ΢ωχού !!!”.

Aφιϋρωμα ςτον ξενιτεμϋνο φύλο μου Δόμο Πομϊκη και ςτουσ ξενιτεμϋνουσ τησ Αυςτραλύασ Δημοςιεύτηκε ςτισ 7/6/2011 Εύμαι ύδια ηλικύα (80) με τον παιδικό μου φύλο Δόμο Πομϊκη. ΢την Κϊτω Αγορϊ εύχε το κουρεύο του. Εκεύ ςυγκεντρωνόμαςταν όλοι οι φύλοι για να περϊςουμε ευχϊριςτα την ϐρα μασ και ταυτόχρονα κουρευόμαςταν ό ξυριζόμαςταν. Ο Δόμοσ μόλισ ξύριζε ό κούρευε 2-3 και ϋπιανε κανϋνα φρϊγκο, αγόραζε κανϊ δυο κατοςταρϊκια ούζο από του Θαναςό Κανϊρη το παντοπωλεύο και μια χούφτα ελιϋσ από του αεύμνηςτου φύλου μασ Βαγγϋλη Καραμπατϊκη το βαρϋλι και ϊρχιζε το γλϋντι μασ. Με αυτϋσ τισ ευχϊριςτεσ αναμνόςεισ τον θυμόμαςτε εμεύσ οι φύλοι του. Δυςτυχϐσ για μασ εύναι μακριϊ ςτην ΑδελαϏδα τησ Αυςτραλύασ, αλλϊ

122

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

μασ επιςκϋπτεται ευτυχϐσ τακτικϊ. Βϋβαια ςτη Νϋα Γη ευδοκύμηςε και πρόκοψε αυτόσ και η ωραύα οικογϋνεια που δημιούργηςε. Όταν ϋφυγε για την ξενιτιϊ εγϐ του ϋφτιαξα την ξύλινη βαλύτςα του. Σου λϋγαμε τότε: “Δόμο, που μασ αφόνεισ, γιατύ φεύγεισ;” και ο Δόμοσ απαντούςε: “Εγϐ, γιατύ δε ςασ λϋω ελϊτε μαζύ μου; Αφόςτε μου να βρω την τύχη μου”. Αυτό η ανϊρτηςη αφιερϐνεται με αγϊπη ςτο φύλο μου Δόμο Πομϊκη, που τον περιμϋνω να ϋρθει το καλοκαύρι και ςε όλουσ τουσ ξενιτεμϋνουσ ΢οχινούσ που προόδεψαν απανταχού τησ Γησ. Θα αναφερθϐ τϐρα και ςε ϊλλουσ αγαπημϋνουσ φύλουσ που ϋφυγαν για τη μακρινό Αυςτραλύα τη δεκαετύα του 1950 και αργότερα. Άλλοι από αυτούσ ζουν και κϊποιοι ϊλλοι δυςτυχϐσ μασ ϊφηςαν για την αντύπερα όχθη. Ωςτόςο, οι περιςςότεροι ϊφηςαν ςτο πόδι τουσ ϊξια βλαςτϊρια, που προοδεύουν ςτην Αυςτραλύα και αλλού. Και όπωσ ςυνηθύζουμε να λϋμε: “Οι ΢όχαληδεσ φυτρϐνουν παντού ςαν την αγριϊδα και όπου φυτρϐςουν δημιουργούν”. Πιθανόν κϊποια ονόματα να μου διαφεύγουν. Σζϐτζιοσ Καραμπογιϊσ ό Λιϐτησ: Έφυγε από τουσ πρϐτουσ. Από πληροφορύεσ μαθαύναμε ότι ϋψαχνε ςτη ζούγκλα για διαμϊντια. Δεν γνωρύζω τι απϋγινε η τύχη του. Θωμϊσ ΢αμολαδϊσ: Πόγε ςτον πόλεμο τησ Κορϋασ κατϊ το 1952-53 και επϋςτρεψε ςτο ΢οχό. ΢την Κορϋα ανϋπτυξε αξιόλογη δρϊςη ωσ ςτρατιϐτησ και παραςημοφορόθηκε με πολεμικό ςταυρό. ΄Οταν γύριςε, όταν αλλαγμϋνοσ ςτην εμφϊνιςη. Υορούςε βραχιόλια και κολιϋδεσ πρϊγμα ανόκουςτο και πρωτοποριακό για την εποχό. Γιαγιϊ του όταν η μανιϊ Αννϋτα, η οπούα ςυνόθιζε να προςεύχεται ςτον Άγιο μασ Φριςτόφορο και ευχόταν ο Θωμϊσ να επιςτρϋψει ςϐοσ και αβλαβόσ. Μϊλιςτα ςυνόθιζε να ανεβαύνει ςτο εξωκκλόςι κϊθε μϋρα με τα πόδια, για να ανϊβει τα καντόλια. Μόλισ ο Θωμϊσ επϋςτρεψε από την Κορϋα υγιόσ, τον πόρε, τον ϋβαλε να κρατϊει δύο μεγϊλεσ αναμμϋνεσ λαμπϊδεσ και πόγαν μαζύ πεζό ανηφορύζοντασ το βουνό από το μονοπϊτι τησ Σςουτςουρούκασ, ςτου βαςιλιϊ την πϋτρα ωσ την κορυφό. Εκεύ ϊναψαν τα καντόλια και ευχαρύςτηςαν τον Άγιο Φριςτόφορο που γύριςε καλϊ ο Θωμϊσ. Ωςτόςο, το Θωμϊ δεν τον κρϊτηςε η πατρύδα και αναζότηςε εκ νϋου την τύχη ςτην Αυςτραλύα γυρεύοντασ νϋουσ ορύζοντεσ. Άλλα ονόματα ξενιτεμϋνων: Διονύςιοσ ΢ιδερϊσ του Άγγελου Ιβϊντςου, Κατςϊνησ Κωνςταντύνοσ, αργότερα Κατςϊνησ Ιωϊννησ, Πϋτροσ Σςιροτζύδησ με την οικογϋνειϊ του, ΢τρϊτοσ Πομϊκησ, Μϋλη 123

΢όχαλησ

Πομϊκη, Νύκοσ Πομϊκησ και Ελϋνη Πομϊκη (επιςτρϋψαν αργότερα), ΢τϋλιοσ ΢ϋλευκοσ ό Κιλιούρησ, Μπϊντιοσ Απόςτολοσ, ΢αμαρϊσ Δημότριοσ με την οικογϋνειϊ του, Δεςπούλα Κωνςταντινύδου του Γιϊκοβου, Κρυςτϊλλω Πεώτςύδου, Μπετκϊβασ Φρόςτοσ κ. ϊ. ΢ΦΟΛΙΑ ΑΝΑΓΝΩ΢ΣΩΝ ΚΩΝ΢ΣΑΝΣΙΝΟ΢ ΢ΩΣΙΔΗ΢ 20/10/2011 Γεια ςασ κ. Αδαμύδη. Υαύνεται να ξεχϊςατε από τη λύςτα ςασ ϊλλον ϋναν γνωςτό ΢όχαλη, τον Ζαχαρύα ΢ωτύδη, που εύναι μια χαρϊ ςτην υγεύα του και ζει ςτη Μελβούρνη. Ίςωσ θα μπορούςατε να γρϊψετε δυο κουβϋντεσ και γι αυτόν και τον πολυαγαπημϋνο του ΢οχό.

Γρϊμμα ςτον αγαπημϋνο φύλο μου Ζαχαρύα ΢ωτύδη ςτη Μελβούρνη Δημοςιεύτηκε ςτισ06/05/2012 Υύλε Ζαχαρύα, Φϊρηκα που επικοινωνόςαμε ϋςτω και από μύλια μακριϊ. Εμεύσ οι παλαιότεροι θυμόμαςτε τα καφενεύα, το Μύχο του Ναρρϋ ςτο Μαρϊςι, του Άγγελου του Κυρατζϊκου ςτο Μαρϊςι, του Πουλιτςϋρη ςτο Μπελύκι. Εκεύ γλεντούςαμε και χορεύαμε με το γραμμόφωνο, με ϋνα πενηνταρϊκι ούζο με ελιϋσ και πατϊτεσ. Σϐρα όμωσ Ζαχαρύα με τη νεολαύα τα πρϊγματα αλλϊξανε. Εμεύσ ςτισ 12 που ςβόνανε τα φϐτα του Αβραμύδη μαζευόμαςταν ςτα ςπύτια μασ και όμωσ τϐρα η νεολαύα ςτισ 12 βγαύνει και το μεςημϋρι την ϊλλη μϋρα γυρνϊνε ςτα ςπύτια. Πϊνε ςτη ντύςκο, ςε μπαρ κτλ, ο γιοσ ςου θα ςου εξηγόςει τι εύναι όλα αυτϊ. Έδωςα χαιρετύςματα ςτουσ φύλουσ ςου από το Μαρϊςι, το Φρόςτο τον Κουζούφη, που όταν κολλητό ςου, το Βαγγϋλη το Σζιϊρα του Ντύνα, το Νϋςτορα του Μπαμπϊμη, τον Αποςτόλη τον Κουλαξούσ, τον Ιβϊντςο τον Κόντςκα, το Θαναςό του Πϊςχου, το Βαγγελϊκο το Νόικο. Αυτού εύναι οι παλιότεροι που μεύναν από το Μαρϊςι ςτην ηλικύα μασ. Δεσ και τισ φωτογραφύεσ που ϋχω ςτην ιςτοςελύδα μου από τον Αςλανύδη που δεύχνουν τον παλιό ΢οχό. Υαύνεται και το ςπύτι του Μότςου του Πουλούςκα. Σο βύντεό ςου το εύδαν όλοι και χϊρηκαν πολύ που εύςαι καλϊ. Πολύ χϊρηκε και του Σατϊςη του Φρηςτύδη ο γιοσ, ο Κϐςτασ, γιατύ όταν εύχεσ ϋρθει εδϐ εύχεσ πϊει ςτο ςπύτι του και ςυζητούςατε. 124

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Υύλε Ζαχαρύα, ςόμερα Κυριακό 6 του μηνόσ ϋχουμε εκλογϋσ και ψηφύζουμε. Γερϊςαμε αλλϊ η νϋα διαταγό εύναι να ζόςουμε 150 χρόνια και θα ϋρθεισ ακόμη 1-2 φορϋσ ςτο ΢οχό να τα πούμε. Εμεύσ τα γεροντϊκια μαζευόμαςτε ςτο καφενεύο του ΚΑΠΗ (εκεύ που όταν του Αβραμύδη ο μύλοσ) και λϋμε τα παλιϊ. Δϐςε χαιρετύςματα ςτην οικογϋνειϊ ςου, ςε όλουσ του πατριϐτεσ εκεύ και ιδιαύτερα ςτον Δόμο Πομϊκη. Με φιλικό αγϊπη Γιϐργοσ Αδαμύδησ

Σο παραδοςιακό καφενεύο του Σςιϊνη (=Γιϊννη) Σελεχϊ Δημοςιεύτηκε ςτισ 14/06/2012 Θα κϊνω μια αναδρομό ςτο παρελθόν αναπολϐντασ πωσ περνούςαν την ελεύθερη ϐρα τουσ οι παλαιότερεσ γενιϋσ. Εςεύσ οι νϋοι που παρακολουθεύτε τισ αναρτόςεισ μου να το διαβϊςετε ςτουσ μπαμπϊδεσ και ςτουσ παππούδεσ ςασ, για να ςασ πούνε ςχετικϊ με τα πρόςωπα και πρϊγματα που αναφϋρω. Αυτϊ τα γεγονότα ςυνϋβαιναν τουλϊχιςτον μπροςτϊ από πενόντα χρόνια. Ο Ιωϊννησ Σελεχϊσ ό Σςιϊνησ όταν ϋνασ επαγγελματύασ καφετζόσ τησ αγορϊσ από τουσ καλύτερουσ. Άλλαξε πολλϊ μαγαζιϊ ςτην αγορϊ. Μετϊ το κϊψιμο τησ αγορϊσ το 1948, εγκαταςτϊθηκε ςτην κϊτω αγορϊ, εκεύ που εύναι ςόμερα εύναι το Σοπικό Μουςεύο. ΢το καφενεύο του Σςιϊνη που ςύχναζε Ο Ιωϊννησ Σςϊνησ, με ποδιϊ εν ϐρα εργαςύασ. Ση φωτογραφύα πϊντα εκλεκτό πελατεύα λύνονταν όλα τα προβλόματα του χωριού και τησ δημοςύευςε ςτο facebook η ϊξια κόρη του και αναγνϐςτριϊ μασ, περιφερεύασ. Θα αναφερθϐ ςε μερικούσ Κυριακό Κωνςταντινύδου. πελϊτεσ που ο καθϋνασ εύχε μια

125

΢όχαλησ

ειδικότητα, αλλϊ για να μιλόςουν ϋπρεπε υποχρεωτικϊ να πϊρουν το λόγο από τον καφετζό το Σςιϊνη, που ςυντόνιζε τισ ςυζητόςεισ. Θα αναφϋρω αρκετούσ από τουσ παλαιότερουσ πελϊτεσ που θυμϊμαι και ασ με ςυχωρϋςουν, αν ξεχνϐ κϊποιουσ. Αρχικϊ, ο μπϊρμπα Κωςταντύν ΢ερενύδησ ό Γκούρτςιοσ, ο πατϋρασ του Ηλύα Γκούρτςιου. Αυτόσ ϋλεγε πολλϋσ ατϊκεσ και εύχε ωραύο χιούμορ.

Διατϋλεςε ειςαγγελϋασ διοριςμϋνοσ τα δύςκολα χρόνια μετϊ την Κατοχό. Ήταν ςχετικϊ αγρϊμματοσ, αλλϊ εύχε κοινωνικό μόρφωςη. Κατϊ κακό του τύχη ςτο πρϐτο δικαςτόριο που ϋγινε, δικαζόταν ϋνασ γιούφτοσ. Αυτόσ εύχε κλϋψει ϋνα γαώδούρι από τον μπϊρμπα Άγγελο Φαρύςκο. Σου επιδύκαςαν δύο τενεκϋδεσ καλαμπόκι, γιατύ τα λεφτϊ όταν ϊχρηςτα και οι ςυναλλαγϋσ γύνονταν εύδοσ με εύδοσ. Όταν ϋγινε το δικαςτόριο, δεύτερο μϋλοσ του δικαςτηρύου όταν ο Φρόςτοσ Ντουργκούτησ, φιλαρϊκι του μπϊρμπα Κωςταντύν. Σου λϋει: «Φρόςτο, χερικό κϊναμε από τουσ γιούφτουσ. Αυτό η δουλειϊ εύναι χαλαςμϋνη!» Πρϊγματι, ςε λύγο διϊςτημα αποκαταςτϊθηκε η κατϊςταςη και χϊςανε και την ϋδρα τουσ, αλλϊ του ϋμεινε ο τύτλοσ του ειςαγγελϋα. Ακόμη και ςόμερα ο Ηλύασ Γκούρτςιοσ δηλϐνει γιοσ ειςαγγελϋα. Αυτϊ εν ολύγοισ για τον μπϊρμπα Κωςταντύν ΢ερενύδη, που όταν ετοιμόλογοσ. Δεύτεροσ ςπουδαύοσ πελϊτησ όταν ο Αριςτεύδησ Παπαδόπουλοσ. Όλοι τον ξϋραν ωσ ο Αρόσ. Αυτόσ όταν γνωςτόσ ωσ ο πραγματογνϐμων του ΢οχού και ϋδινε λύςεισ ςε όλεσ τισ διαφορϋσ που εύχαν μεταξύ τουσ οι κϊτοικοι. Ήταν δηλαδό πρακτικόσ τοπογρϊφοσ ςε ό,τι διαφορϊ προϋκυπτε μεταξύ των κατούκων για τα ςύνορα των χωραφιϐν, αυτόσ 126

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

ϋδινε λύςεισ με το χϊρτη του και τουσ ςυμβύβαζε. Διετϋλεςε επύ ςειρϊ ετϐν δημοτικόσ ςύμβουλοσ και όταν ϊνθρωποσ ςεβαςτόσ ςτην αγορϊ. Σρύτοσ ςημαντικόσ πελϊτησ όταν ο Θεοχϊρησ Κόφτησ. Αυτόσ όταν ο πιο μορφωμϋνοσ του καφενεύου και όταν δημοτικόσ υπϊλληλοσ ςτο Δημόςιο Σαμεύο του ΢οχού. Σον εύχαν για τισ πιο δύςκολεσ υποθϋςεισ και ειςακουγόταν πϊντα ο λόγοσ του. Σϋταρτοσ ο ςυγχωμϋνοσ ο πατϋρασ μου, ο Αδϊμοσ Αδαμύδησ όταν από τα ηγετικϊ μϋλη του καφενεύου. Όταν γύριζε ςτο ςπύτι, μασ ανϋφερε ότι εύχαν οι θαμϐνεσ διαφορϋσ ςτα πολιτικϊ, αλλϊ πϊντα ϋβριςκαν λύςεισ. Εύχε πολιτευτεύ ο θεύοσ μου από την μητϋρα μου, ο Σριαντϊφυλλοσ Παπϊζησ, αλλϊ ο Σςιϊνησ όταν πολιτικϊ αντύθετοσ. Ο πατϋρασ μου του ϋλεγε: «Θα βγει, θα βγει ο Σριαντϊφυλλοσ!». Ο Σςιϊνησ ϋγεγε: «όχι, όχι!». ΢το τϋλοσ με πιϊνει ο Σςιϊνησ και μου λϋει -φυςικϊ χαριτολογϐντασ και αςτειευόμενοσ: «Γιϐργο, πεσ, τον πατϋρα ςου, να μην επιμϋνει τόςο, γιατύ εξαιτύασ του απϋκτηςα κούλη και τα ϋξοδα θα τα κϊνεισ εςύ για να χειρουργηθϐ»! Σϐρα πρϋπει να πω και λύγα λόγια για τον ύδιο τον καφετζό που εύχε βϊλει υποψηφιότητα με τον αεύμνηςτο Γιϊννη Γλαβύνα ωσ δημοτικόσ ςύμβουλοσ. Θα αναφερθϐ ιδιαύτερα ςτον πύρινο λόγο που ϋβγαλε ςτην ταβϋρνα «Βαρελϊκια», που όταν απϋναντι από το ΚΑΠΗ, εκεύ που εύναι τϐρα το φαρμακεύο. Για να τον βλϋπει και να τον ακούει ο κόςμοσ, γιατύ όταν λύγο κοντόσ, ϋβγαλε τα παπούτςια του και ανϋβηκε πϊνω ςε ϋνα τραπϋζι. Μιλούςε εναντύον του ϊλλου ςυνδυαςμού, που όταν του αεύμνηςτου Μενελϊου Βαςιλικού, που το όνομϊ του όταν η «Μπουλντόζα». ΢υνϋβη ξαφνικϊ κϊτι απρόοπτο. Βρϋθηκαν τα μεγϊφωνα βραχυκυκλωμϋνα με ϋνα καρφύ και δεν ακουγόταν τύποτα. Όταν τελεύωςε ο λόγοσ, ρϐτηςε ο Σςιϊνησ: «Καταλϊβατε;» και ο κόςμοσ απϊντηςε: «Δεν ακούςαμε τύποτα!». Αυτόσ ανταπϊντηςε: «Ακούςατε, δεν ακούςατε, εγϐ ςασ τα εύπα!». Όταν διορθϐθηκε η βλϊβη, βρϋθηκε ϋνα καρφύ ςτα καλϐδια. Ανϋβηκε ξανϊ ςτο τραπϋζι, ϋδειξε το καρφύ και εύπε: «να η ςιϊικα (=καρφύ), μασ φοβούνται, γι‟ αυτό μασ κϊνουν ςαμποτϊζ!» Άλλοσ ϋνασ πελϊτησ όταν ο Δημότριοσ Ελευθεριϊδησ ό Σόνκασ του Ποπόλη, πεθερόσ του Γιαννούλη Δόιρανλη. Αυτόσ εύχε μεγϊλη αδυναμύα ςτα γλυκϊ. Μπορούςε με ςτούχημα, που θα το βϊζαν οι ϊλλοι, να φϊει εύκοςι κομμϊτια ρεβανύ από τον Αχιλλϋα Λϊτςιο, που ϋφτιαχνε εξαιρετικό ρεβανύ, ςε περιοριςμϋνο χρόνο χωρύσ να πιει νερό. Πρϊγματι, τα κατϊφερνε και αναγκϊζονταν οι ϊλλοι να πληρϐςουν τον Αχιλλϋα. Άλλοσ, Ιωϊννησ Δεμερτζόσ ό Ιβϊντςιοσ του Σιούτιου. Έχω αναφϋρει παλαιότερα γι‟ αυτόν το γνωςτό επειςόδιο με τισ «Καλημϋρεσ» (βλ. 127

΢όχαλησ

κεφϊλαιο 6). Ένα ϊλλο επύλεκτο μϋλοσ του καφενεύου όταν ο Ανδρϋασ Μπουτςιούκησ ό Ανδρϋασ του Ζϊικου. Σο επϊγγελμϊ του όταν βυρςοδϋψησ, ϋνα επϊγγελμα που δεν ςυναντιϋται πια ςτο ΢οχό. Άνθρωποσ χαμηλϐν τόνων, καλόσ ςυζητητόσ και ιςτορικϋσ ϋμειναν οι ατϊκεσ που ϋλεγε. ΢υνειρμικϊ, αναφϋρομαι και ςτουσ βυρςοδϋψεσ του ΢οχού (βλ. Κεφϊλαιο 8 Αςχολύεσ των ΢οχινϐν). Σα βυρςοδεψεύα όταν ςτο 52, δηλαδό ςτο Σρούπτςιο μαχαλϊ. Αρχικϊ, από ανατολικϊ ςτο κϊτω μϋροσ του δρόμου όταν των αδερφϐν Κόφτη και επεξεργϊζονταν τα δϋρματα, όλα με τα χϋρια. Σα αδϋρφια όταν ο Βαςιλόσ Κόφτησ, ο Δημητρόσ και ο Αλκιβιϊδησ. Ο Γιϐργοσ δεν νομύζω ότι εργϊςτηκε ωσ βυρςοδϋψησ, γιατύ όταν μορφωμϋνοσ. Αυτό το βυρςοδεψεύο πρϋπει να όταν και το μεγαλύτερο, γιατύ εύχε μεγϊλη αυλό και απλϐναν τα δϋρματα. Περνούςεσ μια μεγϊλη δύφυλλη πόρτα που οδηγούςε ςε μια ςτοϊ και εν ςυνεχεύα όταν ο μπαξϋσ, όπου βριςκόταν το εργαςτόριο. Από την πϊνω μεριϊ του δρόμου (από τα Παπαζαύικα και δυτικϊ) όταν το βυρςοδεψεύο του Νικόλαου Μπουτςιούκη ό Μπρύτςιν Κόλιου. Πιο πϋρα όταν του μπϊρμπα Αναςτϊςη Μπουτςιούκη ό Γκαγκϊφτα, αργότερα το δούλεψαν τα δικϊ του τα παιδιϊ ο Σζϐτζιοσ Μπουτςιούκησ και ο ΢ϊκησ. ΢το κϊτω μϋροσ όταν του Ανδρϋα Μπουτςιούκη ό Ανδρϋα Ζϊικου. Όλοι η εργαςύα γινόταν χειροπούητα. Σα δϋρματα τα προμηθεύονταν από τουσ χαςϊπηδεσ του ΢οχού που ϋςφαζαν πρόβατα, γύδια, γελϊδια και χοιρινϊ. Εύχαν ςτο ϋδαφοσ φτιαγμϋνεσ δεξαμενϋσ και μϋςα ϋριχναν αςβϋςτη, ϊλλα καυςτικϊ εύδη, καθϐσ και περιττϐματα ςκύλων, τα οπούα εύχαν την ιδιότητα να μαλακϐνουν τα δϋρματα. Κατόπιν τα ϊπλωναν ςε ειδικούσ πϊγκουσ και τα ϋτριβαν με ειδικϊ μαχαύρια, ϐςπου να φύγει όλη η τρύχα. Αργότερα, τα ϋβαφαν μαύρα και καφϋ με μπογιϊ που γινόταν από ξύλο. Μετϊ τα ϊπλωναν ςτο όλιο τεντωμϋνα, ϐςπου ξεραύνονταν καλϊ. Αυτϊ τα επεξεργαςμϋνα δϋρματα τα ϋπαιρναν μετϊ ςυνόθωσ οι τςαγκϊρηδεσ για παπούτςια και οι ςαμαρϊδεσ για να κϊνουν ςαμϊρια για τα ζϐα. Σα πιο ακριβϊ δϋρματα όταν των αγελϊδων που γινόταν ςόλεσ για τα παπούτςια. Δυςτυχϐσ, με τη βιομηχανοπούηςη εξαλεύφτηκε η βυρςοδεψεύα από το ΢οχό. Αφού μετϋπειτα χϊλαςαν αυτϋσ οι επιχειρόςεισ ο Ανδρϋασ Ζϊικοσ λόγω τησ μεγϊλησ οικογϋνειασ που εύχε αποκτόςει αναγκϊςτηκε με δύο υποζύγια να μεταφϋρει ξύλα από το βουνό για να τροφοδοτεύ τουσ φούρνουσ τησ αγορϊσ, του Κατςύνα και Κατςαρϋ. Σα παιδιϊ του μασ κϊνουν να νοιϐθουμε υπερόφανοι, γιατύ μεταναςτϋψαν ο ϋνασ ςτην Αθόνα, ωσ εςτιϊτορασ και οι ϊλλοι τρεισ ςτην Θεςςαλονύκη ϋκαναν ϋνα ςύγχρονο ξυλουργικό εργοςτϊςιο επύπλων. Φαιρόμαςτε όταν ακούμε τϋτοια παιδιϊ να προοδεύουν και να δοξϊζουν το ΢οχό μασ. 128

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Οι Αθανϊςιοσ Μπουτςιούκησ ό Κατοικύασ και Φριςόςτομοσ Μπύτςασ όταν πελϊτεσ και καλού τςακιςτϋσ καρυδιϊσ. Αψηφϐντασ τελεύωσ τον κύνδυνο ανϋβαιναν και ςτισ ψηλότερεσ καρυδιϋσ και χτυπούςαν τα καρύδια, για να τα μαζϋψει ο κόςμοσ από κϊτω. Σϐρα βϋβαια πϋφτουν τα καρύδια και δεν πϊει ο κόςμοσ να τα μϊςει. Ο Φρόςτοσ Παππϊσ ό Σόλτςιασ του Γκιϊρντα, αυτοκινητιςτόσ, πϊντα γελαςτόσ και καλόκαρδοσ. Πϊντα ϋλεγε μια καλό κουβϋντα, όταν ο πατϋρασ του Άγγελου του φαρμακοποιού. Ο Ιωϊννησ Γουλόσ όταν μϋλοσ του καφενεύου, όταν δημοτικόσ ςύμβουλοσ και λϊμβανε πϊντα μϋροσ ςτισ ςοβαρϋσ ςυζητόςεισ. Πϊντα όμωσ για να μιλόςουν ϋπρεπε να ϋχουν την ϋγκριςη του καφετζό και από αυτόν ϋπαιρναν το λόγο. Ο κουρϋασ Ευϊγγελοσ Γαγανϋλησ, πατϋρασ του ΢τϋλιου Γαγανϋλη ανόκε και αυτόσ ςτη «Υιλικό Εταιρεύα». Εξϊλλου, όλοι οι θαμϐνεσ του καφενεύου όταν και πελϊτεσ του. Από τισ νεότερεσ γενιϋσ προςτϋθηκαν ςτην παρϋα και νεότεροι μαθητϋσ. Ο Ιωϊννησ Πεχλιβϊνησ και ο αεύμνηςτοσ Ιωϊννησ Γλαβύνασ, αρχικϊ ωσ δόμαρχοσ και αργότερα ωσ βουλευτόσ. Ανεξϊρτητα από τισ πολιτικϋσ τουσ τοποθετόςεισ, περνούςαν αρμονικϊ, γιατύ ο καφετζόσ, αν δεν πειθαρχούςαν, τουσ ϋδινε «απολυτόριο». Από τη νεότερη γενιϊ πελατϐν θα αναφϋρω τον Μενϋλαο Κατςούφη. Για να γύνει κανεύσ μϋλοσ του καφενεύου, περνούςε εξετϊςεισ και, αν δεν πειθαρχούςε κϊποιοσ ςτο καταςτατικό του καφενεύου, ϋπαιρνε απολυτόριο. Ο Μενϋλαοσ Κατςούφησ όταν από τα ιδρυτικϊ μϋλη του δαςικού ςυνεταιριςμού «Η Δρυσ». Ωσ γνϐςτησ κϊθε γωνιϊσ του βουνού, ςτα ςχετικϊ θϋματα εύχε πϊντα τον πρϐτο λόγο. Ο δαςικόσ ςυνεταιριςμόσ διϋπρεψε τα ϋτη 1950 και μετϊ (βλ. Κεφϊλαιο 8 Αςχολύεσ των ΢οχινϐν).

Ο μπϊρμπα Γιώργησ ο Πϊςχοσ Δημοςιεύτηκε ςτισ 16/11/2013 Θα γρϊψω μια ανϊρτηςη για ϋνα δημογϋροντα από τουσ τελευταύουσ παραδοςιακούσ, καλόκαρδο και αυθόρμητο. Προπϊντων όταν ετοιμόλογοσ ςτισ απαντόςεισ του και τισ ατϊκεσ που ϋλεγε ςε εμϋνα και τουσ ςυνομόλικουσ μου και λύγο μικρότερουσ ςτην ηλικύα. Σον παρακολουθούςαμε με μεγϊλη προςοχό. Ποιοσ όταν αυτόσ; Ο μπϊρμπα Γιϐργησ ο Πϊςχοσ, πατϋρασ του Παναγιϐτη Πϊςχου και παππούσ του κρεοπϐλη Γιϐργου Πϊςχου.

129

΢όχαλησ

Ο μπϊρμπα Γιϐργησ καθόταν χαμηλϊ προσ την αποθόκη του ςυνεταιριςμού. Εμεύσ τα ιςνϊφια ςτην Κϊτω Αγορϊ εύχαμε τα μαγαζιϊ μασ: εγϐ ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ, ξυλουργόσ, ο Κωνςταντύνοσ Μύχοσ, ϋμποροσ υφαςμϊτων, ο Γιϊννησ Μπουχϐρησ, γεωργικϊ φϊρμακα, ο Βαγγϋλησ Μπουτςιούκησ, τςαγκϊρησ, ο Απόςτολοσ Μπουτςιούκησ ό Ματςούκασ, ςαμαρϊσ, ο Αθανϊςιοσ Χαρϊσ, ξυλουργόσ, ο ΢ταμϊτησ Θανϊςκοσ, ρϊφτησ, ο αεύμνηςτοσ Θεόδωροσ Καρβουνύδησ, χρυςοχόοσ. Όλοι μαζύ, μόλισ τον βλϋπαμε να ανηφορύζει από κϊτω, τον ετοιμϊζαμε καρϋκλα ςτο τςαγκϊρικο του Ευαγγϋλου Μπουτςιούκη, του προςφϋραμε κανϋνα τςιπουρϊκι και ςε πϋντε λεπτϊ γϋμιζε το τςαγκϊρικο από θαμϐνεσ. Ο μπϊρμπα Γιϐργησ ξεφύλλιζε το ρεπερτόριό του και μασ αφηγούνταν ιςτορύεσ τησ ζωόσ, που όταν ατελεύωτεσ, γεμϊτεσ από γεγονότα και κατορθϐματα. Θα διηγηθϐ μερικϊ από αυτϊ, τα οπούα τα ακούγαμε με ανοιχτό το ςτόμα. Μασ ϋλεγε ότι υπηρϋτηςε δϋκα 10 χρόνια ςτο ςτρατό, αλλϊ από αυτϊ πϋραςε το λιγότερο 5 χρόνια ωσ λιποτϊχτησ. Πόγαιναν, ϋφευγαν, πϊλι τουσ πιϊνανε και ςυνϋχιζε επύ μια δεκαετύα αυτό το βιολύ. Ο μπϊρμπα Γιϐργησ μϋχρι που ϋφυγε από τη ζωό φορούςε την παραδοςιακό ςτολό από ςαγιϊκι (ϋτςι λϋγεται το τςόχινο ύφαςμα): παντελόνι μαύρο φαρδύ (όχι πενεβρϋκι) και τη βϋςτα (γιλϋκο με 2 μεγϊλεσ τςϋπεσ μπροςτϊ. Εδϐ ϋβαζε την ταμπακιϋρα με τον καπνό, τα φυλλϊδια για να ςτρύβει τα τςιγϊρα, το τςακμϊκι με το φυτύλι, ταμπϊκο και ϋνα ϊςπρο μαντόλι που φαινόταν απαραύτητα λύγο). Σο ςακϊκι όταν και αυτό τςόχινο μαύρο. Παπούτςια ςκαρπύνια με πρόκεσ από κϊτω που τα ϋκανε παραγγελύα ςτον τςαγκϊρη. Σραγιϊςκα μαύρη. ΢την φωτογραφύα εύναι ο καθιςτόσ, δεξιϊ εγϐ ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ και

130

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

αριςτερϊ ο Βαγγϋλησ Γρατςωνύδησ. Η φωτογραφύα τραβόχτηκε τισ αποκριϋσ του 1982. Οι αςχολύεσ του όταν διϊφορεσ: κτηνοτρόφοσ, αγρότησ, ψαρϊσ ϋμποροσ και λύγο ζωϋμποροσ. Θα ςασ διηγηθϐ μια αληθινό ιςτορύα που μασ ϋλεγε: πόγαινε ςτη Νιγρύτα από το μονοπϊτι του ΢οχού, από την Γκουλιϊμα Ρϊκα με 2 ϊλογα και 3 γαώδούρια για να τα πουλόςει ςτο παζϊρι τησ Νιγρύτασ, που γινόταν ςτην τοποθεςύα Φατ Παζϊρ (που ςημαύνει του Αλόγου το παζϊρι, κοντϊ ςτον κουραδόλακκο τησ Νιγρύτασ). Εκεύ αν ϋβριςκε ϊλλα ζϐα ςε καλό τιμό, τα αγόραζε. Σα δικϊ του τα γαώδούρια εντωμεταξύ τα εύχε ετοιμϊςει: τα εύχε βϊλει νϋφτι ςτον πιςινό τουσ, τα να εύναι ςϋρτικα, να μην εύναι αδρανό. Υυςικϊ, αν περνούςαν 2-3 μϋρεσ, μετϊ γύνονταν καλπουζϊνικα (=αδρανό). Σα ϊλογα τα περιποιούνταν περιςςότερο: τα ϋβαζε νιςιαντύρι ςτη μύτη, όταν όταν κρυωμϋνα, για να φτερνιςτούν, να φύγει το κρύωμα και να εύναι ζωηρϊ. Σα ϋβαζε καλϊ καπύςτρια με φούντεσ, για να εύναι ϋμορφα και εμφανύςιμα για να πετύχει καλύτερη τιμό.

Σο γεφύρι τησ Γκουλιϊμα Ρϊκα που ενϐνει το παλιό μονοπϊτι ΢οχού - Νιγρύτασ

Όταν ϋφταςε ϋξω από τη Νιγρύτα, ςτην περιοχό Λαγϊτρι, βρύςκει ϋνα γαώδούρι δεμϋνο ζωηρό, που το εύχε δϋςει εκεύ ο νοικοκύρησ για να βόςκει. Σότε δε χϊνει καιρό και λϋει το γιο του, φυςικϊ με την καλό ϋννοια: «Θαναςϊκη, πϊνε, πϊρε και εκεύνο το γαώδούρι εδϐ!». Δόθεν για να το προςτατϋψει να μη το φϊνε οι λύκοι… Μόλισ ϋφταςε ςτο Φϊτ Παζϊρ τα αρϊδιαςε τα δικϊ του και το ϋβαλε και αυτό ανϊμεςα ςτα δικϊ του ζϐα προσ πούληςη… Για κακό του τύχη το εύδε ο νοικοκύρησ το γαώδούρι του και το γνϐριςε και πηγαύνει να το πϊρει. «Αυτό το γαώδούρι εύναι δικό μου, τι ζητϊει εδϐ; Εγϐ το εύχα ςτο χωρϊφι δεμϋνο, να 131

΢όχαλησ

βόςκει…». «Εμεύσ, του λϋει ο μπϊρμπα Γιϐργησ, το βρόκαμε ςτο βουνό και το μϊςαμε να μην το φϊνε οι λύκοι. Δϐςε τϐρα ϋνα χαρτζιλύκι ςτο Θαναςϊκη, το γιό μου, γιατύ το γλυτϐςαμε!». Ανϋνδοτοσ ο Νιγριτινόσ τον πϊει αυτόφωρο για ζωοκλοπό! Έμπειροσ ο μπϊρμπα Γιϐργησ ότι η ζωοκλοπό δικϊζεται αυςτηρϊ, πιϊνει δικηγόρο και του εξιςτορεύ τα γεγονότα. Ο δικηγόροσ του λϋει «για να αθωωθούμε χρειϊζεται ϋνασ μϊρτυρασ!». «Έχουμε, του λϋει, το δικό μου παιδύ, το Θαναςϊκη.». Ο δικηγόροσ του λϋει «Δεν κϊνει, γιατύ εύναι γιοσ ςου και θα μασ πιϊςουνε!» Σότε ο μπϊρμπα Γιϐργησ αυθόρμητα απαντϊει: «Σι να μασ πιϊςουνε, αφού πιαςμϋνοι εύμαςτε!». Σελικϊ, ϋγινε το δικαςτόριο, αλλϊ με τον αυθορμητιςμό του και, καθϐσ όταν ετοιμόλογοσ, αθωϐθηκε και επϋμενε και ςτο δικαςτόριο, ότι αφού το ϋςωςε το ζϐο από τουσ λύκουσ ϋπρεπε να του δϐςουν και δϐρο. Θα ςασ διηγηθϐ και ϋνα ϊλλο περιςτατικό που το θυμϊμαι και ϋγινε ςτην αγορϊ του ΢οχού. Λογοφϋρανε με τον Άντςια Πεώτςύδη για τα βοςκοτόπια ςτο βουνό, γιατύ και οι δύο όταν κτηνοτρόφοι. Δεν χϊνει καιρό ο μπϊρμπα Γιϐργησ, καθϐσ όταν ρωμαλϋοσ, και τον τραβϊει καναδυό ςκαμπύλια… Επενϋβη η αςτυνομύα για να τουσ χωρύςει και αφού δεν ςταματούςαν τουσ πόγε αυτόφωρο. ΢το δρόμο που πηγαύναν του λϋει: «Να πεισ ότι εύςαι παιδύ μου, γιατύ και οι δυο μασ θα πληρϐςουμε πολλϊ λεφτϊ!». Όταν πόγαν ςτο αυτόφωρο του εύπαν οι δικαςτϋσ: «Γιατύ τον χτύπηςεσ, κύριε Πϊςχο;». Απαντϊει: «Παιδύ μου, εύναι το ϋςτελνα ςτα γύδια και δεν πόγαινε. Να μη του δϐςω ϋνα ςκαμπύλι;». Σου λϋνε: «Κύριε, εςύ εύςαι Πϊςχοσ, αυτόσ εύναι Πεώτςύδησ, πϐσ εύναι παιδύ ςου;». Απαντϊει «Ε! όχι παιδύ μου, ςαν παιδύ μου τον ϋχω… Αφού δεν πϊει ςτα ζϐα, του ϋδωςα καμιϊ μπϊτςα…». Εύχαν ςυνεννοηθεύ, εύπε και ο Πεώτςύδησ ότι δεν ϋχει καμιϊ απαύτηςη και ότι εύναι ςαν πατϋρασ του και αθωϐθηκαν. Σην ανϊρτηςη την αφιερϐνω ςτα παιδιϊ του, ςτα εγγόνια και τα διςϋγγονϊ του, για να τον θυμούνται τον τελευταύο παραδοςιακό λεβεντόγερο!

Ο Δημότριοσ Ξανθόσ, ϋνασ πρωτοπόροσ τησ παλιϊσ εποχόσ. Δημοςιεύτηκε ςτισ 15/12/2012 Επιθυμϐ να αναφερθϐ και ςε ϋνα ϊλλο προοδευτικό τϋκνο του ΢οχού, που ϋδινε τα πϊντα για τη γενϋτειρϊ του. Αυτόσ όταν ο Δημότριοσ Ξανθόσ ό Σϊκησ Ρύτςασ, όπωσ τον αποκαλούςαν οι ΢οχινού. Σου ϊρεςε πϊντα να αςχολεύται με τα κοινϊ. Ήταν επαγγελματύασ υφαςματοπϐλησ. Ιδιαύτερο πϊθοσ του όταν η εναςχόληςη με τη 132

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

μουςικό. Ο ύδιοσ ϋπαιζε βιολύ και πολλϊ ϊλλα μουςικϊ όργανα. Διετϋλεςε επύ ςειρϊ ετϐν πρόεδροσ των Επαγγελματιϐν ΢οχού και ανϋδειξε το ςύλλογο μεγαλοπρεπϐσ με τισ χοροεςπερύδεσ, που διοργϊνωνε ςτο ΢οχό και αργότερα ςτη Θεςςαλονύκη, ςτη λϋςχη του Σρύτου ΢ϐματοσ ΢τρατού. Κατόρθωνε με την επιμονό του να ςυγκεντρϐνει όλουσ τουσ ΢οχινούσ από όλη την Επικρϊτεια και να γλεντϊμε μϋχρι πρωύασ. Επύςησ, διετϋλεςε δημοτικόσ ςύμβουλοσ και από εκεύνη τη θϋςη πρόςφερε τα μϋγιςτα για το καλό του τόπου. Ίδρυςε επύςησ τη «Μαντολινϊτα ΢οχού», που την παρακολούθηςαν πολλϊ παιδιϊ. Εκεύ ϋπαιζαν όλα τα μουςικϊ όργανα και κατόρθωςε και ϋκανε δημοτικό μπϊντα ΢οχού. Ο ύδιοσ όταν ο δϊςκαλοσ τησ μαντολινϊτασ. Διετϋλεςε ακόμη πρόεδροσ του χορευτικού ςυλλόγου «Ορφϋασ» και κατόρθωςε με τη βοόθεια τησ Νομαρχύασ να φϋρει τισ πρϐτεσ παραδοςιακϋσ ςτολϋσ (6 γυναικϐν, 6 ανδρϐν και 6 ευζϐνων). Έωσ εκεύνη την εποχό δεν υπόρχαν καινούργιεσ ραμμϋνεσ ςτολϋσ και ο ςύλλογοσ δανειζόταν τισ αυθεντικϋσ ςτολϋσ των γερόντων. ΢το ΢οχό εύχαμε και ϋχουμε πολύ καλϊ ςυγκροτημϋνουσ ςυλλόγουσ που διϋπρεψαν ςτην Ελλϊδα και το εξωτερικό.

Από την ςχολό μουςικόσ του Σϊκη Ξανθού, ςτα μϋςα τησ δεκαετύα του 1950. Από το φωτογραφικό αρχεύο του Aλϋξανδρου Φουβαρδϊ, που δημοςιεύτηκε ςτον Λαογραφικό Μορφωτικό ΢ύλλογο Κρυονεριτϐν. Πηγό φωτογραφύασ: Facebook ΢οχόσ Sohos.

133

΢όχαλησ

Ο ύδιοσ ο Σϊκησ Ρύτςασ, με δικϋσ του ενϋργειεσ, κατόρθωςε και ϋςτειλε ηλικιωμϋνουσ χορευτϋσ ςτην Αθόνα ςτη Δϐρα ΢τρϊτου και ϋτςι ϋγιναν παςύγνωςτοι οι τοπικού χορού του ΢οχού. Θα αναφϋρω τϐρα ονόματα ςυγχωριανϐν μασ που πόγαν ςτην Δϐρα ΢τρϊτου: πρωτοχορευτόσ ο μπϊρμπα ΢ταμϊτησ Μιϊκοσ, ο Απόςτολοσ Ζαχαρϋγκασ ό Λϊτκασ, ο Γραμμϋνοσ Ποώρϊζησ και ϊλλοι πολλού δημογϋροντεσ. Ο Δημότριοσ Ξανθόσ όταν λϊτρησ των δρϐμενων τησ Αποκριϊσ και ϋδινε ςε εμϊσ ιδϋεσ πϐσ να οργανϐςουμε το καρναβϊλι μασ καλύτερα. Εμεύσ οι οργανωτϋσ: Γεϐργιοσ Αδαμύδησ (ο γρϊφων), Κωνςταντύνοσ Υελφϋλησ, Δημότριοσ Γερμιτςιϐτησ, Γιϊννησ Αδαμύδησ, Παςχϊλησ Αδαμύδησ, Αργύρησ Κουτούςησ, Αςύκησ Κωνςταντύνοσ, Φρόςτοσ Καλιγύδησ, Κωνςταντύνοσ Βαγενϊσ, Ιωϊννησ Παλαπύτασ κ. ϊ. Σον ακούγαμε και εφαρμόζαμε τισ ιδϋεσ του, γιατύ όταν πρωτοποριακϋσ και πετυχημϋνεσ. Και ϋτςι με τα δρϐμενϊ και τα ϊρματϊ μασ ςατυρύζαμε τα γεγονότα τησ εποχόσ. Ένα ϊλλο ςοβαρό θϋμα όταν ποιοσ θα παρελϊςει τουσ κουδουνοφόρουσ. ΢ε αυτό το ςημεύο μϊσ ϋλεγε ο Δημότριοσ Ξανθόσ: «ο κατϊλληλοσ ϊνθρωποσ, ςτο κατϊλληλο πόςτο!». Εύναι γνωςτό ότι τα καρναβϊλια δεν πειθαρχούςαν (ϊλλοσ όταν μεθυςμϋνοσ, ϊλλοσ όθελε να κϊνει του κεφαλιού του κτλ.) και εύκολα τα ςτελϋχη αυτϊ που θα αναφϋρω κατόρθωναν να τουσ δαμϊςουν ςτη δύςκολη αποςτολό. Θα αναφϋρω πρϐτα ανθρϐπουσ τϐρα, που ϋχουν λεύψει αλλϊ ύςωσ εκεύ που βρύςκονται προςφϋρουν τισ υπηρεςύεσ τουσ: οι αεύμνηςτοι Δημότριοσ Κυριακού, Υϐτησ ΢ϊμοσ, Νικόλαοσ Ζαχαρϋγκασ, ΢τϋργιοσ Σουλιούσ ό Σζουμπϋσ, Κωνςταντύνοσ Δόιρανλησ, Νϋςτωρ Γερμιτςιϐτησ ό Καπετϊνιοσ. Αυτού μασ ϋλειψαν, γιατύ όταν απαραύτητα ςτελϋχη του καρναβαλιού. Από τουσ νεότερουσ αναφϋρω: Ιωϊννησ Βαγενϊσ ό Μαύροσ, Ιωϊννησ Παλαπύτασ, Πϋτροσ Δόιρανλησ κ.ϊ. Ο Ευϊγγελοσ Γλαβύνασ ο κουρϋασ με τη μελωδικό του φωνό εμψύχωνε όλα τα καρναβϊλια του ΢οχού και τουσ ϋδινε ϋμπνευςη για μεγαλύτερη επιτυχύα. Και ςόμερα ακόμη, αν χρειαςτεύ θα αναλϊβει το καθόκον του. Ευτυχϐσ το φυτϐριο βγϊζει καινούργια γενιϊ και η παρϊδοςη ςυνεχύζεται. Να με ςυγχωρϋςουν κϊποιοι αν δεν τουσ αναφϋρω αλλϊ αν τουσ γρϊψω όλουσ θα βαρεθούν οι αναγνϐςτεσ μου να τουσ διαβϊζουν και θα χϊςουμε την ουςύα. Φαύρομαι πϊρα πολύ που βλϋπω ςυνεχιςτϋσ, που ςυνεχύζουν με μερϊκι και πϊθοσ την παρϊδοςη. Ακόμη βλϋπω ότι οι νεότεροι εκεύνησ τησ εποχόσ ακολουθούν, όπωσ: ο Γιαννϊκησ ο Αδαμύδησ ςυνεχύζει με μερϊκι κα κϋφι την οργϊνωςη, ο Παςχϊλησ Κατςούφησ, που διϋπρεπε ωσ 134

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

η καλύτερη πεθερϊ, μετϊ τον Αποςτόλη Κλιςακϊλη. Η Καύτη Καβαρλό, που διϋπρεπε και τότε ςτα «μπουκαζϊια» ςυνεχύζει και τϐρα με πολύ μερϊκι και μεταλαμπαδεύει ςτισ νεότερεσ γενιϋσ με πϊθοσ τα όθη και ϋθιμϊ μασ. Σησ αξύζουν θερμϊ ςυγχαρητόρια! Έτςι ακολουθϐντασ οι νεότερεσ γενιϋσ πετυχαύνουμε τα καλύτερα. Μια μικρό αναδρομό ϋκανα ςτο Δημότριο Ξανθό ό Σϊκη Ρύτςα, που του ϊξιζαν τα καλύτερα. Ίςωσ δεν εύχαμε καταλϊβει την αξύα του εκεύνη την εποχό. Όταν ϋλειψε όμωσ καταλϊβαμε ότι όταν ο καλύτεροσ, γιατύ επϋμενε ςτισ ιδϋεσ του και αυτό που εύχε ςτο μυαλό του το πετύχαινε. Δεν κουραζόταν και τελικϊ κατόρθωνε αυτό που όθελε.

Mητροπολύτησ Σανζανύασ Δημότριοσ Δημοςιεύτηκε ςτισ27/06/2011 Η γενϋτειρα μασ ο ΢οχόσ προςϋφερε ςτην ανθρωπότητα ϋναν προκομμϋνο ποιμενϊρχη, τον Mητροπολύτη Σανζανύασ π. Δημότριο. Ο π. Δημότριοσ γϋννημα θρϋμμα ΢οχινόσ από ευςεβεύσ γονεύσ προςφϋρει καθημερινϊ τη ζωό του και όλεσ του τισ δυνϊμεισ για την πνευματικό και ςωματικό ςωτηρύα των αδυνϊτων και ταλαιπωρημϋνων ςυνανθρϐπων μασ τησ Σανζανύασ. ΢τισ 26 Ιουνύου του 2011 λειτούργηςε ςτον Άγιο Γεϐργιο του ΢οχού με την ακολουθύα του. Ήμουν τυχερόσ που παραβρϋθηκα ςτη θεύα λειτουργύα και ϊκουςα το θεόπνευςτο και μεςτό νοημϊτων κόρυγμϊ του. Μασ εξόγηςε ότι ςτην Σανζανύα λόγω τησ δύψασ και τησ πεύνασ πεθαύνουν το λιγότερο 3000 παιδιϊ την ημϋρα. Σόνιςε χαρακτηριςτικϊ: «Υανταςτεύτε να εύςτε γονεύσ και να πεθαύνουν τα παιδιϊ ςασ από την πεύνα!». Με το ιεραποςτολικό ϋργο ο π. Δημότριοσ και η ακολουθύα του ενιςχύουν καθημερινϊ και με θϋρμη τα μϋγιςτα τουσ πολυπληθεύσ αδερφούσ μασ τησ Αφρικόσ. ΢τη ςυνοδεύα του εύναι μοναχόσ εκεύ και ο π. Μιχαόλ Δϊνιοσ, παιδύ του Γιϊννη Δϊνιου και τησ 135

΢όχαλησ

Αγγελικόσ Καραμπατϊκη, επύςησ από το ΢οχό. Εκτόσ των ϊλλων παρϋχουν καθημερινϊ ςυςςύτιο ςτουσ πειναςμϋνουσ αδερφούσ δύνοντασ τουσ ελπύδα και δύναμη για τον πνευματικό αγϐνα. Θα αναφερθϐ κϊνοντασ ιςτορικό αναδρομό ςτισ ρύζεσ του μητροπολύτου π. Δημητρύου. Με τον παππού του Θϋμη Ζαχαρϋγκα και τη γιαγιϊ του Πολυξενό όμαςταν γεύτονεσ ςτο Μεςοχϐρι του ΢οχού. Πύναμε νερό από κοινό βρύςη, του Πολιόμη τη βρύςη, που βριςκόταν ϋξω από το ςπύτι του παππού του π. Δημητρύου, γιατύ φυςικϊ δεν υπόρχε ςτα ςπύτια νερό. Ο μπϊρμπα Θϋμησ εύχε μια κόρη, την Αγγελικό και ϋνα γιο το Φρόςτο Ζαχαρϋγκα, τον πατϋρα δηλαδό του π. Δημητρύου. Παύζαμε ςτην ύδια γειτονιϊ με τον πατϋρα του, που όταν μικρότεροσ από μϋνα. Ο Φρόςτοσ παντρεύτηκε τη ΢τϋλλα Βαρβϊρα και αργότερα μετακόμιςαν ςτη Θεςςαλονύκη. Αςχολόθηκε με την εςτύαςη ςτη φοιτητικό λϋςχη μαζύ τον κουνιϊδο του Άγγελο Βαρβϊρα. Ο π. Δημότριοσ εξαύρετοσ φοιτητόσ ςπούδαςε ςτη Θεςςαλονύκη.

Πηγό φωτογραφιϐν: Ι.Μ. Σανζανύασ

Για μασ τουσ ΢οχινούσ ο π. Δημότριοσ αποτελεύ μϋγιςτο παρϊδειγμα προσ μύμηςη και τον καμαρϐνουμε. Μακϊρι όλοι όςοι δύνανται να ενιςχύουν χρηματικϊ ό με κϊθε τρόπο το δύςκολο ϋργο του. ΢την Αφρικό και η ελϊχιςτη προςφορϊ εύναι δεκτό και χρόςιμη. Ευχόμαςτε ολόψυχα εμεύσ οι ταπεινού ςτο μεγαλοδύναμο Θεό να τον ϋχει υγιό και να του δύνει φϐτιςη και δύναμη να ςυνεχύζει το θεόπνευςτο ϋργο του ςτη μακρινό Σανζανύα ςτα βόματα των Αποςτόλων. 136

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Για να ςυμβϊλλετε ςτο ϋργο τησ Ιεραποςτολόσ μπορεύτε να ενιςχύςετε με ϋναν από τουσ παρακϊτω τρόπουσ: # ALPHA BANK: IBAN: GR56 0140 7140 7140 0231 0010 680 SWIFT: CRBAGRAAXXX ΖΑΦΑΡΕΓΚΑ΢ ΔΗΜΗΣΡΙΟ΢ – ΘΕΜΙ΢ΣΟΚΛΗ΢ (ΜΗΣΡΟΠΟΛΙΣΗ΢) ΦΟΡΕΤΣΑΚΗ΢ ΘΕΟΔΩΡΟ΢ – ΝΙΚΟΛΑΟ΢ (ΠΑΣΡΙΑΡΦΗ΢) # EUROBANK : 0026-0124-37-0100969481 ΖΑΦΑΡΕΓΚΑ΢ ΔΗΜΗΣΡΙΟ΢ – ΘΕΜΙ΢ΣΟΚΛΗ΢ (ΜΗΣΡΟΠΟΛΙΣΗ΢) ΦΟΡΕΤΣΑΚΗ΢ ΘΕΟΔΩΡΟ΢ – ΝΙΚΟΛΑΟ΢ (ΠΑΣΡΙΑΡΦΗ΢)

Nικόλαοσ ΢ερενύδησ: ο «ακούραςτοσ και προοδευτικόσ» τησ παλιϊσ εποχόσ Δημοςιεύτηκε ςτισ 24/08/2011 Ο Nικόλαοσ ΢ερενύδησ, γνωςτόσ και ωσ Κόλιοσ ΢ύςκοσ όταν ο «ακούραςτοσ και προοδευτικόσ» τησ παλιϊσ εποχόσ. Κατϊ το ϋτοσ 1948 πρωτοπαρουςύαςε ςτο ΢οχό τη λανϊρα. Η λανϊρα όταν ϋνα μηχϊνημα με το οπούο λαναρύζονταν τα μαλλιϊ των προβϊτων προκειμϋνου μετϊ να επεξεργαςτούν από τισ γυναύκεσ και να γύνουν κλωςτό για ύφανςη. Ωσ τότε το λανϊριςμα γινόταν με τα χϋρια και δύο χτϋνια με μεταλλικϊ δόντια και όταν πολύ κουραςτικό δουλειϊ. Η λανϊρα δεν όταν αρχικϊ ηλεκτροκύνητη, γιατύ το ρεύμα όταν εναλλαςςόμενο ςτο ΢οχό και δεν μπορούςε να κινόςει και να λειτουργόςει το μηχϊνημα. Για να κινηθεύ η λανϊρα χρειαζόταν επιπλϋον ϋνα μοτόρ, που θα ϋδινε την κύνηςη. Ο πατϋρασ μου ο Αδϊμοσ Αδαμύδησ διϋθετε ϋνα πετρελαιοκύνητο μοτόρ ςτη λύμνη Βόλβη. Αυτό το χρηςιμοποιούςε για την ϊντληςη νερού από τη λύμνη προκειμϋνου να ποτύζει τουσ μπαχτςϋδεσ του εκεύ. Σο πρόβλημα που ϋπρεπε να λύςουν όταν η μεταφορϊ του μοτοριού ςτο ΢οχό από τη Βόλβη (περύπου απόςταςη 25 χλμ), γιατύ η κατϊςταςη όταν

O μπϊρμπα Νικόλαοσ ΢ερενύδησ. Ση φωτογραφύα μου την παραχϐρηςαν οι ςυγγενεύσ του.

137

΢όχαλησ

δύςκολη, επειδό τουσ κατούκουσ των τριγύρω χωριϐν λόγω του εμφυλύου τουσ εύχαν μαζϋψει ςτα μεγϊλα χωριϊ και η Μεγϊλη Βόλβη όταν ακατούκητη. Δεν όταν λοιπόν προςπελϊςιμη, γιατύ εκεύ όταν οι αντϊρτεσ. Πόραν παρόλα αυτϊ ο Κόλιοσ και ο Αδϊμοσ την απόφαςη να το φϋρουν το μοτόρ ςτο ΢οχό με κύνδυνο τησ ζωόσ τουσ. Μαζύ με δύο ϊλλουσ ϊνδρεσ και ϋνα κϊρο κατϋβηκαν ςτη Βόλβη, πόραν το μοτόρ, το ϋφεραν ςτο ΢οχό και λειτούργηςε η λανϊρα προσ όφελοσ τησ τοπικόσ κοινωνύασ. Ο πατϋρασ μου, ο Αδϊμοσ Αδαμύδησ ςυνεργϊςτηκε αρμονικϊ με τον μπϊρμπα Νικόλα για μεγϊλο διϊςτημα παύρνοντασ ϋνα μϋροσ των κερδϐν τησ επιχεύρηςησ. Προχωρϐντασ την αφόγηςη μου θα τονύςω περιςτατικϊ που δεύχνουν την αγωνιςτικότητα του μπϊρμπα Νικόλα και το ενδιαφϋρον του για το ΢οχό. Έβαζε υποψηφιότητα ωσ ςύμβουλοσ με την παρϊταξη «η Μπουλντόζα», τησ οπούασ αρχηγόσ όταν ο Μενϋλαοσ Βαςιλικόσ. Πϊντα εκλεγόταν από τουσ πρϐτουσ ςυμβούλουσ. Ο Βαςιλικόσ κατόρθωνε και ϋφερνε τισ μπουλντόζεσ του ςτρατού, ϐςτε να γύνουν κοινωφελό ϋργα ςτο ΢οχό. Έτςι ϋγινε και τα διϊνοιξη του ςταδύου των «Δϐδεκα Αποςτόλων», που τιμητικϊ φϋρει το όνομϊ του. Ο μπϊρμπα Νικόλασ, επονομαζόμενοσ και ωσ «Τπουργόσ Δημοςύων Έργων» από μασ τουσ νϋουσ αναλϊμβανε τη μπουλντόζα μόλισ ερχόταν και ϊνοιγε παντού αγροτικούσ δρόμουσ. Ιδιαύτερο ενδιαφϋρον ϋδειχνε ςτην περιοχό τησ «Ρϊπινασ», γιατύ εκεύ βϋβαια βρύςκονταν και τα περιςςότερα χωρϊφια του. Θα αναφερθϐ τϐρα και ςτην παρϋα του μπϊρμπα Νικόλα, τουσ κολλητούσ του. Σην παρϋα αποτελούςαν ο Γιοβϊν Αγϊσ, δηλαδό ο Γιϊννησ Βαγενϊσ, που όταν ϊξιοσ δημοτικόσ ςύμβουλοσ με πολλϊ χαρύςματα, ο οπούοσ διοργϊνωνε την πανόγυρη των «Δϐδεκα Αποςτόλων». Άλλοσ κολλητόσ του μπϊρμπα Νικόλα όταν ο «Σροσ», δηλαδό ο Δημότριοσ Νούλησ, τςορμπατζόσ τησ εποχόσ εκεύνησ και λεωφορειούχοσ. Αναγκαςτικϊ εύχαν φιλαρϊκι και τον Σόλιο (=Φρόςτο) Κατςαρϋ, που όταν φούρναρησ, γιατύ τουσ όταν απαραύτητοσ. Έπρεπε μια φορϊ την εβδομϊδα να κϊνουν «ταβϊ», δηλαδό γκιουβϋτςι. Ο Γιοβϊν Αγϊσ αναλϊμβανε να βρει τα καλύτερα κρϋατα, γιατύ όταν ειδικόσ ςτο διϊλεγμα του κρϋατοσ. Ο μπϊρμπα Κόλιοσ αναλϊμβανε τα υπόλοιπα, δηλαδό βούτυρο, πατϊτεσ και τα ϊλλα υλικϊ για το ψητό γκιουβϋτςι. Ο μπϊρμπα Σροσ, δηλαδό ο Δημότριοσ Νούλησ ϋδινε τισ εντολϋσ και ο Κατςαρϋσ αναλϊμβανε το ψόςιμο. Σο μεςημϋρι ϋνασ ϋνασ ϋμπαιναν ςτο πύςω μϋροσ του φούρνου που όταν και η αποθόκη με τα ϊλευρα. Εκεύ γινόταν το μεγϊλο φαγοπότι κρυφϊ από τισ γυναύκεσ τουσ και λύνονταν 138

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

και προβλόματα του τόπου. Όταν ϋβγαιναν όλοι τουσ όταν αλευρωμϋνοι ςτα παντελόνια, γιατύ κϊθονταν πϊνω ςτα τςουβϊλια με το αλεύρι. Εμεύσ που όμαςταν μικρού λϋγαμε: «τελεύωςε η βαριϊ αποςτολό τουσ!». Η θεύα Νούςκα, γυναύκα του Γιοβϊν Αγϊ του ϋλεγε: «ϋχω βρϊςει ϋνα καλό κουςκούςι, Γιϊννη, να βϊλω να φασ; Έχω και γκλόπαρνικ (=κολοκυθόπιτα)…». Ο Γιοβϊν Αγϊσ απαντούςε: «αχ!, Νούςκα Νούςκα ϋχω πονοκϋφαλο, δοσ μου ϋνα αλγκόν να πιω να κοιμηθϐ λιγϊκι…». Πϐσ να ϋτρωγε το κουςκούςι, αφού εύχαν φϊει ϋνα ολόκληρο ταβϊ γκιουβϋτςι και εύχαν πιει πολλϋσ ρετςύνεσ; Η θεύα Νούςκα τα όξερε βϋβαια όλα αυτϊ, αλλϊ τι να ϋκανε; Αυτό το φαγοπότι όταν η καθιερωμϋνη ςυνόθειϊ τουσ κϊθε Παραςκευό…

Aςλανύδησ Κώςτασ: ϊξιο τϋκνο του ΢οχού Δημοςιεύτηκε ςτισ09/03/2012 Ο Κϐςτασ Αςλανύδησ εύναι ϋνασ ιδιαύτερα μορφωμϋνοσ και πολυτϊλαντοσ ςυγχωριανόσ μασ. Τπηρετεύ ςτο νηςύ Λϋροσ και εύναι ϋνασ ϊξιοσ δϊςκαλοσ. Εύναι όμωσ και υπϋροχοσ φωτογρϊφοσ και εξαιρετικόσ ζωγρϊφοσ. ΢τη διεύθυνςη http://www.leros.gr/painting/index.htm μπορούμε να θαυμϊςουμε τουσ ζωγραφικούσ του πύνακεσ. Ιδιαύτερα μασ ςυγκινεύ η ενότητα για το ΢οχό μασ: Αυτό τον καιρό ετοιμϊζει και ϋνα λεύκωμα με περιςςότερεσ από 100

139

΢όχαλησ

παλιϋσ φωτογραφύεσ του ΢οχού τησ δεκαετύασ με τύτλο «΢οχόσ - Νόςτιμον όμαρ» και κεύμενα ΢οχινϐν, ανϊμεςα τουσ και περιςςότερα από 30 αποςπϊςματα από τισ αναρτόςεισ μου που με χαρϊ παραχϐρηςα. Επύςησ ςτο youtube (http://youtu.be/wKD-xcCpPhk) μπορούμε να θαυμϊςουμε το ΢οχό που όλοι αγαπϊμε, όπωσ όταν πριν το ςειςμό του 1978. Σο βύντεο το επιμελόθηκε ο Κϐςτασ Αςλανύδησ και βαςύζεται ςτο αρχεύο του και ςτο φωτογραφικό αρχεύο του Κϐςτα Θ. Κόφτη. Αξιϋπαινοι εύναι και οι δύο ϋςωςαν και παραδύνουν ςτισ επόμενεσ γενιϋσ εικόνεσ του αγαπημϋνου μασ ΢οχού. Σουσ ευχαριςτϐ από καρδιϊσ. ΢υνεχύςτε ακϊθεκτοι την προςπϊθειϊ ςασ!

Aλεξιϊδησ Γεώργιοσ (1934-2012) Δημοςιεύτηκε ςτισ07/01/2013 Νιϐθω την ανϊγκη να κϊνω μια αφιερωματικό ανϊρτηςη ςτον αδερφικό μου φύλο Γιϐργο Aλεξιϊδη. Θα περιγρϊψω από που ξεκύνηςε και που ϋφταςε με την εξυπνϊδα και την δραςτηριότητα του, που ανϋπτυξε ςτη διϊρκεια των χρόνων τησ ζωόσ του.

Ο Γεϐργιοσ Aλεξιϊδησ γεννόθηκε ςτο ΢οχό Θεςςαλονύκησ το ϋτοσ 1934. Οι γονεύσ του όταν Μικραςιϊτεσ από την Καιςϊρεια, ο μπϊρμπα ΢αρϊντησ και η κυρύα Ευτυχύα. Ο πατϋρασ του αςχολούνταν με τισ 140

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

οικοδομϋσ. Ο Γιϐργοσ τελεύωςε το δημοτικό εκεύνη την εποχό τη δύςκολη, αλλϊ το μυαλό του και οι γνϐςεισ του όταν ςα να εύχε τελειϐςει πανεπιςτόμιο. Μετϊ το δημοτικό το πρϐτο του επϊγγελμα όταν να μαθητεύςει ωσ τςαγκϊρησ ςτο μϊςτορα τότε Απόςτολο Ανϋςογλου. Αυτό το επϊγγελμα δεν τον κρϊτηςε πολύ, γιατύ όταν φτωχό. Έπειτα ακολούθηςε με τον πατϋρα του την οικοδομό. Πόγαιναν ςτα χωριϊ Μαυρούδα, ΢κεπαςτό και δούλευαν. Έτςι ϋγινε τϋλειοσ οικοδόμοσ.

΢τη φωτογραφύα ο Γιϐργοσ με τον πατϋρα του ΢αρϊντη ςτο χτύςιμο τησ αποθόκησ του Γεωργικού ΢υνεταιριςμού ΢οχού.

Ένασ από τουσ λόγουσ που αναπτύχθηκε και η μεγϊλη μασ φιλύα όταν ο προςκοπιςμόσ. Κατϊ τα ϋτη 1949-1953 ιδρύθηκαν δύο ςυςτόματα προςκόπων ςτο ΢οχό με αρχηγούσ τον Ανδρϋα Παπαθεοδϐρου και Κωνςταντύνο Σζιμϊρα, που όταν υπϊλληλοι ςτο Σαμεύο ΢οχού. Όλοι τότε εμεύσ τα παιδιϊ ηλικύασ από 14 ϋωσ 19 ετϐν προςχωρόςαμε ςτον προςκοπιςμό και ςτο εξόσ δϋθηκαν ιςχυρϋσ φιλύεσ μεταξύ μασ. Εξϊλλου, αυτϋσ τισ αξύεσ που διδαχθόκαμε από τον προςκοπιςμό τισ διατηρόςαμε μϋχρι ςόμερα που γύναμε ογδοντϊρηδεσ. Μετϊ το προςκοπιςμό περνούςαν τα χρόνια και ο καθϋνασ πόγαινε φαντϊροσ, όταν ερχόταν η ςειρϊ του. Κατϊ το ϋτοσ 1959 ο Aλεξιϊδησ 141

΢όχαλησ

Γεϐργιοσ παντρεύτηκε την αεύμνηςτη Φρυςϊνθη Κανϊρη που τη λϊτρευε και την αγαπούςε πϊρα πολύ και δεν την ξϋχαςε ποτϋ.

Σο Γιϐργο ο ΢οχόσ δεν τον κρατούςε, γιατύ ςτϋνευαν τα περιθϐρια δουλειϊσ και μετανϊςτευςε ςτη Θεςςαλονύκη με την οικογϋνεια και τουσ γονεύσ του. Από το πρϐτο καιρό αγόραςε ϋνα οικόπεδο ςτην οδό Ωραιοκϊςτρου, ςτα οικόπεδα του Ρϋντζου, με δόςεισ. Όπωσ όλοι τουσ όταν καταπληκτικού οικοδόμοι, το ϋχτιςαν και ϋφυγαν από τα ενούκια. Ο Γιϐργοσ δεν ϊργηςε να γύνει ςπουδαύοσ ωσ εργολϊβοσ οικοδομϐν. Ιδιαύτερα διϋπρεψε ςτισ ςκεπϋσ, καθϐσ όταν ελϊχιςτοι οι μϊςτορεσ που ϋκαναν ςκεπϋσ. Ξεκινούςε με το ποδόλατο από την οδό Ωραιοκϊςτρου και πόγαινε ςτην Πυλαύα (=Καμπτζύδα), για να δουλϋψει ςτισ ςκεπϋσ. Σισ ϋπαιρνε εργολαβύα και καρπωνόταν καλϊ. Εύχε κϊνει δυναμικό ςυνεργεύο και όταν από τουσ πρϐτουσ ςτην περιοχό τησ ΢ταυρούπολησ και από τουσ πρϐτουσ εργολϊβουσ τησ Δυτικόσ Θεςςαλονύκησ. Όταν περύςςεψε μερικϊ χρόματα και εδϐ δεν τον ϊρεςε. ΢κϋφτηκε και αγόραςε ϋνα φορτωταξύ και ϋκανε πιϊτςα ςτα Δικαςτόρια. Με αυτό ϋκανε μεταφορϋσ, όπου ϋβριςκε δουλειϊ. Όμωσ το ανόςυχο του πνεύμα πόγε παραπϋρα και πϊλι ϊλλαξε δουλειϊ.

142

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Αποφϊςιςε και αγόραςε μιςό βυτύο από κϊποιον Κανταρτζό και εύπε να αςχοληθεύ με τα διυλιςτόρια και τα καύςιμα μεταφορϊσ τησ Ε΢΢Ο ΠΑΠΑ΢ τότε. Εκεύ πολύ γρόγορα, αφού κϊθιςε ςτο τιμόνι και κυνόγηςε τη δουλειϊ του, αγόραςε και το ϊλλο μιςό βυτύο. ΢την Ε΢΢Ο ΠΑΠΑ΢ ξεχϐριςε πολύ γρόγορα από τουσ ϊλλουσ βυτιοφόρουσ. Απόκτηςε με την εργατικότητα και τη φερεγγυότητα του εμπιςτοςύνη ςτην εταιρεύα, ϐςπου ςιγϊ ςιγϊ ϋκανε και το δεύτερο βυτύο –φυςικϊ με γραμμϊτια. Η εταιρεύα όμωσ του ϋλεγε: «ό,τι θϋλεισ από δουλειϊ, θα ςε προωθόςουμε!» και αυτόσ, όπωσ όταν τολμηρόσ, αποφϊςιζε τα πϊντα. Κατϊ το ϋτοσ 1971 όμωσ τον χτύπηςε η μούρα και ϋχαςε την αγαπημϋνη του ςύζυγο, Φρυςϊνθη. Όλεσ οι δραςτηριότητεσ του τότε «χτύπηςαν πύςω». Εύχε δύο μικρϊ κορύτςια, την Έφη και την Ελϋνη. Όλη η Θεςςαλονύκη του φαινόταν μαύρη και πόρε την απόφαςη τότε να μεταναςτεύςει για το Βόλο. Η εταιρεύα του εμπιςτεύτηκε τότε τη μεταφορϊ καυςύμων Θεςςαλύασ και τον ϋκανε γενικό μεταφορϋα από το Βόλο για όλη τη Θεςςαλύα. Αυτόσ με τα δικϊ του βυτύα και ϊλλα τησ περιοχόσ για 2-3 χρόνια τροφοδοτούςε όλη τη Θεςςαλύα.

Ένα γλϋντι που οργϊνωςε ο αεύμνηςτοσ φύλοσ μασ Γιϐργοσ Αλεξιϊδησ περύπου το 1993. Σύμηςε τα 20 χρόνια ςυνεργαςύασ του με τουσ βυτιοφόρουσ και θεϐρηςε καλό να τουσ κϊνει μια γιορτό ςτο ςπύτι του. Κϊλεςε βϋβαια και τουσ φύλουσ. Έκανε ωραύα εδϋςματα και ποτϊ και κϊλεςε τα χϊλκινα τησ Γουμϋνιςςασ και διαςκεδϊςαμε μϋχρι πρωύασ. Δεξιϊ ο Αλεξιϊδησ μασ καμαρϐνει και μασ χαύρεται. ΢το κϋντρο εγϐ Γιϐργοσ Αδαμύδησ, ο πιτςιρικϊσ ο εγγονόσ του Γιϐργοσ Κοτανύδησ, μετϊ Ναρρϋσ Παναγιϐτησ, Σριαντϊφυλλοσ Ντϊκαλησ και Μιϊκοσ Κϐςτασ.

143

΢όχαλησ

Πϋραςε ο καιρόσ και με τη δουλειϊ του ξεπϋραςε τα προβλόματα και η Ε΢΢Ο ΠΑΠΑ΢ του πρότεινε να αναλϊβει απευθεύασ τη μεταφορϊ καυςύμων από τα διυλιςτόρια τησ Θεςςαλονύκησ ςε όλη τη Μακεδονύα και τα Βαλκϊνια. Σο αποδϋχτηκε και ξαναγύριςε ςτη Θεςςαλονύκη ωσ γενικόσ μεταφορεύσ Μακεδονύασ αυτό τη φορϊ. ΢υνακόλουθα, μεγϊλωςε το ςτόλο των βυτύων του. Έτςι εύχε δικϊ του βυτύα, αλλϊ, επειδό εύχε το γραφεύο κινόςεωσ καυςύμων, διακινούςε και πϊρα πολλϊ ϊλλα βυτύα. Ενύςχυςε πολύ τουσ ςυγχωριανούσ του και τουλϊχιςτο 30-40 ΢οχινού ϋγιναν βυτιοφόροι (αγόραςαν δηλαδό μόνοι τουσ τα βυτύα τουσ) και ο Αλεξιϊδησ τουσ εξαςφϊλιζε δουλειϊ. Η Ε΢΢Ο ΠΑΠΑ΢ ϋγινε ΕΚΟ, ϊλλαξαν κυβερνόςεισ, αλλϊ τον Αλεξιϊδη δεν τον κλόνιςε κανεύσ να του πϊρει τη δουλειϊ, γιατύ όταν φερϋγγυοσ και ϊξιοσ. Ωσ ςόμερα το όνομα του εύναι εγγύηςη και ϋκανε και ϊξιουσ γαμπρούσ, που ϋμαθαν το αντικεύμενο των Τγρϐν καυςύμων και διαχειρύζονται τη δουλειϊ τουσ με επιτυχύα ςτην Ελλϊδα και ςτα Βαλκϊνια. Οι γαμπρού του εύναι ο Βαγγϋλησ Σρυφωνύδησ από το ΢οχό και ο Παναγιϐτησ Κοτανύδησ, που ακούγονται ςαν πρϐτα ονόματα ςτη δουλειϊ τουσ. Ο Γιϐργοσ τουσ καμϊρωνε και ϋλεγε: «ϋχω ϊξιουσ ςυνεχιςτϋσ, δε θα με ντροπιϊςουν!». Ο Αλεξιϊδησ κατόρθωςε με την εμπειρύα που εύχε ςτην οικοδομό, με την επύβλεψη τη δικό του, να αςχοληθεύ ωσ ιδιϐτησ πλϋον με δικό του δουλειϊ και να χτύςει μαγαζιϊ, γραφεύα, αποθηκευτικούσ χϐρουσ κτλ. Όλα όμωσ τα επϋβλεπε ο ύδιοσ και κανεύσ δεν μπορούςε να τον ξεγελϊςει ςτη δουλειϊ του. Ήταν ϋτοιμοσ να ξαναπιϊςει το μυςτρύ, αν ϋβλεπε λϊθοσ. Ο Γιϐργοσ τα τελευταύα 14 χρόνια τησ ζωόσ του τα πϋραςε αρμονικϊ με την Κυρύα ΢ούζυ, τη ςύντροφό του. Σου ςυμπαραςτϊθηκε αξιοπρεπϐσ μϋχρι το τϋλοσ που τον χϊςαμε (30.12.2012). Λϋμε όλοι οι φύλοι ότι ςόμερα 2 Ιανουαρύου, που γιορτϊζουμε ςτο ΢οχό την τοπικό εορτό του Ποδιακού ότι μασ ϋλειψε πολύ το κϋφι του και η παρουςύα του. Αλλϊ και εκεύ ςτην απϋναντι όχθη θα βρει καλούσ φύλουσ που τον υποδϋχτηκαν: το ΢εραφεύμ Βαςιλικό, τον κουνιϊδο του Κϐςτα Κανϊρη, τον Σϊςο Μπούφο και τον Διονύςη Σερζό.

144

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ο Γιϐργοσ γοητευτικόσ νϋοσ ανεβαςμϋνοσ ςτο ποδόλατο.

Καρδιακϋ φύλε Αλεξιϊδη, ελπύζω να βρεθεύσ κοντϊ τουσ. Εμεύσ οι εναπομεύναντεσ εδϐ πενθούμε ςόμερα. Μπροςτϊ από 10 χρόνια, το 2002, ςαν την ημϋρα που ςε κηδϋψαμε (31.12.2012) γλιτϐςαμε οι δυο μασ από θαύμα, όταν τουμπϊραμε μεταξύ Κρύων Νερϐν και Αρετόσ χωρύσ μια γρατζουνιϊ. Εκεύ τότε χτύςαμε το εκκληςϊκι του Αγύου Γεωργύου και πϊντα εκεύ καύνε και θα καύνε –να εύςαι ςύγουροσ- δύο καντηλϊκια, ϋνα για μϋνα και ϋνα για την ανϊπαυςη τησ ψυχόσ ςου. Ο Αλεξιϊδησ Γιϐργοσ μασ ϊφηςε ςτισ 30.12.2012. ΢την κηδεύα του που ϋγινε ςτη γενϋτειρα του τον αποχαιρϋτηςε όλοσ ο ΢οχόσ. Σον επικόδειο λόγο εκφϐνηςε ο πατόρ Γρηγόριοσ ΢ερενύδησ, ςυντοπύτησ μασ και παιδικόσ του φύλοσ και μασ ςυγκύνηςε με τα λόγια του, που απεικόνιςαν με ευκρύνεια το βύο του εκλιπόντα. Οι απομεύναντεσ τησ παρϋασ μασ ςε χαιρετούμε με αγϊπη. Εγϐ και όλοι οι φύλοι ξϋρουμε πόςεσ καλοςύνεσ ϋκανεσ, γιατύ όξερεσ από φτϐχεια! ΢ΤΛΛΤΠΗΣΗΡΙΑ ΢ΣΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ! ΚΑΛΟ ΠΑΡΑΔΕΙ΢Ο, ΑΕΙΜΝΗ΢ΣΕ ΥΙΛΕ ΓΙΩΡΓΟ! Όλοσ ο ΢οχόσ και οι φύλοι ςου και ςε χαιρετούν: Γιϐργοσ Αδαμύδησ ο ΢όχαλησ, Σριαντϊφυλλοσ Δημητρύου, Αθανϊςιοσ Μόττασ, Γιϐργοσ Ζαχαρϋγκασ, Αναςτϊςιοσ Σςιλιμπϐνησ, Παναγιϐτησ Ναρρϋσ, Νϋςτωρ Γερμιτςιϐτησ, Ηλύασ ΢ερενύδησ, Ηλύασ Κανϊρησ, Φρόςτοσ ΢τεφανύδησ, Παναγιϐτησ Νούλησ, Nύκοσ Σςιλιμπϐνησ, Λϊκησ Γαγανϋλησ, Ευϊγγελοσ Γρατςωνύδησ, Γεϐργιοσ Ξανθόσ. Ο ςυμμαθητόσ 145

΢όχαλησ

ςου από το δημοτικό Ηλύασ Μπαρουξόσ μου υποςχϋθηκε ότι θα ςου τραγουδόςει την ημϋρα του Ποδιακού τα Μικραςιϊτικα τραγούδια που μασ ϋλεγεσ ςτο Ποδιακό: «Σρύα καρϊβια πϊνε» και «΢αν τα μϊρμαρα τησ Πόλησ».΄Ολοι οι ςυγχωριανού ςου ςε αγαπούςαν πολύ και θα ςε θυμούνται αιϐνια, γιατύ, παρόλο που ανϋβηκεσ πολύ ψηλϊ, παρϋμεινεσ πϊντα ο Γιϐργοσ Αλεξιϊδησ, ο καλόσ φύλοσ των παλιϐν χρόνων. ΢ΦΟΛΙΑ ΑΝΑΓΝΩ΢ΣΩΝ Φρύςα Σρυφωνύδου 08/01/2013 Κύριε Αδαμύδη, ςασ ευχαριςτούμε πολύ που τιμόςατε τον παππού μασ. Να εύςτε καλϊ! Ελϋνη Δημητρύου 15/01/2013 Κύριε Γιϐργο Αδαμύδη, 10000 χλμ μακριϊ από το ΢οχό με κϊνατε και δϊκρυςα. Σο ϊρθρο ςασ το εκτύπωςα για να το διαβϊςω ςτα παιδιϊ μου και ςτα εγγόνια μου. Η παρϋα ςασ (οι φύλοι του πατϋρα μου), η φιλύα ςασ, θα με ακολουθεύ ςε όλη μου τη ζωό. ΢ασ ευχαριςτϐ πολύ. Ελϋνη Δημητρύου (κόρη Σριαντϊφυλλου Δημητρύου) Αρούμπα, Καραώβικό Ολλανδύασ ΢όχαλησ 20/01/2013 Ελϋνη, κορύτςι μου να εύςαι καλϊ εςύ και η οικογϋνειϊ ςου εκεύ ςτην Ολλανδύα. Οι γονεύσ ςου, Σριαντϊφυλλοσ και Υανό εύναι ςπουδαύοι παιδικού μου φύλοι. Να εύςαι καλϊ και να προοδεύεισ!

Ο «Καπετϊνιοσ», ο Νϋςτορασ Δημοςιεύτηκε ςτισ19/03/2013 Νιϐθω την ανϊγκη να κϊνω μια ανϊρτηςη και για τον Καπετϊνιο. Ποιοσ εύναι ο «Καπετϊνιοσ», μα φυςικϊ ο Νϋςτορασ. Σον τύτλο αυτό τον διατηρεύ αρκετϊ ϋτη. ΢τισ ςυζητόςεισ ϋχει πϊντα πρϐτοσ το λόγο και δεν επιτρϋπει ςε κανϋνα να τον διακόπτει. Ενδιαφϋρεται για τα κοινϊ ζητόματα του τόπου και ςτην αγορϊ καλωςορύζει και ξεπροβοδύζει τουσ πϊντεσ. Ό,τι πληροφορύα θϋλει κανεύσ αρκεύ να τον ρωτόςει και θα λϊβει 146

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

απϊντηςη. Εύναι ςοβαρόσ εκτιμητόσ ςτα βοοειδό. Σα τελευταύα χρόνια αςχολόθηκε ωσ προμηθευτόσ ζϐων ςτουσ εμπόρουσ από την περιοχό μασ, η οπούα διατηρεύ τα καλύτερα κρϋατα. Οι ζωϋμποροι τον ϋχουν απόλυτη εμπιςτοςύνη, γιατύ δεν πϋφτει ϋξω ςτισ εκτιμόςεισ του, π.χ. βλϋπει ϋνα μοςχϊρι ζωντανό και ξϋρει πόςα κιλϊ θα ζυγύζει, όταν ςφαχτεύ. Έμποροι από όλεσ τισ ϊκρεσ τησ Ελλϊδασ τον εκτιμούν. Όταν ϋρχονται ςτο ΢οχό, πρϐτα βρύςκουν τον Καπετϊνιο και μετϊ αρχύζουν τισ αγορϋσ τουσ. Ο Νϋςτορασ φυςικϊ αμεύβεται για τον κόπο του εκατϋρωθεν και από τουσ εμπόρουσ και από τουσ παραγωγούσ. Σϐρα θα αναφϋρω και ϋνα ϊλλο χόμπι του. Εύναι κυνηγόσ ςπουδαύοσ και γνϐςτησ καλόσ τησ περιοχόσ του ΢οχού για τα κυνόγια. Οι κυνηγού που ϋρχονταν να κυνηγόςουν εδϐ τον ζητούςαν, γιατύ εύχε καλϊ ςκυλιϊ που κυνηγούςαν και κϊνανε παρϋα. Θα αναφϋρω μερικϊ περιςτατικϊ κατϊ τα οπούα παρϋλαςε ο Καπετϊνιοσ με τα θηρϊματα του ςτην αγορϊ και καταχειροκροτόθηκε από όλουσ μασ και καμϊρωνε ςαν «βουλγϊρικο θυμιατό».

΢τη φωτογραφύα παραβρύςκονται όλοι οι οπαδού του Καπετϊνιου που ςυγχαύρουν μαζύ του για το κατόρθωμϊ του. Από αριςτερϊ ο πιτςιρικϊσ εύναι ϋνα παιδύ του Κωνςταντύνου Γρούςκου, ςόμερα οικοδόμοσ. Με την ποδιϊ εύναι ο Γιαννϊκησ Αδαμύδησ, τςιρϊκι δικό μου, δούλευε ςε μϋνα ωσ μαθητευόμενοσ ξυλουργόσ. Σην ουρϊ τησ αλεπούσ κρατϊει ο Δανόλ Δανόλ. Σα αφτιϊ τα κρατϐ εγϐ, ο Γεϐργιοσ Αδαμύδησ. Σην πϋρδικα φυςικϊ την κρατϊει ο Καπετϊνιοσ που καμαρϐ νει. ΢την πϊνω ςειρϊ εύναι ο Γιϊννησ Μπουχϐρησ, Γεϐργιοσ Ζαχαρϋγκασ, Γεϐργιοσ Βιολιςτόσ, Νύκοσ Γιαραμπόσ, Παναγιϐτησ Παπαςτεργύου, ο Απόςτολοσ Μπουςτιούκησ ό Ματςούκασ

147

΢όχαλησ κ.ϊ. Μετϊ τη φωτογρϊφηςη γιορτϊςαμε το γεγονόσ με γλϋντι ςτο καφενεύο του Παναγιϐτη Σελεχϊ με ούζα και μεζϋδεσ και ευχηθόκαμε ςτον κυνηγό «Καλϊ αύματα!» για ϊλλεσ επιτυχύεσ.

Εύχε πϊει για κυνόγι ςτουσ πρόποδεσ του Αγύου Φριςτοφόρου. Κατϊφερε και ςκότωςε την περιβόητη αλεπού που εύχε καταφϊει όλεσ τισ κότεσ του ΢οχού. Αυτό η ανδραγαθύα θεωρόθηκε το μεγαλύτερο κατόρθωμα, γιατύ οι νοικοκυρϋσ πια δε θα ϋχαναν τισ κότεσ τουσ. Σην αλεπού τη φορτϐθηκε ςτην πλϊτη και την παρϋλαςε ςτην αγορϊ. Καταχειροκροτόθηκε από όλουσ και τη ςτιγμό αυτό τησ δόξασ την αποθανατύςαμε μπροςτϊ ςτο μαγαζύ του Κωνςταντύνου Μύχου. Η φωτογραφύα που βϊζω με τη ςκοτωμϋνη αλεπού και την πϋρδικα εύναι κατϊ τα ϋτη 1963-1964. Πρϊγματι μια ακόμη μεγϊλη επιτυχύα του ςημειϐθηκε κατϊ το ϋτοσ 1985. Εύχε πϊει για κυνόγι ςτην περιοχό Φαμπϊροβο, ςτα χωρϊφια του Ηριού. Εντόπιςε ύχνη αγριογούρουνου, αλλϊ αυτό δεν κυνηγιϋται με ϋνα ϊτομο. Κατϋβηκε και ενημϋρωςε τουσ κυνηγούσ να πϊνε παρϋα να κυνηγόςουν. Οι υπόλοιποι κυνηγού, αφού προδόθηκε η θϋςη, που βρύςκονται τα αγριογούρουνα, τον ϊφηςαν και πόγαν μόνοι τουσ. Έξαλλοσ ο Καπετϊνιοσ που δεν τον φϐναξαν οργϊνωςε ϊλλη παρϋα: πϊει και βρύςκει τον μπϊρμπα Φρόςτο Γιϊννογλου, που τον εύχαν αφόςει και αυτόν, γιατύ όταν γϋροσ. Ο μπϊρμπα Φρόςτοσ εύχε αρχύςει όδη, από την ςτεναχϐρια που δεν τον πόραν να πύνει τισ ρετςύνεσ του ςτο καφενεύο του Ήτου. Σον λϋει ο Καπετϊνιοσ: «Περύμενε εδϐ, μην φύγεισ ϐςπου να ϋρθω!». Βρύςκει και τον αεύμνηςτο ανιψιό τησ γυναύκασ μου, Κωνςταντύνο Παλιούρα, που εύχε κατϊλληλο ςκυλύ και πϊνε και οι τρεισ ςτην περιοχό. Κατορθϐνουν και βρύςκουν το θόραμα –120 οκϊδεσ αρςενικό αγριογούρουνο, με 15 πόντουσ δόντια ϋξω. Σο ςκότωςαν και το παρϋλαςαν κατόπιν ςτην αγορϊ με μεγϊλο πρϋποσ και αυτό το γεγονόσ ϋμεινε ςτην τοπικό κοινωνύα του ΢οχού ωσ ανϊμνηςη ϋκτοτε. Δυςτυχϐσ, από αυτό το γεγονόσ δεν ϋχω φωτογραφύα για να την αναρτόςω. Μια και ανϊφερα το όνομα του Κωνςταντύνοσ Παλιούρα θα πω ότι αυτϋσ τισ μϋρεσ των Αποκριϐν τον θυμόμαςτε πολύ, γιατύ μασ ϋφυγε πρόωρα. Ο Κωνςταντύνοσ Παλιούρασ γινότανε μερόνυχτα ολόκληρα καρναβϊλι και με την επιδεξιότητα του και τα ςφυρύγματϊ του ωσ «μϋριου» ξεςόκωνε όλα τα καρναβϊλια και ϋκαναν μεγϊλο κϋφι όλοι μαζύ με αυτόν.

148

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Η απώλεια του Καπετϊνιου Nϋςτορα Γερμιτςιώτη Δημοςιεύτηκε ςτισ04/09/2013 Πριν μερικούσ μόνεσ εύχα ανεβϊςει την παρακϊτω ανϊρτηςη για τουσ ςυνομόλικουσ μου, γεννηθϋντεσ το 1932. Όταν πόγαμε φαντϊροι όμαςταν 67 παιδιϊ. Πριν από λύγεσ μϋρεσ που μετρηθόκαμε όμαςταν 24 οι επιζϐντεσ. ΢όμερα δυςτυχϐσ ϋχουμε την απϐλεια του Καπετϊνιου Νϋςτορα Γερμιτςιϐτη, κολλητού μου φύλου όλα τα χρόνια. Σα θερμϊ μου ςυλλυπητόρια ςτισ αξιαγϊπητεσ κόρεσ του, Μαρύα και Δόμητρα και ςτουσ ςυζύγουσ τουσ. Υυςικϊ, ςε όλα τα εγγόνια και τα διςϋγγονϊ του. ΢υλλυπητόρια και ςτα ανύψια του, Κϐςτα και Γιϐργο που του ςυμπαραςτϊθηκαν αξιοπρεπϐσ και με μεγϊλη αγϊπη ςτισ δύςκολεσ του ϐρεσ. Σουσ αγαπούςε ιδιαύτερα. Σον τελευταύο καιρό πϋραςε δύςκολεσ μϋρεσ. Ο Θεόσ να τον αναπαύςει. Θα μασ λεύψει ο Καπετϊνιοσ, γιατύ πϊντα όταν παρϐν ςτην αγορϊ. Δυςτυχϐσ, δε θα βρεθεύ δεύτεροσ Νϋςτορασ, να τον αντικαταςτόςει. Καλό παρϊδειςο!

Η ηρωικό ςειρϊ, ςτρατεύςιμοι το 1953, που ϊφηςε εποχό Δημοςιεύτηκε ςτισ03/08/2013 Νιϐθω την ανϊγκη να κϊνω και μια αναφορϊ ςτουσ ςυνομηλύκουσ μου εναπομεύναντεσ γεννηθϋντεσ το 1932, κλϊςεωσ 1953 (τότε ςτρατευτόκαμε), ςειρϊ 34. Σο 1953 που ςτρατευτόκαμε όμαςταν 67 παιδιϊ, που πόγαμε φαντϊροι και ςόμερα ζούμε οι 24 εξ αυτϐν. Ζητϐ ςυγγνϐμη, αν μου ξϋφυγε κϊποιο όνομα. Θα τουσ αναφϋρω όλουσ ονομαςτικϐσ και, αν δε θυμϊμαι κϊποιον, ασ μου πουν να τον ςυμπληρϐςω. Σην εποχό εκεύνη και πριν από τη δικό μασ, όταν πηγαύναμε φαντϊροι, οι γονεύσ μασ ϋνιωθαν περόφανοι που ανδρϐθηκαν τα παιδιϊ τουσ και πϊνε να υπηρετόςουν την πατρύδα μασ. Η δικό μασ ςειρϊ το 1953 γλεντούςαμε με τα νταούλια μια βδομϊδα, πριν πϊμε ςτο ςτρατό. Πηγαύναμε από ςπύτι ςε ςπύτι κϊθε ςτρατεύςιμου και γινόταν ο χορόσ με τουσ γονεύσ και όλουσ τουσ παρευριςκόμενουσ. Υυςικϊ, όλοι μασ εύχαμε και κανϋνα φλερτ από μακριϊ, διότι τότε τα πρϊγματα όταν αρκετϊ ςφιχτϊ: για να πϊρεισ κανϋνα φιλϊκι, όταν πόγαινεσ φαντϊροσ, ϋπρεπε αρκετϋσ ϐρεσ να περιμϋνεισ ςε κανϋνα φρϊχτη και όταν αγνόσ ϋρωτασ.

149

΢όχαλησ

Σϐρα θα αναφϋρω τουσ παρόντεσ μϋχρι ςόμερα που ςυμπληρϐνουμε –γερού να εύμαςτε- 162 εξϊμηνα. Αν τα κϊνουμε πόςων μηνϐν εύμαςτε, χρειϊζεται να ξϋρουμε λογιςτικϊ και ςχεδόν όλοι μασ δεν κατϋχουμε το ϊθλημα αυτό. Πιϊνω με τη ςειρϊ, όπωσ τουσ θυμόθηκα και τουσ ϋγραψα. Θα γρϊψω τα ονόματα, αλλϊ για τουσ βρύςκουν οι ςυντοπύτεσ μου, θα βϊλω και το «διακοςμητικό, δηλ. το παρατςούκλι», για να τουσ καταλαβαύνουν, ιδύωσ τα νεότερα παιδιϊ. 1. Θα βϊλω φυςικϊ πρϐτα το όνομϊ μου: Γεϐργιοσ Αδαμύδησ του Αδϊμου, ξυλουργόσ την εποχό εκεύνη. Αςχολούμουν με αντικεύμενα απαραύτητα ςτην οικιακό χρόςη, που γινόταν από ξύλο: ςκϊφεσ, πινακωτϋσ, ςοφρϊδεσ, μπαούλα και ό,τι ϊλλο εύχε ςχϋςη με το ξύλο. ΢το ςτρατό υπηρϋτηςα ωσ λοχύασ ςτο πεδινό πυροβολικό, 105 χιλιοςτϐν. 2. Ζαχαρϋγκασ Γεϐργιοσ, τςαγκϊρησ. Αν και ορεινό περιοχό ο ΢οχόσ, υπηρϋτηςε ωσ ναύτησ ςτο λιμενικό. 3. Κωνςταντύνοσ Ζαχαρϋγκασ, ξυλουργόσ και ναύτησ επύςησ. 4. Νϋςτωρ Γερμιτςιϐτησ, ο αποκαλούμενοσ «Καπετϊνιοσ», ξυλουργόσ την εποχό εκεύνη. Τπηρϋτηςε ςτισ διαβιβϊςεισ (αεύμνηςτοσ πια +2013). 5. Πϊςχοσ Δημότριοσ, οικοδόμοσ, πεζικό. 6. Γρατςωνύδησ Αθανϊςιοσ ό ο ΢ϊκησ του Κύνιου, αγροτικϋσ εργαςύεσ, αργότερα καπνομεςύτησ. 7. Φαρύςκοσ Κωνςταντύνοσ ό Κϐτςιοσ του Μότςκα. Γι‟ αυτόν τον λεβϋντη πρϋπει να γρϊψω λύγα περιςςότερα, γιατύ όταν μπροςτϊρησ ςτη ςειρϊ μασ και δεν λογϊριαζε τύποτα. Σισ παραμονϋσ που θα πηγαύναμε φαντϊροι όταν αγελαδοτρόφοσ με μεγϊλη αγϋλη ςτο βουνό. Μασ ϋςφαξε ϋνα μοςχϊρι και τρϐγαμε για μια βδομϊδα και γλεντούςαμε, ϐςπου να φύγουμε για το ςτρατό. Γύναμε τελικϊ βαρετού, γιατύ προκαλούμε τη διατϊραξη τησ κοινόσ ηςυχύασ και η αςτυνομύα ςυνϋλαβε τουσ οργανοπαύκτεσ, γιατύ δεν ςταματούςαμε ούτε μϋρα ούτε νύχτα. Αυτό όμωσ δεν κρϊτηςε για πολύ, γιατύ δόμαρχοσ όταν ο αεύμνηςτοσ Γεϐργιοσ Λιϐτησ ό Σζϐτζοσ του Μύςκα, που παρενϋβη ςτο διοικητό τησ υποδιοικόςεωσ. Σου εύπε ότι εύναι τοπικό ϋθιμο του ΢οχού τα παιδιϊ που φεύγουν φαντϊροι να γλεντούν για μια βδομϊδα, γιατύ τα παλαιότερα εμπόλεμα χρόνια δεν όξεραν, αν θα γυρύςουν πύςω. Ο διοικητόσ ςεβϊςτηκε την επιθυμύα του δημϊρχου και ϊφηςε ελεύθερα τα όργανα και ςυνεχύςαμε μϋχρι τελικόσ πτϐςεωσ ωσ τη μϋρα που θα φεύγαμε. Σα τραγούδια ειδικϊ για την περύςταςη ϋλεγαν:

150

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

«Μανούλα μου, μην κλαισ και μην πονεύσ για μϋνα, ϋχεισ τα ϊλλα ςου παιδιϊ και ξϋχαςε με εμϋνα!», «Μην αγαπόςεισ πεζικό, παλϊςκα ξεςκιςμϋνη, αγϊπα τον μηχανικό που εξηγιϋται φύνα! Σα τζικιτζικιτζϊκια, γλεντϊτε ςκαμπανϊκια!», «Πϊμε όλοι φανταρϊκια, φεύγουμε από το ΢οχό, ΢ϋρρεσ, Δρϊμα και Καβϊλα, την ελπύδα ςτο Θεό!». 8. Δόιραλησ Κωςταντύνοσ ό Κϐτςιοσ του Ντόραλη. Ένα ϊξιο τϋκνο που περνϊει δύςκολεσ ϐρεσ τϐρα. Σου ευχόμαςτε περαςτικϊ και να ςυνεχύςει τα όθη, ϋθιμα και τισ παραδόςεισ μασ, όπωσ τισ διατόρηςε ωσ τϐρα. Σην Αποκριϊ προςφϋρει πολλϊ για τον τόπο. ΢ε όλεσ τισ εκδηλϐςεισ ςτο εςωτερικό και ςτο εξωτερικό εύναι μπροςτϊρησ και παρϐν ο Κϐτςιοσ. Σον ακολουθούν ο γιοσ του Πϋτροσ και ο εγγονόσ Κϐςτασ. Εύχομαι και τα διςϋγγονα του να ακολουθόςουν τη βόματϊ του ςτην παρϊδοςη (αεύμνηςτοσ πια +2014). 9. ΢εραφεύμ Κελιούρησ, αγρότησ. Αυτόσ όταν όρθε πύςω ςτο ΢οχό αδειούχοσ και μασ παρουςύαςε το μεγαλύτερο μουςτϊκι που περνούςε και τον μπϊρμπα Αποςτόλη τον Κϊλτςιο και όλοι τον θαυμϊςαμε. 10. Μπουτςιούκησ Αθανϊςιοσ ό ο ΢ϊκησ του Γκαγκϊφτα. Αυτόσ υπηρϋτηςε ωσ Εςατζόσ. Ήταν ο τελευταύοσ από τη ςειρϊ μασ που πόγε ςτην Κορϋα εθελοντόσ ωσ μϊχιμοσ. Μετϊ το ςτρατιωτικό μετανϊςτευςε ςτη Γαλλύα και μϋνει εκεύ ωσ τϐρα. 11. Μπουτςιούκησ Γεϐργιοσ του Φριςτοδούλου ό ο Γιϐργοσ του Καραώλό, ο μόνοσ μορφωμϋνοσ τησ ςειρϊσ μασ. ΢πούδαςε ςτην Ιταλύα ιατρόσ, μετϋπειτα διϋπρεψε ςτη Θεςςαλονύκη ωσ διευθυντόσ του ΙΚΑ Νεαπόλεωσ. Πρόςφερε τα μϋγιςτα ςτην κοινωνύα και βοόθηςε ιδιαύτερα τουσ ςυντοπύτεσ μασ. 12. Μπουτςιούκησ Αθανϊςιοσ ό Ρούφοσ, ςερβιτόροσ. ΢το ςτρατό υπηρϋτηςε ωσ μϊγειρασ (+2013, αεύμνηςτοσ). 13. ΢αρακινόσ Ευϊγγελοσ, ϋμποροσ. 14. Λευτϋρησ ΢ταυριανύδησ, ρϊφτησ 15. Πομϊκησ Δόμοσ. Γι‟ αυτόν τον καλό μου φύλο θα γρϊψω λύγα περιςςότερα. Όταν εμεύσ πόγαμε φαντϊροι, ο Δόμοσ δεν υπηρϋτηςε, γιατύ το 1953 ϋφυγε μετανϊςτησ ςτην Αυςτραλύα. Εμεύσ του λϋγαμε: «Μη φεύγεισ» και απαντούςε: «όταν θα απολυθεύτε, θα ϋρθω και εγϐ πύςω». Πϋραςαν εξόντα χρόνια, δημιούργηςε περιουςύεσ, αποκατϊςτηςε τα παιδιϊ του: Ελϋνη, Βανϋςα και Πϋτρο και τϐρα ϋρχεται κϊθε χρόνο και αναπολούμε τα περαςμϋνα. 151

΢όχαλησ

16. Κεκλύκησ Γεϐργιοσ ό Σζϐτζιοσ τησ Ελεωνϐρασ, ψαρϊσ. 17. Γουτακόλησ Νικόλαοσ, δενδροκόμοσ και δαςεργϊτησ. 18. Σριαντϊφυλλοσ Γαγανϋλησ ό ο Σριαντϊφυλλοσ του Ούχου. Αυτόσ την εποχό εκεύνη όταν οδηγόσ, πραγματικό προνόμιο. «Περπατημϋνο παπούτςι» καθϐσ όταν, τον εύχαμε ωσ αρχηγό ςτην αποςτολό μασ για την Αθόνα. Ήξερε τα πϊντα για την Αθόνα, διότι ταξύδευε εκεύ. Οι περιςςότεροι, ύςωσ και όλοι πρϐτη φορϊ πηγαύναμε ςτην πρωτεύουςα. 19. ΢ταμϊτησ Βιολιςτόσ αγρότησ ό δενδροκόμοσ. 20. Γραβϊλησ Ιωϊννησ, κτηνοτρόφοσ. ΢υνυπηρετόςαμε ςτη Θόβα. Αυτόσ όταν ςτο ορειβατικό πυροβολικό. Εγϐ ωσ λοχύασ ςτο πεδινό πυροβολικό, 105 χιλιοςτϐν και αυτόσ ςτο ορειβατικό πυροβολικό που μεταφερότανε με τα μουλϊρια. Εφτϊ μουλϊρια μεταφϋρανε ϋνα κανόνι ςε 7 τεμϊχια και το ϋςτηναν ςτα βουνϊ, τα λεγόμενα ορειβατικϊ κανόνια «ςνϊιντερ». Σϐρα αυτϊ οι νϋοι δεν τα ξϋρουν, αλλϊ εκτύθενται ςτα πολεμικϊ μουςεύα, γιατύ εύχαν όδη χρηςιμοποιηθεύ ςτο Αλβανικό και ςτη Μικραςύα. 21. Ηλύασ ΢ερενύδησ ό Γκούρτςιοσ. Γλεντζϋσ τησ ςειρϊσ μασ και ωσ ςόμερα, αν καθύςεισ μαζύ του ϋχει μεγϊλο χιούμορ. 22. Κωνςταντύνοσ Σρυφωνύδησ, γραφιϊσ ςτο ςτρατό (ο μόνοσ που εύχε πϊει ςτο γυμνϊςιο), κατόπιν ταμειακόσ υπϊλληλοσ. 23. Θεοδοςύου Αςτϋριοσ, αγρότησ. 24. Εικοςτόσ τρύτοσ και τυχερόσ Μϋντασ Ευϊγγελοσ ό Καπύκησ. Ο γιοσ του, Γεϐργιοσ εύναι φανατικόσ επιςκϋπτησ μου ςτο ιςτολόγιό μου και ςτο Facebook o μπαμπϊσ του τού λύνει κϊθε απορύα, που του τυχόν του δημιουργεύται. 25. Εικοςτόσ τϋταρτοσ Νικόλαοσ Ξανθόσ, πρϐην δόμαρχοσ. 26. Κούτλασ Παναγιϐτησ, καθόταν ςτον Σεκϋ Μαχαλϊ. Αυτϊ ςχετικϊ με τουσ εναπομεύναντεσ τησ ςειρϊσ μου. Αν ϋγραφα και για τουσ θανόντεσ, θα ϋγραφα μια εβδομϊδα. Σουσ λϋω: «Κρατϊτε γερϊ! 100 χρονϐν θα γύνουμε!!!». Εξϊλλου αυτό το ϋλεγε και ο αεύμνηςτοσ μπϊρμπα Δημητρόσ ο Σρόνκασ και το απαιτούςε! Πόγε τελικϊ ευχαριςτημϋνοσ, γιατύ ϋφυγε «απϊνω ςτην υπηρεςύα, δηλαδό χορεύοντασ!» Υυςικϊ, πρόςωπα και πρϊγματα τα γνωρύζουν καλύτερα οι ςυντοπύτεσ και για τον καθϋνα μασ υπϊρχουν και οι ςχετικϋσ ιςτορύεσ. Αυτϊ προσ το παρόν για τουσ ζϐντεσ! 152

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Κωνςταντύνοσ Φαρύςκοσ Δημοςιεύτηκε ςτισ06/11/2013 Θα αναρτόςω μια φωτογραφύα για ϋνα λεβϋντη από τουσ ςυνομηλύκουσ μου. Γεννόθηκε το 1932 και όταν παλικϊρι και προςτϊτησ τησ ςειρϊσ μασ, όπωσ αναφϋρω ςε προηγούμενό ανϊρτηςό μου. Κατϊ επιθυμύα των παιδιϐν του που θϋλουν να μεύνει ςτην ιςτορύα ο πατϋρασ τουσ και να τον θυμόμαςτε. Εύναι ο Κωνςταντύνοσ Φαρύςκοσ ό Μότςκασ. Άφηςε αναμνόςεισ όταν υπηρετούςαμε φαντϊροι το 1953. Η ςειρϊ μασ ξϋρει τα κατορθϐματϊ του, αλλϊ όταν παλικϊρι και όλοι μασ τον εύχαμε προςτϊτη με την καλό ϋννοια.

Γι‟ αυτόν τον λεβϋντη πρϋπει να γρϊψω λύγα περιςςότερα, γιατύ όταν μπροςτϊρησ ςτη ςειρϊ μασ και δεν λογϊριαζε τύποτα. Σισ παραμονϋσ που θα πηγαύναμε φαντϊροι όταν αγελαδοτρόφοσ με μεγϊλη αγϋλη ςτο βουνό. Μασ ϋςφαξε ϋνα μοςχϊρι και τρϐγαμε για μια βδομϊδα και γλεντούςαμε, ϐςπου να φύγουμε για το ςτρατό. Γύναμε τελικϊ βαρετού, γιατύ προκαλούμε τη διατϊραξη τησ κοινόσ ηςυχύασ και η αςτυνομύα ςυνϋλαβε τουσ οργανοπαύκτεσ, γιατύ δεν ςταματούςαμε ούτε μϋρα ούτε νύχτα. Αυτό όμωσ δεν κρϊτηςε για πολύ, γιατύ δόμαρχοσ όταν ο αεύμνηςτοσ Γεϐργιοσ Λιϐτησ ό Σζϐτζοσ του Μύςκα, που παρενϋβη ςτο διοικητό τησ υποδιοικόςεωσ. Σου εύπε ότι εύναι τοπικό ϋθιμο του ΢οχού τα παιδιϊ που φεύγουν φαντϊροι να γλεντούν για μια βδομϊδα, γιατύ τα παλαιότερα 153

΢όχαλησ

εμπόλεμα χρόνια δεν όξεραν, αν θα γυρύςουν πύςω. Ο διοικητόσ ςεβϊςτηκε την επιθυμύα του δημϊρχου και ϊφηςε ελεύθερα τα όργανα και ςυνεχύςαμε μϋχρι τελικόσ πτϐςεωσ ωσ τη μϋρα που θα φεύγαμε. Σα τραγούδια ειδικϊ για την περύςταςη ϋλεγαν:

Ευϊγγελοσ Μενελϊου Παπϊζησ Δημοςιεύτηκε ςτισ26/11/2013 Έφυγε από κοντϊ μασ ο Βαγγϋλησ Παπϊζησ, πιο φτωχόσ από ςόμερα ο ΢οχόσ. Φϊςαμε ϋνα ϊξιο τϋκνο, εντελϐσ απρόοπτα και ξαφνικϊ. Κοιμόθηκε το βρϊδυ, ϋβαλε να χτυπόςει το ξυπνητόρι του, χτύπηςε, αλλϊ αυτόσ δεν ξύπνηςε… Ο Βαγγϋλησ όταν ο πρϐτοσ μου εξϊδελφοσ, γιοσ του Μενελϊου Παπϊζη. Με μεγϊλη πικρύα και λύπη θα κϊνω μια ανϊρτηςη για τον Βαγγϋλη. Αφού ςυλλυπηθϐ και δημοςύωσ την οικογϋνειϊ του, που μϋνει πύςω: την νύφη μου Άννα, ςύζυγο του Ευαγγϋλου Παπϊζη. Ήταν ϊξια ςύζυγοσ και ο Βαγγϋλησ τη λϊτρευε, όπωσ και η Άννα. ΢υλλυπούμαι ακόμη τη γηραιϊ μανούλα του Ουρανύα, την αδερφό του, Μαρύα, που τον αγαπούςε ιδιαύτερα και το γαμπρό του Ηλύα, καθϐσ και όλουσ του οικεύουσ του. Σην ανϊρτηςη θα την αφιερϐςω ςτην κορούλα του Ρϊνια, που εύναι μόλισ επτϊ ετϐν. Δύςκολα μπορεύ τϐρα να καταλϊβει τι ςυνϋβη ςτο μπαμπϊ τησ. Ση λϊτρευε με πϊθοσ ο πατϋρασ τησ, γιατύ όρθε ωσ θεύο δϐρο μετϊ από εύκοςι χρόνια γϊμου. 154

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Εγϐ θα γρϊψω ποιοσ όταν ο μπαμπϊσ τησ και μεγαλϐνοντασ θα διαβϊςει τισ ρύζεσ τησ φυλόσ τησ και θα εύναι περόφανη γι‟ αυτόν. Ο Ευϊγγελοσ νοιαζόταν πολύ για το ΢οχό, τον αγαπούςε και όταν ϊνθρωποσ τησ προςφορϊσ. Δύο φορϋσ του όρθε διοριςμόσ ωσ μαθηματικόσ για να διδϊξει ςε δημόςια ςχολεύα τησ επικρϊτειασ και τον αρνόθηκε θϋλοντασ να προςφϋρει ςτον τόπο του. Ήθελε να προςφϋρει τισ γνϐςεισ του ςτουσ ςυντοπύτεσ, όπωσ και ϋκανε. Άνοιξε φροντιςτόριο μαθηματικϐν ςτο ΢οχό πριν 25 και πλϋον χρόνια και δύδαξε ςτην τοπικό κοινωνύα, όχι μόνο μαθηματικϊ, αλλϊ και αξιοπρϋπεια. Κϊθε χρόνο εύχε τερϊςτια επιτυχύα ςτισ εξετϊςεισ και εκεύ γαλουχόθηκαν μετϋπειτα ςπουδαύοι επιςτόμονεσ. Οι επιτυχύεσ εύναι αναρτημϋνεσ ςτο χϐρο του φροντιςτηρύου. Για τον ξϊδερφό μου όλοι οι ςυγγενεύσ και η τοπικό κοινωνύα νοιϐθουμε υπερόφανοι. Θα αναφϋρω τϐρα κϊποια βιογραφικϊ ςτοιχεύα. Γεννόθηκε το 1956 ςτο ΢οχό από ευςεβεύσ γονεύσ. Ο πατϋρασ του όταν ο Μενϋλαοσ Παπϊζησ, αδερφόσ τησ μητϋρασ μου Δόμητρασ. Η μητϋρα του εύναι η Ουρανύα, θυγατϋρα Βαςιλεύου Βαςιλικού, κόρη οικογϋνειασ με βαρύτητα ςτον τόπο μασ. Απόκτηςαν δύο παιδιϊ, τον αδικοχαμϋνο Βαγγϋλη και τη Μαρύα που τα ςπούδαςαν με επιτυχύα. Ο Βαγγϋλησ τελεύωςε ςτο ΢οχό το γυμνϊςιο και το λύκειο και πϋραςε ωσ μαθηματικόσ ςτα Γιϊννενα. Μετϊ τισ ςπουδϋσ του υπηρϋτηςε ωσ δόκιμοσ ςτο ςτρατό. Όταν απολύθηκε ϊνοιξε το φροντιςτόριό του και αφιερϐθηκε ςτα παιδιϊ του ΢οχού. Δεν εκδόλωνε δημόςια τα πολιτικϊ του φρονόματα και όταν αγαπητόσ από όλουσ τουσ κατούκουσ. Η 9 Οκτωβρύου 2013 όταν μια ςκοτεινό μϋρα για μασ. Η κηδεύα του ϋγινε ςτη γενϋτειρϊ του, ςτο ΢οχό και παραβρϋθηκε ςύςςωμη η τοπικό κοινωνύα. Ο Αώ Γιϐργησ όταν αςφυκτικϊ γεμϊτοσ. ΢υγκινητικό όταν το γεγονόσ ότι όλοι οι μαθητϋσ που πϋραςαν από το φροντιςτόριο του κρατούςαν ϋνα λουλούδι ςτο χϋρι και εύχαν να που ϋνα καλό λόγο για τον Βαγγϋλη. Σον επικόδειο εκφϐνηςε ο εξϊδερφοσ μασ, Αςτϋριοσ Λιόλιοσ. Εύχε τον τρόπο να διδϊςκει και τα «κϊρφωνε» την ύλη ςτο μυαλό των μαθητϐν του. Ήταν δουλευτόσ, δεν ϊφηνε ϐρα να πϊει χαμϋνη. Μετϊ τα μαθόματα αςχολούνταν με δενδροκομικϋσ εργαςύεσ και καλλωπιςμό του παραδεύςιου κόπου, που εύχε ςτο ςπύτι του. Αυτόσ εν ολύγοισ όταν ο εξϊδερφοσ μου, Βαγγϋλησ. Ελαφρό το χϐμα που τον ςκεπϊζει και καλό παρϊδειςο. Θα τον θυμόμαςτε, γιατύ ϋφυγε πολύ πρόωρα, μόλισ 57 ετϐν.

155

΢όχαλησ

Με πολύ αγϊπη το αφιερϐνω ςτην κορούλα του, Ρϊνια. Όταν μεγαλϐςει θα νοιϐθει υπερόφανη για τον ϊξιο μπαμπϊ τησ, που πρόςφερε πολλϊ ςτο ΢οχό ωσ πατριϐτησ. Αγαπητϋ, ξϊδερφε Βαγγϋλη, γρϊφω αυτϊ τα λόγια με βαθιϊ ςυγκύνηςη και πικρύα. Δε θα ςε ξεχϊςουμε ποτϋ.

Η απώλεια του αξιολϊτρευτου αδερφού μασ, Ευϊγγελου Αδαμύδη Δημοςιεύτηκε ςτισ 7/2/2014 Μετϊ από δύο μόνεσ και πλϋον από το χαμό του αξιολϊτρευτο μου αδερφού, Ευϊγγελου Αδαμύδη, ςόμερα βρύςκω το κουρϊγιο να γρϊψω ϋνα μικρό βιογραφικό για το ποιοσ όταν ο Ευϊγγελοσ. ΢οχινόσ γϋννημα-θρϋμμα, αλλϊ οι νεότερεσ γενιϋσ δεν τον γνωρύζουν λόγω τησ δουλειϊσ του. Σα περιςςότερα χρόνια τα πϋραςε ςτο Λαγκαδϊ και μετϊ την ςυνταξιοδότηςό του ςτη Θεςςαλονύκη. Ο Ευϊγγελοσ Αδαμύδησ εύναι κατϊ ςειρϊ τρύτοσ αδερφόσ μου. Εύμαςτε τϋςςερα αδϋρφια. Πρϐτοσ ο γρϊφων, Γεϐργιοσ Αδαμύδησ, γεννηθεύσ το 1932. Δεύτερη η Μαρύα Αδαμύδου Μιϊκου, γεννηθεύςα το 1934. Σρύτοσ ο εκλιπϐν Ευϊγγελοσ Αδαμύδησ, γεννηθεύσ το 1936. Σϋταρτοσ ο Νικόλαοσ Αδαμύδησ, γεννηθεύσ το 1945. Ο Βαγγϋλησ τα παιδικϊ του χρόνια μεγϊλωςε ςτο ΢οχό. Εκεύ τελεύωςε το δημοτικό και ϋπειτα ςυνϋχιςε τισ γυμναςιακϋσ του ςπουδϋσ ςτο Λαγκαδϊ, γιατύ ςτο ΢οχό δεν υπόρχε Γυμνϊςιο ωσ τότε. Όταν όρθε η ϐρα να πϊει φαντϊροσ, υπηρϋτηςε ςτην αεροπορύα ςτο Φορτιϊτη Θεςςαλονύκησ. Όταν απολύθηκε από το ςτρατό, απαςχολόθηκε ςτην εργαςύα του πατϋρα μασ για δύο χρόνια ςτο παρακεύμενο χωριό Βόλβη. Ο πατϋρασ μασ εύχε πτηνοτροφικό μονϊδα εκεύ. Ανόςυχοσ πϊντα ϋψαχνε να βρει εργαςύα ςχετικό με τα ενδιαφϋροντϊ του. Έδωςε εξετϊςεισ ςτην Ένωςη Γεωργικϐν ΢υνεταιριςμϐν Λαγκαδϊ και πϋραςε ωσ λογιςτόσ και εργϊςτηκε εκεύ για 156

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

35 ολόκληρα χρόνια. Σο 1967 παντρεύτηκε τη ςύζυγό του Κατερύνα Τφαντό, εκ Νιγρύτησ ΢ερρϐν. Η Κατερύνα εργαζόταν ωσ αρχιςυντϊκτρια ςτην επιχεύρηςη του πατϋρα τησ, Κωνςταντύνου Τφαντό, ο οπούοσ ϋβγαζε την αρχαιότερη εφημερύδα του νομού ΢ερρϐν «Η Νιγρύτα». Μετϊ το χαμό του πατϋρα τησ ανϋλαβε την εφημερύδα ο αδερφόσ τησ Γιϐργοσ Τφαντόσ. Ωσ ςόμερα ςυνεχύζουν επϊξια τα παιδιϊ του Γιϐργου και ϋδωςαν ςτην εφημερύδα μεγϊλη εμβϋλεια. Παιδιϊ δεν απόκτηςαν, αλλϊ πϊντα ϋλεγε: «Εύμαι ευτυχόσ, γιατύ ϋχω 14 ανύψια! Επτϊ από τουσ Αδαμιδαύουσ και 7 από τουσ Τφανταύουσ!». Ο ύδιοσ και η ςύζυγοσ του τα αγαπούςαν όλα παθολογικϊ, δεν ξεχϐριζαν κανϋνα και παρύςταντο πϊντα ςε όλεσ τισ εκδηλϐςεισ τουσ (αρραβϐνεσ, γϊμουσ, βαφτύςια κτλ). Έλεγε Με τη ςύζυγο του Κατερύνα, το γϋνοσ Τφαντό ότι πϊντα ϋδινε το «βροντερό παρόν!». Σο φιλοδϐρημα όταν γενναύο και ύδιο για όλα τα ανύψια χωρύσ να αδικόςει κανϋνα. Έφερνε πϊντα λουλούδια ϋχοντασ ιδιαύτερη αδυναμύα ςτα τριαντϊφυλλα. Ήταν ϊνθρωποσ χαμηλϐν τόνων με μεγϊλη αξιοπρϋπεια. Βοηθούςε τουσ αδύναμουσ κατϊ τϋτοιο τρόπο που δεν όθελε να ξϋρει κανεύσ. Ήταν βαθιϊ θρηςκευόμενοσ –όπωσ εύναι και η ςύζυγόσ του- και δεν ϋλειπαν από την εκκληςύα. Μϊλιςτα τουσ αξύωςε ο Θεόσ και πόγαν ςτουσ Αγύουσ Σόπουσ ωσ προςκυνητϋσ. Σο όνομα που πόρε ςτουσ Αγύουσ Σόπουσ όταν Επιφϊνειοσ. Ήμαςταν τϋςςερα αδϋρφια αγαπημϋνα και δεν αλλϊξαμε κουβϋντα όλα τα χρόνια. Άλλωςτε οι γονεύσ μασ μϊσ ϊφηςαν αυτό την ευχό «Να εύμαςτε πϊντα αγαπημϋνοι!». Αυτϊ ςχετικϊ με τον αγαπημϋνο μασ αδερφό Βαγγϋλη που χϊςαμε αιφνιδύωσ ςε μια μϋρα από ϋμφραγμα.

157

΢όχαλησ

Σα 4 αδϋλφια: Από αριςτερϊ Ευϊγγελοσ, Νύκοσ, Μαρύκα, Γιϐργοσ

Κατϊ επιθυμύα του εν ζωό η νεκρϐςιμοσ ακολουθύα εψϊλη ςτον ΄Αγιο Μηνϊ Θεςςαλονύκησ, γιατύ όταν ενορύτησ εκεύ. Η ταφό του ϋγινε μεγαλοπρεπϐσ ςτα κοιμητόρια «Αναςτϊςεωσ του Κυρύου». Σον τύμηςαν με την παρουςύα τουσ όλα τα αδϋρφια του, τα ανύψια του, όλοι οι ςυγγενεύσ και οι φύλοι, που τον αγαπούςαν πολύ. ΄Ολοι οι ςυνϊδερφοι του από την Ένωςη Γεωργικϐν ΢υνεταιριςμϐν Λαγκαδϊ όταν παρόντεσ και όλοι εύχαν να πουν ϋνα καλό λόγο για το Βαγγϋλη. Η ςύζυγοσ του, Κατερύνα και εμεύσ τα αδϋρφια του τουσ ευχαριςτούμε όλουσ από βϊθουσ καρδύασ ςυγγενεύσ και φύλουσ που μασ ςυμπαραςτϊθηκαν ςτο βαρύ πϋνθοσ μασ.

Γύναμε ρεπορτϊζ Δημοςιεύτηκε ςτισ 24/07/2011 Οι αφηγόςεισ μου για τον ΢οχό φαύνεται ότι ϋχουν ενδιαφϋρον και για μη ΢οχινούσ. Ο δημοςιογρϊφοσ Νύκοσ Μόςχοβοσ, ανακϊλυψε τη ςελύδα κι ϋγραψε ϋνα ωραύο ϊρθρο γι‟ αυτόν και το χωριό μασ. Σον ευχαριςτϐ πολύ για τα καλϊ του λόγια.

158

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Blogger ετϐν 80!

ESPRESSO 23.7.2011 / Σου Νύκου Μόςχοβου Blogger ετϐν ογδόντα! Σην ύδια ϐρα που κϊποιοι ςυνομόλικού του περνούν τισ ϐρεσ τουσ ςτο καφενεύο, αναπολϐντασ «παλιϋσ καλϋσ ςτιγμϋσ», ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ όχι μόνο ςερφϊρει ςτο Διαδύκτυο, αλλϊ ϋχει και το δικό του ιςτολόγιο.

Ο 80χρονοσ, από τον ΢οχό του νομού Θεςςαλονύκησ, ϋμαθε τα «μυςτικϊ» των κομπιούτερ, να «φορτϐνει» κεύμενα και φωτογραφύεσ και ϋςτηςε ϋνα φοβερό blog για την περιοχό όπου ζει. Η ιςτοςελύδα ϋχει ωσ επικεφαλύδα τη φρϊςη «΢οχόσ – ϋθιμα και παραδόςεισ» και ϋγινε από τον «διαδικτυακό παππού» με ςκοπό να διατηρόςει ζωντανό την ιςτορύα του τόπου του. «΢τοιχεύα ενόσ τρόπου ζωόσ και μιασ παρϊδοςησ που εκλεύπει, καθϐσ όλα αυτϊ τα χρόνια που μεςολϊβηςαν ο ΢οχόσ ϊλλαξε, πληθυςμιακϊ και ρυμοτομικϊ, αλλϊ και η χϐρα ολόκληρη απϋχει πολύ από την Ελλϊδα των αρχϐν του 20ου αιϐνα. 159

΢όχαλησ

Κλεύνοντασ, λοιπόν, την 8η δεκαετύα τησ ζωόσ μου και χϊρη ςτην τεχνολογύα και τη βοόθεια των παιδιϐν μου, που με βοόθηςαν να την ανακαλύψω, αποφϊςιςα να αποτυπϐςω ςτο ιςτολόγιο αυτό όςα θυμϊμαι και πολλϊ που μου ϋχουν αφηγηθεύ» αναφϋρει ο κ. Αδαμύδησ ςτο ημερολόγιό του. Για την καταγραφό αυτό διευκρινύζει πωσ δεν βαςύζεται ςε επιςτημονικϋσ μεθόδουσ και πιθανότατα θα περιϋχει λϊθη, «λαώκούσ μύθουσ» ό φόμεσ. «Εύμαι ςύγουροσ ότι θα ξυπνόςει ςυγκινητικϋσ αναμνόςεισ ςτουσ παλιότερουσ και θα φωτύςει ϊγνωςτα ςημεύα για τουσ νεότερουσ ΢οχινούσ ό ΢οχϊληδεσ». ΄Οςο για τουσ επιςκϋπτεσ που δεν ϋλκουν την καταγωγό τουσ από την περιοχό, «η δικό τουσ ανϊγνωςη εύναι ακόμη πιο ςημαντικό, καθϐσ ςημαύνει ότι αγϊπηςαν την πατρύδα μασ και ψϊχνουν ςτοιχεύα για το παρελθόν και το παρόν μασ» επιςημαύνει ο 80χρονοσ blogger. O ηλικιωμϋνοσ blogger αυτοπροςδιορύζεται ωσ ςυνταξιούχοσ, πατριϐτησ, ΢όχαλησ και φυςικϊ εύναι μανιϐδησ λϊτρησ των παραδόςεων του ΢οχού του νομού Θεςςαλονύκησ. Η ιςτοςελύδα του αριθμεύ όδη 6.452 επιςκϋπτεσ και ϊρχιςε να εμφανύζεται με κεύμενα ςτον «αϋρα» του Διαδικτύου από τον Μϊρτιο του 2011. Μϋχρι ςτιγμόσ ο 80χρονοσ ϋχει αναρτόςει διϊφορα ϊρθρα που αναφϋρονται ςτα ϋθιμα και ςτισ παραδόςεισ, ςε ιςτορικϊ γεγονότα, ςτα παραδοςιακϊ επαγγϋλματα, ςτην τοπογραφύα, ςτα καρναβϊλια του «Μϋριου» και ςτουσ Δϐδεκα Απόςτολουσ «Μπασ», που αποτελούν μϋροσ τησ ζωόσ του τόπου του! Μεταξύ ϊλλων, ϋχει δημοςιεύςει και γενικότερα ϊρθρα για τον Μητροπολύτη Σανζανύασ, Δημότριο και τον βουλευτό ΢ταμϊτιο Παπϊζη, ο οπούοσ καταγόταν από τον ΢οχό. Ο κ. Αδαμύδησ διαθϋτει και ϋνα αρχεύο με φωτογραφύεσ 100 χρόνων από την ιςτορύα τησ περιοχόσ και το οπούο παρουςιϊζεται ςε βύντεο μϋςω τησ ιςτοςελύδασ του. ΢υμπαραςτϊτεσ ςτο blog http://www.sohalis.wordpress.com, ο 80χρονοσ ϋχει τον γιο και την κόρη του, οι οπούοι δούλεψαν γι‟ αυτό το πολύ ωραύο ιςτολόγιο, καθϐσ του ϋδειξαν τα βαςικϊ ςτοιχεύα, ϐςτε να μπορεύ να διαχειρύζεται μόνοσ του το εικονικό περιβϊλλον τησ ιςτοςελύδασ. Ο ύδιοσ διηγεύται ανθρϐπινα, αλλϊ με μεςτό γλϐςςα που θα ζόλευαν κϊποιοι γνωςτού ςυγγραφεύσ, διϊφορα περιςτατικϊ από τα οπούα αναδεικνύεται ανϊγλυφα η ιςτορύα τησ Ελλϊδασ του 20ου αιϐνα. «΄Ιςωσ εύναι μια από τισ καλύτερεσ καταγραφϋσ ξεχαςμϋνων ςτοιχεύων του λαογραφικού μασ πολιτιςμού που ϋχουν γύνει τα τελευταύα 160

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

χρόνια ςτο Διαδύκτυο» επιςημαύνουν πολύπειροι bloggers τησ Θεςςαλονύκησ για την ιςτοςελύδα του 80χρονου. Μϋςα ςτην ιςτοςελύδα μπορεύ να ανιχνεύςει ο κϊθε πλοηγόσ του Διαδικτύου και διϊφορεσ ςπϊνιεσ φωτογραφύεσ τησ Ελλϊδασ του παρελθόντοσ. Μια από αυτϋσ αφορϊ ςτον προςκοπιςμό τησ δεκαετύασ του „50 ςτον ΢οχό και εύναι αναρτημϋνη με αντύςτοιχο κεύμενο ςτην ιςτοςελύδα του ηλικιωμϋνου blogger.

«Όςα παιδιϊ περϊςαμε από τον προςκοπιςμό γύναμε καλού ϊνθρωποι ςτην κοινωνύα με μια καλό εργαςύα. Κϊθε βρϊδυ μαζευόμαςταν ςτη λϋςχη και παύζαμε ό κϊναμε μϊθημα και αυτό όταν για μασ μόρφωςη και παιδεύα. Οςο όταν ο Ανδρϋασ Παπαθεοδϐρου ςτον ΢οχό, ϋωσ το 1960, εύχε ϊνθηςη ο προςκοπιςμόσ. Εγϐ ϋςτειλα και τα δικϊ μου παιδιϊ αργότερα ςτον προςκοπιςμό» διηγεύται ο κ. Αδαμύδησ με μια γραφό που θυμύζει αγαπημϋνα πρϊγματα ςε πολλούσ ανθρϐπουσ.

Aφιϋρωμα ςτο ΢οχό και το ιςτολόγιο από το περιοδικό του Λαγκαδϊ Δημοςιεύτηκε ςτισ29/12/2011 ΓΙΩΡΓΟ΢ ΑΔΑΜΙΔΗ΢: Ο 80ΦΡΟΝΟ΢ BLOGGER ΑΠΟ ΣΟ ΢ΟΦΟ Αναδημοςύευςη από το περιοδικό “Today Λαγκαδϊσ” Σην ϐρα που κϊποιοι ςυνομόλικοι του περνούν τισ ϐρεσ τουσ ςτο καφενεύο αναπολϐντασ «παλιϋσ καλϋσ ςτιγμϋσ», ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ όχι μόνο ςερφϊρει ςτο Διαδύκτυο, αλλϊ ϋχει και δικό του ιςτολόγιο. Παρ‟ ότι ϋκλειςε την όγδοη δεκαετύα τησ ζωόσ του, γνωρύζει πολλϊ από τα μυςτικϊ των κομπιούτερ, όπωσ το να «ανεβϊζει» κεύμενα και φωτογραφύεσ ςχετικϊ με το ΢οχό. 161

΢όχαλησ

Σο ιςτολόγιο του http://www.sohalis.wordpress.com ϋχει ωσ επικεφαλύδα τη φρϊςη «΢οχόσ- ϋθιμα και παραδόςεισ» και δημιουργόθηκε από τον ύδιο με τη βοόθεια των παιδιϐν του, με ςκοπό να διατηρόςει ζωντανό την ιςτορύα του τόπου του. Μϋχρι ςτιγμόσ, αριθμεύ περιςςότερουσ από 12.000 επιςκϋπτεσ, που διαβϊζουν αφηγόςεισ του κυρ Γιϐργου για ϋθιμα και παραδόςεισ του ΢οχού, πολλϊ από τα οπούα ϋχουν ξεχαςτεύ. Όλα τα παραπϊνω, ςύμφωνα με τον κ. Γιϐργο εύναι «ςτοιχεύα ενόσ τρόπου ζωόσ και μιασ παρϊδοςησ που εκλεύπει, καθϐσ όλα αυτϊ τα χρόνια που μεςολϊβηςαν ο ΢οχόσ ϊλλαξε, πληθυςμιακϊ και ρυμοτομικϊ, αλλϊ και η χϐρα ολόκληρη απϋχει πολύ από την Ελλϊδα των αρχϐν του 20ου αιϐνα. Κλεύνοντασ, λοιπόν, την 8η δεκαετύα τησ ζωόσ μου και χϊρη ςτην τεχνολογύα και των παιδιϐν μου, που με βοόθηςαν να την ανακαλύψω, αποφϊςιςα να αποτυπϐςω ςτο ιςτολόγιο αυτό όςα θυμϊμαι και πολλϊ που μου ϋχουν αφηγηθεύ. Εύμαι ςύγουροσ ότι θα ξυπνόςει ςυγκινητικϋσ μνόμεσ ςτουσ παλιότερουσ και θα φωτύςει ϊγνωςτα ςημεύα για τουσ νεότερουσ ΢οχινούσ ό ΢οχαλόδεσ» ανϋφερε ο 80χρονοσ blogger. Όλη η ιςτορύα του ΢οχού ΢χεδόν όλη την ιςτορύα του ΢οχού καταγρϊφει ο παππούσ Γιϐργοσ μϋςα από διηγόςεισ γεγονότων που εύτε ϋζηςε ο ύδιοσ εύτε του ανϋφεραν οι ςυγχωριανού του. ΄Εθιμα και παραδόςεισ του ΢οχού, ιςτορικϊ γεγονότα, παραδοςιακϊ επαγγϋλματα, τοπογραφύα, Καρναβϊλια «Μϋριου» και το πανηγύρι των Αγύων Αποςτόλων εύναι μερικϊ μόνο από τα ϊρθρα που ϋγραψε ο 80χρονοσ, και τα οπούα εύναι εμπλουτιςμϋνα με ςπϊνιο φωτογραφικό υλικό 100 χρόνων από των ζωό των παλιϐν ΢οχινϐν.

162

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Σα ϋθιμα του Δωδεκαόμερου

163

΢όχαλησ

6. Σ Α ΕΘΙΜΑ ΣΟΤ Δ ΩΔΕΚΑΗΜΕΡΟΤ Δημοςιεύτηκε ςτισ 22/12/2011 ΢το ΢οχό τηρούμε με ευλϊβεια τα όθη και τα ϋθιμα του Δωδεκαόμερου. Σα περιςςότερα από αυτϊ, που περιγρϊφω παρακϊτω, διατηρούνται μϋχρι τισ μϋρεσ μασ. ΢ε εμϊσ τουσ παλαιότερουσ φυςικϊ μασ αρϋςουν, γιατύ ϋτςι τα βρόκαμε από τουσ γονεύσ μασ. ΢τουσ νεότερουσ μερικϊ φαύνονται ύςωσ παρϊξενα. Εγϐ προςωπικϊ μεταλαμπϊδεψα όλα τα ϋθιμα ςτα παιδιϊ μου και τϐρα γιορτϊζουμε όλοι μαζύ τισ γιορτϋσ και τα μαθαύνω και ςτα εγγόνια μου, για να ϋχουν αναμνόςεισ από τον παππού.

Παραμονό Φριςτουγϋννων-Άγιοσ Βαςύλησ και Θεοφϊνεια Σο τραπϋζι των Φριςτουγϋννων Ο κόςμοσ νόςτευε για τα Φριςτούγεννα, για να κοινωνόςει. Όλα τα νοικοκυριϊ ϋθρεφαν ϋνα γρούνι, που το εύχαν ςτο κουμϊςι και το ϋςφαζαν την Παραμονό, για να ϋχουν όλεσ τισ γιορτινϋσ μϋρεσ κρϋασ. Σην παραμονό μαζευόταν όλη η οικογϋνεια και ϋςτρωναν το νηςτύςιμο τραπϋζι με ςαρμαδϊκια ό φαςολϊδα. Οι νοικοκυρϋσ ζύμωναν το Φριςτόψωμο, που εύχε μϋςα ϋνα αςημϋνιο κϋρμα. Κϊθονταν ςτο ςοφρϊ, ο πατϋρασ ϋβαζε πϊνω χρόματα, χρυςό, ςκόρδο, κραςύ, λαμπϊδα και θυμιατό. Ο νοικοκύρησ θύμιαζε όλουσ τουσ παρευριςκομϋνουσ τρεισ φορϋσ για το καλό και ϋψελναν τα τροπϊρια:

Η γϋννηςη ςου Φριςτϋ ο θεόσ ημϐν… Ο πατϋρασ θυμιϊτιζε όλο το ςπύτι φϋγγοντασ με τη λαμπϊδα για το καλό. Μετϊ ϋκοβε το χριςτόψωμο. Σο πρϐτο κομμϊτι του Θεού, το δεύτερο για τη δουλειϊ, το τρύτο για το ςπύτι και κατόπιν τα υπόλοιπα ιεραρχικϊ. Έψαχναν ςτα κομμϊτια και ο τυχερόσ ϋβριςκε τον παρϊ. Η ύδια διαδικαςύα επαναλαμβανόταν την Πρωτοχρονιϊ με τη βαςιλόπιτα και τα Θεοφϊνεια. Σην Πρωτοχρονιϊ, αφού καπνιζόταν για το καλό τησ χρονιϊσ, οι πατερϊδεσ ϋβγαιναν ϋξω και πόγαιναν ςτα ςπύτια και ϋπαιζαν χαρτιϊ (=κουμϊρι). Οι κερδιςμϋνοι θεωρούνταν οι τυχερού τησ χρονιϊσ. ΢τισ 2 Ιανουαρύου γινόταν το Ποδιακό και γλεντούςαν ομαδικϊ χαμϋνοι και κερδιςμϋνοι. Σο ϋθιμο του Ποδιακού το ϋχω εκτενϐσ περιγρϊψει ςε προηγούμενό μου ανϊρτηςη, ςτην οπούα οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ανατρϋξουν.

164

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Πολλϋσ μϋρεσ πριν τα Φριςτούγεννα οι νοικοκυρϋσ δεν πετούςαν τη ςτϊχτη από το τζϊκι, γιατύ εύχε μια μεγϊλη αποςτολό. Σην Παραμονό την ϋριχναν γύρω γύρω από το ςπύτι, για να μην μπορϋςουν να ϋρθουν οι καρακϊντζαλοι. Αυτού φοβόνταν τη ςτϊχτη (=πιπιλιϊ) και ϋφευγαν. ΢υγκεκριμϋνα ςτη γειτονιϊ μου αυτό το ϋθιμο το κρατούνταν με θρηςκευτικό ευλϊβεια. Η τϋτα Μαριγϐ του Κόλτςιου όταν το υπ‟ αριθμόν ϋνα νούμερο που όχι μόνο καρακϊντζαλοι δεν μπορούςαν να περϊςουν μϋςα ςτο ςπύτι από την καμινϊδα, αλλϊ ούτε ϊνθρωποσ δεν μπορούςε να περϊςει, γιατύ θα γϋμιζαν τα παπούτςια του τόςη ςτϊχτη, που θα ϋπρεπε να πϊνε ςτον τςαγκϊρη Νύκο Πελτϋκη ό Μπύτςα, για να τα καθαρύςει. ΢υναγωνιζόταν βϋβαια ςτο ϋθιμο και η τϋτα Βαγγελιϐ του Μπουζύνκα, που όταν αντικριςτό γειτόνιςςα, αλλϊ ερχόταν δεύτερη, γιατύ δεν εύχε φούρνο ςτο ςπύτι τησ, για να μϊςει τόςη πιπιλιϊ. Αντύθετα ςτησ τϋτασ Μαριγϐσ το φούρνο φούρνιζαν όλοι οι γεύτονεσ και η ςτϊχτη όταν ϊφθονη. Σα κϊλαντα ό κόλαντα Από τα χαρϊματα με το λϊλημα του κόκορα τα παιδιϊ ϋβγαιναν για τα κϊλαντα. Οι νοικοκυρϋσ κερνούςαν ξυλοκϋρατα, καρύδια, μύγδαλα και οι πιο πλούςιοι μανταρύνια. Σα παιδιϊ τα μϊζευαν ςε μια ςϊκα. Μεγϊλα παιδιϊ όμωσ γύνονταν κολαντϊρια και φόβιζαν τα μικρϊ. Υορούςαν μια κϊπα, τη ςόκωναν ψηλϊ με ϋνα ξύλο, κρύβονταν ςτισ γωνύεσ, ϊνοιγαν την κϊπα, ϋκλειναν μϋςα τα μικρϊ και τουσ ϋπαιρναν τα χρόματα. Με τη ανατολό του όλιου οι μικρού καλανταριςτϋσ γυρνούςαν ςτα ςπύτια τουσ, γιατύ δεν τουσ ϋδιναν πια χρόματα οι νοικοκυρϋσ. Από τα κολαντϊρια που μασ ϋπαιρναν τα κερϊςματϊ μασ θυμϊμαι τον Αλκιβιϊδη του Κόφτη, το ΢ταμϊτη Προύκα, το Νικολϊκη Γουλούτη και τον Αθανϊςιο Μπουτςούκη ό Κατοικύα, για να μην μπερδευόμαςτε. Αργότερα βϋβαια και εγϐ όταν μεγϊλωςα μεταπόδηςα ςτισ τϊξεισ των κολανταρύων μαζύ με το ΢ϊκη τον Κύνιο, με τον Σϊςο το Μπούφο και το Νύκο το Μϊρο. Κϊναμε και εμεύσ αυτϋσ τισ αρπαγϋσ. Βλϊχικα κόλιαντα Σα παιδικϊ μου χρόνια κατϊ περιόδουσ ϋμενα ςτη Βόλβη, ςτα Μπιςύκια, γιατύ εκεύ όταν τα πατρικϊ μασ κτόματα. Όταν όμουν εκεύ τα Φριςτούγεννα, λόγω ότι κατοικούςαν εκεύ κτηνοτρόφοι Βλϊχοι, όμαςταν υποχρεωμϋνοι με τα βλαχϊκια και εμεύσ να λϋμε τα βλϊχικα κόλιαντα. Λϋγαμε λοιπόν ανϊλογα με τα ςπύτια που πηγαύναμε τα ανϊλογα κόλιαντα, αν εύχε κόρη για παντρειϊ, παιδύ για ςχολεύο κτλ. Αφού λϋγαμε το Φριςτόσ Γεννϊται λϋγαμε τα εξόσ κϊλαντα: 165

΢όχαλησ

«Εδϐ ϋχει κόρη για παντρειϊ, κόρη για αρραβϐνα, την τϊζουν για το βαςιλιϊ την τϊζουν για το ρόγα. Δεν θϋλω εγϐ το βαςιλιϊ, δε θϋλω εγϐ το ρόγα, ‟γω θϋλω το αρχοντόπουλο που περπατεύ καβϊλα, που δραμονύζει τα φλουριϊ και κοςκινύζει τα γρόςια!». «Ένα μικρό μικρούτςικο, μικρό και χαώδεμϋνο, ϋνα τον ϋχει η μϊνα του ϋνα και ο μπαμπϊσ του. Σον ϋλουζαν τον χτϋνιζαν και ςτο ςχολειό τον ςτϋλναν. Παιδύ μ' να μϊθεισ να γρϊμματα, παιδύ μου να βϊλεισ γνϐςη. Σα γρϊμματα εύναι ςτο χαρτύ και η γνϐςη πϋρα ωσ πϋρα». Όταν δεν μασ ϋδιναν κϊλαντα, λϋγαμε και καμιϊ κατϊρα:

«Να φϊει λύκοσ τα πρόβατα, και ο τςϊκαλοσ τα γύδια και μια αρρωςτιϊ τον τςόμπανο, βαριϊ για να πεθϊνει». Σα τελευταύα βϋβαια αριϊ τα λϋγαμε γιατύ οι περιςςότεροι δύνανε. Σα κϊλαντα όταν μια κολιαντύνα (=ςτρόγγυλο ψωμϊκι), τυρύ, βούτυρο, κανϋνα λουκϊνικο και τα βϊζαμε ςε ϋνα τουρβϊ που τον κρεμούςαμε ςτην πλϊτη. Σο βούτυρο ϋμπαινε ςτο "κλειδοπινϊκι", εύδοσ τϊπερ τησ εποχόσ και μετϊ ςτον τουρβϊ. Καμιϊ φορϊ και κανϋνα ςύκο. Φρόματα δεν υπόρχαν όταν πολυτϋλεια. Πρωτοχρονιϊ Σην Πρωτοχρονιϊ γινόταν η ςούρβα. Κϊθε νοικοκυρϊ από τα βρϊδυ εύχε ετοιμϊςει ϋνα κλαδύ από πουρνϊρι, το ϊναβε ςτη φωτιϊ και το ϋριχνε προσ το μϋροσ που τραγουδούςαν τα παιδιϊ τη ςούρβα, τα οπούα πόγαιναν πρϐτα ςτο ςπύτι. Η νοικοκυρϊ φϐναζε:

Έξω ψύλλοι και κοριού, μϋςα γϊμοσ και χαρϊ. Έλπιζαν ότι με τον όχο του φλεγόμενου πουρναριού θα φύγουν τα ενοχλητικϊ ϋντομα, που βαςϊνιζαν κατϊ κόρον τα νοικοκυριϊ. ΢τισ 2 Ιανουαρύου τα μικρϊ παιδιϊ με ϋνα μπουκϊλι νερό ςτο χϋρι πόγαιναν από ςπύτι ςε ςπύτι, ϋριχναν λύγο νερό ςτισ γωνύεσ και ϋλεγαν ανϊλογεσ ευχϋσ παύρνοντασ κερϊςματα. Πριν φύγουν κϊθονταν δύπλα ςτο οτζϊκι λϋγοντασ:

Όπωσ κϊθομαι εγϐ να κϊτςει και το μπερεκϋτι

166

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

και οι νοικοκυρϋσ του ϋδιναν λύγο χοντρό αλϊτι που τα παιδιϊ το ϋριχναν ςτην φωτιϊ ϋκανε πρα-πρα-πρα και αυτό γινόταν για καλό χρονιϊ. Θεοφϊνια Χαλλόταν η ακολουθύα ςτον ΄Αι Γιϐργη, ϋπαιρναν τισ εικόνεσ ςτο ϐμο και τισ βουτούςαν ςτου Κουμλούκι το ςιντριβϊνι για αγιαςμό. Κϊθε νοικοκυρϊ βουτούςε τη δικό τησ εικονύτςα και οι ϊνδρεσ αντικεύμενα των ζϐων (κουδουνϊκια, ςαλμϊ από τα ςαμϊρια) και ϋτςι αγιϊζονταν ϊνθρωποι και ζϐα. Αργότερα με τον αγιαςμό του ςπιτιού από τον παπϊ ϋφευγαν και οι καλικϊντζαροι. ΢τη λαώκό φανταςύα όταν ανθρωπόμορφοι με μαύρα νύχια ςαν νυχτερύδεσ, πηδούςαν από καμινϊδα ςε καμινϊδα να βρουν ςπύτι, που δεν όταν περικυκλωμϋνο με ςτϊχτεσ. Σα Θεοφϊνεια ϋψελναν τα παιδιϊ το ςχετικό τραγούδι μϋρα μετϊ τον αγιαςμό των Τδϊτων και φωνϊζανε χιού-χιού, που θα πει κϊλαντα. Λϋγαμε:

΢όμερα τα φϐτα και οι φωτιςμόσ και χαρϊ μεγϊλη ςτουσ ουρανούσ… Οι νοικοκυρϋσ τουσ ϋδιναν ότι εύχαν ευχαρύςτηςη. ΢ΦΟΛΙΑ ΑΝΑΓΝΩ΢ΣΩΝ cummulus 26/12/2011 Πολύ ὥραῖα ϊνϊρτηςη κ. Γιῶργο. Φρόνια ςασ πολλϊ, καύ καλό χρονιϊ νϊ ἔχουμε. ΚΑΛΑΙΣΖΗ΢ Α΢ΣΕΡΙΟ΢ ΣΟΤ ΓΕΩΡΓΙΟΤ 27/12/2011 Φρόνια πολλϊ και υγεύα ςε ϋνα περιοδικό του δόμου Λαγκϊδα εύδα ϋνα ϊρθρο για τον ΢οχό. Θϋλω να ςυςτηθϐ. Λϋγομαι Καλαώτζόσ Αςτϋριοσ του Γεωργύου από το Ζαγκλιβερι. Από τισ φωτογραφύεσ που εύδα πιςτεύω ότι ϋχουμε κϊτι που μασ φϋρνει πολύ κοντϊ. Θϋλω να γνωριςτούμε. ΢ε μια φωτογραφύα γϊμου το 1963 υπϊρχει ϋνασ πολύ ψόλοσ. Νομύζω ότι λϋγεται Αβραϊμ και θϋλω να ρωτόςω αν ο γϊμοσ εύναι τησ ξαδϋρφησ ςου. Ευχαριςτϐ πολύ. ΢ου ςτϋλνω το email . ΢ΟΦΑΛΗ΢ ΢ε ψϊχνω βαφτιςτικϋ τόςα χρόνια και να που το ιντερνϋτ μασ ϋφερε κοντϊ. Θα χαρϐ πολύ να βρεθούμε και διϊ ζϐςησ. Πϊντα ρωτϐ για ςϋνα και ςου ςτϋλνω χαιρετύςματα.

167

΢όχαλησ

Ήθη και ϋθιμα του ΢οχού: Σο ποδιακό Δημοςιεύτηκε ςτισ 3/11/2011 ΢τισ 2 του Γενϊρη γύνεται το ϋθιμο του “Ποδιακού ό Πολιϊζοβϊνι”. Πολύ πρωύ ο αρχηγόσ τησ οικογϋνειασ ςηκϐνεται και πηγαύνει ςτη βρύςη. Οι βρύςεσ όταν ϋξω από τα ςπύτια ςτισ γειτονιϋσ, όπωσ θυμούνται οι παλιότεροι.

Ποδιακό. Διακρύνονται Γιϐργοσ Αδαμύδησ, ΢ταμϊτησ Μιϊκοσ, Σριαντϊφυλλοσ Χαρρϊσ, Βαγγϋλησ Γρατςωνύδησ κ. ϊ. Πηγό Υωτογραφύασ: Αδελφού Κόφτη / Soxalidika Mouchampetia ςτο facebook

Παύρνει μια ςτϊμνα ϊδεια από το ςπύτι, πϊει ςτη βρύςη και, αφού πλυθεύ, τη γεμύζει με νερό. Παύρνει ακόμη μια ϊςπρη πϋτρα απϋξω και μπαύνοντασ ςτο ςπύτι την τοποθετεύ δύπλα ςτο τζϊκι και την ονομϊζει “κλϐςα” λϋγοντασ ταυτόχρονα την ευχό: “όπωσ γεννϊει και κλωςϊει η κλϐςα, να ϋχει ευτυχύα το ςπύτι και να εύναι γεμϊτο από όλα τα αγαθϊ!”. Με τη ςτϊμνα πηγαύνει ςε όλεσ τισ γωνιϋσ του ςπιτιού και ραντύζει λϋγοντασ ευχϋσ που επιθυμεύ η οικογϋνεια, όπωσ: “Τγεύα, ευτυχύα” ό ακόμη “καλό γαμπρό -για ελεύθερη κοπϋλα”, “πολλϊ παιδούδια-για ευγονύα”, “καλϊ γερϊματα -για γϋροντεσ”. Αφού πιούνε τον καφϋ, ο αρχηγόσ τησ οικογϋνειασ πρϋπει να εκτελϋςει μια εργαςύα ςχετικό με το επϊγγελμϊ του για να του πιαςτεύ η χρονιϊ να δουλεύει. Π.χ. αν εύναι γεωργόσ, να πϊει ςτο χωρϊφι, να ρύξει κοπριϊ φορτωμϋνη ςτο γαώδούρι με τα κοφύνια, αν εύναι επαγγελματύασ, 168

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

να ανούξει το μαγαζύ του να κϊνει χερικό, αν εύναι κτηνοτρόφοσ, να πϊει να αρμϋξει τα ζϐα κτλ. Σα μικρϊ παιδιϊ εύχαν μια ϊλλη αποςτολό. Σα ϋντυναν καλϊ οι μϊνεσ τουσ, γιατύ ϋκανε φριχτό κρύο και τα εφοδύαζαν με ϋνα μπουκϊλι γεμϊτο με νερό. Αποςτολό αυτϐν που εύχαν καλό και “δοκιμαςμϋνο ποδαρικό” όταν να γυρύςουν από ςπύτι ςε ςπύτι και να ραντύςουν όλεσ τισ γωνιϋσ και να πουν τισ ανϊλογεσ ευχϋσ για κϊθε νοικοκυριό:

Καλούσ γαμπρούσ ό καλϋσ νύφεσ. Για νεόνυμφουσ:

Πολλϊ κορτςούδια, πολλϊ παιδούδια. Για λοιπϋσ περιςτϊςεισ:

Πολλϊ μπερεκϋτια, γϊλα, αρνϊκια ό ό,τι επιθυμούςε ο καθϋνασ. Πριν φύγουν κϊθονταν κοντϊ ςτο τζϊκι και ϋλεγαν:

Όπωσ κϊθομαι εγϐ να κϊτςει και το μπερεκϋτι. Ο πατϋρασ, αφού ϋκανε τισ ςχετικϋσ με το επϊγγελμϊ του εργαςύεσ τισ πρϐτεσ πρωινϋσ ϐρεσ, ϋβγαινε ςτην αγορϊ για να αρχύςει το γλϋντι με τουσ ζουρνϊδεσ και τα νταούλια, που ϋρχονταν κϊθε χρόνο από το νομό ΢ερρϐν. ΢τισ 2 Ιανουαρύου κανεύσ δεν εργϊζεται και όλοι γλεντούν. Ένασ από κϊθε παρϋα με ϋνα ποτιςτόρι κϊνει ποδαρικό ςτα καταςτόματα και ο κϊθε καταςτηματϊρχησ δύνει ό,τι ϋχει ευχαρύςτηςη (λουκϊνικα, ούζο…) και ενωνόταν με την υπόλοιπη παρϋα. Ο αρχηγόσ τησ παρϋασ κρατούςε ϋνα κλαδύ από πουρνϊρι και ςε αυτό κρεμούςαν όλα τα δϐρα, κατϋληγαν ςε ϋνα καφενεύο και γινόταν το γλϋντι μϋχρι το πρωύ με νταούλια και ζουρνϊδεσ. Αν ςε κϊποιον δεν πόγαινε καλϊ η χρονιϊ, δεν όθελε την ϊλλη χρονιϊ το ύδιο ϊτομο για ποδιακό. Αντύθετα, προτιμιόταν αυτόσ που το προηγούμενο ϋτοσ ϋφερνε καλοτυχύα. ΢ε κϊθε καφενεύο ςυγκεντρϐνονταν παρϋεσ και ϊρχιζε το γλϋντι ανϊλογα. Θα αναφερθϐ ςτη δικό μασ παρϋα που όταν γλεντζϋδικη και τη θυμούνται οι παλιότεροι. Μνημονεύω πρϐτα τα ονόματα των φύλων που ϋχουν φύγει για την «αντύπερα όχθη»: ο αξιαγϊπητοσ από όλουσ ΢εραφεύμ Βαςιλικόσ, Σϊςιοσ Ζιϐγασ, Κανϊρησ Κωνςταντύνοσ του Αγγϋλου, Σερζόσ Διονύςησ, Αλεξιϊδησ Γεϐργιοσ, Νϋςτωρ Γερμιτςιϐτησ. Οι επιζϐντεσ εύμαςτε οι: Ναρρϋσ Παναγιϐτησ, Αδαμύδησ Γεϐργιοσ, Ζαχαρϋγκασ

169

΢όχαλησ

Γεϐργιοσ, Σριαντϊφυλλοσ Ντϊκαλησ, Σϊςςοσ Σςιλιμπϐνησ, Βαγγϋλησ Γρατςωνύδησ, Ηλύασ Γκούρτςιοσ, Ηλύασ Κανϊρησ, Παναγιϐτησ Νούλιοσ. Σα νταούλια τα κλεύναμε από την προηγούμενη μϋρα και μασ περύμεναν ςτο καφενεύο του Φρόςτου Ζαχαρϋγκα. Μαζευόμαςταν και αρχύζαμε το γλϋντι. Υυςικϊ, μασ ακολουθούςαν και ϊλλοι φύλοι όςοι γουςτϊραν να γλεντόςουν μαζύ μασ. Αφού πύναμε αρκετϊ ούζα ξεκινούςαμε τη γύρα ςε όλη την αγορϊ. Ένα ϊτομο ϋπαιρνε ϋνα μεγϊλο κλαδύ από πουρνϊρι, «την παρνϊρκα», που κϊθε χρόνο το ϋκοβε από το βουνό και μασ το ϋφερνε ο Ηλύασ Γκούρτςιοσ. Ένασ εθελοντόσ, ςυνόθωσ ο Σριαντϊφυλλοσ Χαρϊσ, το ϋπαιρνε ςτο χϋρι ψηλϊ και με τα όργανα πατινϊδα πηγαύναμε από μαγαζύ ςε μαγαζύ και κερνούςαν ανϊλογα δϐρα ςτην παρνϊρκα, όπωσ λουκϊνικα, κρϋατα κτλ, για να τα φϊμε ςτη ςυνϋχεια. Κατόπιν γυρύζαμε ςτο καφενεύο και ςυνεχιζόταν το γλϋντι. Ιδιαύτερη μνεύα θα κϊνω ςε ϋνα περιςτατικό που ςυνϋβη ςτην παρϋα μασ το ϋτοσ 1968. Καθϐσ διαςκεδϊζαμε ςτο καφενεύο του Φρόςτου Ζαχαρϋγκα και όμαςταν πϊνω ςτο «τςακύρ κϋφι», ο Ηλύασ Κανϊρησ φϋρνει το φορτηγό του, μια καμόλα» και μασ λϋει: «ανεβεύτε όλοι πϊνω, θα πϊμε ςτην Αυγό (διπλανό χωριό) μασ περιμϋνουν!». Πειθόμενοι με τα νταούλια, τουσ ζουρνϊδεσ και όλοι μαζύ ανεβόκαμε και φτϊςαμε ςτην Αυγό. Εκεύ βρόκαμε μια ςτρωμϋνη παρϋα και ςυνεχύςαμε το γλϋντι. Ένασ φύλοσ μασ από την Αυγό, ο Κυριϊκοσ ΢ωπιϊδησ λϋει: «Θα ςφϊξουμε το γρούνι που ϋχουμε ςτο ςπύτι μου, για να το φϊμε!». Αμϋςωσ με τα όργανα πόγαμε όλοι μαζύ χορεύοντασ. Σο γουρούνι όταν ςτο κουμϊςι (=φωλιϊ του). Σο δϋνει από το πόδι, το αρπϊζει ο Σριαντϊφυλλοσ ο Ντϊκαλησ με το ςκοινύ και το τραβϊει, για να το πϊμε ςτο καφενεύο να το ςφϊξουμε. Σο γουρούνι να φωνϊζει και η μϊνα του Κυριϊκου ϋξαλλη που τησ ϋπαιρναν του γρούνι τησ μασ κυνηγϊει και μασ φωνϊζει ςτην ποντιακό διϊλεκτο: «Γιατύ παύρνετε το γρούνι;». Ο γιοσ τησ ο Κυριϊκοσ όμωσ όταν ανϋνδοτοσ, γιατύ μασ εύχε δϐςει το λόγο του και δεν τον ϋπαιρνε πύςω. ΢το καφενεύο μασ περύμενε ο Παναγιϐτησ Αναςταςιϊδησ από την Αυγό με το μαχαύρι ςτο χϋρι. Σο γουρούνι ςφϊχτηκε και φαγϐθηκε τελικϊ. Παρϊλληλα με αυτό το περιςτατικό ςυνϋβη και ϋνα ϊλλο απρόοπτο και ευτρϊπελο γεγονόσ. Ο ΢ταμϊτησ Μϊτιοσ, πιςτόσ ςτισ παραδόςεισ, για το καλό τησ χρονιϊσ, όπωσ κϊθε ΢οχινόσ, φόρτωςε το ϊλογο του με πατϊτεσ και όρθε ςτην Αυγό για να τισ πουλόςει και να πϊει ϋτςι καλϊ η χρονιϊ του. Μόλισ ϊκουςε τα όργανα, δϋνει το φορτωμϋνο ϊλογο ςε ϋνα φρϊχτη και ςυνεχύζει μαζύ μασ το γλϋντι. Όταν όρθε η ϐρα να φύγουμε, ο μεθυςμϋνοσ ΢ταμϊτησ Μϊτιοσ ξϋχαςε το δεμϋνο ϊλογο του και ανϋβηκε μαζύ μασ ςτο φορτηγό. Όταν φτϊςαμε ςτο ΢οχό, πόγε να κοιμηθεύ. Σην 170

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

ϊλλη μϋρα όρθε να ζητϊει από εμϊσ το ϊλογό του. Σου απαντόςαμε: «΢ταμϊτη, να πασ να το βρεισ εκεύ που το ϋδεςεσ χθεσ!». Πρϊγματι πόγε ξανϊ ςτην Αυγό και το βρόκε δεμϋνο εκεύ που το εύχε αφόςει πριν από 24 ϐρεσ. Αυτόσ όταν ο αεύμνηςτοσ ΢ταμϊτησ Μϊτιοσ, πιςτόσ ςτισ παραδόςεισ και ςτα όθη και τα ϋθιμα του τόπου. ΢ΦΟΛΙA ANAΓΝΩ΢ΣΩΝ Κϐςτασ Αςλανύδησ 13/11/2011 Κύριε Αδαμύδη, εύςτε ϊξιοσ ςυγχαρητηρύων για τισ καταγραφϋσ αυτϋσ και τισ αναρτόςεισ τουσ. Διαςϐζετε από τη λόθη όμορφεσ ςτιγμϋσ από τη ζωό ςτο ΢οχό περαςμϋνων δεκαετιϐν. Κατϊγομαι κι εγϐ από το ΢οχό. Ζω και εργϊζομαι ςτη Λϋρο από το 1979. Ονομϊζομαι Κϐςτασ Αςλανύδησ (Σου ΢τϋλιου και τησ Δϊφνησ – το γϋνοσ Σϊνη, παρατςούκλι=Γκιούπςια). Ίςωσ θυμϊςτε τον παππού μου Ηλύα Αςλανύδη, που όταν αγγειοπλϊςτησ και φωτογρϊφοσ και διατηρούςε καφενεύο ςτην Κϊτω Αγορϊ. Να εύςτε καλϊ και να γρϊφετε. ΢ασ ευχαριςτούμε. Με ςεβαςμό και εκτύμηςη, Κ. Αςλανύδησ Δϊςκαλοσ ςτη Λϋρο

Αφιϋρωμα ςτουσ ΢ταμϊτηδεσ του ΢οχού «Εορτϊζουν και τιμούνται» ςτην τοπικό εορτό του ποδιακού 2 Ιανουαρύου

Δημοςιεύτηκε ςτισ 9/11/2011 Σο ποδιακό, όπωσ περιϋγραψα ςτην προηγούμενη ςχετικό ανϊρτηςό μου, γινόταν από τα παλιϊ χρόνια. Κατϊ το ϋτοσ 1949-1950 πόρε μια ϊλλη διαςκεδαςτικό και πιο καθιερωμϋνη μορφό και αυτό οφεύλεται ςτον κύριο ΢ταμϊτη Προύκα. Ο ΢ταμϊτησ Προύκασ εκεύνη την εποχό όταν παραγγελιοδόχοσ ςτο ΢οχό και προμόθευε όλουσ τουσ επαγγελματύεσ με ό,τι χρειϊζονταν από τη Θεςςαλονύκη. Σα υλικϊ μασ τα ϋφερνε με φορτηγό, γιατύ δεν υπόρχαν πολλϊ μϋςα μεταφορϊσ. Παρενθετικϐσ αναφϋρω ότι κατϊ τα ϋτη 1947-49 πόγαιναν τα φορτηγϊ με φϊλαγγα ςτη Θεςςαλονύκη, γιατύ υπόρχε φόβοσ να ανατιναχτούν από τισ νϊρκεσ. Περνούςε πρϐτα το ναρκαλιευτικό και ύςτερα περνούςε η φϊλαγγα των αμαξιϐν για την Θεςςαλονύκη. Δύςκολα χρόνια!

171

΢όχαλησ

Ποδιακό. Πηγό φωτογραφύασ: Αδελφού Κόφτη /΢οχαλύδικα Μουχαμπϋτια ςτο facebook

Όλοι οι επαγγελματύεσ των ιςναφιϐν (=ςυντεχνιϐν) του ΢οχού ςτην αγορϊ εύχαν ονομαςτικϋσ γιορτϋσ και προςτϊτεσ αγύουσ και γιόρταζαν την γιορτό τουσ ςτο ςπύτι του ο καθϋνασ και πηγαύναμε και ςυνεορτϊζαμε μαζύ τουσ. Οι ΢ταμϊτηδεσ (Ζαπρούςηδεσ ςτο παρατςούκλι) όμωσ δεν εύχαν ονομαςτικό γιορτό. ΢κεφτόκαμε λοιπόν όλοι μασ να γιορτϊζουν οι ΢ταμϊτηδεσ ςτισ 2 Ιανουαρύου τη γιορτό τουσ, τη μϋρα του Ποδιακού, αφού δεν εύχαν θεςμοθετημϋνη γιορτό. Σο δϋχτηκαν με μεγϊλη ευχαρύςτηςη. Ιδιαύτερα αυτό την πρόταςη την ϊρεςε ο ΢ταμϊτησ Προύκασ και αμϋςωσ εφαρμόςτηκε το εξόσ ςχϋδιο: όλη η αγορϊ, που τον εύχαμε παραγγελιοδόχο με τα νταούλια και τουσ ζουρνϊδεσ κατευθυνθόκαμε ςτο ςπύτι του ΢ταμϊτη Προύκα προσ τιμόν του. Καθόταν τότε ςτο 52, δηλαδό ςτον Σρούπτςιο μαχαλϊ. Πρωτοπόροσ που κρατούςε την παρνϊρκα όταν ο μπϊρμπα Αποςτόλησ Γαγανϋλησ, που την κουβαλούςε με πολύ περηφϊνια. Υτϊςαμε ςτο ςπύτι του ΢ταμϊτη Προύκα όχι λιγότερο από 200 ϊτομα. Πού να μασ χωρϋςει; Με χαρϊ μασ δϋχτηκε, γιατύ το θεϐρηςε γούρι να πϊνε τόςα ϊτομα Πρωτοχρονιϊ ςτο ςπύτι του. Κατϋβηκε κϊτω και ϋςυρε το χορό με τα νταούλια, κεραςτόκαμε όλοι ούζο και τυρύ μεζϋ και ξεκινόςαμε πϊλι για την αγορϊ με μπροςτϊρη το ΢ταμϊτη Προύκα, τον εορταζόμενο ωσ τιμϐμενο πρόςωπο. Σο γλϋντι ςυνεχύςτηκε ςτην αγορϊ. Αρκετϊ χρόνια το 172

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

καθιερϐςαμε και πηγαύναμε ςτα ςπύτια των ΢ταμϊτηδων ςτισ 2 Ιανουαρύου. Σϐρα οι νεότεροι γλεντούν διαφορετικϊ. Έχουμε όμωσ ϊξια τϋκνα και μερακλόδεσ που τηρούν τισ παραδόςεισ και εμεύσ οι παλιότεροι τουσ καμαρϐνουμε και τουσ χαιρόμαςτε. Λϋω ςτουσ φύλουσ μου: «΢πεύραμε και τϐρα θερύςαμε τουσ καρπούσ μασ. Να εύναι καλϊ τα νιϊτα και να ςυνεχύςουν την παρϊδοςη!». ΢υμπληρωματικϊ αναφϋρω ότι ο ΢ταμϊτησ Προύκασ εύχε και ϋνα ϊλλο μεγϊλο και ςπουδαύο προνόμιο. Με μεγϊλη επιτυχύα τισ Αποκριϋσ αναλϊμβανε να φτιϊξει την καμόλα και για τον εαυτό του κρατούςε το ρόλο του καμηλιϋρη. Η καμόλα γινόταν ωσ εξόσ: 4 ϊτομα κουβαλούςαν ςτουσ ϐμουσ τουσ μια ςκϊλα 3 μϋτρων και τη ςκϋπαζαν με ϋνα μουςαμϊ. Σο κεφϊλι τησ όταν το κρανύο ενόσ ψόφιου αλόγου. Ο αρχικαμηλιϋρησ με ϋνα ςκοινύ τραβούςε τα ςαγόνια του και αυτϊ χτυπούςαν. Αν δεν κερνούςαν οι περαςτικού την καμόλα, ςυχνϊ με τα δόντια τησ τουσ ϋπαιρνε το καπϋλο από το κεφϊλι τουσ. Ο ΢ταμϊτησ από τη γειτονιϊ του, το 52, μϊζευε τουσ πρωτοκλαςϊτουσ γεύτονεσ, για να επανδρϐςουν την καμόλα. Αυτού όταν ο μπϊρμπα Γιοβϊνησ Ρύζοσ, ο αεύμνηςτοσ μπϊρμπα ΢ταμϊτησ Μιϊκοσ, ο ΢ϊκησ Μπουτςιούκησ ό Κατοικύασ, ο Αλκιβιϊδησ Κόφτησ, όλοι τουσ επύλεκτοι για το ρόλο τουσ. Για μϋνα, το Γιϐργο Αδαμύδη και το Κϐτςιο Μϋντα ό Καρπουζαρϊ ϋκανε τη μικρό καμόλα, που ακολουθούςε τη μεγϊλη. Ο ΢ταμϊτησ Προύκασ ωσ καμηλιϋρησ με το γαώδούρι του Φρόςτου Ρύζου που αγκϊριζε πολύ, με το διςϊκι και το τςαλμϊ (=μεγϊλο τουλουπϊνι) ςτο κεφϊλι διϋπρεψε ωσ καμηλιϋρησ. Κϊποια φορϊ η μεγϊλη καμόλα βρϋθηκε ςε «μεγϊλη φυςικό ανϊγκη» ςτη μϋςη τησ αγορϊσ. Ατρόμητοσ ο ΢ταμϊτησ τησ εύπε: «Κουχ καμόλα!». Κϊθιςε αμϋςωσ η καμόλα κϊτω και οι ΢οχινού καταλαβαύνουν τι δύςοςμο ϋγινε μετϊ, όταν ςηκϐθηκε η καμόλα… Αργότερα παρϋδωςε το ρόλο του καμηλιϋρη ςτον αεύμνηςτο Αθανϊςιο Ξανθό και αυτόσ διϋπρεψε ωσ καμηλιϋρησ επύ ςειρϊ ετϐν. Κλεύνοντασ τη διόγηςό μου αναφϋρω ότι ο ΢ταμϊτιοσ Προύκασ εύναι ϋνασ εξαύρετοσ οικογενειϊρχησ και παραγωγόσ του φημιςμϋνου καςεριού «Προύκασ», το οπούο διατύθεται ςτην Ελλϊδα και ςτα πϋρατα του κόςμου. 173

΢όχαλησ

Σα χελιδονύςματα γύνονταν 1η Μαρτύου Δημοςιεύτηκε ςτισ 10/3/2011 Προανόγγελλαν τον ερχομό τησ Άνοιξησ. Έφτιαχναν ϋνα ξύλινο ομούωμα χελιδονιού ςε πραγματικϋσ διαςτϊςεισ. Σο ϋμπηγαν ςε ϋνα ξύλο και αυτό με ϋνα καρούλι περιςτρεφόταν γύρω γύρω. Σα παιδιϊ μικρόσ ηλικύασ, κρατϐντασ ϋνα καλϊθι για να μαζεύουν τα αβγϊ, που όταν το δϐρο τουσ, τραγουδούςαν από πόρτα ςε πόρτα:

Φελιδόνα ϋρχεται από τη Μαύρη Θϊλαςςα/ Θϊλαςςα την πϋραςεσ, τη φωλιϊ θεμϋλιωςεσ. Και εύχονταν ςτη νοικοκυρϊ:

Κότεσ κότεσ να γεννούν και πουλϊκια να κλωςούν.

Σο ΢ϊββατο του Λαζϊρου γύνονται οι λαζαρύνεσ Δημοςιεύτηκε ςτισ 10/3/2011 Μικρϊ κορύτςια κρατϐντασ αντικριςτϊ τα μαντιλϊκια τουσ τραγουδούςαν από ςπύτι ςε ςπύτι το ανϊλογο τραγούδι και ϋπαιρναν δϐρα. ΢υνόθωσ τραγουδιόταν:

Ένα παλικϊρι δϐδεκα χρονϐν/ Άρματα το δϐςαν για τον πόλεμο/ Πόλεμο δε βρόκε, πύςω γύριςε/ ΢το μιςό το δρόμο νεροδύψαςε/ Πϊει ςτο πηγϊδι, ϋπινε νερό…. Σο νόημα του τραγουδιού εύναι ότι ο νϋοσ, που ενηλικιϐνεται, πρϋπει να πϊει ςτον πόλεμο και να γυρύςει νικητόσ.

Φριςτόσ Ανϋςτη! Ανϊςταςη για όλουσ μασ! Δημοςιεύτηκε ςτισ 5/5/2013 Παςχαλινϋσ ευχϋσ 2013. H AΝΑ΢ΣΑ΢Η ΢ΣΟ ΢ΟΦΟ ΜΕ ΣΙ΢ ΕΤΩΔΙΕ΢ ΣΗ΢ ΑΝΟΙΞΗ΢!

174

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Η εικόνα εύναι από την κϊμερα που διαχειρύζονται ϊξια τϋκνα του τόπου μασ, η ομϊδα Ola Sohos, o ΢ϊκησ Βραζιλιϊνοσ, ο ΢ταμϊτησ Παύλου και ο Γιϊννησ Σςιλιπόρασ και μασ φϋρνουν κοντϊ του κϊθε ςτιγμό!

Έθιμα τησ γιορτόσ του Αγύου Γεωργύου [πολιούχου του Δόμου] (23 Απριλύου) Δημοςιεύτηκε ςτισ 10/3/2011 Λιτανεύα ιερϐν εικόνων Γύνεται λιτανεύα και η περιφορϊ των ιερϐν εικόνων από το χϊραμα μαζύ με το ξύπνημα τησ Άνοιξησ, για να βρϋξει ο Άγιοσ και να καρποφορόςουν τα χωρϊφια. ΢τισ 6 ό ϐρα το πρωύ ο κόςμοσ ςυγκεντρϐνεται ςτον Άι Γιϐργη, πϊει μπροςτϊ η ελληνικό ςημαύα, τα εκκληςιαςτικϊ λϊβαρα, και ο κϊθε ϋνασ που ϋχει κϊνει το τϊμα του παύρνει την εικόνα ςτο δεξύ ϐμο και με τισ ψαλμωδύεσ γυρνϊνε όλο το χωριό. Ο Γεϐργιοσ Αδαμύδησ για 20 ςυναπτϊ ϋτη κουβαλούςα την εικόνα του Φριςτού με βϊροσ 25 κιλϐν, μια από τισ παλαιότερεσ μεγϊλεσ φορητϋσ εικόνεσ του τϋμπλου, με τον τύτλο «Ο ΩΝ». Η διαδρομό εύχε ωσ εξόσ: Άι Γιϐργησ ωσ Κοιμητόριο Παναγύασδϋηςη. Επόμενη ςτϊςη Κουμλούκι-δϋηςη για το δυτικό τμόμα του χωριού, ςτϊςη νότια Αγύα Παραςκευό-δϋηςη, ςτϊςη Αγύασ Μαρύνασδϋηςη, ςτϊςη Αγύου Μοδϋςτου-δϋηςη, ςτϊςη Μπιμπϋρακ=΢αρϊντα Μϊρτυρεσ-δϋηςη, ςτϊςη Δϐδεκα Απόςτολοι-δϋηςη, ςτϊςη Αγύου Δημητρύου-δϋηςη, Άγιοσ Γεϐργιοσ επιςτροφό και θεύα λειτουργύα.

175

΢όχαλησ

Σο μαντουφϊρι Σην ύδια μϋρα γύνεται το ϋθιμο του κλόδονα (=το μαντουφϊρι) για να φανερωθεύ η τύχη των νϋων: Από την προηγούμενη νύχτα τα κορύτςια γϋμιζαν ϋνα πιθϊρι με αμύλητο νερό από τρεισ βρύςεσ και ϋριχναν μϋςα ϋνα προςωπικό ςτολύδι τουσ. Σην ημϋρα του Αγύου Γεωργύου ςυγκεντρϐνονταν με το κλειςτό πιθϊρι ςτο πλατϊνι τησ αγορϊσ, ϋκαναν μια κούνια με ϋνα ςκοινύ, κρεμούςαν ϋνα καντϊρι και ϊρχιζε η διαδικαςύα του κλόδονα. Μια μικρό κοπϋλα καλυμμϋνη ςτο πρόςωπο με ϊςπρο πανύ ϋβαζε το χϋρι ςτο πιθϊρι, τραβούςε ϋνα αντικεύμενο και ςε όποιον ανόκε του το ϋδινε, τον κουνούςαν ςτην κούνια και του τραγουδούςαν τον αντύςτοιχο ςτύχο. ΢υνόθωσ, ϋπαιρναν μϋροσ οι ελεύθερεσ για εύρεςη γαμπρού, αλλϊ και παντρεμϋνεσ για απόκτηςη τϋκνων ακόμη και ϊνδρεσ. Σουσ ςτύχουσ από το ημερολόγιο τουσ εύχαν ςυλλϋξει προ ημερϐν, αλλϊ υπόρχαν και λαώκού ςτύχοι, όπωσ:

Αντύκρυ μου όρθεσ και ϋκατςεσ ςαν όλιοσ ςαν φεγγϊρι/ Με ρούφηξεσ το αύμα μου ςαν το ξερό ςφουγγϊρι. Αν δεν ςυμπαθούςαν καμιϊ ϋλεγαν:

Όςα ϊςτρα ϋχει ο ουρανόσ τόςα παιδιϊ να κϊνεισ/ Σόςεσ φορϋσ να παντρευτεύσ και χόρα να πεθϊνεισ. Σελειϐνοντασ το κούνημα κρεμιόταν από τα τςιγκϋλια του κανταριού (=εύδοσ ζυγαριϊσ) και ζυγιζόταν. Οι πιο χοντρϋσ θεωρούνταν οι ωραιότερεσ. Ακολουθούςε χορόσ με τον αντύςτοιχο ςτύχο, που εύχε λϊχει ςτην καθεμιϊ. ΢οχινού τοπικού χορού Φορεύονταν με νταούλια και ζουρνϊδεσ από την Ηρϊκλεια ΢ερρϐν.

΢ιγανόσ: εύναι τοπικόσ βαρύσ ςυρτόσ, ανδρικόσ χορόσ, που τον χόρευαν ςυνόθωσ ςτουσ γϊμουσ. Σο τραγούδι του εύναι το εξόσ:

“Βαριϊ εύναι τα ξϋνα, δεν τα ‟χω μαθημϋνα...”

176

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Φορόσ ηλικιωμϋνων τισ αποκριϋσ του 1963. (Υωτογραφύα Γιϐργου Κόφτη από το facebook ΢οχόσ Sochos) Σον χορό ςϋρνει ο τότε αντιδόμαρχοσ Ιωϊννησ Βαγενϊσ (Ιβϊν Αγϊσ) και ακολουθούν ο μπαρμπα-Δημητρόσ Δανιόλ, ο Άγγελοσ Γλαβύνασ, ο Σϊςοσ Γραικόσ και ο Δημητρόσ του Ντρούτα (΢ερενύδησ).

Από τουσ πρωτοχορευτϋσ αυτού του χορού θυμϊμαι το Θωμϊ του ΢υβρό, το Δαμαςκηνό το Ζαχαρύα, Θεμιςτοκλό Κουκουρούτςα, Κϐτςιο Καραγεωργύου, Δημότριο Ντρούτα και όλη αυτό τη γλεντζϋδικη παρϋα. Από τη δικό μασ γενιϊ και την παρϋα μασ το χόρευε με μεγϊλη περηφϊνια ο Παναγιϐτησ Ναρρϋσ, με δύο μαντόλια, το ϋνα ςτο χϋρι για να τον κουνϊει και το ϊλλο το ϋδενε ςτο λαιμό, γιατύ ύδρωνε πολύ από το χορό. Μασ ϋλεγε τουσ υπολούπουσ “για να εύςαι καλόσ νοικοκύρησ, πρϋπει να ϋχεισ δύο μαντόλια”. Άλλοσ ανδρικόσ χορόσ εύναι το Καρϊ ςοώού ςτα τουρκικϊ. Ήταν ςιγανόσ χορόσ, ανδρικόσ. Πρωτοχορευτϋσ όταν οι Γιοβϊν Αγϊσ, Άγγελοσ Γλαβύνασ, Δημότριοσ Ντρούτασ, Ευϊγγελοσ Καραμπατϊκησ, Νϊςκοσ Καβαρατζόσ. Επόμενοσ χορόσ όταν η λεγόμενη “Γκϊιντα”. Έμοιαζε με χαςϊπικο. Αναφϋρω τϐρα γυναικεύουσ χορούσ που χόρευαν οι φουςτανούςεσ με τα μακριϊ φουςτϊνια και τισ πόγαινε πολύ. Ήταν ο ςιγανόσ χορόσ. Όλοι οι χορού των γυναικϐν όταν ςιγανού και ανϊλογα με το τραγούδι προςαρμόζονταν τα βόματα. Αραδιϊζονταν όλεσ οι γυναύκεσ ιεραρχικϊ ςύμφωνα με την ηλικύα τουσ και χόρευαν το τραγούδι: 177

΢όχαλησ

“Σϋςςερα χρόνια φυλακό και πϋντε μεσ ςτην μπρϊγκα, βϊςτα καρδιϊ ‟μ νταγιϊντα” Άλλοσ ςιγανόσ γυναικεύοσ χορόσ όταν ο “Νικόλασ”:

“Περϊςαν δεκαπϋντε και όρθαν εικοςιδυό, μαύρο χαμπϋρι όρθε ςτο Νικόλα, πϋθανε η Μαριγϐ. Μην κλαισ βρε Νικολϊκη και μην πικραύνεςαι, αχ παλικαρϊκι εύςαι βρε Νικόλα, ξαναπαντρεύεςαι”. Τπϊρχουν και τα καρναβαλύςτικα τραγούδια που χορεύονται με πιο ζωηρό ρυθμό με τουσ όχουσ των κουδουνιϐν και των ζουρνϊδων:

“Σϋςςερα πορτοκϊλια Μαρύα μ, τα δυο ςαπύςανε, όρθα για να ςε πϊρω Μαρύα ‟μ, μα δε μ‟ αφόςανε”.

Η παρϋα μασ, τα “παζαρόςκυλα” τησ αγορϊσ Δημοςιεύτηκε ςτισ 14/02/2014 Αναφϋρθηκα ςτουσ τοπικούσ χορούσ του ΢οχού και ςτουσ χορευτϋσ που τουσ χόρευαν. Σϐρα θα κϊνω και μια αναφορϊ ςτην παρϋα μασ και ςτουσ χορούσ που χόρευε ο καθϋνασ, όταν βριςκόμαςταν ςε γλϋντια, πατινϊδα, γϊμουσ κτλ. Σην παρϋα μασ τη λϋγανε «παζαρόςκυλα», γιατύ όλοι όμαςταν ιςνϊφι, εύχαμε δηλαδό τα μαγαζιϊ μασ ςτην αγορϊ. Αρχηγόσ όταν ο Παναγιϐτησ Ναρρϋσ, ϋμποροσ ξηρϐν καρπϐν εκεύνη την εποχό. Αυτόσ εύχε αδυναμύα ςτο “ςιγανό ςυρτό” με βόματα ςταθερϊ. Φόρευε το τραγούδι τον αμαξϊ «΢ιγϊ ςιγϊ καλϋ μου, ςιγϊ, ςιγϊ την ϊμαξα ςιγϊ, μην πϊρουν τ‟ ϊρματα φωτιϊ και κϊψουμε τη βλϊμιςςα». Έπειτα ςυνϋχιζε με τα «Έρημα τα ξϋνα, δε τα ‟χω μαθημϋνα», που τα χόρευε με μεγϊλο πρϋποσ. Δεύτεροσ αεύμνηςτοσ ΢εραφεύμ Βαςιλικόσ με το Γιϐργο Ζαχαρϋγκα το «ναύτη» και τϐρα περιπτερϊ χόρευαν «διπλό χαςϊπικο» με όλεσ τισ φιγούρεσ και τουσ θαυμϊζαμε όλοι. Σρύτοσ ο γρϊφων ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ χόρευα τον «Μενούςη» και τϐρα τον μαθαύνω και ςτα εγγόνια μου να μοιϊςουν τον παππού και να γύνουν μερακλόδεσ.

178

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

To “τςϊμικο” το χόρευε ο Γιϐργοσ Ζαχαρϋγκασ και τον κρατούςε ο Ηλύασ Γκούρτςιοσ. Σουσ ποντιακούσ χορούσ μασ τουσ ϋφερε ο Βαγγϋλησ Γρατςωνύδησ και ο Ντϊφκοσ Ντϊκαλησ, λόγω του επαγγϋλματοσ. Ήταν ψιλικατζόδεσ και πηγαύναν ςτα χωριϊ με ϋνα γαώδουρϊκι και πουλούςαν την πραμϊτεια τουσ: βρακολϊςτιχα, καλτςοδϋτεσ, τςιμπιδϊκια, τςατςϊρεσ, βρακιϊ μακριϊ για τουσ ηλικιωμϋνουσ κτλ. Σα χωριϊ που πόγαιναν όταν Ανοιξιϊ (=Κϊντζια), Υιλαδϋλφεια (=Γκιουβϋλτζια), Ξηροπόταμοσ (=Νούδα). Ο αεύμνηςτοσ Αλεξιϊδησ Γεϐργιοσ χόρευε “πεταχτό χαςϊπικο” με πολλϋσ φιγούρεσ. Γύριζε τούμπεσ ςτον αϋρα χορεύοντασ. Ήταν οικοδόμοσ εκεύνη την εποχό. Σο κόλπο τησ τούμπασ το πόρε πατϋντα από τον Γιαννϊκη Κατςύνα, φούρναρη εκεύνη την εποχό. Οι Ηλύασ Κανϊρησ, Ηλύασ Γκούρτςιοσ, Παναγόσ Κϊιζερ εύχαν αδυναμύα ςτο “Ντούςκο”, δηλαδό ςτο “Μουςταμϋικο”. Φορευόταν ςαν ςυρτόσ, ςυνϋχεια μπροςτϊ και με φιγούρεσ ανϊλογα με το παύξιμο των ζουρνϊδων. Ο Νϋςτωρ Γερμιτςιϐτησ ςυμμετεύχε ςε όλα, αλλϊ η αδυναμύα του όταν ςε κανϋνα “ζεώμπϋκικο βαρύ” και ϋπρεπε όλοι να χτυπϊμε παλαμϊκια. Οι ϊλλοι τησ παρϋασ μασ ϋδιναν το βροντερό παρόν: Αναςτϊςησ Σςιλιμπϐνησ, Διονύςησ Ζϋλβασ, Σϊςοσ Μπούφοσ, Κωνςταντύνοσ Κανϊρησ του Αγγϋλου, που εύχε αδυναμύα ςτο ζεώμπϋκικο.

179

΢όχαλησ

Πρωτομαγιϊ ςτο Σϊςο Λουκ Δημοςιεύτηκε ςτισ 22/8/2013

Θα περιγρϊψω μια παλιϊ φωτογραφύα των τελϐν τησ δεκαετύασ του „70, Πρωτομαγιϊ ςτο Σϊςο Λουκ κοντϊ ςτο ΢κεπαςτό. Σην ανϊρτηςη την αφιερϐνω ςτην οικογϋνεια του αεύμνηςτου Σϊςου Ζιϐγα ό Σϊςου του Μπούφου. Ο Σϊςοσ όταν παιδικόσ μου φύλοσ και μεγαλϐςαμε ςτην ύδια γειτονιϊ και τον χϊςαμε πρόωρα. Ση φωτογραφύα μου την παραχϐρηςε η ςύζυγόσ του, Κούλα. Διακρύνω αριςτερϊ κϊτω το φύλο μου Σϊςο, πύςω του εγϐ, ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ, δύπλα από εμϋνα αριςτερϊ ο Ιωϊννησ Γρατςωνύδησ του Αςτερύου. ΢τη μϋςη φαύνονται οι αδερφϋσ του Σϊςου, Αναςταςύα και Μαρύκα. Επύςησ διακρύνω το ΢ταμϊτη Γιϊντςιο, γαμπρό του. ΢τη δεξιϊ μεριϊ φαύνεται ο Ευϊγγελοσ Μπουτςιούκησ και πιθανόν ςτην πϊνω ςειρϊ αριςτερϊ η Μαριϊνθη Μπουτςιούκη. Δύπλα ςτουσ ζουρνϊδεσ βρύςκεται πιθανότατα ο αεύμνηςτοσ Σϊκησ Βραζιλιϊνοσ (πατϋρασ του ΢ϊκη Βραζιλιϊνου, που εύναι πρωτοπόροσ ςτην παρουςύαςη του χωριού μασ ςτο ύντερνετ, εύναι διαχειριςτόσ τησ ομϊδασ Ola Sohos ςτο Facebook), που πϊντα ϋδινε το παρόν ςτη διαςκϋδαςη. Σα μϋρη που πηγαύναμε για Πρωτομαγιϊ όταν: Πούκλινικ και Κριβουςύα ςτα ανατολικϊ, Ρϊκοβο ςτα Βόρεια, Σςακούρ προσ το Ραντϊρ, βρύςη ΢τουντϋνιακ κτλ. 180

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Περπερούνα ό ντουντουλϋι Δημοςιεύτηκε ςτισ 12/03/2011 Όταν δεν ϋβρεχε (Μϊιο, Ιούνιο) ϋπαιρναν ϋνα δύδυμο αγορϊκι και το ϋντυναν με πρϊςινα χόρτα μεγϊλα και πρϊςινο καπϋλο. Μαζύ με ϊλλα αγόρια και κορύτςια πόγαιναν κϊτω από τα ςπύτια των γεωργϐν και το τραγουδούςαν την περπερούνα:

Περπερούνα περπατεύ, το θεό παρακαλεύ/ Για να βρϋξει μια βροχό μια βροχό καλό καλό/ ΢τα ςιτϊρια, ςτα κριθϊρια, ςτου γιωργού τα καλαμπούκια. Μόλισ τελεύωναν η νοικοκυρϊ ϋριχνε ϋνα κουβϊ νερό ςτην περπερούνα, για να πϋςει και πραγματικό βροχό. Πρωτοςτϊτηςε ςε αυτό το ρόλο και ο Νϋςτωρ Γερμιτςιϐτησ ωσ δύδυμοσ, αφού οι δύδυμοι θεωρούνταν καρπερού. Μετϊ το κϋραςμα πόγαιναν και ςτα υπόλοιπα ςπύτια. Ωσ το βρϊδυ η βροχό ϋπεφτε ϊφθονη.

Η θαυματουργό πϋτρα του Αώ Γιϊννη Αςκού Δημοςιεύτηκε ςτισ 1/2/2014 ΢όμερα θα ςασ αναφϋρω ϋνα φαινόμενο παρϊξενο που ςυμβαύνει ςτην περιοχό μασ, ςτο παρακεύμενο χωριό, που λϋγεται Αςκόσ. Δεν μπορϐ και εγϐ να το εξηγόςω, αν εύναι θαύμα ό κϊτι ειδωλολατρικό ό κϊποια ϊλλη ανϐτερη δύναμη. Παρουςιϊζεται πϊντωσ μϋχρι και τισ ημϋρεσ μασ ςτη γιορτό του Αώ Γιϊννη ςτισ 24 Ιουνύου. Κϊθε χρόνο γιορτϊζει ςτο Αςκό ο Αώ Γιϊννησ, η εκκληςύα του βρύςκεται ανατολικϊ του χωριού, ςε μια πλαγιϊ μϋςα ςτο δϊςοσ. Εκεύ γύνεται πανηγύρι το βρϊδυ όλη τη νύχτα και το πρωύ φεύγει ο κόςμοσ. Γύνεται κανονικό λειτουργύα τη νύχτα και δύπλα ςτην εκκληςύα βρύςκεται η θαυματουργό πϋτρα του Αώ Γιϊννη. Εύναι ϋνασ όγκοσ μεγϊλοσ και ςτη μϋςη ϋνα αυλϊκι, όπωσ ςασ την περιγρϊφω. Ο κόςμοσ που εκκληςιϊζεται για να ϋχει υγεύα, προςκυνϊει την πϋτρα, ανϊβει τα κεριϊ πϊνω ςτην πϋτρα και περνϊει από ανϊμεςα. Η πϋτρα αυτό «πιϊνει» οριςμϋνουσ και για οριςμϋνη ϐρα τουσ κρατϊει κολλημϋνουσ και δεν μπορούν να ξεκολλόςουν. Ιδρϐνουν, ξεώδρϐνουν, αλλϊ δυςτυχϐσ δεν μπορούν να απελευθερωθούν από την πϋτρα. Επανειλημμϋνωσ οι πιο ψύχραιμοι τραβϊνε από τα χϋρια τον πιαςμϋνο να ξεκολλόςει, αλλϊ μϊταια. Έρχονται ϋπειτα οι παπϊδεσ, ψϊλουν δϋηςη ςτο Θεό και κϊποια ϐρα απελευθερϐνεται.

181

΢όχαλησ

H φωτογραφύα εύναι του ΢ϊκη Βραζιλιϊνου του διαχειριςτό τησ εξαιρετικόσ ομϊδασ Ola Sohos ςτο Facebook

Ιςτορικό αναφορϊ του φαινομϋνου Ο πατϋρασ μου μού διηγούνταν μια ιςτορύα ότι η πϋτρα εύχε τρύπα ςτην μϋςη, όταν δηλαδό ςτρογγυλό και από μϋςα περνούςε ο κόςμοσ. Από εκεύ πϋραςε και μια αλλόθρηςκη Σουρκϊλα, που δεν πύςτευε ότι «πιϊνει» η πϋτρα. Μόλισ ϋγινε το θαύμα και η πϋτρα την ϋπιαςε, ϋξαλλοσ ο μουςουλμϊνοσ ϊντρασ τησ, για να τη γλιτϐςει ϋςπαςε την πϋτρα για να την βγϊλει και ϋτςι ϋμεινε το ςημερινό τησ ςχόμα, που εύναι ϋνα αυλϊκι. Η πϋτρα εύναι ϋνασ όγκοσ 2,50 μϋτρα ύψοσ επύ 3,5 φϊρδοσ. Ο κόςμοσ από την πύςω πλευρϊ ανεβαύνει με τα ςκαλϊκια, χαιρετϊει δεξιϊ αριςτερϊ την πϋτρα, ανϊβει εκεύ τα κεριϊ του, μπαύνει μϋςα ςτο αυλϊκι και κατηφορύζει ςερνόμενοσ. Από αυτούσ οριςμϋνουσ του πιϊνει η πϋτρα. Οι θρηςκευόμενοι, αν εύναι κτηνοτρόφοι, παύρνουν μαζύ τουσ κανϋνα κουδούνι ό καπύςτρι από τα ζϐα τουσ ό καμιϊ εικονύτςα από το ςπύτι τουσ και το περνούν από την πϋτρα για ευλογύα. Εγϐ ο ύδιοσ εύμαι αυτόπτησ μϊρτυρασ και αυτό το φαινόμενο το ϋχω δει με τα μϊτια μου πολλϋσ φορϋσ. Σον Αώ Γιϊννη τον επιςκϋπτεται και τον πιςτεύει όλη η περιφϋρεια και κυρύωσ η Βόρεια Φαλκιδικό. Θυμϊμαι παλαιότερα ϋρχονταν με τα μουλϊρια και γϋμιζε η πλαγιϊ με ζϐα και κόςμο. Ανούγουν υπαύθρια καφενεύα με βιολιϊ και γύνεται τρικούβερτο 182

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

γλϋντι όλη τη νύχτα. Αυτϊ ςχετικϊ με τον Αώ Γιϊννη του Αςκού. Κϊθε χρόνο ςτισ 24 Ιουνύου γύνεται το πανηγύρι. ΢ασ καλούμε να ϋρθετε, να διαςκεδϊςετε και να δεύτε αν εύςτε τυχερού αν πιϊςει κανϋνα με τα μϊτια ςασ. Εγϐ αυτό το θαυματουργό φαινόμενο το παρομοιϊζω με τα Αναςτενϊρια του Λαγκαδϊ και δεν μπορεύ να το εξηγόςουν ούτε θρηςκευόμενοι ούτε επιςτόμονεσ. Αν δεν διαβϊςουν πϊντωσ οι ιερεύσ, ο ϊνθρωποσ δεν «ξεκολλϊει» από την πϋτρα. Οι ΢οχινού πιςτεύουν πολύ τον Αώ Γιϊννη και κϊθε χρόνο τον επιςκϋπτονται με θρηςκευτικό ευλϊβεια.

Δεκαπενταύγουςτο ςτο ΢οχό 2013 Δημοςιεύτηκε ςτισ 22/8/2013 Όπωσ κϊθε χρόνο, ϋτςι και φϋτοσ γιορτϊςαμε το Δεκαπενταύγουςτο, το καλοκαιρινό Πϊςχα, όπωσ το αποκαλεύ ο λαόσ μασ, την πιο μεγϊλη θρηςκευτικό γιορτό του καλοκαιριού. Κϊθε απόγευμα γύνονται όλεσ οι παρακλόςεισ από την 1η Αυγούςτου ωσ και τισ 14 του μηνόσ από καλλύφωνεσ κυρύεσ του ΢οχού και τουσ ιερεύσ, παπϊ Φρυςϊφη και παπϊ Ιωϊννη. ΢τισ 14 Αυγούςτου, το πρωύ γύνεται η λειτουργύα ςτο Ναό τησ Παναγύασ ςτα Κοιμητόρια, ςτολύζεται ο Επιτϊφιοσ τησ Παναγύασ και γύνεται η περιφορϊ του. ΢τισ 15 του μηνόσ γύνεται η πανηγυρικό λειτουργύα ςτην Παναγύα. Αυτό τη μϋρα ςυναντιούνται όλοι οι ΢οχινού ςτο ναό και ξυπνούν μνόμεσ, καθϐσ οι ζϐντεσ αναπολούν τουσ αγαπημϋνουσ τουσ νεκρούσ, αφού ο ναόσ εύναι ο κοιμητηριακόσ του χωριού. Μετϊ τη θεύα λειτουργύα οι ςυγγενεύσ με τουσ ιερεύσ ρύχνουν τα καθιερωμϋνα τριςϊγια ςτουσ τϊφουσ των δικϐν τουσ. Μασ εύχε ανακοινωθεύ από τον παπϊ Φρυςϊφη ότι ςτισ 12 η ϐρα το μεςημϋρι θα πϊμε να τελϋςουμε ϊλλη μια λειτουργύα ςτο ςυνοικιςμό τησ Νϋασ ΢εβϊςτειασ. Η ΢εβϊςτεια όταν προςφυγικό χωριό που δημιουργόθηκε με την ανταλλαγό των πληθυςμϐν από τη ΢εβϊςτεια τησ Σουρκύασ και αποτελούνταν από δύο ςυνοικιςμούσ: την κυρύωσ ΢εβϊςτεια και το Λιϊνι. Η κυρύωσ ΢εβϊςτεια ανόκει εκκληςιαςτικϐσ ςτο νομό ΢ερρϐν και το Λιϊνι ςτο νομό Θεςςαλονύκησ. Η λειτουργύα ϋγινε ςτο Λιϊνι ςτο ναώδριο τησ Παναγύασ. Υυςικϊ τϐρα οι δύο αυτού ςυνοικιςμού εύναι εγκαταλειμμϋνοι από το 1957 περύπου. Τπϊρχουν μόνο οι δύο εκκληςύεσ και το ςχολεύο, που το ςυντόρηςε ο δόμοσ ΢οχού. Έτςι κϊθε χρόνο τησ Παναγιϊσ γύνεται και εκεύ μια δϋηςη. Μεριμνϊ γι‟ αυτϊ όλα ο παπϊ Φρυςϊφησ, γϋννημα θρϋμμα ΢οχινόσ, ενεργητικόσ ϊνθρωποσ, που εκτελεύ όλα τα θρηςκευτικϊ του καθόκοντα με ευλϊβεια και αγϊπη. Σον ακολουθεύ και το πούμνιο του και ϋχει καταφϋρει όλουσ τουσ νϋουσ να 183

΢όχαλησ

εκκληςιϊζονται και του δύνουν δύναμη ςτο ϋργο του. Αυτϊ ςχετικϊ με τη γιορτό τησ Παναγύασ, που εύναι αντϊμωμα για τουσ ΢οχινούσ. Ση γιορτϊςαμε μεγαλοπρεπϐσ. Γερού να εύμαςτε να γιορτϊςουμε και του χρόνου.

Γϋννηςη, ςαραντιςμόσ και βϊφτιςη παιδιού Δημοςιεύτηκε ςτισ 12/3/2011 Γϋννηςη Σα παιδιϊ ςυνόθωσ γεννιόνταν ςτο ςπύτι με τη βοόθεια τησ μαμόσ. Ξακουςτϋσ μαμϋσ διετϋλεςαν οι μανιϊ Αρϊπκα, γιαγιϊ Θεογϋναινα, γιαγιϊ του Σζϊρα. Ο ομφαλόσ κοβόταν και φυλαςςόταν για πϊντα από τη μητϋρα. Η ύδια και το νεογϋννητο ϋπρεπε να μη βγουν για ςαρϊντα μϋρεσ από το ςπύτι. ΢τα νεογϋννητα αςαρϊντιςτα μωρϊ, όταν πόγαινε επιςκϋπτησ ςτο ςπύτι, ϋπρεπε να τα φτύςει τρεισ φορϋσ, για να μη τα ματιϊςει. Σα ϋριχνε πϊνω τουσ μια κλωςτό από το ρούχο του (=ςούντςια) και του ϋλεγε:

Να κοιμϊται ςαν τα αρνϊκια και να παχαύνει ςαν τα γουρουνϊκια. ΢αραντιςμόσ Όταν η μητϋρα ϋπρεπε να ςαραντύςει πόγαινε μαζύ με την πεθερϊ τησ και το μωρό ςτην εκκληςύα. Αν το παιδύ όταν αγόρι ο παπϊσ το διϊβαζε μϋςα ςτο Ιερό, αν όταν κορύτςι το διϊβαζε ςτο ναό. Μετϊ το ςαραντιςμό επιςκϋπτονταν τρύα ςπύτια ςυγγενϐν. Οι ςυγγενεύσ δϐριζαν ςτο μωρό υλικϊ τησ καθημερινόσ ζωόσ, που το καθϋνα ςυμβόλιζε κϊτι. Σο λευκό βαμβϊκι ό μαλλύ προβϊτου την μακροημϋρευςη, το αυγό την εχεμύθεια και η ζϊχαρη την ευτυχύα. Κϋρματα για να εύναι γερό ςαν το μϋταλλο και τϋλοσ ϋνα μολύβι «για να γύνει γιατρόσ». Βϊπτιςη Οι γονεύσ δεν πόγαιναν ςτο ναό, αλλϊ περύμεναν ςτο ςπύτι για να ακούςουν το όνομα. Μόλισ ο νουνόσ ϋλεγε το όνομα του νεοφϐτιςτου, ϋτρεχαν τα παιδιϊ ςτο ςπύτι του μωρού να αναγγεύλουν το όνομα ςτουσ γονεύσ του και ϋπαιρναν μεγϊλο φιλοδϐρημα, ειδικϊ ο πρϐτοσ. Εγϐ ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ όμουν ο πρϐτοσ που πόρα το φιλοδϐρημα από τον Αδϊμο Πελτϋκη γύρω ςτο 1942.

΢τρατολόγηςη των νϋων του ΢οχού Η ςτρατολόγηςη ςτο ΢οχό παρουςιϊζει μια ιδιομορφύα ςε ςχϋςη με ϊλλεσ περιοχϋσ. Η διαδικαςύα αυτό χαρακτηρύζεται από ςυγκεκριμϋνα ϋθιμα και παραδόςεισ. 184

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

΢υνόθωσ κατϊ την ηλικύα των 21 χρονϐν παλαιότερα και των 18 ςόμερα (αν δεν μεςολαβούν ςπουδϋσ ό κϊποιο ϊλλο πρόβλημα) ϋνα αγόρι όταν υποχρεωμϋνο να υπηρετόςει την πατρύδα του.

Με την παραλαβό του χαρτιού για την ϊδεια τησ ςτρατολόγηςησ, οι γονεύσ όφειλαν να αρχύςουν τισ διαδικαςύεσ για την ςτρατολόγηςη. Κϊποιεσ από αυτϋσ όταν και η οργϊνωςη για το γλϋντι τησ αποχϐρηςησ του νϋου («κλεύναν» τα νταούλια δύο με τρεισ ημϋρεσ πριν από την αποχϐρηςησ του παιδιού). Οι γυναύκεσ τησ οικογϋνειασ επιςκϋπτονταν το ςπύτι με γλυκϊ, για να γλυκϊνουν την πύκρα τησ μητϋρασ και ρούχα για τον φαντϊρο. Μια μϋρα πριν την αποχϐρηςό του, αρχύζει το γλϋντι, ςτο οπούο ςυμμετϋχουν ςυγγενεύσ και φύλοι τησ οικογϋνειασ. Σρϐγοντασ, πύνοντασ και χορεύοντασ γυρνούςαν από γειτονιϊ ςε γειτονιϊ για να «μαζϋψουν» τουσ φαντϊρουσ. Ένα χαρακτηριςτικό τραγούδι εκεύνησ τησ εποχόσ όταν:

«Μϊνα χαρτιϊ μασ όρθανε φαντϊροι για να πϊμε και ‟μεισ για την πατρύδα μασ πρϐτη φορϊ θα πϊμε». «Υεύγω, μϊνα, φεύγω, μϊνα, φεύγω από το χωριό πϊμε όλοι για την Πόλη ελπύδα ςτο Θεό». «Μα εμεύσ για την πατρύδα πρϐτη φορϊ θα πϊμε. 185

΢όχαλησ

Δεν με φοβύζουν μϊνα μου οι ςφαύρεσ, τα κανόνια μόνο με τρομϊζουν οι βροχϋσ, του Μπιζανιού τα χιόνια». «Σρεισ ϐρεσ τα γυμνϊςια και δύο θεωρύα, μια ϐρα εύναι ελεύθερη και ‟κεύνη αγγαρεύα.» Όταν ερχόταν η μϋρα τησ αποχϐρηςησ, που όταν ςυνόθωσ Κυριακό, οι γονεύσ οι ςυγγενεύσ και οι φύλοι ςυγκεντρϐνονταν ςτην πλατεύα του χωριού, για να ξεπροβοδύςουν τα παιδιϊ τουσ. Με δϊκρυα ςτα μϊτια αγκαλιϊζονται, οι γονεύσ δύνουν ευχϋσ ςτα παιδύα και μερικού ςυγγενεύσ δϐριζαν λεφτϊ. Μετϊ την αποχϐρηςη των ςτρατιωτϐν κϊθε μϊνα πόγαινε ςτην εκκληςύα ϊναβε μια λαμπϊδα για να προςτατεύει ο Θεόσ το παιδύ τησ.

O γϊμοσ ςτο ΢οχό Δημοςιεύτηκε ςτισ 1/6/2011 O γϊμοσ όταν και εύναι ϋνασ κοινωνικόσ θεςμόσ. Οι νϋοι παντρεύονταν ςυνόθωσ με προξενιϊ. Σην προξενιϊ την ϋκαναν οι πατϋρεσ, οι θεύοι, οι θεύεσ ό ϊλλοι ςυγγενεύσ. Προςπαθούςαν πϊντοτε να ταιριϊζουν οι δύο οικογϋνειεσ ςτα επαγγϋλματα και να ϋχουν παρόμοια ενδιαφϋροντα. Ο γαμπρόσ ϋςτελνε ϋνα ςεβϊςμιο ϊτομο να πϊει ςτο ςπύτι τησ κοπϋλασ, το οπούο τον παύνευε. Αφού ρωτούςαν και την κοπϋλα, αν ςυμφωνούςαν, ϋδιναν ϊλλη μϋρα την απϊντηςη. Κατόπιν οριζόταν η μϋρα του αρραβϐνα. Ο γαμπρόσ ετούμαζε τη βϋρα τησ νύφησ και η νύφη του γαμπρού. Σο ςόι του γαμπρού πόγαινε ςτο ςπύτι τησ νύφησ, ϊλλαζαν τισ βϋρεσ και αντϊλλαςςαν ευχϋσ και δϐρα. Η νύφη εύχε υποχρϋωςη να δϐςει δϐρα ςε όλο το ςόι του γαμπρού. ΢τον πεθερό κϊλτςεσ μϊλλινεσ, ςτην πεθερϊ πετςϋτα υφαντό, ςτουσ ϊλλουσ μαντύλια. Ο αρραβϐνασ διαρκούςε πολλϊ χρόνια ϋωσ και 15, γιατύ οι νϋοι πόγαιναν ςτο ςτρατό και αργούςαν να γυρύςουν με τουσ ςυχνούσ πολϋμουσ. ΢τη ςυνϋχεια οριζόταν η ημερομηνύα του γϊμου. Μια βδομϊδα πριν οι φύλοι του γαμπρού μαζεύονταν και, αφού ϋπαιρναν γαώδούρια και ϊλογα, πόγαιναν ςτο βουνό για να μαζϋψουν ξύλα για την προετοιμαςύα του φαγητού του γϊμου, αλλϊ και για να ξεχειμωνιϊςουν οι νεόνυμφοι όλο το χειμϐνα. ΢το ςπύτι του γαμπρού όταν ϋτοιμα τα φαγητϊ και, αφού γυρνούςαν από το Βερτύςκο ϋτρωγαν, γλεντούςαν και ϋλεγαν «πιανόμαςτε ςε γϊμο από τη Δευτϋρα».

186

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ση Δευτϋρα η νύφη ςτόλιζε την προύκα μϋςα ςτα δωμϊτια του ςπιτιού τησ. Μϋςα ςτη βδομϊδα επιςκϋπτονταν το ςπύτι νύφησ ςυγγενεύσ και φύλοι με δϐρα για να δουν την προύκα. Σα δϐρα όταν ρύζι, φαςόλια, ζϊχαρη και ϊλλα χρηςτικϊ υλικϊ για να περϊςουν τον πρϐτο καιρό. Σο ύδιο γινόταν και ςτου γαμπρού το ςπύτι. Η μητϋρα τησ νύφησ και του γαμπρού τουσ ϋβαζαν μια φϋτα ψωμύ μϋςα ςτο μποχτςϊ, που ϋφερναν το δϐρο, για το τυχερό.

Σην Πϋμπτη πριν από το γϊμο «ϋπιαναν τα προζύμια», ζύμωναν το ψωμύ και ϋκαναν φαγητό για να καλύψουν τισ ανϊγκεσ του γϊμου. Μια κοπϋλα (=ζυμαςϊρκα), που ζούςαν και οι δύο γονεύσ τησ, ϋπιανε το προζύμι, για να ζυμωθεύ το ψωμύ την Παραςκευό. Υορούςε λουλούδια ςτο κεφϊλι για την ευτυχύα του ζευγαριού. Σο πρωύ τησ Παραςκευόσ ετούμαζαν και μούραζαν το «κολϊκι» (=ψωμύ με μϋλι), από το οπούο δεν ϋπρεπε να φϊει ο γαμπρόσ και νύφη. Ακόμη η μητϋρα του γαμπρού επιςκεπτόταν το ςπύτι τησ νύφησ, για να δει την προύκα. Σο απόγευμα του ΢ϊββατου οι φύλοι του γαμπρού καλωςόριζαν τα όργανα που ϋρχονταν πεζϊ από τη Νιγρύτα ςτην τοποθεςύα «Δϐδεκα Απόςτολοι» και τα πόγαιναν ςτο ςπύτι του γαμπρού με πατινϊδα. Από εκεύ μετϋφεραν τα δϐρα του γαμπρού ςτη νύφη, τη γνωςτό «ρούμπα» (το 187

΢όχαλησ

νυφικό, τα παπούτςια κτλ) χορεύοντασ. Εκεύ γινόταν τρικούβερτο γλϋντι και χόρευαν ςτην αυλό. Όποιοσ ϋβγαζε τη νύφη ςτο χορό, τησ ϋδινε ϋνα φιλοδϐρημα και αυτό του φιλούςε το χϋρι. Οι φύλοι του γαμπρού με τη ςυνοδεύα οργϊνων περνούςαν μετϊ από το ςπύτι του κουμπϊρου, τον ϋπαιρναν και πόγαιναν ςτο ςπύτι του γαμπρού για να γλεντόςουν.

Ένα κομμϊτι από το αρϊδιαςμα τησ προύκασ που ϋκανε η ςύζυγοσ μου για το γϊμο τησ κόρησ μου.

Σο πρωύ τησ Κυριακόσ οι ςυγγενεύσ πόγαιναν με τα όργανα και τα ϊλογα, για να πϊρουν την προύκα τησ νύφησ. Καλό θεωρούνταν η προύκα που φορτωνόταν ςε τϋςςερα ϊλογα. ΢ε ϋνα ϊλογο φορτωνόταν δύο μπαούλα, από πϊνω κεντητό κιλύμι και μαξιλϊρια. ΢τα ϊλλα ϊλογα ϋβαζαν μποχτςϊδεσ και από πϊνω χαλιϊ και μαξιλϊρια. Μετϊ την ϋκαναν γύρα ςε όλο το χωριό για να την παρουςιϊςουν και να θαυμαςτεύ. Κατόπιν ϊρχιζαν οι προετοιμαςύεσ τησ νύφησ και του γαμπρού. Οι φύλεσ τησ νύφησ τη ςτόλιζαν και την τραγουδούςαν π.χ.

«Μια Παραςκευό και ϋνα ΢αββϊτο βρϊδυ η μϊνα μου με ϋδιωχνε από το αρχοντικό μου». Η νύφη φεύγοντασ τραγουδούςε:

«Μϊνα μου τα λουλούδια μου ςυχνϊ να τα ποτύζεισ».

188

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Παλαιότερα η νύφη φορούςε από μϋςα φούςτα, από πϊνω φουςτϊνι γυαλιςτερό ατλϊζι και από πϊνω λιμπαντϋ. ΢το κεφϊλι κεφαλόδεςμοσ, το ονομαζόμενο «κρϊι». ΢τα νεότερα χρόνια οι νύφεσ ντύνονταν «ευρωπαώκϊ» με λευκό νυφικό. ΢το ςπύτι του γαμπρού οι φύλοι του καλούςαν τον κουρϋα, τον ξύριζαν και ϋπαιζαν τα νταούλια και οι ζουρνϊδεσ. Μϋςα ςτην τϊβλα (=πετςϋτα) που ξύριζαν το γαμπρό, ϋριχναν λεφτϊ για τον κουρϋα. Ο κουρϋασ ϋκανε καλϋσ ειςπρϊξεισ. Ο γαμπρόσ και οι ςυγγενεύσ του πόγαιναν ςτο ςπύτι του κουμπϊρου, τον ϋπαιρναν και πόγαιναν με τη ςυνοδεύα οργϊνων ςτο ςπύτι τησ νύφησ για να την πϊρουν. Μετϊ κατευθύνονταν ςτην εκκληςύα για τη ςτϋψη.

Ένα παιδύ, το ονομαζόμενο ντϋβερ, που εύχε και τουσ δυο γονεύσ, με ϋνα λευκό μαντύλι ςτο λαιμό, κρατούςε μια κανϊτα με κραςύ και ϋνα λεμόνι μϋςα και κερνούςε με ϋνα ποτηρϊκι όλον τον κόςμο. Αφού γινόταν η ςτϋψη ςτην εκκληςύα, κατϊ τη ςτιγμό του ΗςαϏα ϋριχναν καλαμπόκια, ςιτϊρι και ρύζι και οι παπϊδεσ φϐναζαν, γιατύ οι καρπού μπερδεύονταν ςτα μεγϊλα γϋνια τουσ. Μετϊ τα ςτϋφανα πόγαιναν όλοι μαζύ ςτο ςπύτι του γαμπρού, όπου θα ϋμεναν οι νεόνυμφοι πια και χόρευαν μϋχρι αργϊ. ΢ε οριςμϋνα παιδιϊ (=τα πεντιλϊρια) από το ςόι τησ νύφησ ο γαμπρόσ ϋπρεπε να δϐςει ωσ αμοιβό που πόρε τη νύφη ϋνα κολλϊκι ψωμύ, ϋνα πιϊτο πιλϊφι και ϋνα πετεινό ζωντανό. Σον πετεινό τον χόρευαν και το ϋςφαζαν για να τον φϊνε. ΢το γϊμο του Βαγγϋλη 189

΢όχαλησ

Μϊςτορα εγϐ όμουν πεντιλϊρι μαζύ με τον Σζότζιο το Βιολιςτό, τον αδερφό τησ νύφησ. Πόραμε τον πετεινό, τον χορϋψαμε λύγο και τον δϐςαμε ςε κϊποιον να τον κρατϊει. Αυτόσ τον ϋκλεψε και τον ϋκρυψε κϊτω από ϋνα καζϊνι ςτο πλυςταριό. Εμεύσ όμωσ κατορθϐςαμε και τον βρόκαμε, τον ςφϊξαμε και τον φϊγαμε. Όταν διαλυόταν το γλϋντι κϊποια ηλικιωμϋνη γυναύκα ϋςτρωνε το κρεβϊτι των νεόνυμφων και ϋβαζε το ςεντόνι. Όταν ξημϋρωνε η Δευτϋρα ϋλεγχε η ηλικιωμϋνη γυναύκα το κατϊ πόςο όταν «αγνό» η νύφη και, αν όλα όταν εντϊξει χτυπούςαν τα νταούλια, αν όχι δεν χτυπούςαν. Αν όταν «εντϊξει» η νύφη μαζεύονταν οι φύλοι του γαμπρού και ξεκινούςαν χαρμόςυνο γλϋντι ωσ το απόγευμα τησ Δευτϋρασ με μπουκϊλια με κόκκινη μπογιϊ μϋςα ςτο ούζο και κόκκινεσ κορδϋλεσ ςτα μπουκϊλια για να φανεύ η αγνότητα τησ νύφησ. Σο απόγευμα τησ Δευτϋρασ ςυνοδεύα οργϊνων το ςόι του γαμπρού πόγαιναν ςτησ νύφησ το ςπύτι, ϋπαιρναν το ςόι τησ νύφησ με γλυκϊ και ϋνα ταψύ μπακλαβϊ, που τον ϋκανε η μϊνα τησ νύφησ, και πόγαιναν ςτο ςπύτι των νεόνυμφων. Αυτό η τελετουργύα λεγόταν «πιςτρόφια ό μπουκαζϊια». Έτςι τη Δευτϋρα το βρϊδυ γινόταν τρικούβερτο γλϋντι, γιατύ η νύφη όταν «εντϊξει και περόφανη». Έτςι με τα «πιςτρόφια ό μπουκαζϊια» ϋκλεινε ο γϊμοσ, που διαρκούςε ςυνολικϊ οχτϐ ημϋρεσ, από Δευτϋρα ςε Δευτϋρα.

Ο γϊμοσ του αεύμνηςτου Γιώργου Αλεξιϊδη και η «αρπαγό του Βελόνη» Θα αναφερθϐ ειδικότερα ςτο γϊμο ενόσ καλού φύλου και μϋλουσ τησ ωραύασ παρϋασ μασ, του Γιϐργου Αλεξιϊδη του ΢αρϊντη. Κατϊ το 1956 ξεκινόςαμε όλη η παρϋα μασ (Γιϐργοσ Αδαμύδησ, Σριαντϊφυλλοσ Ντϊκαλησ, Γιϐργοσ Ζαχαρϋγκασ, Διονύςησ Ζϋλβασ, ΢εραφεύμ Βαςιλικόσ, Σϊςοσ Μπούφοσ, Σϊςοσ Σςιλιμπϐνησ, Ηλύασ Γκούρτςιοσ, Νϋςτωρ Γερμιτςιϐτησ, Βαγγϋλησ Γρατςωνύδησ κτλ) με εύκοςι τρύα (23) γαώδούρια για να κόψουμε ξύλα από τη ΢εβϊςτεια, ϋνα χωριό Βόρεια του ΢οχού. Εκεύ γινόταν ϋνασ ϊλλοσ γϊμοσ που εύχε ωσ οργανοπαύχτη τον λεγόμενο Βελόνη από την Αυγό. Εμεύσ μόλισ πόγε μϋςα η νύφη, πληςιϊςαμε τον οργανοπαύχτη και του δϐςαμε εκατό δραχμϋσ για δωροδοκύα. Ο αδερφόσ του γαμπρού, ο Μπούλησ Αλεξιϊδησ, τον βούτηξε ςτην πλϊτη, τον βϊλαμε καβϊλα ςε ϋνα γαώδούρι, αφού πρϐτα το ξεφορτϐςαμε από τα ξύλα και ϋτςι ϋγινε η περιβόητη «αρπαγό του Βελόνη». 190

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Υυςικϊ όμαςταν όλοι μεθυςμϋνοι και ο ςκοπόσ τησ αρπαγόσ όταν να πϊμε πύςω χορεύοντασ με τα ξύλα. ΢την «Παναγύα» μασ περύμενε ο Γιϐργοσ Αλεξιϊδησ με μια ντραμουντζϊνα ούζο, γιατύ αργούςαμε. ΢υνεχύςαμε το γλϋντι ςτο ςπύτι του με φαγοπότι που μασ εύχε ετοιμϊςει η κυρύα Ευτυχύα.

191

΢όχαλησ

Πϊντα η ζωηρό και χαρούμενη παρϋα μασ εύχε ωραύεσ εκπλόξεισ και ευχϊριςτεσ ςτιγμϋσ. ΢την αγορϊ ο Ζόςησ ο δαςϊρχησ, όταν ϋμαθε όταν ϋρχονται 23 φορτωμϋνα με ξύλα γαώδούρια, ςηκϐθηκε και ϋφυγε από το χωριό για να μη μασ γρϊψει, γιατύ η ξύλευςη όταν απαγορευμϋνη. Αφηγητόσ και αυτόπτησ μϊρτυρασ των γεγονότων ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ

Ντιντϋικοσ: το φοβερό ςτοιχειό Δημοςιεύτηκε ςτισ 10/3/2011 Ο ϊνθρακασ ό ρουπϋλι εύναι μια δύςκολη αρρϐςτια μεταδύδεται από μολυςμϋνα ζϐα ςτουσ ανθρϐπουσ. Η αρρϐςτια ςε ανθρϐπουσ εύναι ςπϊνια τα τελευταύα χρόνια. Σα ςυμπτϐματα όταν ςτον ϊνθρωπο ότι κοκκύνιζε το μϋτωπο και γϋμιζε ςπυριϊ. Οι ϊνθρωποι του παλιού καιρού ζϋςταιναν με ϋνα πυρωμϋνο φτυϊρι ςτη φωτιϊ τον πϊςχοντα και γιατρευόταν. Αυτό η αςθϋνεια «ϋπνιγε» και τα ζϐα. Ωσ αύτιο τησ αςθϋνειασ του κοπαδιού θεωρούςαν ϋνα φοβερό ςτοιχειό, το ντιντϋικο (=φϊνταςμα). Οι τςοπαναραύοι, για να διϐξουν το ντιντϋικο (=φϊνταςμα), ξεγυμνωνόντανε τη νύχτα, ϋβγαζαν αθόρυβα τα κουδούνια από τα πρόβατα, πόγαιναν ϋνασ μπροςτϊ και ϋνασ πύςω από το κοπϊδι και περνούςαν τρύα ποτϊμια και ο ντιντϋικοσ φοβόταν από το νερό και ϋμενε πύςω και γινόταν αϋρασ και γιατρευόταν το κοπϊδι. Κατόπιν επιςκϋπτονταν ϊλλο κοπϊδι. Επύ των ημερϐν μου κατϊ το ϋτοσ 1949 θυμϊμαι την τελευταύα αποςτολό διϐξιμου του Ντιντϋικου. Αφού εύχαν εξαντλόςει κϊθε ϊλλη προςπϊθεια και το κοπϊδι ξεκληριζόταν, κατϋφυγαν ςτην τελευταύα λύςη… Σο κοπϊδι του Σςϋλιου Μόττα ό Σότςκα βριςκόταν ςτα ΢αρϊντα Μϊρτυρα, ςτη ΢ιαρόκ Απουλιϊνα. Σα πρόβατα τα εύχαν μαζύ με τον Σϊκη Νόικο. Μεσ τη νύχτα, αφού ξεγυμνϐθηκαν, πϋραςαν το ποτϊμι των ΢αρϊντα Μαρτύρων, το ποτϊμι Σούρνικ και το Βρισ. Εντωμεταξύ επειδό ϋπρεπε να εύναι γυμνού οι τςοπαναραύοι κατϊ τη διϊρκεια τησ νυχτόσ, τα ϊγρια ςκυλιϊ τουσ δεν τουσ γνϐριςαν και όρμηξαν να τουσ φϊνε. Σα μύληςαν όμωσ και κατϊλαβαν ότι εύναι τα αφεντικϊ τουσ και ϋτςι γλύτωςαν. Μόλισ πϋραςαν τα 3 ποτϊμια, τα χαρϊματα τουσ περύμεναν εκεύ ο ΢ταύροσ Πϊτκασ και ο Νύκοσ Σοπούζησ με δύο αγκαλιϋσ ςϊλμα (=καλαμιϋσ), γιατύ η ιεροτελεςτύα εύχε και ςυνϋχεια για να πετύχει. Σα πρόβατα ϋπρεπε να περϊςουν ανϊμεςα από δύο φωτιϋσ για να εξαφανιςτεύ ο Ντιντϋικοσ. Έτςι ανϊψανε τισ φωτιϋσ με τα ϊχυρα, περϊςαν τα πρόβατα από ανϊμεςα και ςυνϋχιςαν την πορεύα τουσ προσ τον Άγιο 192

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Φριςτόφορο. Σο πρωύ, όταν ξημϋρωςε και μετϊ το πϋραςμα των ποταμιϐν και των φωτιϐν, όταν ςύγουροι ότι ο Ντιντϋικοσ ϋφυγε και αυτού ντύθηκαν και γύριςαν ςτισ δουλειϋσ τουσ. Όςο για την τελετουργύα του Ντιντϋικου, βρόκα τον τελευταύο που εκτϋλεςε αυτό την τελετουργύα τον Αςτϋριο Μόττα ό ο Σςϋλιοσ του Σότςκα. Όπωσ μου εύπε, μόλισ εύπαν ότι τελεύωςε η αποςτολό τουσ και γύριςαν ςτο μαντρύ, εύδαν ότι πϋθανε μια προβατύνα ακόμη. Έβγαλαν ϋτςι το ςυμπϋραςμα ότι ο Ντιντϋικοσ (τον φαντϊζονταν ςαν μια ςκιϊ, ςαν ϋνα ϊνεμο, που ϋπνιγε τα πρόβατα) δεν ϋφυγε, αλλϊ τουσ ακολουθούςε ςτα πρόβατα, όταν μαζύ τουσ. Σουσ εύπαν οι μεγαλύτεροι «πϊρτε ϋναν παπϊ να διαβϊςει μια ευχό και ύςωσ φύγει». Πρϊγματι την επαύριο πόραν τον παπϊ Νύκο ςτο μαντρύ καβϊλα ςε ϋνα ϊλογο, διϊβαςε μια ευχό και όντωσ ο Ντιντϋικοσ εξαφανύςτηκε. Θεραπεύα τησ αναφυλαξύασ ό φαγούρασ Ο λεγόμενοσ ςτα βλϊχικα γκύλικασ (=αναφυλαξύα), δηλαδό ςπυριϊ ςε όλο το ςϐμα και φαγούρα όταν ανυπόφορα. Σο φϊρμακο που χρηςιμοποιούςαν για τη φαγούρα: ϋπρεπε τα μεςϊνυχτα πριν λαλόςουν οι κοκόροι να βγουν ςε ϋνα ςταυροδρόμι, να πϊρουν 3 γλϊμνεσ (=δαυλιϊ αναμμϋνα), να ρύξουν τα κϊρβουνα εκεύ και ο παθϐν με τα ρούχα του ϋπρεπε να κυλιςτεύ πϊνω από τα κϊρβουνα ϐςπου να ςβόςουν, εύτε καύγονταν εύτε όχι. Όπωσ ϋςβηνα τα κϊρβουνα, ϋςβηναν και τα ςπυριϊ. Για να πετύχει η θεραπεύα ϋπρεπε να κρατηθεύ ϊκρα ςιγό και να μη τουσ δει μϊτι. Έλεγε ο παθϐν: “Όπωσ θα ςβόςουν τα κϊρβουνα, ϋτςι να ςβόςουν και τα ςπυριϊ”. Αλλιϐσ ϋπρεπε να ξαναγύνει ϊλλη βραδιϊ. Σεχνητϊ φαντϊςματα Γύνονταν και τεχνητϊ φαντϊςματα για διαςκϋδαςη. Σα χαρϊματα του χειμϐνα, που πόγαιναν να παςταλιϊςουν τον καπνό, από ψηλϊ ϋριχναν μια δεμϋνη κούκλα και ο διερχόμενοσ φοβόταν και δεν μπορούςε να πϊει ςτη δουλειϊ του. Η πλϊκα γινόταν από τουσ φύλουσ του. (βλ. και ςχετικό ϊρθρο παρακϊτω). Νερϊιδα ΢τη ςυνοικύα Μεγϊλη Βρύςη του ΢οχού ςτο Μεςοχϐρι υπόρχε αιωνόβιο πλατϊνι με μεγϊλη κουφϊλα. Έβγαινε νερϊιδα πεντϊμορφη από τη βρύςη και πόγαινε μϋςα ςτην κουφϊλα. (βλ. αναλυτικϊ κεφϊλαιο 2 Σοπογραφύα).

193

΢όχαλησ

Βαςκανύα Δημοςιεύτηκε ςτισ 10/3/2011 Θεωρούςαν ότι το κριθαρϊκι του ματιού προϋρχεται από τη βαςκανύα. Όταν ϋβγαινε ϋπρεπε ϋνασ πρωτότοκοσ γιοσ, ϊπλυτοσ το πρωύ, να πϊει και χωρύσ να τον καταλϊβει ο παθϐν να τον «γαυγύςει» τρεισ φορϋσ δυνατϊ «γαβ, γαβ, γαβ», ϐςτε να φοβηθεύ το κριθαρϊκι και να φύγει.

΢ούντςια (=ύπνοσ) Σα νεογϋννητα αςαρϊντιςτα μωρϊ, όταν πόγαινε επιςκϋπτησ ςτο ςπύτι, ϋπρεπε να τα φτύςει τρεισ φορϋσ, για να μη τα ματιϊςει. Σα ϋριχνε πϊνω τουσ μια κλωςτό από το ρούχο του και τα ϋλεγε:

Να κοιμϊται ςαν τα αρνϊκια και να παχαύνει ςαν τα γουρουνϊκια.

Ωμοπλατοςκοπύα Μετϊ το ςφϊξιμο του αρνιού ό κατςικιού, ο αφϋντησ του ςπιτιού ϋπαιρνε τον πλϊτη και τον κοιτούςε και «διϊβαζε» το μϋλλον τησ οικογϋνειασ π.χ. χαρϋσ, γϊμοσ, γϋννηςη παιδιού ό θϊνατοσ. Η μαντικό αυτό τϋχνη πόγαινε από γενιϊ ςε γενιϊ. Όταν γεννιόταν ϋνα αγόρι, ϋπαιρναν ϋναν πλϊτη, τον τρυπούςαν και με αυτό πρωτοθόλαζε και ϋτςι γινόταν ικανό να προβλϋψει το μϋλλον.

Πρακτικό Ιατρικό Δημοςιεύτηκε ςτισ 18/03/2012 Θα αναφερθϐ ςτισ πρακτικϋσ επιςτόμεσ τησ γενιϊσ μου και πρωτύτερα. Εςεύσ οι νϋοι που τα διαβϊζετε να λϋτε τουσ παππούδεσ ςασ και τουσ μπαμπϊδεσ ςασ να ςασ εξηγούν τι ςημαςύα εύχε ο κϊθε επιςτόμων εκεύνησ τησ εποχόσ. Ήτανε όλοι απλού ϊνθρωποι, που προςϋφεραν αφιλοκερδϐσ τισ πρακτικϋσ γνϐςεισ τουσ και ϋςωζαν τον κόςμο, γιατύ οι γιατρού όταν δυςεύρετοι και φϊρμακα πολλϊ δεν υπόρχαν. Πρακτικό μαιευτικό Οι μαύεσ όταν γιαγιϊδεσ με πεύρα και ξεγεννούςαν τισ μανϊδεσ μασ. Εμϋνα με ξεγϋννηςε η μανιϊ Αρϊπκα, την οπούα την εύχα ςε μεγϊλο ςεβαςμό. Αυτό η εξαύρετη μαμό όταν η προγιαγιϊ του ηθοποιού Νύκου Χαρϊ. Άλλη μαμό όταν η γιαγιϊ Σζιϊρουβύτςα από το Μαρϊςι. Εύχε αρκετό πελατεύα, γιατύ κϊθε γειτονιϊ εύχε και τη μαμό τησ. Σρύτη η Νϊτςιου Κόλιβα, που όταν ςτο μεςοχϐρι, γιαγιϊ του Νύκου Πελτϋκη. Σϋταρτη η μανιϊ Θεαγϋνκα, γιαγιϊ του Θεαγϋνη Βαςιλικού και μϊνα του 194

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

αεύμνηςτου δημϊρχου Μενϋλαου Βαςιλικού. Σισ μαμϋσ τισ εύχαμε τα παιδιϊ μεγϊλο ςεβαςμό και κϊθε Πϊςχα τισ πηγαύναμε κανύςκα, δηλαδό δϐρα: κουλούρα, ϋνα ψητό γριβϊδι, αυγϊ κτλ. Πρακτικό ιατρικό

΢τη φωτογραφύα γαμπρόσ εύναι ο Σϊςοσ Κουμπούρησ γαμπρόσ. Η φωτογραφύα αναρτόθηκε από το Srtike Asda ςτο facebook, ςτο ΢οχόσ.

Φρϋη παθολόγου προςϋφερε ο μπϊρμπα Σϊςοσ Κουμπούρησ. Οι παλιότεροι τον θυμούνται και για τουσ νεότερουσ μου αναγνϐςτεσ όταν ο παππούσ του μανϊβη ΢ϊκη Κεςύςη από την πλευρϊ τησ μϊνασ του. Αυτόσ εύχε πολλϋσ γνϐςεισ. Όταν αρρωςτούςαμε, τον καλούςαμε, μασ ϋβαζε βεντούζεσ και μασ ϋτριβε με πετρϋλαιο. Όταν όμαςταν βαριϊ ϊρρωςτοι, μασ ϋβαζε κοφτϋσ βεντούζεσ: ϋκοβε με ϋνα ξυραφϊκι την πλϊτη, απϊνω ςτο κόψιμο ϋβαζε τη βεντούζα που τραβούςε το αύμα και θεραπευόμαςταν αμϋςωσ. Όταν πονούςε το κεφϊλι μασ, ϋβαζε αβδϋλεσ από τη λύμνη Βόλβη που τισ εύχε ςε ϋνα μπουκϊλι. Σισ ϋβαζε ςτο ςβϋρκο, τραβούςαν αύμα και γινόμαςταν καλϊ. Πρακτικό οδοντιατρικό Η πιο επιδϋξια πρακτικό οδοντύατροσ όταν η κυρύα Κατύνα Σςελύκη από το Μαρϊςι, προγιαγιϊ τησ Σζϋνησ Μυλωνύδου, που και η ύδια εύναι ϋνθερμη οπαδόσ τησ παρϊδοςησ. Μασ ϋβαζε ςτην καρϋκλα και με τα εργαλεύα τησ, μασ τραβούςε το δόντι και το ϋβγαζε. Μασ ϋδινε αλατόνερο να κϊνουμε γαργϊρα και το δόντι ςτο χϋρι. ΢υμβούλευε να το πετϊξουμε ςτα κεραμύδια και να πούμε τρεισ φορϋσ: «να κοκαλϋνιο, δωσ με 195

΢όχαλησ

αςημϋνιο!». Εμεύσ το ρύχναμε και περιμϋναμε να ϋρθει το αςημϋνιο, γιατύ το αςόμι όταν ακριβό. Άλλοσ ςπουδαύοσ οδοντύατροσ τησ εποχόσ που όταν και κουρϋασ όταν ο μπϊρμπα Πϋτροσ Βιολιςτόσ, παππούσ με πενεβρϋκια (=πουτούρια). Όταν πηγαύναμε ςτο κουρεύο, μασ κούρευε και, όταν εύχε κϊποιοσ να βγϊλει δόντι, καθόταν ςτην καρϋκλα του κουρϋματοσ. Σου ϋλεγε: «μη ςτεναχωριϋςαι, δε θα πονϋςεισ καθόλου, βϊλε ςτο μυαλό ςου ότι ςε κουρεύω! ». Πολλϋσ φορϋσ δεν χρηςιμοποιούςε τη ντανϊλια, αλλϊ ϋδενε με ϋνα ςπϊγκο το δόντι και το τραβούςε απότομα. Πρακτικό χειρουργικό Πρακτικόσ χειρούργοσ του ΢οχού όταν ο μπϊρμπα Δημητρόσ Δανύλησ που θερϊπευε όλα τα ςπαςμϋνα πόδια και χϋρια. Σο κύριο επϊγγελμϊ του όταν χαςϊπησ. Ήταν ακόμη ο πιο επιδϋξιοσ χορευτόσ των παλιϐν τοπικϐν χορϐν. Φόρευε ςυνόθωσ το καρϊ ιςού. Ήταν ψηλόσ και θεαματικόσ. Ιδιαύτερη μνεύα θα κϊνω ςτον αεύμνηςτο πεθερό μου Ιωϊννη Μότςανο, που ϋςωςε πολύ κόςμο που ϋςπαζε τα μϋλη του. Έμενε ςτο κοντινό χωριό Νυμφόπετρα και γιϊτρευε όλη την περιφϋρεια Λαγκαδϊ και τουσ τριγύρω νομούσ. Όποιοσ ϋςπαζε χϋρι ό πόδι πόγαινε ςε αυτόν. Φρηςιμοποιούςε και πρακτικϊ δικϊ του φϊρμακα. Έκανε ϋμπλαςτρα με αυγό και για νϊρθηκα ϋβαζε 2 ξύλα. Δεύτερη «ειδικότητϊ του» όταν η θεραπεύα τησ λύςςασ. ΢ε κανϋναν δεν εύπε το μυςτικό τησ θεραπεύασ, όταν μασ ϊφηςε. Ήταν ϋνα χόρτο, που θα γινόταν επικύνδυνο, αν κϊποιοσ δεν όξερε να δϐςει τη ςωςτό δόςη, ανϊλογα με τον ϊνθρωπο και την πϊθηςό του. Ήταν ςυλλϋκτησ βοτϊνων και όξερε κϊθε βότανο ποια αρρϐςτια θεραπεύει: νεφρϊ, πληγϋσ κτλ. Ο Θεόσ να τον αναπαύει, γιατύ ϋςωςε πολύ κόςμο αφιλοκερδϐσ με την αγϊπη του και μϊζευε πολλϋσ ευχϋσ και εκτύμηςη! Πρακτικϊ φϊρμακα Ήταν ςπουδαύα η μανιϊ Ντύνουβιτςα ό Πελτϋκη ςτη γειτονιϊ μασ, που ϋφτιαχνε μια αλοιφό μαύρη για τισ πληγϋσ με γρϊςο και κατρϊνι. Εκεύνα τα χρόνια βγϊζαμε πολλϊ ςπυριϊ από μολύνςεισ, γιατύ δεν υπόρχαν τα εμβόλια. Η μανιϊ Πελτϋκη ϋδινε τη λύςη με την αλοιφό που την ονόμαζε μεχλϋμ. Οι πληγϋσ ςε λύγεσ μϋρεσ περνούςαν, αν και γύνονταν μαύρα τα χϋρια και τα πόδια μασ από την αλοιφό.

196

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Σο γϊλα τησ μαύρησ γαώδϊρασ Ένα ϊλλο πολύ αποτελεςματικό φϊρμακο για τον κωκύτη, δηλαδό τον αςταμϊτητο βόχα όταν το γϊλα τησ μαύρησ γαώδϊρασ. Σο ϊρμεγαν οι γονεύσ μασ, το πύναμε και γιατρευόμαςταν. Πρακτικό κτηνιατρικό Όταν ϋνα ζϐο όταν κρυωμϋνο το βϊζανε νιςιαντύρι ςτα μϊτια και ςτη μύτη. Αυτό φτερνιζόταν και γινόταν καλϊ, καθϐσ ϋφευγε το κρύωμα και τα υγρϊ. Σο νιςιαντύρι εύναι μια καυςτικό ϊςπρη ςκόνη. Όταν ϋνασ νοικοκύρησ εύχε ϋνα ζϐο που δεν ϊξιζε και δεν περπατούςε χρηςιμοποιούςε μια ϊλλη μϋθοδο για να τρϋξει το ζϐο. Βουτούςε ϋνα βαμβϊκι με νϋφτι και το ϋβαζε ςτον πιςινό του ζϐου και αυτό ϋτρεχε ζωηρϊ πετυχαύνοντασ καλό τιμό. ΢ε κανϊ δυο μϋρεσ το γαώδούρι γινόταν πϊλι αδρανϋσ και πολλϋσ φορϋσ ο αγοραςτόσ το γύριζε πύςω. O πιο ικανόσ ζωϋμπορασ γι‟ αυτϋσ τισ αγοραπωληςύεσ όταν ο Φρόςτοσ Γαγανϋλησ ό Φριςτϊκοσ του Κούκα. Αυτόσ χρηςιμοποιούςε την παραπϊνω μϋθοδο, αλλϊ δυςτυχϐσ τα περιςςότερα γαώδούρια του τα γύριζαν πύςω, εκτόσ και αν ϋφευγαν πολύ μακριϊ από το χωριό και όταν δύςκολο να τα ξαναγυρύςουν. Αν ϋνασ γϊιδαροσ γκϊριζε πϊρα πολύ και ενοχλούςε πολύ τη γειτονιϊ, αυτό η κακιϊ ςυνόθειϊ ςου γιατρευόταν προςωρινϊ με τον εξόσ τρόπο: ο νοικοκύρησ βουτούςε ϋνα βαμβϊκι ςτο λϊδι, του ϊλειβε τον πιςινό και ο γϊιδαροσ δεν μπορούςε να αγκαρύςει, γιατύ δεν μπορούςε να ςφύξει τον πιςινό του και ϋτςι γλύτωναν οι γεύτονεσ. ΢τη φωτογραφύα από αριςτερϊ Γιϐργοσ Αδαμύδησ, Βαγγϋλησ Γρατςωνύδησ και Γεϐργιοσ Σζημούρτασ. Όταν ϋνασ νοικοκύρησ εύχε ϋνα ϊλογο και όθελε να το μϊθει καλό περπατηςιϊ, δηλαδό αραβϊν, δϋνανε το μπροςτινό και το διαμετρικϊ αντύθετα πύςω πόδι με ϋνα ςκοινύ. Έτςι το ζϐο ϋκανε ύδια βηματϊκια, ςυνόθιζε κανϋνα χρόνο και πετύχαινε το ςωςτό βϊδιςμα. Άλλεσ αςθϋνειεσ των ζϐων όταν το τεκνεφϋςι, δηλαδό βηχούςε το ϊλογο, ϊλλη τα καρακοςλύτικα, δηλαδό εύχαν ςτραβϊ πόδια και δεν μπορούςαν να βαδύςουν καλϊ κτλ. 197

΢όχαλησ

Ευτυχϐσ εκεύνοι οι πρακτικού γιατρού ϋςωςαν πολύ κόςμο που διαφορετικϊ θα χϊνονταν. Ακόμη και ςόμερα πολλϋσ από αυτϋσ τισ μεθόδουσ τισ αναζητούμε και εύναι γνωςτϋσ ωσ εναλλακτικό ιατρικό με καλϊ αποτελϋςματα ςε ςυνϊρτηςη με την κλαςικό ιατρικό βϋβαια.

Ο πετεινόσ και οι «καλημϋρεσ» Δημοςιεύτηκε ςτισ04/07/2011 Κατϊ το ϋτοσ 1947 δούλευα ωσ τςιρϊκι (=μαθητευόμενοσ μαραγκόσ) ςτο θεύο μου Ιωϊννη Δεμερτζό ό Σούτο. Ο θεύοσ μου πόγαινε ςτη Θεςςαλονύκη και αγόραζε ξυλεύα για τη δουλειϊ του, για την καταςκευό δηλαδό ςοφρϊδων, πινακωτϐν, μπαούλων για την προύκα κτλ. Έφερνε επύςησ και ϊλλα μικροαντικεύμενα για να τα πουλϊει, όπωσ κόςκινα, κρεμαςτϊρια και «καλημϋρεσ». Η «καλημϋρα» όταν ϋνα ξύλινο πλαύςιο με καθρϋφτη, ο οπούοσ κρεμόταν ςτον τούχο και επϊνω του ανϋγραφε «καλημϋρα». Εύχε ζωγραφιςμϋνεσ πϊνω του τρεισ όμορφεσ κοπϋλεσ και από τον καθρϋφτη κρεμόταν η καςτιρλύτικη (=υφαντό) πετςϋτα, για να ςκουπύζεται ο χρόςτησ μετϊ το πρωινό πλύςιμο. Όταν επϋςτρεψε ο θεύοσ μου από τη Θεςςαλονύκη, ξεφόρτωςε την πραγμϊτεια. Σα φορτηγϊ τότε ερχόταν μια-δυο φορϋσ την εβδομϊδα ςυνοδευόμενα από το ςτρατιωτικό ναρκαλιευτικό, γιατύ αυτό την εποχό ο δρόμοσ όταν παγιδευμϋνοσ με νϊρκεσ. Σισ «καλημϋρεσ» τισ ακουμπόςαμε πρόχειρα ςτον τούχο του μαγαζιού με τον καθρϋφτη να φαύνεται και πόγαμε πϊνω ςτο ςπύτι του, για να ξεκουραςτούμε αφόνοντασ την πόρτα του μαγαζιού ανοιχτό. Ακούςαμε ξαφνικϊ ϋναν εκκωφαντικό θόρυβο από ςπϊςιμο τζαμιϐν. Κατεβόκαμε κϊτω και τι να δούμε: ϋναν ϋξαλλο πετεινό αγριεμϋνο να βλϋπει τον εαυτό του ςτον καθρϋφτη, να παύρνει φόρα, να αγριεύει αυτόσ και να βλϋπει αγριεμϋνο και το εύδωλο του ςτον καθρϋφτη και να ςπϊζει την «καλημϋρα». Αμϋςωσ μετϊ το ύδιο ςκηνικό επαναλαμβανόταν με τισ υπόλοιπεσ καλημϋρεσ με φόρα και με μύςοσ. 198

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ώςπου να κατεβούμε κϊτω, εύχε προλϊβει να ςπϊςει τισ εφτϊ από τισ δϋκα «καλημϋρεσ». Έξαλλοσ ο θεύοσ μου βγαύνει ϋξω και ρωτϊει τουσ γεύτονεσ «Σύνοσ εύναι αυτόσ ο κόκορασ;». Μετϊ από ψϊξιμο διαπιςτϐθηκε ότι ο κόκορασ ανόκε ςτην τϋτα Βαγγελιϐ του Κυρατζϊκου. Σότε ο θεύοσ μου πόγε ςτην Σϋτα Βαγγελιϐ και τησ εύπε: «Βαγγελιϐ, ο πετεινόσ ςου μού ϋςπαςε τισ «καλημϋρεσ», οι οπούεσ ςτοιχύζουν όςο δϋκα κόκορεσ». Η Σϋτα Βαγγελιϐ του απϊντηςε: «το βρϊδυ που θα κοιμηθεύ ο κόκορασ θα τον πιϊςω και θα ςτον δϐςω να τον ςφϊξεισ». Ο θεύοσ μου δε δϋχτηκε την πρόταςό τησ και κατϋληξαν ςτα δικαςτόρια. ΢το τϋλοσ, ςυμβιβαςτόκαν ϋξω από το δικαςτόριο και η Σϋτα Βαγγελιϐ πλόρωςε ποςό που ιςοδυναμούςε τουλϊχιςτον με τρύα τϋςςερα κοκόρια και αποκαταςτϊθηκαν οι ςχϋςεισ τουσ ςυνεχύζοντασ να εύναι καλού γεύτονεσ.

Παςτϊλιαςμα, μουχαμπϋτια παχιϊ και φαντϊςματα Δημοςιεύτηκε ςτισ 10/6/2011 Κατϊ τουσ φθινοπωρινούσ μόνεσ μια ϊλλη απαςχόληςη των κατούκων του ΢οχού όταν το παςτϊλιαςμα του καπνού, που γινόταν ςε κϊθε παραγωγού το ςπύτι. Μαζεύονταν οι γυναύκεσ τα χαρϊματα και ϋκαναν διαλογό των καπνόφυλλων (ξεχϐριζαν το καλό από το ϊχρηςτο), το ϋκαναν παςτϊλι (=ϋβαζαν το ϋνα φύλλο πϊνω από το ϊλλο). ΢τη ςυνϋχεια το παραλϊμβανε ο μϊςτορασ (=ντενκτςόσ), το ϋκανε δϋματα, το ϋδενε με τςούλια γύρω γύρω και το ετούμαζε για να το πουλόςει ο παραγωγόσ ςτον ϋμπορα.

199

΢όχαλησ

Η αυθεντικό φωτογραφύα του Κϐςτα Αςλανύδη, το 1979, όπωσ ”ανϋβηκε” από τουσ καλούσ φύλουσ ςτα ΢οχαλύδικα Μουχαμπϋτια ςτο Facebook

΢του παππού μου, του Ευϊγγελου Παπϊζη, το ςπύτι παςτϊλιαζαν τα κορύτςια και οι γειτόνιςςεσ. Ο μϊςτορασ που ϋφτιαχνε τα δϋματα όταν ο Δημότριοσ Συφλύδησ, γνωςτόσ με το παρατςούκλι ΢ουλϊκησ. ΄Ηταν πολύ περόφανοσ και ιςχυριζόταν ότι δε φοβϊται τα φαντϊςματα και τα ςτοιχειϊ. Ο γεύτονασ μπϊρμπα Ντύντςιοσ Βούζιοσ όταν υδραυλικόσ τησ εποχόσ εκεύνησ, που καταςκεύαζε τουσ πόλινουσ ςωλόνεσ τησ ύδρευςησ (=κιούγκια) και πολύ πειραχτόρι. Για να τον τρομοκρατόςει, καταςκεύαςε ϋναν αχυρϊνθρωπο, ϋνα ςκιϊχτρο δηλαδό, ανϋβηκε πϊνω από το κιμϋρι (=καμϊρα) του ςπιτιού του ΢ταματύου Παπϊζη.

200

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Πϊνω από την καμϊρα εύχε δύο παρϊθυρα, γιατύ εςωτερικϊ υπόρχαν δωμϊτια. Σα ςπύτια τότε εςωτερικϊ επικοινωνούςαν, για προςταςύα, γιατύ τουσ κυνηγούςαν οι Σούρκοι. Πϋραςε ϋτςι από του παππού μου το ςπύτι και μετϊ ςτου ΢ταμϊτη, ςτου Σριαντϊφυλλου και ςτου Γιϊννη του Παπϊζη το ςπύτι. Ανϋβηκε πϊνω από την καμϊρα και ϋδεςε το ςκιϊχτρο με ϋνα ςκοινύ. Μόλισ ϊκουςε να κατεβαύνει από το καλντερύμι προσ τα κϊτω Γραφικό απεικόνιςη τησ "φϊρςασ με το φϊνταςμα" ςτην κατηφόρα ο βαςιςμϋνη ςτην αληθινό φωτογραφύα Δημότριοσ Συφλύδησ, ο ΢ουλϊκησ, απόλυκε ο μπϊρμπα Ντύντςιοσ από πϊνω το τεχνητό φϊνταςμα. Ο ΢ουλϊκησ όπου φύγει φύγει. Μετϊ από λύγη ϐρα εύπε να ξαναδοκιμϊςει να περϊςει μόπωσ το φϊνταςμα όταν δημιούργημα τησ φανταςύασ του. Ξανϊ όμωσ ο μπϊρμπα Ντύντςιοσ Βούζιοσ το ξανααπόλυκε κϊτω. Έτςι ϋφυγε φοβιςμϋνοσ και πόγε από ϊλλο δρόμο ςτο ςπύτι του. Κατόπιν ο Δημότριοσ Συφλύδησ περύμενε να λαλόςουν τα πετεινϊρια, γιατύ μόνο ϋτςι εξαφανύζονταν τα φαντϊςματα και μόνο τότε τόλμηςε να πϊει, αλλϊ από ϊλλο δρόμο. Όταν τον ρϐτηςαν οι παςταλτζόδεσ: «γιατύ ϊργηςεσ, Δημητρό και ϋμεινε η δουλειϊ πύςω; » τουσ εύπε: «Με πόρε ο ύπνοσ και ϊργηςα να ξυπνόςω». Αυτού βϋβαια όξεραν και ϋςκαςαν ςτα γϋλια, αλλϊ δεν το αποκϊλυψαν την αλόθεια. Εκεύνη την εποχό οι ϊνθρωποι όταν πιο αγνού και πύςτευαν ςτα φαντϊςματα, ςτισ δειςιδαιμονύεσ, ςτουσ καρκαντζαλαύουσ και ςτισ βαςκανύεσ.

201

΢όχαλησ

Μϊγια αποκεφαλιςμϋνου πετεινού ςτα κεραμύδια Δημοςιεύτηκε ςτισ26/01/2013 Θα αφηγηθϐ μια αληθινό ιςτορύα του 1949, που, όταν ςυνϋβη, προβληματιςτόκαμε πϊρα πολύ. Σο 1947- 49 καθόμαςταν εκεύ που ςόμερα εύναι του Θανϊςη Κεςύςη το ςπύτι. Αυτό όταν διαμετρικϊ απϋναντι από το δημοτικό και ςτο ςχολεύο διϋμενε ο ςτρατόσ και η χωροφυλακό. Επειδό τα βρϊδια γύνονταν επιδρομϋσ από τουσ αντϊρτεσ και αντύςτροφα από τουσ χωροφύλακεσ, δεν μπορούςαμε να μεύνουμε μϋςα ςτο ςπύτι, γιατύ το πιϊναν τα πυρϊ. Αναγκαζόμαςταν τα βρϊδια και πηγαύναμε ςτο ςπύτι του παππού μου, Ευϊγγελου Παπϊζη, ςτο 52 μαχαλϊ. Εκεύ τα ςπύτια όταν παρϊμερα και δεν εύχαν φόβο από τα πυρϊ εκατϋρωθεν. Σα ςπύτια τα Παπαζαύικα, όπωσ θυμούνται οι παλιού, όταν ενωμϋνα ϋνα με το ϊλλο και επικοινωνούςαν εςωτερικϊ. Πρϐτα από ανατολικϊ του Ευϊγγελου Παπϊζη, μετϊ του αδερφού του Δημότριου Παπϊζη, μετϊ των Ιωϊννη και ΢ταμϊτη Παπϊζη του βουλευτό, κατόπιν του Αλϋξη Παπϊζη ό Ελ Σςινύκ και Απόςτολου Παπϊζη ό Σςόλιου. Όλα αυτϊ όταν μια «οροςειρϊ». Εκεύνα τα δύςκολα χρόνια η θεύα μου Φρυςϊνθη ό νϊτςιου Φρυςϊνθη, γυναύκα του Δημητρού Παπϊζη, ϋςφαξε ϋνα κόκορα που εύχε, που πολύ τον αγαπούςε, για να τον μαγειρϋψει. Δεν όξερε όμωσ το κεφϊλι του τι να το κϊνει. Επειδό τον λυπόταν, πόρε πολλϊ πανιϊ και το τύλιξε και ςκϋφτηκε να το θϊψει. ΢την αυλό όμωσ δεν εύχε χϐμα, γιατύ όταν καλντερύμι. Για να μη πονϋςει το κεφϊλι, το τύλιξε ςε πολλϊ πανιϊ και ςκϋφτηκε να το ρύξει πϊνω ςτα κεραμύδια, ςτο πλυςταριό. Αντύ να πϊει ςτα κεραμύδια του πλυςταριού, επειδό το ϋριξε με δύναμη, πϋραςε ςτην αυλό του παππού μου, Ευϊγγελου Παπϊζη. Σο πρωύ όταν ςηκωθόκαμε ο θεύοσ μου ο Μενϋλαοσ, η θεύα μου η Φρυςϊνθη (μετϋπειτα Kευςϋκογλου) και εμεύσ τα παιδιϊ εύδαμε ϋνα πϊρα πολύ παρϊξενο πρϊγμα τυλιγμϋνο και ματωμϋνο μϋςα ςτην αυλό μασ. Δεν τολμούςε να το πιϊςει κανεύσ, γιατύ θεωρούςαμε ότι όταν φριχτϊ μϊγια και όποιοσ το ϋπιανε θα πϊθαινε μεγϊλο κακό.

202

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ώςπου αναγκϊςτηκε ο μπϊρμπα ΢τϋργιοσ Υρϊγκοσ από τα ΢τεφανινϊ που καθόταν ωσ ανταρτόπληκτοσ ςτο ύδιο ςπύτι να το ξετυλύξει. Δεν το ϋπιανε κανεύσ, γιατύ θεωρούςαν ότι όταν μεγϊλη μαγεύα και όποιοσ το ϋπιανε θα πϊθαινε μεγϊλο κακό. Ο μπϊρμπα ΢τϋργιοσ Υρϊγκοσ όταν πιο ψύχραιμοσ, γιατύ ϋλεγε ότι όταν ΢αββατογεννημϋνοσ και μϊγια δεν τον ϋπιαναν. Περύπου 10 ϊτομα περύμεναν ϋντρομα γύρω γύρω να δουν τι θα βγει μϋςα από τα πατςαβούρια. Πόρε μια μεγϊλη βϋργα και ϊρχιςε να το ξετυλύγει από μακριϊ για να πϊνε ςτο ξύλο τα μϊγια και όχι ςε αυτόν…. Όταν τελικϊ ξετυλύχθηκε, εύδαμε όλοι ϊφωνοι ότι βγόκε ϋνα κεφϊλι πετεινού. Σο κεφϊλι όταν γνωςτό, όταν ο πετεινόσ τησ Εδϐ το ςπύτι εύναι μιςογκρεμιςμϋνο από το ςειςμό του Νϊτςιουσ Φρυςϊνθησ. 1978. Η φωτογραφύα από το αρχεύο τησ Ουρανύασ Αναπαυτόκαμε λύγο, Παπϊζη. αλλϊ και πϊλι ανηςυχούςαμε, ο πετεινόσ βϋβαια εύχε ςταματόςει να λαλϊει… Βοηθητικό ρόλο ϋπαιξε και η αδερφό του παππού μου τϋτα Λϋγκω Σρούπτςιου που μασ ενθϊρρυνε και μασ ϋλεγε «τύποτε δεν εύναι» μϋχρι να ανοιχτούν τα πατςαβούρια. Ρωτόςαμε τη νϊτςιου Φρυςϊνθη τι γύνεται και δε λαλϊει ο πετεινόσ και μασ εύπε: «τον ϋςφαξα!». «Και το κεφϊλι που εύναι;» ρωτόςαμε και μασ εύπε «θεϐρηςα καλό, επειδό το λυπόμουν και δεν εύχε τόπο να το θϊψω να το πετϊξω πϊνω ςτα κεραμύδια!». Ηρεμόςαμε κατόπιν και εμεύσ και κυρύωσ ο μπϊρμπα ΢τϋργιοσ Υρϊγγοσ που δεν τον ϋπιαςαν τα μϊγια. 203

΢όχαλησ

Ενδυμαςύα, υπόδεςη, κόμμωςη, καλλωπιςμόσ Δημοςιεύτηκε ςτισ 12/03/2011 Ενδυμαςύα ανδρικό: Καπϋλο (ςτρογγυλό, μαύρο, τςόχινο), πουκϊμιςο (ϊςπρο με παπαδϋ γιακϊ, υφαντό), πϊνω από το πουκϊμιςο το υφαντό ζωνϊρι γύρω από τη μϋςη χρηςύμευε ωσ τςϋπη, μαύρο παντελόνι(=πουτούρι=μπενεβρϋκι), ενϐ οι πιο φτωχού την κιλότα (μαύρη, με μύτη ςτο γόνατο και κϊτω ςτενό), μαύρα παπούτςια (= κουντούρεσ), με πρόκεσ, κϊλτςεσ μαύρεσ πλεκτϋσ δεμϋνεσ κϊτω από το γόνατο με ςκοινιϊ. Καθημερινϊ φορούςαν: Κιλότεσ (=τζύβρεσ) και τραγιϊςκα και γιλϋκο (μαύρο, τςόχινο με μεγϊλη τςϋπη μπροςτϊ για την ταμπακιϋρα, τον καπνό, το μαντύλι και τςακμϊκι με φυτύλι), Γυναικεύα επύςημη ςτολό: Κεφαλόδεςμοσ, δηλ. μαντύλι (μεταξωτό, πολύχρωμο, που περύτεχνα δεμϋνο τυλύγει ϋνα κόκκινο φϋςι), ϊςπρο πουκϊμιςο υφαντό ςτον αργαλειό και από πϊνω γιλϋκο (μαύρο, τςόχινο, χειριδωτό και γύρω από το λαιμό ραμμϋνη ουρϊ αλεπούσ (= λιμπαντϋσ), φούςτα (φαρδιϊ υφαντό κόκκινη ό πρϊςινη και πϊνω από αυτό φαρδύ φουςτϊνι και κϊτω ςτο γύρο του 10 -12 πόντοι βελούδο. Σο φόρεμα πολύχρωμο από ατλϊζι και αλκαπϊ. Μπροςτϊ μεγϊλη πολύχρωμη κεντημϋνη ποδιϊ κϊτω περιτριγυριςμϋνη με βελούδο (βλ. και κεφϊλαιο 2 η ενδυμαςύα τησ φουςτανούςασ). Εςϐρουχα: Υανϋλα υφαντό, όχι ςτηθόδεςμοσ και βρακιϊ υφαντϊ δεμϋνα κϊτω από το γόνατο με ςκοινιϊ και ςτη μϋςη δεμϋνα με λϊςτιχο, κϊλτςεσ πλεχτϋσ μαύρεσ (=ςκαφούνια), παντόφλεσ μαύρεσ, ειδικό παραγγελύα ςτον τςαγκϊρη μπαρμπϊ Σϊςκο Μπουτςιούκη (ειδικόσ παντοφλϊσ), με λύγο τακουνϊκι και λουςτρύν. Καθημερινό γυναικεύα ςτολό: Μαντύλι ςτο κεφϊλι με φιόγκο (=ςκϋπη), το φόρεμα που δενόταν πύςω, για να μην ενοχλεύ ςτισ δουλειϋσ και να μη ςκοντϊφτουν και την καθημερινό ποδιϊ. Κόμμωςη: Σα μαλλιϊ μαζεύονται πύςω ςε μια πλεξύδα (=κουςιϊ) και, όςεσ δεν εύχαν μαλλιϊ, προςθϋτανε μια ξϋνη πλεξύδα. ΢το τϋλοσ τησ πλεξύδασ δϋνεται ϋνασ μεγϊλοσ φιόγκοσ.

Ναγκόςτι ό επιςκϋψεισ τα χειμωνιϊτικα βρϊδια Δημοςιεύτηκε ςτισ 20/01/2013 Θα περιγρϊψω πϐσ περνούςαμε τα βρϊδια οι παλιότεροι από τη δικό μασ γενιϊ, οι πατερϊδεσ και οι παππούδεσ μασ τισ παγερϋσ νύχτεσ του χειμϐνα. Ήταν βαρύσ τότε ο χειμϐνασ, πϋφτανε χιόνια πϊρα πολλϊ και οι 204

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

νύχτεσ εύναι μεγϊλεσ. Δεν εύχαν τότε τισ ανϋςεισ που ϋχουμε τϐρα εμεύσ: τηλεορϊςεισ, ρϊδιο, ιντερνϋτ και ϊλλα ηλεκτρονικϊ μϋςα με τα οπούα αςχολούμαςτε. Σϐρα εμεύσ περνϊμε ευχϊριςτα και ϋχουμε όλα τα νϋα, που κϊθε ςτιγμό γύνονται ςτον πλανότη. Δεν εύχαν ούτε τη θϋρμανςη, που ϋχουμε τϐρα με τα καλοριφϋρ και όλεσ τισ ανϋςεισ Για να περϊςουν λύγεσ ϐρεσ ςυντροφιϊ με τουσ ςυγγενεύσ και τισ παρϋεσ πηγαύνανε τα βρϊδια ναγκόςτι (=επύςκεψη ςε ϋνα ςπύτι), που όριζαν από την προηγούμενη μϋρα. Μια βραδιϊ ςτον ϋναν, μια βραδιϊ ςτο ϊλλο και κουβεντιϊζοντασ διϊφορα θϋματα γύρω από το τζϊκι και το μαγκϊλι, αυτό όταν η διαςκϋδαςό τουσ. Άναβαν το τζϊκι, βϊζανε μεγϊλα κούτςουρα, για να ζεςταύνονται, καθότανε κϊτω ςε ϋνα μαξιλϊρι που το λϋγανε μιντϋρι. Ο αρχαιότεροσ καθότανε ςτην πϊνω μεριϊ, γιατύ υπόρχε ςεβαςμόσ και ιεραρχύα. Η νοικοκυρϊ ϊναβε την γκαζόλαμπα και τουσ ϋλεγε καληςπϋρα και αρχύζανε την κουβϋντα. Για να τουσ ευχαριςτόςει ϋψηνε πατϊτεσ ςτη χόβολη (=ςπούζα του τζακιού) και μπαρμπαρύτςεσ (=ποπ κορν) και κϊςτανα. Έτςι περνούςανε λύνοντασ τα προβλόματα. Υτωχϊ χρόνια, αλλϊ υπόρχε ςεβαςμόσ ςτο μεγαλύτερο. Μιλούςε ο παππούσ και οι νεότεροι ϊκουγαν τισ ςυμβουλϋσ του. Οι κουβϋντεσ όταν για τα ζωντανϊ τουσ. Όλοι τουσ εύχαν από ϋνα γαώδουρϊκι για τισ ανϊγκεσ τησ δουλειϊσ του. Οι πιο εύποροι εύχαν ϊλογο. Άλλοι μια αγελϊδα για να τρϐνε γϊλα και ϊλλοι 2-3 κατςύκεσ για το γϊλα τουσ. Σα ζϐα τα ϋβοςκε ϋνασ τςομπϊνησ τησ κϊθε γειτονιϊσ, ςτον οπούο κϊθε νοικοκύρησ πόγαινε τη γελϊδα ςτον τόπο ςυγκϋντρωςησ. ΢τη γειτονιϊ μου όταν ςτο λϊκκο κοντϊ ςτου ΢αλαχϐρα το ςπύτι. Σα ϋβοςκε ο Πιϊνιοσ, δηλαδό ο ΢ταμϊτησ Μϋντασ και αργότερα ο γιοσ του. ΢το Μαρϊςι τα ςυγκϋντρωναν ςτο Μπιμπϋρακ και τα ϋβοςκε ο Σόνκασ του Αργύρη. ΢το Κουμλούκι τα ϋβοςκε ο Κουτύνησ. ΢τον Άγιο Απόςτολο ςυγκϋντρωναν τα γύδια που τα ϋβοςκε ο Σςϋγοσ Μϊςιοσ. Όλοι πλόρωναν αυτόν που τα ϋβοςκε με το μόνα και ϋτςι κϊθε νοικοκύρησ εξαςφϊλιζε το γϊλα του. Δεν υπόρχαν τότε ούτε ΑΓΝΟ ούτε ΜΕΒΓΑΛ και όςοι δεν εύχαν ζϐα περνούςε ο γαλατϊσ, ο μπϊρμπα Γιϊννησ Καραθανϊςησ και μασ τροφοδοτούςε γϊλα με την οκϊ. Σϐρα όμωσ ϊλλαξαν τα πρϊγματα: ςτο ΢οχό υπϊρχουν 20-30 μονϊδεσ με αγελϊδων και ο καθϋνασ ϋχει 200-500 αγελϊδεσ και παρϊγεται από 100-120 τόνουσ ημερηςύωσ. Σο γϊλα καταναλϐνεται ςτο ςύγχρονο Συροκομεύο του Προύκα, που βγϊζει και το 205

΢όχαλησ

φημιςμϋνο καςϋρι Προύκα. Ένα μϋροσ παραλαμβϊνουν οι βιομηχανύεσ ΑΓΝΟ και ΜΕΒΓΑΛ από τουσ ςύγχρονουσ ςτϊβλουσ με τα ςύγχρονα αρμεχτόρια και πϊει από την παραγωγό ςτην κατανϊλωςη. Ακόμη και την Αθόνα την τροφοδοτούμε με γϊλα. Αλλϊξανε τα πρϊγματα, να δουν οι νϋοι πωσ όμαςταν παλιότερα. Η κρύςη θα περϊςει με λύγο υπομονό και πϊλι θα επανϋλθουμε ςτη βϊςη. Οι νϋοι εύχαν μϊθει διαφορετικϊ, διότι δεν εύδαν τα χειρότερα.

Παιχνύδια παιδιών Δημοςιεύτηκε ςτισ 12/03/2011  Ατομικϊ παιχνύδια (κούκλα, χαρταετόσ (=ςινιϊ) και ψαλύθρα, κολοκύθια-φαναρϊκια)  Ζευγαρωτϊ (τραμπϊλα, τριόλα)  Ομαδικϊ (μϋλιςςα, πινακωτό)

Σα κερϊςματα με τη λύμπα Δημοςιεύτηκε ςτισ 24/01/2013 Θα κϊνω μια μικρό αναφορϊ πωσ γύνονταν οι επιςκϋψεισ τον παλιό καιρό και ωσ τη δικό μου τη γενιϊ. Γύνονταν καταρχόν ανϋξοδα. Σϐρα, για να πασ μια επύςκεψη ςε ϋναν εορτϊζονταν το ςκϋφτεςαι, γιατύ πρϋπει να τον ειδοποιόςεισ, να πϊρεισ γλυκϊ, δϐρα , λουλούδια κτλ και ϋτςι εύναι αςύμφορεσ οι επιςκϋψεισ. Θα αναφϋρω ϋνα περιςτατικό που ςυνϋβη ςτη γιορτό του Ευαγγελιςμού το 1938 ςτον παππού μου Ευϊγγελο Παπϊζη και μου το διηγόθηκε η μητϋρα μου Δόμητρα. Ο παππούσ μου για την εποχό εκεύνη όταν προύχοντασ ςτον τόπο και τον τιμούςαν όλοι ςτην ονομαςτικό του εορτό. ΄Ετςι ςτισ 25 Μαρτύου του 1938 από την αγορϊ όλο το ιςνϊφι (=επαγγελματύεσ πόγαν παρϋα επύςκεψη ςτη γιορτό του). Σο κϋραςμα του γλυκού γινόταν με τη λύμπα. Η λύμπα όταν μια κούπα γεμϊτη με γλυκό κυδϐνι ντολμϊ ό καρυδϊκι ό ςύκο, που όταν και το πιο επύςημο. Ση γυρνούςαν γύρω γύρω, ο καθϋνασ ϋπαιρνε ϋνα κουταλϊκι, ϋπαιρνε μια κουταλιϊ γλυκό, ϋβαζε το κουταλϊκι κατόπιν ςε ϋνα ποτόρι με νερό και ϋπινε και νερό από το ύδιο ποτόρι και το κουταλϊκι ϋμενε μϋςα. ΢τη ςυνϋχεια ϋδιναν ευχϋσ ςτον εορτϊζονται ανϊλογα με την περύπτωςη. ΢υνϋχιζαν να κερνιούνται οι υπόλοιποι. 206

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ο παππούσ μου φυςικϊ θα κερνούςε ςύκο. Ήρθε λοιπόν η παρϋα ςτην οπούα όταν και ο μπϊρμπα Πϊςχοσ, παππούσ του Παςχϊλη Αδαμύδη. Έβγαλαν τα κερϊςματα τα κορύτςια με τη λύμπα που εύχε το ςύκο. Για να μοςχοβολϊει, όταν το εύχαν φτιϊξει ςε ϋνα πανύ ϋβαζαν γαρύφαλλο, κανϋλα και ϊλλα μυρωδικϊ και το ϊφηναν για λύγεσ μϋρεσ μϋςα ςτο γλυκό για να μοςχοβολϊει. Αυτό το καταςκεύαςμα ϋμοιαζε με ςύκο. Όταν πόγαν τα κορύτςια να κερϊςουν, ο μπϊρμπα Πϊςχοσ ςημϊδεψε το μεγαλύτερο ςύκο, αλλϊ για κακό του τύχη όταν το πανύ με το γαρύφαλλο και τα μυρωδικϊ, που το εύχαν ξεχϊςει δυςτυχϐσ τα κορύτςια μϋςα. Αυτϊ τα κορύτςια εύναι οι μακαρύτιςςεσ ςόμερα θεύεσ μου, ΢οφύα και Φρυςϊνθη. Μαςούςε μαςούςε αλλϊ το πανύ δεν τρϐγονταν, ϐςπου αναγκϊςτηκε να το βγϊλει!

«Βαγγϋλη λϋει ςτον παππού μου, τι ςκληρό ςύκο εύναι αυτό!». Σότε τα κορύτςια ζότηςαν ςυγγνϐμη, γιατύ ντροπιϊςτηκαν που το ξϋχαςαν μϋςα. Για αποζημύωςη του κϋραςαν δύο καλϊ ςύκα ςτο πιατϊκι αυτό τη φορϊ και ο μπϊρμπα Πϊςχοσ ϋφυγε ευχαριςτημϋνοσ. Όςοι τον θυμούνται τον μπϊρμπα Πϊςχο εύχε μια μύτη ύςα με μια μικρό μελιτζϊνα. Εύχε περύπτερο ςτην αγορϊ.

207

΢όχαλησ

208

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Tα καρναβϊλια του ΢οχού

209

΢όχαλησ

7. Σ Α Κ ΑΡΝΑΒΑΛΙΑ ΣΟΤ ΢ ΟΦΟΤ Αποκριϋσ – Καρναβϊλια Δημοςιεύτηκε ςτισ 12/03/2011 Οι ΢οχινού το καρναβϊλι το ϋχουν ςτο αύμα τουσ, καθϐσ μεταδύδεται από τον παππού ςτον εγγονό. Μετϊ το Δωδεκαόμερο ξεκινϊει ϋνασ ψυχικόσ αναβραςμόσ. Μετϊ τα Θεοφϊνεια ξεκινούν τα αποκριϊτικα τραγούδια και οι μεταμφιϋςεισ. Bαςικό ςτοιχεύο του ςοχινού καρναβαλιού εύναι το Μϋριο, δηλαδό ο κουδουνοφόροσ. Οι Αρϊπκεσ εύναι οι μεταμφιεςμϋνοι με κϊθε λογόσ ρούχα, που προκαλούν το γϋλιο και τη ςϊτιρα. Οι δύο όροι εξηγούνται αναλυτικϊ ςτισ παρακϊτω αναρτόςεισ. Να ςημειωθεύ ότι το ϋθιμό μασ δεν αναβιϐνει, αλλϊ ςυνεχύζεται ςτουσ αιϐνεσ με θρηςκευτικό ευλϊβεια αναλλούωτο και κϊθε γενιϊ το βιϐνει και το κληροδοτεύ ςτουσ απογόνουσ. Σο ϋθιμο ϋχει διονυςιακό καταβολό και χϊνεται ςτα βϊθη των αιϐνων. Από διηγόςεισ παλαιοτϋρων η γιορτό γινόταν την ημϋρα του Αγύου Θεόδωρου, καθϐσ πύςτευαν ότι υπόρχε εικόνα ςτην εκκληςύα του Αγύου Γεωργύου, που παρύςτανε τον Άγιο Θεόδωρο με κουδούνια. Ο ύδιοσ δεν εύμαι αυτόπτησ μϊρτυρασ αυτού του γεγονότοσ. ΢ύμφωνα με τη φόμη, όταν εύχε περικυκλωθεύ ο Άγιοσ Θεόδωροσ από τουσ Βαρβϊρουσ ϋςφαξε τα γιδοπρόβατα για να φϊνε λόγω τησ πεύνασ. Με τα δϋρματϊ τουσ και τα κουδούνια ντύθηκαν καρναβϊλια και οι Βϊρβαροι τρϊπηκαν φοβιςμϋνοι από το θϋαμα ςε φυγό. ΢τον αιϐνα μασ το Μϋριο γιορτϊζεται την ημϋρα των Αποκριϐν. Σην ημϋρα των ΢αρϊντα Μαρτύρων (9 Μαρτύου) ακόμη και ςόμερα, κι αν ακόμα ϋχει τελειϐςει η επύςημη Αποκριϊ, ντύνονται πολλϊ καρναβϊλια και πηγαύνουν ςτο εξωκλόςι τουσ ανατολικϊ του χωριού. 210

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Περιγραφό εθύμου: Κατϊ το ΢ϊββατο τησ Συρινόσ ανϊβουν 3 μεγϊλεσ φωτιϋσ (=ζϊπουσ). Σα παιδιϊ καθόλη τη διϊρκεια του χειμϐνα ςυγκϋντρωναν ςε αχυρϐνεσ όςα κοφύνια ϋβριςκαν, για να τα κϊψουν και γινόταν ανταγωνιςμόσ ποια γειτονιϊ θα κϊνει το μεγαλύτερο ζϊπουσ. Σραγουδούςαν τα καρναβαλύςτικα τραγούδια και οι ϊνθρωποι προςπαθούςαν να πηδόξουν γύρω από τη φωτιϊ για καλό υγεύα και ςοδειϊ, αλλϊ δύςκολα τα κατϊφερναν, γιατύ όταν υψηλό. Σραγούδια καρναβαλύςτικα:

-Αςημϋνια κρύα βρύςη πϐσ βαςτϊ κρύο νερό; -Σο βαςτϐ και δεν το χύνω για τησ αγϊπησ τον καημό …(ερωτικό) -΢‟ αγαπϐ δεν ςε γελϊω θϋλω να ςε παντρευτϐ,/ θϋλω να ςε κϊνω ταύρι ςτη ζωό παντοτινό… (ερωτικό) - Ένα ωραύο χανουμϊκι ςκερτςόζικο και παχουλό/ Με ξετρελαύνει ο φερετζϋσ τησ, όταν τον βλϋπω ανοιχτό…(ερωτικό) Κυριακό πρωύ: Κατϊ τη διϊρκεια τησ θεύασ λειτουργύασ επικρατεύ παντού ηςυχύα λόγω του υψηλού θρηςκευτικού ενςτύκτου των κατούκων. Μετϊ το τϋλοσ οι κουδουνοφόροι ξεχύνονται ςτουσ δρόμουσ και ξεκινϊει το μεγϊλο πανηγύρι, που ςυνεχύζεται νυχθημερόν με ςατυρικϊ δρϐμενα. Πολλού κοιμούνται για λύγο με τα κουδούνια και ςυνεχύζουν ακϊθεκτοι. 211

΢όχαλησ

Περιγραφό ιεροτελεςτύασ ντυςύματοσ του καρναβαλιού: Μϋρη τησ ςτολόσ:  Καλπϊκι (=κεφαλοςτολό). Αποτελεύται από το ςαγιϊκι (=μαύρο ύφαςμα), που καλύπτει το πρόςωπο και κορυφϐνεται κωνικϊ προσ τα πϊνω. Σο πρόςωπο μπροςτϊ ϋχει ανούγματα για τα μϊτια, μύτη, και ςτόμα. Εύναι κεντημϋνο με πολύχρωμα ςιρύτια κυκλικϊ. Έχει μαύρα ό ϊςπρα μακριϊ μουςτϊκια από ουρϊ αλόγου και ϋνα ςταυρό ςτο μϋτωπο (χριςτιανικό αιτιολόγηςη του εθύμου). Χηλϊ ϋχει κρεμαςμϋνεσ πολύχρωμεσ κορδϋλεσ και μια ουρϊ από αλεπού για ςτολιςμό και να μη το πιϊνει μϊτι. Από μϋςα εύναι γεμιςμϋνο με ςϊλμα.

Πηγό φωτογραφύασ: folkchannel.gr

 Η ςτολό εύναι από δϋρμα μαύρου τρϊγου και αποτελεύται από το ςακϊκι και το παντελόνι. Μϋςα από το ςακϊκι φορϊει πουκϊμιςο με γυριςμϋνα τα μανύκια και ςτον καρπό πλεχτϊ χειροπούητα μανικϋτια με πολλϋσ χρωματιςτϋσ γιρλϊντεσ. Εςωτερικϊ παλιό παντελόνι. Σισ παραμονϋσ τησ γιορτόσ ειδικού μϊςτορεσ τα ϋραβαν κϊνοντασ μεγϊλα γλϋντια. Ονομαςτού θεωρούνταν οι Άγγελοσ Γλαβύνασ, Κωνςταντύνοσ Κουκϋρησ, Βαγγϋλησ Καρακατούρησ.  ΢τα πόδια μαύρεσ μϊλλινεσ κϊλτςεσ και γουρουνοτςϊρουχα με μαύρη φουντωτό τρύχα. ΢όμερα περύφημοσ τεχνύτησ εύναι ο Γεϐργιοσ Γρούςκοσ. 212

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ



΢τη μϋςη φοριόταν τα κυριότερο εξϊρτημα: Σϋςςερα κυπριϊ κουδούνια και ϋνα μπατϊλι πύςω. Ο κϊθε νοικοκύρησ ψϊχνει για την ανεύρεςη παλιϐν και καλϐν κουδουνιϐν, που να ϋχουν αρμονικό όχο. Σα πϋντε κουδούνια ζυγύζουν γύρω ςτα 25 κιλϊ και τα κυπριϊ εύναι μπρούτζινα, ενϐ τα μπατϊλι ατςαλολαμαρύνα για να δύνει το πϊςο. Σα κυπριϊ ϋχουν και αςόμι για καλό όχο. Ανατρϋχουν οι ΢οχινού ςτα Βαλκϊνια και ϋχουν ςυλλϋξει ςτο ΢οχό χύλιεσ ντουζύνεσ κουδουνιϐν, χωρύσ να ενδιαφϋρονται για το ακριβό κόςτοσ. Κϊθε πατϋρασ ϋχει ηθικό υποχρϋωςη να προμηθεύςει το γιο με μια ντουζύνα κουδούνια αδιαφορϐντασ για ϊλλα υλικϊ αγαθϊ τησ νϋασ τεχνολογύασ.  Δϋνονται ςε ϋνα ςκοινύ, περνιϋται ςτη μϋςη και από πϊνω ϋνα κόκκινο, υφαντό αποτροπιαςτικό ζωνϊρι, για να μη φαύνονται τα ςκοινιϊ. ΢το ςτόθοσ τϋλοσ περνιϋται μια ςϊρπα πλεχτό ςτο χϋρι, πολύχρωμη για ομορφιϊ.  ΢το χϋρι γλύτςα και ςπαθύ, πενηνταρϊκι ούζο να κερνϊει, ϋνα μεγϊλο ϊςπρο μαντύλι δεμϋνα με κόμπουσ ςτον αγκϐνα για να μαζεύει τα κερϊςματα (ςύκα, πορτοκϊλια, ούζα). ΢το καπλϊκι ό ςτη ςϊλπα καρφιτςϐνονται και χρόματα. Μαζεύονται 5-6 ϊτομα για να το ντύςουν, οι προςφιλεύσ τουσ. Σο ντύνουν από κϊτω προσ τα πϊνω. ΢το τϋλοσ το καλπϊκι ρϊβεται με ςακορϊφα και ςπϊγκο ςτην κεφαλό, για να ςτϋκεται ύςιο και περόφανο. Σραγουδούν ανϊλογα ςτιχϊκια με την προςωπικότητα του. Άλλα για τον ελεύθερο, ϊλλα για τον παντρεμϋνο και ϊλλα για όποιον επιθυμεύ τεκνογονύα (παλαιότερα το μϋριο (=καρναβϊλι)) όταν μόνο ϊνδρασ, ςόμερα εύναι και γυναύκεσ και παιδιϊ. Όταν φεύγει το ρύχνουν νερό με το γκιούμι και την ποτιςτόρα, για να πϊει καλϊ η χρονιϊ και να γύνουν τα καλαμπόκια.

213

΢όχαλησ

Καθαρϊ Δευτϋρα: μετϊ τη θεύα λειτουργύα ϋχουμε την κορύφωςη των εκδηλϐςεων με τουσ κουδουνοφόρουσ και τα υπόλοιπα δρϐμενα.  Σισ πρωινϋσ ϐρεσ γύνεται το ϋθιμο τησ ςυγχϐρεςησ. Μοιρϊζονται πορτοκϊλια από τουσ μικρότερουσ ςτουσ μεγαλύτερουσ, για να τουσ ςυγχωρόςουν για τυχόν αμαρτόματα ό αβλεψεύεσ τουσ και τουσ φιλούν το χϋρι.  Σα ανύπαντρα κορύτςια μοιρϊζουν πύτεσ νηςτύςιμεσ λόγω τησ Καθαρϊσ Δευτϋρασ ςε όλο τον κόςμο ςτην πλατεύα και καταναλϐνεται αλϊδωτη φαςολϊδα και ϊφθονοσ κόκκινοσ ούνοσ.  Σα μουςικϊ όργανα (ζουρνϊδεσ, νταούλια από Σζουμαγιϊ =Ηρϊκλεια ΢ερρϐν και χϊλκινα Γουμϋνιςςασ) παύζουν όλη τη μϋρα ακατϊπαυςτα και ο κόςμοσ χορεύει. ΢υγκεντρϐνονται πϊνω από 25000 ϊτομα ΢οχινού και από όλη την Ελλϊδα, που γοητεύονται από το θϋαμα.  Σο απόγευμα γύνεται η μεγϊλη παρϋλαςη. Περνούν πρϐτα τα παιδιϊ των ςχολεύων ντυμϋνα αποκριϊτικα με τοπικϋσ ενδυμαςύεσ, μετϊ οι ηλικιωμϋνοι του Κ.Α.Π.Η., η μεταμφιεςμϋνη καμόλα με τον καμηλϊρη, 214

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

η αρκούδα και ο αρκουδογιϊννησ, ο Μότςοσ ο Μακρόσ με τον ζωντανό αςβό. Eγϐ ϋπαιρνα μϋροσ ςτην οργϊνωςη των παρακϊτω δρωμϋνων: Άρματα, που πετούν κομφετύ και ςοκολϊτεσ ςε όλο τον κόςμο. Σο τρϋνο του διαβόλου με 20 κϊρα και επιβϊτεσ, μπροςτϊ ϋνα τρακτϋρ, που ξεκινούςε από το Μαρϊςι και ϋφτανε ωσ ςτα Εξοχικϊ. ΢το δρόμο μια φορϊ μπόκαν λαθρεπιβϊτεσ και ϋφαγαν το χαλβϊ, που προοριζόταν για τη χϊςκα. Η χϊςκα εύναι το ϋθιμο ςύμφωνα με το οπούο δενόταν ϋνα κομμϊτι χαλβϊσ ςε ϋνα καλϊμι και όποιοσ το ϊρπαζε το ϋτρωγε κιόλασ. Ο γύφτικοσ γϊμοσ με πρωτοβουλύα του Κϐςτα Βαγενϊ και πρωτεργϊτεσ από τη γειτονιϊ τησ Παναγύασ (ο Ιωϊννησ Παλαπύτασ ςτο ρόλο του πεθερού). Άνδρασ ντυνόταν νύφη (με ϋντονο μακιγιϊζ), χόρευαν το χορό τησ κοιλιϊσ και οι μικρού τςιγγϊνοι ϋτρωγαν λαγϊνα και χαλβϊ. Ο ΢οχινόσ γϊμοσ με όλα τα όθη και ϋθιμα: Πρωτεργϊτησ ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ και επικουρικούσ βοηθούσ τα παιδιϊ του λυκεύου ΢οχού και τον καθηγητό κ. Σϊςο Κατςινύκα. ΢το ςπύτι τησ νύφησ φορτϐνονται 3 ϊλογα με προύκα (μαξιλϊρια, κιλύμια, μπαούλα, μαντύλια, ςεμϋδεσ). Οι αγωγιϊτεσ (Φρόςτοσ Ρύζοσ, Αθανϊςιοσ Δεςποτόπουλοσ, Σριαντϊφυλλοσ Γρούςκοσ). Μπροςτϊ από το γϊμο προχωρούςε το ντϋβερ (=ο ϊνθρωποσ που κουβαλϊει το κραςύ). ΢το ρόλο ο Βαγγϋλησ Κουζούφησ, που φορούςε κοντό παντελόνι, τιρϊντεσ, μαντύλι ϊςπρο ςτο λαιμό δεμϋνο, κρατούςε κανϊτα με κραςύ, μϋςα η κανϊτα εύχε ϋνα λεμόνι. ΢το ϊλλο χϋρι ϋνα ποτηρϊκι για να κερνϊει για την ευτυχύα των μελλονύμφων. ΢τισ 4 η ϐρα ςυγκεντρωνόταν όλοι οι όμιλοι ςτο Μαρϊςι και παρϋλαζαν. Σην παρϋλαςη ϋκλειναν οι κουδουνοφόροι (400-500), πρϐτα τα μικρϊ παιδιϊ, οι ϋφηβοι, οι ϊνδρεσ και οι μεγαλύτεροι και ςεβϊςμιοι ςτην ηλικύα.

Ερωτικϊ τραγούδια (τραγουδιούνται κυρύωσ την περύοδο τησ Αποκριϊσ) και χορού του ΢οχού: Δημοςιεύτηκε ςτισ 18/03/2011 Αςημϋνια κρύα βρύςη:

Αςημϋνια κρύα βρύςη πϐσ βαςτϊ κρύο νερό/ Σο βαςτϐ και δεν το χύνω για τησ αγϊπησ τον καημό …(ερωτικό) 215

΢όχαλησ

΢‟ αγαπϐ δεν ςε γελϊω θϋλω να ςε παντρευτϐ,/ θϋλω να ςε κϊνω ταύρι ςτη ζωό παντοτινό… (ερωτικό) Δεν ημπορϐ δεν δύναμαι:

Δεν ημπορϐ δεν δύναμαι την πόρτα ςου ν‟ ανούξω/ Κόρη μ‟ που εύναι η μϊνα ςου κι κεύνοσ ο μπαμπϊσ ςου/ μϊνα μου πϊει ςτην εκκληςιϊ, μπαμπϊσ μου ςτο παζϊρι/ τα δυο μικρϊ τα αδϋρφια μου ς‟ ϋνα χαρτύ διαβϊζουν/ Κόρη μ‟ καιρόσ για φύλημα καιρόσ για μαύρα μϊτια…. (ερωτικό) Ένα ωραύο χανουμϊκι:

Ένα ωραύο χανουμϊκι ςκερτςόζικο και παχουλό/ με ξετρελαύνει φορετζϋσ τησ, όταν το βλϋπω ανοιχτό/ από το χαρϋμι θα ςε αρπϊξω, να ςε βαφτύςω Φριςτιανό/ και ςτασ Αθόνασ αχ θα ςε πϊω, να ζόςουμε πϊντα μαζύ…(ερωτικό) (ό κατϊ την εκδοχό που ςυνειςϋφερε ο Γιϐργοσ Κόφτησ:)

“Απ΄ το χαρϋμι θα ςε πϊρω (ό θα ς΄ αρπϊξω που εύναι πιο βύαιο) Φανούμιςςϊ μου ϋμορφη, Και ςτασ Αθόνασ θε να ςε πϊω, να ςε βαφτύςω χριςτιανό. Εγϐ την πύςτη δεν αλλϊζω, Εγϐ Ρωμιϊ δεν γύνομαι. Θϋλω να εύμαι, αχ, χανουμϊκι, να προςκυνϊω ςε Σζαμύ.” Δεν μπορϐ να καταλϊβω:

Δεν μπορϐ να καταλϊβω μ‟ αγαπϊσ ό με γελϊσ/ ό με μϋνα κοροώδεύεισ τον καιρό ςου να περνϊσ. ΢‟ αγαπϐ δεν ςε γελϊω θϋλω να ςε παντρευτϐ/ ταύρι θϋλω να ςε κϊνω ςτη ζωό παντοτινό. (ερωτικό) Σησ τριανταφυλλιϊσ τα φύλλα:

Σησ τριανταφυλλιϊσ τα φύλλα θα ςτα κϊνω φορεςιϊ/ να φορεύσ το καλοκαύρι να μαραύνεισ τα παιδιϊ. ..(ερωτικό) 216

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Tι κακό ϋκανα ο καημϋνοσ:

Tι κακό ϋκανα ο καημϋνοσ μεσ ς‟ αυτό τη γειτονιϊ/ και με βγϊλαν το όνομϊ μου ψεύτη, κλϋφτη και φονιϊ./ ‟Γω δεν ςκότωςα κανϋναν ‟γω δεν φύληςα καμιϊ/ και με βγϊλαν το όνομϊ μου ψεύτη, κλϋφτη και φονιϊ./ Γαλανϋσ και μαυρομϊτεσ ‟γω δεν ϊφηςα καμιϊ/ και με βγϊλαν το όνομϊ μου ψεύτη, κλϋφτη και φονιϊ…(ερωτικό) Σϋςςερα πορτοκϊλια Μαρύα:

Σϋςςερα πορτοκϊλια Μαρύα/ Σα δυο ςαπύςανε/ Ήρθα για να ςε πϊρω, Μαρύα/ Μα δε μ‟ αφόςανε… Κύνηςαν τα ΢οχνούλια Μαρύα/ ςτο πανηγύρι να παν/ ςτο δρόμο που πηγαύναν Μαρύα/ καρτϋρι τουσ κϊνανε… Φορού: Ο τοπικόσ χορόσ του ΢οχού εύναι το «΢ιγανό», που χορεύει η νύφη τη Δευτϋρα. ΢τύχοι:

Πϋραςαν δεκαπϋντε, όρθαν εικοςιδυό/ Μαύρο χαμπϋρι όρθε ςτο Νικόλα, πϋθανε η Μαριγϐ./ Μη κλαισ βρε Νικολϊκι και μη πικραύνεςαι/ Βρε παλληκαρϊκι εύςαι, βρε Νικόλα, ξαναπαντρεύεςαι. Σϋςςερα χρόνια φυλακό:

Σϋςςερα χρόνια φυλακό/ και πϋντε μεσ ςτη μπρϊκα/ Βϊςτα καρδιϊ μ‟ νταγιϊντα/ Κανεύσ δεν όρθε να με δει/ ε! ρε κανεύσ και από τουσ δικούσ μου/ 217

΢όχαλησ

ςυγγενεύσ και ξϊδερφούσ μου./ Μόν‟ η καημϋνη η αγϊπη μου/ ψιλό γραφό μου ςτϋλνει/ μυςτικϊ μου παραγγϋλνει./ Ξϋν‟ μ‟ ςτα ξϋνα πϐσ περνϊσ;/ Ποιοσ ςε ςτρϐνει και κοιμϊςαι;/ και για μϋνα δεν θυμϊςαι. ΢τρϐνω την κουβερτούλα μου/ την ςτρϐνω και κοιμϊμαι/ και εςϋνα ςε θυμϊμαι. Άλλοι χορού: Μουςταφϊ μπϋη ό ντούςκο, γκϊιντα. Σουσ παραδοςιακούσ ςοχινούσ χορούσ ςυνοδεύουν νταούλια και ζουρνϊδεσ από την Σζουμαγιϊ (=Ηρϊκλεια ΢ερρϐν). Τπϊρχουν και ϊλλα πολλϊ επιτραπϋζια τραγούδια που λϋγονται το ΢ϊββατο το βρϊδυ, ςτου γαμπρού το ςπύτι. Ονομαςτόσ ζουρνατζόσ: Μότςοσ Φύντςοσ ό «Γκόρασ», δύδαξε το ζουρνϊ ςτην περιοχό τησ Ηρϊκλειασ. Π.χ.:

Ντούλασ: ΢όμερα, Ντούλα μ‟, Παςχαλιϊ/ ΢όμερα πανηγύρι/ ΢όμερα αλλϊζουν τα παιδιϊ/ Και οι πεθερϋσ τισ νύφεσ/ Και ςυ, Ντούλα μ‟, ςτισ φυλακϋσ/ ΢τα λαριςινϊ μπουντρούμια. Ντούλα μ‟ δεν αντρειϐνεςαι/ Σα ςύδερα να ςπϊςεισ/ Να πϊρεισ δύπλα τα βουνϊ/ Δύπλα τα κορφοβούνια/ Και να ςφυρύξεισ κλϋφτικα/ Να μϊςεισ παλικϊρια,/ Να πιϊςεισ ςκλϊβουσ δικαςτϊσ/ ΢κλϊβουσ ειςαγγελϋασ/ 218

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Που δεν δικϊζουν ιςόβια/ Που δε δικϊζουν χρόνια/ Μόνο δικϊζουν εισ θϊνατον/ Εισ την καραμανιόλα. Φρυςούλα: Η καημϋνη η Φρυςούλα/ Έβγαλε ψιλό βλογιϊ/ Και ςτα χϋρια και ςτα πόδια/ Και δεν ϋχει γιατρειϊ./ ΢υγγενεύσ τησ μπαύνουν,/ Βγαύνουν κι ολοϋνα τη ρωτούν:/ «Ποιον γιατρό θϋλεισ, Φρυςούλα, Ποιον γιατρό επιθυμεύσ;»/ «Σον γιατρό τον Καντιλιϊρη/ Σον καλύτερο γιατρό./ Αχ, γιατρϋ μου, γιϊτρεψϋ με/ Κι ό,τι θϋλεισ πϊρε με/ Θϋλεισ γρόςια, θϋλεισ λύρεσ/ Θϋλεισ και χρυςϊ φλουριϊ».

Οι πρωταγωνιςτϋσ του ΢οχινού Καρναβαλιού Δημοςιεύτηκε ςτισ 29/3/2011 Κϊθε χρόνο καθϐσ πληςιϊζουν οι ημϋρεσ τησ Αποκριϊσ ϋρχονται ςτο μυαλό μασ εικόνεσ του παρελθόντοσ και τραγούδια του Καρναβαλιού. Όλοι εμεύσ που ζόςαμε και ζούμε το Καρναβϊλι του ΢οχού αναπολούμε τα γλϋντια και τουσ ανθρϐπουσ που τα οργϊνωναν και με τα οπούα ανδρωθόκαμε. Αυτό η νοςταλγύα και οι ςυζητόςεισ με φύλουσ δημιούργηςαν την ιδϋα να γρϊψουμε ϋνα ϊρθρο-αναδρομό ςτουσ ανθρϐπουσ που ϋδιναν την ψυχό τουσ και με πολύ μερϊκι οργϊνωναν κϊθε χρόνο ϊρματα, κουδουνοφόρουσ και δρϐμενα και μασ προςϋφεραν ϊφθονο γλϋντι και χαρϊ για πολλϋσ ημϋρεσ. Με τον καιρό ο καθϋνασ αποκτούςε μια ςυγκεκριμϋνη ειδικότητα και ς‟ αυτόν ξεχϐριζε. Όλοι τουσ πλϋον βρύςκονται μακριϊ μασ, αλλϊ εμεύσ 219

΢όχαλησ

γρϊφοντασ αυτϋσ τισ λύγεσ ςειρϋσ για τον καθϋνα θϋλουμε να αποτύςουμε φόρο τιμόσ ςτη ςυμβολό τουσ ςτη διατόρηςη τησ πολιτιςτικόσ μασ κληρονομιϊσ και των μοναδικϐν μασ εθύμων. Εύμαςτε ςύγουροι ότι θα ξυπνόςουμε ςε όλουσ όςουσ προλϊβατε αυτούσ τουσ ανθρϐπουσ αναμνόςεισ από το παρελθόν, ενϐ ςτουσ νεότερουσ θα δϐςουμε κουρϊγιο και όρεξη για τη ςυνϋχιςη των εθύμων του Καρναβαλιού. Δυςτυχϐσ, λόγω του χϐρου, περιοριςτόκαμε ςε 10-15 πρόςωπα και ςε ςυγκεκριμϋνα περιςτατικϊ, ενϐ ςύγουρα εύναι πολύ περιςςότεροι αυτού που ςυνϋβαλλαν ςτα Καρναβϊλια τόςα χρόνια και ϊπειρεσ οι ενδιαφϋρουςεσ ιςτορύεσ που ϋχουν να μασ διηγηθούν. Επιπλϋον ςτουσ περιςςότερουσ αναφϋρουμε και το “παρατςούκλι” τουσ -ελπύζουμε χωρύσ παρεξόγηςη- που οριςμϋνεσ φορϋσ αποτελούςε ςόμα – κατατεθϋν και όταν πιο γνωςτό ακόμη και από το όνομα τουσ. Κλεύνοντασ αυτό τη μικρό ειςαγωγό θϋλουμε να ευχαριςτόςουμε όλουσ αυτούσ τουσ ανθρϐπουσ που ςυνϋβαλαν ςτην Ιςτορύα του Καρναβαλιού μασ και ευχόμαςτε να βλϋπουν από ψηλϊ το Καρναβϊλι μασ και να γλεντϊνε μαζύ μασ. ΚΩΝ΢ΣΑΝΣΙΝΟ΢ ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΙΟΤ και η παρϋα του Ο μπϊρμπα-Κϐςτασ και η παρϋα του αποτελούςαν την πιο γλεντζϋδικη ςυντροφιϊ τησ εποχόσ εκεύνησ. Με το κϋφι τουσ ϋδιναν μια ϊλλη νότα ςτο καρναβϊλι του ΢οχού. Όλη η παρϋα, ςυνόθωσ υπό την επόρεια του ποτού και με τη μόνιμη ςυνοδεύα τησ γκϊιντασ του Ηλύα Κουκουτζϋλη ϋςπαζε κϊθε ρεκόρ. Η ςυγκεκριμϋνη παρϋα που ςυγκϋντρωνε πϊνω από 20 ϊτομα κϊθε χρόνο ξεκινούςε κϊθε Καθαρϊ Δευτϋρα από το καφενεύο “Νϋοσ Κόςμοσ” ςτο Μαρϊςι και χορεύοντασ και τραγουδϐντασ κατϋληγαν το βρϊδυ ςτην πλατεύα, όπου γινόταν ϋνα με τουσ υπόλοιπουσ καρναβαλιςτϋσ. ΢ΣΑΜΑΣΗ΢ ΜΙΑΚΟ΢ Ένα από τα ϊξια τϋκνα του ΢οχινού Καρναβαλιού με μεγϊλη προςφορϊ ςτη διατόρηςη του θεςμού. Ο μπϊρμπα ΢ταμϊτησ Μιϊκοσ, πϋρα από το ότι όταν ϋνασ από τουσ μόνιμουσ πρωταγωνιςτϋσ του Καρναβαλιού για πϊνω από 50 χρόνια, ϋχει να παρουςιϊςει ϋνα πολύ ςημαντικό επύτευγμα. Όντασ ϋμποροσ, εύχε ταξιδϋψει πολύ και από κϊθε μϋροσ που επιςκεπτόταν ανακϊλυπτε και ϋφερνε ςτην πατρύδα του τα καλύτερα κουδούνια. Η δρϊςη του εκτεινόταν από τα Γιϊννενα ωσ την Αλεξανδρούπολη και ωσ την Βουλγαρύα. Φϊρη ς‟ αυτόν, ο ΢οχόσ διαθϋτει μια πολύ μεγϊλη ςυλλογό από τα δυςεύρετα πλϋον “παλιϊ” κουδούνια.

220

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Σον ευγνωμονούμε για τη μεγϊλη αυτό προςφορϊ και κϊθε φορϊ που ακούμε τα κουδούνια να χτυπϊνε τον θυμόμαςτε. ΑΓΓΕΛΟ΢ ΓΛΑΒΙΝΑ΢ Πολλού θυμούνται τον Άγγελο Γλαβύνα από τον χαρακτηριςτικό τρόπο με τον οπούο φορούςε το ςακϊκι του. Ήταν πϊντοτε περαςμϋνο μόνο το ϋνα μανύκι ςτουσ ϐμουσ του θυμύζοντασ νταόδεσ ϊλλων εποχϐν. Ωςτόςο ο Άγγελοσ Γλαβύνασ εύναι γνωςτόσ και για την μοναδικό τϋχνη του να ρϊβει τα δϋρματα (=κουζούφια) και τα τςαρούχια των καρναβαλιϐν. Η δουλειϊ του ξεκινούςε αμϋςωσ μετϊ τα Φριςτούγεννα και ςυνϋχιζε ωσ και την τελευταύα μϋρα του Καρναβαλιού, καθϐσ θεωρούνταν κορυφαύοσ τεχνύτησ. Η ολοκλόρωςη κϊθε κουςτουμιού γιορταζόταν με μεγϊλο γλϋντι που γινόταν ςτο εργαςτόριο του. ΚΩΝ΢ΣΑΝΣΙΝΟ΢ ΚΟΤΚΕΡΗ΢ Άλλοσ ϋνασ μϊςτορασ ςτη ραφό των δερμϊτων όταν ο Κωνςταντύνοσ Κουκϋρησ. Με μεγϊλη αγϊπη ςτισ παραδόςεισ και το Καρναβϊλι, η δουλειϊ του ϊρχιζε μόνεσ πριν. Αυτόσ και ο βοηθόσ του Κωνςταντύνοσ (Ντύντςοσ) Λωλόσ μαζεύονταν ςτο ςπύτι του μπϊρμπα-Γιωργούςη (Κϊιζερ) Νούλιου και ϋραβαν τα κουζούφια καταναλϐνοντασ παρϊλληλα πολλϋσ νταμιτζϊνεσ ούζου και τραγουδϐντασ καρναβαλύςτικα τραγούδια. ΔΗΜΗΣΡΙΟ΢ ΚΤΡΙΑΚΟΤ Η ςυμβολό του ςτη γενικό εμφϊνιςη των κουδουνοφόρων όταν ιδιαύτερησ ςημαςύασ. Εύχε πϊντοτε τον τελευταύο λόγο ςτην εμφϊνιςη τουσ, φροντύζοντασ να εύναι όλοι ςτην εντϋλεια και οι κουδουνοφόροι δεν ϋβγαιναν ςτο παζϊρι, αν δεν ϋπαιρναν την ϋγκριςη του. Εύχε πϊντοτε μαζύ του, τα ςύνεργα τησ “δουλειϊσ”, ςακορϊφα και ςπϊγκο, ϐςτε να διορθϐνει όποιεσ ατϋλειεσ ϋβριςκε ςτουσ κουδουνοφόρουσ. Ο Δημότριοσ Κυριακού όμωσ δεν φρόντιζε μόνο για τουσ ϊλλουσ, αλλϊ φορούςε τα κουδούνια και ο ύδιοσ και ςυχνϊ ακόμη και κοιμόταν με αυτϊ. ΑΘΑΝΑ΢ΙΟ΢ (ΥΤ΢ΕΚΗ΢) ΑΛΣΑΛΙΚΗ΢ Όςοι γνωρύζουν την Ιςτορύα του Καρναβαλιού, ϋχουν να πουν τα καλύτερα λόγια για την μοναδικό μαεςτρύα με την οπούα ο μπϊρμπαΘανϊςησ ϋφτιαχνε κϊθε χρόνο την καμόλα. Ο ύδιοσ εύχε πϊντοτε τον ρόλο του καμηλιϋρη, και πολλού ιςχυρύζονται ότι όταν καλύτεροσ ακόμη και από τουσ καμηλιϋρηδεσ τησ ερόμου. Η καμόλα, που αποτελούνταν από 4-5 “τολμηρούσ” καρναβαλιςτϋσ όταν ιδιαύτερα ζωηρό και δεν 221

΢όχαλησ

δύςταζε ακόμη και να κϊνει τισ φυςικϋσ τησ ανϊγκεσ ςτη μϋςη τησ πλατεύασ μπροςτϊ ςτα ϋκθαμβα μϊτια του κόςμου! ΔΗΜΗΣΡΙΟ΢ (Σ΢ΙΟΤΒΙΑΚΗ΢) ΑΡΑΜΠΑΣΖΗ΢ Ο αιϐνιοσ πωλητόσ παπουτςιϐν. Ο Δημότρησ Αραμπατζόσ αγαπούςε ιδιαύτερα το ρόλο του μικροπωλητό. ΢υνόθιζε να ϋχει ϋνα ϊρμα γεμϊτο αριςτερϊ παπούτςια και τα διαλαλούςε φωνϊζοντασ από τα μεγϊφωνα. Όταν οι υποψόφιοι αγοραςτϋσ εξϋφραζαν την εύλογη απορύα, γιατύ πωλούςε μόνο αριςτερϊ παπούτςια, τουσ απαντούςε “για να ςασ βϊλω τα δυο πόδια ςε ϋνα παπούτςι και να ανεβεύτε ςτον Άγιο Φριςτόφορο”, ενϐ εξϋπληττε τουσ πϊντεσ με την ετοιμότητα του, τον αυθορμητιςμό και τισ ϋξυπνεσ ατϊκεσ του. Α΢ΣΕΡΙΟ΢ (ΣΖΟΤΜΠΕ΢) ΣΕΛΙΔΗ΢ Ο ΢τϋργιοσ Σελύδησ όταν ϊλλοσ ϋνασ από τουσ μόνιμουσ θιαςϐτεσ του Καρναβαλιού. ΢υνόθωσ αναλϊμβανε και κατηύθυνε ςτην μεγϊλη παρϋλαςη τησ Καθαρϊσ Δευτϋρασ ϋνα πλόθοσ από κεφϊτουσ κουδουνοφόρουσ όλων των ηλικιϐν. Με τον τρόπο του κατϊφερνε να τουσ οργανϐνει και να παρελαύνουν εντυπωςιακϊ μπροςτϊ ςτα πλόθη των θεατϐν. ΙΩΑΝΝΗ΢ (ΜΠΕΜΠΗ΢) ΠΑΛΑΠΙΣΑ΢ Ο Γιϊννησ Παλαπύτασ ςυμμετεύχε ςε διϊφορα δρϐμενα του Καρναβαλιού, ϋμεινε διϊςημοσ όμωσ για τη ςυμμετοχό του ςτο γύφτικο γϊμο, όπου κατεύχε το ρόλο του πεθερού και καταχειροκροτόθηκε. Ο μύθοσ λϋει ότι εξαιτύασ αυτόσ τησ εμφϊνιςησ, οι αληθινού τςιγγϊνοι φοβόθηκαν και δεν εγκαταςτϊθηκαν ποτϋ ςτο ΢οχό. ΦΡΗ΢ΣΟ΢ ΡΙΖΟ΢ Οι Αποκριϋσ όταν μονύμωσ ςτο μυαλό του Φρόςτου Ρύζου. Από πολύ νωρύσ ϊρχιζε να ςκϋφτεται τα Καρναβϊλια και να ςχεδιϊζει τισ λεπτομϋρειεσ, όπωσ για παρϊδειγμα ποιο ϊλογο θα χρηςιμοποιόςει. Ο ρόλοσ του όταν να παρελαύνει προςποιούμενοσ τον αγωγιϊτη που μεταφϋρει τα προικιϊ τησ νύφησ. ΑΠΟ΢ΣΟΛΟ΢ (ΚΛΙ΢ΑΚΑΛΗ΢) Σ΢ΙΛΗΠΗΡΑ΢ Ένα από τα πιο δύςκολα δρϐμενα του Καρναβαλιού όταν ο παραδοςιακόσ γϊμοσ. Δυςκολύεσ υπόρχαν όχι μόνο ςτην ανεύρεςη των ςτολϐν, αλλϊ και των ανθρϐπων. Ένασ από τουσ πρόθυμοσ ςυντελεςτϋσ όταν ο Απόςτολοσ Σςιληπόρασ που με πολύ κϋφι ενςϊρκωνε το δύςκολο ρόλο τησ πεθερϊσ. Παρόλο που γινόταν μια από τισ πιο όμορφεσ αρϊπκεσ, αντιμετϐπιζε πϊντα οριςμϋνεσ αντικειμενικϋσ δυςκολύεσ. Λόγω 222

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

του ύψουσ του, δύςκολα βριςκόταν κατϊλληλο φουςτϊνι για να φορϋςει. Ση λύςη πϊντα ϋδινε η γκαρνταρόμπα τησ μανιϊσ-Γκαρύτκασ, που εύχε παρόμοιο ύψοσ. ΠΟΛΤΜΕΡΟ΢ (ΠΟΛΤΜΗ΢) ΠΕΙΣ΢ΙΔΗ΢ Ο Πολύμησ όταν για πολλϊ χρόνια ο ςταρ του Καρναβαλιού και κϋρδιζε το χειροκρότημα και τισ επιδοκιμαςύεσ των θεατϐν ςτον μοναδικό ρόλο τησ νύφησ. Η προετοιμαςύα, όπωσ ςε όλεσ τισ νύφεσ, ξεκινούςε από νωρύσ, ςυνοδεύα οργϊνων, ενϐ το… ξύριςμα και το μακιγιϊζ τησ νύφησ λϊμβανε χϐρα ςτο κουρεύο του Βαγγϋλη Γλαβύνα. Σο αποτϋλεςμα όταν πϊντα εκθαμβωτικό. ΜΠΑΡΜΠΑ-ΔΗΜΗΣΡΟ΢ ΣΟΤΝΑ΢ ϑ ΝΙΚΟ΢ ΛΙΟΛΙΟ΢ Μια χρονιϊ, οι καρναβαλιςτϋσ εύχαν ετοιμϊςει το “Σρϋνο του Διαβόλου” που όταν μια αμαξοςτοιχύα, αποτελούμενη από πολλϊ κϊρα και ϋνα τρακτϋρ ςτη θϋςη τησ ατμομηχανόσ. ΢το τρϋνο όμωσ, μπόκαν κρυφϊ δυο λαθρεπιβϊτεσ, ο μπϊρμπα-Δημητρόσ και ο Νύκοσ Λιόλιοσ. Σο τρϋνο που ξεκύνηςε τη διαδρομό του από το Μαρϊςι, εύχε ςκοπό να μοιρϊςει χαλβϊ ςτουσ θεατϋσ που περύμεναν ςτην αγορϊ. Για κακό τουσ τύχη όμωσ, οι λαθρεπιβϊτεσ ϋφαγαν όλο το χαλβϊ ςτο δρόμο, αφόνοντασ για τουσ θεατϋσ μόνο το κουτύ. ΔΗΜΗΣΡΙΟ΢ (ΠΟΛΟΤ΢ΚΑ΢) ΜΑΚΡΗ΢ Ο Μότςοσ Μακρόσ εύχε να βγϊζει εισ πϋρασ μια δύςκολη αποςτολό. Ο Ιωϊννησ (Άντςιοσ) Πεώτςύδησ με περιςςό μαεςτρύα τον ϋντυνε κϊθε χρόνο αρκούδα και μόλισ τον ϋβγαζε ςτην αγορϊ, αν δεν χόρευε καλϊ, τισ “ϊρπαζε” από τον αρκουδιϊρη. Για να γλιτϐςει το ξύλο, ο Μότςοσ βρόκε μια ϋξυπνη λύςη. Βϊζοντασ ωσ δόλωμα το δϊχτυλο του ςτη φωλιϊ ενόσ αςβού, κατϊφερνε και τον ϋπιανε, χωρύσ να υπολογύζει τον πόνο που προκαλούςε το δϊγκωμα του. Έπειτα παρϋλαζε ωσ αρκούδα με τον αςβό ςτην αγκαλιϊ του, εντυπωςιϊζοντασ τον κόςμο και γλυτϐνοντασ από την τιμωρύα του αρκουδιϊρη. ΔΗΜΗΣΡΙΟ΢ ΚΑΛΙΓΙΔΗ΢ Σον μπϊρμπα-Δημητρό τον θυμούνται όλοι για τισ “τςατούρ-πατούρ μπαρμπαρύτςκεσ” ό αλλιϐσ ποπ-κορν. Σισ ημϋρεσ του καρναβαλιού με πολύ τϋχνη και μεγϊλο κϋφι ϋφτιαχνε αυτό το ϋδεςμα που γινόταν ανϊρπαςτο ςτον ΢οχό. Για να τραβϊει την προςοχό του κόςμου, πϋρα από την κατϊλευκη ςτολό του φορούςε και ϋνα καπϋλο φτιαγμϋνο από “τςατούρ-πατούρ” που εντυπωςύαζε τουσ πϊντεσ.

223

΢όχαλησ

΢ε αυτό την αναδρομό αναφερθόκαμε ςε παλαιότερεσ μορφϋσ του ΢οχού που πρόςφεραν αυθόρμητα την ϋμπνευςη και το ταλϋντο τουσ αρχικϊ για να γλεντόςουν οι ύδιοι με τισ παρϋεσ τουσ και επιπλϋον για να προςφϋρουν χαρϊ ςε όλουσ όςουσ επιςκϋπτονται το Καρναβϊλι του ΢οχού. Δυςτυχϐσ, με την πϊροδο των χρόνων το Καρναβϊλι μασ ϋχει ςημαντικϋσ απϐλειεσ. Μια από τισ πιο πρόςφατεσ, ο φύλοσ μασ Νύκοσ Ζαχαρϋγκασ, ο οπούοσ πρόςφερε τόςα πολλϊ ςυντονύζοντασ με πολύ μερϊκι τουσ καρναβαλιςτϋσ, όλα αυτϊ τα χρόνια, και ϋρχεται ςυνϋχεια ςτη μνόμη μασ, καθϐσ οι όχοι των κουδουνιϐν πληςιϊζουν. Ωςτόςο, βλϋποντασ κανεύσ τουσ νϋουσ που βγαύνουν ςτουσ δρόμουσ κϊθε χρόνο αυτϋσ τισ μϋρεσ, καταλαβαύνει ότι οι νϋοι του ΢οχού εύναι ϊξιοι επύγονοι και ςυνεχύζουν δημιουργικϊ τα ϋθιμα, που διδϊχτηκαν από τουσ γονεύσ τουσ. Αξιοςημεύωτο εύναι ότι δεν γύνεται μια απλό αναβύωςη των εθύμων, αλλϊ η μια γενιϊ τα μεταφϋρει ςτην επόμενη με το ύδιο δημιουργικό κϋφι. Ευχόμαςτε και εμεύσ ϊξια κεφϊτα παιδιϊ να γρϊψουν κϊποτε και για όλουσ εμϊσ που δουλϋψαμε για το καρναβϊλι μασ, ϋτςι ϐςτε να θυμούνται οι γηραιότεροι και να μαθαύνουν οι νεότεροι.

Κωνςταντύνοσ Καβαρλόσ Δημοςιεύτηκε ςτισ 4/6/2011

224

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ο Κωνςταντύνοσ Καβαρλόσ όταν ϋνα ϊλλο ϊξιο τϋκνο του ΢οχού. «Άρρωςτοσ» με την παρϊδοςη και δυναμικόσ ςυλλϋκτησ των παλαιϐν κουδουνιϐν. Ήταν ϋμποροσ παπουτςιϐν και προμόθευε τον ΢οχό και την περιφϋρεια, αλλϊ κατανϊλωνε πολλϋσ ϐρεσ για το καρναβϊλι και τισ παραδόςεισ του ΢οχού. Καθόταν ςτο πατϊρι του μαγαζιού του (ςτου Άγγελου Παπϊζη τα μαγαζιϊ) και αςχολούμενοσ με την εργαςύα του εύχε ςτο μυαλό του και ςτη ςυζότηςη ςυνεχϐσ τα καρναβϊλια. Εύχε δύο τςιρϊκια που μϊθαιναν την τϋχνη του τςαγκϊρη, αλλϊ και την καρναβαλικό, το Νύκο Ζαχαρϋγκα και τον Πϋτρο Ποώρϊζη. Ο Νύκοσ Ζαχαρϋγκασ επύ ςειρϊ ετϐν οργϊνωνε την πιο θεαματικό παρϋλαςη των καρναβαλιϐν και τα πιο δύςτροπα καρναβϊλια πειθαρχούςαν ςτο Νύκο. Ο Πϋτροσ Ποώρϊζησ όταν και αυτόσ αγωνιςτόσ. Όταν ο Καβαρλόσ πόγε ςτα Πομακοχϐρια, ςτην Ξϊνθη ανακϊλυψε θηςαυρό καλϐν κουδουνιϐν από τον Σςομπϊν Μουςταφϊ. Για τουσ ΢οχινούσ θεωρεύται προτϋρημα να ϋχεισ παλιϊ κουδούνια. Έτςι δεν τον ενδιϋφερε πόςα λεφτϊ θα πληρϐςει, του αρκούςε να πϊρει του Σςομπϊν Μουςταφϊ τα κουδούνια. Όντωσ κατϊφερε και ϋφερε δύο ντουζύνεσ κουδουνιϐν, που η καταςκευό τουσ χρονολογεύται από τουσ ειδικούσ πριν από 300 χρόνια. Από ότι θυμϊμαι τη ςκούρα, την παλαιότερη ντουζύνα την κρϊτηςε για τον εαυτό του και την ανοιχτόχρωμη την αγόραςε ο Πϋτροσ Ποώρϊζησ. Ο Κϐςτασ Καβαρλόσ ϋχει ϊξιουσ ςυνεχιςτϋσ. Η κόρη του Καύτη εύναι πϊρα πολύ μερακλού με την παρϊδοςη. Καθϐσ εγϐ οργϊνωνα τον παραδοςιακό ΢οχινό γϊμο με ϊλογα και καινούργια προικιϊ τησ γυναύκασ μου, που τα ϋβγαζε από το μπαούλο για να παρελϊςουν, η Καύτη Καβαρλό πρϐτη και με διαφορϊ ςτο προςκλητόριο οργϊνωνε τουσ ςυμμετϋχοντεσ και γινόταν ο γϊμοσ πϊντα με επιτυχύα. Για μεταγωγεύσ του γϊμου εύχα τουσ: Φρόςτο Ρύζο, Θανϊςη Δεςποτόπουλο και Σριαντϊφυλλο Πϊτκα. Η Καύτη Καβαρλό κανόνιζε ποιοι θα εύναι το ςόι του γαμπρού και τησ νύφησ, τα μπουκαζϊια (=τα επιςτρόφια), τα πεντιλϊρια (=η αμοιβό του γαμπρού ςτο ςόι τησ νύφησ τη Δευτϋρα). Όςο για το Ντϋβερ (=αυτόσ που κουβαλούςε το κραςύ με το μόλο) εύχαμε το Γιϊννη Σςιϊνη και μετϋπειτα το Βαγγϋλη Κουζούφη, που ϋςπαςε ρεκόρ για την ενδυμαςύα του, το κοντό παντελόνι και τισ τιρϊντεσ, που το ϋραψε ο Βαγγϋλησ Μϊςτορασ παραγγελύα. Παλαιότερα παρουςιϊζαμε το μεικτό γϊμο (κανονικόσ και γύφτικοσ μαζύ) με τον Πολύμερο Πεώτςύδη ωσ νύφη. Εκεύ το μακιγιϊζ τησ νύφησ γινόταν ςτου Βϊγγου του Γλαβύνα το κουρεύο. Καταχειροκροτόθηκε από 225

΢όχαλησ

το κοινό ο Πολύμεροσ. Ελπύζω να υπϊρχουν ςυνεχιςτϋσ και να γύνονται όλα αυτϊ για πϊντα. Δεν μπορϐ να μην αναφερθϐ και ςτο ςυμπϋθερο του Καβαρλό, το Θεμιςτοκλό Κουκουρούτςα. Η παρϋα του όταν οι: Ζ. Δαμαςκηνόσ, Δημ. Ντρούτασ, Κωνςταντύνοσ Καραγεωργύου, Μιχ. Αγγελύδησ. Μϋλοσ τησ παρϋασ και ο μπϊρμπασ Αποςτόλησ Σςιλιπύρασ (Κλύςακαλησ) που ςε πολλούσ γϊμουσ γινόταν η πιο ϋμορφη πεθερϊ και ϊφηςε εποχό. Εύχαμε βϋβαια μια δυςκολύα με το ύψοσ του, αλλϊ βρύςκαμε την ϊκρη και του φορούςαμε το φουςτϊνι τησ μανιϊσ Γκαρύτκασ που όταν επύςησ πολύ ψηλό. ΢ΦΟΛΙΑ ΑΝΑΓΝΩ΢ΣΩΝ Δημότρησ Καβαρλόσ 26/01/2013 Ο Κωνςταντύνοσ Καβαρλόσ υπόρξε κατϊ γενικό ομολογύα ϋνθερμοσ υποςτηρικτόσ τησ παρϊδοςησ και από τουσ πρωτεργϊτεσ και ςυνοδοιπόρουσ τησ διϊδοςησ και τησ ανοδικόσ πορεύασ του παραδοςιακού εθύμου των «Κουδουνοφόρων του Μϋριου», ςτο γειτονικό μασ ΢οχό. Η μεγϊλη του αγϊπη για την παραδοςιακό αυτό εκδόλωςη του ΢οχού τον οδόγηςε ςτην αναζότηςη και τελικϊ ςτην απόκτηςη, μιασ από τισ ςημαντικότερεσ, παλαιότερεσ και αξιολογότερεσ ςυλλογϋσ κουδουνιϐν τησ ευρύτερησ περιοχόσ. Σϋλοσ, ο Κωνςταντύνοσ Καβαρλόσ ϊφηςε μια μεγϊλη παρακαταθόκη ςτα παραδοςιακϊ δρϐμενα του ΢οχού. Άφηςε ϊξιουσ αντικαταςτϊτεσ και ςυνεχιςτϋσ, τισ δύο του κόρεσ αλλϊ και τα εγγόνια του, που ςυνεχύζουν με το ύδιο αμεύωτο ενδιαφϋρον, με την ύδιο φλόγα και το ύδιο πϊθοσ τισ παρακαταθόκεσ που τουσ ϊφηςε ο αεύμνηςτοσ πατϋρασ και παππούσ τουσ αντύςτοιχα. ΢όχαλησ Η Καύτη επύ ςειρϊ ετϐν όταν πρωταγωνύςτρια ςτουσ τοπικούσ γϊμουσ, χαύρομαι που ακολουθούν και τα παιδύα τησ. Φαύρομαι που τουσ καμαρϐνω. Ευχαριςτϐ για το ωραύο ςχόλιο!

Οι αρϊπκεσ: ζωντανϋσ και αληθινϋσ ιςτορύεσ Δημοςιεύτηκε ςτισ 17/10/2011 ΢το ΢οχό την παραμονό τησ εβδομϊδασ τησ Αποκριϊσ την αποκαλούςαμε Μεγϊλη και Ευχϊριςτη εβδομϊδα. 226

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Οργϊνωνα ςτισ δεκαετύεσ του ‟50 και ‟60 από τη γειτονιϊ μου την παρϋα, για να γύνουμε Αρϊπκεσ. Για όςουσ δε γνωρύζουν τον όρο Αρϊπκα, εξηγϐ ότι εύναι το μεταμφιεςμϋνο καρναβϊλι, το οπούο υποδύεται διϊφορεσ μορφϋσ και ςατιρύζει πρόςωπα και πρϊγματα, που απαςχολούν την κοινό γνϐμη εκεύνη την εποχό. Σελικϊ Αρϊπκα εύναι ο κϊθε μεταμφιεςμϋνοσ, ςε αντιδιαςτολό με τον κουδουνοφόρο, που ςτο ΢οχό αποκαλεύται Μϋριο και ϋχω μιλόςει διεξοδικϊ γι‟ αυτόν ςε ϊλλη ανϊρτηςό μου. Οργϊνωνα λοιπόν την παρϋα μου με αρχηγό την κυρύα Ελευθερύα του Γραμμϋνου (όνομα του ςυζύγου τησ) και τα υπόλοιπα κορύτςια από του 52, δηλαδό τον Σριούπτςιο μαχαλϊ και περνούςαμε υπϋροχα. Άλλοι ςυμμετϋχοντεσ όταν οι εξόσ: Βαγγελιϐ του Κόφτη, Μαριϊνθη Σριφωνύδη, Ολυμπύα Σρυφωνύδη, Αγγελικό Ζαχαρϋγκα, Πολυξϋνη Ρύζιου, Μαρύκα Αδαμύδου (η αδερφό μου), Φρυςϊνθη Κανϊρη, Φρυςούλα Μϋντα κ. ϊ. Εγϐ ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ, μικρότεροσ και ςαν κόκορασ τησ παρϋασ αυτόσ την οργϊνωνα πϊντα, γιατύ όμουν μερακλόσ. Ξεκινούςαμε λοιπόν για τισ βραδινϋσ μασ επιδρομϋσ πηγαύνοντασ από ςπύτι ςε ςπύτι, αλλϊ ξϋραμε εκ των προτϋρων ςε ποιο ςπύτι θα μασ δϋχονταν και θα μασ ϊνοιγαν την πόρτα. Σο να ϋρθει η Αρϊπκα ςτο ςπύτι ςου θεωρούνταν ευλογύα, γιατύ θα πόγαινε καλϊ η ςοδειϊ και ϋτςι την περύμεναν με ανυπομονηςύα και τη δϋχονταν με ευχαρύςτηςη. Ξεκινούςαμε από το ςπύτι του Γραμμϋνου Ποώρϊζη και ανηφορύζαμε προσ το Μαρϊςι. Ο καθϋνασ φρόντιζε μόνοσ του να ντυθεύ ςτο ςπύτι του φορϐντασ ό,τι πιο παρϊξενο και περύεργο ϋβριςκε, ϐςτε να προκαλεύ το δϋοσ και το φόβο όςων τον ϋβλεπαν, αλλϊ ταυτόχρονα και το γϋλιο. Η κυρύα Ελευθερύα για παρϊδειγμα ϋβαζε ωσ αρχηγόσ ςτο κεφϊλι τησ ϋνα τςαγερό γεμϊτο με νερό και το κϊλυπτε με ϋνα μιςϊλι (=πετςϋτα) για να μη φαύνεται. Σαυτόχρονα φαινόταν θεόρατη. Μόλισ φτϊναμε ςτο ςπύτι τησ πρϐτησ επύςκεψησ, ϋμπαινε μϋςα, ϋπαιρνε χειραψύα ωσ αρχηγόσ και ςυγχρόνωσ ςκύβοντασ το κρυμμϋνο τςαγερό κατϊβρεχε την νοικοκυρϊ. Αυτό ξαφνιαζόταν, καθϐσ δεν καταλϊβαινε από πού ϋρχεται το νερό. Πρϐτη επύςκεψη ςτο Μαρϊςι όταν ςτο ςπύτι του Γκϋτςιου. Εκεύ αντικρύςαμε μια φορϊ τρεισ μανιϋσ (=γριϋσ) ξϊπλα, καθϐσ ϋκαιγε το τζϊκι ςτο κατακόρυφο. Μπαύνοντασ μϋςα όλοι μασ, περύπου 10-12 ϊτομα, μασ ϋκλειςε την εξϐπορτα ο Νύκοσ ο Γκϋτςιοσ, για να μην μπορούμε να βγούμε μετϊ και να μασ αναγνωρύςει. Η κυρύα Ελευθερύα που εύχε το τςαγερό και όταν χοντρϊ ντυμϋνη μασ λϋει: «Ζα πούκνα=θα ςκϊςουμε!». Κϊναμε τότε μια μεγϊλη επύθεςη, ανούξαμε ορμητικϊ την 227

΢όχαλησ

πόρτα και βγόκαμε. Πρωτοςτϊτηςε η Βαγγελιϐ του Κόφτη, που ϋκανε την αντεπύθεςη, ϋςπαςε την πόρτα, βγόκαμε ϋξω και γλιτϐςαμε. Ευτυχϐσ που δεν μασ γνϐριςαν, γιατύ θα πληρϐναμε και την πόρτα. Προχωρϐ ςτο δεύτερο ευτρϊπελο επειςόδιο. Εύπαμε να πϊμε προσ Παναγύα Μαχαλϊ, για να μασ υποδεχτούν ύςωσ καλύτερα. Υτϊςαμε προσ την Παναγύα, προσ του μπϊρμπα Δημητρού Γιαννϊκη το ςπύτι, που η γυναύκα του όταν πολύ μερακλού και όντωσ μασ υποδϋχτηκε με μεγϊλη χαρϊ. Μασ κϋραςε και ϊρχιςε να τραγουδϊει μαζύ μασ καρναβαλύςτικα τραγούδια. Σότε ο αρχηγόσ μασ, η κυρύα Ελευθερύα, τησ αποκαλύφθηκε, γιατύ όταν φιλενϊδεσ και αυτό από τη χαρϊ τησ ϋςμιξε με τον όμιλό μασ και όθελε να μασ ακολουθόςει ςτισ νυχτερινϋσ περιπλανόςεισ μασ. Σότε ςυνϋβηςαν τα παρακϊτω. Σουσ λϋω εγϐ, ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ: «Θα πϊμε ςτου Διονύςη του ΢υκομύτη το ςπύτι!». Αυτόσ γινόταν πϊντα Αρϊπκα, τυλιγμϋνοσ με ϋνα πϊπλωμα που δεν όξερεσ τελικϊ ποιο εύναι το φυςικό του χρϐμα από τα πολλϊ μπαλϐματα. Γινόταν Αρϊπκα παρϋα με το Νύκο του Λύκα (=Κατςύνα), ο οπούοσ εύχε μεγϊλη προτύμηςη ςτα ϊςπρα μακριϊ βρακιϊ με τα βρακοζούνια, που τα ϋδενε κϊτω από το γόνατο. Έςπαζαν ρεκόρ κϊθε χρόνο. Σο κρϊξιμο τησ Αρϊπκασ όταν το χειροκρότημϊ τησ, δηλ. θεωρούνταν επιτυχημϋνοι οι πιο ϊςχημοι και αυτού που δϋχονταν τισ περιςςότερεσ κοροώδύεσ. Θεωρόςαμε λοιπόν ςωςτό και πρϋποσ να πϊμε επύςκεψη και ςτο ςπύτι του Διονύςη ΢ικομύτη, για να τον τιμόςουμε ωσ καλό Αρϊπκα και για να πϊει καλϊ η χρονιϊ του. Υτϊςαμε ςτο χαγιϊτι και εκεύ εύχε μια ςκϊλα ξύλινη με ςανύδια, για να ανεβαύνει ςτην πολϊτα (=δηλ ςτο εξωτερικό ςαλόνι του πρϐτου ορόφου). Μόλισ ανεβόκαμε ςτην πολϊτα όλοι μαζύ, ο Διονύςησ βγόκε απότομα από το δωμϊτιο μαζύ με τη γυναύκα του, τη Μαρύκα το «βρακολϊκ». Η κυρύα Ελευθερύα ωσ αρχηγόσ πόγε να την κϊνει χειραψύα και την κατϋβρεξε κατϊ τα γνωςτϊ. Ο Διονύςησ που δεν του ϊρεςαν όλα αυτϊ αρπϊζει μια φορτωτόρα (=βαςταγαριϊ, ξύλο) και μασ κυνηγϊει. Όπωσ όμαςταν μπουλούκι όλοι μαζύ μπουρδουκλωθόκαμε ςτη ςκϊλα και τα πόδια μασ χϐθηκαν μϋςα ςτα κενϊ των ςανιδιϐν. Οι γυναύκεσ-Αρϊπκεσ ϊρχιςαν ϋντρομεσ να τςιρύζουν και προκλόθηκε πανικόσ. Σελικϊ, ευτυχϐσ ξεμπλεχτόκαμε και κατεβόκαμε φοβιςμϋνοι τη ςκϊλα χωρύσ να ϋχουμε ςπϊςει κανϋνα πόδι, ενϐ ο Διονύςησ ϋξαλλοσ ςυνϋχιζε να μασ βρύζει και να χτυπϊει τη φορτωτόρα ςτα παρμϊκια (=ξύλινα κϊγκελα). Η επύςκεψη τελεύωςε ϊδοξα, ωςτόςο ποτϋ δε χϊναμε το κουρϊγιο μασ και ςυνεχύζαμε ατρόμητοι. Σρύτο και τϋταρτο επειςόδια, πιο ευχϊριςτα:

228

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Εύπε η κυρύα Ελευθερύα (Θεόσ ςχωρϋςτην!): «Θα πϊμε ςτο Δημητρό του Ντρούτα=΢ερενύδη, γιατύ εκεύ κερνϊνε ρακύ με τυρύ μεζϋ, ςε μεγϊλα κομμϊτια, γιατύ ϋχουν κοπϊδι με πρόβατα». Ακολουθϐντασ την προτροπό και την εμπειρύα τησ πόγαμε ςτο Δημητρό του Ντρούτα. Εδϐ μασ δϋχτηκαν πολύ ωραύα και τραγουδόςαμε και χορϋψαμε όλοι μαζύ αφόνοντασ τουσ την ευλογύα να πϊει καλϊ η χρονιϊ και η ςοδειϊ τουσ. Για το τϋλοσ αφόςαμε να πϊμε ςτο ςπύτι του μπϊρμπα Κϐτςιου Καραγεωργύου, του ταχυδρόμου, που πϊντα καλοκϊγαθα μασ δεχόταν. Εκεύ μασ κϋραςαν το καλύτερο λουκούμι, ςαν πλιθιϊ μεγϊλο και αποκαλυφθόκαμε ςτο τϋλοσ όλοι. Η γυναύκα του, η θεύα Υανό και ο μπϊρμπα Κϐτςιοσ μασ κρϊτηςαν ωσ τισ πρωινϋσ ϐρεσ με κϋφι, γλϋντι και τραγούδι. Γύναμε όλοι μια ευχϊριςτη ςυντροφιϊ, και τελικϊ η βραδιϊ μασ ϋκλειςε με χαρϊ, παρϊ τισ προηγούμενεσ δύο πρϐτεσ κακϋσ περιπϋτειεσ. Σα παραπϊνω τα καταλαβαύνουν περιςςότερο οι ΢οχινού φύλοι μου που γνωρύζουν πρόςωπα και πρϊγματα. Πιςτεύω όμωσ ότι τα χαύρονται και οι πολυπληθεύσ αναγνϐςτεσ του ιςτολογύου μου, καθϐσ λαμβϊνω ςχετικϊ μηνύματα, για να εμπλουτύζω τισ αναρτόςεισ μου. Θϋλω να ςημειϐςω ότι την παλιϊ εποχό με απλϊ πρϊγματα χαιρόμαςταν, αλληλοβοηθιόμαςταν και περνούςαμε ευχϊριςτα και χαρούμενα.

Άρματα ΢οχινού Καρναβαλιού Δημοςιεύτηκε ςτισ 11/02/2012 Σελειϐνοντασ τα Δωδεκϊμερα ςτο ΢οχό αρχύζει το μεγϊλο πϊθοσ μασ, τα καρναβϊλια, τα οπούα οι ΢οχινού τα ϋχουμε ςτο αύμα μασ. Οι προετοιμαςύεσ τησ Αποκριϊσ αρχύζουν αμϋςωσ μετϊ τα Θεοφϊνεια και η παρϊδοςη κληροδοτεύται από τον παππού ςτον εγγονό. Ο καθϋνασ ΢οχινόσ ϋχει την ειδικότητϊ του όςο αφορϊ τα καρναβϊλια και το τι θα παρουςιϊςει ςε αυτϊ αμιλλϐμενοσ για το καλύτερο. Άλλοσ ϋχει ειδικότητα ςτη ραφό των δερμϊτων για τα μϋριου (=τραγόμορφο καρναβϊλι), ϊλλοσ ςτην καταςκευό του καλπακιού (=προςωπύδα), ϊλλοι ξϋρουν να ταιριϊζουν τισ ντουζύνεσ των κουδουνιϐν ςυγχρονιςμϋνεσ ωσ προσ τον όχο και ϊλλοι τϋλοσ ςυναγωνύζονται ωσ προσ την παρουςύαςη του καλύτερου ϊρματοσ.

229

΢όχαλησ

Mεταφορϊ τησ προύκασ

Ειδικότερα, η δικό μασ γενιϊ (γεννημϋνοι από το 1930 και εντεύθεν) εύχαμε ϋναν υγιό ανταγωνιςμό για το ποιοσ θα παρουςιϊςει το καλύτερο ϊρμα. Θα αναφϋρω τϐρα ονόματα πρωτεργατϐν εκεύνησ τησ ϋνδοξησ εποχόσ, που βοόθηςαν να βγουν τϋλεια ϊρματα που ϋκλεψαν την παρϊςταςη ςτην παρϋλαςη. Καταρχόν, ο Κϐςτασ Υελφϋλησ όταν ακούραςτοσ και ϋδινε και ωσ δημοτικόσ ςύμβουλοσ επύ ςειρϊ ετϐν όλον τον εαυτό του για την καλύτερη καταςκευό των αρμϊτων. Ο Πϊςχοσ Αδαμύδησ ωσ ξυλουργόσ οργϊνωνε ϊρματα. Ο Αργύρησ Κουτούςησ ωσ ςιδηρουργόσ παρουςύαζε και αυτόσ τα καλύτερα. Ο Δημότριοσ Γερμιτςιϐτησ ωσ ξυλουργόσ βοηθούςε πϊντοτε. Ο Γιϊννησ Αδαμύδησ ωσ επιπλοποιόσ ϋκανε τα καλύτερα ϊρματα. Ο Φρόςτοσ Καλλιγύδησ ςυνειςϋφερε πϊντα τα μϋγιςτα με το τρακτϋρ του. Εγϐ, ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ, όμουν πϊντα παρϐν ςε όλα τα δρϐμενα και προςπαθούςα για την καλύτερη εμφϊνιςη και οργϊνωςη όλων των αρμϊτων. ΢ε εξϋχουςα θϋςη τοποθετϐ τον αεύμνηςτο Δημότριο Ξανθό ό -Σϊκη Ρύτςα (βλ. και ςελ.) για τουσ ΢οχινούσ- που μασ εμπλούτιζε με τισ ιδϋεσ του και εμεύσ εκτελούςαμε. Ο Δημότριοσ Ξανθόσ εύχε μεγϊλη ϋμπνευςη ςτο καρναβϊλι και μασ κατεύθυνε ςε αυτϊ τα ζητόματα. Επύςησ, ωσ πρόεδροσ του εμπορικού ςυλλόγου εύχε βαρύτητα ο λόγοσ του και πρόςφερε πολλϊ για τον τόπο. Σου ϊρεζαν οι παραδόςεισ και αγωνιζόταν με πϊθοσ και αυτοθυςύα για την πρόοδο του τόπου. 230

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

ΠΕΡΙΓΡΑΥΗ ΟΡΙ΢ΜΕΝΩΝ ΑΡΜΑΣΩΝ ΑΠΟ ΣΟ 1965 ΚΑΙ ΕΞΗ΢: Σο χαρϋμι του μαχαραγιϊ: Παςϊσ όταν ο Βϊγγοσ ο κουρϋασ και από τα πιο όμορφα χανουμϊκια ο αεύμνηςτοσ Λϊκησ Κολϋςησ. Ο Φρόςτοσ Καρακινϊρησ και ο Σϊκησ Καραμπατϊκησ και όλη τουσ η παρϋα όταν γλεντζϋδεσ και χανουμϊκια επύςησ. ΢ύγουρα, η περιγραφό θα ξυπνόςει αναμνόςεισ ςτουσ παλαιότερουσ και αν υπϊρχουν ςχετικϋσ φωτογραφύεσ θα παρακαλούςα, αν επιθυμεύτε, να μου ςταλούν ψηφιοποιημϋνεσ για να αναρτηθούν. Εκτόξευςη πυραύλου: Ο Αργύρησ Κουτούςησ εύχε κϊνει ϋνα ϊρμαπύραυλο. Από το μπουρύ εκτόξευε γϊτεσ μϋςα ςτον κόςμο και οι ϊνθρωποι δεν όξεραν που να κρυφτούν και οι γϊτεσ που να πϊνε. Πριν εκτοξευτούν τισ εύχε μαζεμϋνεσ ςε τςουβϊλι, που όταν δεμϋνο ςτο μπουρύ, τισ ςκούνταγε από πύςω και αυτϋσ εκτοξεύονταν. Ο πύραυλοσ ονομαζόταν ΢πούτνικ και όταν ςτο καρναβϊλι του 1957, τιμόσ ϋνεκεν ςτον πύραυλο που ϋςτειλε τη Λϊικα ςτο διϊςτημα. Παραδοςιακό ςπύτι: Σο οργϊνωνε ο Γιϊννησ Αδαμύδησ και αναπαριςτούςε το ΢οχινό ςπύτι με την πλόρη του εξϊρτηςη και την οικοςκευό κατϊ το 19ο αι. Εύχε αργαλειό, μυλόπετρα, νεροχύτη (=τιςτιλύκι), ντουρβϊνα για την καταςκευό βουτύρου, τζϊκι, όλη τη φαμύλια που κϊθονταν ςτα μιντϋρια, ςοφρϊδεσ ςτουσ οπούουσ ϋτρωγαν, χειρόμυλουσ για το πλιγούρι.

231

΢όχαλησ

Άρμα για την εκτόξευςη κομφετύ για το καλωςόριςμα των θεατϐν και επιςκεπτϐν του καρναβαλιού: Εγϐ, ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ και ο Θωμϊσ Λϊτςιοσ ό Μπουζύνκασ ντύναμε το τρακτϋρ του με το ςφυρόμυλο και το κϊναμε ϊρμα επενδύοντασ το με υφϊςματα χρωματιςτϊ. ΢τη ςυνϋχεια γεμύζαμε το ςφυρόμυλο με κομφετύ και την ϐρα τησ παρϋλαςησ τα εκτόξευε ςε όλουσ τουσ επιςκϋπτεσ δύνοντασ χρϐμα ςτην αποκριϊτικη γιορτό και φαιδρύνοντασ την ατμόςφαιρα. Εύχε πϊντα μεγϊλη επιτυχύα και καταχειροκροτούνταν επύ πολλϊ ϋτη. ΢τα κατοπινϊ χρόνια, επειδό το ϊρμα μασ πϋτυχε μεγϊλη αναγνϐριςη από τον κόςμο, το υιοθϋτηςε ςαν ιδϋα ο Δόμοσ και το παρουςύαζε τα επόμενα χρόνια με μεγϊλη επύςησ επιτυχύα. Η αρπαγό τησ ωραύασ Ελϋνησ: Σην οργϊνωνε η παρϋα του Κωνςταντύνου Βαγενϊ. Με πρωτεργϊτη τον Γιαννϊκη Παπϊζη που τϐρα βρύςκεται ςτην Αμερικό και ϋχω επικοινωνύα μαζύ του μϋςω του facebook. ΄Ηταν ο Γιαννϊκησ η ωραύα Ελϋνη και ο Πϊρησ όταν ο Βαςύλησ Σζύμπασ, παλαιςτόσ από την Αρϋθουςα. Ο Πϊρησ αρχικϊ βριςκόταν πϊνω ςε ϊλλο ϊρμα τησ δικόσ μασ παρϋασ. Σο ϊρμα όταν φτιαγμϋνο πϊνω ςτο φορτηγό του Ηλύα Κανϊρη. Όταν φτϊναμε ςτην πλατεύα ορμούςε ο θεόρατοσ Πϊρησ-παλαιςτόσ και ϊρπαζε την ωραύα Ελϋνη, η οπούα

232

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

χαιρόταν που ϊφηνε το γϋρο Μενϋλαο τον ϊνδρα τησ και πόγαινε ςτην Σρούα με τον θεόρατη και ωραύο Πϊρη.

Υωτογραφύα από τα ΢ΟΦΙΝΑ ςτο facebook

Η ταβϋρνα του μπϊρμπα Κωςτό: Aποτελούνταν από τϋςςερα τραπϋζια. Σϋςςερισ ϊνδρεσ εύχαν δεμϋνο πϊνω ςτουσ ϐμουσ τουσ ϋνα τραπϋζι. Σο τραπεζομϊντηλο κϊλυπτε τα πόδια τουσ και δεν φαύνονταν ότι περπατούςαν. Χεύτικα πόδια όταν φτιαγμϋνα με ϊχυρα πϊνω ςτο τραπϋζι και καλυμμϋνα με παντελόνια. Έτςι δινόταν η εντύπωςη ότι οι ϊνθρωποι κϊθονταν ςταυροπόδι πϊνω ςτο τραπϋζι, ϋπιναν ούζο και ϋπαιζαν χαρτιϊ και ϋτςι η ταβϋρνα όταν κινητό και κυκλοφορούςε και εύχε πολύ πλϊκα. Σο πλούο τησ αγϊπησ: Αληςμόνητο θα μεύνει το πλούο τησ αγϊπησ. Ιδρυτϋσ του όταν ο Κϐςτασ ο Αςύκησ και ο αεύμνηςτοσ Μύμησ Μπουτςούκησ και η παρϋα τουσ. Ήταν ϋνα καρϊβι που θεωρούνταν ότι αρμϋνιζε ςτο πϋλαγοσ. Μϋςα όταν όλοι οι ναύτεσ και όλα τα ςύνεργα του καραβιού. Σο τρϋνο του Διαβόλου: Από το Μαρϊςι, που όταν η γειτονιϊ και του Ζαχαρύα ΢ωτύδη, ξεκινούςε το «Σρϋνο του Διαβόλου». Ο Σϊκησ ο Παντελόσ ϋβαλε το τρακτϋρ και όλα τα παιδιϊ από το Μαρϊςι ςυνϋδεαν πύςω από το τρακτϋρ τα κϊρα τουσ ωσ βαγόνια και ϋτςι ςχηματιζόταν το «Σρϋνο του Διαβόλου». Πϊνω του μια χρονιϊ ανϋβηκαν πολλού επιβϊτεσ, μεταξύ των ϊλλων και ο μπϊρμπα Δημητρόσ Σούνασ και ο Νύκοσ ο Λιόλιοσ, για να φυλϊγουν δόθεν τα μικρϊ παιδιϊ, μη τυχόν πϋςει κανϋναν κϊτω. Ο κύριοσ ςκοπόσ τησ αποςτολόσ τουσ βϋβαια όταν να φυλϊγουν το 233

΢όχαλησ

μακεδονικό χαλβϊ που προοριζόταν να μοιραςτεύ ςτουσ επιςκϋπτεσ ςτην αγορϊ και να μην προλϊβουν να τον φϊνε τα επιβιβαζόμενα παιδιϊ. Όταν φτϊςαμε ςτην αγορϊ, ζητόςαμε το χαλβϊ από το μπϊρμπα Δημητρό, για να τον μοιρϊςουμε και μασ απϊντηςε: «Ε! Γιϐργο, λύγο λύγο εμεύσ με τα παιδιϊ και το Νύκο το Λιόλιο, τον φϊγαμε!». Σότε αναγκϊςτηκε ο Βαγγϋλησ Κουζιούφησ που ϋπαιζε το ρόλο του ςταθμϊρχη να αγορϊςει ϊλλο χαλβϊ από το Βαςιλικό ό Κϊκα και να τον μοιρϊςουμε ςτουσ επιςκϋπτεσ ςτην αγορϊ. Ο μπϊρμπα Δημητρόσ όταν πϊντα ετοιμόλογοσ και αυθόρμητοσ, με πολύ καλοςυνϊτο χαρακτόρα.

Οι Ινδιϊνοι: Ο Γιϊννησ Αδαμύδησ επύ ςειρϊ ετϐν οργϊνωνε τουσ Ινδιϊνουσ Ζουλού, που με τα τύμπανα και τισ φωνϋσ που ϋβγαζαν όλοι μαζύ, ϋκλεβαν την παρϊςταςη. Υωνϊζαμε εγϐ και ο Βϊγγοσ ο Κουρϋασ δύνοντασ το ςύνθημα και μασ ακολουθούςαν όλοι κϊνοντασ κυκλικούσ χορούσ και φωνϊζοντασ κραυγϋσ ςυνοδεύα νταουλιϐν. Υωνϊζαμε ςτη γλϐςςα των Ζουλού: «Σςούκα μύκα λούκα ςλούκα…». Για τον χρωματιςμό ο Γιϊννησ Αδαμύδησ χρηςιμοποιούςε ειδικϋσ μπογιϋσ και μετϊ χρειαζόταν μια βδομϊδα για να καθαριςτούμε. Για να κϊνουμε τα φτερϊ των Ινδιϊνων ξεπουπουλιϊζαμε πολλϋσ κότεσ και κόκορεσ. Όχι ότι οι γαλοπούλεσ ϋμεναν αλϐβητεσ. 234

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Η καμόλα: Ο ΢ταμϊτησ Προύκασ εύχε ϋνα μεγϊλο και ςπουδαύο προνόμιο. Με μεγϊλη επιτυχύα τισ Αποκριϋσ αναλϊμβανε να φτιϊξει την καμόλα και για τον εαυτό του κρατούςε το ρόλο του καμηλιϋρη. Η καμόλα γινόταν ωσ εξόσ: 4 ϊτομα κουβαλούςαν ςτουσ ϐμουσ τουσ μια ςκϊλα 3 μϋτρων και τη ςκϋπαζαν με ϋνα μουςαμϊ. Σο κεφϊλι τησ όταν το κρανύο ενόσ ψόφιου αλόγου. Ο αρχικαμηλιϋρησ με ϋνα ςκοινύ τραβούςε τα ςαγόνια του και αυτϊ χτυπούςαν.

Eυχαριςτϐ τον Κϐςτα Αςλανύδη, ΢οχινό δϊςκαλο ςτην ακριτικ ό Λϋρο που μου ϋςτειλε τη φωτογραφύα αυτό από τη ΢υλλογό του Ν. Γερμιτςιϐτη. Ο Αθανϊςιοσ Ξανθόσ ωσ ςυνεχιςτόσ καμηλιϋρησ (με πρϐτο διδϊξαντα τον Προύκα).

Αν δεν κερνούςαν οι περαςτικού την καμόλα, ςυχνϊ με τα δόντια τησ τουσ ϋπαιρνε το καπϋλο από το κεφϊλι τουσ. Ο ΢ταμϊτησ από τη γειτονιϊ του, το 52, μϊζευε τουσ πρωτοκλαςϊτουσ γεύτονεσ, για να επανδρϐςουν την καμόλα. Αυτού όταν ο μπϊρμπα Γιοβϊνησ Ρύζοσ, ο αεύμνηςτοσ μπϊρμπα ΢ταμϊτησ Μιϊκοσ, ο ΢ϊκησ Μπουτςιούκησ ό Κατοικύασ, ο Αλκιβιϊδησ Κόφτησ, όλοι τουσ επύλεκτοι για το ρόλο τουσ. Για μϋνα, το Γιϐργο Αδαμύδη και το Κϐτςιο Μϋντα ό Καρπουζαρϊ ϋκανε τη μικρό καμόλα, που ακολουθούςε τη μεγϊλη. Ο ΢ταμϊτησ Προύκασ ωσ καμηλιϋρησ με το γαώδούρι του Φρόςτου Ρύζου που αγκϊριζε πολύ, με το διςϊκι και το τςαλμϊ (=μεγϊλο τουλουπϊνι) ςτο κεφϊλι διϋπρεψε ωσ καμηλιϋρησ. Κϊποια φορϊ η μεγϊλη καμόλα βρϋθηκε ςε «μεγϊλη φυςικό ανϊγκη» ςτη μϋςη τησ αγορϊσ. Ατρόμητοσ ο ΢ταμϊτησ τησ εύπε: «Κουχ καμόλα!».

235

΢όχαλησ

Κϊθιςε αμϋςωσ η καμόλα κϊτω και οι ΢οχινού καταλαβαύνουν τι δύςοςμο ϋγινε μετϊ, όταν ςηκϐθηκε η καμόλα… Αργότερα παρϋδωςε το ρόλο του καμηλιϋρη ςτον αεύμνηςτο Αθανϊςιο Ξανθό και αυτόσ διϋπρεψε ωσ καμηλιϋρησ επύ ςειρϊ ετϐν. Κλεύνοντασ τη διόγηςό μου αναφϋρω ότι ο ΢ταμϊτιοσ Προύκασ εύναι ϋνασ εξαύρετοσ οικογενειϊρχησ και παραγωγόσ του φημιςμϋνου καςεριού «Προύκασ», το οπούο διατύθεται ςτην Ελλϊδα και ςτα πϋρατα του κόςμου.

Παραδοςιακόσ Γϊμοσ: Εγϐ ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ από το ϋτοσ 1965 και κατόπιν εύχα και μια ϊλλη ειδικότητα, την προετοιμαςύα του παραδοςιακού γϊμου με όλεσ τισ λεπτομϋρειεσ. Παρόλαζαν τα ϊλογα φορτωμϋνα με την προύκα τησ νύφησ (τα φόρτωνα με τα καλύτερα προικιϊ και κιλύμια τησ γυναύκασ μου Άννασ), η νύφη, ο γαμπρόσ και η κουμπϊρα. ΢το ρόλο του Ντϋβερ ο Γιαννϊκησ ο Σςιϊνησ. Για να γύνω κατανοητόσ ντϋβερ ονομαζόταν το παιδύ που κουβαλούςε την κανϊτα με το κραςύ που θα ϋδινε ο παπϊσ ςτουσ νεόνυμφουσ. Υορούςε πϊντα ϋνα λευκό μαντύλι ςτο λαιμό. Ξεκινούςαμε από το παλιό γυμνϊςιο (το 236

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

ςημερινό δημοτικό) όλα τα παιδιϊ και τα κορύτςια και εμεύσ οι παλαιότεροι τον εμπλουτύζαμε με ανθρϐπινο δυναμικό τησ γενιϊσ μασ ωσ πεθερού και ςυμπεθϋρια. Ο καθηγητόσ Αμπατζόσ μασ βοηθούςε ςτην προετοιμαςύα του γϊμου, καθϐσ τα γυμναςιόπαιδα ϋπαιρναν μϋροσ ςτο ϋθιμο ωσ γαμπρόσ, νύφη, μπρατύμια κτλ.

Δεξιϊ ο Γεϐργιοσ Αδαμύδησ. ΢το κϋντρο καθιςτόσ ο μπϊρμπα Γιϐργησ Πϊςχοσ που όταν διηγούνταν ιςτορύεσ μϋναμε με ανοιχτό ςτόμα. Εύναι ο τελευταύοσ που φορούςε παραδοςιακό ςτολό, το γιλϋκο ονομϊζεται βϋςτα. Αριςτερϊ ο Ευϊγγελοσ Γρατςωνύδησ. Υωτογραφόθηκαν το 1984 ςτο δρϐμενο του παραδοςιακού γϊμου.

Η προςφορϊ του Γιϊννη Γλαβύνα Ιδιαύτερα αναφορϊ επιθυμϐ να κϊνω ςτον αεύμνηςτο βουλευτό Γιϊννη Γλαβύνα που όταν Δόμαρχοσ του ΢οχού εκεύνη την εποχό. Έδινε όλο του τον εαυτό για την επιτυχύα του ΢οχινού Καρναβαλιού. Σύμηςε το χωριό μασ ωσ δόμαρχοσ την εποχό εκεύνη. Δυςτυχϐσ, ϋφυγε πρόωρα από κοντϊ μασ αφόνοντασ δυςαναπλόρωτο κενό. Η δημαρχύα παρεύχε ςοκολϊτεσ, που μοιρϊζονταν ςτουσ θεατϋσ του δρϐμενου και πενηνταρϊκια ούζου για να εύμαςτε όλοι ςτο τςακύρ κϋφι. Μου ϋλεγε: «Γιϐργο, μοιρϊςτε τα να πύνουν όλοι…». Σου εύπα κϊποτε: «Δόμαρχε, μασ λεύπει ϋνασ ζωντανόσ πετεινόσ για να αναπαραςτόςουμε το ϋθιμο πεντιλϊρια=δευτεριϊτικοσ γϊμοσ». Σον πετεινό αυτό τον ϋδινε ωσ δϐρο ο γαμπρόσ ςτο ςόι τησ νύφησ τη Δευτϋρα, όταν πόγαιναν ςτα Επιςτρόφια το ςόι τησ νύφησ ςτο ςόι του γαμπρού. 237

΢όχαλησ

Σότε ο Γιϊννησ ο Γλαβύνασ ακμαιότατοσ και νεότατοσ δόμαρχοσ 27 ετϐν μόλισ πόδηξε από το φρϊχτη του Γουτακόλη, ϋπιαςε τον πετεινό τησ μανιϊσ Αντρϋικασ Γουτακόλη και μασ τον ϋφερε. Η γιαγιϊ φϐναζε βϋβαια, αλλϊ ο Δόμαρχοσ υποςχϋθηκε ότι την ϊλλη μϋρα θα τησ ϋφερνε 5 πετεινϊρια και 5 κότεσ, πρϊγμα που ϋκανε. Σου ϊρεζε πολύ να παρουςιαςτεύ το ϋθιμο του παραδοςιακού γϊμου με όλεσ τισ λεπτομϋρειεσ και όλο το πρϋποσ. Σον Γϊμο τον ςυνϋχιςα επύ πολλϊ χρόνια με όλο το πρϋποσ, διότι εύχα όλουσ τουσ ςυνεργϊτεσ τησ γενιϊσ μου, που με ακολουθούςαν. Πρϐτοσ γινόμουν εγϐ Αρϊπκα (=μεταμφιεςμϋνο καρναβϊλι) και με ακολουθούςαν και ϊλλοι. Εύχα μόνιμα εκτελεςτικϊ ςτελϋχη και ακολουθύα. Ο καθϋνασ εύχε το πόςτο του. Ο Παςχαλϊκοσ ο Κατςούφασ γινόταν πεθερϊ, ο Αθανϊςιοσ Δεςποτόπουλοσ με το ϊλογό του και το Φρόςτο το Ρύζο όταν οι μεταγωγεύσ. Κουβαλούςαν το ϊλογο με την προύκα τησ γυναύκασ μου. Ο μπϊρμπα Αποςτόλησ ο Κλιςακϊλησ όταν η μϊνα τησ νύφησ –η πιο όμορφη πεθερϊ που πϋραςε από τα χρονικϊ. Ο παραδοςιακόσ γϊμοσ γινόταν με δύο ζευγϊρια νταούλια και όλοι μικρού μεγϊλοι που όταν πια μεθυςμϋνοι χόρευαν πατινϊδα από το ςχολεύο ωσ την αγορϊ. ΢το κϋντρο τησ πλατεύασ γινόταν όλη η αναπαρϊςταςη του ΢οχινού γϊμου: ςτϋψη, χορόσ ϋξω από την εκκληςύα, μεταφορϊ ςτο ςπύτι τησ νύφησ, επιςτρόφια και το ϋθιμο του πετεινού. Ακόμη και ςόμερα ςτα 80 μου χρόνια μου λϋνε νεότεροι φύλοι μου: «Γιϐργο, να τον κϊνουμε πϊλι τον Παραδοςιακό Γϊμο; Για να το ςυνεχύςει το ϋθιμο και η δικό μασ γενιϊ;» και εγϐ δεν τουσ αρνούμαι, αλλϊ βοηθϐ με όλεσ μου τισ δυνϊμεισ! ΢ΦΟΛΙΑ ΑΝΑΓΝΩ΢ΣΩΝ ΢ΣΑΜΑΣΗ΢ ΜΠΟΤΣ΢ΙΟΤΚΗ΢ 11/02/2012 Μπρϊβο κύριε Γιϐργο πολύ ωραύο το ϊρθρο ςου. ΢υνϋχιςε για να διαβϊζουμε την ιςτορύα του ΢οχού. Κϐςτασ ΢ωτιδησ 14/02/2012 238

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Μπρϊβο κύριε Γιϐργο τα διϊβαςα το ϊρθρο ςτον πατϋρα μου και ευχαριςτόθηκε παρϊ πολύ. Ο πατϋρασ μου, ο Ζαχαρύασ του ϋχει πιϊςει ϊνοια τϐρα τελευταύα, αλλϊ όλα τα παλιϊ τα θυμϊται. ΢ε ευχϊριςτει που κϊπου τον αναφϋρεισ και ςυγκινεύται. ΢ε όλουσ τουσ ΢όχαληδεσ ςασ ςτϋλνει χαιρετιςμούσ και όλη την αγϊπη του. Θα ςε ςτεύλουμε και μια φωτογραφύα για να τον δουν όλοι οι παλιού. Από μϋνα για ςασ από την Αυςτραλύα. Κϐςτασ ΢ωτύδησ του Ζαχαρύα.

Για το Ζαχαρύα ΢ωτιδη: τον ξενιτεμϋνο φύλο ςτη Μελβούρνη Δημοςιεύτηκε ςτισ 29/04/2012 Θα ζητόςω ςυγγνϐμη από το φύλο μου Ζαχαρύα ΢ωτύδη ό Ζαχαρύα Σούνα, όπωσ τον λϋγαμε ςτο ΢οχό (εδϐ όλοι μασ ϋχουμε από ϋνα παρατςούκλι), επειδό μου διϋφυγε να αναφερθϐ ςε αυτόν ςτην ανϊρτηςό μου για τουσ ξενιτεμϋνουσ του ΢οχού ςτην Αυςτραλύα. Πϋραςαν βλϋπετε πολλϊ χρόνια, αφότου ϋφυγε για την ξενιτιϊ και «μϊτια που δεν βλϋπονται, γρόγορα ληςμονιούνται». Ο γιοσ του όμωσ, ο Κωνςταντύνοσ ΢ωτύδησ, με πληροφόρηςε ότι ο πατϋρασ του, ο Ζαχαρύασ εύναι πολύ καλϊ και ζει ςαν τα ψηλϊ βουνϊ ςτη μακρινό Μελβούρνη τησ Αυςτραλύασ. Ο Ζαχαρύασ ΢ωτύδησ από τα νιϊτα του όταν ϋνασ προοδευτικόσ νϋοσ για την εποχό του. Ήταν ϋνα δυο χρόνια μεγαλύτεροσ από εμϋνα, γιατύ πόγε ςτρατιϐτησ πριν από εμϋνα και μϊλιςτα ςτην Κορϋα. Κατόπιν γύριςε ςτο ΢οχό με εμπλουτιςμϋνεσ γνϐςεισ και το μυαλό του όταν να ξενιτευτεύ. Αυτό τη ςκϋψη του γρόγορα την πραγματοπούηςε. Διϋπρεψε ςτην Αυςτραλύα δημιουργϐντασ ϊξιουσ απογόνουσ. Η γυναύκα του Ζαχαρύα δεν όταν από το ΢οχό, όταν από τη Μαυρούδα. Θα κϊνω τϐρα εκτενό αναφορϊ ςτον πατϋρα του Ζαχαρύα, τον Δημότριο Σούνα. Μπορεύ να μην όξερε πολλϊ γρϊμματα, αλλϊ όταν κοινωνικϐσ μορφωμϋνοσ, προικιςμϋνοσ με πολλϋσ γνϐςεισ και δεξιότητεσ. Θα περιγρϊψω τϐρα ϋνα περιςτατικό αςτεύο τησ Αποκριϊσ, για να το διαβϊςει ο αγαπητόσ μου φύλοσ Ζαχαρύασ και να γελϊςει με την καρδιϊ του: Εγϐ οργϊνωνα πολλϊ από τα δρϐμενα τησ Αποκριϊσ, γινόμαςταν καρναβϊλια και κϊναμε και ϊρματα. Μια χρονιϊ από το Μαρϊςι, που όταν η γειτονιϊ του Ζαχαρύα, ξεκύνηςε το «Σρϋνο του Διαβόλου». Ο Σϊκησ ο 239

΢όχαλησ

Παντελόσ ϋβαλε το τρακτϋρ και όλα τα παιδιϊ από το Μαρϊςι ςυνϋδεςαν πύςω από το τρακτϋρ τα κϊρα τουσ ωσ βαγόνια και ϋτςι ςχηματύςτηκε το «Σρϋνο του Διαβόλου». Πϊνω του ανϋβηκαν πολλού επιβϊτεσ, μεταξύ των ϊλλων και ο μπϊρμπα Δημητρόσ Σούνασ και ο Νύκοσ ο Λιόλιοσ, για να φυλϊγουν δόθεν τα μικρϊ παιδιϊ, μη τυχόν πϋςει κανϋναν κϊτω. Ο κύριοσ ςκοπόσ τησ αποςτολόσ τουσ βϋβαια όταν να φυλϊγουν το Μακεδονικό Φαλβϊ, που προοριζόταν να μοιραςτεύ ςτουσ επιςκϋπτεσ ςτην αγορϊ, και να μην προλϊβουν να τον φϊνε τα επιβιβαζόμενα παιδιϊ. Όταν φτϊςαμε ςτην αγορϊ, ζητόςαμε το χαλβϊ από το μπϊρμπα Δημητρό, για να τον μοιρϊςουμε και μασ απϊντηςε: «Ε! Γιϐργο, λύγο λύγο εμεύσ με τα παιδιϊ και το Νύκο το Λιόλιο, τον φϊγαμε!». Σότε αναγκϊςτηκε ο Βαγγϋλησ Κουζιούφησ που ϋπαιζε το ρόλο του ςταθμϊρχη να αγορϊςει ϊλλο χαλβϊ από το Βαςιλικό ό Κϊκα και να τον μοιρϊςουμε ςτουσ επιςκϋπτεσ ςτην αγορϊ. Ο μπϊρμπα Δημητρόσ όταν πϊντα ετοιμόλογοσ και αυθόρμητοσ, με πολύ καλοςυνϊτο χαρακτόρα. Κωνςταντύνε ΢ωτύδη, γιε του φύλου μου Ζαχαρύα, να εύςαι περόφανοσ που ϋχεισ καταγωγό από το ΢οχό, γιατύ ςε κϊθε ςημεύο του πλανότη ο ΢οχόσ ςτϋλνει από ϋνα δυο τϋκνα του για μαγιϊ και, όπου πϊνε οι ΢οχινού μεγαλουργούνε, και εύμαςτε όλοι υπερόφανοι για ςασ και ςασ καμαρϐνουμε.

Κουδούνια ςτο Λαογραφικό μουςεύο ΢οχού

240

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Aποκριϋσ 2012 ςτο ΢οχό Δημοςιεύτηκε ςτισ 3/3/2012 Όπωσ κϊθε χρόνο ϋτςι κι φϋτοσ οι Αποκριϋσ ςτο ΢οχό παρϊ τισ κακϋσ καιρικϋσ ςυνθόκεσ γιορτϊςτηκαν μεγαλοπρεπϐσ, γιατύ το ςοχινό καρναβϊλι εύναι «παντόσ καιρού». Όλοι οι ΢οχινού από 8 ϋωσ 108 ετϐν όταν επύ ποδόσ, ο καθϋνασ ςτο πόςτο που ανόκει. Ο κατϊλληλοσ ϊνθρωποσ ςτην κατϊλληλη θϋςη. ΢το καρναβϊλι πϊντα ο Δόμοσ ϋχει τον πρϐτο λόγο για την οργϊνωςό του. Όλοι οι ΢οχινού παύρνουν μϋροσ ςτα δρϐμενα με μεγϊλη λαχτϊρα. Ωσ γνωςτόν λόγω του «Καλλικρϊτη» ο Δόμοσ ΢οχού, ο αρχαιότεροσ ςτην περιοχό, εντϊχθηκε ςτον δόμο Λαγκαδϊ. Αυτό δεν μασ πτόηςε καθόλου ςτο ϋργο μασ. Ο καινούργιοσ δόμαρχοσ Λαγκαδϊ, ο κύριοσ Ιωϊννησ Αναςταςιϊδησ εύναι ςυντοπύτησ, καθότι κατϊγεται από την Αυγό, διπλανό χωριό του ΢οχού. Ο νϋοσ δόμαρχοσ κϊνει τα καλύτερα για τον τόπο, καθϐσ εύναι ϊριςτοσ γνϐςτησ τησ παρϊδοςησ μασ. Με τουσ ςυμβούλουσ που εξελϋχθηκαν από το ΢οχό, τουσ κ. Αθανϊςιο Λϋτςιο, Ζαχαρύα Ζαχαρϋγκα και Μιςχόπουλο Απόςτολο το καρναβϊλι μασ όταν ϊψογο, με ϊριςτη οργϊνωςη και καλύτερο από κϊθε ϊλλη χρονιϊ. Ιδιαύτερη μνεύα κϊνω ςτο ϊξιο εκφωνητό κ. Φρόςτο Μϋρδα, που αναδεικνύει με την περιγραφό του ςτο μικρόφωνο το καρναβϊλι μασ και ενημερϐνει ςυντοπύτεσ και επιςκϋπτεσ δύνοντασ πληροφορύεσ για τα δρϐμενα και την ιςτορύα του εθύμου μασ. Οι ΢οχινού μετϊ τα Φριςτούγεννα αρχύζουν την προετοιμαςύα για την Αποκριϊ και γλεντούν παρϋεσ παρϋεσ ντυμϋνοι μϋριου (=τραγόμορφο καρναβϊλι με κουδούνια). Θα αφηγηθϐ τϐρα πωσ περϊςαμε ςτο φωτεινό καρναβϊλι του 2012. Εκτενεύσ αναφορϋσ ςε παλιϋσ αποκριϋσ ϋχω κϊνει ςε ϊλλεσ αναρτόςεισ μου. ΢ϊββατο 25.2.2012 Η προετοιμαςύα του ΢οχινού γϊμου αρχύζει μια βδομϊδα πριν. ΢τη πλατεύα όταν το ςπύτι του γαμπρού, διακοςμημϋνο με τον παραδοςιακό τρόπο. Σο ςπύτι τησ νύφησ όταν δύπλα ςτην εκκληςύα του αγύου Γεωργύου ςτολιςμϋνο υπϋροχα. Επύςησ, η «Λαογραφικό ομϊδα γυναικϐν ΢οχού» εύχε ςτολύςει το δικό τησ ςπύτι με πολύ μερϊκι και αγϐνα και κόπο μεταλαμπαδεύοντασ την παρϊδοςό μασ ϊψογα ςτισ νεότερεσ γενιϋσ. Σο Σοπικό Μουςεύο ΢οχού αναδεικνύει την παρϊδοςό μασ επύςησ. ΢τισ 6 η ϐρα το απόγευμα ξεκύνηςε η ρούμπα από το ςπύτι του γαμπρού. Ρούμπα εύναι τα δϐρα τησ νύφησ, που τα πϊει ο γαμπρόσ με την παρϋα του ςυνοδεύα οργϊνων ςτο ςπύτι τησ νύφησ, για να ντυθεύ με 241

΢όχαλησ

αυτϊ την Κυριακό για τα ςτϋφανα. Περιλαμβϊνει το νυφικό φόρεμα, παπούτςια, πϋπλο, ζλϊτο (=χρυςϊ τϋλια που κρϋμονται) κτλ. Οι ςύλλογοι του ΢οχού και τησ περιφϋρειασ πόραν μϋροσ ςτη ρούμπα και τόρηςαν πιςτϊ όλα τα ϋθιμα. Αναλυτικότερα χόρεψαν τη νύφη με την ενδεικνυόμενη ςειρϊ από τον αρχαιότερο ςτο νεότερο και μετϊ ϋφυγαν τα όργανα με όλο τον κόςμο για να αναβιϐςει το αρχαύο ϋθιμο ΖΑΠΟΤ΢ . Ζϊπουσ ονομϊζεται η καθαρτόρια φωτιϊ που ανϊβουν 3 γειτονιϋσ προκειμϋνου να φύγει κϊθε κακοδαιμονύα του χειμϐνα και να ϋρθει η ϊνοιξη καρπερό, γόνιμη και να ευδοκιμόςουν οι καρπού. ΢ε 3 ςυνοικύεσ ϋχει γύνει η κατϊλληλη προετοιμαςύα. Έχουν ςτηθεύ μεγϊλα πουρνϊρια 3 μϋτρα ύψουσ και ςτην κορυφό πϊνω τοποθετεύται ϋνα παλιό κοφύνι. Πρϐτη φωτιϊ ςτη ςυνοικύα Μαρϊςι, θϋςη Μπαλαντύ. Γύνεται ο χορόσ από όλο τον κόςμο με τα νταούλια και ζουρνϊδεσ και βϊζουν μπουρλότο ςτο ζϊπουσ και χτυπούν οργιςτικϊ τα νταούλια και ο κόςμοσ χορεύει γύρω γύρω ωσ που να ςβόςει. Μετϊ με πατινϊδα πόγαμε όλοι μαζύ ςτην περιοχό Κουμλούκι νοτιοδυτικϊ ςτο χωριό και επαναλϊβαμε την ύδια διαδικαςύα. Σϋλοσ, επιςτρϋψαμε όλοι ςτην κεντρικό πλατεύα του αώ Γιϐργη, όπου βριςκόταν η μεγαλύτερη πυρϊ. Ο κ. Αναςταςιϊδησ, ο δόμαρχοσ ϊναψε τη φωτιϊ και εν ςυνεχεύα κορυφϐθηκε το γλϋντι με χορό με τα χϊλκινα τησ Γουμϋνιςςασ του κ. ΢ϋρκου και όλοι βιϐςαμε το ϋθιμο μϋχρι πρωύασ. Σα καρναβϊλια με τα κουδούνια ϋδιναν τον ιδιαύτερο ςοχινό τόνο ςτην αποκριϊτικη νύχτα . 4-5 ζευγϊρια ζουρνϊδεσ ςκόρπιζαν ενθουςιαςμό και χαρϊ ςε όλο τον κόςμο. Κυριακό 26.2.2012 Αφού τελειϐςει η θεύα λειτουργύα ςτον ιερό ναό, μετϊ τισ 11 η ϐρα αρχύζουν οι εκδηλϐςεισ. Φόρεψαν μεταξύ ϊλλων χορευτικϊ τμόματα από τα Λαγυνϊ, Άςςυρο, Αυγό, ΢οχού, ο ΢ύλλογοσ Γερακύνα κτλ. ΢τη ςυνϋχεια ξεκύνηςε η μεγαλειϐδησ πομπό του γϊμου, που περιελϊμβανε ντυμϋνεσ αρϊπκεσ περιςςότερουσ από 600 καρναβαλιςτϋσ. Η πομπό ξεκύνηςε από το παραδοςιακό ςπύτι του κ. Μόττα ςτα «2 βρύςια», όπου εύχαν ςυγκεντρωθεύ οι καρναβαλιςτϋσ. Επικεφαλόσ και οργανωτόσ όταν ο ϊξιοσ ςοχινόσ δϊςκαλοσ κ. Γιϊννησ Μόττασ. Πολλϊ ϊξια τϋκνα του ΢οχού δύνουν την ψυχό τουσ για την επιτυχύα του γϊμου. Φορεύοντασ φτϊςαμε ςτο πϊρκο Αθαναςιϊδη, για να πϊρουν το γαμπρό που περύμενε τη νύφη, αφού εύχε ξυριςτεύ. Εκεύ ϋβραζαν καζϊνια με γύδα βραςτό και ϊφθονα εδϋςματα για να ςιτιςτεύ όλοσ ο κόςμοσ. Ο πατϋρασ του γαμπρού όταν ο ΢ϊκησ Νούλησ ό Καβαρατζόσ που εύναι μπροςτϊρησ ςε όλα. Με πολύ μερϊκι ϋςυρε το 242

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

χορό ωσ πεθερόσ τον τοπικό χορό Καρϊ ΢ογιού, όπωσ τον χόρευε ο παππούσ του και ο προπϊπποσ του με μερϊκι και περηφϊνια. Η γενιϊ του όταν ιςτορικό ςτο ΢οχό. Ο Καρϊ ΢ογιού εύναι ςιγανόσ χορόσ περόφανοσ με πολλϋσ φιγούρεσ και ο ΢ϊκησ Νούλησ ό Καβαρατζόσ τον χόρεψε υπϋροχα. Οι χοροδιδαςκϊλιςςεσ κ. Βϋτα ΢ϊμου και κ. Φρυςούλα Νόικου ϋχουν αναδεύξει χορευτϋσ ϊξιουσ, που ςυνεχύζουν την παρϊδοςό μασ και κϊνουν περύφημο το ΢οχό με τουσ υπϋροχουσ χορούσ του όχι μόνο ςτην Ελλϊδα αλλϊ και ςτο εξωτερικό. Σισ ευχαριςτϐ εγκϊρδια γι αυτό την προςφορϊ τουσ. Και τϐρα ϋρχομαι ςτη ςημαύα των ΢οχινϐν, τουσ κουδουνοφόρουσ (=μϋριο) που το ϋχουμε το ϋθιμο ςτο αύμα μασ και το μεταδύδουμε από γενιϊ ςε γενιϊ. ΢ε κϊθε ςοχινό ςπύτι πρϋπει οπωςδόποτε να υπϊρχουν τα κουδούνια, αλλιϐσ δεν εύναι ςωςτόσ ο νοικοκύρησ. Εϊν δεν υπϊρχει ψυγεύο δεν πειρϊζει, αλλϊ χωρύσ κουδούνια δε γύνεται. Μη νομύζετε ότι τα κουδούνια (4 κυπριϊ και ϋνα μπατϊλι) εύναι φθηνϊ, κοςτύζουν μια μικρό περιουςύα. Οι ΢οχινού γυρνούν όλα τα Βαλκϊνια, για να βρουν κουδούνια παλιϊσ κοπόσ και εύηχα. Η ντουζύνα πρϋπει να εύναι ταιριαςμϋνη ωσ προσ τον όχο. Ο βαςιλιϊσ των κουδουνιϐν, το πρϐτο κυπρύ, που φοριϋται από δεξιϊ και προσ τα πύςω, εύναι 24 πόντουσ, το δεύτερο 22, το τρύτο 19 και το τϋταρτο 17 πόντουσ. Σο μπατϊλι εύναι πύςω και τα ςυντονύζει ςε ντο, ρε, μι, φα, ςο, λα, ςι. Αν δεν εύναι ςυντονιςμϋνη η ντουζύνα, εύναι ϊκυρη. Σο φυτϐριο των νϋων κουδουνοφόρων μασ εύναι η ελπύδα του τόπου μασ και η επιβεβαύωςη ότι το ϋθιμο θα ςυνεχιςτεύ ςτουσ αιϐνεσ που ϋρχονται. Σο ςτϋκι τουσ εύναι η καφετϋρια το «Φαγιϊτι» και εκεύ γύνεται μεγϊλο γλϋντι. Μερακλύδικα παλικϊρια, που δεν υπολογύζουν τα χρόματα, ψϊχνουν να βρουν τα καλύτερα κουδούνια και να ϋχουν ϊψογη παρουςύαςη. Καθαρϊ Δευτϋρα 27.2.2012 κορύφωςη του καρναβαλιού. Μετϊ τισ 11 η ϐρα χόρεψαν οι ςύλλογοι από τον Ξηροπόταμο Δρϊμασ, Πετρύτςι Βουλγαρύασ, Πόγαςοσ Δ. Θεςςαλονύκησ, «ΔΕΗ» Θεςςαλονύκησ. ΢τισ 1 η ϐρα προςφϋρθηκαν εδϋςματα νηςτύςιμα για όλο τον κόςμο. ΢τισ 2 η ϐρα ϋγινε το ϋθιμο τησ ςυγχϐρεςησ (=προςτϊβανι). Οι μικρότεροι προςφϋρουν ςτουσ μεγαλύτερουσ ϋνα πορτοκϊλι και λϋνε «ςυγχωρεμϋνα». Δρϐμενο κατόπιν «Αρϊπηδεσ» από τον Ξηροπόταμο Δρϊμασ και ςτη ςυνϋχεια πϋραςαν τα πεζοπόρα τμόματα των καρναβαλιςτϐν.

243

΢όχαλησ

Επύκαιρο με τη φετεινό πραγματικότητα όταν τα ςύνθημα «Λεφτϊ υπϊρχουν». Παρϋλαςαν ακόμη τςιγγϊνεσ και τςιγγϊνοι με πολύ κϋφι, οι μπεκρόδεσ υπό την επόρεια του αλκοόλ. Ο Γιϐργοσ Κόλτςιοσ ωσ αρκουδιϊρησ διϋπρεψε και ϋκλεψε την παρϊςταςη με τα αρκουδϊκια του και τη γκϊιντα. Ο Γιϊννησ Αδαμύδησ, όπωσ πϊντα, παρουςύαςε τουσ Ινδιϊνουσ Απϊτςι-Ζουλού, που εύναι πια μια καθιερωμϋνη αξύα ςτο ςοχινό καρναβϊλι. Για να τουσ ντύςει όλουσ αυτούσ ο Γιϊννησ και η γυναύκα του Καύτη μερόνυχτα αγωνύζονται για την προετοιμαςύα. Οι Ζουλού γνωρύζουν ϊπταιςτα τα ινδιϊνικα και μιλούν ςτη γλϐςςα τουσ και όλοι οι ΢οχινού γνωρύζουν το ςύνθημϊ τουσ: «Σςούκα, μύκα, λούκα, ςλούκα…». Μαζύ τουσ και εγϐ φϐναξα την κραυγό μασ, για να θυμηθϐ τα παλιϊ, καθϐσ επύ ςειρϊ ετϐν παρϋλαςα και εγϐ με τουσ ζουλού. Σϐρα η ςφραγύδα τησ Καθαρϊσ Δευτϋρασ: παρϋλαςη κουδουνοφόρων από 8 ϋωσ 108 ετϐν με περηφϊνια και καμϊρι. Οι πιο εύθυμοι κουδουνοφόροι μετϊ την παρϋλαςη ςυγκεντρϐνονται ςτο κυβερνεύο τουσ, την καφετϋρια «Φαγιϊτι» και με ευγενό ποτϊ, ουύςκι και βότκεσ ξημερϐνονται ωσ την Σρύτη το πρωύ. Όςοι δεν όρθατε το 2012 φροντύςτε να ϋρθετε το 2013 για να ςυνεορτϊςομε και να ςασ μεύνει μια ϋντονη ανϊμνηςη του ςοχινού καρναβαλιού για πϊντα την ψυχό ςασ, καθϐσ θα ζόςετε «ςε ϋναν ϊλλο πλανότη».

Aποκριϋσ ςτο ΢οχό 2013 Δημοςιεύτηκε ςτισ 20/3/2013 Όπωσ κϊθε χρόνο, ϋτςι και φϋτοσ γιορτϊςτηκαν οι Αποκριϋσ ςτο ΢οχό μεγαλοπρεπϐσ και με μεγϊλη επιτυχύα. Οι πληροφορύεσ από το πρόγραμμα του Δόμου. ΢ϊββατο 9 Μαρτύου Έγινε αφιϋρωμα ςτη ςπουδαύα και αεύμνηςτη Δόμνα ΢αμύου από το Δημοτικό μουςικό Εργαςτόρι ΢οχού. Η εκδόλωςη πραγματοποιόθηκε ςτο θϋατρο ΢οχού. Κυριακό 10 Μαρτύου Παραδοςιακού χορού και δρϐμενα: ΢υμμετεύχαν οι: - Πολιτιςτικόσ Οργανιςμόσ «Μυγδονύα» Λαγκαδϊ -Πολιτιςτικόσ ΢ύλλογοσ Λαγυνϐν - Πολιτιςτικόσ Αθλητικόσ ΢ύλλογοσ Λαγκαδϊ - Ποντιακόσ ΢ύλλογοσ Κολχικού «΄Αγιοσ Ευγϋνιοσ Σραπεζούντασ» - Πολιτιςτικόσ Μορφωτικόσ ΢ύλλογοσ Λητόσ 244

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Η εκδόλωςη ϋγινε ςτην κεντρικό πλατεύα ΢οχού. Σο απόγευμα ϋγινε Αποκριϊτικο πϊρτι κλαςικού και ςύγχρονου χορού. Η εκδόλωςη ϋγινε ςτην αύθουςα θεϊτρου του πρϐην Δημαρχεύου ΢οχού.

Mε τα ξαδϋρφια μου αδερφούσ Καρακόλη. Ο Σζύμησ καθϐσ και ο Γ. Γουτακόλησ, ϋβγαλαν ωραύεσ φωτογραφύεσ των εθύμων μασ.

Παραςκευό 15 Μαρτύου Παιδικόσ χορόσ και διαςκϋδαςη με κλόουν, παιχνύδια και δϐρα ςτην πλατεύα Αγύου Γεωργύου. Σο ύδιο βρϊδυ όλεσ οι ταβϋρνεσ και τα κϋντρα διαςκϋδαςησ του ΢οχού όταν αςφυκτικϊ γεμϊτα με κουδουνοφόρουσ και ακούγονταν παραδοςιακϊ τραγούδια. Ξημερωθόκαμε ωσ το πρωύ και κϊναμε πολύ κϋφι. Για μασ τουσ ηλικιωμϋνουσ η Παραςκευό εύναι η καλύτερη βραδιϊ μασ, γιατύ διαςκεδϊζουμε παραδοςιακϊ όλοι μαζύ.

245

΢όχαλησ

246

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

΢ϊββατο 16 Μαρτύου Πρωύ: Παραδοςιακού χορού από -Εκπολιτιςτικόσ ΢ύλλογοσ Καβαλαρύου

τουσ

ςυλλόγουσ:

-Κοινωφελόσ ΢ύλλογοσ «΄Αγιοσ Φριςτόφοροσ ΢οχού» με δαςκϊλα την εξαύρετη κ. Σζϋνη Μυλωνύδου με ϊριςτη παρουςύαςη του χορευτικού. ΢ϊββατο απόγευμα: «Ρούμπα» Με χορούσ και με ςυνοδεύα ζουρνϊδων μεταφϋρεται το νυφικό και τα δϐρα τησ νύφησ από το ςπύτι του γαμπρού από το ςυλλόγου «Άγιοσ Φριςτόφοροσ ΢οχού» ςτο ςπύτι τησ νύφησ, με την επιμϋλεια του ΢υλλόγου Διακρατικϐν πολιτιςτικϐν Ανταλλαγϐν ΢οχού. ΢υμμετεύχαν ςτο δρϐμενο τησ Ρούμπασ πολλού κϊτοικοι φορϐντασ τισ παραδοςιακϋσ ςτολϋσ του ΢οχού, που τισ φυλϊγουν από γενιϊ ςε γενιϊ ωσ κόρη οφθαλμού και πολλού επιςκϋπτεσ. Βρϊδυ ΢αββϊτου: «Ζϊπουσ» - Μετϊ τη Ρούμπα ξεκινόςαμε όλοι για το ϊναμμα τησ καθαρτόριασ φωτιϊσ ςε τρεισ γειτονιϋσ του χωριού: ΢το «Μαρϊσ», ςτο «Κουμλούκ» και ςτην πλατεύα Αγύου Γεωργύου, που ϋγινε το τελικό ξεφϊντωμα. Ακολούθηςε χορόσ «Αρϊπκασ (=μεταμφιεςμϋνο καρναβϊλι ςε διϊφορεσ μορφϋσ)», γλϋντι με κραςύ και φαγητό με ςυνοδεύα οργϊνων (Ζουρνϊδεσ και Φϊλκινα τησ Γουμϋνιςςασ). Οι πιο ϋνθερμοι ξημερϐθηκαν ωσ το πρωύ. Σο Ζϊπουσ γύνεται ωσ εξόσ: κλϋβαμε παλιότερα τα παιδιϊ όλα τα κοφύνια των γειτόνων και τα κρύβαμε ςτισ αποθόκεσ, για να κϊνουμε το μεγαλύτερο Ζϊπουσ. και αφού ανϊψουμε τη φωτιϊ να πηδόξουμε από πϊνω από τη φωτιϊ και να χορϋψουμε γύρω γύρω – πρϊγμα που θεωρούνταν μεγϊλη ευλογύα για την ϊνοιξη που θα ερχόταν και για την καρποφορύα τησ γησ. Σϐρα βϋβαια επειδό τα κοφύνια εύναι λύγα το κϊνουν το Ζϊπουσ με πουρνϊρια κυρύωσ. Σα περιςςότερα κοφύνια τα κλϋβανε ςτου Κατςούφα τη γειτονιϊ με πρωτεργϊτη τουσ Σόντο, Πϊντςο και Μενϋλαο Κατςούφα και γινόταν το ζϊπουσ ςτο Μπαλαντύ ςτο Μαρϊσ. Παλιότερα γινόταν ςε κϊθε γειτονιϊ ζϊπουσ. ΢τη γειτονιϊ μου γινόταν ςτου ΢αλαχϐρα το λϊκκο με πρωτεργϊτεσ τουσ Κατϋρη Προύκα, το Μϊρο το Γουλούτη, τον Παπϊγκο κ. ϊλ. Κυριακό 17 Μαρτύου Υτϊνουμε ςτην πανϊγια μϋρα την Κυριακό που την περιμϋνουμε όλο το χρόνο. Οι παλιότεροι ϋλεγαν «Δεν εύναι Πϊςχα, δεν εύναι Φριςτούγεννα, εύναι Αποκριϋσ!», γιατύ τισ θεωρούςαν τη μεγαλύτερη 247

΢όχαλησ

γιορτό του χρόνου. Από τισ 8-11 το πρωύ επικρατεύ ςιγό και ακούγεται μόνο η θεύα λειτουργύα από τα μεγϊφωνα. Μετϊ τη θεύα λειτουργύα αρχύζουν ομαδικϊ όλα τα καρναβϊλια να βγαύνουν ςτην πλατεύα και γύνεται πανζουρλιςμόσ. Πρωύ: Παρουςιϊςτηκαν παραδοςιακού χορού με τη ςυμμετοχό των: -Πολιτιςτικόσ ΢ύλλογοσ Αυγόσ -Φορευτικό ομϊδα «Γερακύνα» ΢υλλόγου Διακρατικϐν Πολιτιςτικϐν Ανταλλαγϐν ΢οχού -Λαογραφικόσ ΄Ομιλοσ Κολχικού «Βαλϊχτςια» -Εκπολιτιςτικόσ Μορφωτικόσ ΢ύλλογοσ Κρυονερύου

Εν ςυνεχεύα ςτο ςπύτι τησ νύφησ γύνεται το ντύςιμο και το μακιγιϊζ τησ νύφησ (Παρωδύα Γϊμου), η οπούα όταν ϋνασ ϊνδρασ που όμωσ ϋγινε τϋλεια νύφη. Καλύτερη ακόμη και από εκεύνη τη νύφη που εύχα κϊνει εγϐ μπροςτϊ από 40 χρόνια. Οι παλιότεροι θυμούνται τον Πολύμερο τον Μούντιο που καταχειροκροτόθηκε. Για να πετύχει η Αρϊπκα πρϋπει να την κρϊξουν, γιατύ αυτό εύναι το χειροκρότημϊ τησ και αιςθϊνεται μεγϊλη ανακούφιςη όταν την κρϊζουν «ιούυυυ!!!». Η προετοιμαςύα του γαμπρού γινόταν ςτην πλατεύα ΑθαναςιϊδηΚαραντούκη. Γύνανε τα ξυρύςματα, το ντύςιμο με την παρουςύα των ςυγγενϐν, περιμϋνοντασ τον κουμπϊρο να ϋρθει να πϊρει το γαμπρό και ςτα καζϊνια ϋβραζε γύδα βραςτό για ςυμπεθϋρουσ και κουμπϊρουσ. Η 248

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

μεγϊλη προςυγκϋντρωςη γινόταν ςτο Αρχοντικό του Μόττα, που εύναι και το ςτολύδι του χωριού και θυμύζει πωσ όταν το χωριό χτιςμϋνο πριν το ςειςμό του 1978. Εκεύ με την επόρεια αλκοόλ και εδεςμϊτων εκατοντϊδεσ καρναβαλιςτϋσ ντυμϋνοι ο καθϋνασ με τα γούςτα του, μερακλωμϋνο το ςόι του κουμπϊρου ξεκύνηςε για να πϊρει τη νύφη. Εν ςυνεχεύα με χορό πϊνε να πϊρουν το γαμπρό. Αλλϊ ο γαμπρόσ μετϊνιωςε και δεν όθελε να παντρευτεύ. Ανϋβηκε ςε ϋνα δϋντρο, αλλϊ τελικϊ κατϋβηκε με πολλϊ παρακϊλια και ϋγιναν τα ςτϋφανα. Ευχηθόκαμε «καλούσ απογόνουσ».

Γαμοβαφτύςια: Πού να ξϋραμε εμεύσ όμωσ ότι όδη εύχαν αποχτόςει αυτού πρόωρα μωρό και θεϐρηςαν καλό να γύνουν και τα βαφτύςια με ϋνα ϋξοδο. Όπωσ εξϊλλου ξϋρουμε λόγω τησ κρύςησ δεν ςυμφϋρουν ούτε γϊμοι ούτε βαφτύςια. Μασ περύμενε μια μεγϊλη ϋκπληξη. Οι γυναύκεσ τησ Λαογραφικόσ ομϊδασ γυναικϐν ΢οχού, ϊξια τϋκνα τησ ιδιαύτερησ πατρύδασ μασ και με μεγϊλη εμπειρύα ςκαρφύςτηκαν να κϊνουν και τη βϊφτιςη ςτο παραδοςιακό ςπύτι που εύχαν φτιαγμϋνο ςτην Κϊτω Αγορϊ. Σο ςτόλιςμα του ςπιτιού με κιλύμια 200 ετϐν παλιϊ, παραδοςιακϋσ ςτολϋσ και πλόθοσ παλαιϐν φωτογραφιϐν μασ ςυγκύνηςε ιδιαύτερα. Σα κορύτςια τησ Λαογραφικόσ ομϊδασ κερνούςαν πύτεσ και εδϋςματα όλουσ τουσ επιςκϋπτεσ τουσ. Η ευγϋνεια και η προςόλωςό τουσ ςτην ςυνϋχιςη των παραδόςεων και των εθύμων μασ μϊσ ςυγκύνηςε. Αναφϋρω και την επύςκεψη που ϋκαναν πριν λύγεσ μϋρεσ ςε θεραπευτικό κϋντρο τησ Θεςςαλονύκησ ντυμϋνεσ με παραδοςιακϋσ φορεςιϋσ και με Μϋριο, για να δϐςουν χαρϊ και ανακούφιςη ςε ϊρρωςτουσ ςυμπατριϐτεσ μασ. 249

΢όχαλησ

Κϊνανε μια κολυμπόθρα ϋξω από το ςπύτι 2 επύ 2 διϊμετρο ςτρογγυλό. Η βϊφτιςη τελϋςτηκε από τον ντυμϋνο «αρχιμανδρύτη» ΢ϊκη Αθαναςιϊδη με μεγαλοπρϋπεια. Σο μωρό ζύγιζε περύπου 130 κιλϊ, γιατύ όταν φαγανό. Έτςι για να το βϊλουν ςτην κολυμπόθρα χρειϊςτηκε γερανόσ και όπωσ ϋγινε. Σο όνομα που του δόθηκε εύναι «Εξουςύασ» και όταν γραμμϋνο πϊνω ςτισ μπουμπουνιϋρεσ που μοιρϊςτηκαν. Εύχα την τύχη να γνωρύςω και το μπαμπϊ του μωρού που ζυγύζει 53 κιλϊ. Για το μωρό τριψόφιο νούμερο, πολλού εύπαν ότι μϊλλον χρειϊζεται εξακρύβωςη τησ πατρότητασ με τη μϋθοδο του DNA. Eυχηθόκαμε ςτο μπαμπϊ να ζόςει και αυτόσ μασ ϋδωςε και δϐρα, γιατύ πολύ ευχαριςτόθηκε με το όνομα. Η νονϊ ϋκανε ωραύα δϐρα ςτο μωρό.

250

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Καθαρό Δευτϋρα 18 Μαρτύου Σο αποκορύφωμα των κουδουνοφόρων-Μϋριου γύνεται την Καθαρϊ Δευτϋρα και εύναι η «ςημαύα» του ΢οχού. Δυςτυχϐσ ο καιρόσ δεν όταν ςύμμαχοσ και ϋβρεξε. Αλλϊ το ΢οχινό καρναβϊλι εύναι παντϐσ καιρού. Πρωύ μετϊ τη θεύα λειτουργύα: -Παραδοςιακού χορού από τα παιδικϊ χορευτικϊ τμόματα ΢οχού. -Μουςικοχορευτικό Σμόμα Πολιτιςτικού ΢υλλόγου Ξηροποτϊμου Δρϊμασ. -Μουςικοχορευτικό Σμόμα του ΢ύλλογου «GROYPA BESELATI» από το Πετρύτςι Βουλγαρύασ. -Φορευτικό Σμόμα Αθλητικού – Πολιτιςτικού ΢υλλόγου «Πόγαςοσ» Δυτικόσ Θεςςαλονύκησ. -Φορευτικό Σμόμα Φ.Α.Ν.Θ. Θεςςαλονύκησ. ΢ερβιρόταν η παραδοςιακό φαςολϊδα με νηςτύςιμα εδϋςματα ςε όλο τον κόςμο. Έγινε το ςοχινό ϋθιμο τησ ςυγχϐρεςησ «Προςτϊβανι» με μούραςμα πορτοκαλιϐν και αςπαςμό των χεριϐν των γηραιότερων, μούραςμα πύτασ και χαλβϊ. ΢τισ 2.30 λόγω του κακού καιρού ϊρχιςε η Παρϋλαςη των Κουδουνοφόρων που ξεςόκωςε του πϊντεσ. Μπροςτϊ πόγαιναν το φυτϐριο των Μϋριου, τα μωρϊ και τα νϋα παιδιϊ, που θα ςυνεχύςουν το ϋθιμο μασ ςτουσ μελλοντικούσ χρόνουσ. Ακολουθούςαν τα μεγϊλα μϋριου και με τα ςοχινϊ τραγούδια ξεςόκωςαν τα πλόθη που παρακολουθούςαν ςτην πλατεύα. Ούτε η βροχό ούτε το κρύο τουσ φόβιςε και ο κακόσ καιρόσ αναγκϊςτηκε λόγω των κουδουνιϐν να υποχωρόςει και όπωσ κϊθε χρόνο όλα ϋγινα τϋλεια. Τπόρχαν ακόμη και δρϐμενα από τουσ «Αρϊπηδεσ» Ξηροποτϊμου και τισ «Αρκούδεσ» Βόλακα Δρϊμασ. Με τη ςυμμετοχό του Δόμου Λαγκαδϊ και τη μεγϊλη καρδιϊ όλων των ΢οχινϐν πϋτυχε και φϋτοσ το καρναβϊλι μασ. Υυςικϊ με μεγϊλη δυςκολύα λϋμε «Δόμοσ Λαγκαδϊ» και ελπύζουμε πϊλι να ϋρθει ο Δόμοσ ςτο ΢οχό, γιατύ εύναι αποδεδειγμϋνα ϋνασ από τουσ ιςτορικότερουσ και παλιότερουσ δόμουσ τησ Ελλϊδασ. Ο δόμαρχοσ κύριοσ Ιωϊννησ Αναςταςιϊδησ εύναι ςυντοπύτησ μασ από την Αυγό και αυτόσ αγαπϊει το καρναβϊλι μασ και κϊνει τα καλύτερα γι‟ αυτό. Έχουμε εξϊλλου ϊξιουσ τοπικούσ ςυμβούλουσ που ξϋρουν καλϊ τα ϋθιμϊ μασ και όλα γύνονται ςτην εντϋλεια με την επιμϋλειϊ τουσ. Με αγϊπη και ευχϋσ και του χρόνου να εύμαςτε γερού και να πϊρουμε όλοι μϋροσ. 251

΢όχαλησ

252

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Μπασ

253

΢όχαλησ

8. Μ ΠΑ΢ Πανηγύρι Αγύων Αποςτόλων Δημοςιεύθηκε ςτισ 12/03/2011 ΢το Βορειοανατολικό τμόμα τησ κωμόπολησ βρύςκεται ο ιςτορικόσ ναόσ των Αγύων Αποςτόλων, όπου κατϊ την παρϊδοςη πϋραςε ο απόςτολοσ Παύλοσ κατϊ τισ περιοδεύεσ του. Ο τόποσ εύναι αμφιθεατρικόσ.

΢τισ 28 Ιουνύου ξεκινϊει το πανηγύρι, που διαρκεύ τρεισ ημϋρεσ. Η περιφορϊ τησ εικόνασ των Αγύων (ςυνοδεύα μητροπολιτϐν, ιερϋων, πλόθουσ λαού από το ΢οχό και τα περύχωρα) ξεκινϊει από τον Άγιο Γεϐργιο και φτϊνει ωσ το ναό των Αγύων Αποςτόλων. Με τη ςυνοδεύα τησ μουςικόσ μπϊντασ και των αρχϐν του τόπου εναποθϋτουν την εικόνα των Αγύων και ψϊλλεται μϋγασ Αρχιερατικόσ Εςπερινόσ. ΢υγκεντρωμϋνοι μικροπωλητϋσ εκθϋτουν την πραμϊτεια τουσ από όλη την Ελλϊδα. Υτϊνουν επύςησ οι παλαιςτϋσ (=πεχλιβϊνηδεσ) από όλη την Ελλϊδα και το εξωτερικό (Σουρκύα, Βουλγαρύα, ΢κόπια, Αλβανύα), φορούν δερμϊτινα παντελόνια (=κιουςπϋτια), αλεύφονται με νερό και λϊδι, για να γλιςτρϊνε και αρχύζουν την πϊλη. Οργϊνωςη: ςόμερα γύνεται από το Δόμο ΢οχού, παλαιότερα από την Εκκληςύα. Σα προεόρτια ξεκινούν από το ΢ϊββατο με 254

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

ϋνα ζευγϊρι νταούλια από κτηνοτρόφο ςε κτηνοτρόφο, για να προςφϋρουν ζϐα (μοςχϊρια, τρϊγουσ, κριϊρια, αμνοερύφια, ανϊλογα με το τϊμα) και χρόματα για την καλό οργϊνωςη. 29 Ιουνύου: Σο πρωύ γύνεται η Θεύα Λειτουργύα και κατόπιν ξεκινούν οι αγϐνεσ. Περιλαμβϊνουν: τρϋξιμο ςε απόςταςη 5 χλμ., ιππαςύα με ϊλογα 10 χλμ., ςκοποβολό κυνηγϐν με ϋπαθλα, πόδημα εισ τριπλούν και μονό και ςχολικού αγϐνεσ (τςουβαλοδρομύεσ, αβγομαχύεσ). ΢τισ 11.00-2.00 οι μικρού αγϐνεσ παλαιςτϐν με ανϊλογα ϋπαθλα. Σο μεςημϋρι διακοπό και ςτισ 5.00 με τουσ όχουσ 5 ζευγαριϐν νταουλιϐν γύνονται μεγαλύτερεσ πϊλεσ ωσ τη νύχτα. ΢τη λόξη τοπικού χορού και πυροτεχνόματα.

30 Ιουνύου: η κορύφωςη του πανηγυριού. Μετϊ τη λειτουργύα η πϊλη. Σρεισ κατηγορύεσ πϊλησ: μικρό, μεςαύα και μεγϊλη ανϊλογα με τα κιλϊ των παλαιςτϐν. Κιουτςούκ ορτϊ, μπιούκ ορτϊ και μπϊςι. Για να φτϊςει ςτο μπϊςι, ϋπρεπε να παλϋψουν 4 ζευγϊρια (=κιουτςούκ ορτϊ), οι νικητϋσ θα παλϋψουν με τουσ νικητϋσ του μπιουκ ορτϊ και οι 2 τελευταύοι νικητϋσ αποτελούν το μπϊςι. Έχει το μεγαλύτερο ϋπαθλο γύρω ςτα 5.000 ευρϐ. ΢το τϋλοσ γύνονται παραδοςιακού χορού από τουσ ςυλλόγουσ και κλεύνει η βραδιϊ με λαώκϋσ ορχόςτρεσ και εξωτερικϊ παραδοςιακϊ καφενεύα ςτο αλϐνι.

255

΢όχαλησ

Οι Δόμαρχοι του ΢οχού και το πανηγύρι των Αγύων Αποςτόλων Δημοςιεύθηκε ςτισ 25/05/2011 Ένασ από τουσ παλαιότερουσ δόμουσ τησ ελληνικόσ επικρϊτειασ εύναι ο Δόμοσ ΢οχού. Πολλού ϊξιοι δόμαρχοι πρόςφεραν τισ υπηρεςύεσ τουσ ςτον όμορφο τόπο μασ και ϋδωςαν τον καλύτερο εαυτό τουσ για την ιδιαύτερη πατρύδα μασ. Εδϐ θα επικεντρωθούμε ςε κϊποιουσ από αυτούσ. Αναφϋρω αρχικϊ οριςμϋνουσ από τουσ παλαιότερουσ δημϊρχουσ, που εγϐ θυμϊμαι: Κϐςτασ Μαργαρύτησ, Κλεϊνθησ Ζιϐγασ και Γεϐργιοσ Λιϐτησ. Ακολουθεύ ο Μενϋλαοσ Βαςιλικόσ. Ο Μενϋλαοσ Βαςιλικόσ –γνωςτόσ ωσ «ψηλόσ»- αςχολόθηκε ιδιαύτερα με την παρϊδοςη του ΢οχού και εύχε όραμα για την κωμόπολη μασ. ΢την θητεύα του ωσ δόμαρχοσ διαμόρφωςε το ςτϊδιο των Αγύων Αποςτόλων, όπου γύνεται το πανηγύρι ςτισ 28-30 Ιουνύου. Τπόρχε από παλιϊ βϋβαια εκεύ ϋνα μικρό αλϐνι και ςτο βόρειο τμόμα του πϊνω από το ναό υπόρχαν νεκροταφεύα. Εδϐ ϋθαβαν τουσ νεκρούσ τησ ςυνοικύασ «Μαρϊςι». Ο Βαςιλικόσ διαμόρφωςε και επϋκτεινε το ςτϊδιο με πϋτρινουσ τούχουσ γύρω γύρω, χτύςτηκαν οι δύο μεγϊλεσ πόρτεσ νότια και ανατολικϊ και ϋνα τμόμα των κερκύδων του ςταδύου. Σα χρόνια όταν δύςκολα και φτωχϊ και όλα γύνονταν με προςωπικό εργαςύα των κατούκων του χωριού. Έτςι ϋγινε το πρϐτο μεγϊλο ξεκύνημα και το ςτϊδιο φϋρει ςόμερα την ονομαςύα «Μενϋλαοσ Βαςιλικόσ» προσ τιμό του. Από ότι θυμϊμαι (και αν μου ξεφεύγει κϊποιο όνομα, θυμύςτε το να το ςυμπληρϐςουμε) μετϊ το Μενϋλαο Βαςιλικό εκλϋχθηκε δόμαρχοσ ο Γιϊννησ Γλαβύνασ, νεότατοσ και προςϋφερε πολλϊ ςτον τόπο μασ. Κατόπιν δόμαρχοσ για λύγουσ μόνεσ διορύςτηκε ο μακαρύτησ Άγγελοσ Βαςιλικόσ και παραιτόθηκε λόγω γόρατοσ. ΢τη θϋςη του μετϊ ανϋλαβε ο Νικόλαοσ Ξανθόσ. ΢τη ςυνϋχεια εκλϋχθηκε ωσ δόμαρχοσ ο Ευϊγγελοσ Μαργαρύτησ για πολλϋσ τετραετύεσ προφϋροντασ τα μϋγιςτα. Κατόπιν εκλϋχθηκε ο Πϊνοσ Καρακόλησ για δύο τετραετύεσ, κϊνοντασ ςπουδαύο ϋργο για το ΢οχό. Όλοι οι δόμαρχοι ϋβαλαν από ϋνα λιθαρϊκι, γιατύ όλοι αγαπούςαν τον τόπο μασ, με κορυφαύα την προςπϊθεια του τελευταύου δημϊρχου ΢οχού (πριν τον Καλλικρϊτη), του Θεοφϊνη Παππϊ. Ο Θεοφϊνησ Παππϊσ κατϋςτηςε το πανηγύρι μασ κορυφαύο ςτην περιοχό και ςτα Βαλκϊνια. Επύ δημαρχύασ του ϋγιναν οι πϋτρινοι καταρρϊχτεσ, επεκτϊθηκαν περιςςότερο οι κερκύδεσ, ϋγινε η παραδοςιακό περύφραξη ςτο βόρειο μϋροσ και το καλντερύμι ςτο προαύλιο του ναού. Επύςησ, κατϊ τη θητεύα του ωσ δόμαρχοσ κατόρθωςε 256

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

και λϊμπρυνε το ΢οχό με το «Σοπικό Μουςεύο ΢οχού», που αποτελεύ το διαμϊντι του τόπου μασ. Σο μουςεύο ϋγινε με δωρεϊ τησ Φρυςόσ Βαςιλικού και η ςπουδαύα ςυγγραφϋασ Ζυρϊννα Ζατϋλλη πρόςφερε για το ακύνητο το μερύδιο που τησ αναλογούςε από το κληρονομικό τησ δικαύωμα. Ο επιςκϋπτησ του θα μεύνει ϋκθαμβοσ, καθϐσ θα γνωρύςει εδϐ τη μακραύωνη παρϊδοςη και ιςτορύα του ΢οχού, τα όθη και τα ϋθιμϊ του, τα χρηςτικϊ αντικεύμενα καθημερινόσ χρόςησ κ.ϊ. Σο μουςεύο ςυνδυϊζει την παρϊδοςη του τόπου παρουςιαςμϋνη όμωσ με τισ δυνατότητεσ που προςφϋρουν οι νϋεσ τεχνολογύεσ. Εύναι ιςϊξιο με το «Μπενϊκειο» τηρουμϋνων των αναλογιϐν- και αποτελεύ κοιτύδα γνϐςησ για μαθητϋσ και για ενηλύκουσ. Φρειϊζεται προβολό από τα μϋςα μαζικόσ ενημϋρωςησ, για να καταςτεύ ευρύτερα γνωςτό. Οι γυναύκεσ του ΢οχού οργανωμϋνεσ ςε ςύλλογο το φροντύζουν και ϋχουν προςφϋρει όλη τουσ τη γνϐςη και την αγϊπη για την προβολό του χωριού μασ. Σο Σοπικό Μουςεύο όταν κϊτι που ϋλειπε και όρθε να καλύψει ϋνα μεγϊλο κενό και μϊλιςτα με ϊριςτο τρόπο. Mπορεύ να ορφανϋψαμε από τη Δημαρχύα, αλλϊ πϊλι πιςτεύουμε ότι «πϊλι με χρόνια με καιρούσ πϊλι δικιϊ μασ θα εύναι», γιατύ την αξύζουμε! Μεσ ςτην ατυχύα μασ εύχαμε και την καλό τύχη να εκλεχτεύ ωσ ςύμβουλοσ ϋνα ϊξιο τϋκνο του ΢οχού, ο ΢ϊκησ ο Λϋτςιοσ, που γνωρύζει ϊριςτα την Αυτοδιούκηςη. Έχει επύςησ ςτο αύμα του τα όθη και τα ϋθιμα του τόπου μασ και αγαπϊει την παρϊδοςη και εύμαι ςύγουροσ ότι θα τα κρατόςει όλα ςτο ακϋραιο και θα δϐςει περιςςότερη ϐθηςη ςτο ΢οχό. Από μικρό παιδύ ακόμη, που πόγαινε ςτο γυμνϊςιο, ακολουθούςε με αγϊπη όλα τα δρϐμενα του τόπου.

Πανηγύρι Αγιών Αποςτόλων Σο πανηγύρι από τα παλιϊ χρόνια γινόταν με προςφορϋσ των κτηνοτρόφων του ΢οχού και ψαρϊδων, που ψϊρευαν ςτη λύμνη Βόλβη. Οι ψαρϊδεσ την παραμονό από την ψαριϊ που ϋπιαναν διϋθεταν τα χρόματα για το πανηγύρι. Ασ αναφερθϐ ςε ονόματα ψαρϊδων από το ΢οχό: ο μπϊρμπα Σϊςοσ Μακρόσ, ο Παςχϊλησ Σζιϊρασ, ο Δημότριοσ Γκότςησ, ο Αθανϊςιοσ Περδικϊρησ Κεκλύκησ κ.ϊ. Αυτού εύχαν τιμητικό θϋςη ςτο τςιαρντϊκι (=ξύλινη καταςκευό με φύλλα οξιϊσ από πϊνω για ςκιϊ). Τπόρχαν πϊγκοι με την ονομαςύα «θϋςεισ αλιϋων» και «θϋςεισ κτηνοτρόφων», για να κϊθονται ςτη ςκιϊ τιμητικϊ. Σα ςφαχτϊ τα ϋδιναν οι κτηνοτρόφοι, που τα εύχαν ταγμϋνα, για να τουσ βοηθούν οι Δϐδεκα Απόςτολοι. Η τελετουργύα όταν η εξόσ: οι κτηνοτρόφοι από νωρύσ ϋφερναν το ςφαχτό ςτο ςπύτι τουσ, το ςτόλιζαν με λουλούδια ςτο κεφϊλι 257

΢όχαλησ

για καμϊρι και περύμεναν να πϊει η επιτροπό με τα νταούλια για να το παραλϊβει. ΢την αυλό τουσ γινόταν και ϋνασ χορόσ. Ένασ τησ επιτροπόσ που μϊζευε τα ςφαχτϊ όταν ο αεύμνηςτοσ μπϊρμπα Γιϐργησ Κουτρουλόκησ. Εμεύσ τα πιτςιρύκια βϊζαμε τα αρνιϊ ςτον ϐμο και τα πηγαύναμε ςτο πανηγύρι. Αργότερα αυτό το πόςτο του Γιϐργη Κουτρουλόκη το ανϋλαβε ο Κωνςταντύνοσ Ζϊικοσ. Από τουσ παλαιότερουσ ποιοσ δε θυμϊται το Γούργουρα από τη Νιγρύτα με μια ςτϊμνα και ϋνα μαςτραπϊ; Πότιζε όλο τον κόςμο και ό,τι εύχε ευχαρύςτηςη ο καθϋνασ τον πλόρωνε, γιατύ δεν υπόρχαν οι ςημερινϋσ πολυτϋλειεσ, αναψυκτικϊ, λουκουμϊδεσ κτλ. Όςοι δεν ϋχουν δει το πανηγύρι μασ, τησ ελληνορωμαώκόσ πϊλησ με κιουςπϋτια και λϊδια ασ δουν ςχετικϊ βύντεο ςτο you tube, καθϐσ και την ταινύα «Ιδρωμϋνα αλϐνια». Από τουσ παλιούσ παλαιςτϋσ θυμϊμαι το Θανϊςη από το νομό ΢ερρϐν, τον Παναγιϐτη, τον Ιωακεύμ, τον Καραγιϐργη, το Μπαλϊςκα, το Σζύμπα, τον Κατςιρούμπα. Όλοι αυτού πϊλευαν ςτο Μπϊςι, δηλαδό ςτην κορυφαύα πϊλη. Σϐρα μασ ϋρχονται παλαςταύ περιςςότερο από Σουρκύα, Αλβανύα, Βουλγαρύα και ΢κόπια, γιατύ το ϋπαθλο εύναι μεγϊλο για το νικητό, μϋχρι 5000 € για τον πρϐτο και μικρότερα για τουσ ϊλλουσ. Θυμύζω τισ τρεισ κατηγορύεσ πϊλησ: μικρό, μεςαύα και μεγϊλη, ανϊλογα με τα κιλϊ των παλαιςτϐν. Κιουτςούκ ορτϊ, μπιούκ ορτϊ και μπϊςι. Για να φτϊςουν οι παλαιςτϋσ ςτο μπϊςι ϋπρεπε να παλϋψουν 4 ζευγϊρια (=κιουτςούκ ορτϊ), οι νικητϋσ να παλϋψουν με τουσ νικητϋσ του μπιουκ ορτϊ και οι 2 τελευταύοι νικητϋσ αποτελούν το μπϊςι. Αναφϋρομαι ςτισ γλυκϋσ αναμνόςεισ που από παιδιϊ εύχαμε από το πανηγύρι, για το οπούο ζούςαμε και το περιμϋναμε όλη τη χρονιϊ. Με ευχαρύςτηςη βλϋπω την παρϊδοςό μασ να ςυνεχύζεται ϋνθερμα από τουσ νεότερουσ και εμεύσ οι παλαιότεροι προςφϋροντασ την εμπειρύα μασ χαιρόμαςτε με την πρόοδο του τόπου μασ.

Πανόγυρη 12 Αποςτόλων ΢οχού 2012 Δημοςιεύθηκε ςτισ 5/7/2012 Η γιορτό των Δϐδεκα Απόςτολων ςτο ΢οχό ϋγινε ςτισ 28-29 και 30 Ιουνύου. Η γιορτό εύναι γνωςτό και ωσ ο «Άρειοσ Πϊγοσ των Πανηγυριϐν» όςο αφορϊ την ελληνορωμαώκό πϊλη ςε όλη την Ελλϊδα και τα Βαλκϊνια. Από παντού φτϊνουν παλαιςτϋσ ςτο ΢οχό, για να παλϋψουν με πϋτςινο παντελόνι (=κιουςπϋτι) και αλεύβονται με λϊδι για να γλιςτρϊνε. ΢το ΢οχό από αρχαιοτϊτων χρόνων γύνεται η πϊλη ςτο ςτϊδιο «Μενϋλαοσ Βαςιλικόσ». Ο Βαςιλικόσ όταν παλαιότεροσ δόμαρχοσ του 258

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

΢οχού και διαμόρφωςε το ςτϊδιο με κερκύδεσ, περιφρϊξεισ και τερϊςτιεσ πύλεσ (ϋχω γρϊψει ειδικό ανϊρτηςη γι‟ αυτόν, καθϐσ και για τουσ υπόλοιπουσ δόμαρχουσ, που όλοι ςυνϋβαλαν ϐςτε να διαμορφωθεύ το ςτϊδιο ςτη ςημερινό του εξαιρετικό μορφό).

Σο ςτϊδιο εύναι χτιςμϋνο αμφιθεατρικϊ ςτουσ πρόποδεσ τησ οροςειρϊσ του Βερτύςκου με καταπρϊςινο γραςύδι και ο επιςκϋπτησ ατενύζει το δαςωμϋνο με οξιϋσ και δρυσ βουνό. Εύναι ςτο ανατολικό τμόμα του ΢οχού και το ςτϊδιο καταλαμβϊνει μια ϋκταςη περύπου 15 ςτρεμμϊτων. ΢την κορυφό του ςταδύου βρύςκεται η εκκληςύα των Δϐδεκα Αποςτόλων και από αυτό το ςημεύο διϋρχεται πϋτρινοσ δρόμοσ, ο οπούοσ περνϊει και κϊτω από το πϋτρινο τοξωτό γεφύρι του ρϋματοσ Γκουλιϊμα Ρϊκα (=μεγϊλο ρϋμα) και φτϊνει ςτη Νιγρύτα. Τπϊρχει ζωντανό η παρϊδοςη ςτο ΢οχό ότι από αυτό το ςημεύο πϋραςε ο Απόςτολοσ Παύλοσ και δύδαξε το λόγο του Φριςτού ςτο ΢οχό. Μϊλιςτα πϊρα πολλού ΢οχινού φϋρουν το βαφτιςτικό όνομα Απόςτολοσ.

259

΢όχαλησ

Οι παλαιςτϋσ τότε (1920 περύπου). Μια ςπϊνια φωτογραφύα από το πανηγύρι του ΢ωχού. Υωτογραφικό αρχεύο Ουρανύασ Παπϊζη.

Οι ΢οχινού διατηρούμε τα όθη, τα ϋθιμα και παραδόςεισ μασ με μεγϊλη ευλϊβεια και κανεύσ δεν μπορεύ να τα αλλοιϐςει, καθϐσ μεταφυτεύονται από γενιϊ ςε γενιϊ. Όλοι οι δημοτικού ϊρχοντεσ και ο λαόσ ςύςςωμοσ προςφϋρουν τα μϋγιςτα για την ϊριςτη διεξαγωγό του πανηγυριού και εύμαςτε ςύγουροι ότι και οι μελλοντικϋσ γενιϋσ θα ξεπερϊςουν τισ παλαιότερεσ όςο αφορϊ ςτη λαμπρότητα τησ γιορτόσ. Επύςησ, ςε όλουσ τουσ αγϐνεσ για την απελευθϋρωςη τησ Μακεδονύασ μασ πρωτοςτϊθηκαν οι ΢οχινού με μεγϊλουσ αγωνιςτϋσ (βλ. κεφϊλαιο 4 Ήρωεσ του ΢οχού). Όπωσ κϊθε χρόνο ϋτςι και φϋτοσ διεξόχθη με λαμπρότητα το πανηγύρι μασ. Ξεκινϐ με τα προεόρτια ςτισ 28 Ιουνύου. ΢τισ 19.00 χτύπηςαν οι καμπϊνεσ τησ κεντρικόσ εκκληςύασ του Αώ Γιϐργη και ξεκύνηςε η περιφορϊ τησ εικόνασ των Αγύων Πϋτρου και Παύλου ςυνοδεύα των τοπικϐν και εκκληςιαςτικϐν αρχόντων και ςύςςωμου του λαού. Η φιλαρμονικό του Δόμου ςυνόδευςε την εικόνα ςτον ανηφορικό δρόμο ωσ το ναό των Αγύων Αποςτόλων και την τοποθετόθηκε εκεύ για να τη χαιρετύςει όλοσ ο κόςμοσ. Ρύγη ςυγκινόςεωσ προκαλούν οι γηραιότερεσ κυρύεσ που κατϊ μόκοσ τησ διαδρομό πϊνω ςτουσ εξϐςτεσ τοποθετούν τραπεζϊκι καλυμμϋνο με κϋντημα, θυμιατό, λαμπϊδα και καντόλι αναμμϋνο προσ δόξα των Αγύων Αποςτόλων και ευημερύα τησ οικογενεύασ τουσ. Ακολούθηςε με κατϊνυξη του λαού ο πανηγυρικόσ 260

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

εςπερινόσ. Με το τϋλοσ του εςπερινού παρουςιϊςτηκαν παραδοςιακού τοπικού χορού του ΢οχού, που εύναι αρχαιότατοι και ιςτορικού. Αξιοθαύμαςτεσ οι χοροδιδαςκϊλιςςεσ, η κ.κ. Βϋτα Σοπϊλη και Φρυςούλα Νόικου, που δύνουν τον καλύτερο εαυτό τουσ διδϊςκοντασ τουσ χορούσ και μεταλαμπαδεύοντασ την παρϊδοςό μασ ςτισ νεότερεσ γενιϋσ.

΢τη φωτογραφύα: Γ. Αδαμύδησ, Γ. Αλεξιϊδησ, Ν. Σςιλιμπϐνησ, Ν. Γερμιτςιϐτησ, Γ.Γκούρτςιοσ. Δεύτερη ςειρϊ: Σρ. Ντϊκαλησ, Σ. Σςιλιμπϐνησ, Θ. Παρταλύδησ, Α. Παπϊζησ. Σρύτη ςειρϊ: ;, Γεραμπόσ, Λ. Γαγανϋλησ. Πηγό φωτογραφύασ: Ola Sohos/ Sakis Βραζιλιϊνοσ

Αξιϋπαινη και η προςπϊθεια του ςυλλόγου γυναικϐν «διακρατικϐν ανταλλαγϐν ΢οχού», που από τισ προηγούμενεσ ημϋρεσ εύχαν καθαρύςει εθελοντικϊ και ευπρεπύςει όλο το χϐρο. Θυμϊμαι και αναπολϐ από τα παιδιϊ μου χρόνια τισ μανϊδεσ μασ και τισ γιαγιϊδεσ μασ που αυτϋσ τισ μϋρεσ μασ ϋκαναν τον «Πανηγύρτςκα χαλβϊ». Έφτιαχναν μια αριϊ ζύμη, ϋβαζαν το τηγϊνι ςτη φωτιϊ με λϊδι να καεύ και με ϋνα χωνύ το ϋριχναν τη ζύμη ςτο καυτό λϊδι γύρω γύρω και γινόταν κύκλοι κύκλοι ςαν ϋνα «ς». Σο βουτούςαν ϋπειτα ςτο ςιρόπι και όταν τραγανό, γλυκό και νόςτιμο. Περιμϋναμε να ϋρθει το πανηγύρι μασ για να το κϊνουν οι μανϊδεσ μασ. Σην Παραςκευό 29.6.2012 ϋγινε θεύα λειτουργύα ςτην εκκληςύα των 12 Αποςτόλων. Μετϊ τη λειτουργύα ξεκύνηςαν οι αγϐνεσ ςκοποβολόσ από τα μϋλη του κυνηγετικού ςυλλόγου «Άρτεμισ» και πόραν τα ανϊλογα ϋπαθλα. Σα παιδιϊ του ςχολεύου ϋπαιξαν παραδοςιακϊ παιχνύδια, που πια 261

΢όχαλησ

ϋχουν εκλεύψει, καθϐσ τα αντικατϋςτηςε το ύντερνετ. Έτςι ϋμαθαν οι νεότεροι και αναπόληςαν οι γηραιότεροι. ΢τισ 17.00 ϋγινε ο εςπερινόσ. Μετϊ αρχύζουν οι μικρϋσ πϊλεσ τρύτησ και τετϊρτησ κατηγορύασ για να γύνει η προθϋρμανςη για την επόμενη μϋρα. Όλοι πόραν τα ϋπαθλϊ τουσ μικρϊ ό μεγϊλα. ΢υνεχύζουν παραδοςιακού χορού με τα μικρϊ παιδιϊ πρϐτησ και δευτϋρασ τϊξησ και κατόπιν και χορού μεγϊλων. ΢τισ 20.00 ξεκινϊει το γλϋντι ςτα υπαύθρια καφενεύα. Κυκλοφορούν 20 ζευγϊρια όργανα, νταούλια και ζουρνϊδεσ και τα χϊλκινα τησ Γουμϋνιςςασ και ξεφαντϐνει ο κόςμοσ ωσ τισ πρϐτεσ πρωινϋσ ϐρεσ με φαγητό και ποτό.

30.6.2012 Σϐρα πϊμε ςτα «βαριϊ=το μπασ» που εύναι το αποκορύφωμα τησ τρύτησ μϋρασ. 8.00 θεύα λειτουργύα ςτην εκκληςύα των Δϐδεκα Αποςτόλων. 10.00 αγϐνεσ ςκοποβολόσ, απλούν, τριπλούν και τρϋξιμο. ΢τισ 12 η ϐρα η επύδειξη ΣΑΕ Κ KWON DO από το τμόμα ΢οχού «ο Μονομϊχοσ». Και τϐρα πλϋον μπαύνουμε ςτο αποκορύφωμα του πανηγυριού. ΢τισ 5 η ϐρα του ΢αββϊτου γύνεται η προςυγκϋντρωςη ςτην πλατεύα, ςτην καφετερύα «Ντϊρα Μπϊρα». Γύνεται χορόσ με όργανα, για να ςυγκεντρωθεύ ο κόςμοσ που θα ακολουθόςει ωσ το χϐρο του ςταδύου. Όλοι οι κριτϋσ που θα κρύνουν τουσ παλαιςτϋσ φορούν κόκκινεσ μπλούζεσ με το ϋμβλημα του Μεγϊλου Αλεξϊνδρου και οι τοπικϋσ αρχϋσ που ϋχουν 262

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

την ευθύνη για όλη τη διοργϊνωςη. Παρόλο που ανόκουμε ςύμφωνα με τον Καλλικρϊτη ςτο δόμο Λαγκαδϊ, εμεύσ οι ΢οχινού ςυνεχύζουμε να λϋμε δόμοσ ΢οχού, γιατύ ο δόμοσ μασ εύναι ιςτορικόσ και ευελπιςτούμε ότι πολύ ςύντομα θα ξανακερδύςουμε το δόμο μασ. Μασ αντιπροςωπεύουν εξϊλλου ϊξια τϋκνα του τόπου μασ που γνωρύζουν τισ παραδόςεισ μασ και τισ τηρούν κατϊ γρϊμμα. Θα αναφερθϐ ςτουσ ςυμβούλουσ κ. κ. Αθανϊςιο Λϋτςιο, Ζαχαρύα Ζαχαρϋγκα και Απόςτολο Μιςχόπουλο, που δύνουν τον εαυτό τουσ αφιλοκερδϐσ. Μπροςτϊ πϊει η ελληνικό ςημαύα και ακολουθούν τα ςύνεργα τησ ελληνορωμαώκόσ πϊλησ, τα χϊλκινα αγγεύα για το λϊδι του αλεύμματοσ των παλαιςτϐν, το εμβληματικό δερμϊτινο κιουςπϋτι (=παντελόνι, που το κρατϊνε 2 παλικϊρια και το παραδύνουν ςτουσ παλαιςτϋσ ςτο ςτϊδιο). Οι πολιτικϋσ αρχϋσ και πλόθοσ κόςμοσ ακολουθούν. ΢τη διαδρομό αυξϊνεται ςταδιακϊ το πλόθοσ, καθϐσ πολλού προςκυνητϋσ ενϐνονται με την πομπό και φτϊνουν ςτο ςτϊδιο. Εδϐ βρύςκονται τουλϊχιςτον 30 αθλητϋσ πρϐτησ κατηγορύασ πϊλησ από την Ελλϊδα, την Σουρκύα, τη Βουλγαρύα, τα ΢κόπια κτλ. ΢τισ 17.00 αρχύζουν οι πϊλεσ κατϊ τισ εξόσ κατηγορύεσ: μικρό (=κιουτςούκ ορτϊ), μεςαύα (=μπιουκ ορτϊ), και μεγϊλη (=μπασ). Παλεύουν πρϐτα 12 ζευγϊρια, μϋνουν μετϊ 6 ζευγϊρια, παλεύουν και αυτϊ και μϋνουν 3 νικητϋσ, παλεύουν οι 3 νικητϋσ και ςτο τϋλοσ παλεύουν αργϊ τη νύχτα οι 2 τελευταύοι νικητϋσ και αυτό ακριβϐσ η πϊλη ονομϊζεται μεγϊλη (=μπασ) και παύρνει το μεγαλύτερο χρηματικό ϋπαθλο, αλλϊ ϋπαθλα παύρνουν μικρότερα και οι ϊλλοι. Σελευταύοι πϊλευαν δύο Σούρκοι ωσ τισ 12 η ϐρα και πόραν προθεςμύα και η πϊλη τελεύωςε ςτα ςημεύα. Ο κϊθε παλαιςτόσ μόλισ τελειϐςει, μαζύ με το ζευγϊρι του πιϊνουν ϋνα μαντόλι και γυρύζουν γύρω γύρω ςτισ κερκύδεσ και χτυπούν το μηρό

263

΢όχαλησ

τουσ και φωνϊζουν: «ϊιντε μπαρμπϊδεσ, ό,τι ϋχετε ευχαρύςτηςη!». Έτςι ο κόςμοσ τουσ δύνει την πϊρςα (= το δϐρο τουσ, χρόματα δηλαδό). Εγϐ θυμϊμαι από τουσ παλαιότερουσ παλαιςτϋσ τησ πρϐτησ κατηγορύασ πριν από περύπου 60-70 χρόνια (ξεχνϐ ςύγουρα κϊποιουσ) τουσ εξόσ: ο Θανϊςησ από το νομό ΢ερρϐν, ο Παναγιϐτησ, πϊλι ΢ερραύοσ, που πολλϊ χρόνια κρϊτηςε το Μπασ, ο Ιωακεύμ, ο Παλϊςκασ από τισ ΢ϋρρρεσ, ο Σζύμπασ από την Αρϋθουςα (ϋγινε και Πϊρησ ςτα καρναβϊλια λόγω ςωματικόσ διϊπλαςησ), ο Ιορδϊνησ από το Κολχικό, ο Καραγιϐργησ, οι αδερφού Κατςιρούμπα (Μουτόσ και Παςχϊλησ) από το νομό ΢ερρϐν, ο Γιωργϊκησ από τον ϊγιο Βαςύλη κτλ. Έρχονταν και παλαιςτϋσ από την Ανδρανούπολη ςυχνϊ. Κατόπιν, ακολουθεύ η απονομό των βραβεύων και η πληρωμό των αθλητϐν και ςτη ςυνϋχεια με τουσ ζουρνϊδεσ και τα νταούλια ο κόςμοσ γλεντϊει ςτισ παρακεύμενεσ υπαύθριεσ ταβϋρνεσ μϋχρι πρωύασ. Σα παιδιϊ κϊνουν κούνιεσ και ςυγκρουόμενα και όλοι εύναι ευτυχιςμϋνοι. Οι πραγματευτϋσ επύςησ πουλϊνε την πραμϊτεια τουσ. Αρωγόσ εύναι πϊντα ο δόμοσ Λαγκαδϊ και ο δόμαρχοσ και ςυντοπύτησ από την Αυγό, ο αξιότιμοσ κύριοσ Ιωϊννησ Αναςταςιϊδησ. Οι κτηνοτρόφοι προςφϋρουν κατϊ τη δυνατότητα τουσ ϊλλοσ μοςχϊρι, ϊλλοσ πρόβατο, ϊλλοσ τραγύ και αρνιϊ. Παλαιότερα και οι αλιεύσ τησ Βόλβησ, που πολλού όταν ΢οχινού ϋδιναν την ψαριϊ τησ προηγούμενησ μϋρασ. Οι επαγγελματύεσ του ΢οχού προςφϋρουν χρηματικό ποςό ο καθϋνασ κατϊ τη δύναμη του, 100, 200 κτλ. Όλοι φυςικϊ οι ΢οχινού ϊλλοσ από το περύςςευμα, ϊλλοσ από το υςτϋρημα δύνουμε, γιατύ το ϋχουμε ςτο αύμα μασ και θϋλουμε να πετύχει 100% η πανόγυρη μασ. Υυςικϊ ςπουδαύοσ εύναι και ο Φρηςτϊρασ ο ζουρνατζόσ από το νομό ΢ερρϐν που μασ κϊνει την πανόγυρη λαμπρότατη και εκπαιδεύει και τουσ υπόλοιπουσ ανϊλογα. Όλοι αθλητϋσ και οργανοπαύχτεσ φεύγουν ευχαριςτημϋνοι, γιατύ τουσ ικανοποιούμε ανϊλογα με την προςφορϊ τουσ. Αναρτϐ και φωτογραφύεσ-ςτιγμιότυπα για όςουσ δεν παρευρϋθηκαν ςτην πανόγυρη μασ φϋτοσ για να πϊρετε μια γεύςη και ςασ περιμϋνουμε –πρϐτα ο Θεόσ- του χρόνου για να χαρούμε όλοι μαζύ!

264

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Αςχολύεσ των ΢οχινών

265

΢όχαλησ

9. Α ΢ΦΟΛΙΕ΢ ΣΩΝ ΢ ΟΦΙΝΩΝ Οι Ιερεύσ του ΢οχού Δημοςιεύτηκε ςτισ 1/5/2013 Νιϐθω την ανϊγκη να κϊνω και μια ανϊρτηςη για τουσ ιερεύσ του ΢οχού, που κατϊ καιρούσ ςυνϋβαλαν τα μϋγιςτα γι‟ αυτόν τον ευλογημϋνο τόπο. Σην ϋμπνευςη γι‟ αυτό την ανϊρτηςη μου την προκϊλεςε το πνεύμα των ημερϐν τησ Μεγϊλησ Εβδομϊδασ, που κατϊ τη διϊρκειϊ τησ τόςο κουρϊζονται οι ιερεύσ. Οι ιερεύσ του ΢οχού κρϊτηςαν τη θρηςκεύα ζωντανό, τα όθη και τα ϋθιμϊ μασ αναλλούωτα ωσ ςόμερα και οδόγηςαν πνευματικϊ τουσ κατούκουσ να εύναι πολύ κοντϊ ςτο Θεό. Αρχικϊ, θα αναφϋρω τουσ ιερεύσ που δεν θυμϊμαι ο ύδιοσ, αλλϊ μου μύληςε γι‟ αυτούσ ο παππούσ μου, ο Ευϊγγελοσ Παπϊζησ. Κατϊ τα ϋτη 1895 ϋωσ το 1915 περύπου όταν ιερϋασ ο παπϊ Φατζόσ, το γϋνοσ Παπαγγϋλου. ΢υνϋβαλε πϊρα πολύ για τον τόπο και κρϊτηςε τουσ ΢οχινούσ κοντϊ ςτην εκκληςύα, γιατύ εκεύνη την εποχό ο ςκοπόσ των Βουλγϊρικων Κομιτϊτων όταν να αγορϊςουν ςυνειδόςεισ Ελλόνων ςτη Μακεδονύα μασ. Ήθελαν δηλαδό να κϊνουν εκκληςύεσ και ςχολεύα βουλγϊρικα. Ο παπϊ Φατζόσ όμωσ με τουσ Μακεδονομϊχουσ του ΢οχού (βλ. και ςτο κεφϊλαιο 4 Ήρωεσ του ΢οχού) δεν επϋτρεψε ςτο ΢οχό να γύνουν ούτε εκκληςύα ούτε ςχολεύο βουλγϊρικο. Αναφϋρω ςυνοπτικϊ τουσ ΢οχινούσ Μακεδονομϊχουσ εκεύνησ τησ εποχόσ: ο Άγγελοσ Μόττασ, αξιωματικόσ τησ ςχολόσ ευελπύδων, αντιςτϊθηκε ςθεναρϊ και μετϋτρεψε τα ςχϋδια των Βουλγϊρων. Άξιο τϋκνο όταν ο Νϊςκοσ Μπουτςιούκησ. Ο Κωνςταντύνοσ Κανδύλασ όταν πρωτοπαλύκαρο του Καπετϊν Γιαγκλό. Ο Άγγελοσ Παπαςτεργύου, νεαρόσ δϊςκαλοσ τότε και ο παππούσ μου Γεϐργιοσ Αδαμύδησ ό Κιουτςιού Γιϐργησ, όπωσ τον αποκαλούςαν οι Σούρκοι, και ςύςςωμοσ ο λαόσ του ΢οχού δεν επϋτρεψαν να πραγματοποιηθούν τα ςχϋδια των Βουλγϊρων. Σϐρα θα αναφϋρω τουσ ιερεύσ που θυμϊμαι εγϐ. Ενθυμούμαι λύγο τον παπϊ ΢τϋργιο, το γϋνοσ Παπαςτεργύου, που υπηρϋτηςε τον τόπο μασ. Από εδϐ και κϊτω τουσ ϊλλουσ ιερεύσ τουσ θυμϊμαι καλϊ. Ο επόμενοσ όταν ο παπϊ Αποςτόλησ, δηλαδό ο Απόςτολοσ ΢ταματιϊδησ. Καθόταν ςτην Παναγύα μαχαλϊ. Ήταν λύγο ευϋξαπτοσ και μασ μϊλωνε εμϊσ τα παιδιϊ, όταν φωνϊζαμε ςτην εκκληςύα. Μετϊ όταν ο παπϊ Υϐτησ, πατϋρασ του αεύμνηςτου ιεροψϊλτη, Κϐςτα Φατζηαναγνϐςτου. Τπηρϋτηςε για αρκετϊ χρόνια την εκκληςύα. 266

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ήταν λύγο μερακλόσ ςτο ουζϊκι και ϋπινε κανϋνα τςιπουρϊκι ςτου Παςχϊλη Σζϊρα το μαγαζύ.

H φωτογραφύα από το αρχεύο Παναγιϐτη Νούλη. Βϊπτιςη τϋκνου του.

Υτϊνουμε τϐρα ςτον αεύμνηςτο παπϊ Νύκο Παπαντωνόπουλο, που υπηρϋτηςε και ςτα δύςκολα χρόνια του εμφυλύου πολϋμου. Πϊντα λϊβαινε μεςολαβητικό ρόλο να ςυμβιβϊζει τισ καταςτϊςεισ. Πολλϋσ φορϋσ με κύνδυνο τησ ζωόσ του πόγαινε μϋςα ςτισ μϊχεσ, που γύνονταν, και κατϊφερνε να ϋχει αποτϋλεςμα καλό. Αλλϊ, ςυχνϊ δυςτυχϐσ, το λόγο τιμόσ δεν τον κρατούςαν εκατϋρωθεν και εύχαμε και πολλϊ θύματα, που οι παλιού τα θυμούνται. Οι νϋοι καλύτερα να μην τα ξϋρουν και να κοιτϊζουν μπροςτϊ. Σϐρα θα αναφερθϐ ςε δύο ιερεύσ που βγόκανε από την ιερϊ Μονόσ τησ Αγύασ Αναςταςύασ Βαςιλικϐν και διαπρϋψανε αλλού. Σον Σριαντϊφυλλο ΢ερενύδη και τον Σηλϋμαχο Μαργαρύτη. Ο ΢ερενύδησ, αργότερα ωσ παπϊ Γρηγόρησ διϋπρεψε ωσ υψηλό ςτϋλεχοσ ςτην Ιερϊ Μητρόπολη Θεςςαλονύκησ. Βοόθηςε πολλούσ ΢οχινούσ με τον τρόπο του και ωσ ςόμερα και ωσ ςυνταξιούχοσ προςφϋρει τα μϋγιςτα. Όςο για τον Σηλϋμαχο Μαργαρύτη διϋπρεψε ςε υψηλϊ κλιμϊκια τησ Γερμανύασ και βοόθηςε τουσ εκεύ ομογενεύσ μασ. Με τη ςειρϊ του υπηρϋτηςε τον Άγιο Γεϐργιο ο παπϊ Ιωϊννησ Υερενύδησ εξ Αυγόσ περύπου για ςαρϊντα χρόνια. Εύναι απόφοιτοσ και αυτόσ τησ ιερϊ Μονόσ τησ Αγύασ Αναςταςύασ Βαςιλικϐν και αγαπητόσ 267

΢όχαλησ

από όλο τον κόςμο. Ακόμη και ςόμερα ωσ ςυνταξιούχοσ προςφϋρει τισ υπηρεςύεσ του ςτον Αώ Γιϐργη.

Δεξιϊ π. Ιωϊννησ Υερενύδησ, αριςτερϊ π. Φρυςϊφησ Σςολϊκησ. Πηγό φωτογραφύασ: Sakis Brazilianos

Άλλοσ ϋνασ ιερϋασ που κατϊγεται από το ΢οχό εύναι ο παπϊ Ευϊγγελοσ Καρακϊςησ. Βρύςκεται ςτο νομό Πιερύασ και εκεύ διαπρϋπει. Από ότι ακούμε κϊνει μεγϊλο ϋργο ο ύδιοσ και τα παιδιϊ του (οριςμϋνα εύναι μοχαχού και μοναχϋσ) αφιερωμϋνοι όλοι ςτα θρηςκευτικϊ τουσ καθόκοντα. Οι ΢οχινού νιϐθουμε περόφανοι που ακούμε τη δρϊςη τουσ και το μαθαύνουμε για το θεϊρεςτο ϋργο τουσ.

268

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Σϐρα φτϊνουμε ςτην κορυφό τησ ιεραρχύασ. Ο Θεμιςτοκλόσ Ζαραρϋγκασ, τϐρα π. Δημότριοσ, μητροπολύτησ Σανζανύασ, γϋννημα θρϋμμα ΢οχινόσ. Ευχόμαςτε καλό δύναμη και κουρϊγιο ςτο βαρύ ϋργο του που εκτελεύ με επιτυχύα ςτην Αφρικό (βλ. ςχετικό ανϊρτηςη). Κατϊ καιρούσ ςτον Άγιο Γεϐργιο προςϋφεραν τισ υπηρεςύεσ τουσ και ξϋνοι παπϊδεσ. Θυμϊμαι τον παπϊ Δημότρη από τον νομό ΢ερρϐν που για αρκετϊ χρόνια υπηρϋτηςε ςτο ναό. Θυμϊμαι επύςησ τον παπϊ Φαρϊλαμπο Αντωνιϊδη από την Κύπρο, που ϋκανε αρκετϊ χρόνια ςτο ΢οχό και μασ επιςκϋπτεται κατϊ καιρούσ. Εύναι και αναγνϐςτησ του ιςτολογύου μου και φύλοσ μου ςτο Facebook και του ςτϋλνουμε την αγϊπη μασ. Ίςωσ να εύναι και ϊλλοι ξϋνοι παπϊδεσ, αλλϊ εγϐ επειδό μϋνω 40 χρόνια ςτη Θεςςαλονύκη δεν τουσ θυμϊμαι. Σϐρα πϊμε ςτη νϋα γενιϊ. ΢όμερα διακονεύ τον Ιερό ναό Άγιου Γεϐργιου ο παπϊ Φρυςϊφησ, που εύναι όνομα και πρϊγμα «χρυςϊφι». Γϋννημα θρϋμμα ΢οχινϐν από ευςεβεύσ γονεύσ που του ϋδωςαν χριςτιανικϋσ αρχϋσ και αξύεσ. Κατόρθωςε με τον τρόπο του να κϊνει όλη τη νεολαύα να εκκληςιϊζεται και να ακολουθεύ πνευματικό ζωό και τον αγαπούν πϊρα πολύ. Εύναι και ο ύδιοσ νϋοσ και ςύγχρονοσ και τηρεύ τισ θρηςκευτικϋσ του υποχρεϐςεισ κατϊ γρϊμμα. Βοηθϊει επύςησ ςτη διαιϐνιςη των εθύμων και των παραδόςεϐν μασ. Σου εύχομαι να εύναι γερόσ και δυνατόσ και να ανταποκριθεύ ςτο βαρύ του ϋργο ωσ ιερϋασ ςτον Άγιο Γεϐργιο ΢οχού. Έχω ακούςει ότι ϋνασ ιερϋασ από το ΢οχό εύναι το παιδύ του Βαγγϋλη Κούτλα, που εύναι παπϊσ ςτη Θεςςαλονύκη. Ενδεχομϋνωσ, να υπϊρχουν και ϊλλοι νϋοι που δεν τουσ γνωρύζω, ασ με ενημερϐςουν οι ςυντοπύτεσ μασ να τουσ ςυμπληρϐςω ςτην ανϊρτηςό μου. Θα αναφερθϐ και ςε μερικούσ ιερομόναχουσ από το ΢οχό, που γνωρύζω. Σο ϋτοσ 1968 εύχαμε πϊει μια ομϊδα από το ΢οχό ςτο Άγιο Όροσ. Εκεύ βρόκαμε ϋνα καλόγερο από το ΢οχό, που λεγόταν Φρυςόγονοσ ςτη Μονό Κουτλουμουςύου και μασ φιλοξϋνηςε όλουσ. Μαζύ μασ όταν και ο

269

΢όχαλησ

αδερφόσ του, ο μπϊρμπα Βαγγϋλησ Κϐςτασ (του Γεραμπό ο μπαμπϊσ). Με τον αδερφό του «κοιταχτόκαν» μετϊ από 43 χρόνια.

Η παραπϊνω φωτογραφύα εύναι από τη ςελύδα ςτο facebook “΢ύλλογοσ η Ανϊπλαςισ”. Ο π. Μιχαόλ δεξιϊ, ςτο κϋντρο ο ΢εβαςμιότατοσ π. Δημότριοσ.

Άλλοσ ιερομόναχοσ από το ΢οχό εύναι ϋνα παιδύ του Γιϊννη Δϊνιου (ανιψιόσ του αεύμνηςτου καντηλανϊφτη, Δημητρύου Δϊνιου), ο πατόρ Μιχαόλ Δϊνιοσ ςτην Σανζανύα. Εύναι βοηθόσ του ΢εβαςμιότατου πατρόσ Δημητρύου ςτην ιεραποςτολό. Αναφϋρομαι και λύγο ςτισ μοναχϋσ που γνωρύζω, γιατύ ο ΢οχόσ δεν υςτερεύ ςε κανϋνα τομϋα. Θυμϊμαι την Ευαγγελύα Καρακόλη, ξαδϋρφη τησ μϊνασ μου, που όταν γερόντιςςα ςτο μοναςτόρι «Άξιον Εςτύ» ςτην Κατερύνη. Επύςησ, θυμϊμαι μια μοναχό, κόρη του Άγγελου Λιόλιου ςτην Αγύα Ειρόνη Φρυςοβαλϊντου. Πιο νϋεσ εύναι η Ελϋνη ΢ϊμου (Σζουμαλό), νυν μοναχό Θϋκλα, που μονϊζει ςτη ΢ουρωτό ςτο μοναςτόρι του Αγύου Ιωϊννου του Θεολόγου (εκεύ που βρύςκεται ο τϊφοσ του γϋροντοσ Παώςύου) και προςφϋρει ακόμη και τϐρα τισ υπηρεςύεσ τησ ωσ οδοντύατροσ. Ακόμη, η Υανό Μπουτςιούκη, νυν μοναχό Παώςύα ςτο ύδιο μοναςτόρι. Η Υανό Γραικού μονϊζει ςτο μοναςτόρι τησ Παναγύασ Θεοςκεπϊςτου ΢οχού, που εύναι μετόχιον τησ μονόσ Δοχειαρύου. Από ιεροψϊλτεσ ο Κωνςταντύνοσ Φατζηαναγνϐςτου (ακολουθεύ και ςχετικό ανϊρτηςη) και ο Κωνςταντύνοσ Μύχοσ (δεξιόσ και αριςτερόσ αντύςτοιχα) επύ ςειρϊ ετϐν όταν ϊριςτο ντουϋτο και καλλύφωνοι. Ομόρφυναν με τισ γλυκϋσ ψαλμωδύεσ το ναό και χϊριζαν πνευματικό γαλόνη και ανϊταςη ςτο εκκληςύαςμα. Ιδύωσ τισ ϊγιεσ μϋρεσ τησ 270

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Μεγϊλησ Εβδομϊδασ όταν για μασ ουρϊνιεσ οι γλυκϋσ και μελωδικϋσ φωνϋσ τουσ. Σην Κυριακό του Πϊςχα διϊβαζαν τα Ευαγγϋλια ςε πολλϋσ ξϋνεσ γλϐςςεσ. Γρϊφω και λύγα λόγια για τουσ νεωκόρουσ του Ναού. Εγϐ θυμϊμαι καντηλανϊφτεσ τον ΢τϋργιο Πατςατζό, που καθόταν κοντϊ ςτο ςπύτι του Παναγό του Κϊιζερ. Σο θεύο μου επύςησ Άγγελο Λιόλιο. Μετϋπειτα τον Δημότριο Δϊνιο, που για πϊρα πολλϊ ϋτη όταν υπόδειγμα και τον χϊςαμε πρόςφατα ςε μεγϊλη ηλικύα. Θα τον θυμόμαςτε πϊντα με αγϊπη. Σϐρα ο ΢ταμϊτησ Σζϋκοσ εκτελεύ τα καθόκοντϊ του με μερϊκι και αφοςύωςη.Ευχόμαςτε ςε όλουσ καλό δύναμη για να ςυνεχύζουν το θεϊρεςτο ϋργο τουσ.

΢τη μνόμη του ψϊλτη Κωνςταντύνου Φατζηαναγνώςτου, ϋνα ηχητικό με την αξϋχαςτη φωνό του Δημοςιεύτηκε ςτισ 28/12/2013 Εύχα γρϊψει παλιότερα για τουσ Ιερεύσ και τουσ ιεροψϊλτεσ του ΢οχού που κατϊ καιρούσ ςυνϋβαλαν τα μϋγιςτα γι‟ αυτόν τον ευλογημϋνο τόπο.

Πηγό φωτογραφύασ: Εφημερύδα «H φωνό του ΢οχού» 11/2002

Θυμόθηκα πϊλι τον Κωνςταντύνο Αναγνϐςτου ό Φατζηαναγνϐςτου του Παπαφωτεινού, (1923 -2007), καθϐσ βρόκα ςτο αρχεύο μου μια καςϋτα με ηχογραφημϋνεσ ψαλμωδύεσ του και θϋληςα να τισ μοιραςτϐ μαζύ ςασ αυτϋσ τισ μϋρεσ (υπϊρχει διαθϋςιμο ηχητικό ςτην ιςτοςελύδα μου). Έκανα την ανϊρτηςη για να θυμηθούν οι ΢οχινού την απαρϊμιλλη τϋχνη και το μεγαλεύο του και να αποτελϋςει μνημόςυνο και παρακαταθόκη για το μϋλλον. Εύναι τιμό για τουσ δικούσ του ανθρϐπουσ και ανϊμνηςη για όλουσ μασ!

Ακούςτε τι εύχε πει ο ύδιοσ όταν το Πϊςχα του 2002 ο Δόμοσ ΢οχού και ο τότε δόμαρχοσ Πϊνοσ Καρακόλησ τον τύμηςαν για την προςφορϊ του:

΢‟ αυτόν τον Ιερό Ναό του Αγύου Γεωργύου και Πολιούχου, υπηρϋτηςα 62 χρόνια, (και 4 χρόνια ςτο Μητροπολιτικό Ναό τησ Αγύασ 271

΢όχαλησ

΢κϋπησ Εδϋςςησ) ότοι 66 ςυναπτϊ ϋτη. ΢‟ αυτόν τον Αγγελικό Φορό, ς‟ αυτό το ςταςύδι, ϋψαλλα όλα αυτϊ τα χρόνια, με υπευθυνότητα, ταπεινοφροςύνη και κατϊνυξη, με όςεσ δυνϊμεισ εύχα. Έδωςα την ψυχό μου, το εύναι μου. ΢ασ ευχαριςτϐ θερμϊ που με παρακολουθόςατε όλα αυτϊ τα χρόνια με προςοχό και ευλϊβεια.Ο ΢οχόσ εύναι η πατρύδα μου και το Κρυονϋρι η γενϋτειρϊ μου. Ευχαριςτϐ τον φύλο μου Γεϐργιο Κόφτη για τα καλϊ του λόγια και τη ςυμμετοχό του ςτουσ Αγγελικούσ Φορούσ και όλουσ όςοι πλαιςιϐνουν και βοηθούν τουσ Φορούσ των Ιεροψαλτϐν. Ευχαριςτϐ το φύλο, ςυνϊδελφο και μαθητό μου Κωνςταντύνο Μύχο για την καλό ςυνεργαςύα που εύχαμε και θεωρϐ ότι εύναι ο ϊριςτοσ και ικανόσ αντικαταςτϊτησ μου.

Γεωργικϊ επαγγϋλματα Δημοςιεύτηκε ςτισ 25/3/2011 Σα επαγγϋλματα και οι αςχολύεσ που παλαιότερεσ εποχϋσ και τεύνουν να εκλεύψουν.

περιγρϊφω αφορούν

Αμπελουργύα Tα παλαιότερα χρόνια ο ΢οχόσ εύχε πολλϊ αμπϋλια με παλιϋσ ποικιλύεσ ςταφυλιoύ, όπωσ τα κραςϊτα, που όταν για μαύρο μπρούςκο κραςύ, τα μοςχοςτϊφυλα, για γλυκό κραςύ και τςύπουρο και τα ροζακιϊ, που χρηςιμοποιούνταν ωσ επιτραπϋζιο φρούτο. Αμπελοχϐραφα υπόρχαν ςτισ περιοχϋσ: ΢αρόκ Απολιϊνα (=Μακρύ Λιβϊδι), κοντϊ ςτο ναό των ΢αρϊντα Μαρτύρων και ςτο Γιακϊ (=πλαγιϊ), ςτο βόρειο τμόμα του ΢οχού, κοντϊ ςτουσ πρόποδεσ του Βερτύςκου. ΢τη Μόρφινα, που εύναι νοτιοδυτικϊ, νότια ςτο ΢αματρϊκι, ςτο Μπϊςι νοτιοανατολικϊ και τϋλοσ ςτο Μπερεκετλύ νοτιοανατολικϊ, Ιριμπύτςακ, ανατολικϊ. Κοντολογύσ, το χωριό περιτριγυριζόταν από αμπελϐνεσ. Δυςτυχϐσ, ςόμερα δεν υπϊρχουν, γιατύ τα κτόματα δεν όταν εκτενό (π.χ. μιςό ό ϋνα ςτρϋμμα, ο καθϋνασ για προςωπικό χρόςη) και τα ξεχϋρςωςαν. Σην εποχό του τρυγητού ςε κϊθε νοικοκυριό γινόταν ϋνα μεγϊλο πανηγύρι. Υόρτωναν ςε ϋνα γαώδούρι δύο μεγϊλα κοφύνια και κατϊ ςυνοικύεσ ό οικογϋνειεσ τρυγούςαν το αμπϋλι. Σα μεταφϋρανε ςτο ςπύτι τουσ (ο κϊθε νοικοκύρησ διϋθετε και το πατητόρι του (=ξύλινα δρύινα βαρϋλια) και, αφού πρϐτα πατούςαν τα ςταφύλια με τα πόδια, τα ϋριχναν ςτη ςυνϋχεια ςτο πατητόρι μαζύ με τα τςϊμπουρα (=φλούδεσ) και το μούςτο και ϊφηναν να γύνει η ζύμωςη. Μετϊ από 2-3 μϋρεσ τραβούςαν το γλυκό κραςύ. Για το μπρούςκο αφόναν και ϊλλεσ μϋρεσ να περϊςουν, ϐςπου να πϊρει και ϊλλεσ βρϊςεισ. Ό,τι απϋμενε ςτο πατητόρι γινόταν 272

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

τςύπουρο με την παρακϊτω περιγραφόμενη διαδικαςύα: Έπαιρναν τα τςϊμπουρα από τα πατητόρια και με καδιϊ, φορτωμϋνα ςτα ζϐα, τα πόγαιναν ςτα ρακοκϊζανα, που όταν περύπου δϋκα (του Ιβϊν Μϊςτορα, του Κωνςταντύνου Παπϊζη, ΢ταμϊτη Μόττα, του Δημότριου Παπϊζη, του ΢ταμϊτη Μόττα). Δεύτερο πανηγύρι ξεκινούςε εκεύ. ΢τισ 12 ϐρεσ που χρειαζόταν, για να ετοιμαςτεύ το τςύπουρο, οι νοικοκύρηδεσ και οι φύλοι τουσ όταν όδη μεθυςμϋνοι. Έψηναν μεζϋδεσ ςτη φωτιϊ, ϋπιναν τςύπουρο και τραγουδούςαν τοπικϊ τραγούδια. Προςτϊτησ των αμπελουργϐν εύναι ο Άγιοσ Σρύφωνασ και την ημϋρα τησ γιορτόσ του (1 Υεβρουαρύου) ρϊντιζαν με αγιαςμό τα αμπϋλια τουσ για καλό ςοδειϊ. Καπνοκαλλιϋργεια Από τα κυριότερα επαγγϋλματα του ΢οχού, καθϐσ το ϋδαφοσ εύναι ορεινό και κατϊλληλο για ευγενεύσ ποικιλύεσ, όπωσ ο μπαςμϊσ παλαιότερα και αργότερα καμπϊ κουλϊκι. ΢υνόθωσ καλλιεργούνταν ςτισ περιοχϋσ Γενύ Μαχαλϊ και Σούρνικ. Μετϊ τισ 9 Μαρτύου (΢αρϊντα Μαρτύρων για ευετηρύα), ϋςκαβαν ςειρϋσ, αυλακιϋσ (τα καρύκια), τισ ιςοπϋδωναν, ϋριχναν την κοπριϊ, ανακϊτευαν τον καπνόςπορο με ςτϊχτη, για να μην πϋςει πολύ ςε ϋνα μϋροσ και ςε ϊλλο καθόλου και γινόταν το νϋο φυτό (= χαςλαμϊσ). Κατϊ τισ 20 ΜαϏου μεταφυτευόταν ςτο χωρϊφι και τον Ιούλιο ϊρχιζε η ςυγκομιδό τισ πρωινϋσ ϐρεσ. Υορτωνόταν ςτα κοφύνια, μεταφερόταν ςτο ςπύτι και ϊρχιζε το μπούρλιαςμα (=πϋραςμα ςτη βελόνα). Μετϊ το περνούςαν ςε ρϊμματα, το ςτϋγνωναν ςτισ λιϊςτρεσ (=αώνϊδεσ), αφού ςτϋγνωναν γινόταν ςαντϊλια (6-6 βϋργεσ), κρεμόταν ςτην αποθόκη. Σο χειμϐνα το μπαςμϊ φύλλο το επεξεργαζόταν ματςϊκι (=παςτϊλι) και το ϋκαναν μεγϊλο δϋμα (=ντϋγκι), και το πουλούςαν. Σην υποδεϋςτερη ποικιλύα (= καμπϊ κουλϊκι), την ϋβαζαν μόνο ςτο καςόνι, το πατούςαν και το ϋδεναν ςε μεγϊλο δϋμα (=ντόγκα). Εύχονταν «καλό πούληςη». Καλλιϋργεια ςιταριού Η γεωργύα μπροςτϊ από 50-60 χρόνια γινόταν με μεγϊλο κόπο και μόχθο, διότι δεν υπόρχαν τα ςημερινϊ μηχανόματα, αλλϊ όλα γύνονταν με προςωπικό εργαςύα. ΢το ΢οχό, λόγω ϊγονου εδϊφουσ, η καλλιϋργεια τησ γησ όταν δύςκολη. Εκεύνα τα χρόνια δεν υπόρχαν λιπϊςματα, ϐςτε να ευδοκιμούν οι καρπού. ΢υνόθεισ καλλιϋργειεσ: ςιτϊρι, ςύκαλη, κριθϊρι. ΢ύνεργα των γεωργϐν: ϋνα ζευγϊρι βόδια ό ϊλογο, που όταν το μόνο μϋςο για να καλλιεργούν τη γη. Σο κϊρο, το αλϋτρι που όργωναν, τη ςβϊρνα που ςβϊρνιζαν.

273

΢όχαλησ

Οι εργαςύεσ τησ ςπορϊσ ϊρχιζαν το φθινόπωρο μετϊ τα πρϐτα πρωτοβρόχια. Όργωναν το χωρϊφι, ϋριχναν το ςπόρο και το ςβϊρνιζαν, για να φυτρϐςουν τα ςιτηρϊ. Καθϐσ δεν υπόρχαν λιπϊςματα, ϋριχναν κοπριϊ για να ενιςχυθεύ το χωρϊφι. Όταν κατϊ τον μόνα Ιούλιο ϊρχιζε το θϋροσ, θϋριζαν με τα δρεπϊνια ςτο δεξύ και με την παλαμαριϊ ςτο αριςτερό τουσ χϋρι, για να μην κοπούν τα δϊχτυλϊ τουσ. Έπειτα ϋκαναν τα θεριςμϋνα ςτϊχια δεμϊτια, τα μϊζευαν ςτο χωρϊφι και μετϊ με τα ζϐα (γαώδούρια και ϊλογα) και τα μετϋφεραν ςτο αλϐνι. Σο αλϐνι όταν ϋνασ χϐροσ ςτρογγυλόσ 10×10 περύπου, καθαριςμϋνοσ πολύ καλϊ. Εκεύ ϊνοιγαν τα δεμϊτια και τα ϊπλωναν ςτο αλϐνι, για να τα αλωνύςουν, να πϊρουν δηλαδό το ςιτϊρι και να μεύνει το ϊχυρο ωσ τροφό για τα ζϐα του ςτϊβλου ςτο ςπύτι. Η διαδικαςύα του αλωνύςματοσ όταν η εξόσ: 2 βόδια ϋςερναν τη δοκϊνη, μια ξύλινη επιφϊνεια ςαν μια πόρτα, η οπούα από την κϊτω πλευρϊ εύχε κοφτερϋσ πϋτρεσ, ϐςτε να ξεχωρύζει το ςιτϊρι από το ϊχυρο. Όταν ο γεωργόσ καταλϊβαινε ότι πια εύχε πϋςει ο καρπόσ μετϊ από 2-3 ϐρεσ γυρύςματοσ των αλόγων ςτο αλϐνι, ϊρχιζε την επόμενη εργαςύα. Έβγαζε το ϊχυρο από πϊνω και το αποθόκευε ςτον αχυρϐνα για τροφό των ζϐων το χειμϐνα. Σο ςιτϊρι που όταν κϊτω από το αλϐνι το μϊζευε ςτη μϋςη του αλωνιού και περύμενε το απόγευμα να βγει αϋρασ, για να το λιχνύςει με ϋνα μεγϊλο κόςκινο, το δραμόνι. Όταν τελεύωνε και καθϊριζε, το αποθόκευε ςτα αμπϊρια για τισ ανϊγκεσ του χειμϐνα. Μια μϋςη οικογϋνεια όθελε 1000 οκϊδεσ το χρόνο, για να περϊςει το χειμϐνα.

Καλλιϋργεια καλαμποκιού Μια ϊλλη εργαςύα των γεωργϐν όταν η καλλιϋργεια των καλαμποκιϐν. Σο ϋςπερναν κατϊ την ϊνοιξη. Ο γεωργόσ με ειδικό ξύλινο αλϋτρι, για να ανούγει μια μόνο αυλακιϊ προχωρούςε μπροςτϊ, ϊνοιγε το αυλϊκι και ο βοηθόσ του ϋριχνε το ςπόρο ανϊ 30x40 πόντουσ. Η ςυγκομιδό γινόταν κατϊ τουσ φθινοπωρινούσ μόνεσ. Αρχικϊ ϋκοβαν τισ κορυφϋσ του καλαμποκιού (=καζϊλκεσ), για τροφό των ζϐων. Κατόπιν, ϊφηναν να περϊςουν λύγεσ μϋρεσ για να ςτεγνϐςουν τα κουμπϊκια και μετϊ τα μϊζευαν. Σα εξϋθεταν ςε ανοικτό χϐρο, για να ξεραθούν. Σα βρϊδια μαζεύονταν φύλοι και γνωςτού και τα ξεφλούδιζαν. Εκεύ γύνονταν τα καλύτερα προξενιϊ, γιατύ ςτο ξεφλούδιςμα (=λούςτιανι) πόγαιναν όλοι με χαρϊ. Έπειτα από λύγο καιρό ϊρχιζε το ξεςπύριςμα (=ρουνιϊβανι) και «γινόταν το ςϐςε». ΢το τϋλοσ (=ςτην κρούτςμα) ϋκαναν τον καλαμποκύςιο χαλβϊ και ϋτρωγαν όλοι μαζύ. 274

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Νερόμυλοι-ϊλεςμα ςιτηρϐν Μια ϊλλη ταλαιπωρύα των γεωργϐν όταν το ϊλεςμα των ςιτηρϐν. Υόρτωναν ςτο γαώδούρι ό ςτο ϊλογο δύο καζούλινα ςακιϊ που εύχαν γύνει ςτο Βερτύςκο (=Μπϋροβα) και τα πόγαιναν για ϊλεςμα ςουσ νερόμυλουσ. Επύ των ημερϐν θυμϊμαι 5 νερόμυλουσ. Δύο πηγαύνοντασ προσ τη ΢εβϊςτεια, ο πρϐτοσ του Κϐςτα Σριφωνύδη, ο δεύτεροσ του Λϊτςιου, ο τρύτοσ ςτην τοποθεςύα Βρύς‟, κϊτω από τα ΣςαϏρια, του Θεμελιϐτη Σοπϊλη. Παρακϊτω όταν τησ μανιϊσ Νότασ και παρακϊτω ςτον Σςεςμϋ του Ιωϊννη Μότςανου, του πεθερού μου. Καθόταν εκεύ και περύμεναν να ϋρθει ο ςειρϊ τουσ να αλϋςουν, πολλϋσ φορϋσ και ολόκληρη τη μϋρα, γιατύ υπόρχε ςυνωςτιςμόσ. Ζύγιζαν πρϐτα το ςιτϊρι και μετϊ το ϊλεςμα ο μυλωνϊσ κρατούςε ϋνα 10% ωσ πληρωμό (=δικαύωμα για τα αλεςτικϊ). Ο μύλοσ γυρνούςε με την ορμό του νερού του ρϋματοσ. Πρϐτα μαζευόταν το νερό ςε μια μεγϊλη ςτϋρνα, μετϊ ο μυλωνϊσ ρύθμιζε τη ροό του για να γυρύζει η μυλόπετρα (=τςϊρκι). ΢τα λιβϊδια ό τςαϏρια ΢τα λιβϊδια ό τςαϏρια, που βρύςκονται ςτο νότιο μϋροσ του ΢οχού, όλοι οι κϊτοικοι εύχαν ςχεδόν από ϋνα κλόρο, για να καλύψουν την ανϊγκη διατροφόσ των ζϐων τουσ. Εκεύ υπόρχε αυτοφυϋσ χορτϊρι. Σην ϊνοιξη, το Μϊιο ϊρχιζε ϋνα ϊλλο «πανηγύρι». Οι κόφτεσ χορταριού (=κοςατζόδεσ) όταν επιδϋξιοι να κοςύζουν τα λιβϊδια. Μαζεύονταν εκεύ και ϋκοβαν τα χόρτα. Από τουσ καλύτερουσ παραθϋτω ονόματα: Φρυςϊφησ Σςολϊκησ, ΢εραφεύμ Χαρϊσ, Ηλύασ Μιςχόπουλοσ, Άγγελοσ Γλαβύνασ κ. ϊ. Έπαιρναν μαζύ τουσ ϋνα μπαρντϊκι νερό, ψωμύ, αλμυρϊ ψϊρια (λιπαριϋσ, πλατϊνια) και αρκετό ούζο. Όταν ξεκουρϊζονταν ςτα δϋντρα (=βρούβεσ), ςτον ύςκιο (=ςτη ςιϊνκα) ϋπιναν και τραγουδούςαν και περνούςαν ευχϊριςτα. ΢ε 2-3 μϋρεσ αφού ςτϋγνωνε το χόρτο, το ϋδεναν ςε δεμϊτια και το αποθόκευαν ςτισ αχυρϐνεσ για η τροφό των ζϐων (=ζαχιρϋ) για το χειμϐνα. Όταν ϋμπαινε το χόρτο ςτην αχυρϐνα και το ςιτϊρι ςτο αμπϊρι, ο γεωργόσ όταν εξαςφαλιςμϋνοσ ότι θα περϊςει το χειμϐνα του. Καλλιϋργεια πατϊτασ Μια ϊλλη αςχολύα των κατούκων όταν η καλλιϋργεια τησ πατϊτασ. Προτιμούςαν να τισ ςπεύρουν εκεύ που ευδοκιμούςε η φτϋρη ψηλϊ ςτο βουνό, γιατύ εκεύ γύνονταν πιο νόςτιμεσ οι πατϊτεσ. Σϋτοιεσ τοποθεςύεσ όταν το Σςουπλϊκι, ςτο βουνό, Σενεκετζύ χωρϊφια, προσ τον Προφότη Ηλύα, Γερμϊν (ανατολικϊ) και Φαμπϊροβο ςτο βόρειο τμόμα του χωριού. 275

΢όχαλησ

Υωτογραφύα από το group ςτο Facebook Ola Sohos

Έςκαβαν λϊκκουσ με την τςϊπα και φύτευαν την πατϊτα και την παρϊχωναν. Σισ ϋςκαβαν μύα φορϊ καθαρύζοντασ τα χορτϊρια και ακόμη μια φορϊ γϋμιζαν τισ ρύζεσ με περύςςεια χϐματοσ, για να δϋςει ο καρπόσ. Σο φθινόπωρο τισ ϋβγαζαν και εξαςφϊλιζαν ϋτςι μια από τισ βαςικϋσ τροφϋσ του χειμϐνα, γιατύ ςτο ΢οχό ο χειμϐνασ όταν βαρύσ και τα χιόνια ϋφταναν μϋχρι τον Απρύλιο. Σισ ϋβαζαν ςτο τζϊκι, τισ παρϊχωναν μϋςα ςτισ ςτϊχτεσ και τη φωτιϊ (=ςπούζα) και τισ ϋτρωγαν. Δενδροκομύα ΢το οροπϋδιο του ΢οχού καλλιεργούνται όλα τα εύδη οπωροφόρων ςε ϊριςτη ποιότητα, ανϊρπαςτα ςτην αγορϊ. Υημιςμϋνα τα ροδϊκινα και αχλϊδια και τα όψιμα ροδϊκινα ρουμπιτού. Με ιδιαύτερο μερϊκι κλαδεύουν, ραντύζουν και φρεζϊρουν τα κτόματα, για τα οπούα εύναι πολύ περόφανοι. Κηπουρικό Καλλιεργούνται ςτον κόπο του κϊθε ςπιτιού για προςωπικό χρόςη: ντομϊτεσ, πατϊτεσ, αρακϊσ. Δαςεργϊτεσ Ο δαςικόσ ςυνεταιριςμόσ ΢οχού ονομαζόταν «Η Δρυσ». Ο δαςικόσ ςυνεταιριςμόσ εύχε ενεργό δρϊςη τα ϋτη 1950 και μετϊ. Ο πρόεδροσ Μιχϊλησ Αγγελύδησ ανϋβαςε πολύ ψηλϊ το ςυνεταιριςμό. Λογιςτόσ του 276

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

ςυνεταιριςμού όταν ο αεύμνηςτοσ Φριςτόδουλοσ Καρακόλησ, μορφωμϋνοσ τησ εποχόσ και αδερφόσ του Νικολϊκη Καρακόλη. Επειδό όταν ιδιαύτερα λεπτολόγοσ και προςεκτικόσ ςτη δουλειϊ του, ωσ ςόμερα τα λογιςτικϊ του βιβλύα τα κρατούν ωσ αναμνηςτικϊ ςτο ςυνεταιριςμό.

Υωτογραφύα από το αρχεύο των αδελφϐν Κόφτη

Ο Μενϋλαοσ Κατςούφησ όταν από τα ιδρυτικϊ μϋλη του. Ωσ γνϐςτησ κϊθε γωνιϊσ του βουνού, ςτα ςχετικϊ θϋματα εύχε πϊντα τον πρϐτο λόγο. ΢όμερα υπϊρχουν ςύγχρονα μϋςα για τη κοπό και τη μεταφορϊ των ξύλων και πολλϊ ϊξια παιδιϊ του ΢οχού εργϊζονται ωσ δαςεργϊτεσ ςυνεχύζοντασ την παρϊδοςη των προκατόχων τουσ. Κόβουν τα ξύλα από τισ δύςβατεσ περιοχϋσ και με τα ζϐα τα μεταφϋρουν ςε ςημεύο που μπορεύ να πϊει φορτηγό για να φορτωθεύ. Παλαιότερα ϋκαναν και ξυλοκϊρβουνα. ΢όμερα δε νομύζω πια να κϊνουν ξυλοκϊρβουνο. Οι δαςεργϊτεσ του ΢οχού ακόμη και ςόμερα, όταν χρειϊζεται αναδϊςωςη καμϋνη περιοχό από πυρκαγιϊ, καλούνται να βοηθόςουν. Υορτϐνουν ςε φορτηγϊ όλο τουσ τον εξοπλιςμό και τα ζϐα τουσ και πηγαύνουν και καταςκηνϐνουν, όπου τουσ καλεύ η ανϊγκη και το καθόκον, φυςικϊ με το αζημύωτο, γιατύ εύναι εξαιρετικού ςτη δουλειϊ τουσ. Αποκαθιςτούν τισ ζημιϋσ τησ πυρκαγιϊσ, βϊζοντασ κορμούσ ςτισ πλαγιϋσ και κϊνοντασ αντιπλημμυρικϊ ϋργα. Κόβουν τα ϊχρηςτα δϋντρα και ανανεϐνουν ϋτςι το δϊςοσ, για να φυτευτούν καινούργια δϋντρα. Οι δαςεργϊτεσ του ΢οχού μασ κϊνουν υπερόφανουσ με την εργαςύα τουσ

277

΢όχαλησ

και όπου και αν πόγαν από τον Έβρο μϋχρι την Κρότη μασ ϋβγαλαν αςπροπρόςωπουσ και δϋχτηκαν τα ςυγχαρητόρια. Αυτόν την αναφορϊ ςτο δαςικό ςυνεταιριςμό, την αφιερϐνω με όλη μου την αγϊπη ςτον Σούλη Κατςούφη και τα αδϋρφια του που με παρακολουθεύ από την Αμερικό και εύναι φανατικόσ αναγνϐςτησ του Ιςτολογύου μου. Tςακιςτόσ καρυδιϊσ Ειδικού αναρριχητϋσ ανϋβαιναν μϋχρι το τελευταύο κλωνϊρι τησ καρυδιϊσ και ϋριχναν κϊτω όλα τα καρύδια. Ονόματα: Φρυςόςτομοσ Μπύτςασ, Αθανϊςιοσ Μπουτςιούκησ και Ευϊγγελοσ Μϋντασ.

Κτηνοτροφύα Δημοςιεύτηκε ςτισ 15/5/2011 Η κωμόπολη του ΢οχού βρύςκεται ςτην οροςειρϊ του Βερτύςκου, ςτουσ πρόποδεσ του Αγύου Φριςτοφόρου. Η ιςτορύα του ανϊγεται ςτουσ αρχαιοτϊτουσ χρόνουσ, όπωσ μαρτυρούν τα μνημεύα τησ φύςησ. Επύςησ, η αρχαιολογικό ςκαπϊνη ϋφερε ςτο φωσ ευρόματα ςτο νοτιοδυτικό τμόμα του ΢οχού από την Αγύα Κυριακό, όπου βρϋθηκαν κύονεσ ϋωσ του Ούρδα την Σούμπα και τη βρύςη του Μϊρκου. Οι αςχολύεσ των ΢οχινϐν εύναι αρχικϊ γεωργοκτηνοτροφικϋσ. Μια μερύδα των γεωργϐν αςχολεύται με την ομαδικό γεωργύα των ςιτηρϐν, δηλ. νοικιϊζουν τα χωρϊφια από τουσ ϊλλουσ και τα ςπϋρνουν ομαδικϊ. ΢όμερα η δεύτερη και ςημαντικό αςχολύα τουσ εύναι η αγελαδοτροφύα, η μεγαλύτερη ςτο νομό. Τπϊρχουν 80 τουλϊχιςτον μεγϊλεσ μονϊδεσ και η καθεμύα διαθϋτει τουλϊχιςτον από 250 αγελϊδεσ γαλακτοκομικόσ. Σο γϊλα το διαθϋτουν ςτην «Αγνό» του Λαγκαδϊ και ςτο εργοςτϊςιο τησ Ελϋνησ και ΢ταμϊτη Προύκα ςτο ΢οχό. Ο ΢οχόσ εύναι φημιςμϋνοσ για το καςϋρι του ςτην Ελλϊδα και το εξωτερικό με πολλϊ βραβεύα. Άλλη αςχολύα εύναι τα ελευθϋρασ βοςκόσ γιδοπρόβατα. Αυτϊ βόςκουν ςτο βουνό, που εύναι ευτυχϐσ παρθϋνο. Αυτϊ εύναι 30000 ϋωσ 40000 γιδοπρόβατα. Αυτϊ τα διατηρούν από γενιϊ ςε γενιϊ και από τον παππού ςτον εγγονό κτηνοτρόφοι. Σϋτοιεσ γενιϋσ εύναι οι Διγκϊδεσ, οι Μοτςαναύοι, οι Ραφτογιϊννηδεσ κ. ϊ. Η εναςχόληςη με τα γύδια εύναι μια μεγϊλη «επιςτόμη». Πρϋπει να γνωρύζεισ καλϊ τη δουλειϊ. Ένασ ςπουδαύοσ κτηνοτρόφοσ όταν ο αεύμνηςτοσ Θανϊςησ Μότςανοσ. Αυτόν τον εύχαν για γνϐςτη ςτην «επιςτόμη» των κατςικιϐν. Όταν γεννούςαν οι κατςύκεσ, ϋπρεπε το κϊθε 278

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

κατςύκι να πϊει ςτη μϊνα του. Αυτόσ, παρόλο που όταν όλα μαύρα, ξεχϐριζε το καθϋνα και το πόγαινε ςτη μϊνα του να θηλϊςει. Επύςησ, υπϊρχουν πολλϊ μεγϊλα κοπϊδια προβϊτων. Προβατϊρηδεσ καλού εύναι ο Γεϐργιοσ Γραικόσ, ο Πεχλιβϊνησ, ο Λουλόσ, ο Καραπϊλιασ κ.ϊ. Μια ϊλλη αςχολύα εύναι η αςχολύα των δαςεργατϐν. Τπϊρχει ο δαςικόσ ςυνεταιριςμόσ «Δρυσ», που εγϐ τον θυμϊμαι από το 1950 με πρόεδρο τον αεύμνηςτο Μιχϊλη Αγγελύδη. Οι δαςεργϊτεσ εύναι αρκετού και ξυλεύουν τα ξύλα ςτο δϊςοσ. Επύςησ, όλοι ϋχουν ωσ μεταφορικϊ μϋςα μουλϊρια και ϊλογα. Σα κομμϋνα ξύλα από τισ ρεματιϋσ φορτϐνονται ςτα ζϐα και βγαύνουν ςε επύπεδο μϋροσ, για να μπορούν να φορτωθούν ςε αμϊξι και να πϊνε ςτο εμπόριο. Επειδό ο ΢οχόσ εύναι ορεινό μϋροσ και δεν παρόγαγε πολλϋσ ςοδειϋσ, πολλού γύνονταν ϋμποροι. ΢ε όποιο μϋροσ τησ Ελλϊδασ και αν πασ (Νιγρύτα, ΢ϋρρεσ, Θεςςαλονύκη, Αθόνα) και δεισ μια επιχεύρηςη, ρϐτα το μαγαζϊτορα μόπωσ εύςαι από το ΢οχό; Ο πατϋρασ, αν πϊντρευε το παιδύ του, του ϋδινε ϋνα γαώδούρι, μια παλϊντζα και την ευχό του να γύνει ϋμποροσ. Αυτόσ ϋβριςκε το δρόμο του και, όπου πόγαινε, ϋφτιαχνε εμπόριο. Ή θα πουλούςε ψϊρια ό θα ϊνοιγε μαγαζύ και θα γινόταν ο καλύτεροσ ό θα ϋκανε εμπόριο αβγϐν, βαμβακιού κτλ. Οι Εβραύοι, όταν όρθαν ςτο ΢οχό να κϊνουν εμπόριο, βρόκαν τουσ ΢οχινούσ να μετρϊνε τα αβγϊ με το χαλκϊ. Αυτόσ όταν ϋνασ κρύκοσ και αν τα αβγϊ όταν μικρϊ τα περνούςαν από μϋςα και τα αγόραζαν με μικρότερη τιμό, ενϐ αν δεν περνούςαν τα αγόραζαν με μεγαλύτερη. Όταν εύδαν οι Εβραύοι ότι οι ΢οχινού όταν πιο ϋξυπνοι από αυτούσ, δεν εγκαταςτϊθηκαν ςτο ΢οχό. Έτςι ϋφυγαν, γιατύ ςτο ΢οχό δεν μπορούςαν να ευδοκιμόςουν. Eςεύσ οι νεότεροι να εύςτε περόφανοι που εύςτε ΢όχαληδεσ, γιατύ η ρϊςτα μασ ανϋδειξε περόφανουσ ανθρϐπουσ ςτην κοινωνύα. Εγϐ μπροςτϊ από 40 χρόνια το διαλαλούςα και ωσ ςόμερα με περηφϊνια ϋγραφα ςτην δουλειϊ μου και ςτο αμϊξι μου «Ο ΢όχαλησ» και ϋτςι όλοι με ξϋρουν ςτη δουλειϊ μου ωσ «Ο ΢όχαλησ». Επύςησ, καλϊ κϊνουν και τα νϋα παιδιϊ που λϋνε: «Κρϋατα ΢οχού, Υρούτα ΢οχού, Καςϋρι ΢οχού», γιατύ ο ευλογημϋνοσ τόποσ μασ βγϊζει εξαιρετικϊ προώόντα. Γι‟ αυτό και πϊλι ςασ λϋω να εύςτε περόφανοι για την καταγωγό μασ, γιατύ το αξύζουμε και το δεύξαμε. ΢το εξωτερικό οι ΢οχινού αναδεύχτηκαν και τουσ δεύχνουν όλοι με το δϊχτυλο και λϋνε αυτόσ εύναι ΢όχαλησ. Όλοι χαιρόμαςτε, όταν ακούμε 279

΢όχαλησ

για την πρόοδο των ςυντοπιτϐν μασ ςε όλα τα πλϊτη και τα μόκη του πλανότη. ΢ε κϊθε μϋροσ ςτϋλνουμε 1-2 για αρχηγούσ και εύναι χαρϊ και τιμό που τουσ ακούμε να διαπρϋπουν ςτο εξωτερικό. Αυτϊ τα νϋα παιδιϊ, που δοξϊζουν το ΢οχό μασ ςτο εξωτερικό, μου ςτϋλνουν ηλεκτρονικϊ μηνύματα και ζητϊνε να μϊθουν για την παρϊδοςη του ΢οχού και εγϐ τουσ απαντϐ ςε ό,τι μπορϐ φυςικϊ και αυτό με ευχαριςτεύ.

H νυχτερινό βόςκηςη των αλόγων Δημοςιεύτηκε ςτισ 12/3/2011 Kουρ (προφϋρεται μεταξύ -ι- και -ου-), εύναι η νυχτερινό βόςκηςη των αλόγων. ΢τα μπροςτινϊ πόδια φορούςαν τα μπουκαγιϊ, για να εύναι δεμϋνα τα δυο πόδια και να μη φεύγουν πολύ μακριϊ από τον αγωγιϊτη τουσ. Με το θόρυβο των αλυςύδων δεν τα πληςύαζε ο λύκοσ για να τα φϊει. Σα αφεντικϊ τουσ κοιμόνταν δύπλα ςτα ζϐα και το πρωύ τα μϊζευαν. Καλύτεροσ κιουρτζόσ όταν ο Φριςτϊκοσ Γαγανϋλησ ό Φρόςτοσ Κούκασ. Σραγουδούςε και πόγαινε ςτο κουρ, “βαρύ πατεύ τον αργαλεύο και τρύζουν τα καρούλια”, τοπικό τραγούδι του ΢οχού. Η παρϋα του όταν πολύ ζωηρό, «ςαώτϊν παρϋα», ο Σϊκησ Σότςκασ, Πϋτροσ Ποώρϊζησ, Σριαντϊφυλλοσ Παγϐνησ, Μιχϊλησ Βρούτκασ. ΄Οταν πηγαύναν ςτη νυχτερινό βοςκό, η παρϋα μόλισ κοιμόταν ο Φρόςτοσ, κόβαν ϋνα φυτό που εύχε γϊλα, τη γαλατςύδα (=τζιμπουλύτςκα), τον βϊζαν ςτα ματόφυλλα, κολλούςαν αυτϊ και δεν μπορούςε να τα ανούξει το πρωύ, ϐςπου να βρει νερό να πλυθεύ. Βϋβαια αργότερα ο Φριςτϊκοσ ανταπϋδωςε αυτό το χνϋρι με τόπο ακατανόμαςτο, που δεν μπορϐ να γρϊψω γι αυτό…

Μελιςςοκομύα Δημοςιεύτηκε ςτισ 26/3/2011 Σα τελευταύα εκατό χρόνια οι ΢οχινού αςχολόθηκαν με τη μελιςςοτροφύα. Εύναι μια ευγενόσ απαςχόληςη, χρειϊζεται υπομονό και προςοχό ςτη λεπτομϋρεια. Τπϊρχουν ςόμερα 10.000 κυψϋλεσ και γύρω ςτισ 30 οικογϋνειεσ, που το ϋχουν οι περιςςότεροι ωσ κύριο επϊγγελμα. Η περιοχό ενδεύκνυται, γιατύ εύναι ορεινό, ϋχει μεγϊλη ανθοφορύα και το ςοχινό μϋλι φημύζεται ςτο Πανελλόνιο. Ο μελιςςοκόμοσ ϋχει προςτατευτικό μϊςκα, λαβύδα και καπνιςτόρι.

280

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Παραδοςιακό μελιςςοκομύα Οι κυψϋλεσ παλαιότερα όταν κοφύνια ψϊθινα, που παρϊγονταν ςτη Φαλκιδικό, ενϐ ςόμερα ϋχουν αντικαταςταθεύ με ευρωπαώκϋσ κυψϋλεσ ελεγχόμενεσ. Μια κερόθρα με γόνο από ϊκρη ςε ϊκρη μπορεύ να εκκολϊψει ωσ 6500 αβγϊ, ϐςτε να γύνουν μϋλιςςεσ. Μια βαςύλιςςα ςε καλό ανθοφορύα το Μϊιο μπορεύ να εκκολϊψει ωσ 3000 αβγϊ το 24ωρο. Ο πληθυςμόσ τησ κυψϋλησ εύναι εργϊτριεσ, το μεγαλύτερο μϋροσ, μικρό ποςοςτό αρςενικϐν κηφόνων και μύα μόνο βαςύλιςςα. Αν προκύψει δεύτερη ό τρύτη βαςύλιςςα, παύρνει τον ανϊλογο αριθμό εργατριϐν και κηφόνων και βγαύνει ϋξω για να βρει καινούργια κατοικύα. Η βαςύλιςςα μόνο μια φορϊ ςτη ζωό τησ εξϋρχεται ϋξω από την κυψϋλη για να γονιμοποιηθεύ, γυρύζει μϋςα ςτην κυψϋλη και γεννϊει αβγϊ ϐςπου να πεθϊνει (ζει 2-3 χρόνια). Εγϐ εραςιτεχνικϊ αςχολούμαι από το 1950 και εντεύθεν με τη μελιςςοκομύα που μου αρϋςει πϊρα πολύ και την αςκϐ ωσ ςόμερα με πολύ μερϊκι.

281

΢όχαλησ

Κατϊ το 1950 παιδιϊ τότε εμεύσ, εγϐ και ο Νϋςτορασ Γερμιτςιϐτησ, εύπαμε να αςχοληθούμε με τη μελιςςοκομύα. Σην εποχό εκεύνη μασ ξεκύνηςε ο προοδευτικόσ μελιςςϊσ Απόςτολοσ Μπούφησ. Δεύτεροσ, ο θεύοσ μου Ιωϊννησ Παπϊζησ που όταν λεπτολόγοσ ςχετικϊ με τα μελιςςοκομικϊ. Σρύτοσ και καλύτεροσ δϊςκαλοσ μου όταν ο Δημότριοσ Γαγανϋλησ, που τον λϋγαμε αρχηγό. Εύχε ευρωπαώκϋσ κυψϋλεσ, γιατύ οι Φαλκιδικιϐτεσ, που εύναι η Φαλκιδικό το «κρϊτοσ» των μελιςςϐν, αςχολούνταν με την παλιϊ μϋθοδο, δηλαδό τα εγχϐρια κοφύνια και ϋτςι ϋκαναν αναπαραγωγό μελιςςιϐν. Η μελιςςοκομύα εύναι μια ευγενόσ απαςχόληςη και, αν την «κυνηγόςεισ» και ξϋρεισ τη δουλειϊ, πϊντα θα ςε αποζημιϐςουν οι μϋλιςςεσ και θα πϊρεισ ϋνα αρκετϊ καλό ειςόδημα. Θϋλουν βϋβαια να παρακολουθεύσ τισ νομϋσ, τισ περιοχϋσ και να τα μεταφϋρεισ ανϊλογα με τισ καιρικϋσ ςυνθόκεσ, για να αποδϐςουν οι κόποι ςου. ΢υςτόνω ςτουσ νϋουσ, αν θϋλουν να αςχοληθούν, να το αποφαςύςουν ςαν ϋνα δεύτερο ειςόδημα. Αλλϊ αν θϋλουν να αςχοληθούν επαγγελματικϊ, πρϋπει να κϊνουν μονϊδα πϊνω από 200 μελύςςια. ΢χετικϊ με τον εξοπλιςμό χρειϊζεται:     

Ένα αμϊξι για τισ μεταφορϋσ, Μηχανϋσ για την εξαγωγό μελιού (μελιττοεξαγωγϋασ) Υύλτρα για να ςτραγγύζει τα μϋλια Καπνιςτόρια και προςωπύδεσ για αποφυγό τςιμπημϊτων κτλ Και κυρύωσ νιϊτα καλϊ για να τα μεταφϋρουν ςτα διϊφορα μϋρη κατϊ εποχό.

Ο μελιςςοκόμοσ πρϋπει να παρακολουθεύ την ϊνοιξη τα μϋρη, όπου υπϊρχει νομό, για να κϊνουν τα μελύςςια ανοιξιϊτικο μϋλι. Αρχύζει από τριφύλλι, παλιούρι, ακακύα και όλα τα αγριολούλουδα του βουνού.

282

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Από 15 Ιουλύου και εντεύθεν πηγαύναμε ςτα βαμβϊκια και παύρναμε αρκετϊ μϋλια. Αλλϊ τϐρα τα τελευταύα χρόνια ραντύζουν τα βαμβϊκια για το πρϊςινο ςκουλόκι που εύναι εχθρόσ τουσ και αλλϊ με το ρϊντιςμα δηλητηριϊζονται και τα μελύςςια και δεν τα πϊμε εκεύ. Άλλη νομό εύναι το πεύκο ςτην Καςςϊνδρα και Θϊςο και όπου αλλού ϋχει πεύκο εμβολιαςμϋνο. ΢το πεύκο τα μϋλι παρϊγεται από ϋνα ζωντανό οργανιςμό των πεύκων, ϋνα ϋντομο μικρό «τον εργϊτη». Σο ϋντομο παρϊγει μϋλι και η μϋλιςςα με ευκολύα το ςυλλϋγει και το αποθηκεύει ςτισ κυψϋλεσ. Άλλη θροφό εύναι η ςουςούρα ϋνασ θϊμνοσ με μοβ λουλουδϊκι, που ανθύζει το Υθινόπωρο. Η τροφό αυτό ωφελεύ τα μελύςςια για να γονϋψουν (=να βγϊλουν νϋα μύγα για το χειμϐνα), γιατύ το καλοκαύρι η μύγα δεν αντϋχει περιςςότερο από 40 μϋρεσ, πεθαύνει από υπερκόπωςη. Όταν λοιπόν βγϊζουν μύγα από τη ςουςούρα, ϋχουν αρκετό πληθυςμό για να εύναι την ϊνοιξη γερϊ τα μελύςςια. Προςπαθούμε να τα ξεχειμωνιϊςουμε τα μελύςςια ςτα χειμαδιϊ, ςε προςόλια μϋρη, για να εύμαςτε ϋτοιμοι για την ϊνοιξη. Σο χειμϐνα τα μελύςςια, αν η θερμοκραςύα εύναι κϊτω από 8 βαθμούσ, πϋφτουν ςε ημινϊρκη. Σην ϊνοιξη πϊλι ξεκινϊμε από πρϐιμεσ τροφϋσ, όπωσ αμυγδαλιϊ που εύναι πολύ καλό τροφό. Άμα βγούνε δυνατϊ τα μελύςςια την ϊνοιξη, ϋχεισ προοπτικό να τα πολλαπλαςιϊςεισ, δηλαδό να βγϊλεισ παραφυϊδεσ με νϋεσ βαςύλιςςεσ. Σο μυςτικό του μελιςςοκόμου εύναι να ανανεϐνει τισ βαςύλιςςεσ κϊθε χρόνο αν εύναι δυνατόν και να ϋχεισ χτύςει καινούργια κεριϊ. Οι καινούργιεσ βαςύλιςςεσ ςε καιρό ακμόσ μπορούν να γεννόςουν ϋωσ 3000 αβγϊ ςε ϋνα εικοςιτετρϊωρο. Η παλιϊ βαςύλιςςα κϊθε χρόνο πϋφτει η γϋννα τησ, γι αυτό ο μελιςςοκόμοσ φροντύζει να ϋχει νϋεσ βαςύλιςςεσ ςτο μελιςςοκομεύο του. Από τουσ νϋουσ που θα αποφαςύςουν αν αςχοληθούν, αν θϋλουν πρόςθετεσ πληροφορύεσ, ευχαρύςτωσ να τουσ βοηθόςω ςε όςα ξϋρω. Σϐρα οι νϋοι μελιςςοκόμοι αςχολούνται πιο επιςτημονικϊ, κϊνουν και ςεμινϊρια και παύρνουν και νϋεσ ιδϋεσ. Εμεύσ οι παλιού από πεύρα τα καταφϋρνουμε. 283

΢όχαλησ

Αυτϊ εν ολύγοισ χονδρικϐσ για τη μελιςςοκομύα. Τπϊρχουν πολλϊ μυςτικϊ. Αςθϋνειεσ των μελιςςιϐν υπϊρχουν αρκετϋσ, αλλϊ όλα αντιμετωπύζονται γιατύ υπϊρχουν τα ανϊλογα φϊρμακα. Οι νϋοι να το τολμόςουν. Με υπομονό και επιμονό θα τα καταφϋρουν. Η μϋλιςςα θα ςασ αποζημιϐςει και με ϊλλα προώόντα όπωσ ο βαςιλικόσ πολτόσ, η γύρη, η πρόπολη που ϋχει φαρμακευτικϋσ ιδιότητεσ, το κερύ, οι κηραλοιφϋσ. Ακόμη και το κεντρύ τησ ϋχει φαρμακευτικϋσ ιδιότητεσ. ΢ΦΟΛΙΑ ANAΓΝΩ΢ΣΩΝ kostas 24/12/2013 Κύριε ΢όχαλη ςυγχαρητόρια για την ανϊρτηςη ςασ. Εύμαι και γω ϋνασ από τουσ νϋουσ που ςκϊφτομαι να αςχοληθϐ επαγγελματικϊ με την μελιςςοκομύα γιατύ μου αρϋςει. Δεν ϋχω μϋχρι ςτιγμόσ μελύςςια δικϊ μου αλλϊ ...Σο ερϐτημα μου εύναι πωσ κατϊ την γνϐμη ςασ πϊντα, με το επϊγγελμα αυτό μπορϐ να ζόςω αξιοπρεπϐσ ΢όχαλησ Γεια ςου φύλε μου. ΢την αρχό να αςχοληθεύσ εραςιτεχνικϊ με 20 μελύςςια. Μετϊ αν πϊει καλϊ και μϊθεισ την τϋχνη να κϊνεισ μονϊδα με 150, αμϊξι και νιϊτα για να τα μετακινεύσ ςυχνϊ. Θϋλουν εγγλϋζικο πορτοφόλι, δηλαδό να ξοδεύεισ, αλλϊ μετϊ θα ςου αποφϋρουν κϋρδοσ. Καλό επιτυχύα. Γρϊψε αν θϋλεισ ποιοσ εύςαι. Θεοφϊνησ : Μπρϊβο παππού, πιςτεύω ότι αυτό η ανϊρτηςη όταν η καλύτερη από όλεσ. Από ότι ξϋρω όςουν, εύςαι και θα εύςαι μελιςςοκόμοσ και μϊλιςτα κατϊ τη γνϐμη μου ϋνασ από τουσ καλύτεροσ. Η προςπϊθεια να ενημερϐςεισ όλουσ του νϋουσ για τον ΢οχό, για τα όθη και τα ϋθιμα του εύναι πολύ καλό. Θα μπορούςεσ βϋβαια να δημοςιεύςεισ ςε όλα τα ϊρθρα ςου φωτογραφύεσ, video κ.α.

284

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Τφαντικό ςτο ΢οχό Δημοςιεύτηκε ςτισ 03/09/2013 Η πανϊρχαια τϋχνη τησ υφαντικόσ όταν αναπόςπαςτο κομμϊτι τησ καθημερινόσ αςχολύασ των γυναικϐν του παλιού καιρού και μεταδιδόταν από τη γιαγιϊ ςτην κόρη και από την κόρη ςτην εγγονό. Ξεκινϐ την αφόγηςό μου από την αρχό. Οι νοικοκυρϋσ εκεύνα τα χρόνια αγόραζαν υποχρεωτικϊ μαλλιϊ από τουσ κτηνοτρόφουσ προβϊτων, τα οπούα όταν η πρϐτη ύλη τησ υφαντικόσ. Ανϊλογα με την οικονομικό τουσ δυνατότητα αγόραζαν τη ςχετικό ποςότητα μαλλιού.

Σο υφαντό κιλύμι τησ παραπϊνω φωτογραφύασ το ύφανε η μητϋρα μου Δόμητρα Αδαμύδου με τη θεύα μου Ελϋνη Δεμερτζό ςτον αργαλειό γύρω ςτο 1925 για την προύκα τησ. Σο ϋςτρωνε ςτο μεγϊλο οντϊ τισ γιορτϋσ, γιατύ όταν το επύςημό τησ χαλύ. Σο ςχϋδιο εύναι γεωμετρικό φυςικό μοτύβο (ϊνθη λουλουδιού), που επαναλαμβϊνεται και λϋγεται «γαρύφαλλο» ό παρδαλό. Θαυμϊζουμε ακόμη και ςόμερα τα αναλλούωτα φυςικϊ ϋντονα χρϐματα, που ϋμειναν ανεξύτηλα εδϐ και 90 χρόνια. 285

΢όχαλησ

Έπειτα ξεκινούςε το πλύςιμο των μαλλιϐν με βραςτϊ νερϊ, για να καθαρύςει από τη βρωμιϊ. Σο πλύςιμο γινόταν ςε διϊφορεσ βρύςεσ μϋςα ςε καζϊνια που ϋβραζαν τα νερϊ ό και ςτη Γκουλιϊμα Ρυϊκα ό και ςτο Βρύς‟, τοποθεςύα κϊτω από τα λιβϊδια, που εύχε τρεχϊμενα νερϊ που ϋβγαιναν μϋςα από τα τςαϏρια. Μετϊ απλωνόταν το μαλλύ ςτουσ φρϊχτεσ για να ςτεγνϐςει. Κατόπιν ϋπρεπε κϊθε νοικοκυρϊ να το ανούξει με τα χϋρια, για να φύγουν οι κολλιτςύδεσ και οι βρωμιϋσ. Σα λανϊρια (= ταρϊκια) όταν δύο ξύλινα ςτελϋχη με βελόνεσ ενδιϊμεςα που ϋξυναν το μαλλύ και το ϋκαναν αφρϊτο, για να γνεςτεύ αργότερα. Γύρω ςτο 1947 ςτο ΢οχό ϋφερε μηχανοκύνητη λανϊρα ο αεύμνηςτοσ μπϊρμπα Νικόλασ ΢ερενύδησ ό Κόλιοσ του ΢ύςκου. ΢τη ςυνϋχεια οι γυναύκεσ ϋγνεθαν το μαλλύ, για να γύνει κλωςτό. Σο γνϋςιμο γινόταν ό με το τςικρύκι, που όταν χειροκύνητο εργαλεύο, ό με τη ρόκα για να γύνει η κλωςτό πιο λεπτό. ΢υνόθωσ τη ρόκα τη χρηςιμοποιούςαν οι Βλϊχεσ που διϋμεναν ςτο ΢οχό. Μετϊ το τυλιγϊδιαζαν ςτο τυλιγϊδι ό μοτοβύλο. Σο μοτοβύλο, που εύναι γνωςτό και από την ϋκφραςη «Άμα ςε περιλϊβω με το μοτοβύλο, γαώδϊρα!!!», όταν ϋνα ξύλο με μια διχϊλα ςτην μια ϊκρη και ςτην ϊλλη ϋνα καρφύ. Εκεύ μϊζευαν την κλωςτό για να γύνει τςιλϋσ και μετϊ γινόταν η βαφό. Μετϊ η 286

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

κλωςτό μαζευόταν ςτα μαςούρια για να εύναι ϋτοιμη για την ύφανςη. Οι παραπϊνω εργαςύεσ γινόταν το καλοκαύρι που εύχε καλό καιρό. ΒΑΥΗ ΣΩΝ ΝΗΜΑΣΩΝ Διόγηςη Μαρύκασ Αδαμύδου: «Ανϊλογα με το ςχϋδιο του κιλιμιού βϊφονταν και τα χρϐματα. Σην ύδια μϋρα βϊφονταν τα ελαφρό κύτρινο, μετϊ το απαλό πρϊςινο και κατόπιν το ςκούρο, μετϊ αλλϊζαμε το νερό, γιατύ ϊλλαζε η κατεύθυνςη των χρωμϊτων. Βϊφαμε το ελαφρό ροζ, μετϊ το βαθύτερο ροζ και μετϊ το κόκκινο, για να γύνει και η οικονομύα ςτο ύδιο νερό. ΍ςτερα βϊζαμε καφϋ με το οπούο γινόταν η γη «ο φόντοσ». Η βϊςη όταν πολλϋσ φορϋσ μαύρη και διανθιζόταν με πολύχρωμα λουλούδια. Βϊφαμε ουρανύ και μετϊ ςκούρο μπλε.» ΢ΣΗ΢ΙΜΟ ΣΟΤ ΑΡΓΑΛΕΙΟΤ Έπαιρναν το ςτημόνι (ψιλό αγοραςμϋνη κλωςτό) και πόγαιναν ςε μια μεγϊλη αλϊνα και το ύδιαζαν. Σο μϊζευαν ςε ϋνα μεγϊλο κυλινδρικό ξύλο, το κρόςνο, το οπούο ϋμπαινε πύςω από τον αργαλειό (=πιςαντύ). ΢ε κϊθε ςπύτι ο αργαλειόσ όταν απαραύτητο πτυςςόμενο εξϊρτημα και ςυνόθωσ το ϋςτηναν ςτην πολϊτα (=εξωτερικό μεγϊλο ςαλόνι). Μετϊ το ύδιαςμα ϋπρεπε να ςτόςουν τον αργαλειό. Έβαζαν πύςω ςτον αργαλειό το κρόςνο και περνούςαν το ςτημόνι μϋςα ςτα τςϊπια, μετϊ ςτα μιτϊρια, μετϊ ςτο χτϋνι (ϋμπαινε μϋςα ςτο ξυλόχτενο) και μετϊ από το αντύ (πρϐτο κρόςνο), ςτο οπούο μαζευόταν η ύφανςη. Άλλα εξαρτόματα του αργαλειού εύναι τα μιτϊρια, τα καρούλια που γύριζαν την κλωςτό, οι πατότρεσ για να ανούξει το ςτόμα, η ςαϏτα ςτην οπούα περνούςαν το μαςούρι για να περϊςει η κλωςτό από τη μια ϊκρη ςτην ϊλλη και το ξυλόχτενο, για να ςταθεροποιηθεύ η ύφανςη. Οι κλωςτϋσ μαζεύονταν κουβϊρια και κόβονταν μικρϋσ μικρϋσ ανϊλογα με το ςχϋδιο που υφαύνονταν το χαλύ, όταν δε χρειαζόταν η ςαϏτα, για το κεντημϋνο χαλύ. ΢ε αυτό την περύπτωςη η υφϊντρα δούλευε το ςχϋδιο με τα δϊχτυλϊ τησ και όταν τελεύωνε μια ςειρϊ χτυπούςε με το χτϋνι για να ςφύξει η ύφανςη. Σα ςχϋδια κυκλοφορούςαν από τη μια ςτην ϊλλη.

287

΢όχαλησ

Η φωτογραφύα από το Λαογραφικό Μουςεύο ΢οχού: αργαλειόσ, τςικρύκι, ανϋμη.

Σα κορύτςια τελειϐνοντασ το δημοτικό ϋπρεπε να υφϊνουν την προύκα τουσ. ΍φαιναν πρϐτα τα χαλιϊ (κιλύμια), διαδρόμουσ και κουρελούδεσ, που θα ϋςτρωναν ςτο ςπύτι τουσ. ΍φαιναν οπωςδόποτε τα τραπεζομϊντιλα (=τϊλβεσ) του τραπεζιού, τισ πετςϋτεσ που ςκούπιζαν τα χϋρια τουσ ςτο ςοφρϊ και ςεντόνια. Εύχαν υφαντϋσ ποδιϋσ τισ λεγόμενεσ ζϊπρουςκεσ, που όταν οι καθημερινϋσ τουσ. ΍φαιναν τα μιςϊλια μακρόςτενα πανιϊ που ϋμπαιναν ςτην πινακωτό και από πϊνω τα ψωμιϊ που τα πόγαιναν ςτο φούρνο. ΍φαιναν ύφαςμα βαμβακερό με ψιλό κλωςτό για να το χρηςιμοποιόςουν αργότερα για φανϋλεσ και ςϐβρακα που τα ϋραβαν. Έκαναν και καςταρλύτιλεσ πετςϋτεσ με μετϊξι ςτην ύφανςη που όταν ψιλοδουλειϊ και ϋμπαιναν ςτισ «καλημϋρεσ» ωσ διακοςμητικϋσ.

288

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Πρόχειρο καθημερινό κιλύμι (το ύφανε η αδερφό μου Μαρύκα Αδαμύδου)

΢τη φωτογραφύα υφαντό πρόχειρη ποδιϊ τησ μητϋρασ μου.

289

΢όχαλησ

Υωτογραφύα από το Λαογραφικό Μουςεύο ΢οχού: καςτερλύτικο ςτον αργαλειό.

΍φαιναν ακόμη φούςτεσ, που τισ φορούςαν μϋςα από το επύςημο φουςτϊνι οι γυναύκεσ. Ακόμη με την ύδια κλωςτό ϋπλεκαν τισ κϊλτςεσ. Πιο απλϊ κιλύμια όταν τα ριχτϊ, δύχρωμα ό τρύχρωμα ςτα οπούα ανϊ δϋκα πόντουσ ϊλλαζε το χρϐμα. Αυτϊ γύνονταν με τη ςαϏτα. Πιο ςύνθετα όταν τα παρδαλϊ και όταν θα ϋκαναν τϋτοιο κιλύμι ϋλεγαν: «Θα παρδαλύςω». Εδϐ ϊλλαζαν ςυνεχϐσ τα χρϐματα παύρνοντασ κλωςτό, που κρεμόταν ςε κουβαρϊκια πϊνω από τον αργαλειό ανϊλογα με το ςχϋδιο. Από τα παλαιότερα ςχϋδια (19 αι.) που ςϐζονται ςτο ΢οχό εύναι το «Σούμπανι», που όταν ρόμβοι πολύχρωμοι. Κϊπωσ νεότερα ςχϋδια (αρχϋσ 20 αι.) εύναι τα «πουλϊκια», το «γαρύφαλλο» και ο «όλιοσ». ΢το ΢οχό χρηςιμοποιόθηκε ο οριζόντιοσ αργαλειόσ. Η μητϋρα του οδοντύατρου Λεωνύδα, προςφυγικόσ καταγωγόσ θϋληςε να διδϊξει τη χρόςη του όρθιου αργαλειού με τον περςικό κόμπο ςε κορύτςια, αλλϊ δε διαδόθηκε. 290

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Νεότερησ γενιϊσ υφϊντρα εύναι η γυναύκα μου, Άννα Αδαμύδου, το γϋνοσ Ιωϊννου Μότςανου. Η ςύζυγοσ μου εύναι βλϊχικησ καταγωγόσ. Σο ϋτοσ 1959 ύφανε το αριςτούργημα τησ παρακϊτω φωτογραφύασ ςε ηλικύα 18 ετϐν. Η ύφανςη του χαλιού διόρκεςε τρεισ μόνεσ και ςτρϐνεται ωσ επύςημο χαλύ ϋωσ ςόμερα το 2013.

Σο ςχϋδιο λϋγεται «Ήλιοσ» και ϋχει μϋςα 28 χρϐματα. Κϊθε χρϐμα διαθϋτει τριπλό απόχρωςη, καθϐσ παριςτϊνει τον Ήλιο και τισ ακτύνεσ του. Γύρω γύρω διαθϋτει ςτεφϊνι με πολύχρωμα τριαντϊφυλλα. Οι βαφϋσ που χρηςιμοποιόθηκαν εύναι αγοραςμϋνεσ από τη Βϋροια, αλλϊ ο βαλανύ φόντοσ εύναι φυτικόσ από καρπό βελανιδιϊσ. Επύςησ πολλϊ ϋργα τϋχνησ που δεύχνω ςε φωτογραφύεσ υφϊνθηκαν εκεύνη την εποχό. Άλλεσ τεχνικϋσ που γνωρύζει ϊριςτα η επιδϋξια ςύζυγόσ μου εύναι τα «θηλιαςτϊ» (γινόταν με μια ςιδερϋνια βϋργα), οι μπαχτϋσ κουβϋρτεσ, που εύναι βαμμϋνεσ κανελύ με τη φυτικό ρύζα «ριζϊρι», τα μωςαώκϊ χαλιϊ κ.ϊ. 291

΢όχαλησ

΢τισ παρακϊτω φωτογραφύεσ ϊλλα υφαντϊ τησ ςυζύγου μου Άννασ Αδαμύδου: κεντητό μαξιλϊρα και πατϊκια.

Έργα τησ νεότερησ γενιϊσ τησ οικογϋνειϊσ μου (2013): Σεχνικό με κόμπο δουλεμϋνη ςε μικρό τελϊρο.

292

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Έργα τησ νεότερησ γενιϊσ τησ οικογϋνειϊσ μου (2013): Κουρελού δουλεμϋνη ςε μικρό τελϊρο.

Οι επαγγελματύεσ του ΢οχού Παλιϊ ςοχινϊ επαγγϋλματα που τα περιςςότερα δεν υπϊρχουν πλϋον Κτύςτεσ

Δημοςιεύτηκε ςτισ 10/3/2011 Πριν το ςειςμό του 1978 τα ςπύτια ςτο ΢οχό εύχαν διαφορετικό αρχιτεκτονικό. Αποτελούνταν από τη μεγϊλη αυλόπορτα που όταν δύφυλλη, δύμετρη, για να μπορούν να περνούν τα ζϐα φορτωμϋνα με τα κοφύνια του καπνού. Μετϊ ϋμπαινε κανεύσ ςτην αυλό και εν ςυνεχεύα ςτο χαγιϊτι, που όταν το καθημερινό ςαλόνι και εκεύ γινόταν όλεσ οι αγροτικϋσ δουλειϋσ π.χ μπούρλιαςμα καπνού. Σο χαγιϊτι όταν πατωμϋνο με κόκκινο χϐμα που το κουβαλούςαν οι γυναύκεσ από του βουλευτό Παπϊζη το αμπϋλι, ςτην περιοχό «Μπερεκετλύ», κϊτω από την Αγύα Βαρβϊρα. Για να κϊθονται μαλακϊ κϊτω ϋςτρωναν πϊντα την ψϊθα. Πύςω από το χαγιϊτι όταν το «κατϐγι». Εκεύ ζύμωναν τα ϊλευρα, εύχαν τα εύδη του πλυςταριού και όλο το νοικοκυριό. Παραδύπλα όταν ο ςτϊβλοσ για τα ζϐα και η ξύλινη ςκϊλα που ανϋβαινε ςτην «πολϊτα», δηλαδό ςτο ςαλόνι, που από μπροςτϊ εύχε ξύλινα παρμϊκια (=κϊγκελα). ΢τα παρμϊκια εύχε ϋνα νεροχύτη ξύλινο (=τιςτιλύκι) και ϋνα νιπτόρα για όλεσ τισ χρόςεισ. Πύςω από την πολϊτα όταν τα υπνοδωμϊτια και το καθημερινό δωμϊτιο. Πύςω από τα δωμϊτια όταν τα κελϊρια, που ϋμπαιναν από μικρϊ πορτϊκια των δωματύων, και όταν βοηθητικού χϐροι 293

΢όχαλησ

για να βϊζουν τα μπαούλα με τα ρούχα κτλ. ΢τισ περιςςότερεσ γειτονιϋσ τα ςπύτια των ςυγγενϐν όταν κολλημϋνα και επικοινωνούςαν με εςωτερικϋσ πόρτεσ. Αυτϊ όλα πριν το ςειςμό του 1978. Βϋβαια ο ςειςμόσ όταν, όπωσ ειπϐθηκε «ςωςμόσ», γιατύ ϋγιναν καινούργια ςπύτια με ανϋςεισ, αλλϊ δυςτυχϐσ χϊθηκε η παλιϊ υπϋροχη αρχιτεκτονικό που εύχε μακραύωνη παρϊδοςη, καθϐσ ο ΢οχόσ εύναι από τα παλαιότερα όμορφα χωριϊ τησ Μακεδονύασ μασ. Οι χτύςτεσ ϋχτιζαν τα ςπύτια με πϋτρεσ και ςε κϊθε μϋτρο ϋβαζαν ϋνα ξύλο (=ςυνϊζι). Φρηςιμοποιούςαν μυςτρύ, φτυϊρια, αςβϋςτη, ϊμμο και πϋτρα. Παλαιότερα ϋχτιζαν με πλιθιϊ, που γύνονταν μϋςα ςε καλούπια με ϊχυρα και λϊςπη. Θυμϊμαι τουσ Παναγιϐτη και Κωνςταντύνο Βιολιςτό, το μπϊρμπα Ντύντςιο Βιολιςτό, το Βαγγϋλη Φρηςτύδη, Αθανϊςιο Κϊλφα, το ΢αρϊντη Αλεξιϊδη, Γεϐργιο Σζιαντζόγλου. Όταν θεμελύωναν το ςπύτι ο πρωτομϊςτορασ ϋςφαζε κόκορα ςτη δεξιϊ γωνύα ςκοτϐνοντασ τον με το ςφυρύ του και ϋριχνε αύμα ςτισ 4 γωνύεσ, για να εύναι θεμελιωμϋνο γερϊ το ςπύτι. ΢τη ςυνϋχεια ϋριχνε και ο παπϊσ αγιαςμό. Όταν ϋκαναν τη ςκεπό γινόταν το μπολαντζύ (=τελεύωμα). Κϊθε γεύτονασ πόγαινε δϐρο για το μϊςτορα και αυτόσ φϐναζε π.χ.:

Ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ ϋφερε τρεισ πετςϋτεσ για το μϊςτορα,/ τον ευχαριςτούμε, ςτο Φατζηλύκι (=Άγιοι Σόποι) να πϊει, / και όταν γυρύςει τρύπατο ςπύτι να χτύςει. ΢το τϋλοσ όλων των εργαςιϐν η νοικοκυρϊ ϋφτιαχνε καλό φαγητό και χαλβϊ, για να ευχαριςτηθούν οι μϊςτορεσ. ΢τοιβαχτόσ: Με ϋνα λοξό ξύλινο ςφυρύ (=ματςόλα) και μια χορδό αφρϊτευε το βαμβϊκι, για να το βϊλουν ςτα ςτρϐματα και τα μαξιλϊρια. Ο τελευταύοσ ςτο ΢οχό όταν ο μπϊρμπα-Αλϋξησ Σοπϊλησ. Αλλαντοποιύα: Γινόταν ςπιτικϊ λουκϊνικα με τα ϊντερϊ του γουρουνιού τα Φριςτούγεννα. Έκαναν και κρϋασ βραςτό (=καβουρμϊ) μϋςα ςε πιθϊρι με λύποσ, για να διατηρηθεύ όλο το χειμϐνα. Κεντητικό: οι γυναύκεσ εύχαν ραπτομηχανό, που κεντούςαν ςεντόνια, μαξιλϊρια, κουρτύνεσ, κοφτϊ. Ονόματα: Νύτςα Παπϊζη του Γεωργύου, Ελϋνη Παπϊζη του Ευαγγϋλου, ΢οφύα Παπϊζη του Ευαγγϋλου κ. ϊ. 294

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ραπτικό: δεν υπόρχαν μοδύςτρεσ. Άντρεσ ρϊφτεσ (=φραγκορϊφτεσ) ϋραβαν και τα γυναικεύα φορϋματα και ανδρικϊ παραδοςιακϊ ενδύματα (π.χ. ο Ιωϊννησ του Αρβανιτύδη). ΢αρωθροποιϏα: γύρω από τα καλαμπόκια ϋριχναν ςαρόςπορο και γύνονταν οι ςκούπεσ (=φουκϊλεσ). Σα ϋκοβαν μαζύ με το καλαμπόκι και ο παππούσ Σριαντϊφυλλοσ o Καραγκιόζησ ϋφτιαχνε τισ ςκούπεσ με μια ξύλινη μϋγγενη, μια ςακορϊφα και ϋνα γυριςτό μαχαύρι. ΢αγματοποιϏα: όλα τα ζϐα χρειϊζονταν ςαμϊρι. Σα εργαλεύα τουσ εύναι ςκεπϊρνι, γυριςτό ςκεπϊρνι για να κϊνει το μπροςτϊρ (= εμπρόςθιο τμόμα), ςακορϊφα για τη ραφό των δερμϊτων, ςϊλμα για να γεμύςει το ςαμϊρι, δϋρμα, ςαμαροςκούτι (=μαλακό ύφαςμα). Ονόματα ςαγματοποιϐν: παλαιότεροσ Νικόλαοσ Ζιϐςοσ, ΢ταμϊτησ Κουλαξούςησ κ.ϊ. Πεταλωτικό: ο πεταλωτόσ (=ναλμπϊντησ) του γϊιδαρου ό αλόγου, ϋκοβε τα νύχια με ειδικό μαχαύρι, ϋπαιρνε τα μϋτρα, διαμόρφωνε το πϋταλο με ςύδερο, το κϊρφωνε ςτα νύχια του γϊιδαρου με ϋξι καρφιϊ και το λιμϊριζε, για να μπορεύ να περπατόςει ϊνετα. Σο καγιϊρι όταν το παλιό επιδιορθωμϋνο πϋταλο με καινούργια καρφιϊ. Ονόματα: Απόςτολοσ και Αχιλλϋασ Ναλμπϊντησ. ΚαρβουνοποιϏα: ςτο βουνό οι φύλοι ϋκοβαν δϋντρα, τα μετϋφεραν με τα ζϐα ςε επύπεδο μϋροσ, τα ϋκαναν καμύνι ςαν καλύβα, το ςκϋπαζαν με φύλλα και χϐμα, ϊφηναν τρύπεσ, για να παύρνει αϋρα, ϋκαιγε για 6-7 μϋρεσ, ϋκλειναν όλεσ τισ τρύπεσ και χωρύσ αϋρα ϋςβηνε. Κατόπιν ϋβγαζαν το χϐμα και τα κϊρβουνα (=ξυλϊνθρακεσ) όταν ϋτοιμα. Oνόματα: Απ. Ζαχαρϋγκασ, Μιχ. Αγγελύδησ, Νϊςκοσ Σζαντϊρησ. ΑςβεςτοποιϏα: ςτο Γενύ μαχαλϊ με αςβεςτόπετρα γινόταν μεγϊλεσ κομπανύεσ, μϊζευαν πϋτρα, την ϋκαναν καμύνι, ϋβαζαν φωτιϊ με πουρνϊρια, και, όταν ψηνόταν, την ϊφηναν να κρυϐςει και όταν ϋτοιμη. Όποιου τα χϋρια δεν καύγονταν, τραβούςε για δικό του περιςςότερο αςβϋςτη. Ονόματα: Πϊντςιοσ Κατςούφησ, Κωνςταντύνοσ Δεμερτζόσ, Δημ. Σζανδϊρησ, Μιχ. Λϋτςιοσ. Ένασ από το Φορτιϊτη τουσ εύχε μϊθει την τϋχνη. ΢ιδηρουργικό: Εργαλεύα: αμόνι, ςφυρύ, φυςερό (=μουχϊνι) για ζϋςταμα του ςιδόρου. Ο ςιδερϊσ δημιουργούςε το αλϋτρι για το όργωμα, τςεκούρια, τςϊπεσ, πϋταλα για τα ϊλογα, πυροςτιϋσ, μαςιϋσ, φτυϊρια για τα κϊρβουνα (=λουπϊτεσ). Ονόματα ςιδηρουργϐν: αδερφού Θεοχαρύδη, μπϊρμπα Νικόλασ Υεγγϊρησ κ. ϊ.

295

΢όχαλησ

ΤποδηματοποιϏα: Έπαιρναν τα μϋτρα και ϋραβαν και επιδιόρθωναν τα παλιϊ παπούτςια, τα οπούα τα φορούςαν και μεταλϊβαιναν όλα τα μϋλη τησ οικογϋνειασ. Όλη μϋρα φορούςαν οι ϊνδρεσ τα τςαρούχια από δϋρμα γουρουνιού, τισ γιορτινϋσ μϋρεσ φορούςαν το καλό ζευγϊρι. Σςαγκϊρηδεσ: Σϊςκοσ Μπουτςιούκησ, Ζαχαρϋγκασ, Ευϊγγελοσ Μπουτςιούκησ.

Σρ.

Γκούρτςιοσ,

Γεϐργιοσ

Υωτογρϊφοι: Με μηχανϋσ ςτην πλϊτη ο μπϊρμπα-Αλϋξησ Κανϊρησ και Δημότριοσ Κυρατζϊκοσ διϋςωςαν τισ μορφϋσ των προγόνων και όλεσ τισ τελετϋσ και τα πανηγύρια. ΢υχνϊ οι φωτογραφύεσ δεν “πετύχαιναν” και οι εικονιζόμενοι εξϋφραζαν τα παρϊπονϊ τουσ ςτο φωτογρϊφο. Σότε ο μπϊρμπα Αλϋξησ τουσ αποςτόμωνε: “Σϋτοιουσ ςασ ϋκανε η μϊνα ςασ, τϋτοιοι βγόκατε!”. Λαώκό ζωγραφικό: Σοπικόσ λαώκόσ ζωγρϊφοσ και βαρελϊσ ο Απόςτολοσ Βαρελϊσ (19οσ-20οσ), που διϋπρεψε ςτο ΢οχό και όλη την περιφϋρεια με τισ εξαύρετεσ αγιογραφύεσ και φορητϋσ εικόνεσ, που κοςμούν ωσ ςόμερα τισ εκκληςύεσ και τα εξωκλόςια του ΢όχου και τησ περιφϋρειασ. Εύχε μαθητϋψει ςτο Άγιο Όροσ, ςτο Πρωτϊτο. Κυνόγι: κυνηγούςαν λαγούσ, αγριογούρουνα και κϊποτε το απαγορευμϋνο ζαρκϊδι. Ονόματα: Θόδωροσ Παπαδόπουλοσ, αδερφού Κανακινϊρη, Ζαύμησ κ. ϊ. ΢όμερα υπϊρχει ο «Κυνηγετικόσ ΢ύλλογοσ ΢οχού». ΢ηροτροφύα: αςχολούνταν με τα κουκούλια ο Ζαχαρύασ Λϊτςιοσ. Σην Ανϊςταςη πόγαιναν οι γυναύκεσ ςτον κόρφο τουσ το ςπόρο του μεταξοςκϐληκα ςτην Εκκληςύα για να ευδοκιμόςει. Κεραμικό: τα κεραμύδια του ςπιτιού τα δημιουργούςαν ϋξω από το χωριό ςτισ περιοχϋσ Κεραμιδαριό Ιορδϊνη, ΣςαϏρια και Κεραμιδαριό Κλεϊνθη Ζιϐγα. Ζύμωναν πρϐτα τη λϊςπη. Σην ϋριχναν τη λϊςπη ςε καλούπι. Κατόπιν ϊπλωναν τα κεραμύδια ςτο αλϐνι για να ξεραθούν. Σα ϋψηναν μετϊ ςτον ειδικό φούρνο.

296

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Γραφικό αναπαρϊςταςη με τη βοόθεια ηλεκτρονικού υπολογιςτό

Όταν ϋβρεχε, τα κεραμύδια χαλούςαν. Γι‟ αυτό παρϊχωναν ϋναν γϊιδαρο ςτη λϊςπη εκτόσ από το κεφϊλι του για να βλϋπει προσ το Θεό και να παρακαλεύ να μην βρϋξει. Oι κεραμιδαραύοι όμωσ εύχαν μια αντιδικύα με τουσ καπνοπαραγωγούσ, που περύμεναν ωσ μϊνα εξ ουρανού τη βροχό για να γύνουν τα καπνϊ. Έτςι, ϋψαχναν τον κρυμμϋνο μιςοπαραχωμϋνο γϊιδαρο, τον απελευθϋρωναν και η βροχό ωσ το βρϊδυ ερχόταν ραγδαύα. Αγγειοπλαςτικό: ςτον Σςαούσ Μαχαλϊ ϋκαναν με τον τροχό ςτϊμνεσ, πιθϊρια, μεγϊλα τςουκϊλια (=ντϋλβεσ), μπαρντϊκια μικρϊ, τϊςια για φαγητό, ποτόρια (=μαςτραπϊδεσ με χερουλϊκι). Ο Γιϐργοσ Κόφτησ ςτα ΢οχαλύδικα Μουχαμπϋτια ςτο Facebook γρϊφει: “Για την ιςτορύα να αναφϋρουμε ότι αγγειοπλϊςτεσ ςτον ΢ωχό όταν, με αλφαβητικό ςειρϊ, ο Γρηγόρησ Ανϋςογλου, ο Ηλύασ Αςλανύδησ, πατϋρασ του εικονιζόμενου ΢τϋλιου, και ο Πϋτροσ Πετρύδησ, όλοι προςφυγικόσ καταγωγόσ». Ο Γιϐργοσ Κόφτησ ςτα ΢οχαλύδικα Μουχαμπϋτια παραθϋτει και την παρακϊτω φωτογραφύα του ΢τϋλιου Αςλανύδη, με υπότιτλο “Ο τελευταύοσ αγγειοπλϊςτησ του ΢ωχού”. Η φωτογραφύα εύναι του Κϐςτα Αςλανύδη. 297

΢όχαλησ

Θα αναφερθϐ τϐρα ςε επαγγϋλματα που χϊθηκαν και δε θα τα δουν ποτϋ ξανϊ οι νϋοι, διότι η εξϋλιξη προχωρϊει μπροςτϊ. Καρεκλϊσ Ένα από αυτϊ όταν ο καρεκλϊσ που ϋφτιαχνε τισ ψϊθινεσ καρϋκλεσ. Σισ ϊρχιζε από το χειροπούητο ξύλινο (οξιϊ) ςκελετό και ϋπλεκε κατόπιν την ψϊθα. Η ψϊθα όταν ϋνα εύδοσ μαλακού καλαμιού, που παραγόταν ςτισ βρωμολύμνεσ Μαυρούδα και Λϊντζα. Σϐρα βϋβαια οι βρωμολύμνεσ εύναι ξεραμϋνεσ. Ονομαςτού καρεκλϊδεσ όταν οι αδερφού Ιωακεύμ ΢αμαρϊσ και Μενϋλαοσ ΢αμαρϊσ, που αργότερα αςχολόθηκαν και με τα ςαμϊρια για τα ζϐα. Σα παιδιϊ τησ οικογϋνειασ ςυνεχύζουν επϊξια το παρεμφερϋσ επϊγγελμα του επιπλοποιού. Καταςκευαςτόσ ψϊθασ Θα αναφερθϐ και ςε ϋνα ϊλλο ςπϊνιο επϊγγελμα που εξαφανύςτηκε πλϋον από το ΢οχό, τον καταςκευαςτό ψϊθασ. Οι ψϊθεσ χρηςύμευαν εκεύνη την εποχό ωσ χαλιϊ για τα κϊτω δωμϊτια των ςπιτιϐν, τα επονομαζόμενα «χαγϊτια» και τα «κατϐγια» και για τα δωμϊτια καθημερινόσ χρόςησ. Οι ψϊθεσ όταν για εκεύνη την εποχό ότι περύπου εύναι ςόμερα τα περςικϊ χαλιϊ «Μιραρϊκι». Μϊςτορεσ ψϊθασ όταν οι Παςχϊλησ Μπεκιϊρησ και ο ΢ταμϊτησ Φορταρϊσ ό Γεωργύου, γαμπρόσ ςτο ΢οχό εκ νομού ΢ερρϐν. Αυτού πόγαιναν ςτισ βρωμολύμνεσ, ϋκοβαν τα υλικό που λεγόταν «ςϊζι», το ξϋραιναν ςτον όλιο και ϋπλεκαν τισ ψϊθεσ. Σο πόςο καθημερινό και απαραύτητο εξϊρτημα τησ οικοςκευόσ ενόσ ςπιτιού όταν η ψϊθα φαύνεται και από τη φρϊςη «πϋθανε ςτην ψϊθα», δηλαδό πϋθανε φτωχόσ. Πριν το ςειςμό του 1978 τα ςπύτια ςτο ΢οχό εύχαν διαφορετικό αρχιτεκτονικό και η ψϊθα όταν απαραύτητη. ΦρυςοχοϏα Ο Πϊντςιοσ Καρβουνύδησ όταν ϋνασ από τουσ παλιότερουσ χρυςοχόουσ που διϋπρεψε ςτο ΢οχό. ΄Ηταν ποντιακόσ καταγωγόσ. Ο μπϊρμπα Πανύκασ με τη λύρα του όταν πϊντα αγαπητόσ ςε όλο το ιςνϊφι τησ αγορϊσ. Μετϊ από αυτόν ο αεύμνηςτοσ γιοσ του Θεόδωροσ Καρβουνύδησ ςυνϋχιςε την τϋχνη του και την ανϋπτυξε ςτο ΢οχό. Επύςησ αςχολόθηκε και με τισ αςφϊλειεσ. Βοόθηςε πολύ κόςμο, γιατύ ςε όλα τα κοινωνικϊ ζητόματα εύναι πϊντα παρόν και προςϋφερε ςτουσ ςυμπατριϐτεσ του και ςτο κοινωνικό ςύνολο. Ο γιοσ του Παναγιϐτησ επύςησ διατηρεύ μϋγα κοςμηματοπωλεύο ςτη Θεςςαλονύκη με διεθνό ακτινοβολύα. 298

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Σα βυρςοδεψεύα του ΢οχού Δημοςιεύτηκε ςτισ 2/07/2012 Ένα επύλεκτο μϋλοσ του καφενεύου του Σςιϊνη (για το οπούο μύληςα ςτο κεφϊλαιο 5 πρόςωπα του ΢οχού) όταν και ο Ανδρϋασ Μπουτςιούκησ ό Ανδρϋασ του Ζϊικου. Σο επϊγγελμϊ του όταν βυρςοδϋψησ, ϋνα επϊγγελμα που δεν ςυναντιϋται πια ςτο ΢οχό. ΄Ηταν ϊνθρωποσ χαμηλϐν τόνων, καλόσ ςυζητητόσ και ιςτορικϋσ ϋμειναν οι ατϊκεσ που ϋλεγε.

Η φωτογραφύα εύναι του Κϐςτα Κόφτη (δεύχνει το βυρςοδεψεύο τησ οικογϋνειασ Κόφτη) από το facebook.

Θα αναφϋρω τϐρα και τουσ ϊλλουσ βυρςοδϋψεσ του ΢οχού. Σα βυρςοδεψεύα όταν ςτο 52, δηλαδό ςτο Σρούπτςιο μαχαλϊ. Αρχικϊ, από ανατολικϊ ςτο κϊτω μϋροσ του δρόμου όταν των αδερφϐν Κόφτη και επεξεργϊζονταν τα δϋρματα, όλα με τα χϋρια. Σα αδϋρφια όταν ο Βαςιλόσ Κόφτησ, ο Δημητρόσ και ο Αλκιβιϊδησ. Ο Γιϐργοσ δεν νομύζω ότι εργϊςτηκε ωσ βυρςοδϋψησ, γιατύ όταν μορφωμϋνοσ. Αυτό το βυρςοδεψεύο πρϋπει να όταν και το μεγαλύτερο, γιατύ εύχε μεγϊλη αυλό και απλϐναν τα δϋρματα. Περνούςεσ μια μεγϊλη δύφυλλη πόρτα που οδηγούςε ςε μια ςτοϊ και εν ςυνεχεύα όταν ο μπαξϋσ όπου βριςκόταν το εργαςτόριο. ΢ύμφωνα με την πληροφορύα του Φρόςτου Κόφτη: «To βυρςοδεψεύο των Αδελφϐν Κόφτη όταν διϐροφο κτύςμα 60 τετραγωνικϐν μϋτρων ο κϊθε όροφοσ. Μπαύνοντασ ςτον κϊτω όροφο αριςτερϊ υπόρχαν δυο ςτϋρνεσ 1.5x1.5 μϋτρων και βϊθοσ 1.5 μϋτρο. Σο 299

΢όχαλησ

νερό που χρειαζόταν ερχόταν με πόλινεσ ςωλόνεσ από την βρύςη που βριςκόταν ςτην καμϊρα του Παπϊζη 100 μϋτρα απόςταςη. Απϋναντι από τισ ςτϋρνεσ όταν μια ςκϊλα ξύλινη που οδηγούςε ςτον πϊνω όροφο. Εκεύ όταν το ξηραντόριο των δερμϊτων». Από την πϊνω μεριϊ του δρόμου (από τα Παπαζαύικα και δυτικϊ) όταν το βυρςοδεψεύο του Νικόλαου Μπουτςιούκη ό Μπρύτςιν Κόλιου. Πιο πϋρα όταν του μπϊρμπα Αναςτϊςη Μπουτςιούκη ό Γκαγκϊφτα, αργότερα το δούλεψαν τα δικϊ του τα παιδιϊ ο Σζϐτζιοσ Μπουτςιούκησ και ο ΢ϊκησ. ΢το κϊτω μϋροσ όταν του Ανδρϋα Μπουτςιούκη ό Ανδρϋα Ζϊικου. Όλοι η εργαςύα γινόταν χειροπούητα. Σα δϋρματα τα προμηθεύονταν από τουσ χαςϊπηδεσ του ΢οχού που ϋςφαζαν πρόβατα, γύδια, γελϊδια και χοιρινϊ. Εύχαν ςτο ϋδαφοσ φτιαγμϋνεσ δεξαμενϋσ και μϋςα ϋριχναν αςβϋςτη, ϊλλα καυςτικϊ εύδη, καθϐσ και περιττϐματα ςκύλων, τα οπούα εύχαν την ιδιότητα να μαλακϐνουν τα δϋρματα. Κατόπιν τα ϊπλωναν ςε ειδικούσ πϊγκουσ και τα ϋτριβαν με ειδικϊ μαχαύρια, ϐςπου να φύγει όλη η τρύχα. Αργότερα, τα ϋβαφαν μαύρα και καφϋ με μπογιϊ που γινόταν από ξύλο. Μετϊ τα ϊπλωναν ςτο όλιο τεντωμϋνα, ϐςπου ξεραύνονταν καλϊ. Αυτϊ τα επεξεργαςμϋνα δϋρματα τα ϋπαιρναν μετϊ ςυνόθωσ οι τςαγκϊρηδεσ για παπούτςια και οι ςαμαρϊδεσ για να κϊνουν ςαμϊρια για τα ζϐα. Σα πιο ακριβϊ δϋρματα όταν των αγελϊδων, που γινόταν ςόλεσ για τα παπούτςια. Δυςτυχϐσ, με τη βιομηχανοπούηςη εξαλεύφτηκε η βυρςοδεψεύα από το ΢οχό. Αφού μετϋπειτα χϊλαςαν αυτϋσ οι επιχειρόςεισ ο Ανδρϋασ Ζϊικοσ, λόγω τησ μεγϊλησ οικογϋνειασ που εύχε αποκτόςει, αναγκϊςτηκε με δύο υποζύγια να μεταφϋρει ξύλα από το βουνό για να τροφοδοτεύ τουσ φούρνουσ τησ αγορϊσ, του Κατςύνα και Κατςαρϋ. Σα παιδιϊ του μασ κϊνουν να νοιϐθουμε υπερόφανοι, γιατύ μεταναςτϋψαν ο ϋνασ ςτην Αθόνα, ωσ εςτιϊτορασ και οι ϊλλοι τρεισ ςτην Θεςςαλονύκη ϋκαναν ϋνα ςύγχρονο ξυλουργικό εργοςτϊςιο επύπλων. Φαιρόμαςτε όταν ακούμε τϋτοια παιδιϊ να προοδεύουν και να δοξϊζουν το ΢οχό μασ. Αυτό μου την ανϊρτηςη την αφιερϐνω ςτην αξιότιμη κυρύα και γειτόνιςςα ςτο 52, Φρυςούλα Κόφτη Μαώλιϊνη, κόρη του αεύμνηςτου Βαςιλού Κόφτη.

Αλιεύα και τρόποι ψαρϋματοσ ςτη Βόλβη Ο ΢οχόσ προμηθευόταν τα ψϊρια του από τισ παρακεύμενεσ λύμνεσ τησ Βόλβησ (Μπεςικύων) και Αγύου Βαςιλεύου (Κορϐνεια). Εύδη ψαριϐν τησ Βόλβησ: γριβϊδι (=κιπρύνοσ), πρικύ, τούρνα, γουλιανόσ, πλατϊνι 300

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

(=ληςτύ), χϋλι, ιλϊρι, γυφτόψαρο, τςιρόνια, λιπαριϊ, ςύρκα, ντερϋ μπαλού=(ψϊρι ρϋματοσ). Οι ψαρϊδεσ όταν ΢οχινού και από τα γύρω χωριϊ. Οι τρόποι ψαρϋματοσ όταν παραδοςιακού:

Γρύποσ: Αποτελούνταν από δύο βϊρκεσ, τη μαούνα και το ψαροκϊραβο. ΢τη μαούνα φορτωνόταν τα εργαλεύα, δηλαδό ο γρύποσ (=μεγϊλο δύχτυ και ϋξι ϊτομα για να τραβϊνε τα κουπιϊ και ο καπετϊνιοσ ςτη πλϐρη με το πλατςύ (=μεγϊλο κουπύ), για να κατευθύνει τη βϊρκα. Σο ψαροκϊραβο εύχε ϋναν κωπηλϊτη και ακολουθούςε τη μαούνα. Σο ψϊρεμα ςυνόθωσ γινόταν τη νύχτα. ΢ε καθαρϊ ςημεύα τησ λύμνησ όταν οι βολϋσ (=ψαρότοποι) π.χ. Μϊχοσ, Κυρμιτςιλύκι, Παρτςϊσ,

Ντουτβουλουςού, Καφϋ Σςινϊρι, Γιόλ Μπϊςι… Ο καπετϊνιοσ πόγαινε τουσ κωπηλϊτεσ ςτο κατϊλληλο ςημεύο, όπου οςμιζόταν ότι ϋχει ψαριϊ. Ο γρύποσ όταν 500 μϋτρα δύχτυ και 500 μϋτρα ςκοινύ, ςτο κϊτω μϋροσ υπόρχαν βαρύδια και ςτο πϊνω φελλούσ. Αφού το ϋριχναν ςτη λύμνη, τϋςςερεισ από τη μύα μεριϊ και 4 από την ϊλλη τραβούςαν από τη ςτεριϊ τον γρύπο, ϐςπου να βγει ςτη ςτεριϊ και ϋβγαζαν τα ψϊρια ςτη μαούνα. * Δύχτυα: Σα ϋριχναν το βρϊδυ με ψαροκϊραβο και τα μϊζευαν το πρωύ. * Νταώλιϊνι: Κατϊ το Μϊιο χρηςιμοποιούνταν ειδικϊ για τισ λιπαριϋσ. Σα ψϊρια φραζόταν ςε ϋνα εύδοσ φρϊχτη μϋςα ςτη λύμνη και όταν αδύνατο να δραπετεύςουν. * Σο αγκύςτρι: ςυνόθωσ για τα χϋλια.

* Σο νταούλι: ϋνα ςτρογγυλό δύχτυ με ξύλινα ςτεφϊνια που το ϋριχναν πϊνω από τη βϊρκα. Όλα τα ψϊρια τρωγόταν νωπϊ ό παςτωμϋνα για το χειμϐνα. Σο καλοκαύρι γινόταν δύο πωλόςεισ ςτη ςκϊλα. ΢τισ 12.00 αξϊν μπαλού (=βραδινό ςκϊλα) και μύα τη μϋρα. Ο υπϊλληλοσ τησ ςκϊλασ τα ϋβγαζε ςε δημοπραςύα. Οι αγοραςτϋσ όταν ΢οχινού ψαρϊδεσ με ϋνα ϊλογο και δύο κοφύνια. Σα πόγαιναν ωσ το νομό ΢ερρϐν και το ΢ιδηρόκαςτρο μϋςα από μονοπϊτια, γιατύ δεν υπόρχε πϊγοσ. Για να μη βρομύςουν τα ϋκαναν το λεγόμενο πατςϊλι (=τα ϋριχναν αλϊτι ςτην κοιλιϊ τουσ). Για να εύναι πιο εύκολο ϋνασ τα ϋφερνε ωσ το ΢οχό και ϋνασ τα πόγαινε ωσ τισ ΢ϋρρεσ.

301

΢όχαλησ

Οι ψαρϊδεσ τησ Βόλβησ Δημοςιεύτηκε ςτισ 8/12/2013 ΢όμερα θα ςυνεχύςω την αφόγηςη για τουσ ψαρϊδεσ τησ λύμνησ Βόλβησ. Θα ςασ αναφϋρω ποιοι όταν οι ιδιοκτότεσ των εργαλεύων για τον γρύπο: Ο μπϊρμπα Σϊςοσ Μακρόσ, που εύχε 2 γρύπουσ και απαςχολούςε το λιγότερο 16 ϊτομα για να το δουλϋψουν. Για κϊθε γρύπο χρειαζόταν μια μαούνα και ϋνα ψαροκϊραβο. Ευχαριςτϐ τον εγγονό του Σϊςου Μακρό, Σϊςο που μου ϋςτειλε τισ παρακϊτω 2 φωτογραφύεσ:

Χαρϊδεσ ςτη Μεγϊλη Βόλβη γύρω ςτο 1950. Ευγενικό παραχϐρηςη από το αρχεύο του Σϊςου Μακρό

Γρύπο εύχαν ο Παςχϊλησ Σζιϊρασ, ο Δημότριοσ Γκότςησ, ο Αθανϊςιοσ Kεκλύκησ ό Περδικϊρησ, ο Δημότριοσ ΢ωτύδησ, ο Γιϐργοσ Κυρατζϊκοσ, ο Ζαχαρύασ Παςτϋλασ και ϊλλοι. 302

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Αυτού από το ΢οχό που εύχαν τον πρϐτο λόγο ςτη λύμνη. Οριςμϋνοι ϊλλοι όταν από το Λαώνϊ και τον Αςκό. Σα ψϊρια ϋβγαιναν δημοπραςύα και τα ϋπαιρναν οι αγοραςτϋσ. Ανϊλογα με τα ψϊρια πληρωνόταν και ο φόροσ ςτο κρϊτοσ.

Χαρϊδεσ ςτη Μεγϊλη Βόλβη γύρω ςτο 1950. Ευγενικό παραχϐρηςη από το αρχεύο του Σϊςου Μακρό

Οι εργϊτεσ του γρύπου δεν ϋπαιρναν μεροκϊματο, αλλϊ ποςοςτϊ ανϊλογα την ψαριϊ που βγϊζανε από τα ϋςοδα τησ εβδομϊδασ. Σα μιςϊ ϋςοδα όταν του ιδιοκτότη και τα ϊλλα μιςϊ τα μοιρϊζονταν οι εργϊτεσ. Διπλό μερτικό ϋπαιρνε ο καπετϊνιοσ. Από τουσ καπεταναύουσ θυμϊμαι τουσ Μότςο και Σριαντϊφυλλο Μακρό που όταν λεβϋντεσ, τον Άγγελο Γλαβύνα, το Σζότζιο Γκότςη, το Δημότριο ΢ωτύδη κτλ. Σο ψϊρεμα γινόταν όλη τη νύχτα και το πρωύ βγαύνανε. Απλϐνανε το γρύπο να ςτεγνϐςει για να εύναι ϋτοιμοσ για το βρϊδυ και ο μϊγειρασ του πληρϐματοσ μαγεύρευε τον «ταβϊ» με τα καλύτερα ψϊρια που βγϊζαμε. ΢ε ϋνα μεγϊλο ταβϊ που βϊζανε 10-15 κιλϊ ψϊρια και όταν ετοιμαζόταν ϋτρωγαν όλοι μαζύ. Πιϊτα και τϋτοιεσ πολυτϋλειεσ δεν υπόρχαν και ϋτρωγαν όςο όθελε ο καθϋνασ.

303

΢όχαλησ

Αυτϊ ςχετικϊ με το ψϊρεμα με το γρύπο. Σο προςωπικό, τουσ εργϊτεσ, τουσ ϋλεγαν ο «ταώφϊσ». Άλλοι τρόποι ψαρϋματοσ όταν τα δύχτυα, το αγκύςτρι, τα νταούλια και το νταώλιϊνι, που το χρηςιμοποιούςαν το Μϊιο μόνα για τη λιπαριϊ, που γινόταν παςτό. Αυτϊ εν ολύγοισ για το ψϊρεμα των ψαριϐν για να πϊρουν μια γεύςη οι νϋοι που γι αυτούσ εύναι όλα παρϊξενα.

΢οχινού ϋμποροι ψαριών - Αθανϊςιοσ Μπουτςιούκησ Δημοςιεύτηκε ςτισ 31/10/2012 Θα αναφερθϐ ςε ϋνα ακόμη επϊγγελμα με το οπούο αςχολούνταν πολλού ΢οχινού και εξαφανύςτηκε λόγω τησ εξϋλιξησ. Ο τόποσ μασ εύναι ορεινόσ και δεν υπόρχαν πολλϊ περιθϐρια για το ζην. Κϊθε γονιόσ, όταν το παιδύ το μεγϊλωνε το όνειρό του όταν να γύνει ϋμποροσ. Άλλοσ πουλούςε καρύδια, ϊλλοσ πατϊτεσ, κϊςτανα, όςπρια, δϋρματα, αυγϊ, κοτόπουλα ςε όλα τα χωριϊ ωσ το νομό ΢ερρϐν. Ο πατϋρασ, αν όταν πιο εύποροσ, του αγόραζε ϋνα ϊλογο και μια παλϊντζα από τισ παλιϋσ με το τοπούζι (= βαρύδιο) και του ϋδινε την ευχό του για να γύνει ϋμποροσ. Με την πατρικό ευχό αυτόσ το κατϊφερνε. ΢ε όποια πόλη τησ Ελλϊδοσ ό του εξωτερικού (Αμερικό, Αυςτραλύα) και αν πασ θα βρεισ ΢οχινούσ τρύτησ-τϋταρτησ γενιϊσ. Όλοι ξεκύνηςαν με ϋνα γαώδουρϊκι ό ϊλογο και την ευχό των γονιϐν τουσ. Όπωσ ϋλεγαν οι παλιού: «όπου υπϊρχει η ευχό, κατϊρα δεν χωρϊει!». Σϐρα θα μιλόςω για 304

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

ϋνα ςυγκεκριμϋνο εμπόριο των ΢οχινϐν, την εμπορύα των ψαριϐν. ΢ε προηγούμενη ανϊρτηςη μου αναφϋρθηκα διεξοδικϊ ςτουσ τρόπουσ και τισ μεθόδουσ αλιεύασ των ψαριϐν από τισ παρακεύμενεσ λύμνεσ Βόλβησ και Αγύου Βαςιλεύου-Κορϐνειασ. Οι ΢οχινού ϋμποροιψαρϊδεσ ξεκινούςαν από το ΢οχό με ϋνα ϊλογο και κατϋβαιναν ςτισ 2 αυτϋσ λύμνεσ και αγόραζαν τα ψϊρια από τουσ ψαρϊδεσ. Ο καλόσ μεταφορϋασϋμπορασ εύχε ϋνα ό δύο ϊλογα και το κϊθε ϊλογο όταν φορτωμϋνο με δύο κοφινϊκια. Αυτόσ όταν καβϊλα (=ιππϋασ) πϊνω ςτο ϊλογο. Σο χειμϐνα εύχαν μια μεγϊλη κϊπα, το λεγόμενο ταλαγϊνι, με την οπούα τυλύγονταν και ο αναβϊτησ και τα καπούλια του αλόγου για να μην κρυϐνουν.

Ξεκινούςαν από την Βόλβη και ανεβαύνοντασ ςτο ΢οχό περνούςαν τα κακοτρϊχαλα μονοπϊτια του βουνού, διαςχύζοντασ τα ρϋματα Γκουλιϊμα Ρϊκα και Καλλούν Ντερϋ με ςτόχο να φτϊςουν ςε όλα τα παζϊρια του 305

΢όχαλησ

νομού ΢ερρϐν (Νιγρύτα, Σζουμαγιϊ, ΢ϋρρεσ ωσ το ΢ιδηρόκαςτρο). Η διϊρκεια αυτόσ τησ ανϊβαςησ όταν μια μϋρα και μια νύχτα για να φτϊςουν και ϊλλο τόςο για να επιςτρϋψουν πύςω. ΢την μνόμη μου ϋρχονται ζωντανϊ τα ονόματα παλιϐν ψαρϊδων που ϋδραςαν εβδομόντα χρόνια πύςω. Νικόλαοσ Κατςϐρασ, ΢ταμϊτησ Σζϊρασ (παππούσ του Σούλη Κατςούφα), Κιλιϊν Μπϋησ ό Σζϊρασ (παρατςούκλι), ΢εραφεύμ Χαρρϊσ (παππούσ του Νύκου Χαρρϊ) ό Μπαλούκησ (μπαλούκ ςτα τούρκικα εύναι το ψϊρι), ΢τϋργιοσ ΢αλμϊνησ, Γιωργούςησ Νούλησ ό Κϊιζερ, Φρυςόςτομοσ Μπύτςασ, Γραμμϋνοσ Ποώρϊζησ, Δημότριοσ Ποώρϊζησ, Νικόλαοσ Κανδύλασ, Φρόςτοσ Μόττασ, Παναγιϐτησ Καλούδασ, Απόςτολοσ Κόλτςιοσ, Φρόςτοσ Κόλτςιοσ, Σόλιοσ ο Κϊλφασ, Παςχαλϊκοσ Κϊλφασ και Αθανϊςιοσ Μπουτςιούκησ ό Κατοικύασ κ.ϊ. ΢το Γιωργούςη Νούλη ό Κϊιζερ ϊρεζε πολύ ο ύπνοσ. Έτςι όταν ϋνα βρϊδυ κοιμόθηκαν για να ξεκουραςτούν λιγϊκι, οι ϊλλοι αγόραςαν τα ψϊρια και όταν γύριςαν τον βρόκαν να κοιμϊται ακόμη. Αυτόσ όμωσ όταν τόςο ϊξιοσ, ϐςτε ϋφταςε ςτισ ΢ϋρρεσ πιο μπροςτϊ από αυτούσ και τα πούληςε τα ψϊρια του πρϐτοσ. ΢ημαντικόσ ϋμποροσ όταν και ο Παναγόσ Λιϐτησ ό Κϊλφασ, που διϋπρεψε και ςτην ιχθυόςκαλα τησ Μηχανιϐνασ κρατϐντασ ψηλϊ την περηφϊνια των ΢οχινϐν. Επύςησ ο Γεϐργιοσ ΢αλμϊνησ διϋπρεψε ςτην ιχθυόςκαλα Μηχανιϐνασ και εύχε το πρϐτο όνομα ςε όλη την αγορϊ. ΢όμερα διαπρϋπουν τα παιδιϊ του Γιϐργου Ποώρϊζη και εγγόνια του προαναφερθϋντοσ παππού τουσ Γραμμϋνου Ποώρϊζη ςυνεχύζοντασ επϊξια την παρϊδοςη και τροφοδοτϐντασ χονδρικϐσ όλη τη Μακεδονύα με ψϊρια. Βλϋπουμε ότι από την αλιεύα των ψαριϐν και αυτό το εμπόριο τουσ πολλϋσ οικογϋνειεσ ΢οχινϐν ζούςαν ϊνετα και βιοπορύζονταν (περύπου το 60% των ΢οχινϐν). Μετϊ το 1950 εξελύχθηκε η κατϊςταςη και οι ϋμποροι πόραν «ψαροπούλεσ», δηλαδό μικρϊ αμϊξια τριϐν-τετϊρτων παλιϊ ςτρατιωτικϊ ςυμμαχικϊ. Οι ψαροπούλεσ εύχαν ο Άγγελοσ Κανϊρησ ό Μπιρμπιούλησ με οδηγό τον Σαρζϊν ό Νικόλαο Καραμπατϊκη, ο Σόλτςιασ του Γκιϊρντα, ο Βαςιλόσ ο Σελιούσ κ. ϊ. Έγιναν ςυνϋταιροι 3-3 ό 5-5, φόρτωναν τα ψϊρια και αυτού ανϋβαιναν ςτην καρότςα. Μετϊ το αμϊξι ϊφηνε τον καθϋνα ϊλλον ςτην Νιγρύτα, ϊλλον ςτην Σζουμαγιϊ ϊλλον ςτισ ΢ϋρρεσ και πουλούςαν τα ψϊρια. Αθανϊςιοσ Μπουτςιούκησ Με ιδιαύτερη ςυγκύνηςη και αναπόληςη θα αφηγηθϐ τϐρα την περύπτωςη ενόσ ϊξιου τϋκνου του ΢οχού με εμπορικό πνεύμα, τον 306

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Αθανϊςιο Μπουτςιούκη (πατϋρα του διαπρεπό ιατρού ΢ταμϊτιου Μπουτςούκη). Ο ϋμποροσ ψαρϊσ Αθανϊςιοσ Μπουτςιούκησ αντιςτϊθηκε ςτην εξϋλιξη των αμαξιϐν. ΢υνϋχιςε με αγϊπη ωσ το τϋλοσ να εξαςκεύ το παραδοςιακό επϊγγελμα του ϋμπορου ψαρϊ με τον πατροπαρϊδοτο ωραύο τρόπο. Εύχε το ψαρύ ϊλογο του πϊντα καλοταώςμϋνο, εύχε τα κοφινϊκια του, την κϊπα του (=ταλαγϊνι), για να μην κρυϐνει το χειμϐνα. Ήταν ο μόνοσ που ςυνϋχιςε ωσ το τϋλοσ (περύπου δεκαετύα του 1990) να διαςχύζει τα κακοτρϊχαλα βουνϊ του ΢οχού με το ψαρύ του ϊλογο και το φορτύο των ψαριϐν και να φτϊνει ωσ το νομό ΢ερρϐν πουλϐντασ τα ψϊρια του. Έξυπνοσ και προοδευτικόσ καθϐσ όταν γυρύζοντασ εξαςκούςε και ϊλλο εμπόριο. Μόλισ πουλούςε τα ψϊρια του, αγόραζε φαςόλια, ρύζι, τςύπουρο, κραςύ και τα ϋφερνε ςτο ΢οχό και τα πουλούςε ςτουσ ΢οχινούσ. Πολλϋσ φορϋσ το εμπόριο όταν και ανταλλακτικό. Ο Αθανϊςιοσ Μπουτςιούκησ όταν και εκπροςωπούςε επϊξια το ΢οχινό δαιμόνιο εμπορικό μυαλό και πνεύμα. Εύναι γνωςτό εξϊλλου ότι όταν οι Εβραύοι όρθαν να εγκαταςταθούν ςτο ΢οχό, ϋφυγαν αμϋςωσ, γιατύ κατϊλαβαν ότι οι ΢οχινού εύναι πιο ϋξυπνοι ϋμποροι από αυτούσ. Αυτό ςυνϋβη, γιατύ οι ΢οχινού ϋμποροι αυγϐν εύχαν ϋνα χαλκϊ και από εκεύ περνούςαν το αυγό. Έτςι καταλϊβαιναν το μϋγεθόσ του και το αγόραζαν ανϊλογα, το πιο μικρϊ πιο φθηνϊ. Αυτό την ανϊρτηςη την αφιερϐνω ςτουσ ΢οχινούσ απογόνουσ ψαρϊδων και ιδιαύτερα ςτη μνόμη του αγαπημϋνου μου και αεύμνηςτου εμπόρου Αθανϊςιου Μπουτςιούκη. Εξϊλλου πολλϋσ φορϋσ, πηγαύνοντασ ςτη Βόλβη μετϋφερε με ευχαρύςτηςη ςτον πατϋρα μου Αδϊμο ό,τι του ϋδινα και αντύςτροφα. ΢ΦΟΛΙΑ ΑΝΑΓΝΩ΢ΣΩΝ cummulus 2/11/2012 Καλημϋρα κ. Γιῶργο. Θϊ μοῦ ϋπιτρϋψετε νϊ ςυμπληρϐςω, ὅτι πλανόδιοσ ψαρᾶσ μϋ ζῶο καύ ταλαγϊνι ὐπῆρξε καύ ὁ θεῖοσ μου Νικόλαοσ Κανδύλασ, ὁ ὁποιοσ μϋ ἔχει ἐξιςτορόςει μϋ λεπτομϋρειεσ ὅλο τό κύκλωμα τῆσ ςυναλλαγῆσ, τόςο ςτόν λύμνη μϋ τύσ δημοπραςύεσ, ὅςο κατόπιν καύ ςτόν λιανικό πϐληςη. Μ΄ ἔχει μιλόςει γιϊ τϊ χιόνια, τύσ δυςκολύεσ τῆσ διαδρομῆσ, καύ πῶσ διανυκτϋρευε ςτόν Νιγρύτα.

307

΢όχαλησ

308

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Νϋο υλικό 2014-2015

309

΢όχαλησ

10. N ΕΟ ΤΛΙΚΟ 2014-2015 1952-2014: 62 χρόνια μετϊ οι ύδιοι φύλοι! Δημοςιεύτηκε ςτισ 4/11/2014 Θα κϊνω μια μικρό αναςκόπηςη ςτο παρελθόν και θα την αφιερϐςω ςτουσ φύλουσ μου! Νιϐθω την ανϊγκη να την ανεβϊςω, γιατύ δεν ξϋρω αν θα προλϊβουμε να βγούμε ϊλλη. Αυτϋσ οι φωτογραφύεσ όμωσ για μασ τουσ φύλουσ ϋχουν μεγϊλη ςυναιςθηματικό αξύα. Σα παιδιϊ και τα εγγόνια μασ θα τη βλϋπουν και θα θυμούνται τισ ρύζεσ τουσ.

Δεκαπενταύγουςτοσ 2014: από αριςτερϊ: εγϐ Γιϐργοσ Αδαμύδησ ο ΢όχαλησ, κϋντρο Γεϐργιοσ Ζαχαρϋγκασ, ο ναύτησ και Σςιλιμπϐνησ Αναςτϊςιοσ δεξιϊ. Μια φωτογραφύα, χύλιεσ λϋξεισ! ΢την δεξιϊ παλιϊ φωτογραφύα: εγϐ Γιϐργοσ Αδαμύδησ ο ΢όχαλησ, κϋντρο Γεϐργιοσ Ζαχαρϋγκασ,ο ναύτησ και Σςιλιμπϐνησ Αναςτϊςιοσ δεξιϊ.

Μεύναμε μια ζωό φύλοι και ωσ ςόμερα εκτιμϊ ο ϋνασ τον ϊλλον! Ελπύζω να εξαντλόςουμε το πριμ που μασ χϊριςε ο Θεόσ και να πιϊςουμε τα 150, όπωσ ϋλεγε ο αεύμνηςτοσ μπϊρμπα Δημητρόσ Σρόγκασ: “150, τα απαιτϐ και θα τα ζόςω!”.

Αφιϋρωμα ςτην Γοργοεπόκοο Παναγύα Δημοςιεύτηκε ςτισ 2/10/2014 Αυτό η ανϊρτηςό μου εύναι αφιϋρωμα ςτην εικόνα τησ Γοργοεπόκοου Παναγιϊσ του Αγύου Όρουσ. ΢τισ 8 ΢επτεμβρύου γιορτϊζει το μετόχι τησ μονόσ Δοχειαρύου ςτο ΢οχό «Παναγύα η Θεοςκϋπαςτη» και ϋρχεται η Φϊρη τησ, η εικόνα τησ Γοργοεπόκοου Παναγιϊσ, κϊθε χρόνο ςτο ΢οχό και μασ ευλογεύ. Σο γυναικεύο μοναςτόρι εύναι χτιςμϋνο ςτο όροσ Βερτύςκοσ. Σο 1993 ϊρχιςε να χτύζεται από μοναχούσ με καθοδόγηςη του ηγούμενου τησ Μονόσ Δοχειαρύου Αγύου Ορουσ π. 310

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Γρηγόριο Ζούμη. Η εικόνα βγαύνει από τη Μονό Δοχειαρύου και ϋρχεται ςτο μετόχι του ΢οχού και παραμϋνει εκεύ περύπου 10 μϋρεσ για προςκύνημα. Κόςμοσ από όλη την Ελλϊδα ςυρρϋει για να πϊρει την ευλογύα τησ.

Φωτογραφία: Σάκης Βραζιλιάνος

Έτςι και φϋτοσ, το ΢ϊββατο 6 ΢επτεμβρύου την υποδεχτόκαμε ςτην πλατεύα του Αγύου Γεωργύου ΢οχού. Ήταν εκεύ ςύςςωμοσ ο ςοχινόσ λαόσ, η τοπικό αυτοδιούκηςη, με τον νεοεκλεγϋντα δόμαρχο κ. Καραγιϊννη, το νεοεκλεγϋν ςυμβούλιο, ςυμπολύτευςη και αντιπολύτευςη, με την νεοεκλεγεύςα αντιδόμαρχο κα. Φρύςα ΢ϊμου και το ςυντοπύτη μασ Απόςτολο Νόικο. Οι ϊξιοι κληρικού τησ εκκληςύασ, με μπροςτϊρη τον ακούραςτο και ϊξιο παπϊ Φρυςϊφη ςυντϋλεςαν ςτην επιτυχύα τησ υποδοχόσ τησ εικόνασ. ΢ημειϐνω εδϐ ότι ϋριχνε καταρρακτϐδη βροχό πριν την ϋλευςη τησ αγύασ εικόνασ. Μόλισ η εικόνα όρθε με τη ςυνοδεύα του ςεβαςτού ηγουμϋνου γϋροντα Γρηγορύου και τησ ακολουθύασ του και μπόκε ςτο χϐρο τησ πλατεύασ –θεώκό δυνϊμει- ξαςτϋριαςε ο καιρόσ αμϋςωσ, ςταμϊτηςε η βροχό, ϋκλειςαν οι ομπρϋλεσ και εψϊλη η καθιερωμϋνη δϋηςη με την πρϋπουςα ευπρϋπεια. Δεν παραλεύπω την προςφορϊ των ακούραςτων ςυμπατριωτιςςϐν μασ – ϊξιεσ νοικοκυρϋσ- που εύχαν φτιϊξει αρτοκλαςύεσ που μετϊ το διϊβαςμα προςφϋρθηκαν ςτουσ πιςτούσ, για να 311

΢όχαλησ

ϋχουν δύναμη για τα επόμενα 4 επύπονα χιλιόμετρα τησ ανϊβαςησ προσ το μοναςτόρι. Οι ξϋνοι προςκυνητϋσ θαύμαςαν τα κολλαριςτϊ κοφτϊ εργόχειρα των γυναικϐν που ςτόλιζαν τα πανϋρια.

Ο ΢οχόσ εύχε ανϋκαθεν πνευματικό ςύνδεςη με το Άγιο Όροσ. ΢την παραπϊνω φωτογραφύα η “ Παναγύα η Αυτοκληθεύςα Γοργουπόκοοσ“, αγιογραφημϋνη από τον Απόςτολο Βαρελϊ. Άγιοσ Δημότριοσ ΢οχού.

Με ιεροπρϋπεια η εικόνα, τα εξαπτϋρυγα, τα εκκληςιαςτικϊ λϊβαρα ξεκύνηςαν την πορεύα για το μοναςτόρι ςυνοδεύα τησ μπϊντασ που ϋδινε το ρυθμό. Κόκκινα χαλιϊ εύχαν ςτρωθεύ ςτουσ δρόμουσ από τισ ευςεβεύσ πιςτϋσ για να περϊςει η εικόνα και η πομπό τησ. Η πομπό του κόςμου που ακολουθούςε την εικόνα όταν περύπου 1,5 χιλιόμετρο. Επικρατούςε ςιγό, προςευχό και κατανυκτικό κλύμα, ενϐ ψϊλλονταν και ύμνοι προσ την Παναγύα. Όταν πια πόραμε την ανηφόρα προσ την περιοχό Κόζινα (παλιϊ ονομαςύα), όπου εύναι χτιςμϋνη η περικαλλόσ μονό, οι μοναχϋσ με κωδωνοκρουςύεσ υποδϋχτηκαν την εικόνα που προξϋνηςαν ρύγη ςυγκύνηςησ και μασ ϋδωςαν θϊρροσ να περπατόςουμε τον ανηφορικό δρόμο. 312

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Εψϊλη η καθιερωμϋνη λειτουργύα και ο πιςτόσ λαόσ πόρε την ευλογύα τησ Παναγιϊσ. Κατϊ το δεκαόμερο που παρϋμεινε ςτο μοναςτόρι χιλιϊδεσ ϊνθρωποι πϋραςαν και την προςκύνηςαν. Ο ξενϐνασ που διαθϋτει περύπου 200 κλύνεσ φιλοξϋνηςε τουσ μακρινούσ προςκυνητϋσ. Πλόθοσ εθελοντϐν από το ΢οχό και αλλού βοόθηςαν ςτο να φιλοξενηθεύ όλοσ αυτόσ ο κόςμοσ. Σο μοναςτόρι εύναι μετόχι τησ μονόσ Δοχειαρύου και με ζόλο και μερϊκι οι μοναχού προχωρούν τισ εργαςύεσ κϊθε μϋρα. Σϐρα θα αναφερθϐ ςτο ξεπροβόδιςμα τησ θαυματουργόσ εικόνασ για τη μονό Δοχειαρύου. Ο Δόμοσ και εκκληςιαςτικού παρϊγοντεσ οργϊνωςαν ςτισ 13.9.2014 μια ςυναυλύα με μουςικούσ χριςτιανικούσ ύμνουσ τησ Παναγιϊσ ςτην πλατεύα αγύου Γεωργύου ΢οχού. Αςφυκτικϊ γεμϊτη όταν η πλατεύα και όλο το πρόγραμμα το παρακολουθόςαμε με πολύ ενδιαφϋρον. Η ϊξια αντιδόμαρχοσ κυρύα Φρύςα ΢ϊμου μασ ανόγγειλε το πρόγραμμα και τουσ καλλιτϋχνεσ. Επύςησ, απεύθυνε χαιρετιςμό ο κύριοσ Δόμαρχοσ Καραγιϊννησ, που ανϋφερε: «Όλοι μαζύ ςτουσ δύςκολουσ καιρούσ που περνούμε μπορούμε να τα καταφϋρουμε με ςυνεννόηςη!». Ο παπϊ Φρυςϊφησ πϊντα ακούραςτοσ φρόντιςε για τον ευπρεπιςμό τησ πλατεύασ και των υπολούπων χϐρων και όλα όταν ςτην εντϋλεια. Αυτό η πρϐτη εκδόλωςη που διοργϊνωςε η αντιδόμαρχοσ κυρύα Φρύςα ΢ϊμου όταν υπϋροχη και τησ ευχόμαςτε να ςυνεχύςει με το ύδιο μερϊκι. Σϐρα θα αναφερθϐ ςτουσ μουςικϊνουσ που λϊμπρυναν τη γιορτό του ξεπροβοδύςματοσ τησ εικόνασ τησ Παναγιϊσ και το ωραύο πρόγραμμα. Παρϊλληλα προβλόθηκε το βραβευμϋνο ντοκυμαντϋρ του Γιϊννη Λϊμπρου “Περϊςματα από τον Παρϊδειςο” (μπορεύτε να το παρακολουθόςετε ςτο YouTube http://y2u.be/yKQ4G1Ig_p8). Σϐρα κατϊ το ξεπροβόδιςμα τησ αγύασ εικόνασ ακολούθηςε πλόθοσ ΢οχινϐν που επϋβαιναν ςε μιςθωμϋνα λεωφορεύα. Πομπό περύπου 2 χιλιομϋτρων ϋφταςε οδικϐσ ςτην Ουρανούπολη. Εκεύ τουσ περύμεναν 2 ςκϊφη: ςτο ϋνα μπόκε η Αγύα Εικόνα και το δεύτερο μιςθϐθηκε από τουσ ευςεβεύσ ΢οχινούσ για να ςυνοδϋψουν ακτοπλοώκϐσ την εικόνα ωσ ϋξω από το μοναςτόρι. Να εύμαςτε γερού και του χρόνου να υποδεχτούμε τη Φϊρη τησ!

313

΢όχαλησ

Αναμνόςεισ από τουσ παλιούσ ξενιτεμϋνουσ ςτην Aυςτραλύα Δημοςιεύτηκε ςτισ14/9/2014

Θα αναφερθϐ ςόμερα ςτουσ ξενιτεμϋνουσ μασ από την Αυςτραλύα ςτο ΢οχό! Αιτύα αυτόσ τησ ανϊρτηςησ εύναι η παραπϊνω φωτογραφύα που τη βρόκα ςτο ΚΑΠΗ ΢οχού! Οι ϊνθρωποι που θα περιγρϊψω εύναι όλοι ΢οχινού και ϋτςι εύναι ϊγνωςτοι για τουσ υπόλοιπουσ αναγνϐςτεσ μου από όλο τον κόςμο. Για μασ όμωσ τουσ ηλικιωμϋνουσ ΢οχινούσ αυτϊ τα πρόςωπα εύναι ςεβαςτϊ και αποτελούν τισ ρύζεσ τησ γενιϊσ μασ. Έχουμε αναμνόςεισ από όλουσ και ϋτςι θα κϊνω για τον καθϋνα ϋνα μικρό ςχόλιο ςυχνϊ χαριτολογϐντασ. Υυςικϊ υπϊρχουν και ϊλλα πρόςωπα ιςτορικόσ ςημαςύασ που δεν εικονύζονται εδϐ αλλϊ γι‟ αυτϊ ϋχω μιλόςει ςτισ προηγούμενεσ πολυϊριθμεσ πια (162) αναρτόςεισ μου. Από ότι πληροφορόθηκα από τον Απόςτολο Μπϊντιο τα εικονιζόμενα πρόςωπα βρύςκονταν ςε μια γιορτό το ϋτοσ 1990 ςτο ςπύτι μϊλλον του ΢τϋργιου Κελιούρη ςτην Αυςτραλύα. Όπωσ καταλαβαύνετε

314

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

πϋραςαν αρκετϊ χρόνια από τότε και δυςτυχϐσ ϋχουμε πια και απόντεσ, αλλϊ οι μνόμεσ μϋνουν ςτη φωτογραφύα. Ξεκινϐ από αριςτερϊ την περιγραφό: πρϐτοσ ο Διονύςησ ΢ιδερϊσ, με το διακοςμητικό παρατςούκλι ο Διονύςησ του Άγγελου Γιοβϊντςου. Αυτόσ ϋφυγε από τουσ πρϐτουσ που θυμϊμαι κατϊ το ϋτοσ 1952-3. Ελπύζω να ϋχει απογόνουσ δεύτερησ γενιϊσ και να νιϐθουν περόφανοι για την καταγωγό τουσ. Δεύτεροσ ο Δόμοσ Πομϊκησ και αυτόσ από τισ πρϐτεσ καζανιϋσ. Μια φωτογραφύα χύλιεσ λϋξεισ. Ήταν, εύναι και θα εύναι ο Δόμοσ, ο γλεντζϋσ που μασ ϋρχεται τακτικϊ, τον χαιρόμαςτε και περνούμε ευχϊριςτα. Όπωσ ξϋρω όλοι οι απόγονοι εύναι και αιςθϊνονται γνόςιοι ΢όχαληδεσ και αγαπούνε το ΢οχό! Ήρθανε και τουσ γνωρύςαμε, παιδιϊ και εγγόνια. Σουσ ευχόμαςτε να εύναι γερού και να ανταμϐνουμε! Η παρακϊτω φωτογραφύα εύναι ςτισ 15.8.2014, ςτο Ντϊρασ καφϋ ςτο ΢οχό, πϊλι μαζύ μετϊ από 60 χρόνια. Από δεξιϊ Δόμοσ Πομϊκησ, η γυναύκα μου Άννα Αδαμύδου, η γυναύκα του Δόμου Μϋλη και ςτο κϋντρο εγϐ Γιϐργοσ Αδαμύδησ.

315

΢όχαλησ

Σρύτοσ ςτη ςειρϊ ο αεύμνηςτοσ Θωμϊσ ΢αμολαδϊσ που διϋπρεψε ςτην Κορϋα ωσ όρωασ και δόξαςε το ΢οχό. Εύχε επιςτρϋψει με πολλούσ πολεμικούσ ςταυρούσ και παρϊςημα και παρϊξενα για την εποχό εκεύνη ντυμϋνοσ με τη ςτολό του. Όταν όρθε από την Κορϋα τον περύμενε μια ϋκπληξη: η εικονιζόμενη δεξιϊ ςτην παρακϊτω φωτογραφύα όταν η μανιϊ Αννϋτα, η γιαγιϊ του Θωμϊ. Αυτό όταν πολύ θρηςκόληπτη και τον εύχε ταγμϋνο ςτον ϊγιο Φριςτόφορο, το εκκληςϊκι που βρύςκεται ςτην κορυφό του Βερτύςκου. Εύχε πει ότι αν γυρύςει από την Κορϋα γερόσ και νικητόσ, θα τον πϊει ςτον ϊγιο Φριςτόφορο ςε ύψοσ 1103 μϋτρα. Πρϊγματι του ϋδωςε να κρατϊει 2 λαμπϊδεσ κεριϊ ςτα χϋρια ύςαμε το μπόι του αναμμϋνα, αυτό μπροςτϊ και αυτόσ πύςω και ανϋβηκαν ψηλϊ ςτον ϊγιο Φριςτόφορο. Η ανϊβαςη ϋγινε πεζό από τον παλιό μονοπϊτι τησ Σςουτςουρούκασ. Προςκύνηςαν μαζύ που γύριςε ςϐοσ ο Θωμϊσ μετϊ τον πόλεμο και πόραν την χϊρη του Θεού. Ο ΢οχόσ δεν κρϊτηςε το Θωμϊ και ξενιτεύτηκε τελικϊ ςτην Αυςτραλύα. Ελπύζω να ϋχει απογόνουσ και να νιϐθουν ΢όχαληδεσ. Η παρακϊτω φωτογραφύα εύναι τησ δεκαετύασ του 1950. Η πρϐτη φουςτανούςα δεξιϊ εύναι η μανιϊ Αννϋτα, που ανϋβηκε ςτον ϊγιο Φριςτόφορο. Η κυρύα με το καπϋλο ςτο κϋντρο εύναι η Νύα ΢τρϊτου που εύχε ϋρθει για επύςκεψη ςτην Αγροτικό Υωλιϊ ΢οχού (παιδικόσ ςταθμόσ).

΢υνεχύζω με φωτογραφύασ. 316

την

περιγραφό

των

προςϐπων

τησ

αρχικόσ

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Σϋταρτη εύναι η κυρύα Κούλα Γαώταντζό, ανιψιϊ του Νύκου του Αβρϊμ. Καθόταν παλιότερα κϊτω από του Πολιτςϋρη το καφενεύο. Πϋμπτοσ καθιςτόσ ο αεύμνηςτοσ Ζαχαρύασ ΢ωτύδησ ό Ζαχαρύασ του. Και αυτόσ ϋλαβε μϋροσ ςτον πόλεμο τησ Κορϋασ και μετϋπειτα ξενιτεύτηκε ςτην Αυςτραλύα. Με τα ϊξιο παιδιϊ του επικοινωνϐ μϋςω facebook και χαύρομαι που νιϐθουν ΢όχαληδεσ και ενδιαφϋρονται για τον ΢οχό μασ. Σουσ εύχομαι τα καλύτερα. Οι ΢οχινού όπου πϊνε ξεχωρύζουν δημιουργούν, ριζϐνουν ςαν το «τρόςκοτ», δηλαδό ςαν την αγριϊδα και κϊνουν προκοπό! Χηλϊ η ϊλλη κυρύα εύναι η Δεςπούλα του Γιϊκωβου, του παλιού ταχυδρομικού διανομϋα του ΢οχού. Ση θυμϊμαι ςτο ςχολεύο όταν πόγαινε όταν πϊντα χαμογελαςτό και ξεχϐριζε, ξύπνια κοπελύτςα. Κϊτω από τη Δεςπούλα εύναι ο ΢τϋργιοσ ο Κελιούρησ. Με αυτόν το λεβϋντη ϋχω τακτικό επικοινωνύα μϋςω facebook. Σον χαρόκαμε τον καλοκαύρι ςτο ΢οχό και ανανεϐςαμε τισ δυνϊμεισ για καλό ςυνϋχεια. Πόγε πολύ καλϊ με τισ δουλειϋσ του και διαπρϋπει ςτην Αυςτραλύα. Μετϊ εύναι ο Φρόςτοσ Μπετκϊβασ ό το Σύτοσ Μπετκϊβασ, όπωσ τον λϋγαμε, παιδικόσ μου φύλοσ. Δεν ξϋρω αν ζει ό όχι. Η γυναύκα του όταν από τον Αςκό, το γϋνοσ Βρϊνα. Αν ϋχει παιδιϊ και θϋλουν να επικοινωνόςουν μαζύ μου, ευχαρύςτωσ να τουσ δϐςω πληροφορύεσ για τον παππού τουσ, μπϊρμπα Νύκο και τη γυναύκα του κυρύα Μαρύκα. Ο μπϊρμπα Νύκοσ όταν από τουσ πρϐτουσ λεωφορειούχουσ και καλόσ κυνηγόσ. Μετϋπειτα ςτη ςειρϊ ϋρχεται ϋνα ϊξιο τϋκνο του ΢οχού, ο Απόςτολοσ Μπϊντιοσ! Αυτόσ επειδό δεν του αρϋςει ο χειμϐνασ, κϊθε χρόνο ϋρχεται με τα πρϐιμα χελιδόνια και φεύγει με το όψιμα χελιδόνια και ϋτςι γλιτϐνει το χειμϐνα. Καλοκαύρι ςτην Ελλϊδα, καλοκαύρι ςτην Αυςτραλύα! Σον χαιρόμαςτε και πύνουμε και κανϋνα καφεδϊκι. Μου φϋρνει χαιρετύςματα από ϋναν κοινό μασ φύλο και ςυνϊδερφό μου, τον Σϊςο τον Φατζόπουλο και εγϐ τα ανταποδύδω. Σελευταύοσ ςτη ςειρϊ εύναι ο Άγγελοσ Γλαβύνασ ό ο Άγγελοσ του Γουγούςη, πρϐτοσ ξϊδερφοσ του αεύμνηςτου βουλευτό Γιϊννη Γλαβύνα. Αυτϊ ςχετικϊ με τουσ εικονιζόμενουσ ςτη φωτογραφύα. ΢τϋλνω την αγϊπη μου ςε όλουσ τουσ ΢οχινούσ πρϐτησ, δεύτερησ και τρύτησ γενιϊσ ςτην Αυςτραλύα! Να εύςτε καλϊ και να ςασ χαιρόμαςτε! Εγϐ ϐςπου θα εύμαι καλϊ θα γρϊφω, να μπαύνετε ςτον ύντερνετ και να διαβϊζετε! Οι παλιότεροι να διαβϊζουν το βιβλύο μου που το ϋχουν ο Δόμοσ ο Πομϊκησ, ο ΢τϋργιοσ ο Κελιούρησ και ο Απόςτολοσ Μπϊντιοσ! 317

΢όχαλησ

Σχόλια LearnKotch: Dear Mr Adamidis what a wonderful blog post and one that made me cry. I remember this photo well and my father would always talk about it. It was taken in Adelaide in South Australia when my father, who lived in Melbourne, visited Adelaide to see his good friend Stelios Kelouris and all the SOHALIDES. It was one of the highlights of his trip and one that he always remembered. He told me about the photo and how it was in the ΚΑΠΗ Σοχού and one day I hope to visit to see it for my self. You see Mr. Adamidis my father lived and loved SOHOS till the day he died. His love of the Marasi, music of Tsitra, the Panagiri are all the stories and memories he left for us. Although he lived and died in Australia he always yearned for his beloved Soho and his boy hood friends. He had a hard life but funny he never complained about it, he worked hard to accomplish what he did and always spoke fondly of Soho. One day I will return to SOHOS with his memories in my heart and pay a visit to you all – I owe that to my father and I owe that to the place I was born ! Keep writing my dear friend – may God grant you life and energy to continue doing what you do – as you keep the memories and the fire of SOHO burning for us all. Costas Sotidis tou Zaharia Σόχαλησ Προσ Κώςτα Κωτίδου από Αδαμίδη Γιώργο, Αγαπημένο μου παιδί, Κώςτα ευχαριςτώ για τα καλά ςου λόγια που μου γράφεισ εςύ και άλλοι νέοι που διαβάζουν τισ αναρτήςεισ μου. Μου δίνετε κουράγιο και δύναμη να ςυνεχίζω όςο μπορώ με μεράκι να ενημερώνω τουσ νέουσ και ιδιαίτερα εςάσ τουσ ξενιτεμένουσ που ςασ αρέςουν οι αναρτήςεισ μου. Καλά θα κάνεισ όταν μπορέςεισ να έρθεισ ςτο Σοχό! Έχεισ εξαίρετα ξαδέρφια που θα ςε χαρούνε πάρα πολύ. Οι αδερφοί Καρακάςη εξαίρετοι μελιςςοκόμοι. Επίςησ γνώριςα έναν άλλον ξάδερφο ςου που διαπρέπει ςτη Χαλκιδική, έχει μια από τισ καλύτερεσ χαςαποταβέρνεσ, γιοσ του θείου ςου Παςχάλη. Ο 318

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Μπάμπησ Σαμαράσ, ο πρώτοσ ξάδερφοσ μου είναι γείτονασ μου ςτο Σοχό, καλόσ οικογενειάρχησ. Φυςικά έχεισ και άλλουσ ςυγγενείσ από τη μητέρα ςου από το παρακείμενο χωριό τη Μαυρούδα, που δεν τουσ γνωρίζω. Χαίρομαι γιατί ο αείμνηςτοσ μπαμπάσ ςου, ο Ζαχαρίασ ςου έχει πει τόςα πράγματα για τη γενέτειρά του, το Σοχό. Ήταν πάντα πρόθυμοσ και γελαςτόσ. Στισ ςυζητήςεισ του πάντα τον άρεζε για πρόοδο και με την εργαςία του τα κατάφερε πολύ καλά! Άφηςε άξιουσ απογόνουσ, εςάσ για τουσ οποίουσ ακούμε τα καλύτερα λόγια εδώ και μαθαίνουμε πόςο προοδεύετε! Θα τον θυμόμαςτε εμείσ τησ γενιάσ του. Αυτά, παιδί μου, Κώςτα, και καλή πρόοδο να έχεισ! Χαίρομαι που θυμάςαι πάντα τον πατέρα ςου και μιλάσ και με τόςο αγάπη γι’ αυτόν. Για την πρόοδό ςου με ενημερώνει ο Απόςτολοσ Μπάντιοσ που έρχεται τακτικά ςτο Σοχό. Μπράβο ςου! Καλή αντάμωςη ςτο Σοχό μασ! Υou have,Kosta, many greetings from your father cousin, Kyriaki Sotidou, daughter of Petros Sotidis. Her son,, Vasilis Mentas, follow my posts and send the greetings and believe that he will meet yoy soon! Αγαπητέ Κώςτα έχετε τα χαιρετίςματα τησ ξαδέρφησ του πατέρα ςου, Κυρακήσ Σωτίδου ή Κούλα. Ο γιοσ τησ Βαςίλησ Μέντασ, ξάδερφοσ ςου, παρακολουθεί την ιςτοςελίδα και τησ αναρτήςεισ για τον αείμνηςτο πατέρα ςου, Ζαχαρία. Στέλνει την αγάπη του. Είςτε ξαδέρφια και ελπίζει να ανταμώςετε εν καιρώ!

Απόςτολοσ Ναρρϋσ, μαραθωνοδρομϋασ εκ ΢οχού ξενιτεμϋνοσ ςτο Μαώϊμι τησ Αμερικόσ Δημοςιεύτηκε ςτισ 8/09/2014 Θα κϊνω μια αναφορϊ ςόμερα ςε ϋναν ξενιτεμϋνο που ζει με την οικογϋνειϊ του ςτο Μαώϊμι τησ Αμερικόσ. Ο Απόςτολοσ Ναρρϋσ ϋφυγε από το ΢οχό με την οικογϋνειϊ του κατϊ το ϋτοσ 1972 για ανεύρεςη καλύτερων ςυνθηκϐν ζωόσ και εργαςύασ. Ήταν πρϊγματι αποφαςιςτικόσ και ψύχραιμοσ και ο ύδιοσ και η ςύζυγόσ του, Κυριακό Αδαμύδου Ναρρϋ και τα κατϊφεραν μαζύ με τα 2 μικρϊ τουσ παιδιϊ, το Μιχϊλη και το Δημότρη. Με την εργατικότητϊ τουσ και την υπομονό δημιουργηθόκαν και ϋκαναν μια εξαύρετη οικογϋνεια. Σο πρϐτο του παιδύ, ο Μιχϊλησ διαπρϋπει ωσ γιατρόσ (καθηγητόσ πανεπιςτημύου ςτο Μαώϊμι) ςτην Αμερικό και ο Δημότρησ ωσ οικονομολόγοσ. Μασ κϊνουν εμϊσ τουσ ΢οχινούσ περόφανουσ, όταν μαθαύνουμε ότι παιδιϊ ΢οχινϐν διαπρϋπουν ςτην Αμερικό. Σουσ ευχόμαςτε τα καλύτερα. 319

΢όχαλησ

Σϐρα θα αναφερθϐ ςτον ύδιο τον Απόςτολο και το προφύλ του, πωσ εξελύχθηκε ςτο Μαώϊμι ωσ Μαραθονοδρομϋασ. Αυτό του η ιδιότητα μασ τιμϊ πολύ ωσ ΢οχινούσ, γιατύ εγϐ τουλϊχιςτον δεν ξϋρω αν ϋχουμε ϊλλον τϋτοιο αθλητό από το ΢οχό. Ο Απόςτολοσ Ναρρϋσ από ότι μου διηγόθηκε ωσ Μαραθονοδρομϋασ ϋχει πϊρει μϋροσ ςε 24 αγϐνεσ και ϋχει τιμηθεύ με 24 μετϊλλια. Η απόςταςη που διανύει με τουσ ςυναθλητϋσ του από όλα τα κρϊτη εύναι 42 χιλιόμετρα και 225 μϋτρα. Αυτόσ με την ελληνικό ςημαύα Μακεδόνασ και από το ΢οχό τιμϊ την πατρύδα και τον τόπο μασ. ΢ε όλουσ τουσ αγϐνεσ ςε όλα τα κρϊτη τον ςυνοδεύει η Κυριακό η γυναύκα του για ςυμπαρϊςταςη και τα καταφϋρνει περύφημα. Σου χρόνου, το 2015 θα ϋρθει αν εύμαςτε γερού –πρϐτα ο Θεόσ- ςτη Θεςςαλονύκη ςτον Μαραθϐνιο του Μϋγα Αλεξϊνδρου, που αρχύζει από την Πϋλλα και τελειϐνει ςτο ϊγαλμα του Μ. Αλεξϊνδρου κοντϊ ςτο Λευκό Πύργο. Αυτό η διαδρομό μασ τιμϊ ιδιαιτϋρωσ ωσ Μακεδόνεσ και ιδιαύτερα τη γενϋτειρϊ μασ, το ΢οχό! Η ςύζυγοσ του Κυριακό εύναι πϊντα παρούςα για να του προςφϋρει εμψύχωςη και δύναμη. Σουσ ευχόμαςτε να εύναι γερού και να μασ δύνουν και ϊλλεσ τϋτοιεσ χαρϋσ και δόξεσ! ΢υγχαρητόρια!!! Αναρτϐ τη φωτογραφύα με ϋνα του μετϊλλιο από το Μαώϊμι τησ Αμερικόσ και τον ύδιο. Ο Απόςτολοσ διανύει την όγδοη δεκαετύα τησ ζωόσ του. Καλό δύναμη Απόςτολε! Εδϐ ςτο ΢οχό που εύναι προςωρινϊ για το καλοκαύρι, κϊθε μϋρα κϊνει πορεύα 30-40 χιλιόμετρα. Πϊει ωσ τη Μαυρούδα και γυρύζει πύςω. Αυτόν την εποχό εύναι ςτο ΢οχό. Οι νϋοι μασ που δεν τον γνωρύζουν να φροντύςουν να τον γνωρύςουν και να τον μιμηθούν, γιατύ ο Απόςτολοσ Ναρρϋσ για τον τόπο μασ εύναι μεγϊλο κεφϊλαιο, αθόρυβοσ και μετριοπαθόσ πϊντα! Απόςτολε, κουμπϊρε και εςύ ξαδϋρφη, Κυριακό (για τουσ ΢οχινούσ Κούλα), να εύςτε γερού και να ςυνεχύζετε με τα παιδιϊ ςασ τη λαμπρό πορεύα τησ ζωόσ ςασ! Σου χρόνου θα ςασ χειροκροτόςουμε όλοι μαζύ οι ΢οχινού ςτο Λευκό Πύργο! 320

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

ΤΓ. Με ςυγχωρεύσ Απόςτολε κουμπϊρε, που ϋχαςα το βύντεο που κϊναμε οι δυό μασ, αλλϊ γρόγορα θα το προςθϋςουμε!

1944: Η επϋμβαςη του Θεού γλύτωςε το ΢οχό από ολοκαύτωμα. 2014: Ο αρχιεπύςκοποσ κ. Ιερϐνυμοσ λϊμπρυνε με την παρουςύα του την εκδόλωςη. Δημοςιεύτηκε ςτισ 7/7/2014 Αναφϋρω εδϐ και μια ϊλλη πολύ θλιβερό ιςτορύα τησ Κατοχόσ, που ϋζηςε ο ΢οχόσ από τουσ Βουλγϊρουσ. Ωσ γνωςτό η κατοχό ςτην Ελλϊδα όταν τριπλό: Γερμανικό, Ιταλικό και οι Βούλγαροι από τα ΢ϋρρασ και ανατολικϊ κατεύχαν την Ανατολικό Μακεδονύα. ΢τισ 24 Αυγούςτου του 1944 ϋνα ςύνταγμα Βουλγϊρων ϋφυγε από το Λαχανϊ και κατευθυνόταν προσ το ΢οχό περαςτικού για να ςυνεχύςουν την πορεύα τουσ ανατολικϊ. ΢τη θϋςη Κουρύ οι αντϊρτεσ τουσ εύχαν ενϋδρα και ςκοτωθόκαν 7 Βούλγαροι ςτρατιϐτεσ. Σότε οι Βούλγαροι για αντύποινα κύκλωςαν όλο το ΢οχό και δεν ϊφηναν να φύγει κανεύσ ϋξω από το χωριό. Μασ μϊςανε τα γυναικόπαιδα ςτο ςχολεύο. Ανατολικϊ του ςχολεύου –ςόμερα εύναι εκεύ η ϊςφαλτοσ που οδηγεύ ςτουσ Δϐδεκα Αποςτόλουσ- όταν ϋνα ρϋμα.

Εκεύ μασ μϊζεψαν και αριςτερϊ και δεξιϊ όταν ςτημϋνα τα πολυβόλα, για να μασ ςκοτϐςουν από ςτιγμό ςε ςτιγμό. Η μητϋρα μου Δόμητρα Αδαμύδου, εγϐ ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ που τότε όμουν 11 ετϐν, η αδερφό μου Μαρύκα 9 ετϐν και ο αδερφόσ μου Ευϊγγελοσ 7 ετϐν πόγαμε 321

΢όχαλησ

αναγκαςτικϊ ςτο ρϋμα, όπωσ και όλα τα γυναικόπαιδα. Οι ϊνδρεσ όταν μαζεμϋνοι ςτην αλϊνα των Αγύων Αποςτόλων και μϋςα ςτο δημοτικό ςχολεύο.

Η φωτογραφύα δημοςιεύτηκε πρϐτη φορϊ ςτα Soxalidika mouchabetia ςτο facebook από όπου και τη δανεύζομαι. Ο ψηλόσ εύναι ο δϊςκαλόσ μου κύριοσ Παντελόσ Φαραλαμπύδησ.

Περιμϋνοντασ το θϊνατο, με τη θεώκό βοόθεια όρθε νεοτϋρα διαταγό να μη μασ εκτελϋςουν και ςωθόκαμε εκ θαύματοσ. Μασ ϊφηςαν ελεύθερουσ και οι Βούλγαροι μασ εύπαν: «αυτό τη μϋρα να τη γιορτϊζετε, ςασ ϋςωςε ο Θεόσ!». Πρϊγματι από τότε κϊθε χρόνο την ημϋρα αυτό γύνεται ευχαριςτόρια δϋηςη ςτουσ Αγύουσ Αποςτόλουσ για την ανϋλπιςτη ςωτηρύα των κατούκων. Οι Βούλγαροι εξαγριωμϋνοι που ϋφευγαν ϊπρακτοι, ανατολικϐσ για τα χωριϊ Ανοιξιϊ, Ξηροπόταμο, Αρϋθουςα κτλ. όποιον βρύςκανε ςτο δρόμο θεωρϐντασ τον ωσ εχθρό τον ςκότωναν και ϋςπειραν τον πανικό. ΄Έτςι υπόρξαν αρκετϊ θύματα (αθϐοι πολύτεσ που τουσ θεϐρηςαν αντιςταςιακούσ) μεταξύ των οπούων και οι ΢οχινού κτηνοτρόφοι που όταν αδϋρφια: Γιϊννησ και Κοςμϊσ Καραγϐγοσ. Μαζύ τουσ εύχαν και τον τςομπϊνο Θεόδωρο Πεώτςύδη που την ϐρα που τουσ ϋςτηςαν ςτο γκρεμό για να τουσ εκτελϋςουν πόδηςε ςτο λϊκκο και ϋφυγε τρϋχοντασ και γλύτωςε από τα πυρϊ. Ζούςε ωσ πρόςφατα και μασ διηγούνταν το φριχτό περιςτατικό που ϋζηςε ωσ αυτόπτησ μϊρτυρασ.

322

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Πηγό φωτογραφύασ: ola sohos Sakis Brazilianos

Υϋτοσ, 70 χρόνια μετϊ ϋγινε δοξολογύα με αφορμό την αποφυγό του ολοκαυτϐματοσ του ΢οχού τελϋςτηκε το ΢ϊββατο ςτον Ι. Ναό του Αγύου Γεωργύου. Μασ τύμηςε με την παρουςύα του ο αρχιεπιςκόποσ Αθηνϐν και Πϊςησ Ελλϊδοσ κ. Ιερϐνυμοσ, ο μητροπολύτησ κ. Λαγκαδϊ Ιωϊννησ και ϊλλοι μητροπολύτεσ.

Ιςτορύα τησ μελιςςοκομικόσ τϋχνησ. Σο «ςϊλι» τησ Καςςϊνδρασ Δημοςιεύτηκε ςτισ 2/7/2014 Θα κϊνω μια αφιερωματικό ανϊρτηςη ςτουσ παλιούσ μελιςςοκόμουσ του ΢οχού που θυμϊμαι εγϐ και δύδαξαν τη μελιςςοκομύα. ΢όμερα οι απόγονού τουσ, τα παιδιϊ και τα εγγόνια τουσ διαπρϋπουν ςτην μελιςςοκομύα και οριςμϋνοι από αυτούσ εύναι επιςτόμονεσ μελιςςοκόμοι και λεπτολόγοι ςτο ςύνθετο αυτό επϊγγελμα. Αναφϋρω τϐρα τουσ παλιούσ μελιςςϊδεσ από τη δικό μου ηλικύα μπροςτϊ. Από αυτούσ διδαχτόκαμε εμεύσ οι νεότεροι την τϋχνη τότε. Εγϐ ςόμερα εύμαι 83 ετϐν. Θυμϊμαι: Σον αεύμνηςτο Γιϊννη Παπϊζη, που εκεύνη την εποχό όταν από τουσ προοδευτικούσ μελιςςοκόμουσ και εύχε ευρωπαώκϋσ κυψϋλεσ και όχι 323

΢όχαλησ

κοφύνια παραδοςιακϊ. Μου ϋλεγε εμϋνα: «Γιϐργο, τα μελύςςια θϋλουν εγγλϋζικο πορτομανϋ, να ξοδεύεισ! Αυτϊ θα ςε αποζημιϐςουν, αλλϊ δεν πρϋπει να απογοητεύεςαι!».

Σον Σϊκη Γαγανϋλη, που τον λϋγαμε οι νεότεροι αρχηγό τησ μελιςςοκομύασ. Από αυτόν διδϊχτηκα πϊρα πολλϊ. Επύ ςειρϊ ετϐν όμουν το τςιρϊκι του ςτα μελιςςοκομικϊ. Όπου πηγαύναμε με τα μελύςςια όλοι τον ξϋρανε. Έλεγαν ο Σϊκησ με τη μοτοςυκλϋτα, γιατύ εύχε μοτοςικλϋτα με καλϊθι, πρωτόγνωρο πρϊγμα για την εποχό. Όλοι οι ϊλλοι εύχαμε γαώδούρια για τισ μετακινόςεισ μασ. Αυτϊ γύρω ςτα 1950 και εντεύθεν. Ο Ιωϊννησ Καρακϊςησ όταν ϊνθρωποσ όπιοσ και χαμηλϐν τόνων. Ση μελιςςοκομικό τϋχνη την κατεύχε ϊριςτα. ΢όμερα τα παιδιϊ του ο παπϊ Βαγγϋλησ, οι ϋτεροι υιού Δημότρησ και ΢τϋλιοσ εύναι επιςτόμονεσ τησ μελιςςοκομύασ. Αςχολούνται με τα ευγενό προώόντα τησ μϋλιςςασ: βαςιλικό πολτό, γύρη, πρόπολη, κεραλοιφϋσ και ό,τι ϊλλο πολύτιμο παρϊγει η μϋλιςςα. Νιϐθουμε εμεύσ οι παλιότεροι περόφανοι που ςυνεχύζουν και βελτιϐνουν το επϊγγελμα και κυρύωσ ο παπϊ Βαγγϋλησ ϋχει γύνει διδϊςκαλοσ των νεοτϋρων και διαπρϋπουν διεθνϐσ. Άλλοσ ϋνασ μελιςςϊσ όταν ο Σϊςοσ Φρηςτύδησ, εμεύσ τον αποκαλούςαμε τότε ο «Σατϊςησ». Αυτόσ όταν ϊνθρωποσ αυθόρμητοσ και αιςιόδοξοσ για τη μελιςςοκομύα και «κυνηγούςε» την τϋχνη με πολύ 324

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

μερϊκι. Ο Σατϊςησ εύχε και ϋνα ϊλλο χϊριςμα: την εβδομϊδα των Αποκρεϐν φορούςε το παραδοςιακό καπϋλο και οργϊνωνε τουσ χορούσ με τα νταούλια και τουσ ζουρνϊδεσ ςτην αγορϊ. Έπιανε πρϐτοσ το χορό και ακολουθούςαν όλοι οι επιςκϋπτεσ. Εγϐ τον ρωτούςα: “Σατϊςη, πϐσ ϋχεισ τον τρόπο και μαζεύεισ όλο τον κόςμο και χορεύει;”. Μου απαντούςε: “Έχω το κοκκαλϊκι τησ νυχερύδασ πϊνω μου και όπου πϊω εγϐ ϋρχονται όλοι. Έτςι εύμαι πϊντα τυχερόσ και όπου πϊω τα μελύςςια, ϋρχεται το μϋλι και με βρύςκει. Όχι τα μελύςςια να βρούνε το μϋλι. Εύμαι πϊντα γουρλόσ!”. Έτςι και ςόμερα ο γιοσ του, Κϐςτασ εύναι καλοςυνϊτοσ και ακολουθεύ το επϊγγελμα. Διατηρεύ μια καλό μονϊδα μελιςςιϐν και εύναι το κύριο επϊγγελμϊ του. Πουλϊ την παραγωγό του ςτισ λαώκϋσ αγορϋσ και εύναι μεταξύ των πρϐτων. Ο Φρόςτοσ Γουτακόλησ, γνωςτόσ με το παρατςούκλι «ο Ριϊπασ». ΢όμερα τα παιδιϊ του και οι γαμπρού του αςχολούνται με τη μελιςςοκομύα και διατηρούν αρκετϊ μελύςςια. Ο ΢ωτόρησ Λϊτςιοσ και μετϋπειτα ο γιοσ του, Άγγελοσ. Δυςτυχϐσ μασ ϋφυγαν πρόωρα και δεν υπϊρχουν ςυνεχιςτϋσ. Ο Νικόλαοσ Πατλόσ ό ο Κόλιοσ του Πατλό, πϊντα περιποιημϋνοσ και καλοχτενιςμϋνοσ με τη χωρύςτρα του. Όταν πηγαύναμε ςτην Καςςϊνδρα τα μελύςςια εύχε θαυμϊςτριεσ. Εύχε και ϋνα ϊλλο χόμπυ, όταν κυνηγόσ. Εύχε τρόπο να πιϊνει λαγούσ εκεύνα τα χρόνια με τισ θηλιϋσ. Η θηλιϊ όταν ϋνα ψιλό ςύρμα που το ϋβαζαν ςτο μονοπϊτι που περνούςαν οι λαγού. Περνούςε ο λαγόσ από το ςτενό μονοπϊτι, μόλισ ϋκανε να πηδόςει ϋςφιγγε η θηλιϊ, ϋπιανε τα πιςινϊ του πόδια και τον πρωύ τον μϊζευε ο κυνηγόσ. Έπειτα τρϐγαμε λαγό ςτιφϊδο. Ο Κωνςταντύνοσ Φρηςτύδησ ό ο Κωςταντόσ του Κρούςτιο. Αυτόσ όταν ψηλόσ, θεαματικόσ και καλόσ ςτη ςυζότηςη. ΢τόλιζε το λόγο του με πολλϋσ φανταςτικϋσ ιςτορύεσ και πολλϊ ψϋματα για να εντυπωςιϊςει. Βλϋπετε οι μελιςςοκόμοι εύναι ςαν τουσ κυνηγούσ: «λεν και αλόθεια καμιϊ φορϊ!». Σϐρα ςυνεχύζει την τϋχνη ο γιοσ του, Θωμϊσ. Ο Μενϋλαοσ Λιόλιοσ κατϊ τα ϋτη 1950-60. Ο Ηλύασ Μπούφησ. Ο Απόςτολοσ Μπούφησ. Ο Φρόςτοσ Σρυφωνύδησ. Ο Θεοχϊρησ Κόφτησ. Ο Κϐςτασ Παπαςτεργύου. Ο Παναγιϐτησ Παπαςτεργύου. Ο Νύκοσ Μϊςιοσ. Ο Μότςοσ Γλαβύνασ. OKωνςταντύνοσ Φρηςτύδησ ό Κϐτςιοσ του Κρούςτιο. Ο Πολύμεροσ Κωνςταντινύδησ ό ο Λύμοσ του Σακαρντϊκη. Ο Νϋςτορασ Γερμιτςιϐτησ. Κρϊτηςε ο αεύμνηςτοσ μϋχρι το τϋλοσ τησ ζωόσ του μερικϋσ κυψϋλεσ για απαςχόληςη.

325

΢όχαλησ

Εγϐ ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ ανόκω ςε αυτό τη γενιϊ των μελιςςοκόμων και αντϋχω ακόμη, γιατύ τα αγαπϐ πολύ και ϋχω με τα μελύςςια μια ευγενό απαςχόληςη. Περνϊω ϋτςι ευχϊριςτα και εποικοδομητικϊ τισ ϐρεσ μου. Μετϊ το 1950 όλοι οι επαγγελματύεσ τησ αγορϊσ του ΢οχού όθελαν να γύνουν μελιςςϊδεσ. Άλλοι ϊντεξαν ςτο χρόνο και ϊλλοι εγκατϋλειψαν νωρύσ. Προχωρϐ τϐρα ςτην απαρύθμηςη των νεότερων μελιςςϊδων, που κρατούν επϊξια την παρϊδοςη. Κϊνουν ςεμινϊρια, μπαύνουν ςτα προγρϊμματα. Σουσ εύχομαι δύναμη και υπομονό και να μην απογοητευτούν.

Πηγό φωτογραφύασ: http://www.meapopsi.gr/2013/04/blog-post_2174.html

Σϐρα θα αναφϋρω τισ δυςκολύεσ που εύχαμε εμεύσ οι παλιού μελιςςοκόμοι με τισ μεταφορϋσ που κϊναμε, ιδύωσ, όταν πηγαύναμε ςτην Καςςϊνδρα τησ Φαλκιδικόσ. Σα μελύςςια τα φορτϐναμε δυο τρεισ μελιςςϊδεσ ςε ϋνα φορτηγό ό του Κϐςτα του Γραμμϊδα ό του ΢ουφρϊ. Ξεκινούμε από το ΢οχό για τη Φαλκιδικό κϊναμε μια νύχτα και μια μϋρα, γιατύ δεν υπόρχαν δρόμοι. Σϐρα φτϊνουν ςε 2-3 ϐρεσ. Η μεγϊλη δυςκολύα όταν όταν φτϊναμε ςτην Ποτύδαια, γιατύ δεν υπόρχε η γϋφυρα που εύναι ςόμερα εκεύ. Ήταν το λεγόμενο «ςϊλι» ςτην διϐρυγα. Σο ςϊλι όταν μια πλατφόρμα χειροκύνητη, πϊνω ςε αυτό ϋμπαιναν 2 αμϊξια και την τραβούςαν απϋναντι χειροκύνητα γυρνϐντασ ϋνα καρούλι με 326

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

ςυρματόςκοινα. Για να κϊνει το ςϊλι ϋνα δρομολόγιο χρειαζόταν τουλϊχιςτον μιςό ϐρα. Για να περϊςουμε πληρϐναμε,όπωσ τϐρα ςτα διόδια.

Πηγό φωτογραφύασ: http://www.meapopsi.gr/2013/04/blog-post_2174.html

Σην εποχό που πηγαύναν τα μελύςςια ςτην Καςςϊνδρα για να φϊνε το πεύκο ςχηματιζόταν μια μεγϊλη ςειρϊ φορτηγϐν. Ώςπου να ϋρθει η ςειρϊ να περϊςουμε ξημερωνόμαςταν. Εύχαμε και μεγϊλεσ απϐλειεσ γιατύ τα μελύςςια ϋςκαζαν κλειςμϋνα ςτισ κυψϋλεσ από τη ζϋςτη και την καθυςτϋρηςη. Σϐρα όλα εύναι ςύγχρονα και όλα εύναι πιο εύκολα. ΢τισ παλιότερη από τη δικό μου γενιϊ όταν ακόμη πιο δύςκολα, γιατύ με γαώδούρια και μουλϊρια γύνονταν η μεταφορϊ. Διαρκούςε μια βδομϊδα η μεταφορϊ ΢οχόσ-Φαλκιδικό. Σότε δεν υπόρχαν κυψϋλεσ, αλλϊ εγχϐρια κοφύνια. Υόρτωναν ςε ϋνα μουλϊρι 12 κοφύνια και 5-6 μουλϊρια τη νύχτα τα μετϋφεραν. Η μεταφορϊ γινόταν νύχτα για να εύναι μαζεμϋνα τα μελύςςια ςτα κοφύνια. Όπου ξημερϐνονταν τα ξεφόρτωναν και τα ϊφηναν ελεύθερα να βοςκόςουν. Σην επόμενη βραδιϊ τα ξαναφόρτωναν και ούτω καθεξόσ. Μελιςςοκομικϋσ προξενιϋσ ςτην Καςςϊνδρα Σην εποχό εκεύνη, τα ϋτη 1950-1955 οι νεολαύοι μελιςςϊδεσ που πηγαύναμε ςτην Καςςϊνδρα όμαςταν εγϐ ο ΓΙΩΡΓΟ΢ ΑΔΑΜΙΔΗ΢ και ο Καπετϊνιοσ, Νϋςτορασ Γερμιτςιϐτησ. Σότε η Καςςϊνδρα όταν νεκρό και απομονωμϋνη, χωρύσ καμιϊ υποδομό. Εμεύσ παλληκαρϊκια ςυςτηνόμαςταν και ςαν τεχνύτεσ επαγγελματύεσ ξυλουργού. Οι 327

΢όχαλησ

επαγγελματύεσ τότε εύχαν μεγϊλη πϋραςη. Μασ προξϋνευαν να μασ δϐςουν νύφεσ από εκεύ. Μασ ϋδιναν προύκα τα αμμουδερϊ χωρϊφια , τϊ ϊχρηςτα που όταν δύπλα ςτη θϊλαςςα. Εμεύσ δεν ςυμφωνούςαμε γιατύ όταν αμμουδερϊ και δεν ϋκαναν παραγωγό. Εμεύσ ζητούςαμε χωρϊφια ςτο βουνό , να βϊζουμε τα μελύςςια και χϊλαςαν τα προξενιϊ. ΢όμερα τα αμμουδερϊ χωρϊφια γύνανε τα μεγαλύτερα ξενοδοχεύα και οι μεγαλύτερεσ ξενοδοχειακϋσ μονϊδεσ. Σα κορύτςια από την Καςςϊνδρα όταν αποφαςιςμϋνα να φύγουν από την απομονωμϋνη Καςςϊνδρα και ϋλεγαν: «από το ςϊλι και πϊνω να πϊμε, να παντρευτούμε και όπου θϋλει ασ εύναι!». Ο ΢οχόσ εκεύνη την εποχό λόγω του βουνού και του καλού κλύματοσ όταν προνομιούχοσ και εύχε πολλούσ παραθεριςτϋσ. Οι απόγονοι των παλιϐν μελιςςϊδων, αν ϋχουν φωτογραφύεσ των προγόνων τουσ, ασ μου τισ ςτεύλουν ψηφιοποιημϋνεσ, για να ςυνοδεύουν τα ονόματα των προγόνων τουσ.

Ο Σϊκησ ο Ρύτςασ ό Δημότριοσ Ξανθόσ (ςυνέχεια ςε προηγούμενο άρθρο) Δημοςιεύτηκε ςτισ 27/5/2014 Έχω κϊνει ειδικό ανϊρτηςη για τον Δημότριο Ξανθό, αλλϊ θα αναρτόςω και δυο φωτογραφύα που μαρτυρεύ τα ςπουδαύα ϋργα του, γιατύ μια εικόνα ύςον χύλιεσ λϋξεισ.

328

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

΢την πρϐτη φωτογραφύα φαύνεται ότι οργϊνωςε τη μαντολινϊτα ΢οχού με δικό του πρωτοβουλύα, αφιλοκερδϐσ. Με μεγϊλη προςπϊθεια κατόρθωςε να διδϊξει μουςικό ςτον τόπο μασ. Έκανε αργότερα τη φιλαρμονικό ΢οχού και βγόκανε από τη μαντολινϊτα και επαγγελματύεσ οργανοπαύκτεσ. Αυτόσ όταν ο Σϊκησ.

΢τη δεύτερη φωτογραφύα φαύνεται ο μορφωτικόσ-εκπολιτιςτικόσ και λαογραφικόσ ςύλλογοσ ΢οχού «Ορφϋασ». Πρόεδροσ του ςυλλόγου όταν ο Σϊκη Ξανθόσ, πρϐτοσ δεξιϊ με το καβουρϊκι. Κατόρθωςε και πόρε χρόματα από τη Νομαρχύα και ϋκανε τισ πρϐτεσ παραδοςιακϋσ τοπικϋσ ςτολϋσ: ϋξι ανδρικϋσ, ϋξι γυναικεύεσ και ϋξι τςολιαδύςτικεσ. Έωσ τότε για τισ γιορτϋσ δανειζόμαςταν ςτολϋσ από τισ γιαγιϊδεσ και τουσ παππούδεσ που φορούςαν ακόμη τισ τοπικϋσ ςτολϋσ. Ο Σϊκησ όταν ο ιδρυτόσ του ςυλλόγου και μετϋπειτα ςυνϋχιςαν και ϊλλα ϊξια τϋκνα του ΢οχού. Εύμαςτε υπερόφανοι ςόμερα που οι ςύλλογοι μασ εύναι ζωντανού και τουσ χαιρόμαςτε!

Ενθύμιον από το καρναβϊλι του ΢οχού του 1959. Η νύφη και ο γαμπρόσ και πλόθοσ κόςμου. Δημοςιεύτηκε ςτισ 25/5/2014 329

΢όχαλησ

ΚΟΤΙΖ: ποια εύναι η νύφη και ποιοσ ο γαμπρόσ; Εγϐ τουσ ξϋρω, αλλϊ θα όθελα εςεύσ που διαβϊζετε τισ αναρτόςεισ μου να ρωτόςετε τουσ μπαμπϊδεσ και τουσ παππούδεσ ςασ να ςασ βοηθόςουν και ο καλύτεροσ θα αμειφθεύ…

ΑΠΑΝΣΗ΢Η: γαμπρόσ ο Κωνςταντύνοσ Βαγενϊσ και νύφη ο Γιαννϊκησ Παπϊζησ. ΢τη δεύτερη φωτογραφύα δε ζητϊω να βρεύτε το πρόςωπο, γιατύ εύναι ντυμϋνο αρϊπκα και δεν διακρύνεται. Θα ςασ βοηθόςω εγϐ. Εύναι ο Σριαντϊφυλλοσ Παπϊζησ του Ηλύα. Αυτόσ ο κύριοσ κϊθε χρόνο ςτισ Αποκριϋσ μασ παρουςύαζε τα πιο παρϊξενα καρναβϊλια, δηλαδό αρϊπκεσ. Άλλοτε ϋτςι που τον βλϋπετε με κοφύνι ςτη μϋςη και τον αχυρϊνθρωπο και ϊλλοτε με διϊφορα ϊλλα παρϊξενα ντυςύματα που προξενούςαν πϊντα το δϋοσ και το θαυμαςμό. Κϊθε χρόνο ϋκλεβε την παρϊςταςη ςτισ αρϊπκεσ. Σησ αρϊπκασ το χειροκρότημα εύναι το κρϊξιμο, όςο πιο παρϊξενοσ εύςαι τόςο πιο πολύ ςε κρϊζουν και ευφραύνεςαι λϋγοντασ «ϋχω επιτυχύα!». Αυτού οι ϊνθρωποι εμπλούτιζαν με τισ ιδϋεσ του το καρναβϊλι μασ. Γλεντούςαν και οι ύδιοι και ϋδιναν κϋφι και χαρϊ ςτουσ επιςκϋπτεσ μασ!

330

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

(Αρχεύο Βαγγϋλη Γλαβύνα)

΢οχινόσ αποκριϊτικοσ γϊμοσ των ετών 1978 και 1985 Δημοςιεύτηκε ςτισ 23/5/2014 Θα αναρτόςω δύο παλιϋσ φωτογραφύεσ από τον τοπικό παραδοςιακό γϊμο, που οργανϐναμε με ςυμμετοχό του γυμναςύου και λυκεύου χορού. Μασ πλαιςιϐναν όλα τα παιδιϊ με τη ςυμμετοχό και των καθηγητϐν. Θυμϊμαι κϊποιον λυκειϊρχη Αμπατζό πολύ μερακλό και τον κύριο Κατςανύκο, που με μεγϊλη προθυμύα μασ ςυμπαραςτϋκονταν με το ϋμψυχο υλικό. Σα παιδιϊ ερχόταν οργανωμϋνα και πϊντα εύχαμε επιτυχύεσ. 331

΢όχαλησ

(Αρχεύο Βαγγϋλη Γλαβύνα)

Εγϐ αναλϊμβανα να ςτόςω τον κορμό του γϊμου, όπωσ βλϋπετε και ςτη φωτογραφύα (13.3.1978). Σα ςυμπεθϋρια τησ νύφησ, την πεθερϊ, το ντϋβερ και ό,τι ϊλλα πρόςωπα όταν απαραύτητα. Για να πετύχει ο γϊμοσ χρειϊζονταν και τα ϊλογα, οι αγωγιϊτεσ, η προύκα κτλ. ΢τη φωτογραφύα βλϋπετε και ϊτομα που μασ ϊφηςαν για την «απϋναντι όχθη»: ο Απόςτολοσ Μπούφοσ ωσ πεθερόσ με το κόκκινο φαρδύ ζωνϊρι αριςτερϊ. Ο Πολύμησ Πεώτςύδησ ό Πολύμησ του Μούντιου με το πανϋρι δεξιϊ πϊντα ϋδεινε το βροντερό παρόν ςε όλεσ τισ εκδηλϐςεισ. Πύςω του Παςχϊλησ Μπούφησ και Κϐςτασ Δόιραλησ. Πρϐτοσ αριςτερϊ Βϊγγοσ Γλαβύνασ. Δεξιϊ με το δεξύ χϋρι ςηκωμϋνο και μπλε μεταξωτό ζωνϊρι εγϐ ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ που δύνω το ρυθμό του γϊμου ςτην πομπό. Πρϐτοσ δεξιϊ το ϊξιο ντϋβερ που διϋπρεψε δεκαετύεσ ολόκληρεσ ςε αυτό το ςπουδαύο ρόλο ο Γιαννϊκησ του Σςιϊνη. Πύςω ακολουθούν όλα τα παιδιϊ του γυμναςύου με τουσ καθηγητϊσ τουσ, που ϋδιναν το κϋφι ςτην πομπό.

332

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

(Αρχεύο Βαγγϋλη Γλαβύνα)

΢την δεύτερη φωτογραφύα διακρύνουμε ςε πρϐτο πλϊνο τουσ ζουρνατζόδεσ (το Γιϐργο το νταουλτζό και το Γιαννϊκη) και από δεξιϊ το Βϊγγο τον Γλαβύνα και δύπλα του εγϐ, ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ. Αυτό τη χρονιϊ δεν εύμαι ντυμϋνοσ, γιατύ εύχα πϋνθοσ για τον πεθερό μου. Πύςω η νύφη και ο γαμπρόσ και όλο το ςόι που εύναι τα παιδιϊ του γυμναςύου. Με πολύ μερϊκι διαςκεδϊζαμε τον κόςμο, αλλϊ διαςκεδϊζαμε και εμεύσ, γιατύ το εύχαμε ςτο πετςύ μασ. Φαύρομαι που τα νϋα παιδιϊ ακολουθούν με ενθουςιαςμό τισ υπϋροχεσ παραδόςεισ του ΢οχού μασ και υπϊρχουν ςυνεχιςτϋσ. ΢πεύραμε το ςπόρο ο παλαιότεροι και τϐρα θερύζουμε τουσ καρπούσ μασ.

Παραθεριςμόσ ςτο ΢οχό και ευρωπαώκού χορού Δημοςιεύτηκε ςτισ 21/5/2014 Θα γυρύςω αρκετϊ χρόνια πύςω τη μνόμη μασ, όταν ο ΢οχόσ όταν από τα καλύτερα παραθεριςτικϊ θϋρετρα. Ο ΢οχόσ ϋχει ωραύο και υγιεινό κλύμα λόγω του υψομϋτρου του. Έτςι προτιμούνταν για τισ καλοκαιρινϋσ διακοπϋσ. Σο βουνό εύναι καταπρϊςινο και χϊρμα οφθαλμϐν. Αργότερα ανακαλύψανε ότι η θϊλαςςα ϋχει τον πρϐτο λόγο για διακοπϋσ. Ωσ το 333

΢όχαλησ

1950 όμωσ η θϊλαςςα δεν εύχε καμιϊ προτύμηςη, γιατύ όταν ανθυγιεινϊ τα μϋρη εκεύ και ϋβραζαν από κουνούπια. Θυμϊμαι κατϊ το ϋτοσ 1952 πηγαύναμε ςτην Καςςϊνδρα με τα μελύςςια και δεν εύχε δρόμουσ ούτε καμιϊ υποδομό. Σα βρϊδια όταν κοιμόμαςταν μασ τρϐγαν τα κουνούπια, αλλϊ ϊλλαξαν τϐρα τα πρϊγματα. Ήρθε η μόδα τησ θϊλαςςασ, γιατύ τη ςυςτόναν οι γιατρού και τα βουνϊ μεύναν ςτο περιθϐριο. ΢το ΢οχό εκεύνα τα χρόνια εύχαμε παραθεριςτϊσ από το νομό ΢ερρϐν, γιατύ εκεύ όταν κϊμποσ και υπόφερνε ο κόςμοσ από την ελονοςύα. Προτιμούςανε το βουνό, ερχόταν ςτο ΢οχό και γύνονταν καλϊ. Επύςησ, ϋρχονταν παραθεριςτϋσ από τη Θεςςαλονύκη και ϊλλα μϋρη. Έτςι ο ΢οχόσ το καλοκαύρι εύχε μια καλό επαγγελματικό κύνηςη. Δυςτυχϐσ, τϐρα τα βουνϊ δεν προτιμούνται και ο κόςμοσ λόγω τησ μόδασ πϊει ςτη θϊλαςςα. Ελπύζω πϊλι ύςωσ γυρύςει η μόδα και ϋρθει ο ΢οχόσ ςτισ παλιϋσ δόξεσ του, γιατύ το αξύζει λόγω του ωραύου κλύματοσ. Με τουσ παραθεριςτϊσ γλεντούςαμε ςτο κϋντρο «Όαςη» του Γιϊννη Ζιϐγα. Με τισ νϋεσ κοπϋλεσ χορεύαμε τουσ χορούσ τησ μόδασ: το «βαλσ ςιταςιόν» χόρευαν ο Κϐςτασ Παπαφωτεινόσ με τισ αδερφϋσ του, που όταν την εποχό εκεύνη τησ εξελύξεωσ και χορευταρούδεσ. Καλόσ χορευτόσ όταν και ο Γιϊννησ Κευςύκογλου και οι αδερφϋσ του. Εμεύσ οι μικρότεροι μαθητεύςαμε ςε αυτούσ και τουσ χορεύαμε τουσ μοντϋρνουσ χορούσ. ΢τα εξοχικϊ διϋπρεψε επύςησ η ςυνομόλικό και ςυμμαθότριϊ μου ΢ύα Φαραλαμπύδου (κόρη του αεύμνηςτου δαςκϊλου μου, κυρ Παντελό Φαραλαμπύδη) με όλη την παρϋα τησ. Η ΢ύα με τη Λϋλα του Μηνϊ και τα ϊλλα κορύτςια από τη γειτονιϊ τουσ χόρευαν τα καλύτερα ευρωπαώκϊ: βαλσ, ταγκό και αργότερα ρούμπα και ςϊμπα. Ήταν μονύμωσ οι καλύτερεσ χορεύτριεσ. Όλη η δικό μασ η παρϋα «τα παζαρόςκυλα» καθόμαςταν ςτο πρϐτο τραπϋζι ςτην πύςτα, για να αρπϊζουμε φιγούρεσ από τουσ καλύτερουσ χορευτϋσ. Εκεύ γινόταν τα καλύτερα φλερτ και μετϊ τουσ χορούσ αρπϊζαμε και κανϋνα φιλϊκι ςε κανϋνα φρϊχτη, γιατύ τα περαιτϋρω απαγορεύονταν ρητϊ.

Πιϊςτε το Μϊη ςτο Ρϊκοβο, όπωσ οι πρόγονοι μασ το 1920 Δημοςιεύτηκε την 1/5/2014 334

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Υωτογραφύα από το αρχεύο τησ Ελϋνησ Βαςιλικού (κόρησ Βαςιλού).

Η φωτογραφύα εύναι τραβηγμϋνη περύπου 90 χρόνια πριν και εύναι Πρωτομαγιϊ ςτο Ρϊκοβο. Θα αναφερθϐ ςε πρόςωπα αξιόλογα τησ εποχόσ εκεύνησ. H παραπϊνω φωτογραφύα που αναρτϐ ϋχει μεγϊλη αξύα γιατύ παρουςιϊζει αξιόλογουσ ανθρϐπουσ του ΢οχού τησ παλιϊσ εποχόσ. Θα κϊνω μια μικρό αναδρομό παρουςιϊζοντασ τον καθϋνα από αυτούσ. Περιςςότερεσ εξηγόςεισ θα ςασ δϐςουν και οι παππούδεσ ςασ, γιατύ πϋραςαν πϊρα πολλϊ χρόνια και δεν εύναι δυνατόν εςεύσ οι νεότεροι να ϋχετε μνόμεσ γι‟ αυτούσ τουσ ανθρϐπουσ. Θα αρχύςω από δεξιϊ: αυτόσ με το ϊςπρο κουςτούμι και το ψαθϊκι εύναι ο γιατρόσ ο Κανδιλιϊρησ. Η καταγωγό του όταν από τη Μπϊλτζα ό το ςημερινό Μελιςςοχϐρι Λαγκαδϊ. Διϋπρεψε ςτο ΢οχό ωσ γιατρόσ την εποχό εκεύνη. Αργότερα ϋγεινε και γαμπρόσ ςτο ΢οχό. Πόρε ωσ γυναύκα την Μαγδαληνό Αβραμύδου. Σα παιδιϊ τουσ μϋνουν ςτην Θεςςαλονύκη και αγαπούν εξαιρετικϊ το ΢οχό. Δεύτεροσ ςτη ςειρϊ με το μαύρο γιλϋκο εύναι ο Θωμϊσ Καρακόλησ, πατϋρασ του Πϊνου Καρακόλη, του παλιού δόμαρχου του ΢οχού. Ο Θωμϊσ Καρακόλησ ωσ ςτρατιωτικόσ, την εποχό του Μικραςιατικού πολϋμου, ανϋπτυξε αξιόλογη δρϊςη ςτισ μϊχεσ ςτη Μ. Αςύα (Αφιόν 335

΢όχαλησ

Καραχιςϊρ, Εςκύ ΢εχύρ) και Ανδριανούπολη. Σιμόθηκε με επαύνουσ και αποςτρατεύτηκε με το βαθμό του ταγματϊρχη, από όςο ξϋρω. Δύπλα, ο ξαπλωτόσ με το γκρι παντελόνι εύναι ο μπϊρμπα Βαςιλόσ Βαςιλικόσ, πατϋρασ τησ Ουρανύασ Παπϊζη. Ήταν αξιόλογοσ κύριοσ εκεύνησ τησ εποχόσ. Ήταν καπνομεςύτησ και αργότερα όταν διαχειριςτόσ μονοπωλύου ϊλατοσ. Δύπλα του, η ςύζυγόσ του Γρηγορύα με την ϊςπρη ςϊλπα. Παραδύπλα, με τα μακριϊ φουςτϊνια η Μϊρθα Βαςιλικού, αργότερα ςύζυγοσ του Φρύςτου Μόττα, δηλαδό εύναι η μητϋρα του ΢ϊκη του Μόττα, του μηχανικού. ΢το κϋντρο και πύςω ψηλϊ, όρθια με το φόρεμα με τη V λαιμόκοψη, νϋα η μητϋρα μου, Δόμητρα Παπϊζη, αργότερα ςύζυγοσ του Αδϊμου Αδαμύδη. Ευχαριςτϐ ξανϊ την Ελϋνη Βαςιλικού που μου παρεύχε αυτό τη φωτογραφύα που μου ϋφερε γλυκϋσ μνόμεσ από τη μητϋρα μου. Δύπλα με τα λευκϊ η Αγγελικό, κουνιϊδα του Νικολϊκη Καρακόλη και παραδύπλα φύλη τησ από τη Θεςςαλονύκη, η οπούα εύναι ντυμϋνη με τα μοντϋρνα ρούχα τησ εποχόσ. Εύναι ενδιαφϋρον ότι ςτη φωτογραφύα ϊλλεσ νϋεσ γυναύκεσ φορούν την παραδοςιακό ςτολό του ΢οχού, ϊλλεσ φορούν ευρωπαώκϊ ρούχα και η Θεςςαλονικιϊ φύλη ακολουθεύ την τελευταύα λϋξη τησ μόδασ τησ δεκαετύασ του 1920. Ανϊμεςα ςτη Μϊρθα και την Αγγελικό, η κυρύα με το μωρό αγκαλιϊ εύναι η ΢τεργιανό Καρακόλη, ςύζυγοσ του Θωμϊ Καρακόλη, το γϋνοσ Μπουλαςύκη και δύπλα τησ, η θειϊ μου Δόμητρα, ςύζυγοσ του Νικολϊκη Καρακόλη. Ο θεύοσ μου, Νικολϊκησ Καρακόλησ (πϋθανε το 1981) όταν ιδιαύτερα μορφωμϋνοσ για την εποχό εκεύνη (εργϊςτηκε και ςτην Σρϊπεζα τησ Ανατολόσ ςτη Θεςςαλονύκη) και μου διηγόθηκε πολλϊ για το ΢οχό τησ παλιϊσ εποχό. Μϊλιςτα ςυνειςϋφερε με τισ γνϐςεισ του και ςτη ςυγγραφό του βιβλύου, που ϋγραψε για το ΢οχό ο ςυμβολαιογρϊφοσ ΢τϋφανοσ Κουτςιμανόσ. Αυτϊ εύχα να πω όςο αφορϊ αυτό τη φωτογραφύα που μου ξύπνηςε μνόμεσ από τη μητϋρα μου και αγαπημϋνα ςυγγενικϊ πρόςωπα, που ϋχουν περϊςει πια ςτην αντύπερα όχθη. Θϋλω να ενημερϐςω τουσ νεότερουσ και να θυμηθουν οι γηραιότεροι τισ παλιϋσ γενιϋσ που πϋραςαν και διϋπρεψαν ςτο πόςτο του ο καθϋνασ.

336

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Τπόςχεςη (βαςαϋτι) ςτο θεύο μου Θαναςϊκη, που τώρα ξεπληρώνεται! Δημοςιεύτηκε ςτισ 27/4/2014 Θα κϊνω μια ανϊρτηςη για ϋναν προςφιλό αγαπητό θεύο μου, τον Αθανϊςιο Αδαμύδη. Ήταν πρϐτοσ ξϊδερφοσ του πατϋρα μου, Αδϊμου και τον εκτιμούςαμε πολύ. Ο θεύοσ Θαναςϊκησ, όπωσ τον λϋγαμε, μασ διηγούνταν παλιϋσ ιςτορύεσ, παραμύθια, αινύγματα και ό,τι ϊλλο όξερε. Εμεύσ μικρϊ παιδιϊ ςτο ςπύτι τησ νϊτςιοσ Ιβϊντςενασ ςτη Βόλβη τον ακούγαμε με ανοιχτό το ςτόμα. Αυτό τότε όταν η ψυχαχωγύα μασ, καθϐσ δεν υπόρχαν ραδιόφωνα, τηλεορϊςεισ, κομπιούτερ και φεώςμπούκ, όπωσ τϐρα. Εξϊλλου, ο θεύοσ Θαναςϊκησ όταν για μασ τα παιδιϊ ο καλύτεροσ θεύοσ μασ το μεγϊλα χειμωνιϊτικα βρϊδυα.

Σην παραπϊνω φωτογραφύα μου ϋδωςε ο Βαγγϋλησ Γλαβύνασ. Ο θεύοσ μου και η γυναύκα του Μαρύκα νιόπαντροι.

Ο θεύοσ Θαναςϊκησ όταν ο πατϋρασ του Γιαννϊκη του Αδαμύδη, του επιπλοποιού, για να καταλϊβουν οι πολυϊριθμοι αναγνϐςτεσ μου. Ήταν πεθερόσ του Βϊγγου Γλαβύνα, του κουρϋα. ΢τη φωτογραφύα που αναρτϐ εύναι νιόπαντροσ. Από ότι θυμϊμαι εύχε παντρευτεύ το 1944 και μϊλιςτα εκτϊκτωσ, γιατύ θα γινόταν διανομό χωραφιϐν ςτουσ ακτόμονεσ ςτη 337

΢όχαλησ

Βόλβη. Για να πϊρεισ χωρϊφι ϋπρεπε να εύςαι παντρεμϋνοσ. Οι γϊμοι των αρραβωνιαςμϋνων γύνονταν ομαδικού, για να προλϊβουν τη διανομό. Παντρεύτηκε ςτο πατρικό του ςπύτι ςτο ΢οχό ϋνα βρϊδυ. Ήρθαν τα ςυμπεθϋρια από την πλευρϊ τησ γυναύκασ του και ϋγιναν οι ςτϋψεισ ςτο ςαλόνι. Η ςύζυγοσ του όταν η Μαρύα Παπϊζη του Ηλύα. Ο θεύοσ Θαναςϊκησ όταν ϋνασ από τουσ τελευταύουσ Αδαμιδαύουσ τησ προηγούμενησ γενιϊσ, δηλαδό τησ γενιϊσ του πατϋρα μου. Όταν το ϋτοσ 1985 κϊναμε το γενεαλογικό μασ δϋντρο, για να βρούμε και να θυμόμαςτε για πϊντα τισ ρύζεσ τισ γενιϊσ μασ, ο θεύοσ Θαναςϊκησ μασ ϋδωςε τισ περιςςότερεσ πληροφορύεσ. Εγϐ ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ, ο ξϊδερφοσ μου Πϊςχοσ Αδαμύδησ και ο γιοσ του Δημότρησ Αδαμύδησ και ο θεύοσ Θαναςϊκησ για εβδομϊδεσ ςυγκεντρϐναμε τα απαραύτητα ςτοιχεύα προκειμϋνου να ςυγκροτόςουμε το γενεαλογικό μασ δϋντρο με μαθηματικό ακρύβεια, που φτϊνει επτϊ γενιϋσ πύςω. Σιμητικϊ το θεύο Θαναςϊκη τον ανακηρύξαμε πρόεδρο των Αδαμιδαύων και ςτα «Παναδϊμεια», τη γιορτό που γιορτϊζαμε κϊθε χρόνο ςτην Μεγϊλη Βόλβη του Αγύου Θωμϊ ρύχναμε τριςϊγια για τουσ προγόνουσ μασ και ςτη ςυνϋχεια γινόταν τρικούβερτο γλϋντι ςτην ταβϋρνα του Σςϊρα Δημότρη, του οπούου η γυναύκα εύναι από τη γενιϊ των Αδαμιδαύων. Ο πρόεδροσ μασ μϊσ εμψύχωνε με τουσ πύρινουσ του λόγουσ και καταχειροκροτούνταν από όλουσ τουσ παριςταμϋνουσ. Έχω τη ςχετικό βιντεοκαςϋτα που μασ μιλούςε, αλλϊ δυςτυχϐσ ο κϊμεραμαν ξϋχαςε να ανούξει τη φωνό και η ταινύα εύναι βουβό. Από πϋρςι 2013 ϋχω τη χαρϊ να βλϋπω το γενεαλογικό μασ δϋντρο εγϐ και οι αναγνϐςτεσ του ιςτολογύου μου αναρτημϋνο ψηφιακϊ ςτο πρόγραμμα myheritage. Ο γιοσ μου Ιωϊννησ Αδαμύδησ, δημοςιογρϊφοσ, το ανϊρτηςε και ψηφιακϊ. Δύνεται η δυνατότητα ςτουσ αναγνϐςτεσ του ιςτολογύου μου και απογόνουσ των Αδαμιδαύων να μπαύνουν ελεύθερα ςτο γενεαλογικό δϋντρο και να προςθϋτουν πληροφορύεσ, δύνοντασ ονόματα, βιογραφικϊ ςτοιχεύα ακόμη και φωτογραφύεσ των νεότερων μελϐν τησ γενιϊσ μασ. Πιςτεύω ότι αυτό η υπηρεςύα εύναι πολύτιμη για το μϋλλον. ΢υνόθιζε, όταν ϊρχιζε τη διόγηςη των παραμυθιϐν του να λϋει: «Βαςιλικϊ παραμύθια: όταν ϋνασ βαςιλιϊσ εκεύνη την εποχό που ϋλεγε: «Εύχα πατϋρα Ναπολϋοντα και μϊνα Αρχιςτρϊτα και ϋμενα τϐρα ορφανόσ και περπατϐ ςτην ςτρϊτα!»».

338

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Σην παραπϊνω φωτογραφύα μου ϋδωςε ο Βαγγϋλησ Γλαβύνασ. Ο θεύοσ μου ντυμ ϋνοσ με βλϊχικη ςτολό εύναι ο πρϐτοσ από δεξιϊ.

Έχω και ϋνα υςτερόγραφο να γρϊψω ακόμη. Μου εύχε αφόςει μια τελευταύα επιθυμύα του, ςτο ΢οχό το λϋμε «βαςαϋτι»: όταν πεθϊνει, ςτην κηδεύα, να τον κϊνω ϋνα τραγούδι: «Με γϋλαςαν μια χαραυγό τησ ϊνοιξησ

τα αηδόνια, ρε τα αηδόνια, με γϋλαςαν και μου ‟πανε ο Φϊροσ δε ςε παύρνει! Άντε βλϋπω το Φϊρο να ‟ρχεται πϊν ςτ‟ ϊλογο καβϊλα, ρε καβϊλα! Μη με παύρνεισ, Φϊρε, μη με παύρνεισ, γιατύ δεν με ξαναφϋρνεισ!». Ήταν ο ύδιοσ καλόσ χορευτόσ ςτο τςϊμικο και όταν χόρευε ϋςκιζε δυο μαντύλια, ϐςπου να τελειϐςει ο χορόσ. Δε με ϊφηςαν τότε να το τραγουδόςω και ϋχω ϋνα βϊροσ. Έτςι τϐρα παρακαλϊω το Βϊγγο τον κουρϋα ϋςτω και μεθυςμϋνοι μια νύχτα να πϊμε να του το πούμε! Σον θυμόμαςτε όλοι με τισ καλύτερεσ αναμνόςεισ. Αιωνύα του η μνόμη! To παραμύθι του Ναπολέοντα και τησ Αρχιςτράτασ http://lefkadamia.blogspot.gr/2013/01/o-megas-napoleon.html

εδώ:

Σο ιςτορικό απολυτόριο από τα δύςκολα χρόνια τησ κατοχόσ Δημοςιεύτηκε ςτισ 5/12/2014

339

΢όχαλησ

Ξεφυλλύζοντασ παλιϋσ μου αναμνόςεισ, όλωσ τυχαύωσ βρόκα το ενδεικτικό μου τησ ϋκτησ τϊξησ του Δημοτικού ΢χολεύου ΢οχού. Αποφούτηςα τα δύςκολα χρόνια του ‟44 με τον αξιολϊτρευτο μου διευθυντό κ. Παντελό Φαραλαμπύδη. Θεόσ ςχωρϋςτον, διαβϊζαμε ό και όχι, μασ ϋδωςε όλουσ ϋνα ενδεικτικό που μασ φϊνηκε ςτα υπόλοιπα χρόνια τησ ζωόσ μασ χρόςιμο, βγϊλαμε κανϋνα δύπλωμα και το χρηςιμοποιόςαμε, όπου αλλού χρειαζόταν. Αιωνύα η μνόμη του, θα τον θυμούνται οι εναπομεύναντεσ παλιού μαθητϋσ του, που μετριούνται πια ςτα δϊχτυλα. Δεύτε το ντοκουμϋντο

340

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Άη Γιώργησ 23.4.2014 Δημοςιεύτηκε ςτισ 24/4/2014 Με κϊθε μεγαλοπρϋπεια γιορτϊςτηκε ο πολιούχοσ του ΢οχού Άη Γιϐργησ ςτισ 23.4.2014. Η όμορφη μϋρα ξεκύνηςε με την πρωινό λιτανεύα ςτο χωριό. ΢τισ 7 η ϐρα το πρωύ ο κόςμοσ ςυγκεντρϐνεται ςτον Άι Γιϐργη, πϊει μπροςτϊ η ελληνικό ςημαύα, τα εκκληςιαςτικϊ λϊβαρα, και ο κϊθε ϋνασ που ϋχει κϊνει το τϊμα του παύρνει την εικόνα ςτο δεξύ ϐμο και με τισ ψαλμωδύεσ γυρνϊνε όλο το χωριό. Η διαδρομό εύχε ωσ εξόσ: Άι Γιϐργησ ωσ Κοιμητόριο Παναγύασ δϋηςη. Επόμενη ςτϊςηΚουμλούκι δϋηςη για το δυτικό τμόμα του χωριού, ςτϊςη νότια Αγύα Παραςκευό δϋηςη, ςτϊςη Αγύασ Μαρύνασ - δϋηςη, ςτϊςη Αγύου Μοδϋςτου - δϋηςη, ςτϊςη Μπιμπϋρακ = ΢αρϊντα Μϊρτυρεσ - δϋηςη, ςτϊςη Δϐδεκα Απόςτολοι - δϋηςη, ςτϊςη Αγύου Δημητρύου - δϋηςη, Άγιοσ Γεϐργιοσ επιςτροφό και θεύα λειτουργύα. Μασ τύμηςε με την παρουςύαςη του ο μητροπολύτησ μασ κ. Ιωϊννησ. Ακολούθηςε παρουςύαςη παραδοςιακϐν εθύμων του ΢οχού. Οι επαγγελματύεσ του ΢οχού παρϊθεςαν υπϋροχα εδϋςματα. Σα ςυγχαρητόρια ςτουσ ϊξιουσ ιερεύσ, ςτουσ ςυλλόγουσ με τα υπϋροχα χορευτικϊ, ςτην ορχόςτρα ςτουσ επαγγελματύεσ ΢οχού και ςε όλουσ τουσ φορεύσ που βοόθηςαν ςτον ϊριςτο εορταςμό του πολιούχου μασ Αγύου Γεωργύου.

341

΢όχαλησ

Σο χϊρϋμι του παςϊ των Ιωαννύνων Δημοςιεύτηκε ςτισ 21/4/2014

Η φωτογραφύα από το αρχεύο Ευϊγγελου Γλαβύνα.

Σο χαρϋμι του παςϊ εύχε μεγϊλη επιτυχύα τισ Αποκριϋσ του 1965. Όπωσ βλεπετε ςτη φωτογραφύα το ϊρμα το καταςκεύαςε ο Δημότριοσ Γερμιτςιϐτησ. Ήταν ξυλουργόσ και λεπτολόγοσ και αφιϋρωςε πολλϋσ μϋρεσ ςτην καταςκευό για να πετύχει το τελικό αποτϋλεςμα. Ήταν τϋλειο, γιατύ πϊντα ςτο ΢οχό τισ Αποκριϋσ τοποθετούμε το κατϊλληλο πρόςωπο ςτην κατϊλληλη θϋςη. Η παρϋα του ϊρματοσ όταν παιδιϊ γλεντζϋδεσ. ΄Ο, τι ϋκαναν το ϋκαναν με μερϊκι και διϋθεταν ό,τι χρειϊζονταν ϐςτε να πετύχουν ϋνα καλό αποτϋλεςμα. Θα αρχύςω από τον παςϊ των Ιωαννύνων, το Βϊγγο τον κουρϋα, που εκεύνη την εποχό όταν «το υπ‟ αριθμόν ϋνα ςτη λεβεντιϊ!» και τον ϊξιζε να γύνει παςϊσ. Σϐρα μπαύνουμε ςτο λεπτό ςημεύο του χαρεμιού, τα χανουμϊκια. Όλα τςαχπύνικα και χαμογελαςτϊ για τα γούςτα του παςϊ. Από αριςτερϊ εύναι ο αεύμνηςτοσ Σατϊκησ ΢ύςκοσ ό Φρόςτοσ ΢ερενύδησ με πολλϊ προςόντα ςτο χορό τησ κοιλιϊσ. Δεξιϊ ο Φρόςτοσ Καρακινϊρησ με τα κόλπα ςτο χορό τησ κοιλιϊσ ξετρϋλαιναν τον παςϊ. Οι φύλακεσ του χαρεμιού εύναι: ο Σϊκησ Κουκουτζϋλησ τησ Καραμϊνκου και ο Κυριϊκοσ ο Παπαδόπουλοσ ο «πλούςιοσ». Τπϊρχουν και ϊλλα χανουμϊκια που δεν διακρύνονται, γιατύ ο νοντϊσ του παςϊ όταν μεγϊλοσ. Από ότι θυμϊμαι όταν ο Σϊκησ Καραμπατϊκησ με μεγϊλο ταλϋντο ςτο χορό που γοότευε τον παςϊ. Αυτόσ όμωσ που εύχε κλϋψει την παρϊςταςη όταν ο αεύμνηςτοσ Λϊκησ Κολϋςησ, μεγϊλη καρδιϊ. Ήταν το καλύτερο χανουμϊκι, ψηλόσ και πϊντα χαμογελαςτόσ τρϋλαινε τον παςϊ με τα καμϐματϊ του: φορούςε το πιο καυτό ςούπερ μύνι… Ο παςϊσ βριςκόταν 342

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

ςε δύλημμα πιο χανουμϊκι να διαλϋξει! Τπόρχαν και ϊλλα πρόςωπα ςτο χαρϋμι. Παραλεύπω ύςωσ πολλούσ, ασ με ςυχωρϋςουν. Όλη η παρϋα το οργϊνωςε ςτο ξυλουργεύο του Δημότριου Γερμιτςιϐτη. Υυςικϊ το μακιγιϊζ για τα χανουμϊκια ϋγινε ςτο κουρεύο του Βϊγγου, με την επιμϋλεια των γυναικϐν τουσ, αδερφϐν, γειτόνιςςων κτλ. Εύχαν φροντύςει τα χανουμϊκια να γύνουν πανϋμορφα με ελιϋσ ςτα μϊγουλα κτλ. Αυτϊ ςχετικϊ με το χαρϋμι του παςϊ. Εκεύνα τα χρόνια εύχαμε ανταγωνιςμό ποιοσ θα παρουςιϊςει το καλύτερο ϊρμα. Εδϐ θα αναφϋρω πϊλι τον αεύμνηςτο Δημότριο Ξανθό ό Ρύτςα που μασ εμπλούτιζε με τισ ιδϋεσ του για το τι να ςατιρύςουμε.

Μικραςιατικό εκςτρατεύα Δημοςιεύτηκε ςτισ 13/4/2014 Ο Ευϊγγελοσ Γλαβύνασ μου παραχϐρηςε αυτό την ιςτορικό φωτογραφύα από τη Μικραςιατικό Εκςτρατεύα του 1919 ςτο Αφιόν Καρϊχιςϊρ. Όπωσ βλϋπετε από αριςτερϊ εύναι ο Βαςύλειοσ Γλαβύνασ, πατϋρασ του Βϊγγου του κουρϋα. Από δεξιϊ όρθιοσ ο Κωνςταντύνοσ Γερμιτςιϐτησ, πατϋρασ του αεύμνηςτου Νϋςτορα και ξαπλωτόσ ο θεύοσ μου Φριςτόδουλοσ Αδαμύδησ, αδερφόσ του πατϋρα μου (όταν πατϋρασ τησ Ελϋνησ Παπϊζη, τησ γυναύκασ Αγγϋλου Παπϊζη ό Σςόλιου). Τπηρετούςαν ςτο ςύνταγμα Νικολϊου Πλαςτόρα (του μαύρου Καβαλϊρη= Καρϊ Πιπϋρ), που όταν ο φόβοσ και ο τρόμοσ των Σούρκων. Λϊβανε μϋροσ ςε όλεσ τισ μϊχεσ: Αφιόν Καρϊχιςϊρ, Εςκύ ΢εχύρ, Ανδριανούπολη κτλ. ΢τϊθηκαν τυχερού και γύριςαν όλοι πύςω ςτο ΢οχό ζϐντεσ. Σϐρα θα ςασ διηγηθϐ μια αληθινό ιςτορύα των ανθρϐπων που βλϋπετε ςτη φωτογραφύα. Σον Κωνςταντύνο Γερμιτςιϐτη τον εύχα μϊςτορα εγϐ, ςε αυτόν μαθότεψα ωσ ξυλουργόσ. Μου διηγούνταν τισ 343

΢όχαλησ

ιςτορύεσ για διϊφορεσ μϊχεσ που δϐςανε. Ιδιαύτερα όμωσ μια μϋρα ςημϊδεψε τη ζωό του και τη γιόρταζε με θρηςκευτικό ευλϊβεια. Αυτό η ημϋρα όταν μετϊ τα Δωδεκϊμερα, η Αγύα Κυρϊννα. Σην ημϋρα αυτό ϋγινε μια μϊχη ςτο Αφιόν Καρϊχιςϊρ. Ο μπϊρμπα Κϐτςιοσ Γερμιτςιϐτησ όταν πολυβολητόσ. Με το πολυβόλο αυτό που βλϋπετε γαλλικόσ προϋλευςησ μϊρκασ ΢ιντεφιϋν από το ςημεύο που πυροβολούςε τουσ αμϋτρητουσ Σούρκουσ, όταν τελεύωςε η μϊχη και κϊναν ανακωχό, εύδε και δεν πύςτευε ςτα μϊτια του πόςεσ απϐλειεσ εύχε ο τουρκικόσ ςτρατόσ: ο τόποσ εύχε γεμύςει τουρκικϊ πτϐματα. Αυτόσ γλύτωςε από του χϊρου τα δόντια. Αυτό το θεϐρηςε θαύμα και μετϊ τη μϊχη παραςημοφορόθηκε με πολεμικό ςταυρό ανδρεύασ. Η ςυνεύδηςό του όμωσ δεν όταν και τόςο αναπαυμϋνη. Έλεγε: «πόλεμοσ όταν ό θα ςε ςκοτϐςουν ό θα ςκοτϐςεισ!» και ϋτςι μετρύαζε τη ςυνεύδηςό του. Αυτϊ ςχετικϊ με τισ διηγόςεισ του μπϊρμπα Κϐτςιου. Εύχαν όπωσ ϋλεγε τον μπϊρμπα Σϊςο Μακρό ωσ επιλοχύα που τουσ εμψύχωνε ωσ βαθμοφόροσ. Επύςησ ςυνυπηρετούςαν και με ϋναν παλαιςτό από τη Νιγρύτα. Οι παλιού τον θυμούνται: τον Νταν πελιβϊν. Οι Νιγριτινού που τον ϋλεγαν ϋτςι τον τϊιζαν, τον πότιζαν για να τον εύχαν καμϊρι και να παλεύει ςτα πανηγύρια. Αυτόσ ςαν παλαιςτόσ που όταν ό,τι πανηγύρι γινόταν πόγαινε και πϊλευε ςτα τουρκικϊ πανηγύρια με τουσ Σούρκουσ. Πϊντα τουσ νικούςε και ό,τι δϐρα ϋπαιρνε (ςφαχτϊ) τα πόγαινε ςτο ελληνικό ςτρατόπεδο και τα ϋτρωγαν όλοι μαζύ οι πατριϐτεσ. Αυτϊ από τισ διηγόςεισ του μπϊμπα Κϐτςιου Γερμιτςιϐτη που αυτόσ μου διηγούνταν και εγϐ τα ϊκουγα ςαν παραμύθια και όμωσ όταν αληθινϊ γεγονότα που ϋζηςε ο ύδιοσ και εκεύνη η γενιϊ που αντιςτϊθηκαν ηρωικϊ τότε.

O μπϊρμπα Γιωργούςησ Καρακινϊρησ Δημοςιεύτηκε ςτισ 20/3/2014 O μπϊρμπα Γιωργούςησ Καρακινϊρησ όταν ϋνασ ενεργητικόσ ϊνθρωποσ ςτην αγροτιϊ και ωσ κυνηγόσ. Ήταν πολύ καλόσ οικογενειϊρχησ με 3 κορύτςια, την Ευαγγελύα, την Κατύνα και την Άννούλα και 2 αγόρια, τον Άγγελο και το Φρόςτο. Ήταν αυςτηρϐν αρχϐν και οι ςυζητόςεισ του ςτην αγορϊ όταν μετρημϋνεσ.

344

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Πηγό φωτογραφύασ Ola Sohos H παραπϊνω φωτογραφύα υπϊρχει ςτο Σοπικό Μουςεύο ΢οχού.

Αςχολούνταν με την καπνοκαλλιϋργεια και ϋλεγε χαρακτηριςτικϊ: “Ση γη δεν μπορεύσ να τη γελϊςεισ. Αν δεν την καλλιεργόςεισ με κόπο, μη περιμϋνεισ να ςου αποδϐςει!”. Επύςησ, όταν μανιϐδησ κυνηγόσ και ςτισ λύγεσ ϐρεσ τησ ξεκούραςησ του οι ςυζότόςεισ όταν γύρω από το κυνόγι με ϊλλουσ παλιούσ κυνηγούσ, όπωσ το Θόδωρο τον Αρϊπη, τον αδερφό του Παναγιϐτη Καρακινϊρη, Δημότριο Βιολιςτό κ. ϊ. Αγαπούςε και φρόντιζε υπερβολικϊ τη φύςη και κϊθε του ςχετικό πρϊξη γινόταν με επιμϋλεια ϐςτε το αποτϋλεςμα να εύναι ϊριςτο. Σα πλατϊνια που εύναι εκεύ ςτο Ρϊκοβο που εύναι τϐρα ςτο θϋατρο, τα ϋβγαλε μικρϊ φυτϊ από το Βρυσ (εύναι κϊτω ςτα ΣςαϏρια) με μεγϊλο κόπο. Σα φόρτωνε ςτο γαώδούρι και τα ϋςπειρε ςτο Ρϊκοβο. Η απόςταςη αυτό εύναι περύπου μιϊμιςη ϐρα με το γαώδούρι. Σα φύλαγε ςαν κόρη οφθαλμού, για να κϊνει ο κόςμοσ Πρωτομαγιϊ εκεύ. Εύχεόμωσ ϋνα μεγϊλο εχθρό: ο Βαγγϋλησ Μϋντασ ό Καπύκησ και ϊλλοι κτηνοτρόφοι ϋβοςκαν τα γελϊδια εκεύ και ϋκαναν ζημιϋσ ςτα πλατϊνια. Μετϊ ο μπϊρμπα Γιωργούςησ τα ϋφραξε, τα γλύτωςε και τα χαιρόμαςτε εμεύσ ςόμερα! Εμεύσ οι παλιότεροι τα γρϊφουμε για να τα θυμούνται οι νεότεροι. Έτςι και εμϋνα παλιότεροι μου διηγόθηκαν την ιςτορύα του πλϊτανου 345

΢όχαλησ

ςτην αγορϊ που ςπϊρθηκε το 1912-13, όταν απελευθερϐθηκε η Μακεδονύα από του Σούρκουσ ςαν ςημεύο λευθεριϊσ. Σον εύχε ςπεύρει κϊποιοσ Κουρόσ, δεν ξϋρω αν εύναι όνομα ό παρατςούκλι. Επύςησ, ςτο Μεςοχϐρι που όταν ο γεροπλϊτανοσ ϋχει ςπαρθεύ νϋο πλατϊνι, όπωσ ϋχω γρϊψει ςε ςχετικό ανϊρτηςη.

Η ακούραςτη, ςπουδαύα και αεύμνηςτη Αννούλα του Πουλιόμη Δημοςιεύτηκε ςτισ 9/3/2014 Tην φωτογραφύα αυτό μου ϋςτειλε ο Κϐςτασ Αςλανύδησ. Απεικονύζει του Πουλιόμη τη βρύςη (η παλιότερη τουρκικό ονομαςύα όταν “του Παρντό η βρύςη”). ΢τισ 27 Υεβρουαρύου 2014 το Δ/΢ του Δόμου Λαγκαδϊ με ομόφωνη απόφαςη ονοματοδότηςε δημοτικό δρόμο ςτον οικιςμό του ΢οχού με το όνομα: “οδόσ Άννασ Καρακερϋζη”, ωσ ελϊχιςτη απότιςη φόρου τιμόσ ςτη μνόμη τησ Άννασ Καρακερϋζη. Η Άννα Καρακερϋζη ό, όπωσ εμεύσ οι γεύτονεσ την αποκαλούςαμε «η Άννα του Πουλιόμη», όταν γειτόνιςςα μου και πύναμε από την ύδια βρύςη νερό, του Πουλιόμη τη βρύςη. Έτςι ονομϊζανε τη βρύςη, γιατύ όταν ϋξω από την πόρτα τησ κυρύασ Άννασ, τησ οπούασ ο παππούσ λεγότανε Πουλιόμησ. Η κυρύα Άννα όταν 3 αδερφϋσ και ϋνασ αδερφόσ: η Όλγα, η Άννα και η Φρυςϊνθη. Ο αδερφόσ τουσ λεγόταν Πολύμησ και όταν ιεροψϊλτησ. Η Άννα παντρεύτηκε τον κύριο Καρακερϋζη, αλλϊ δυςτυχϐσ ςε πολύ νεαρό ηλικύα ϋμεινε χόρα με 4 παιδιϊ: το Δημότριο, τον Σριαντϊφυλλο, τον Πολύμερο και μια ακόμη κόρη, την Κουλύτςα. Καθόταν αρχικϊ με το ςύζυγό τησ ςτο Μαρϊςι. Μετϊ που ϋμεινε χόρα εγκαταςτϊθηκε ςτο πατρικό τησ ςπύτι, ςτου Πουλιόμη. Σα παιδιϊ τησ τα 346

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

μεγϊλωςε με μεγϊλη αξιοπρϋπεια και τακτοποιόθηκαν όλα ςε καύριεσ θϋςεισ και ϋγιναν αξιόλογοι και χρόςιμοι ϊνθρωποι ςτην κοινωνύα. Προςελόφθη ςτο νοςοκομεύο που όταν ςτου Μπακαλιού το ςπύτι ωσ βοηθητικό προςωπικό επύ ιατρού Αντϐνη Δοώτςύνη και μαμό την Σύτα. Αργότερα μασ όρθε και ϋνασ γιατρόσ από την Σουρκύα που λεγόταν Αςκαρύδησ και μια μαμό, η Βϊςω. Η Άννα όταν γενικϐν καθηκόντων μαγεύρευε, βοηθούςε ςτην καθαριότητα και ϋγινε νοςηλεύτρια πρϐτησ τϊξεωσ, ϊξια ςε όλα. Έχει ςϐςει κόςμο και κοςμϊκη, όταν δεν υπόρχε γιατρόσ. Έδινε πϊντα τισ πρϐτεσ βοόθειεσ με μεγϊλη επιτυχύα. Ένα περιςτατικό μόνο θα διηγηθϐ. Όταν κηρύχθηκε ο ςτρατιωτικόσ νόμοσ την 21η Απριλύου του 1967 από το φόβο 3 γυναύκεσ γϋννηςαν πρόωρα. Εμεύσ που όμαςταν περύπολο ςτα ΣΕΑ τισ μεταφϋραμε ςτο νοςοκομεύο του ΢οχού και η Αννούλα με τη Βϊςω τη μαμό τισ ξεγϋννηςαν. Έτςι εκεύνη τη βραδιϊ γεννόθηκαν 3 παιδιϊ με τη βοόθεια τησ Άννασ: του Δερετζό του Φρόςτου ο γιοσ, δηλαδό του Φρόςτου του Κούτςιτςκα, του Μαργαρύτη Αλταλύκη ό Υυςϋκη και του Γκουτζϋνη του Νύκου. Η Άννα όπωσ ξϋρουν όλοι με μια μπλε κϊπα γύριζε όλο το χωριό ςε όλεσ τισ καιρικϋσ ςυνθόκεσ. Εξυπηρετούςε τουσ αςθενεύσ: ϋβαζε ενϋςεισ και παρεύχε κϊθε βοόθεια ςτουσ αςθενεύσ και ανόμπορουσ ανακουφύζοντασ τον πόνο. Κυρύωσ όμωσ με το γλυκό και πρϊο τρόπο τησ ϋδινε κουρϊγιο και πρόςφερε ψυχολογικό ςτόριξη. Η προςφορϊ τησ εύναι ανεκτύμητη. Σο βρϊδυ ςε όποιο δρόμο και αν γύριζεσ θα ςυναντούςεσ την ακούραςτη Άννούλα, θα ςε χαιρετούςε με ευγϋνεια και αν την ρωτούςεσ: «Σι γύνεται;» ςου απαντούςε με καλοςύνη μϋχρι τα βαθιϊ τησ γερϊματα: «2-3 αςθενεύσ ϋχω ακόμη και τελειϐνω!» Έτςι μεγϊλωςε με αξιοπρϋπεια τα παιδιϊ τησ, κυρύωσ όμωσ γιϊτρεψε ςε δύςκολουσ καιρούσ τον ανθρϐπινο πόνο! Η μνόμη τησ ασ εύναι αιϐνια, θα τη θυμόμαςτε όλο το χωριό πϊντα με αγϊπη.

40 Μϊρτυρα – Σο αποκορύφωμα του Καρναβαλιού Δημοςιεύτηκε ςτισ 8/3/2014 Σο εξωκκλόςι των ΢αρϊντα Μαρτύρων βρύςκεται ςτη γραφικό περιοχό ανατολικϊ του ΢οχού, μετϊ τη ΢αρόκ Απουλιϊνα.

347

΢όχαλησ

΢τα ΢αρϊντα Μϊρτυρα πηγαύναμε τη μϋρα τησ γιορτόσ ντυμϋνοι καρναβϊλια. Καλό όταν να ντυθούν 40 καρναβϊλια, ϊλλοτε το κατϊφερναν και ϊλλοτε όχι. Μπροςτϊ πόγαιναν τα καρναβϊλια και από πύςω οι παπϊδεσ. Έκαναν μετϊ παρϋλαςη γύρω γύρω. ΄Ηταν η πανόγυρη που καλωςορύζαμε την ϊνοιξη. Ο κόςμοσ ςυγκεντρϐνονταν και εύχε και μερικϊ ςυργκιϊ. Ο Καπρύτςησ μασ ϋφερνε ςϊμαλι και ο μπϊρμπα Θαναςόσ ο Λϋτςιοσ μασ ϋφερνε το καλύτερο ρεβανύ. Μεταφορικό μϋςον για τα γλυκϊ όταν το γαώδούρι με δυο κοφύνια, οι ϊνθρωποι πόγαιναν με τα πόδια. Σην ϐρα που διϊβαζε ο παπϊσ, τα καρναβϊλια ηρεμούςαν, ξεκουρϊζονταν και κϊθονταν οκλαδόν. Πρωταθλητόσ όταν ο Νούλιοσ του Κϊιζερ που από το εύχε τϊμα κϊθε χρόνο να ντυθεύ. Ο Σόλιοσ ο Κϊλφασ όταν περόφανο καρναβϊλι και αυτόσ. Μετϊ τη λειτουργύα ο κόςμοσ που όταν εκεύ ξεχύνονταν μϋςα ςτο δϊςοσ για να μαζϋψουν μενεξϋ (μπλε λουλούδι) και μπϊπκιεσ (ϊςπρο λουλούδι). Σο εύχαν για καλό να το πϊνε ςτο ςπύτι, να το βϊλουν ςτο εικονοςτϊςι και να το ϋχουν για καλό ςοδειϊ για την ϊνοιξη που ϋρχονταν. Αυτϊ ςχετικϊ με τουσ 40 Μαρτύρουσ που όταν η πρϐτη ανοιξιϊτικη πανόγυρη. Μετϊ τα 40 Μϊρτυρα ϊρχιζαν οι ανοιξιϊτικεσ εργαςύεσ, ϋκαναν τα καρύκια για να ςπεύρουν τουσ χαςλαμϊδεσ (=νεαρό φυτό) για τον καπνό. Μετϊ ςαφού μεγϊλωναν, τα ϋβγαζαν και τα μεταφυτεύαν για να γύνει ο καπνόσ, που όταν η κύρια καλλιϋργεια για το ΢οχό.

348

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

1955 Αποκριϋσ: δύςκολο να βρεισ κουδούνια Δημοςιεύτηκε ςτισ 27/2/2014 Θα αναφερθϐ λόγω των αποκριϊτικων ημερϐν ςε μια προςωπικό μου ςχετικό εμπειρύα. Για να γύνεισ καρναβϊλι, μϋριου, όταν μεγϊλο κατόρθωμα. Σα χρόνια όταν δύςκολα οικονομικϊ και δεν υπόρχαν χρόματα για ςτολό με όλα τα τακύμια. Γινόμαςταν εναλλϊξ καρναβϊλια και ο ϊλλοσ διϋθετε το καλπϊκι, ϊλλοσ τα κουδούνια, ϊλλοσ τα δϋρματα, ϊλλοσ πόισ (=ζωνϊρι), τςαρούχια κτλ. Εγϐ και ϊλλα 2 φιλαρϊκια μου γειτονόπουλα 22-26 ετϐν γύναμε ςυνϋταιροι για να κϊνουμε τη ςτολό και τα κουδούνια. Πρϐτοσ ο Γεϐργιοσ Μπουτςιούκησ ό Σζϐτζοσ του Γκαγκϊφτα, δεύτεροσ ο Βαγγϋλησ Γρατςωνύδησ ό Σςιγκϋλασ, τρύτοσ ο Γεϐργιοσ Αδαμύδησ ό Κακϊτςησ αναλϊβαμε ο καθϋνασ τισ υποχρεϐςεισ μασ. Ο Σζϐτζοσ, επειδό όταν βυρςοδϋψησ, ανϋλαβε να βϊλει τα δϋρματα για τα κουζούφια και δϋρμα μοςχαρύςιο για τα τςαρούχια που όταν γερό. Ο Σςιγκϋλασ ανϋλαβε να κϊνει το καλπϊκι, να φϋρει το πόισ (=ζωνϊρι για να μη φαύνονται τα ςκοινιϊ) και τη ςϊλπα. Θα ϋφερνε επύςησ το ςκοινύ από το γαώδούρι, που όταν μϋςα ςτο αχούρι, για να δϋςουμε τα κουδούνια. Σο δύςκολο ςημεύο όταν να βρεθούν τα κουδούνια, γιατύ τα καλϊ παλιϊ κουδούνια όταν μετρημϋνα και ακριβϊ. Εγϐ ανϋλαβα λοιπόν να βρω τα κουδούνια. Θυμϊμαι οριςμϋνεσ ντουζύνεσ που εύχαν οι αδερφού Καρακατούρη, ο Φρόςτοσ Καβαρατζόσ, ο Νϊκοσ Καραγϐγοσ και του Γουλούτη ϋνα μεγϊλο κουδούνι εικοςιτεςςϊρι. Οι υπόλοιπεσ ντουζύνεσ όταν “μαζϐματα”. Σην καλύτερη ντουζύνα την εύχε αγορϊςει ο μπϊρμπα Δημητρόσ ΢ερενύδησ ό Ντρούτασ από τον Φρόςτο Κουτούςη, που όταν ςτην Βιτϊςτα ΢ερρϐν. Μετϊ το 1955 ϊρχιςε ϋνασ αναβραςμόσ τρελόσ για κουδούνια. Όλοι οι ΢οχινού ϋμποροι όθελαν να βρουν καλϊ κουδούνια από τα Γιϊννενα ωσ τον Έβρο και ςτα Πομακοχϐρια τησ Ξϊνθησ. Αναφϋρω μερικούσ που δε ςκϋφτονταν χρόμα και χρόνο προκειμϋνου να βρουν καλϊ κουδούνια. Σα κατϊφεραν και ςόμερα ο ΢οχόσ διαθϋτει τόςα κουδούνια όςα δεν υπϊρχουν ςε όλη την επικρϊτεια. Οι παλιού ΢οχινού ϋτρεξαν και μασ εμπλούτιςαν με αυτόν τον αμύθητο θηςαυρό, που λϋγεται ντουζύνα κουδουνιϐν και κελαηδούν αυτϋσ τισ μϋρεσ με νότεσ -ντο, ρε, μι, φα, ςο, λα, ςι- και τουσ χαιρόμαςτε. 349

΢όχαλησ

Αυτϊ τα ϊξια τϋκνα όταν οι: ο Κωνςταντύνοσ Καβαρλόσ, ο ΢ταμϊτησ Μιϊκοσ, ο ΢ταμϊτησ Προύκασ, ο Πολύμεροσ Κουκουζϋλησ, ο ΢ταμϊτησ Δεμερτζόσ κ. ϊ. Έτρωγαν τρϋχοντασ μϋρεσ ολόκληρεσ για να αποχτόςουν αυτόν τον πολύτιμο θηςαυρό.

Σϐρα θα αναφερθϐ και ςτην νεότερη γενιϊ που “κατϋλαβε” όλα τα Βαλκϊνια: Βουλγαρύα, Σουρκύα, ΢ερβύα, ΢κόπια, Ρουμανύα. ΢την καφετϋρια “Φαγιϊτι” ςυχνϊζει μια παρϋα όλοι τουσ μερακλόδεσ και γνϐςτεσ των παλιϐν κουδουνιϐν. Μπροςτϊρηδεσ νϋοι εύναι ςόμερα: ο δϊςκαλοσ Γιϊννησ Μόττασ, ο Άγγελοσ Σελεχϊσ του Παναγιϐτη, ο Νούλησ ΢ϊκησ ό Καβαρατζόσ, ο ΢ταμϊτησ Μιϊκοσ του Κωνςταντύνου, ο Παςχϊλησ ΢ιδερϊσ κ. ϊ. Πολλϊ μερακλύδικα παιδιϊ που κατόρθωςαν και μϊςανε όλα τα καλϊ κουδούνια από τα Βαλκϊνια ςτο ΢οχό και τουσ χαιρόμαςτε. ΢πεύραμε και τϐρα θερύζουμε τουσ καρπούσ μασ. (΢υγχωρϋςτε με, αν ξεχνϊω ονόματα των νϋων παιδιϐν). ΢υνεχύζω τϐρα για τα ςυνεταιρϊκια του 1955. Αφού μϊςαμε τα ςύνεργα εγϐ ο Γιϐργοσ Αδαμύδησ, ο Γεϐργιοσ Μπουτςιούκησ και ο Ευϊγγελοσ Γρατςωνύδησ την Κυριακό γινόμαςταν καρναβϊλια με τη ςειρϊ για 2-3 ϐρεσ ο καθϋνασ, όπωσ όταν η ςυμφωνύα μασ. Σην Καθαρϊ Δευτϋρα λϋει ο Σζϐτζοσ: “Εγϐ θα γύνω πρϐτοσ”. Σα φόρεςε το πρωύ με την προϏπόθεςη ςε 3 ϐρεσ να τα βγϊλει. Περιμϋναμε να ϋρθει ο Σζϐτζοσ, αλλϊ εύχε γύνει ϊφαντοσ.Σον κυνηγούςαμε από πύςω για να τα βγϊλει, αλλϊ μϊταια. Σα ϋβγαλε μόνο την Σρύτη και αντύ να μασ φϋρει κουδούνια τα ϋςπαςε τα δύο μπροςτινϊ, καθϐσ γυρνούςε μεθυςμϋνοσ όλη τη νύχτα και ζωηρόσ, και μασ ϋφερε πύςω μόνο τα λουριϊ. Εγϐ που όμουν 350

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

υπεύθυνοσ για τα κουδούνια ςκεφτόμουν πωσ θα τα πϊω ςτο νοικοκύρηδεσ. Ευτυχϐσ τα 2 κουδούνια που ϋςπαςαν όταν τησ νϊτςιοσ Ιβϊντςενασ (γιαγιϊσ του Γιαννϊκη Αδαμύδη), τα ϊλλα 2 όταν κτηνοτρόφων τησ Βόλβησ, αλλϊ εκεύνα δεν ϋπαθαν τύποτα. Σο μπατϊλι όταν καλό. Η θεύα Ιβϊντςενα ευτυχϐσ τα δϋχτηκε και ςπαςμϋνα και μασ ςυγχϐρεςε. Σϐρα ςε κϊθε ςπύτι υπϊρχουν από δύο και τρεισ ντουζύνεσ επύλεκτα κουδούνια. Να εύςτε καλϊ και να χαιρόμαςτε αυτό το “κεφϊλαιο”, τα κουδούνια, που για μασ τουσ ΢οχινούσ εύναι ϋνα μεγϊλο νοικοκυριό. Καλϋσ Απόκριεσ, όλοι ςτο ΢οχό να περϊςουμε καλϊ, Θεού θϋλοντοσ, καιρού επιτρϋποντοσ.

Παλιϋσ ονομαςύεσ τησ ςτολόσ του Μϋριου και ο Αβραμύκοσ Αδαμύδησ Δημοςιεύτηκε ςτισ 26/2/2014 Ο ξϊδερφοσ μου Αβραμύκοσ Αδαμύδησ όταν θεόρατοσ, όπωσ θυμούνται οι παλιού: 2 μϋτρα ύψοσ και φαρδύσ με πολλϋσ δυνϊμεισ. Όταν εύχαν κατεβϊςει την καμπϊνα του χωριού, για να τησ επιςκευϊςουν, επειδό εύχε ραγύςει, κανϋνασ δεν μπορούςε να τη ςηκϐςει. Ζύγιζε περύπου 400 οκϊδεσ και μόνο αυτόσ τη μετακύνηςε. Κατϊ το ϋτοσ 1953 όλοι εύχαμε γύνει καρναβϊλια και ϋγινε και αυτόσ. Να βρει ςτολό ςτα μϋτρα του όταν αδύνατο. Βρόκε τελικϊ ψϊχνοντασ μια ςτολό από τον Νικόλα Κουκουτζϋλη ό Κόλιο του Σούςιου, παππού του Ζαχαρϊκη. Αυτόσ ο παππούσ ο Νικόλασ όταν Πηγό φωτογραφύασ Sohosfm ςχετικϊ κοντόσ. Αφού ο Αβραμύκοσ βρόκε ςτολό, ντύθηκε τελικϊ. Σοντελύ τςικτςύρι (ϋτςι λεγόταν το παντελόνι το δερμϊτινο του μϋριου) του Νικόλα του ϋφτανε μϋχρι τα γόνατα. Σο αρκαλούκι (το δερμϊτινο ςακϊκι του καρναβαλιού) του Νικόλα μόλισ το φόρεςε και ούτε ωσ τη μϋςη του ϋφτανε. ΢κύςτηκε κιόλασ ςτην πλϊτη και με το ζόρι του το φορϋςαμε, αλλϊ φαινόταν ολόκληροσ. Ήρθε ςειρϊ τϐρα για το καλπϊκι. Σο βϊζουμε, που να χωρϋςει ςτο κεφϊλι του Αβρϊμ. Λϋει τότε ο Δημητρόσ του Κυριακού που τον ϋντυνε: “Θα το τραβόξουμε μια μαχαιριϊ από πύςω να φαρδαύνει!”. Καλϐσ κακϐσ ο Δημητρόσ το εφϊρμοςε ςτο κεφϊλι του αεύμνηςτου Αβραμύκου, αλλϊ το μιςό κεφϊλι όταν απϋξω. Ε! τον ξεπροβόδηςε ο Δημητρόσ από το ςπύτι τησ θεύασ μου 351

΢όχαλησ

Αλεξϊνδρασ, του ϋδωςε το τςύπουρο, ϋνα μαντύλι μεγϊλο για να βϊζει τα πορτοκϊλια και τα ςύκα τισ μπουρλιϋσ που κερνούςαν τα καρναβϊλια εκεύνη την εποχό. Η θεύα μου Αλεξϊνδρα και εμεύσ οι υπόλοιποι τον ρύξαμε νερό με το ποτιςτόρι για να πϊει καλϊ η χρονιϊ και αυτόσ να εύναι μπερεκετλόσ. Μόλισ βγόκε ϋξω από την πόρτα αντϊμωςε τον Αλκιβιϊδη του Βαρελϊ. Σον ρϐτηςε: “Αλκιβιϊδη, γνωρύζομαι;”. Σον απαντϊει ο Αλκιβιϊδησ με τη Υανούλα τη γυναύκα του: “Μια χαρϊ εύςαι, Αβρϊαμ, ούτε φαύνεςαι καθόλου!” Εν τω μεταξύ, φαινόταν ολόκληροσ ότι όταν ο Αβραμύκοσ. Παύρνει θϊρροσ αυτόσ, μπαύνει μϋςα ςτα καρναβϊλια και αρχύζει να χορεύει από όλουσ πιο πολύ. Σότε φωνϊζουν απϋξω: “Μπρϊβο, Αβραμύκο, εύςαι ο καλύτεροσ!” (Σο καρναβϊλι κανονικϊ δεν πρϋπει να γνωρύζεται). Παρϋα εύχε μαζύ του 2 ακόμη ψηλϊ καρναβϊλια, αλλϊ όχι όςο αυτόσ: ο ΢ταύροσ ο Πϊτκασ και ο Γιϊνκοσ ο Καςμϋρησ. Όπου πηγαύναν ςτα ςπύτια να κϊνουν επύςκεψη όλοι φϐναζαν “Γεια ςου, Αβρϊμ!”. Αυτόσ ϋκπληκτοσ ρωτούςε: “”Καλϊ πϐσ με γνωρύζετε;”. Ο θεύοσ μου Θαναςϊκησ ο Αδαμύδησ που τον επιςκϋφτηκαν, του λϋει: “Αβρϊμ, δεν γνωρύζεςαι καθόλου, αν και εύςαι ολόκληροσ ανοιχτόσ, τρϊβα μπροςτϊ”. Σϐρα οι καρναβαλιςτϋσ βγϊζουν το καλπϊκι, εκεύνη την εποχό όταν ντροπό να βγϊλεισ το καλπϊκι ό να ςε γνωρύςουν ποιοσ εύςαι. Μόνο εςύ αν όθελεσ ςτα ςυγγενικϊ ςου πρόςωπα που κερνούςεσ ϋλεγεσ ποιοσ εύςαι. Αυτϊ με τη ςειρϊ τουσ ςε κερνούςαν πενηνταρϊκι, ςύκα και πορτοκϊλια. Σο καρναβϊλι πόγαινε ςτα ςυγγενικϊ του ςπύτια, γιατύ θεωρούνταν ευλογύα και θα γύνονταν τα καλαμπόκια. Αυτϊ για τον αγαπητό μου ξϊδερφο μου, Αβραμύκο, που εύχε μεύνει ωσ το “καλύτερο” καρναβϊλι εκεύνησ τησ εποχόσ!

Παρϋλαςη ΢οχινού καρναβαλιού 2014 ςτη Θεςςαλονύκη Ένα ωραύο χανουμϊκι! Εξαιρετικό η παρουςύαςη του ΢οχινού Καρναβαλιού ςτη Θεςςαλονύκη ςτισ 23.2.1014. Δϐςαμε το βροντερό παρόν.

352

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ελϊτε όλοι να απολαύςουμε το μεγαλεύο του ΢οχινού Καρναβαλιού “Μϋριο” ςτο ΢οχό Θεςςαλονύκησ το επόμενο τριόμερο με αποκορύφωμα των εκδηλϐςεων τη Καθαρϊ Δευτϋρα.

353

΢όχαλησ

Aπόκριεσ 2015 ςτο ΢οχό Δημοςιεύθηκε ςτισ 26/2/2015 Όπωσ κϊθε χρόνο ϋτςι και φϋτοσ γιορτϊςτηκε η Αποκριϊ μεγαλοπρεπϐσ και όταν ο καλύτεροσ εορταςμόσ των τελευταύων ετϐν. Θα αρχύςω από την κεφαλό, από τον καλλικρατικό Δόμο Λαγκαδϊ, που εύναι χορηγόσ. ΢ε όλεσ τισ εκδηλϐςεισ μασ ςτόριξε ο δόμαρχοσ, κύριοσ Καραγιϊννησ Ιωϊννησ. «Άρχιςε να μπαύνει ςτο πνεύμα των ΢οχινϐν» και φϋτοσ για πρϐτη χρονιϊ ωσ δόμαρχοσ ϋντυςε το γιο του κουδουνοφόρο δεύχνοντασ την αγϊπη του για το ΢οχό. Αυτό του η ενϋργεια μασ ικανοπούηςε και τον ευχαριςτούμε για το ενδιαφϋρον του για τον τόπο μασ. Θα αναφερθϐ τϐρα ςτα ϊξια τϋκνα του ΢οχού, που ϋδωςαν τον καλύτερο εαυτό τουσ, ςτουσ δημοτικούσ ςυμβούλουσ –ςυμπολύτευςη και αντιπολύτευςη-. ΢ύςςωμοι εργϊςτηκαν για τον τόπο μασ, ενωμϋνοι και αγαπημϋνοι.

Όλοι οι ςύλλογοι ϋδωςαν το παρόν με πρωτότυπεσ εκδηλϐςεισ: η Λαογραφικό Ομϊδα γυναικϐν, ο ΢ύλλογοσ Διακρατικϐν Ανταλλαγϐν ΢οχού, ο Κοινωφελόσ ΢ύλλογοσ ΢οχού «Ο Άγιοσ Φριςτόφοροσ», ο Ιππικόσ 354

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

όμιλοσ ΢οχού «Υύλιπποσ» και ο ςύλλογοσ «Ανϊπλαςισ». Ο καθϋνασ ςτο πόςτο του και όπωσ πϊντα «ο κατϊλληλοσ ϊνθρωποσ ςτην κατϊλληλη θϋςη» ϋδωςαν όλοι το βροντερό παρόν. Και τϐρα δυο λόγια για την ϊξια αντιδόμαρχο κυρύα Φρύςα ΢ϊμου Μητρϋγκα, που με την επιμονό και υπομονό τησ κατόρθωςε τα ακατόρθωτα και το καρναβϊλι μασ εύχε ςυμμετοχό 100%. Ακούραςτη όλη την περύοδο τησ Αποκριϊσ ςυντόνιζε τουσ πϊντεσ και ϋδινε τον παλμό με το μικρόφωνο την ϐρα τησ παρϋλαςη και ενθουςύαςε τουσ πϊντεσ. Επύςησ τον πρόεδρο του τοπικού ςυμβουλύου ΢οχού, τον κ. Απόςτολο Νόικου, που χρόνια υπηρετεύ ςτην τοπικό αυτοδιούκηςη και ξϋρει και χειρύζεται πϊντα με επιτυχύα όλα τα θϋματα πϊντα χαμογελαςτόσ και με αγϊπη για τουσ ςυντοπύτεσ του. Ακόμη ο νεότατοσ ςύμβουλοσ Άκησ Γρούςκοσ ϋδωςε τον καλύτερο του εαυτό ενθουςιϊζοντασ ιδιαύτερα την νεολαύα μασ που την εμπνϋει. Δεξιϊ η αντιδόμαρχοσ κυρύα Φρύςα ΢ϊμου Μητρϋγκα. Θα όταν παρϊλειψη να μην αναφερθϐ ςτον ακούραςτο κ. ΢ϊκη Βραζιλιϊνο που αφιλοκερδϐσ και από αγϊπη για τον τόπο μασ καλύπτει φωτογραφικϊ όλεσ τισ ςοχινϋσ εκδηλϐςεισ. Έτςι μπορούν και οι αγαπημϋνοι μασ ξενιτεμϋνοι να αιςθϊνονται ότι βρύςκονται κοντϊ μασ ςτο ΢οχό και γλεντούν μαζύ μασ. Άξιοσ πολλϐν ςυγχαρητηρύων. Οι δϊςκαλοι κύριοι Γιϊννησ Μόττασ, Άγγλελοσ Σζαντϊρησ και Μουταφύδησ αγωνύζονται με πϊθοσ και μερϊκι για να μεταλαμπαδεύςουν τα όθη και τα ϋθιμϊ μασ ςτη νϋα γενιϊ. Όπωσ ςωςτϊ ειπϐθηκε: «Ο Γιϊννησ Μόττασ όχι μόνο φροντύζει για τη ςυνϋχεια των παραδόςεων μασ, αλλϊ εύναι ο ύδιοσ η Παρϊδοςη». ΢υγχαύρουμε όλα τα νϋα παιδιϊ που πόραν μϋροσ ςτισ εκδηλϐςεισ, δεν αναφϋρομαι τϐρα ςε ονόματα για να μην ξεχϊςω κανϋναν. Οι εκδηλϐςεισ ξεκύνηςαν με το ϊνοιγμα του Σριωδύου και κϊθε μϋρα εύχαμε γιορτό. Παρουςιϊςτηκαν 30 περύπου χορευτικϊ ςυγκροτόματα και ϊλλα ςχόματα. Έγιναν ομιλύεσ για το ςοχινό καρναβϊλι, εύδαμε θεατρικϋσ παραςτϊςεισ με κυριότερη «Σα βαφτύςια» με βυςςωκινούσ κουμπϊρουσ, που μασ θύμιςαν τα 355

΢όχαλησ

πατρογονικϊ μασ ϋθιμα και γελϊςαμε πολύ. Σϐρα φτϊνουμε ςτο αποκορύφωμα των εκδηλϐςεων. Σο ΢ϊββατο το βρϊδυ ϋγινε η ρούμπα και μετϊ ανϊψαμε τισ τρεισ φωτιϋσ, το λεγόμενο «Ζϊπουσ». Ξεκινόςαμε όλοι οι κϊτοικοι και οι αρχϋσ του τόπου και τα όργανα και πόγαμε χορεύοντασ ςτην ςυνοικύα Μαρϊςι. Σην πυρϊ ϊναψε ο κύριοσ δόμαρχοσ, ο Γιϊννησ Καραγιϊννησ. Μετϊ χορϋψαμε τοπικούσ χορούσ με μεγϊλο κϋφι. Μετϊ το δεύτερο ζϊπουσ ϊναψε ςτο Κουμλούκι και το τρύτο ςτην κεντρικό πλατεύα του Αγύου Γεωργύου. Αυτό η πανϊρχαια τελετουργύα τησ φωτιϊσ μϋςα ςτην χειμωνιϊτικη νύχτα, με τουσ όχουσ των κουδουνιϐν των καρναβαλιϐν και των ζουρνϊδων και χϊλκινων οργϊνων προκαλεύ δϋοσ και πρωτόγονη χαρϊ ςτουσ ςυμμετϋχοντεσ. Σην Κυριακό μετϊ τη θεύα λειτουργύα ϊρχιςαν οι εκδηλϐςεισ. Σοπικϊ και φιλοξενούμενα χορευτικϊ ςυγκροτόματα χόρεψαν ςτην πλατεύα. Μετϊ ξεκύνηςε η μεγαλοπρεπόσ πομπό τησ παρωδύασ του γϊμου από το αρχοντικό ςπύτι του Γιϊννη Μόττα με μπροςτϊρη τον ύδιο και ϊλλα ϊξια τϋκνα. Όλοι ςχεδόν οι κϊτοικοι του ΢οχού παύρνουν μϋροσ ςτην πομπό και γλεντούν με την καρδιϊ τουσ. ΢την πλατεύα Αθαναςιϊδη ϋγινε το ξύριςμα και γαμπρού, χόρεψε ο κουμπϊροσ και όλοι οι καλεςμϋνοι και το γλϋντι ςυνεχύςτηκε ωσ το πρωύ. Σο αποκορύφωμα των εκδηλϐςεων ςτο ΢οχό γύνεται την Καθαρϊ Δευτϋρα. Μόλισ ςχόλαςε η εκκληςύα γιορτϊςτηκε το ϋθιμο τησ ςυγχϐρεςησ «το προςτϊβανι». Οι μικρότεροι ζητϊνε ςυγχϐρεςη από τουσ πιο ηλικιωμϋνουσ φιλϐντασ το χϋρι τουσ, δύνοντασ ϋνα πορτοκϊλι και λϋγοντασ: «ςυγχωρεμϋνα!». Έτςι το βρόκαμε από τουσ γονεύσ μασ και το μεταδύδουμε ςτα παιδιϊ και τα εγγόνια μασ. ΢τισ 12 το μεςημϋρι ϊρχιςε το πρόγραμμα με τα χορευτικϊ ςυγκροτόματα. Πρϐτοσ χόρεψε ο ςύλλογοσ του Λαγκαδϊ με τισ μακεδονικϋσ ςτολϋσ πολύ περόφανα. Μϋχρι τισ 3 η ϐρα χορϋψανε ο ΢ύλλογοσ Κρητϐν Βρακοφόρων Μακεδονύασ, η Επιςκοπό Νϊουςασ, ϊλλοι ςύλλογοι και όλοι οι τοπικού ςύλλογοι. Οι ςοχινού ςύλλογοι μούραςαν πορτοκϊλια «προςτϊβανι», χαλβϊ, ούζο και πύτεσ. Μοιραζόταν ςε όλουσ φαςολϊδα και ϊφθονο κραςύ. ΢τισ 3:30 ϊδειαςε η πλατεύα. Όλοι οι καρναβαλιςτϋσ ςυγκεντρϐθηκαν ςτου «Υύλτςη». Από εκεύ ϊρχιςε η παρϋλαςη. Πρϐτα πϋραςαν τα τροχοφόρα ϊρματα. Επύκαιρο θϋμα όταν το ϊρμα τησ «Αμφύπολησ». Παρύςτανε τη αναςκαφό τησ Αμφύπολησ. Περύπου 100 καρναβαλιςτϋσ ντυμϋνοι ςτα γαλανόλευκα ςαν Ελληνύδεσ Μακεδόνιςςεσ και Μακεδόνεσ το πλαιςύωναν. 356

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ιδιαύτερα οι τερϊςτιεσ ςφύγγεσ και το «Μπούμπαρ» προκϊλεςαν το γϋλιο των θεατϐν. Άλλα ϊρματα όταν ο γϊμοσ, η παραλύα κ. ϊλ. Πολύ μασ ϊρεςε που παρουςιϊςτηκε το παλιό ϋθιμο «η Αρκούδα με το θηριοδαμαςτό τησ».

Υτϊνουμε ςτο αποκορύφωμα των εθύμων μασ, το ΢οχινό Καρναβϊλι ό Μϋριο. Παρϋλαςε πρϐτα το φυτϐριο των παιδιϐν από 5-10 ετϐν, γύρω ςτα 100 καρναβαλϊκια ντυμϋνα με κουδούνια.

357

΢όχαλησ

Εδϐ βριςκόταν και ο εγγονόσ μου Γιϐργοσ που τον καμϊρωςα πολύ και ο μικρανιψιόσ μου Πϋτροσ του Κϊιζερ.

Υτϊνουμε ςτο τελικό ςτϊδιο των ενόλικων κουδουνοφόρων, ανδρϐν και γυναικϐν: παρϋλαςαν 247 καρναβϊλια που ϋκαναν όλο το χωριό να ςεύεται και να ζει ςε ξϋφρενο ρυθμό. Όλοι μασ τότε νοιϐςαμε ρύγη ςυγκύνηςησ, γιατύ όταν αυτό που περιμϋναμε να δούμε πιο πολύ. Μασ τύμηςε ακόμη μια ομϊδα από το Βϐλακα Δρϊμασ με τισ δικϋσ τουσ ςτολϋσ με κουδούνια. Σουσ ευχαριςτούμε. Ση Δευτϋρα το βρϊδυ ςτη καφετϋρια «Φαγιϊτι» ϋκλειςε η γιορτό των καρναβαλιϐν με ποτϊ και γλϋντι ωσ το πρωύ. Οι ΢οχινού εύμαςτε ενωμϋνοι, περόφανοι και αγαπημϋνοι για τισ κορυφαύεσ εκδηλϐςεισ μασ, Καρναβϊλι και πανηγύρι των 12 Αποςτόλων, ςτα οπούα εύμαςτε πρϐτοι.

Άνθρωποι του ΢οχού που πρόςφεραν τισ υπηρεςύεσ τουσ με αγϊπη ςτο καρναβϊλι Δημοςιεύθηκε ςτισ 10/3/2015 Θα όθελα να κϊνω μια αναφορϊ ςτα εναπομεύναντα παλιϊ ςτελϋχη που οργϊνωναν τα δρϐμενα τησ γενιϊσ μου. Σουσ ευχαριςτϐ όλουσ από καρδιϊσ, γιατύ ςε δύςκολα και φτωχϊ χρόνια κϊναμε το χρϋοσ μασ για να κρατόςουμε την παρϊδοςη ζωντανό και να την παραδϐςουμε ςτισ νεότερεσ γενιϋσ που ςυνεχύζουν με πϊθοσ και μερϊκι. Σουσ εύχομαι τουσ νϋουσ δύναμη και μερϊκι για να κρατόςουν ζωντανϊ τα ϋθιμα του ΢οχού μασ, γιατύ το αξύζουμε. Να εύςαι ΢οχινόσ εύναι προνόμιο! 358

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Πρϐτο θα βϊλω τον εαυτό μου, γιατύ και «ο παπϊσ ευλογεύ πρϐτα τα γϋνια του».

1951-2015: 64 χρόνια προςφορϊ ςτο ΢οχινό καρναβϊλι. Γιαγιϊ Γιϐργοσ Αδαμύδησ ο μπλόγκερ (21 ετϐν) και η αδερφό μου Μαρύκα Αδαμύδου Μιϊκου (19).

ΓΕΩΡΓΙΟ΢ ΑΔΑΜΙΔΗ΢: αδυναμύα μου όταν να οργανϐνω τον τοπικό γϊμο με όλο το πρϋποσ! Δεν υςτερούςα όμωσ και ςτα ϊρματα, όπου χρειαζόταν όμουν πϊντα παρϐν.

BAΓΓΟ΢ ΓΛΑΒΙΝΑ΢ Ο ΚΟΤΡΕΑ΢: Ο ϊρχοντασ του καρναβαλιού. Να αναφϋρω λύγεσ από τισ επιδόςεισ του: το μακιγιϊζ τησ νύφησ, το τραγούδιςμα του καρναβαλιού που ξεςηκϐνει τουσ πϊντεσ, ςτο ςοχινό γϊμο πρϐτοσ και με διαφορϊ. ΢υνεχύζει με μερϊκι μϋχρι ςόμερα τραγουδϐντασ με τη μελωδικό φωνό του και αφόνει καλούσ απογόνουσ, τα εγγόνια του.

359

΢όχαλησ

ΚΩΝ΢ΣΑΝΣΙΝΟ΢ ΥΕΛΥΕΛΗ΢: επύ ςειρϊ ετϐν δημοτικόσ ςύμβουλοσ, πρόςφερε ςτα ϊρματα την τεχνικό βοόθεια και την ξυλεύα του αφιλοκερδϐσ, καθϐσ όταν οικοδόμοσ. Μϋρεσ ολόκληρεσ δούλευε για την επιτυχύα. ΓΙΑΝΝΗ΢ ΑΔΑΜΙΔΗ΢: τι να πω για τον εξϊδερφο; Ο Γιϊννησ και η γυναύκα του, Καύτη μόνεσ εργϊζονταν για το καλό αποτϋλεςμα. Να βγει από το ξυλουργεύο τουσ το καλύτερο ϊρμα. Σην περιγραφό τουσ θα την βρεύτε ςε προηγούμενεσ αναρτόςεισ μου, ϋνα μόνο λϋω: το ςοχινό χωριϊτικο ςπύτι που εύχε κϊνει ϊφηςε εποχό! Ακολούθηςαν οι Ινδιϊνοι, το ιππικό με τα μικρϊ αλογϊκια και ϊλλα πολλϊ…

KΩΝ΢ΣΑΝΣΙΝΟ΢ ΚΟΥΣΗ΢: Με τη ςυνεργαςύα του ΚΩ΢ΣΑ Α΢ΛΑΝΙΔΗ ςϐςανε την παλιϊ μακεδονικό αρχιτεκτονικό του ΢οχού. Οι φωτογραφύεσ τουσ εύναι ενθύμια και μασ δεύχνουν πωσ όταν ο ΢οχόσ και τα ςπύτια του πριν το ςειςμό του 1978. Οι νϋοι ϋχουν τη χαρϊ να βλϋπουν -ϋςτω και ςε 360

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

φωτογραφύεσ- πωσ όταν οι πρόγονού τουσ και ςε τι ςπύτια ζούςαν: εύχανε χαγιϊτι, πουλϊτα (=ςαν ςαλόνι) με παρμϊκια (=κϊγκελα), τεςτιλύκι (=εξωτερικόσ νεροχύτησ). ΢υχνϊ το ςαπούνι το αφόναμε ςτο τεςτιλύκι και το ϋπαιρναν οι κϊργεσ, γιατύ το περνούςαν για τυρύ. Εύχαν ακόμη τα ςπύτι δωμϊτια με μουςϊντρεσ, πύςω με μικρό πορτούλα όταν τα κελϊρια με τη ζϊντενα (=βοηθητικόσ χϐροσ). Σουσ ευχαριςτϐ από βϊθουσ καρδύασ που ςϐςανε τισ αρχιτεκτονικϋσ ομορφιϋσ του ΢οχού μασ. Ο Κϐςτασ Κόφτησ γύνεται περόφανο μϋριου, με κουνόματα τησ παλιϊσ εποχόσ. Μπρϊβο, Κϐςτα, ςυνϋχιςε με μερϊκι! ΠΑ΢ΦΟ΢ ΑΔΑΜΙΔΗ΢: Εθελοντόσ ςτην καταςκευό αρμϊτων, με μερϊκι πϊντα αςχολούνταν αφιλοκερδϐσ. ΚΩΝ΢ΣΑΝΣΙΝΟ΢ Α΢ΙΚΗ΢: Καταςκεύαςε το «Πλούο τησ αγϊπησ», που αρμϋνιζε ςτην πλατεύα του ΢οχού και όχι ςτα πελϊγη. ΑΡΓΤΡΗ΢ ΚΟΤΣΟΤ΢Η΢: Πολύ τολμηρόσ, μασ παρουςύαςε τον πύραυλο «΢πούτνικ» και αντύ για πυραύλουσ εκτόξευε γϊτεσ που τισ εύχε μϊςει από τη γειτονιϊ μϋςα ςε ϋνα τςουβϊλι και δεν όξεραν που να πϊμε μϋςα ςτο πλόθοσ. Οι ζωόφιλοι επιςκϋπτεσ μασ παρεξόγηςαν και δεν επαναλόφθηκε. ΣΑΚΗ΢ ΚΑΡΑΜΠΑΣΑΚΗ΢, ΦΡΗ΢ΣΟ΢ ΚΑΝΑΚΙΝΑΡΗ΢, Α΢ΣΕΡΙΟ΢ ΓΑΓΑΝΕΛΗ΢, ΣΑΚΗ΢ ΚΟΤΚΟΤΣΖΕΛΗ΢ Ή ΚΑΡΑΜΑΝΚΟΤ, ΚΤΡΙΑΚΟ΢ ΠΑΠΑΔΟΠΟΤΛΟ΢ Ο ΠΛΟΤ΢ΙΟ΢, ΒΑΓΓΟ΢ ΓΛΑΒΙΝΑ΢ (ςτο προςκλητόριο εύναι και απόντεσ, που «ϋχουν περϊςει ςτην απϋναντι όχθη»): όλοι αυτού και ϊλλοι πλαιςύωναν το «Φαρϋμι του Μαχαραγιϊ (βλϋπε ςχετικό ανϊρτηςη)». Ο καταςκευαςτόσ του Φαρεμιού όταν ο Δημότριοσ Γερμιτςιϐτησ. Περνϊει δύςκολεσ ϐρεσ και του ευχόμαςτε περαςτικϊ. Σϐρα θα μιλόςω για δύο ϊξιεσ κυρύεσ που για χρόνια εξυπηρετούςαν τον τόπο μασ με αγϊπη και μερϊκι. ΚΑΙΣΗ ΚΑΒΑΡΛΗ: Από μικρό κορύτςι ωσ ςόμερα πλαιςύωνε τον τοπικό γϊμο. Ήταν υπεύθυνη για όλη τη επιτυχύα του γϊμου: να οργανϐςει το ςόι του γαμπρού και τησ νύφησ, τον κουμπϊρο, τα «μπουκαζϊια», τα «πεντιλϊρια». ΢το τϋλοσ την «μπϊγα ρακύα». Σην ευχαριςτϐ για την προςφορϊ τησ και τη χαύρομαι που ϋχει ϊξιουσ απογόνουσ που ςυνεχύζουν την παρϊδοςη. ΚΑΣΙΝΑ ΓΛΑΒΙΝΑ ΝΟΤΛΗ: Έδινε τον τελευταύο λόγο για να ξεκινόςει ο γϊμοσ. Όταν φορτϐναμε την προύκα ςε τϋςςερα ϊλογα η Κατύνα ςτόλιζε τα προικιϊ να ϋχουν πρϋποσ. Έβαζε τα κιλύμια, τισ κουβϋρτεσ, τα μαξιλϊρια, τα ςκϊλωνε με παραμϊνεσ. Όταν τελεύωνε το ςτόλιςμα, 361

΢όχαλησ

μασ ϋδινε την ϊδεια να ξεκινόςουμε, αφού μασ ϋριχνε το ρύζι. Οι επιςκϋπτεσ θαύμαζαν όλα τα προικιϊ που τα διϋθετε η γυναύκα μου, Άννα Μότςανου Αδαμύδου: τα χρωματιςτϊ χειροπούητα κιλύμια, τισ θηλιαςτϋσ κουβϋρτεσ και κοφτοκεντημϋνα μαξιλϊρια. Σην Κατύνα την ευχαριςτούμε για την προςφορϊ τησ. Ακόμη και ςόμερα προςφϋρει τα μϋγιςτα με τισ ϊλλεσ ϊξιεσ κυρύεσ τησ ¨Λαογραφικόσ Ομϊδασ Γυναικϐν ΢οχού¨. Έπαιξαν το υπϋροχο θεατρικό ϋργο «Σα βαφτύςια» και γελϊςαμε πολύ. Η Κατύνα όταν η μανιϊ, η γιαγιϊ του μωρού. Ση Καθαρϊ Δευτϋρα δεν μπορούμε να ξεχϊςουμε το ζεςτό ωραύο ςοκ τησ(=κολλυβόζωμο), που μασ ζϋςταινε όλουσ. Ένασ από τουσ εναπομεύναντεσ μεταφορεύσ τησ προύκασ εύναι ο ΣΡΙΑΝΣΑΥΤΛΛΟ΢ ΓΡΟΤ΢ΚΟ΢ Ή ΠΑΣΚΑ΢. ΢το δικό ϊλογο φορτϐναμε τα μπαούλα ό ςεντούκια, γιατύ εύχε το καλύτερο ϊλογο. ΚΩΝ΢ΣΑΝΣΙΝΟ΢ ΒΑΓΕΝΑ΢ Ο ΡΑΥΣΗ΢: αυτόσ και η παρϋα του οργϊνωναν το γύφτικο γϊμο, με αρχιγιούφταρο τον Ιωϊννη Παλαπύτα που εύχε μεγϊλη επιτυχύα. Σον εύδαν οι πραγματικού γιούφτοι και από τότε δεν πϊτηςαν ςτο ΢οχό. ΓΙΑΝΝΑΚΗ΢ ΠΑΠΑΖΗ΢: Ζει ςτην Αμερικό και τον ϋκανε ωραύα νύφη ο Κϐςτασ Βαγενϊσ και η παρϋα του. ΓΙΑΝΝΑΚΗ΢ ΣΖΙΑΝΗ΢: 50 ολόκληρα χρόνια ςτην υπηρεςύα «Ντϋβερ». Ντϋβερ εύναι το παιδύ που κρατϊει το κραςύ ςτο γϊμο και κερνϊει τουσ καλεςμϋνουσ. Υορϊει ςτο λαιμό ϊςπρο μαντόλι. ΠΑ΢ΦΑΛΑΚΟ΢ ΚΑΣ΢ΟΤΥΗ΢: Ακούραςτοσ 50 χρόνια παριςτϊνει την πεθερϊ ςτο γϊμο. Μπρϊβο Παςχϊλη, ςυνϋχιςε δυναμικϊ. Σϐρα φτϊνουμε ςε μια ϊλλη «καζανιϊ», νεότερη που πλαιςύωναν το γϊμο. Ο γϊμοσ γύνεται κϊθε χρονιϊ και τα ςτελϋχη ϋπρεπε να ανανεϐνονται ςυνεχϐσ. Αρχύζω από το ντϋβερ το ΒΑΓΓΕΛΗ ΚΟΤΖΟΤΥΗ. Σου ρϊψαμε κοντό παντελονϊκι ςτο Βαγγϋλη το Μϊςτορα, με τιρϊντεσ, ςκαφούνια (=κϊλτςεσ) μϊλλινα, με βρούφτια και λαςτιχϋνια παπούτςια. Έκλεψε την παρϊςταςη. Πλαιςύωναν το γϊμο: ΠΑ΢ΦΑΛΗ΢ ΘΕΟΔΟ΢ΙΟΤ Ή ΢ΑΛΚΟΤΜΗ΢, με τη ςτολό του πεθερού του, Βαςιλού ΢αρακινού, με τζύβρα (=κιλότα παντελόνι), βϋςτα (=ςα γιλϋκο), τραγιϊςκα κτλ. ΚΟΛΣΙΟ΢ ΢ΣΕΡΓΙΟ΢ με 362

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

μουςτϊκι ςαν του πατϋρα του, ΚΑ΢ΜΕΡΗ΢ ΑΓΓΕΛΟ΢, ΘΩΜΑ΢ ΛΑΣ΢ΙΟ΢ Ή ΜΠΟΤΖΙΝΚΑ΢. Ο ΒΑ΢ΙΛΗ΢ ΚΕΛΙΟΤΡΗ΢ όταν μανιϊ με λαλούνια, για τουσ νϋουσ γϊλετςια=τςόκορα από ξύλο. Πιο πετυχυμϋνοσ ο Σ΢ΕΛΙΟ΢ ΜΗΣΣΑ΢ Ή ΣΟΣ΢ΚΑ΢, μανιϊ μακιγιαριςμϋνη ςτο φούλ, με μια μικρό λεπτομϋρεια: ξϋχαςε να ξυρύςει το μουςτϊκι και ϋκλεψε την παρϊςταςη. Ο ΓΙΑΝΝΟΤΛΗ΢ ΔΟ΋ΡΑΛΗ΢, μανιϊ πετυχημϋνη, καλόσ ςτο μπαώρϊκι, δηλαδό χόρευε, μπροςτϊ και ϋπαιζε το ρόλο τησ πεθερϊσ. Από τουσ παλιούσ κουδουνοφόρουσ εύναι ο ΑΓΓΕΛΟ΢ ΢ΕΡΕΝΙΔΗ΢ Ή ΝΣΡΟΤΣΑ΢ με τα καλύτερα κουδούνια εκεύνησ τησ εποχόσ. ΙΩΑΝΝΗ΢ ΒΑΓΕΝΑ΢ Ή ΜΑΤΡΟ΢: Κουδουνοφόροσ και καλόσ τραγουδιςτόσ. ΠΑΝΑΓΙΩΣΗ΢ ΠΑΡΑ΢ΚΟ΢ Ή ΜΑΣΚΑ΢: Κουδουνοφόροσ, τραγουδιςτόσ. ΦΡΗ΢ΣΟ΢ ΜΕΡΔΑ΢: Η φωνό του καρναβαλιού που ξεςηκϐνει τα πλόθη με το ταλϋντο του και την ξεχωριςτό του παρουςύαςη. ΗΛΙΑ΢ ΓΚΟΤΡΣ΢ΙΟ΢: Πετυχημϋνη αρϊπκα. ΠΑ΢ΦΑΛΗ΢ ΜΠΟΤΥΙΔΗ΢: Πλαιςύωνε τον τοπικό γϊμο. ΦΡΗ΢ΣΟ΢ ΜΕΝΣΑ΢ Ή ΚΑΡΑΚΑ΢Η΢: Με την παρϋα του και τισ γυναύκεσ τουσ και τα παιδιϊ τουσ δύνουν το καλύτερο παρόν κϊθε χρόνο ωσ αρϊπκεσ. ΣΡΙΑΝΣΑΥΤΛΛΟ΢ ΓΑΓΑΝΕΛΗ΢ Ή ΟΤΦΟ΢: Περόφανο καρναβϊλι με του Ντρούτα τα κουδούνια. ΢ΣΑΜΑΣΗ΢ ΔΕΜΕΡΣΖΗ΢: πρϐτησ κατηγορύασ καρναβϊλι. ΙΩΑΝΝΗ΢ ό ΓΚΑΣ΢Ο΢ ΜΠΟΛΑ΢: Οργϊνωνε το χορό ςτην αγορϊ και χόρευαν όλοι οι επιςκϋπτεσ. ΓΙΩΡΓΟ΢ ΢ΕΝΣΛΟ΢ ΚΑΙ ΚΩΝ΢ΣΑΝΣΙΝΟ΢ ΜΟΣ΢ΚΑ΢: Από τα παλιϊ καρναβϊλια.

363

΢όχαλησ

Ένα από τα ϊξια τϋκνα «παντόσ καιρού» ΝΙΚΟΛΑΟ΢ ΜΕΡΔΑ΢ Ή ΚΑΠΟΤ΢Η΢: Μϋχρι με το ϊλογο του κατϋλαβε ωσ καρναβαλιςτόσ την Πλατεύα Αριςτοτϋλουσ τησ Θεςςαλονύκησ, το 2014, ςυνοδεύοντασ τα καρναβϊλια. Πρϐτο καρναβϊλι και πρϐτη αρϊπκα και ϊριςτοσ τεχνύτησ ςτο ταύριαςμα των κουδουνιϐν για να βγϊζουν το ςωςτό όχο. Ο κατϊλληλοσ ϊνθρωποσ ςτην κατϊλληλη θϋςη. Αυτϊ με πολύ αγϊπη τα αφιερϐνω ςε όλουσ τουσ ΢οχινούσ από τη δικό μου γενιϊ που προςφϋραμε και ςυνεχύζουμε να προςφϋρουμε ακόμη. Σα γρϊφω για να μασ θυμούνται οι νϋοι και εύμαςτε περόφανοι που ςυνεχύζουν επϊξια την ζωντανό παρϊδοςη του ΢οχινού καρναβαλιού.

Αφιερωματικό ανϊρτηςη ςτον αεύμνηςτο φύλο μου, ψϊλτη, Κωνςταντύνο Μύχο Δημοςιεύθηκε ςτισ 7/4/2015 Ο Κωνςταντύνοσ Μύχοσ όταν μια προςωπικότητα τησ δικόσ μασ γενιϊσ που διϋπρεψε ςτο ΢οχό. Ο Κϐςτασ Μύχοσ όταν ςυνομόλικοσ μου, γεννόθηκε το 1932. Ήμαςταν ςυμμαθητϋσ ςτο δημοτικό και τελειϐςαμε ςτα δύςκολα χρόνια, το 1944, με δϊςκαλο τον κύριο Παντελό Φαραλαμπύδη. Μετϊ το δημοτικό ο καθϋνασ μασ ϋπρεπε να πϊρει το δρόμο του. Δυςτυχϐσ ο Κϐςτασ εύχε την ατυχύα να εύναι ορφανόσ από μϊνα και πατϋρα. Σον φρόντιζε η γιαγιϊ του, Κατερύνκω. Έπρεπε μετϊ το δημοτικό να πϊρει τη ζωό του ςτα χϋρια του και ϋτςι ϋκανε. Εκεύνη την εποχό ξεκύνηςε με δυο καλϊθια από γειτονιϊ ςε γειτονιϊ να αγορϊζει αυγϊ, οι παλιότεροι τον αποκαλούςαν και «αυγατζό», και να πουλϊει ψιλικϊ (παραμϊνεσ, τςατςϊρεσ, λϊςτιχο για καλτςοδϋτεσ, τςακμακόπετρεσ, φυτύλια για γκαζόλαμπεσ κτλ). Σο εμπόριο τότε όταν ανταλλακτικό, ϋδινε την πραμϊτεια του και του ϋδιναν αυγϊ αντύ για λεφτϊ. Σα αυγϊ τα μεταπουλούςε ςτουσ εμπόρουσ τησ Θεςςαλονύκησ.

364

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Πϋραςαν τα χρόνια και ϊνοιξε ϋνα μικρό ψιλικατζύδικο κϊτω από το ςπύτι του. Πουλούςε τα πϊντα, από ελιϋσ και παςτϋσ ςαρδϋλεσ μϋχρι εςϐρουχα. ΢ιγϊ ςιγϊ μεγϊλωςε την επιχεύρηςό του με την αγϊπη που του ϋδειξε ο κόςμοσ και την φερεγγυότητϊ του. Κατϊ τα ϋτη 1952-53 ςτρατευτόκαμε και πόγε φαντϊροσ. Αυτόσ υπηρϋτηςε ςτισ διαβιβϊςεισ ςτο Φαώδϊρι με τον αεύμνηςτο και καλό φύλο Βαγγϋλη Καραμπατϊκη. Ήταν το υπόδειγμα ςτην ςτρατιωτικό του θητεύα. Απολυθόκαμε από το ςτρατό και ςυνϋχιςε το εμπόριο μεγαλϐνοντασ ςυνεχϐσ την επιχεύρηςό του. Παντρεύτηκε τη ΢οφύα Καρακόλη και απόχτηςαν ϋνα γιο και μια κόρη. Ο Κϐςτασ προςϋφερε τα μϋγιςτα ωσ ιεροψϊλτησ ςτο αναλόγιο του Άη Γιϐργη του ΢οχού πϊνω από ςαρϊντα χρόνια με την αγγελικό του φωνό. Με τον Κωνςταντύνο Φατζηαναγνϐςτου που ϋψαλαν μαζύ ομόρφυναν τη θεύα λειτουργύα. Ιδιαύτερα αυτϋσ τισ ϊγιεσ ημϋρεσ του Πϊςχα οι φωνϋσ τουσ ηχούν ακόμη ςτα αυτιϊ και την ψυχό μασ και νοερϊ βρύςκονται κοντϊ μασ. Ποιοσ δεν θυμϊται τα ξϋνα ευαγγϋλια που διϊβαζαν την Κυριακό του Πϊςχα, τουσ ύμνουσ τησ Μεγϊλησ Παραςκευόσ; Ή ακόμη ποιοσ από τουσ παλιούσ ξεχνϊει την «Κουςτουδύα», με την οπούα τελειϐνει το δωδϋκατο Ευαγγϋλιο τησ Μεγϊλησ Πϋμπτησ και το ϋλεγε ο παπϊ Νύκοσ Παπαντωνόπουλοσ με όλη του την ψυχό;

Θλιβερϋσ ημερομηνύεσ για την οικογϋνεια Αδαμύδη… Δημοςιεύτηκε ςτισ 16/1/2015 Οι πιο θλιβερϋσ χρονιϋσ για την οικογϋνειϊ μασ που μασ ςημϊδεψαν και ϋφεραν πϊνω κϊτω τη διϊθεςό μασ όταν το 2013-2014. ΢ε μια χρονιϊ μϋςα χϊςαμε τρύα προςφιλό μασ πρόςωπα. Πρϐτον τον νεότατο εξϊδερφο μου Βαγγϋλη Παπϊζη, για τον οπούο ϋκανα εκτενό αναφορϊ ποιοσ όταν και τι κενϊ ϊφηςε. ΢ε πολύ λύγο καιρό 365

΢όχαλησ

μετϊ χϊςαμε τον αξιολϊτρευτο αδερφό μου, Βαγγϋλη. ΢την προηγούμενη ανϊρτηςό μου αναφϋρομαι ςτη ζωό και την προςωπικότητϊ του.

΢τισ 30 /11/2014 δυςτυχϐσ χϊςαμε και τον μικρότερο κατϊ 13 χρόνια αδερφό μου, το Νύκο. Όλοι τουσ φύγαν εντελϐσ απρόοπτα, χωρύσ να το καταλϊβουμε. Θϋλω να γρϊψω τϐρα και λύγα λόγια για το μικρό μου αδερφό, το Νύκο, 3 μόνεσ μετϊ το θϊνατό του, γιατύ τϐρα ςυνόλθα λύγο και βρόκα το κουρϊγιο. Για όςουσ αναγνϐςτεσ μου δεν τον όξεραν ο Νύκοσ όταν ο τϋταρτοσ ςτη ςειρϊ και μικρότεροσ αδερφόσ μασ. Γεννόθηκε το 1945 ςτη Μεγϊλη Βόλβη. Εκεύνα τα δύςκολα χρόνια μϋναμε κατϊ διαςτόματα ςτη Μ. Βόλβη και ςτο ΢οχό. Σελεύωςε το δημοτικό ςχολεύο και το Γυμνϊςιο ςτο ΢οχό. Έδωςε εξετϊςεισ και πϋραςε ςτο Μικρό Πολυτεχνεύο Θεςςαλονύκησ ωσ Ηλεκτρολόγοσ Τπομηχανικόσ. Πόγε φαντϊροσ και υπηρϋτηςε ωσ Δόκιμοσ Αξιωματικόσ. Όταν απολύθηκε, διορύςτηκε κατόπιν εξετϊςεων ςτην Επιθεϐρηςη Τγεύασ. Εκεύ διϋπρεψε με τη ςοβαρότητα και την ενεργητικότητϊ του. Δεν ςταμϊτηςε όμωσ εκεύ. ΢ε μεγαλύτερη ηλικύα παρακολούθηςε και τελεύωςε το Σμόμα Οργϊνωςησ και Διούκηςησ Επιχειρόςεων ςτο Πανεπιςτόμιο Μακεδονύασ. Έτςι πόρε και το δεύτερο πτυχύο του, το οπούο του χρηςύμευςε και ανϋβηκε ψηλϊ ςτην ιεραρχύα τησ Τπηρεςύασ του και ϋγινε Επιθεωρητόσ. Σϋλοσ, αποςπϊςτηκε ςτο Παπϊφειο Ορφανοτροφεύο, ςτην οικονομικό τμόμα και από εκεύ ςυνταξιοδοτόθηκε. 366

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Ήταν παντρεμϋνοσ με την κυρύα Μαρύα Προύκα Αδαμύδου, ςυντοπύτιςςα μασ από το ΢οχό, κόρη του αεύμνηςτου ΢ταμϊτη Προύκα. Απϋκτηςαν δύο κόρεσ, τη Δόμητρα και την Κατερύνα. Η Δόμητρα διαπρϋπει ωσ λογύςτρια και διατηρεύ λογιςτικό γραφεύο. Έχει δύο χαριτωμϋνα κοριτςϊκια. Η Κατερύνα εύναι φαρμακοποιόσ και ϋχει το φαρμακεύο ακολουθϐντασ την οικογενειακό παρϊδοςη τησ μητϋρασ τησ. Έχει 3 παιδιϊ, ϋνα αγόρι και 2 κοριτςϊκια. Σα παιδιϊ και τα 5 εγγόνια του όταν η μεγϊλη αδυναμύα του Νύκου. Ωσ ςυνταξιούχοσ απαςχολούνταν μαζύ τουσ και τα χαιρόταν πϊρα πολύ. Άφηςε μεγϊλο κενό ςτην αξιολϊτρευτη ςύζυγό του Μαρύα και ςτα παιδιϊ και τα εγγόνια του. Η Μαρύα ςτϊθηκε για τον αδερφό μου η ιδανικό ςύζυγοσ που του ςυμπαραςτϊθηκε πϊντα με τον καλύτερο τρόπο. Η ςυζυγικό τουσ ςχϋςη όταν ιδανικό και αποτελεύ πρότυπο για όςουσ τουσ γνωρύζουν. Ο Νύκοσ όταν ϋντιμοσ και δύκαιοσ ςτην υπηρεςύα του. ΢υνειςϋφερε ςτο Δημόςιο με όλεσ του τισ δυνϊμεισ. Καλόσ οικογενειϊρχησ, χαμηλϐν τόνων ϊνθρωποσ. Πρόςφερε ςε όλουσ, δεν αρνούνταν τη βοόθειϊ του ςε κανϋναν. Δρούςε αθόρυβα βοηθϐντασ τουσ αδυνϊτουσ με τον τρόπο του και δεν όθελε να φαύνεται. Αυτόσ τελικϊ όταν ο Νικολϊκησ. Με πολύ αγϊπη και ςυγκύνηςη, ο μεγϊλοσ αδερφόσ του. Γιϐργοσ Αδαμύδησ Καλό Παρϊδειςο, Νικολϊκη!

Σο λαμπρό πανηγύρι του Αγύου Θωμϊ, ςτη Μεγϊλη Βόλβη Δημοςιεύθηκε ςτισ 22/4/2015 19.4.2015, ημϋρα του αγύου Θωμϊ, γιορτϊζει η εκκληςύα τησ Μεγϊλησ Βόλβησ, που εύναι η γενϋτειρϊ μου. Ο ΢οχόσ εύναι η πατρύδα μου και η Μεγϊλη Βόλβη η γενϋτειρϊ μου. 367

΢όχαλησ

Πηγό φωτογραφύασ : ΢ΤΛΛΟΓΟ΢ ΔΙΑΚΡΑΣΙΚΩΝ ΠΟΛΙΣΙ΢ΣΙΚΩΝ ΑΝΣΑΛΛΑΓΩΝ ΢ΟΥΟΤ

Όπωσ κϊθε χρόνο ϋτςι και φϋτοσ γιορτϊςτηκε η πανόγυρη του αγύου Θωμϊ με μεγαλοπρϋπεια. Σο ΢ϊββατο βρϊδυ, την παραμονό διαβϊςτηκε ο Μϋγασ Εςπερινόσ παρουςύα όλου του κλόρου τησ Ιερϊσ Μητρόπολησ Λαγκαδϊ. Παρούςεσ όταν οι αρχϋσ του δόμου Βόλβησ με μπροςτϊρη το δόμαρχο, κύριο Διαμαντό Λιϊμα. Σην περιφορϊ τησ εικόνασ ςυνόδεψε η μουςικό μπϊντα του δόμου. Η περιφορϊ ϋγινε γύρω από όλο το γραφικό χωριό. Σην Κυριακό ϋγινε μεγϊλη ιερϊ λειτουργύα και μετϊ ςυνεχύςτηκε η πανόγυρη. Ευχαριςτϐ από βϊθουσ καρδύασ τον κύριο δόμαρχο για τη μϋριμνα και τη χορηγύα του για να πετύχει το πανηγύρι μασ. ΢ύςςωμοσ ο κλόροσ τησ Μητρόπολησ παραςτϊθηκε με όλεσ τισ δυνϊμεισ του. Ευχαριςτϐ τον ιεροψϊλτη κύριο Νανϊκο, που εμπλούτιςε με την αγγελικό βυζαντινό ψαλμωδύα του τη γιορτό μασ! Η εκκληςιαςτικό επιτροπό εργϊςτηκε για την ϊψογη επιτυχύα όλησ τησ διοργϊνωςησ. Ο νεοςύςτατοσ ςύλλογοσ τησ Βόλβησ με μπροςτϊρηδεσ τουσ κ.κ. Αθανϊςιο Σςϊρα και Γεϐργιο Φρυςανύδη και όλα τα νϋα παιδιϊ προςϋφεραν τα μϋγιςτα. Σουσ εύχομαι καλό δύναμη και επιτυχύα ςε όλα τουσ τισ δραςτηριότητεσ, που λαμπρύνουν το μικρό, αλλϊ τόςο όμορφο 368

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

χωριό μασ. Ευχαριςτϐ όλεσ τισ κυρύεσ που με μερϊκι και εθελοντικϊ ϋκαναν την καθαριότητα και ετούμαςαν τόςο εύγευςτα εδϋςματα για το ςυλλογικό καλό του τόπου μασ! Ευχαριςτϐ ιδιαύτερα την κυρύα Κούλα Μακρό, που όλα τα χρόνια όταν ο ςτυλοβϊτησ τησ εκκληςύασ μασ, του αγύου Θωμϊ, μου ϋκανε πλόρη περιγραφό τησ γιορτόσ τησ παραμονόσ, γιατύ εγϐ το ΢ϊββατο δεν όμουν εκεύ. Μασ πλαιςύωςαν τϋςςερα χορευτικϊ ςυγκροτόματα: η κυρύα Βαγγελιϐ Καρακούτα με το χορευτικό τησ Θεςςαλονύκησ ϋκλεψε την παρϊςταςη. Από το ΢οχό η κυρύα Βϋτα ΢ϊμου με το ςύλλογο «Διακρατικϐν Ανταλλαγϐν ΢οχού» μασ τραγούδηςε με την υπϋροχη φωνό τησ. Φόρεψαν μακεδονικούσ και τοπικούσ χορούσ του ΢οχού και καταχειροκροτόθηκαν. Σα χορευτικϊ του Προφότη και τησ Νυμφόπετρασ όταν το ϋνα καλύτερο από το ϊλλο. Σουσ ευχαριςτϐ όλουσ από βϊθουσ καρδύασ που μασ τύμηςαν με την παρουςύα τουσ!

Γενϋθλια του μπλόγκερ, Γιώργου Αδαμύδη! Δημοςιεύθηκε ςτισ 2/5/2015

2 ΜΑ΋ΟΤ 2015, Άγιοσ Αθανϊςιοσ, παρεκκλόςι ΢οχού.

Εύδα ςε αυτό τη φωτογραφύα ότι τα ϊξια κορύτςια τησ Λαογραφικόσ Ομϊδασ ΢οχού γιορτϊζουν την Πρωτομαγιϊ ςτο παρεκκλόςι του Άη Θανϊςη ςτα λιβϊδια, που εορτϊζει ςτισ 2 ΜαϏου. ΢τισ 2 ΜαϏου μϋρα γύνεται εκεύ μικρό πανόγυρη. Πηγαύνει η εικόνα του Άη Θανϊςη από τον 369

΢όχαλησ

Άη Γιϐργη ςτο παρεκκλόςι με λιτανεύα. Η μϋρα όταν ανοιξιϊτικη και όλοσ ο τόποσ εύναι ανθιςμϋνοσ και μοςχοβολϊει. Σϋτοια μϋρα του 1932 γεννόθηκα και εγϐ, ημϋρα του Αγύου Αθαναςύου. Η μητϋρα μου, Δόμητρα όταν ςτισ ϐρεσ τησ… Η θεύα μου η Αλϋξανδρα Αδαμύδου, κόρη του Αβρϊμ Αβραμύδη, που όταν ςυννυφϊδα τησ όθελε να πϊει ςτο πανηγύρι του ϊι Θανϊςη…και πόγε τελικϊ! Σότε δεν υπόρχε ϊνθρωποσ να φωνϊξει τη μαμό για τη γϋννα. Ευτυχϐσ η γειτόνιςςα, Ελϋνη του Βλϊχου, πεθερϊ του Γιαννούλη Δόιραλη ειδοπούηςε την πρακτικό μαμό, μανιϊ Αρϊπκα, γιαγιϊ του ΢ϊκη Χαρϊ, που όρθε και ξεγϋννηςε τη μϊνα μου. Οι φωτογραφύεσ εύναι από τα ςημερινϊ μου γενϋθλια. Δεν ξϋρω πόςο ακριβϐσ γύνομαι, αλλϊ όςοι ξϋρουν μαθηματικϊ ασ τα μετρόςουν…

Με αγϊπη ςε όλουσ τουσ αναγνϐςτεσ μου, που μου ϋςτειλαν ςόμερα ϊπειρεσ ευχϋσ και δύναμη για να ςυνεχύζω να γρϊφω.

Η Μεγϊλη Βόλβη Δημοςιεύθηκε ςτισ 3/5/2015 Θα όθελα να κϊνω μια ανϊρτηςη για τη Μεγϊλη Βόλβη. Γρϊφω πωσ όταν μπροςτϊ από την απελευθϋρωςη του 1912 και πωσ επανδρϐθηκε με κατούκουσ μετϊ την ανταλλαγό των πληθυςμϐν. Η Μεγϊλη Βόλβη κατοικούνταν από Μουςουλμϊνουσ. Η μόνη χριςτιανικό οικογϋνεια όταν η γενιϊ των Αδαμιδαύων.

370

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Κατϊ το ϋτοσ 1821 ο προπϊπποσ μασ, Αδϊμοσ Αδαμύδησ από την περιοχό των Σρικϊλων, κτηνοτρόφοσ ςτο επϊγγελμα, καταδιϐχτηκε από την Αλό Παςϊ και εκτοπύςτηκε ςτην Μεγϊλη Βόλβη με την οικογϋνειϊ του. Εύχε 3 παιδιϊ, εκ των οπούων ϋνασ όταν ο Φριςτόδουλοσ, του οπούου εμεύσ εύμαςτε απόγονοι: Γιϐργοσ Αδαμύδησ, Αβρϊμ Αδαμύδησ, Γιϊννησ και Ηλύασ Αδαμύδησ. Σο ϊλλο παιδύ του Αδϊμου όταν ο Δότρησ ό Δημότριοσ, του οπούου απόγονοι εύναι: Πϊςχοσ Αδαμύδησ, Παςχϊλησ Αδαμύδησ του Αλεξϊνδρου, Νύκοσ Αδαμύδησ. Σρύτο παιδύ όταν ο Νϊςοσ Αδαμύδησ ό Βελϋντζασ ςτο παρατςούκλι, του οπούου απόγονοι εύναι: ο Νϊςοσ Αδαμύδησ και Αχιλλϋασ Αδαμύδησ και τα παιδιϊ τουσ, Απόςτολοσ, ΢εραφεύμ και Βαγγϋλησ. Αυτϊ χονδρικϐσ για τουσ Αδαμιδαύουσ. Όλα τα ονόματα, ημερομηνύεσ και ςχετικϋσ πληροφορύεσ υπϊρχουν με λεπτομϋρεια καταγραμμϋνα ςτο οικογενειακό μασ δϋντρο, που χειρόγραφο ϋγινε το 1985 με τον ξϊδερφο μου Πϊςχο και το γιο του

Δημότριο Αδαμύδη. Σο ψηφιοπούηςε και το ανϋβαςε ςτο διαδύκτυο το 2012 ο γιοσ μου, δημοςιογρϊφοσ Γιϊννησ Αδαμύδησ, με το πρόγραμμα Μyheritage. Σο πρόγραμμα δύνει τη δυνατότητα να ςυμπληρϐςετε τα καινούργια ςτοιχεύα που προκύπτουν με τισ γεννόςεισ. Μετϊ την απελευθϋρωςη του 1912 ωσ ςημεύο λευτεριϊσ οι παππούδεσ μου ϋςπειραν 2 πλατϊνια. Σο ϋνα βρύςκεται μπροςτϊ ςτην ταβϋρνα του Σςϊρα, το ϋςπειρε ο παππούσ μου, Κιουτςού Γιϐργησ και το ϊλλο ςτου Παςτϋλα το ςπύτι ο παππούσ του Γιαννϊκη Αδαμύδη, Ιωϊννησ ό Γιοβϊντςοσ. Τπϊρχουν ακόμη ωσ ζωντανϋσ μαρτυρύεσ οι τρεισ εικόνεσ που ϋγιναν από τουσ παππούδεσ μασ επύ Σουρκοκρατύασ με ημερομηνύα 1908-1910. Ση μια την αφιϋρωςε ο παππούσ Γιϐργοσ Αδαμύδησ ό Κιουτςού Γιϐργησ κατϊ το ϋτοσ 1908 και καταςκευϊςτηκε ςτην Λιαρύγκοβα δηλαδό ςτην Αρναύα με αγιορεύτικη τεχνικό. Ση δεύτερη την αφιϋρωςε την ύδια 371

΢όχαλησ

χρονολογύα ο Γιοβϊντςοσ Αδαμύδησ. Σην τρύτη ο παππούσ των Πϊςχου και Παςχϊλη Αδαμύδη, ο Νικόλασ. Αυτϋσ οι εικόνεσ βρύςκονται μϋςα ςτο ιερό και φυλϊςςονται ωσ κειμόλια! Επύςησ Αδαμιδαύικη γενιϊ, από τισ αδερφϋσ των παππούδων μασ, εύναι η γενιϊ του Κυρατζϊκου που μϋνουν ςτα Μπιςύκια= μεγϊλη Βόλβη, του Καραθανϊςη και ϊλλεσ πολλϋσ που δεν μϋνουν ςτην Βόλβη. Με την ανταλλαγό των προςφύγων δε ϋφεραν πρόςφυγεσ ανταλλϊξιμουσ ςτη Μεγϊλη Βόλβη. Επανδρϐθηκε από κατούκουσ των τριγύρω χωριϐν. Σα Μπιςύκια όταν εμπορικό κϋντρο λόγω τησ λύμνησ και ςτα ψϊρια απαςχολούνταν πολλού εργϊτεσ. Από το ΢οχό όρθαν ωσ ψαρϊδεσ οι ΢ϐτηδεσ, οι Μακρόδεσ, Περδικϊρησ, Σζϊρασ Παςχϊλησ και ϊλλοι πολλού. Επύςησ κατούκηςαν και εργϊςτηκαν ωσ γεωργού οι: Σουρλούμησ, Μούςιαρησ, Παςτϋλασ, Υϐτησ Γρούςκοσ, Νόικοσ, Παρϊςχοσ. Από τον Αςκό: Φρυςανύδησ, Γιαλόγλου, Φρόςτοσ Γιαννακύδησ, Παπαδημητρύου, Φιϐτησ, Δημϊκησ κ. ϊλ. Σο ϋδαφοσ εύναι χειμαδιό, κατϊλληλο για κτηνοτροφύα. Έτςι όρθαν κτηνοτρόφοι από τα Νϊματα Κοζϊνησ και τη Βλϊςτη. Από τουσ παλιότερουσ κτηνοτρόφουσ όταν οι Σςαραύοι ό Λιονταύοι, Βρϊνασ, Γουναρϊσ, Γιαλιϐνασ, Φϊχασ, ΢οφολόησ, ο μπϊρμπα Σϊκησ Καρακούτασ από το ΢οχό (γενϋτειρϊ του η Κλειςούρα), Ντϊλασ, Μπούςκασ, Μπαρζϐκασ κ. ϊλ. Έτςι τελικϊ κατοικόθηκε η Μεγϊλη Βόλβη και ςόμερα εύμαςτε ϋνα κρϊμα από όλεσ τισ ρϊτςεσ αγαπημϋνοι και μονιαςμϋνοι. ΢όμερα ο νεοώδρυθεύσ ςύλλογοσ από τουσ μπροςτϊρηδεσ Αθανϊςιο Σςϊρα και Γεϐργιο Φρυςανύδη κϊνει πολλϋσ εκδηλϐςεισ και η Μεγϊλη Βόλβη προοδεύει ςυνεχϐσ.

΢τον τόπο που γεννόθηκα Δημοςιεύθηκε ςτισ 7/6/2015 ΢όμερα 7 Ιουνύου 2015 η εκπομπό «΢ΣΟΝ ΣΟΠΟ ΠΟΤ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ» του καναλιού 4Ε τησ μητρόπολησ επιςκϋφτηκε τον όμορφο ΢οχό μασ. Ο ΢οχόσ, κεφαλοχϐρι τησ επαρχύασ Λαγκαδϊ, διατηρεύ τα πατροπαρϊδοτα όθη και ϋθιμα και οι γηραιότεροι μεταλαμπαδεύουμε τισ παραδόςεισ, τα τραγούδια, τισ ςυνταγϋσ παλιϐν φαγητϐν και γλυκϐν ςτισ νεότερεσ γενιϋσ. Οι κϊτοικοι του ΢οχού διακρύνονται για τη θρηςκευτικό τουσ ευλϊβεια. Προςτϊτησ μασ ο ϊγιοσ Γεϐργιοσ με την πανϋμορφη εκκληςιϊ μασ ςτο κϋντρο του χωριού και πλόθοσ παρεκκληςιϐν, καθϐσ και δύο μοναςτόρια ςτολύζουν την κωμόπολό μασ. Κϋντρο όλων των 372

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

εκδηλϐςεων εύναι πϊντα η πλατεύα του αγύου Γεωργύου. Σο κανϊλι τησ μητρόπολησ από χθεσ ϋκανε γυρύςματα ςε όλα τα αξιοθϋατα και την υπϋροχη ανοιξιϊτικη φύςη.

΢όμερα μετϊ τη θεύα λειτουργύα όλο το εκκληςύαςμα ςυγκεντρϐθηκε ςτην πλατεύα. Οι ςύλλογοι χόρεψαν με τη ςειρϊ τουσ παραδοςιακούσ μασ χορούσ: το ςιγανό, το ςυρτό και «ςτα ξϋνα». Οι ΢οχινϋσ γυναύκεσ εύναι χρυςοχϋρεσ. Ετούμαςαν με τισ ςυνταγϋσ που ϋχουν μϊθει από μητϋρεσ και γιαγιϊδεσ νόςτιμα φαγητϊ και γλυκϊ. Αρχικϊ ζύμωςαν το παραδοςιακό ψωμύ με προζύμι κϊνοντασ πρϐτα το πρόςφορο για τη θεύα λειτουργύα. Όλα τα εδϋςματα παρουςιϊςτηκαν ςε όμορφα ςτρωμϋνα τραπϋζια με τα παραδοςιακϊ υφαντϊ και τα κοφτοκεντημϋνα εργόχειρα. Αναφϋρω τα τζιγϋρ ντολμαςού (=πύτα με εντόςθια), πινύρτ ιτλαςού (=χαλβϊσ από φρϋςκο τυρύ), μπομπότα, γκούςκεσ (=ςαν ςαώραλύ), ψουρούκια(=εύδοσ τραχανϊ από ζυμϊρι), κεςκϋκι (=κρϋασ, μπλιγούρι και ζϊχαρη που γύνονταν ςτουσ γϊμουσ), πιλιϊφι (=το πόγαιναν ςτη νουνϊ), πουτλούτςαντα (=κολοκυθϊκια βραςτϊ με ςκορδαλιϊ και γιαούρτι), γιαούρτ τετλαςού (=από γιαούρτι χαλβϊσ), τουλούμπεσ ΢οχού, λουκουμϊδεσ, διϊφορα γλυκϊ κουταλιού από τα δϋντρα του ΢οχού κτλ.

373

΢όχαλησ

Μύληςαν κατόπιν τοπικού παρϊγοντεσ αναφερόμενοι ςε παλαιϊ επαγγϋλματα και παρουςύαςαν όψεισ τησ καθημερινόσ ζωόσ του χωριού. Προεξϊρχοντεσ οι ϊξιοι ιερεύσ μασ με μπροςτϊρη τον παπϊ Φρυςϊφη, που κρατούν ψηλϊ το θρηςκευτικό αύςθημα του ΢οχού. Και εγϐ με τη ςειρϊ μου αναφϋρθηκα ςτο ιςτολόγιό μου, «Ο ΢όχαλησ» και ςτην προςπϊθεια που καταβϊλλω εδϐ και αρκετϊ χρόνια να διαδύδω μϋςω του διαδικτύου τισ παραδόςεισ και την τοπικό μασ ιςτορύα ςτισ νεότερεσ γενιϋσ και ςτουσ ομογενεύσ μασ του εξωτερικού. Έχουν όδη κυκλοφορόςει οι αναρτόςεισ μου και ςε βιβλύο ςε περιοριςμϋνο αριθμό για τουσ γηραιότερουσ ςυντοπύτεσ μου που δεν χρηςιμοποιούν το διαδύκτυο. Για τη γιορτό των αγύων Αποςτόλων θα κυκλοφορόςει η τρύτη του ϋκδοςη ςτο κόςτοσ φωτοτύπηςησ, που εμπεριϋχει και τισ νεότερεσ αναρτόςεισ. Ευχαριςτούμε ιδιαύτερα το κανϊλι 4Ε, που τύμηςε τον ΢οχό μασ αναδεικνύοντασ την πλούςια παρϊδοςό μασ. Όλοι εύμαςτε ϋνθερμοι θεατϋσ των θρηςκευτικϐν και επιμορφωτικϐν εκπομπϐν του, που η ποιότητϊ τουσ ξεχωρύζει. Η δημοτικό μασ αρχό με την αντιδόμαρχο δημοςιογρϊφο κυρύα Φρύςα ΢ϊμου, τον τοπικό πρόεδρο κύριο Απόςτολο Νόικο και ςύςςωμο το δημοτικό ςυμβούλιο οργϊνωςαν ϊριςτα την εκδόλωςη. Έδωςαν την ευκαιρύα ςτουσ κατούκουσ να παρουςιϊςουν τουσ χορούσ και τα ϋθιμα του τόπου μασ και να περϊςουμε μια όμορφη και ευχϊριςτη ημϋρα. Οι ϊριςτοι δημοςιογρϊφοι του καναλιού 4Ε ϋκαναν εξαιρετικϋσ λόψεισ των όμορφων τοπύων και τουσ ευχαριςτούμε, που αναδεικνύουν τον όμορφο ΢οχό μασ. Η εκπομπό παρουςιϊςτηκε από το κανϊλι τησ 4Ε ςτισ 14 & 21 Ιουνύου ϐρα 12 το μεςημϋρι. ΢ασ καλούμε όλουσ να επιςκεφτεύτε ςε λύγεσ μϋρεσ το ΢οχό για να παρακολουθόςετε τισ εορταςτικϋσ εκδηλϐςεισ που θα γύνουν ςτισ 28 – 29 και 30 Ιουνύου ςτο λαμπρό πανηγύρι των Αγύων Αποςτόλων, που εύναι ξακουςτό και για την ελληνορωμαώκό πϊλη μεκιουςπϋτια (=πϋτςινα παντελόνια) και ςυγκεντρϐνει παλαιςτϋσ από όλα τα Βαλκϊνια.

374

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

Άγιοι Απόςτολοι, παλιϋσ μνόμεσ Δημοςιεύθηκε ςτισ 7/6/2015 Παλιϋσ μνόμεσ μου όρθαν ςτο μυαλό λόγω των ημερϐν και του πανηγυριού μασ, που το περιμϋνουμε με ανυπομονηςύα. Μια φωτογραφύα εύναι χύλιεσ λϋξεισ για τουσ ηλικιωμϋνουσ, που ξϋρουν πρόςωπα και πρϊγματα.

Οι εικονιζόμενοι όταν η «ςημαύα» του πανηγυριού την εποχό εκεύνη. Θα κϊνω μια μικρό αναφορϊ για τον καθϋνα, για να μαθαύνουν και οι νϋοι που δεν τουσ γνωρύζουν. Ο κατϊλληλοσ ϊνθρωποσ πϊντα βρύςκεται ςτο κατϊλληλο πόςτο ςτο ΢οχό. Αρχύζω από αριςτερϊ, όπωσ βλϋπουμε τη φωτογραφύα. Πρϐτοσ λοιπόν αριςτερϊ εύναι ο μπϊρμπα Γιϐργησ Κουτρουλόκησ. Αυτουνού η ειδικότητα όταν να μαζεύει τα ςφαχτϊ για το πανηγύρι από τουσ κτηνοτρόφουσ. Με ϋνα ζευγϊρι νταούλια και ακολουθύα από παιδιϊ πηγαύναμε από ςπύτι ςε ςπύτι να πϊρουμε τα ςφαχτϊ και τα νταούλια χτυπούςαν «γιουρϋσ χαβαςού (= ο ςκοπόσ του πανηγυριού) ». Αφού τα παύρναμε τα ςφαχτϊ, τα πηγαύναμε ςτουσ 12 Αποςτόλουσ και η επιτροπό τα διϋθετε ςτουσ παλαιςτϊσ, που πϊλευαν ωσ αμοιβό. Ο κϊθε κτηνοτρόφουσ το εύχε το ςφαχτό ςτολιςμϋνο με λουλούδια και κόκκινεσ κορδϋλεσ ςτο κεφϊλι, γιατύ το εύχε ταγμϋνο για το καλό του κοπαδιού του τη ςυγκεκριμϋνη χρονιϊ. 375

΢όχαλησ

Δεύτεροσ ςτη ςειρϊ με την τραγιϊςκα ο Μιχϊλησ Αγγελύδησ. Επύ ςειρϊ ετϐν όταν δημοτικόσ ςύμβουλοσ του Δόμου ΢οχού. Διετϋλεςε πρόεδροσ του Δαςικού ςυνεταιριςμού και τον ανϋβαςε ψηλϊ. Ήταν επύςησ πρόεδροσ τησ Ενϐςεωσ Λαγκαδϊ μϋχρι το 1967. Από κει βοόθηςε τουσ ςυγχωριανούσ μασ, γιατύ όταν δραςτόριοσ και του ϊρεςε να βοηθϊει. ΢την καρϋκλα που κϊθεται με το ψαθϊκι δεν εύναι ΢οχινόσ. Εύναι ϋνασ δϊςκαλοσ του ςχολεύου, μϊλλον διευθυντόσ, μου ξεφεύγει το όνομϊ του. Σϐρα πϊμε ςτον ϊρχοντα του πανηγυριού: Ιωϊννησ Βαγενϊσ ό Γιουβϊν Αγϊσ. Επύ ςειρϊ ϋτη διετϋλεςε δημοτικόσ ςύμβουλοσ με δόμαρχο τον αεύμνηςτο Μενϋλαο Βαςιλικό. Ήταν πρόεδροσ τησ πανόγυρησ και οργϊνωνε τουσ παλαιςτϊσ, ποια ζευγϊρια θα παλϋψουν αναλόγωσ τα μπόγια, τα κιλϊ κτλ. Δύπλα του ο ψηλόσ με τα κοντϊ μανύκια του πουκαμύςου εύναι το πρωτοπαλύκαρο του μπϊρμπα Γιϊννη Βαγενϊ, ο Φριςτόδουλοσ Σςούπασ, δημοτικόσ υπϊλληλοσ του Δόμου ΢οχού και ϋνθερμοσ πανηγυριςτόσ. Με το μπϊρμπα Γιϊννη πόγαιναν ςτα πανηγύρια, για να διαλϋξουν τουσ καλύτερουσ παλαιςτϊσ και φτϊναν μϋχρι Ανδριανούπολη τησ Σουρκύασ. Δύπλα ςτον Φριςτόδουλο Σςούπα φωτογραφύζεται ο Νικόλαοσ Δεμερτζόσ, κλητόρασ του Δόμου ΢οχού. Εύναι ο μόνοσ επιζϐν ςόμερα, οι ϊλλοι εύναι όλοι μακαρύτεσ. Μπροςτϊρησ βϋβαια όταν ο Μενϋλαοσ Βαςιλικόσ, που όταν δόμαρχοσ την εποχό εκεύνη και οργϊνωνε την πανόγυρη. Εισ μνόμη του δημϊρχου το ςτϊδιο ονομϊςτηκε «Μενϋλαοσ Βαςιλικόσ». Φρειϊςτηκαν πολλού αγϐνεσ για να διαμορφωθεύ το ςτϊδιο τα δύςκολα και φτωχϊ χρόνια, ςυνόθωσ με προςωπικϋσ εργαςύεσ. Με το καλό να ϋρθουν οι ϊγιεσ μϋρεσ του πανηγυριού, να χαρούμε και φϋτοσ! Με αγϊπη και παλιϋσ ενθυμόςεισ Γιϐργοσ Αδαμύδησ

376

Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ

11. Ε ΠΙΛΟΓΟ΢ Ανϋκαθεν ϋλεγα ιςτορύεσ για το ΢οχό. Εγϐ μϋχρι ςτιγμόσ ςασ τα ϋγραφα ςτο ύντερνετ για να τισ ακούν και να τισ μαθαύνουν και οι νεότεροι. Σϐρα βρόκα ϋνα τρόπο για να τα διαβϊζει η παλιότερη γενιϊ που δεν βλϋπει ιντερνϋτ και να τα θυμηθεύ. Ελπύζω το βιβλύο μου να φτϊςει ςτην Αυςτραλύα, την Αμερικό και όπου αλλού ϋχουμε ςπεύρει ςοχινό ςπόρο. Δεν ϋχω βϋβαια ςκοπό να τα παρατόςω με το κλεύςιμο αυτού του βιβλύου, γιατύ ο μπϊρμπα Δημητρόσ Σρόγκασ ϋλεγε: «Θα ζόςω 150 χρόνια και τα απαιτϐ!». Και πρϊγματι ϋφυγε πϊνω ςτην υπηρεςύα δηλαδό χορεύοντασ. Έτςι και εγϐ, αφού εύμαι ςύγουροσ –με τη βοόθεια του Θεού- ότι θα πιϊςω τα 150 θα ςυνεχύςω να ςασ γρϊφω ϊλλεσ τόςεσ αναρτόςεισ και περιςςότερεσ! Σο βιβλύο ελπύζω να το διαβϊζουν οι παλαιότεροι για να θυμηθούν πρόςωπα και πρϊγματα, ζωντανϋσ ιςτορύεσ και αναμνόςεισ και να τισ διηγούνται ςτα παιδιϊ και τα εγγόνια τουσ για να αγαπόςουν ακόμη περιςςότερο το ΢οχό μασ! Φαρύζω την αγϊπη μου ςτουσ αναγνϐςτεσ που μου δύνουν κουρϊγιο να ςυνεχύζω, ϐςπου να μου δύνει δύναμη ο Θεόσ.

Με αγϊπη

377

΢όχαλησ

Σο ιςτολόγιο ΢όχαλησ ΢οχόσ ϋθιμα και παραδόςεισ Sohalis.wordpress.com του Γιώργου Αδαμύδη δημιουργόθηκε το Μϊρτιο του 2011 Η ϋντυπη ϋκδοςη «Ενθύμιον ΢οχού: από το blog ςτο χαρτύ» πρωτοκυκλοφόρηςε τον Υεβρουϊριο του 2014 ςε περιοριςμϋνο αριθμό αντιτύπων για μη εμπορικό χρόςη. Επικοινωνύα με τον ςυγγραφϋα ΓΙΩΡΓΟ΢ ΑΔΑΜΙΔΗ΢ Ιςτοςελύδα: http://sohalis.wordpress.com e-mail: adamidissohalis@gmail.com Facebook: www.facebook.com/giorgos.adamidis.946 Tηλϋφωνο: (+30)2310680117 (+30)6934019388

Όλα τα κεύμενα –εκτόσ αν αναφϋρεται διαφορετικϊ- αποτελούν πνευματικό ιδιοκτηςύα του ςυγγραφϋα. Όλεσ οι φωτογραφύεσ –εκτόσ όπου αναφϋρεται ϊλλη πηγό και ϋχουν ευγενικϊ παραχωρηθεύ- ανόκουν ςτο προςωπικό αρχεύο του ςυγγραφϋα. Θεςςαλονύκη, Α‟ ϋκδοςη Υεβρουϊριοσ 2014 Β‟ ϋκδοςη Μϊιοσ 2014 Γ‟ ϋκδοςη εμπλουτιςμϋνη Ιούνιοσ 2015

378