DIMENSION by NAV

VAKTIJDSCHRIFT VOOR DE ARCHITECT JAARGANG 5 OKT-NOV-DEC - N18

DIMENSION © ontwerp: Neutelings Riedijk Architecten © fotografie: Sarah Blee

architect@home 3 ArchitectEN • Debat Hoe rendabel is een architectenbureau? • project MAS - Tempel en schatkist aan de Schelde • techniek Hoe interpreteer ik een sonderingsverslag • project Jürgen Mayer wint Audi Urban Future Award

Afgiftekantoor 1099 Brussel X - P602602 - Driemaandelijks tijdschrift Verantwoordelijke uitgever: Filip Cossement - Bld. des Canadiens 118 - B-7711 Dottignies

De ultradunne spouwisolatie, door de natuur geïnspireerd. ultradun

tand- en groefverbinding voor een perfecte aansluiting

vochtbestendig ruwe zijde beschermt tegen aantasting stevig en vormvast

levenslang

glanzende end nde e rre reﬂ eﬂecterende ectere rend nd de zijde zziijjd de

De natuur is voor onze product innovators een onuitputtelijke bron van inspiratie. Zo ontwikkelden ze Eurowall, een perfect isolerende, duurzame en ultradunne spouwisolatie. Meer weten over Eurowall of andere producten van Recticel Insulation? Surf naar www.eurowall.be

On O Ont nttdek n de ek k onze onze on ze nie euwe uwe uw e we ebsi bs b s siitte te: e:: ee e e n pask pa ask as sk s klaa aar aa ant an a nttwoo n tw wo woo oord oo rd o op p al al uw isolat iso is so s ola lat atiev a ev evrag vrrag ra ag a gen! en e n! n

w w. ww w.re rect re ctic ct icel ic elin el insu in nsu s la lati tion ti on n.be .b be

Waarom Eurowall aanraden? λ ultradunne spouwisolatie dankzij de uitstekende isolatiewaarde λ met 0,023W/mK heeft Eurowall een uiterst lage lambdawaarde voor spouwisolatie λ gemakkelijk in ontwerp en plaatsing: de standaard muurbreedte kan behouden blijven bij verhoogd isolatiepeil λ Recticel Insulation is de enige fabrikant van harde isolatieplaten met een Keymark-certificaat λ ATG-gekeurd λ de nieuwe tand- en groefverbinding aan de vier zijden elimineert koudebruggen en voorkomt energieverlies en een hoge CO2-uitstoot λ asymmetrische bekleding voor betere isolatie en bescherming tegen cement λ vormvaste, vochtresistente en dimensioneel stabiele platen

DIMENSION

VAKTIJDSCHRIFT VOOR DE ARCHITECT

HELPDESK

ARCHITECT@HOME

Btw-verlaging: spurten met de remmen dicht?

Architect Bart Lens

PROJECTen Een hangende toeristische trekpleister Van stadskanker tot multimediale trekpleister Nieuwe architecturale beelden in het zorglandschap

12 23 73

DEBAT De verplichte stage: Een zinvolle brug naar het beroep? 14

SPECIALIST AAN HET WOORD

27 / 49

REPORTAGES Eternit: Van hoeve tot design eco-gezinswoning Cerau: 3D tools van Revit, simpelweg verbluffend! ACO Passavant: integreert LED-verlichting Cosentino: La Malle Poste PRoF: Revolutionair concept van patiĂŤntenkamer Reynaers Aluminium: Graniet en glas geven kantoorblokken karakter Calipage RTOC: EĂŠn office aanspreekpunt

30 32 37 43 46 52 62

interview Duurzaam Bouwen: Ruimtelijk planner Herman Jult

DOSSIER

inhoud

Tweede verblijven aan de kust, vloek of zegen? De rijwoning herbekeken: inzet op innovatie Woonuitdagingen voor de toekomst

64 66 68

TECHNIEK Beschoeiingstechnieken: Iets om grondig over na te denken

ACTUA

beurs - media - events

News

De regering in lopende zaken verlengde zopas de tijdelijke btwverlaging voor renovatiewerken aan woningen tussen 5 en 15 jaar oud. Daarmee loopt deze regeling tot nader order door tot eind juni 2011. Uiteraard kunnen wij als beroepsorganisatie deze verlenging alleen maar toejuichen. Maar dat doen we wel met gemengde gevoelens. Vertaald naar het wielerjargon lijkt het spel met de btw immers op spurten met de remmen dichtgetrokken. Architecten zijn de hectische rush nog niet vergeten waartoe de gedeeltelijke btw-verlaging tot 6% voor de bouw van een nieuwe woning aanleiding gaf. De verplichting om voor 1 april 2010 een stedenbouwkundige vergunning aan te vragen, maakte dat de kantoorverlichting op tal van architectenbureaus tot een gat in de nacht bleef branden. Om maar te zwijgen van de verplaatsingen naar en het wachten bij de vestigingen van de Orde en de stedenbouwkundige diensten. Met de verlengde tijdelijke btw-verlaging voor renovatiewerken aan woningen tussen 5 en 15 jaar oud dreigt een vergelijkbaar scenario zich af te spelen. Bouwaanvraagdossiers worden in een flessenhals gedwongen. Als een vergunning achteraf wordt geweigerd, kan dat funest zijn voor de verstandhouding tussen opdrachtgever en architect. In de hoop op een nieuwe verlenging worden renovatieplannen uitgesteld, wat de recent fel geteisterde bouwsector kan missen als kiespijn. De oplossing is nochtans eenvoudig: maak van de tijdelijke een blijvende regeling. De regering kan zich hiervoor niet verschuilen achter de brede schouders van Europa, want daar bestaat geen bezwaar tegen deze wijziging. Voor eigenaars kan het een stimulans betekenen om bijvoorbeeld hun relatief jonge maar energetisch niet altijd optimale woning een update te geven die blijvende besparingen oplevert. Hun architect kan hen daarbij dan in een normaal en dus doeltreffender werktempo ondersteunen. Van een win-win situatie gesproken. Danny Windmolders - architect Nationaal voorzitter NAV

DIMENSION

VAKTIJDSCHRIFT VOOR DE ARCHITECT

Helpdesk 01

Periodiciteit Driemaandelijks Redactie Philip Willaert (PHW) Philip Declercq FCOmedia - redactie@fcomedia.be - T 056 77 13 10 Reclame - advies FCOmedia - Katja Wijffels Boulevard des Canadiens 118, 7711 Dottignies 0473 86 59 70 - F 056 77 13 11 katja.wijffels@fcomedia.be Vormgeving marieke.veys@fcomedia.be Verantwoordelijk uitgever FCOmedia - Filip Cossement Boulevard des Canadiens 118, 7711 Dottignies In samenwerking met Directeur Bart Verstraete - T 02 238 07 71 de associatie van interieurarchitecten association des architectes d’intérieur

Dimension wordt ook verstuurd naar interieurarchitecten - AINB

Version française sur simple demande de associatie van interieurarchitecten

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op association des architectesook, d’intérieurzonder voorafgaande schriftelijke toestemming welke wijze

van de uitgever. Voor ondertekende artikels zijn alleen de auteurs aansprakelijk. Voor de inhoud van de advertenties zijn enkel de

Op de openingsvergadering van een openbare aanbesteding wordt bij de opening van een inschrijving vastgesteld dat er zich 2 gelijke bladen van het inschrijvingsformulier bevinden doch met verschillende totale prijs. De laagste prijs van beide komt overeen met het totaal onder de samenvattende opmeting. Blijkbaar is er ultiem nog een wijziging van de aanbieding gebeurd en werd vergeten het oorspronkelijke blad uit de bundel te verwijderen. Is het aanwezig zijn van een tweede blad met een afwijkend totaal reden om de inschrijving te schrappen? In principe leidt de aanwezigheid van twee gelijke bladen in de offerte met een afwijkende totaalprijs tot de nietigheid van de ganse offerte. Voor een inschrijving voor openbare aanbesteding zijn er twee basisregels: 1). Er kan slechts één offerte per inschrijver ingediend worden (art. 103 KB 8 januari 1996). Wanneer één offerte twee documenten met twee totaalprijzen bevat, de ene al duurder dan de andere, dan is er meer dan één offerte ingediend. Dit leidt tot de nietigheid van de ganse offerte. 2). Wanneer er zich met een offerte onregelmatigheden voordoen die betrekking hebben op de prijs dan zijn deze onregelmatigheden in de regel substantieel van aard wat betekent dat zij tot nietigheid van de inschrijving leiden (artikel 89 en 110 KB 8 januari 196). Maar de architect hoeft hierover NIET te adviseren, uw advies dient te zijn dat u de bouwheer aanraadt een jurist onder de arm te nemen om in deze (juridische) kwestie te adviseren. Wel dient u de bouwheer te informeren dat naar uw kennis er zich een probleem stelt om zondermeer de opdracht te gunnen aan deze inschrijver. GSJ advocaten - Meester Christophe Lenders

Een werf loopt maanden vertraging op door het niet plaatsen van de ramen. De achterzijde van de ondertekende offerte vermeld dat de firma niet aansprakelijk gesteld kan worden voor vertragingen. Is dit wettelijk? Wat valt nog onder term ‘aanvaardbare vertraging’?

adverteerders aansprakelijk. De uitgever erkent geen enkele verplichting tot opname van aangeboden advertenties. Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

04 DIMENSION

Indien de bouwheer een consument is en geen professioneel en indien er een leveringstermijn werd afgesproken, kan de leverancier hier niet onderuit krachtens artikel 74, 5° van de

Wet Marktpraktijken. Is er geen leveringstermijn afgesproken, maar duurt de levering langer dan redelijkerwijze te voorzien, dan ligt de vraag iets moeilijker en moet teruggegrepen worden naar de algemene definitie van een onrechtmatig beding. Dit zal in concreto moeten beoordeeld worden, onder meer op de duidelijkheid van het door de leverancier ingeroepen beding. Hoewel derhalve in de meeste gevallen deze bedingen naar consumenten toe niet afdwingbaar zijn, zijn deze bedingen wél afdwingbaar naar alle andere die geen consumenten zijn of als professioneel de offerte hebben ondertekend. GSJ advocaten – Meester Geert Philipsen

Wanneer je als architect een ereloonvoorstel en/of contractvoorstel overmaakt aan een mogelijke bouwheer dien je dan een geldigheidstermijn te vermelden op deze documenten? Volstaat het principe dat wanneer het contract niet ondertekend is door beide partijen je nog altijd mag afzien van het ereloon- of contractvoorstel? Wanneer een architect een ereloonvoorstel opmaakt aan een bouwheer dan is deze architect, tenzij anders uitdrukkelijk vermeld, gebonden door dit voorstel. Eens de bouwheer aanvaardt dan kan men argumenteren dat de architectenovereenkomst tot stand is gekomen. Het voorstel wordt dan aanzien als een aanbod dat, eens aanvaard, een overeenkomst tot stand doet komen. De tegentekening door de architect is, behoudens andere uitdrukkelijke vermelding in dat aanbod, geenszins vereist. In principe blijven architecten een “redelijke termijn” verbonden door hun ereloonvoorstel. Daarbij kan de architect zolang het voorstel niet is aanvaard, dit voorstel intrekken. Let wel. Het is altijd mogelijk dat de opdrachtgever akkoord gaat met het voorstel zonder dat dit dan ondertekend wordt teruggestuurd. Zeker bij handelaren kan een akkoord worden bewezen met vermoedens e.d. Het is aldus aangewezen dat de architect na het versturen van een ereloonvoorstel de vinger aan de pols houdt en erop toeziet dat wanneer de overeenkomst niet wordt tegengetekend hij wacht met een start van zijn opdracht en tevens meldt dat behoudens schriftelijke bevestiging van akkoord met zijn voorstel voor datum X hij meent dat er geen akkoord is voor de bewuste opdracht. GSJ advocaten – Meester Christophe Lenders

De bouwheer wenst een vrijstaande garage aan te bouwen tegen een bestaande garage op een naburig perceel en wenst hiervoor de scheidingsmuur over te nemen. De eigenaar van de aanpalende garage maakt bezwaar omdat de garage niet vergund is en vreest problemen door de registratie van de overeenkomst voor muurovername. De bouwheer van de nieuwe garage wil geen problemen bij eventuele afbraak van de garage waartegen zij aanbouwen, en willen daarom toch de muur overnemen. Wat kan ik het beste adviseren? Ons inziens kan de bouwheer waarvan sprake zijn buurman dwingen tot muurovername. Artikel 661 van het Burgerlijk Wetboek verleent hem immers het recht daartoe, op voorwaarde dat hij de overnamesom betaalt. Het al dan niet vergund karakter van de scheidingsmuur is zonder invloed op de burgerlijke rechten in deze. Niettemin moet de bouwheer er bij de oprichting van zijn nieuwe garage rekening mee houden dat de onvergunde garage waartegen hij aanbouwt mogelijks het voorwerp kan uitmaken van een herstelvordering met verplichte afbraak van de onvergunde garage tot gevolg. Mogelijke negatieve gevolgen van de afbraak op de nieuwe garageconstructie kunnen maximaal vermeden worden, zo de vergunning voor de nieuwe garage voorziet in een aanbouw tegen de bestaande garage. GSJ advocaten - Meester Dominique De Bie

viseurs - Sandra Stulens

De NAV helpdesk heeft als doel eerstelijnsvragen van zijn leden op te lossen binnen een redelijke termijn van enkele dagen. NAV doet in dit kader beroep op een netwerk van adviseurs en specialisten: architecten, UNIZO/FVIB, SBB Accountants & Adviseurs en het advocatenkantoor Goossens-Sebreghts-Jacqmain en het adviesbureau VEKMO. NAV en de beantwoorders zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud en interpretatie van de antwoorden.

DIMENSION 05

3ARCHITECTEN viert dit jaar zijn eerste lustrum.Het kantoor in Roeselare heeft de afgelopen jaren keihard aan de weg getimmerd om een visie te ontwikkelen, projecten op poten te zetten en de sfeer in eigen huis hoog te houden. “Ons bureau ziet architectuur in een 4D perspectief.”, klinkt het.

3architecten

“Wie verantwoordelijkheid draagt, deelt een collectieve visie”

Op de gevel van het Roeselaars kantoor, een voormalige graanopslagplaats, in de Mandellaan staat in grote letters te lezen 3ARCHITECTEN. Door hun talenten samen te leggen,werd de loft algauw kantoor en is het vandaag te krap om een crew van 16 architecten te huisvesten. De groei zit er goed in want tegenover het kantoor werden nog eens twee appartementen aangekocht in een woonblok uit de jaren zestig. De drie architecten hebben elkaar leren kennen toen ze nog voor een Roeselaars bureau werkten. Vijf jaar geleden stapten ze op om andere wegen te verkennen en om zelf de zaken te sturen en te dirigeren. Met hun brede en warme kijk op de wereld en behept met een gezonde dosis zakelijke nuchterheid weten ze elk overleg in goede banen te leiden.

Collectieve visie De naamvoering 3Architecten kwam spontaan op tafel te liggen. In de werking van het kantoor treedt het bureau in gezamenlijkheid naar voren. “We zijn niet gefocust op één persoon”, klinkt het. “Het is niet zo dat we elk een eigen specialiteit hebben. Iedereen bij ons doet hetzelfde zowel interieur, architectuur, werfopvolging en noem maar op. We dragen een gemeenschappelijke visie ook al zijn we met drie verschillende partners. Bij ons volgt alles uit de architectuur. Iedereen in het bureau draagt verantwoordelijkheid en wie verantwoordelijkheid draagt, deelt ergens een collectieve visie.”

Horizontale organisatie In hun traject naar hun eigen kantoor kon het drietal putten uit heel wat opgelopen ervaring. Zo werd in de organisatie

06 DIMENSION

van het kantoor afgestapt van een strakke hiërarchie. 3Architecten: “Ons bureau is uitsluitend bevolkt met architecten. Elk van ons draagt verantwoordelijkheid en kiest zijn project al naargelang, groot of klein het maakt niet uit. In elk geval is de afwisseling groot.” Door de horizontale organisatie kan het bureau de cliënt een betere service aanbieden. De opvolging van het project gebeurt hooguit door twee personen en doordat in het bureau enkel architecten aan de slag zijn, is de professionele kennis altijd optimaal. Dat maakt dat de band tussen architect gaandeweg het project een stevige vorm krijgt. Noem het vertrouwen. Het beroep van architect krijgt daardoor meer glans door de opmerkelijke meerwaarde die we aan ons beroep geven. De klant begeleiden in zijn zoektocht zien we als een belangrijke opdracht.

@home 4D denken in plaats van 3D denken, een duurzaam idee Het bureau ziet architectuur niet alleen in drie dimensies, de vierde dimensie; tijd is voor hen de bepalende factor. Waar 3D de lengte, hoogte en breedte bepaald en zo een organigram concipieert als antwoord op een vraag naar plaats, heeft de vierde dimensie, de tijd, het organigram een visie op een plek. De tijd impliceert een visie op de toekomst, een polyvalentie, en opent een breder perspectief bij de klant.

Levenskwaliteit De architecten bij 3Architecten hebben weinig kans om te vervallen in monotone opdrachten. Wel integendeel, de opdrachten zijn uiteenlopend waardoor ze op professioneel gebied voldoende kansen krijgen om zich te ontwikkelen. Wie er voorgaat bij 3Architecten en zijn kans grijpt komt een boeiende en uitdagende wereld tegen. Het voordeel is dat jonge architecten niet ten volle de verantwoordelijkheid moeten dragen en zich daardoor gesterkt voelen door de support van het drie driemanschap. Werken in groep en op gelijk niveau biedt dat voordeel dat iedereen van alles in de groep kan gooien. Het ontwerpbureau beschikt over voldoende potentie om elk project tot een goed einde te brengen. De kracht en de samenhang van het bureau speelt in dit plaatje van volledigheid een grote rol en ook de maatschappelijke opdracht wordt nimmer uit het oog verloren. “Er wordt vaak over gesproken maar veel te weinig aan gedaan”, oppert men aan de Mandellaan.. “Er zijn factoren die buiten de architectuur vallen. Zo is de sfeer die je maakt rond je bureau erg belangrijk. Maandelijks ie er iemand die voor de groep kookt, er is jaarlijks een meerdaagse uitstap, er worden forums georganiseerd,…. Dat is fantastisch en bevorderend voor de cohesie. Mensen moeten op verlof kunnen gaan, levenskwaliteit aanbieden is voor ons een hot issue.”

Maatschappelijke impact Op het vlaak van duurzaamheid gaat het lang niet alleen om de grote projecten. Als dat met 1 groot project gaat kan je dat evengoed met 50 kleinere projecten. We leggen de lat op elk niveau heel hoog. We hoeven niet per se uit te pakken met onze ecologische standpunten. Dat zit gewoon in elk project.” De projecten bij 3Architecten bestrijken een ruim scala aan thema’s: residenties, industrie, projectontwikkeling, publieke en private gebouwen. Of ze vies zijn van sleutel-op-de-deurwoningen? 3Architecten: “Zeker niet, op voorwaarde dat we er een meerwaarde aan kunnen geven. Daarmee bedoelen we dat de klant in ons verhaal meeloopt. Als je bij dergelijke projecten op een hoger en beter niveau gaat denken, dan volgt de rest wel vanzelf. Zo werkt nu eenmaal de markt en je ziet meteen de maatschappelijke impact van je actie. Wij gaan voor het conceptuele, wij proberen dingen te doen die andere bureaus niet doen. Bij ons kan een stagiair absoluut een groot project aan. Dat maakt dat we jonge mensen aanmoedigen om hun ideeën te ventileren. Dat geeft het bureau een grote rijkdom en troeven. Het samenwerkingsverband levert directe voordelen op, ook al omdat 3Architetcen categoriek afziet van het ‘bazenprincipe’. Er wordt bijgestuurd waar nodig, het drietal is er vooral om jong en bruisend talent aan te moedigen. En dat is dan weer goed voor de motivatie en de cliënt.

Als er nood is aan bijkomende expertise dan kijkt het bureau over de eigen grenzen heen. Een interdisciplinaire aanpak vinden ze in Roeselare alleen maar verrijkend. Er wordt vaak gewerkt met verschillende studiebureaus. Het voordeel daarvan is dat men dan keuzes kan maken uit verschillende oplossingen door het aftoetsen en afwegen van uiteenlopende componenten om de pro’s en de contra’s meetbaar te kunnen » afwegen.

DIMENSION 07

een atypische vorm. Er werd gewerkt met een variatie aan bouwdiepte en bouwhoogte en er kwamen ruime en groene zonneterrassen. Daken en gevels zorgen voor een dynamisch spel van vormen. Het project onderschrijft eens te meer de filosofie van het bureau: het oplossen van vraagstukken van anderen, in dit geval een ruimdenkende ontwikkelaar. 3Architecten: “Hoe meer we onderhevig zijn aan beperkingen, hoe creatiever we uit de hoek komen. Het Gouden Boom-project kan je onmogelijk vergelijken met een riante villa op een perceel van zes ha. Een ontwikkelaar die met je meedenkt met wie je op dezelfde golflengte zit is mooi meegnomen. Als zo iemand je voor een tweede project bij ons komt aankloppen, voelen we dat als een compliment, als een bevestiging van ons capaciteiten.”

Gespierde referentielijst En dan zijn er natuurlijk de projecten. Wie de website aanklikt ziet in een oogopslag dat de ploeg van 3Architecten op vijf jaar tijd een gespierde referentielijst heeft opgebouwd met projecten van allerleislag: wonen, werken, ontwikkeling, openbare en publieke projecten, wedstrijden. Een greep uit de doos. In Dilbeek ontwikkelt het kantoor momenteel een recreatiezone van 6 ha. Het terrein omvat ondermeer faciliteiten voor een wellnesscentrum, tennis, fitness, hotel…. Op het gebied van groene energie en een verlagende CO2-uitstoot wordt er gebruik gemaakt van warmtekrachtkoppeling. Het bureau buigt zich momenteel over de toekomst van de site (9 ha) van Union Match in Geraardsbergen. België was in de negentiende eeuw na Zweden het grootste lucifersexporterende land van Europa. De plek is niet zonder betekenis. Eind vorige eeuw verhuisde de productie naar het Oostblok waardoor er in Geraardsbergen ruimte vrij kwam om aan ontwikkeling te doen. Er wordt vandaag op lange termijn ontwikkeld, de bedoeling is dat een gebundeld woon- en commercieel project op deze site wordt gelanceerd.

Gouden Boom: melange van wonen en ondernemen Een fraai voorbeeld van herbestemming is het Gouden Boomproject in Brugge. De voormalige brouwerij is een rijke melange van wonen en ondernemen. Een intiem microsociale wereld in hartje Brugge. Een inbreidingsgebied met absolute topkwaliteit. Zo laat de nieuwe leefsite zich graag kwalificeren. In zijn specificiteit introduceerde 3Architecten hedendaagse architectuur in de Brugse binnenstad. Een omzeggens uitzonderlijk avontuur in een stad waar de bouwkundige normeringen en hedendaagse architectuurreflexen niet altijd even hartelijk omarmt. De hedendaagse invulling kent

08 DIMENSION

Puur project Het bouwkundig spectrum van 3Architetcen is zoals hiervoor aangehaald ruim en gevarieerd. Aanhollende architecten die de kans krijgen om hier stage te volgen, doen ongetwijfeld een schat aan ervaring op. Meedingen naar wedstrijden zoals het Museum van Roeselare of intekenen voor een PPSproject in Izegem met betrekking tot de uitbreiding van het stadhuis zetten het creatief vermogen van het bureau telkens aangenaam op scherp. Voor de uitbreiding van het stadhuis werd een combinatie gemaakt tussen wonen en werken. Het

@home wonen situeert zich op de verdiepingen, vergaderen en tentoonstellingen gaan door op de begane grond. Appartementen in steden of aan de rand, 3Architecten neemt altijd de context mee in het ontwerp. Voor sommige projecten wordt een maatschappelijk draagvlak gecreëerd om realisaties tot een goede einde te brengen. Zoals het Centrum Algemeen Welzijnswerk in Roeselare. 3Architecten: “We hebben hier gewerkt met een heel bescheiden budget. Een actieve samenwerking met het VTI van Roeselare, die instond voor de aanmaak van ramen en gevels, resulteert in een leerrijke en intense samenwerking.

Het pure plezier Een gelijkaardig verhaal in Kachtem. Hier werden chirolokalen ontworpen volgens het modulaire systeem van noodwoningen. Er werd gewerkt met staalbouw zodat de scouts zijn lokalen kon monteren zoals een eenvoudige meccano. Bij 3Architecten is altijd weer het conceptuele potentie en de vrijheid die je hier voelt om bakens te verzetten. Het vrije gevoel geeft allicht mensen vleugels. Ontwerpen voor het pure plezier maakt deel uit van het beroep van architect. Het kader en de context van 3Architecten genereert in elk geval heel wat sterke, projecten, groot en klein. Na vijf jaar mag het ontwerpbureau zonder complexen languit zijn eerste lustrum vieren. Het tweede is al in de maak.

www.3architecten.be Philip Willaert

DIMENSION 09

102333

Gyproc verlucht de woning.

NIEUW: Gyproc ACTIV air, de duurzame gipsoplossing voor een gezonde binnenlucht Duurzaam (ver)bouwen is helemaal in. Hoe energiezuiniger je dat doet, hoe beter! Goed geïsoleerde woningen vereisen echter een efficiënte ventilatie, anders verslechtert de luchtkwaliteit. Maar zelfs ventileren en verluchten volstaan niet altijd om de binnenlucht 100 procent gezond te houden. Daarom heeft Gyproc het innovatieve ACTIV air-procédé ontwikkeld. Deze luchtzuiverende technologie, beschikbaar in Gyproc ACTIV air-pleister en -platen, neemt een groot deel van de ongezonde stoffen in de binnenlucht op en breekt ze onmiddellijk én definitief af. Ontdek de duurzame kracht van deze unieke gipsoplossing op gyprocverluchtjewoning.be

Gyproc, uw gids in duurzame en innovatieve afbouwsystemen.

1. Trekt schadelijke stoffen aan 2. Breekt ze af en houdt ze vast

debat Hoe rendabel is een architectenbureau? Architectuur is een prachtige manier om je brood te verdienen. Maar kunnen alle architecten er ook daadwerkelijk van leven? Nogal wat bureaus blijken onvoldoende winstgevend of draaien zelfs met verlies. DIMENSION peilde bij een aantal experts en mensen uit de praktijk naar de oorzaken en naar mogelijke oplossingen. Aan de tafel zitten drie architecten. Karel De Mulder is architect-vennoot bij A2D architects, een bureau met circa 30 mensen - overwegend zelfstandige architecten - dat zich hoofdzakelijk toelegt op creatieve hedendaagse (interieur) architectuur. Het architectenbureau van Geert Houtmeyers telt 5 mensen, onder wie een secretaresse en een architectbediende. Peter Heyninck is architect-vennoot in DHP architecten dat in totaal 10 mensen omvat. Zij gaan de discussie aan met Jan Sap, secretaris-generaal van de Federatie voor Vrije en Intellectuele Beroepen (FVIB), fiscaal adviseur Jeroen Opsomer (A&B Partners) die architectenvennootschappen bijstaat met advies, en NAV-directeur Bart Verstraete. Jan Sap geeft de voorzet met de resultaten van een onderzoek, uitgevoerd door de FVIB: “Van alle vrije beroepers hebben architecten het meest een probleem met het rendement van hun eigen zaak. Maar liefst vier architectenbedrijven op tien zijn niet rendabel. Bij zulke cijfers mag je toch gewagen van een serieus probleem.”

Waar schort het aan bij de architecten? Karel De Mulder: “Ik zie drie grote oorzaken. Een: heel wat architecten slagen er niet in voor zichzelf een duidelijke missie te formuleren die ze aan hun medewerkers kunnen meegeven. Twee: als je niet bepaalt waar je naartoe wil en niet

beschikt over een businessplan, weet je ook niet waaraan je moet beantwoorden. Drie: te weinig architecten zijn professioneel bezig met nacalculatie en opvolging van de kosten.” Geert Houtmeyers: “Ik zou daar nog aan toevoegen: meten is weten. Om exact te weten waar je mee bezig bent, moet je een aantal parameters in kaart brengen. Toegepast op de cijfers kun je bijvoorbeeld een mooie omzet realiseren, maar daar amper rendement op scoren.” Peter Heyninck heeft hier een kritische bedenking bij: “De cijfers continu opvolgen is inderdaad noodzakelijk. Als je beschikt over 100 euro, moet je goed nakijken waaraan je die besteedt en wat je daarvoor krijgt. Maar het mag geen dwangmatigheid worden. Een architect is nu eenmaal ook creatief bezig. Misschien moeten we ons zelfs afvragen of een architectenbureau wel winst moet realiseren.” Zijn laatste stelling lokt algemeen protest uit rond de tafel. Jeroen Opsomer vat de reacties samen: “Een ondernemer wil zijn brood verdienen en winst maken. Ik ben het er mee eens dat een goed bedrijfsbeheer niet ten koste van het creatieve mag gaan. Maar te dikwijls leidt de focus op het creatieve er bij architecten toe dat ze de andere aspecten van hun beroepsuitoefening te weinig aandacht geven. Het juiste evenwicht vinden is blijkbaar niet zo gemakkelijk. Nochtans valt een goede administratieve opvolging gemakkelijk te realiseren.”

Is het echt zo eenvoudig? De drie architecten knikken resoluut van ja. Peter Heyninck: “De kostenstructuur van een architectuurvennootschap is vrij eenvoudig. De belangrijkste kostenpost in onze dienstverlening zijn de gepresteerde uren.” Karel De Mulder: “De meeste bureaus werken met zelfstandige architecten die hun gepresteerde uren doorgeven. Daar-

DIMENSION 11

Jeroen Opsomer: “Een vennootschap moet je ook los durven zien van het inkomen omdat ze veel meer facetten heeft dan alleen maar het fiscale. Je kunt je persoonlijke aansprakelijkheid als architect beperken door te werken met een architectenvennootschap. Op het einde van je carrière biedt een vennootschap meer mogelijkheden voor opvolging. De dubbele boekhouding is niet zozeer een duurdere verplichting dan wel een instrument dat je kan helpen bij het beheer van je bedrijf. Als accountant kunnen wij bijvoorbeeld signaleren wanneer een tussentijdse facturatie zich opdringt, iets wat nogal eens tussen de plooien valt. Na een tijdje nemen de projectarchitecten die discipline dan vanzelf over.” Geert Houtmeyers

aan moet je een beperkt aantal parameters toevoegen zoals het dossier waaraan is gewerkt en de fase waarin dat dossier zich bevindt. Dat doen we met behulp van een programma dat we zelf lieten ontwikkelen. Dat kost ons momenteel 25 euro per persoon per maand.” Geert Houtmeyers: “Je moet het vooral niet ingewikkelder maken dan nodig. Ik gebruik geen softwarepakket, maar heb een aantal parameters vastgelegd die inzicht bieden in het rendement en die worden getoetst aan concrete cijfers, zoals bijvoorbeeld de maandfiches van de medewerkers, gekoppeld aan de factureerbare uren per project.” Het is dus eenvoudig, maar toch gebeurt het veel te weinig. Bart Verstraete stelt vast dat de NAV-opleidingen prima scoren, behalve als ze gaan over leiding geven, management en aanverwante thema’s. Karel De Mulder wijst op de schrik voor de confrontatie (“Als er op het einde van de maand geld op de rekening staat, loopt alles toch goed?”) en naar de pijnlijke afwezigheid van de principes van bedrijfsbeheer in de opleiding. Jan Sap breekt eens te meer een lans voor de integratie van zaken als bedrijfsbeheer, personeelsbeleid of bureauorganisatie in de basisopleiding.

Hoe pakt u het aan? Misschien moeten we de goede praktijk verkennen door middel van enkele zwart/wit vragen. Werken via een vennootschap: ja of neen? Bart Verstraete: “Wij raden dat sterk aan. Nochtans zetten heel wat architecten die stap niet, met als belangrijkste argument dat hun inkomen te laag ligt. In West-Vlaanderen kiest bijvoorbeeld amper 10% van het korps voor een architectenvennootschap.”

12 DIMENSION

Karel De Mulder: “Architecten jeremiëren al tientallen jaren dat ze met een waanzinnige verantwoordelijkheid opgezadeld zitten die overgaat op hun kinderen. Maar als een minister hen de gelegenheid biedt om daar iets aan te doen, vertikken ze het.” Geert Houtmeyers: “Toen ik in 2002 mijn vennootschap oprichtte, had ik helemaal geen grote omzet. De omzet mag dus geen belemmering vormen om je praktijk in een vennootschap onder te brengen.”

Kiezen voor een welbepaald soort projecten en opdrachtgevers, of alles meepakken? Jan Sap laat er geen twijfel over bestaan: “Je moet strategisch nadenken over wat je wel en niet gaat doen en dat kenbaar maken. Vooral voor beginnende architecten is dat niet vanzelfsprekend, want er moet brood op de plank komen. Maar op termijn is het de meest lonende aanpak.” De architecten kunnen op basis van hun eigen ervaringen deze visie toetreden. Karel De Mulder: “Toen we circa vijf jaar geleden de stap van een feitelijke vereniging naar een vennootschap zetten, wilden we meteen komaf maken met bepaalde opdrachten die we niet graag deden maar die nodig waren om het bureau draaiende te houden. Onder impuls van een persoonlijke vriend lieten wij ons toen begeleiden door een externe adviseur. Die spoorde ons aan onze visie op papier te zetten, te verduidelijken wat wij wilden en dat te veruitwendigen. Je zal misschien even krimpen, maar daarna zal je gegarandeerd groeien, was de boodschap. Dat bleek te kloppen.” Geert Houtmeyers legde een vergelijkbaar traject af. “Een drietal jaar geleden heeft een vriend-ondernemer mijn zaak onder de loep genomen en op twee A4-tjes samengevat wat ik fout deed. Op basis van zijn doorlichting heb ik enkele drastische en zeker niet evidente maatregelen getroffen die een enorme positieve weerslag hadden op het rendement van het kantoor.”

Stap 1

Stap 2

HET PLATDAKVENSTER, VOOR OPTIMALE ISOLATIE U = 0,72 W/m²K (EN 1873) Acrylaat of polycarbonaat afdekschelp

Stap 3

Dubbele veiligheidsbeglazing

Stap 4

PVC proﬁelen

Polystyreen isolatie

NIEUW

Stap 5

Producteigenschappen

Stap 6

> > > > >

Isolatie-waarde van het geheel : U = 0,72 W/m²K (EN 1873) Dubbele veiligheidsbeglazing : Ug = 1,0 W/m²K Nauwelijks contactgeluid van bijvoorbeeld regen/hagel Geïntegreerde en verborgen motor (opening tot 150 mm)* Gecontroleerde ventilatie* en regensensor*

* enkel op de geventileerde elektrische versie

Surf ook naar

velux.be

loopt, is een kwaliteitssysteem zeker zinvol. Je wordt als het ware gedwongen om in de spiegel te kijken en te zeggen waar je naartoe wil: wat behelzen je visie, je missie, de manier waarop je je activiteiten organiseert? Maar als je alleen maar louter administratief een hoop documenten invult, is zelfs het beste kwaliteitssysteem geen garantie voor een goede manier van werken.”

Hoe krijgt u een correct ereloon? Bart Verstraete

Jan Sap: “Jammer genoeg bestaat er bij alle vrije beroepers nog veel schroom om adviseurs in te schakelen. Wellicht is het geen toeval dat ik hier twee keer hoor dat de adviseur ook wel eens een vriend was. Het zou wat meer ingebakken moeten zijn dat je externe adviseurs raadpleegt. Wij of NAV kunnen daarbij zeker helpen.” Bart Verstraete betreurt het dat architecten de tussenkomst van een jurist bij het afsluiten van contracten dikwijls achterwege laten omwille van de kostprijs. Peter Heyninck vindt dit toch iets minder vanzelfsprekend. Als de ene partij een advocaat meebrengt, doet de andere dat gegarandeerd ook en is de toon van de gesprekken meteen vele graden koeler, vreest hij. Bart Verstraete wijst er op dat een promotor in geval van een belangrijk contract sowieso een advocaat heeft geraadpleegd en verwijst en passant naar de zwakke onderhandelingspositie van de architect in de casus van de scholenbouw. Geert Houtmeyers begrijpt de twijfels over de goede sfeer die dreigt te worden verstoord maar vindt de tussenkomst van een advocaat een heel zinvolle manier om problemen achteraf te voorkomen: een slechte overeenkomst is ook een slechte opdracht. Karel De Mulder vindt het een kwestie van professionalisme, Jeroen Opsomer noemt het een noodzaak, gezien de belangen en de aansprakelijkheid van architecten.

Een kwaliteitssysteem implementeren: zinvol of verloren moeite? Karel De Mulder: “Volgens mij kan dat inderdaad een hulpmiddel zijn, zeker vanaf een bepaalde schaal.” Geert Houtmeyers: “Het kan ook helpen om de noodzakelijke mentaliteitswijziging teweeg te brengen. Voor starters kan het dan weer een interessante tool zijn om het van in het begin op de goede manier aan te pakken.” Jan Sap: “Als je de procedure op een ernstige manier door-

14 DIMENSION

Hoe je het ook draait of keert, uiteindelijk kom je terecht bij het ereloon dat te laag ligt. Hoe stuur je dat bij? Geert Houtmeyers: “Je moet eerst nagaan wat je verkoopprijs per uur is, om daarna te bepalen welk ereloon de overheadkost dekt. Zomaar projecten aannemen tegen een te laag ereloon is funest. Je moet hoge volumes draaien en veel mensen engageren, om uiteindelijk amper iets over te houden of zelfs verlies te maken. Dan kun je beter gericht projecten kiezen waarvoor je een degelijk ereloon krijgt en kan je hiermee bekwame medewerkers aantrekken en prima projecten afleveren waarmee je een goed financieel eindresultaat boekt.” “Een fatsoenlijk ereloon dat in een correcte verhouding staat tot het resultaat dat je geeft, is essentieel. De architect is het trouwens zijn eer verschuldigd om voor een bepaald project een redelijke vergoeding te vragen. Tegenover ontwerpen als kwalitatieve meerwaarde en onderdeel van ruimtelijk vormgeven moet een behoorlijke vergoeding staan. Maar veel architecten hebben vandaag niet het lef om een tarief te vragen dat in verhouding staat tot hun verantwoordelijkheid en deskundigheid. Het gevolg is dat de markt op zoek gaat naar de goedkoopste.” Om dit te illustreren diept Peter Heyninck een direct mailing van een projectontwikkelaar op die architecten 10 euro per gerealiseerde vierkante meter belooft. “Omgerekend naar een percentage op de bouwprijs goed voor 1%”, weet Bart Verstraete. “En zeggen dat wij daartegen niets kunnen doen. Ook de Orde staat machteloos: zij kan hoogstens nagaan of een architect zijn wettelijke taken correct heeft vervuld nadat hij zo’n contract is aangegaan. Het is een extreem voorbeeld, maar het toont aan welk beeld de bouwsector van ons heeft.” Karel De Mulder: “Die discussie loopt natuurlijk al lang. De enige remedie is dat we ons weten te profileren als experts in bouwen. Voor overheidsgebouwen zitten we daarvoor op de goede weg dankzij de Bouwmeester. Daar wordt kwaliteit op prijs gesteld en kijkt men stilaan op een andere manier naar architecten. Als we dat kwalitatieve beeld via onze visie en missie op een professionele manier weten over te brengen,

Een uniek showroomconcept voor de hele ruwbouw! Kortrĳk Kapel ter Bede 86, 8500 Kortrĳk Tel.: 056 24 95 88 Ook open op zaterdag

Dankzĳ ons uniek showroomconcept kan u: • informatie delen over constructie, bouwen en esthetische oplossingen. • een keuze maken uit meer dan 600 gevelstenen, kleidakpannen en kleiklinkers voorgesteld in echte plaatsingssituaties. • via ‘combinators’ de juiste combinaties van gevelstenen, voegen en kleidakpannen samenstellen. • in onze stalenafdeling de favoriete stalen selecteren. • een vakkundig antwoord geven op alle ruwbouwvragen. Breng vandaag nog, samen met uw klant, een bezoek aan één van onze unieke showrooms!

Londerzeel A12, Koning Leopoldlaan 1, 2870 Breendonk Tel. 052 31 10 10 Ook open op zaterdag Wanlin Rue de la Briqueterie 28, 5564 Wanlin-sur-Lesse Tel.: 082 66 55 00 Ook open op zaterdag www.desimpel.be www.koramic.com www.terca.be

*Ga naar www.silestone.com voor de garantievoorwaarden en om de garantie te activeren

Fernando Alonso & Silestone® Gedreven door innovatie. Fernando Alonso vertrouwt alleen op de beste technologie, zowel zakelijk als privé. Daarom kiest hij voor Silestone ®. Want Silestone is het meest innovatieve en luxueuze kwarts keukenwerkblad. Het is beschikbaar in meer dan vijﬅig unieke kleuren en het is het enige werkblad met tien jaar garantie. Neem alleen genoegen met het beste. Silestone ® Original. Cosentino Belgium / Koeweidestraat 44 / 1785 Merchtem T. +32 (0)52-21.66.73 / F. +32 (0)52-21.81.73 info.be@cosentinogroup.net

www.silestone.com

debat zal een opdrachtgever vanzelf denken: die man of vrouw is meer waard dan 1%. In afwachting daarvan probeer ik zo concreet mogelijk en met de nodige overtuigingskracht te onderhandelen. Ik vertel een klant hoeveel uur ik aan zijn woning zal werken en vraag hem welk uurloon hij daarvoor redelijk vindt.”

Is het braderen met erelonen te wijten aan een overaanbod aan architecten, zoals sommigen beweren? Karel De Mulder: “Dat zou ik niet zomaar zeggen. De laatste tijd is de situatie wat gekeerd, maar tot voor kort was het onmogelijk om goede architecten te vinden, ook niet in volle crisisperiode. Een overaanbod is dus relatief.” Bart Verstraete: “Het probleem is niet het aantal architecten maar het feit dat de meeste van hen een eigen eenmanszaak beginnen.” Jan Sap: “Bij de FVIB loopt al een tijdje een project rond samenwerking in het vrije beroep. Het staat iedereen uiteraard vrij te kiezen voor een solopraktijk, maar de trend naar samenwerking is de laatste jaren onloochenbaar. Daarvoor zijn er meerdere redenen: de oplopende kosten van een praktijk, de voortzetting van de onderneming nadat de vrije beroeper zijn activiteiten heeft stopgezet, de balans tussen privé en werk die in een eenmanszaak moeilijk te verzoenen valt met de verwachting van de cliënt dat een vrije beroeper constant bereikbaar is. Om vrije beroepers daarin te begeleiden, hebben wij een handboek geschreven en organiseren we informatiesessies en audits.” De architecten beamen de noodzaak van samenwerking, maar voegen daar meteen aan toe dat het niet altijd eenvoudig is om twee totaal verschillende bureaus op eenzelfde lijn te krijgen, om van de sterke ego’s maar te zwijgen. Ook de opleiding wordt even met de vinger gewezen, hoewel daar volgens Bart Verstraete de laatste jaren een duidelijke kentering merkbaar is naar meer teamopdrachten en creatief samenwerken.

Hoe laten architecten zich het best vergoeden: op basis van percentages, van een vast bedrag of van een uurloon? Bart Verstraete: “Veel hangt af van de situatie, maar wij zien dikwijls toch een vast bedrag als de beste oplossing.” Karel De Mulder ziet dat anders: “Een forfaitaire vergoeding kun je alleen correct berekenen als het project duidelijk is gedefinieerd, wat slechts hoogst uitzonderlijk het geval is. Daar komt bij dat het aandeel creatief ontwerpen erg moei-

Karel De Mulder

lijk te berekenen valt. Aan een woning van 500 000 tot 600 000 euro besteden wij gemiddeld 1 500 tot 2 000 uur. Maar hoeveel daarvan kruipt in creatief ontwerpen? Dat kan sterk verschillen van project tot project, zodat je dat forfaitair heel moeilijk kunt indekken. Werken in regie is uitgesloten in dergelijke gevallen. Daarom vind ik een percentage op de bouwprijs een eerlijke oplossing. Leidt dat niet tot een scheeftrekking als een bouwheer kiest voor luxueuze materialen, zegt u? Die bouwheer zal ook veel strenger toekijken op de uitvoering en veel sneller bellen als er problemen rijzen. Ook de verzekering stijgt dan trouwens. Maar het blijft natuurlijk altijd de bluts met de buil.” Geert Houtmeyers: “Wij hanteren hoofdzakelijk een vast bedrag en werken voor kleinere projecten in regie. In dat laatste geval moet je natuurlijk alert zijn voor je verantwoordelijkheden en bijvoorbeeld voldoende opvolging van de bouwplaats in de overeenkomst opnemen. Essentieel is dat mensen van in het begin weten wat ze mogen verwachten. Ik krijg geregeld bouwheren over de vloer die ook bij confraters langs gaan en achteraf terugkeren met de boodschap: wij hadden een goed gevoel bij u, maar u bent wel de duurste. Ik vraag dan of ze zeker zijn dat ze van de andere architecten hetzelfde mogen verwachten als van mij, want je moet toch een objectieve vergelijking kunnen maken. Toegeven op de prijs doe ik niet, want dan beland je in de spiraal die ik zo-even schetste.”

Medewerkers en prospectie Zoals in andere ondernemingen hangt de kwaliteit van een architectenbureau mee af van de medewerkers. Jan Sap: “Uit

DIMENSION 17

Hoe werkt een bureau het best: met zelfstandige architecten of met architecten in dienstverband? Jeroen Opsomer: “Het voordeel van zelfstandige medewerkers is dat je een sluitende budgettering kunt maken. Als iemand een dag afwezig is, moet je hem of haar niet betalen. Je kunt dus het rendement beter opvolgen. Een ander punt is dat de samenwerking gemakkelijker te verbreken is.”

Peter Heyninck

een rondvraag van UNIZO blijkt dat ondernemers het vinden van geschikt personeel als de grootste uitdaging voor de komende jaren beschouwen. Zeker als er technische kwalificaties vereist zijn, blijven kmo’s op hun honger zitten.” Karel De Mulder en Geert Houtmeyers signaleren dat architecten met ervaring amper te vinden zijn, hoewel ze de laatste tijd een lichte kentering zien. Karel De Mulder: “Omdat je je mensen zelf moet opleiden, wil je ze natuurlijk houden. Een kwalitatieve werkomgeving en een goede visie die ze kunnen delen en waaraan ze mee kunnen bouwen, zijn daarvoor onontbeerlijk. Maar soms stoot je op economische grenzen. Zodra mensen een gezin stichten en een huis kopen, willen ze beter betaald worden. Maar zelfstandige medewerkers van 35 à 40 jaar een uurvergoeding van 30 tot 40 euro betalen is niet vanzelfsprekend. Wij werken daar hard aan. Een tot twee keer per jaar evalueren wij de manier waarop iedereen functioneert. Met de mensen die we echt willen houden, hebben we een apart gesprek over hun toekomstperspectieven. Toen we in 2004 zijn overgegaan van een feitelijke vereniging naar een vennootschap, hebben we de loonvorken van iedereen en de omzetten van de projecten openbaar gemaakt. Dat was een zware maar achteraf gezien uitstekende beslissing. Iedereen kent de barema’s en de projectarchitecten maken zelf de facturen, wetende dat we per maand een bepaald cijfer moeten halen.” Jan Sap: “Het is belangrijk dat je de verantwoordelijkheid bij de mensen zelf legt, zodat ze beseffen dat er iets moet gebeuren.” Karel De Mulder: “Toch een kleine kanttekening: een retentiebeleid is een zaak, maar evengoed heb je geregeld behoefte aan nieuw bloed op een architectenbureau.” Peter Heyninck knikt bevestigend: “De structuur moet ook werkbaar blijven. Als iedereen vennoot is en alles te zeggen heeft, riskeer je problemen.”

18 DIMENSION

Geert Houtmeyers: ”Daar staat tegenover dat de relatie vrijblijvender is. De medewerker die het langst werkzaam is op mijn bureau is een architect-bediende. De kostprijs voor een architect in dienstverband ligt weliswaar hoger, maar je moet naar het volledige plaatje kijken. Als je hem het gevoel kunt geven dat hij participeert en mee beslist, zit het echt wel goed met zijn prestaties en rendement. Tevens kan je in dit statuut een zekere verantwoordelijk geven aan je medewerker, waardoor zijn engagement veel hoger ligt en minder vrijblijvend is dan bij een zelfstandige medewerker. Architecten moeten dus geen schrik hebben om iemand in dienst te nemen, als ze diens functie maar goed invullen.” Karel De Mulder: “Ik zie een groot nadeel aan het bediendestatuut: het aantal gepresteerde uren. De zelfstandigen die

Jeroen Opsomer

debat ook nog opdrachten buiten ons bureau hebben, kunnen in drukke periodes de ene maand drie keer meer uren presteren dan de andere. Hoe regel je zoiets met een bediende?” Jan Sap: “Je mag zeker het juridische aspect van schijnzelfstandigheid niet uit het oog verliezen. Als de arbeidsrelatie met een zelfstandige achteraf wordt geherkwalificeerd tot een werknemersovereenkomst, zit je met een plotse en aanzienlijke meeruitgave.” Geert Houtmeyers: “Ik hanteer daarvoor duidelijke criteria. Mijn zelfstandige medewerkers moeten ook andere opdrachtgevers of minstens eigen projecten hebben.” Karel De Mulder: “Zo leren ze meteen ondernemen. Want ondernemerschap is in een vennootschap met veel architecten dikwijls een heikel punt.”

Nieuwe opdrachten: wachten tot ze komen of actief prospecteren? Bart Verstraete: “Uit een NAV-enquête blijkt dat slechts weinig architecten actief prospecteren. Amper 10% van de bureaus heeft bijvoorbeeld een marketingbudget vastgelegd.” Geert Houtmeyers: “Voor ons bureau is het internet erg belangrijk. Van de particuliere bouwers komt 80 tot 90% via de website bij ons terecht. Wij besteden daar dan ook veel tijd en aandacht aan. Duur is dat niet, op een eenmalige investering na. Belangrijk is dat de website zo wordt gebouwd dat je ze zelf kunt onderhouden. Elke drie maanden komt een jobstudent ze updaten met materiaal dat wij hebben voorbereid.” Peter Heyninck: “Wij hebben een site laten bouwen in Flash. Achteraf bleek dat we die niet zelf kunnen onderhouden. Daarom laten we ze nu ombouwen naar html. Ook gaan we iemand de verantwoordelijkheid voor de updates toevertrouwen. Je moet er dus een werkingskost voor vastleggen.”

verantwoord. Dankzij de Open Oproep is het probleem van gratis werk wat verminderd, maar de vergoeding blijft miniem, vergeleken met het werk dat je investeert. Wij doen alleen mee als er een zekere vergoeding vanaf het begin is.”

Sommige architecten vragen zich met een zekere huiver af: moet ik nu een manager worden? Jan Sap: “Je moet vooral een ondernemer zijn en je bureau goed managen. Faillissementen zijn dikwijls te wijten aan het feit dat de zaakvoerder het personeelsbeleid, de facturatie en andere essentiële bedrijfszaken niet goed opvolgde.” Karel De Mulder: “Je kunt management misschien beschouwen als een noodzakelijk kwaad, maar als je het verwaarloost, blijven de zaken niet draaien. Vanaf een bepaalde schaalgrootte moet je volgens mij wel kiezen: je wordt fulltime manager of je geeft het management in handen van iemand anders.” Geert Houtmeyers: “We moeten niet vies zijn van het woord manager. Managen is een onderdeel van wat je als architectzaakvoerder moet doen. Alleen mag het niet versmachtend werken.” Tekst: Staf Bellens - Foto’s: Studio Dann

Jan Sap

Karel De Mulder: “Verder zijn publicaties, interviews of spreken op evenementen en colloquia belangrijk. Wedstrijden zijn ook een manier om aan prospectie te doen en naambekendheid te krijgen. Dat mes snijdt wel aan twee kanten omdat je gratis werk levert als je niet wint. Van de huisvestingswedstrijden waaraan we hebben deelgenomen, hebben we er 42% gewonnen. De andere wedstrijden leverden sinds 2008 slechts een slaagpercentage van 33% op, te weinig om renderend te zijn. In het verleden hebben we vastgelegd dat we 10 tot hoogstens 15% van onze omzet aan prospectie zouden besteden. Momenteel gaan we richting 25 à 30%. Dat kan niet.” “Anderzijds zijn wedstrijden de ideale gelegenheid om het team te stimuleren en te motiveren en de visie van het bureau over te brengen. Iedereen zit dan dag en nacht samen, ongeacht de competenties en de bevoegdheden.” Geert Houtmeyers: “Voor een klein bureau zijn de kosten on-

DIMENSION 19

Bolidt Kunststoftoepassing

De kracht van het materiaal Met haar Bolidtop® systemen op basis van zorgvuldig samengestelde ingrediënten stelt Bolidt esthetische, naadloze, duurzame en onderhoudsarme vloersystemen voorop. Van duurzaam tot stootvast De vloersystemen van Bolidt zorgen voor een naadloos eindresultaat. Daardoor zijn de systemen poriëndicht - en dus hygiënisch - en vrij van slipgevaar. De systemen zijn onderhoudsvriendelijk, duurzaam en slijtvast en door de elasticiteit stootvast en scheurbestendig. Qua materiaalgebruik voldoet Bolidt aan de emissie-eisen voor scholen en kantoren: de systemen bevatten 0% weekmaker en zijn ftalaat en pvc vrij. Bijzondere ruimten in scholen en kantoorgebouwen vragen ook bijzondere vloeren. Een natte ruimte kent immers andere eisen dan een kantoorruimte. Zo bestaat er voor kantoren, lokalen of andere ruimten met apparatuur een statische elektriciteit geleidende vloer. Voor een entree behoren vloeren met speciale effecten, van parelmoer tot 3D-effect, tot de mogelijkheden. Ook de esthetische mogelijkheden zijn uitgebreid.

Naadloze vloerafwerking Met meer dan 45 jaar ervaring op het gebied van slijtvastheid en duurzaamheid heeft Bolidt honderden systemen ontwikkeld, waaronder de Bolidtop® Combi. De eigenschappen van deze vloerafwerking blijven gehandhaafd, terwijl er minder geluid wordt veroorzaakt bij het belopen of berijden van de vloer. Dit maakt de vloer ideaal voor onderwijsgebouwen en kantoren. Alle Bolidtop® vloer-, Bolicoat® wandafwerkingssystemen en Boligrip® en Bolidrain® slijtlagen zijn naadloos, duurzaam en onderhoudsarm. Ze worden door eigen specialisten in situ verwerkt.

Bolidroom ontwerplab Bolidt ontwikkelt, produceert en past haar systemen in eigen huis toe en wordt daarom graag in een zo vroeg mogelijk

20 DIMENSION

stadium ingeschakeld door de architect of de opdrachtgever. Voor hen is er het Bolidroom ontwerplab, waar hij of zij met kleur, compositie, textuur en samenstelling kan experimenteren, met bestaande producten en nieuwe materialen. Een voorbeeld hiervan is de Chinese architect Jiwei Li, die door zijn bezoek aan Bolidroom het juiste ontwerp vond voor The Water Cube in Beijing.

Projecten wereldwijd Een recent Nederlands project van Bolidt is de Haagse Hogeschool in Delft, verkozen tot het meest duurzame schoolgebouw van Nederland. Ook in de culturele sector heeft Bolidt projecten uitgevoerd zoals het Mercedes Benz Museum in Stuttgart en de parkeergarage van het Römischen Hof aan de Berliner Boulevard in Berlijn. Een nog lopend project is de Staatsbibliotheek in Berlijn. Daarnaast is er ook het Masdarproject - een ontwikkelcentrum voor clean-technology dat kadert in het EcoCommercial Building Programma - in Abu Dhabi. www.bolidt.be

Laat uw klanten kennismaken met de nieuwe generatie. Viessmann levert hoogwaardige technologie: dankzij bijzonder energiebesparende verwarmingssystemen, zoals de compacte condensatieketel Vitodens 242-F in combinatie met hoog performante vacuümbuiscollectoren ter ondersteuning van de productie van sanitair warm water. Energiebesparende en milieuvriendelijke verwarmingstechniek herkent men op het eerste gezicht. Bovendien kunnen uw klanten via www.viessmann.be nog tot en met 27 november 2010 een energiecheque aanvragen waarmee ze tot € 400* aan korting genieten bij aankoop van één van onze oplossingen! Deze techniek heeft een naam: www.viessmann.be

Viessmann Belgium b.v.b.a. · Hermesstraat 14 · 1930 Zaventem (Nossegem) info@viessmann.be

Efficiënte oplossingen voor alle energiebronnen en alle toepassingen.

* Registratie van een particuliere klant gebeurt via de website www.viessmann.be of via het gratis nummer 0800/999 40, voor een korting tot € 400 (incl. BTW), afhankelijk van de aangekochte installatie (voorwaarden zie www.viessmann.be). De cheque kan worden ingeruild tot en met 15 december 2010.

MAS

Tempel en schatkist aan de Schelde

22 DIMENSION

Het nieuwe Museum aan de Stroom is een monument. Solide en behept met een bijna bovenmenselijk soortelijk gewicht. Alsof we voor een Noord-Indische tempel staan. Architectuur als architectuur met binnenin het verhaal van een stad.

Kunde, kennis en evocatie Architecten moeten zich toespitsen op kunde, kennis en evocatie kregen de toehoorders om de oren. Architect blijf bij je vak en ontwerp architectuur met inzicht van ruimte en dimensies. “Het contemporaine debat in de architectuur wordt gehinderd door een gebrek aan vertrouwen in het eigen vakgebied en haar eigen mogelijkheden”, zei Willem-Jan Neutelings toen. Begrippen als fluid, sexy of virtual zijn zinloos om architectuur te beschrijven. Gebouwen vloeien niet, gebouwen hebben geen geslacht, gebouwen kunnen per definitie niet virtueel zijn. En ga zo maar door. Kijken we naar het MAS dan begrijpen we deze opvattingen des te beter. Er is de beheersing van materialen en details (kunde) er is de beheersing op het gebied van proportie en compositie. Het MAS laat zich vatten in architectonische termen en verankert zich daarmee in vijfduizend jaar architectuurgeschiedenis. De relatie tussen architectuur en geschiedenis staat immers buiten kijf. Is architectuur niet een kwestie van tijd en daarmee van geschiedenis?

De wedstrijd 55 ontwerpteams uit binnen- en buitenland maakten een ontwerp voor het MAS. In juni 2000 werd het architectenbureau Neutelings Riedijk Architecten als winnaar aangeduid. Hun ontwerp stelt het MAS voor als een ‘Stapelhuis’ en verwijst zichtbaar naar de oude pakhuizen die van Antwerpen Antwerpen maakten. Het Eilandje is niet toevallig de locatie van het MAS dat naast zijn museumfunctie ook nog stedelijkheid tot stand wil brengen. In zijn stedelijke context is het MAS een platform waar stad, mensen, stroom en haven elkaar ontmoeten. Kortom, het Eilandje is een scharnierplek, een brug die stad en haven met elkaar verbindt. Een kruispunt en een nieuw centrum. Het Eilandje is een oude havenbuurt in het noorden van Antwerpen. Ze wordt zo genoemd omdat ze volledig omringd is

door dokken. De buurt ontstond in de tweede helft van de zestiende eeuw en werd toen ‘Nieuwstad’ genoemd waar drie vlieten werden gegraven. Langs deze kanalen vestigden zich havenbedrijven en brouwerijen.

project

Aan het Eilandje in Antwerpen staat het nieuwe museum aan de stroom. Stil en onbewogen in zandsteen gegoten. Het is een zuil van kunde, kennis en van evocatie. Een paar jaar geleden, in 2007 gaf, Willem-Jan Neutelings een opmerkelijke lezing in Rotterdam. Een lovenswaardige rede: simpel en vooral transparant. Geen hoogdravende bewoordingen, geen misleidende mist of rookgordijnen maar een toespraak met een duidelijke boodschap.

Stadsvernieuwing Net zoals in Londen of Barcelona zal de havenbuurt een modern stadsdeel worden. Het MAS is gebouwd op de plaats van het verdwenen Hanzehuis. Het MAS stapelt het verleden in ‘koffers’. En dat is letterlijk te nemen. De meest uiteenlopende objecten, artefacten, tradities en verhalen in verband met het leven van de stad en de mensen die er woonden en nog wonen, worden in het MAS verzameld en gestapeld. Het MAS is een ‘schatkist’ vol stadswaar. Maar daarvoor moeten we nog een jaartje wachten als B-architecten hun inrichtingsconcept klaar hebben en de verhuis van de ruim 400.000 artefacten afgerond is. De ‘koffers’ zijn zodanig opgestapeld dat ze een spiraaltoren vormen, een reuzenwenteltrap. Op elk niveau kan men uit de roltraproute stappen en een koffer binnenwandelen. De spiraalroute naar boven is een publieke stadswandeling, een nieuwe Antwerpse boulevard, die haar bekroning vindt op het panoramaplatform. Samen met de Boerentoren, de politietoren en de toren van de kathedraal biedt het MAS-dak een fantastisch uitzicht op Antwerpen en omgeving.

Het museumplein Het museumplein op de Hanzestedenplaats heeft meer dan één ambitie: rustplek, oriëntatieplatform, ontmoetingsplaats, ‘opwarmer’ voor de MAS-ervaring. Het heeft een scharnierfunctie tussen haven en oude stad. Museumobjecten zullen het plein sieren. Paviljoentjes en tussenliggende terrassen zorgen voor een gezellig publieke sfeertje. De realisatie van het MAS maakt deel uit van een hele metamorfose van de wijk ‘het Eilandje’. De buurt krijgt een combinatie van functies: wonen, kantoren, cultuur en erfgoed, toerisme, recreatie, groene ruimten en parkeergelegenheid. Luc Tuymans liet een groot mozaïek ontwerpen. Het basisontwerp is het schilderij Dead Skull uit 2002, dat een doodshoofd voorstelt. Dezelfde afbeelding is terug te vinden op het grafmonument voor Quinten Matsys aan de Antwerpse kathedraal. www.mas.be Philip Willaert

DIMENSION 23

091370

uniform geh

eel

variatie in af

werking

alite

kw ante

con

we give answers

Pure witheid, zuivere inspiratie CBR Wit inspireert. Puur wit of met een expressief en helder coloriet. Strak van vorm of organisch. De unieke zuiverheid en constante kwaliteit van het witte cement laten u toe de esthetische en constructieve eigenschappen van beton maximaal te benutten. Tegelijk behoudt het beton zijn duurzaam karakter. CBR Wit geeft u een ongeziene creatieve vrijheid. Carte blanche.

Kijk ook op www.cbr.be voor meer informatie.

specialist a/h woord 01 Wat is vandaag nog het nut van registratie van de aannemer? Sinds 1 januari 2008 heeft de hoofdelijke aansprakelijkheidsregeling voor sociale en fiscale schulen van een aannemer een aantal ingrijpende veranderingen ondergaan. De belangrijkste wijziging is dat de registratie als aannemer niet langer relevant is om te oordelen of er inhoudingen moeten gebeuren. Maar waarom zou u nog kiezen voor een geregistreerde aannemer? Het is ons zo geleerd: werk nooit met een niet-geregistreerde aannemer. De registratie was een garantie dat de aannemer geen sociale of fiscale schulden had. Bij dergelijke schulden moest er steeds een bedrag rechtstreeks aan de schuldeiser overgemaakt worden. De bouwheer liep zelfs het risico aansprakelijk gesteld te worden wanneer hij dit naliet. Maar dit moet dus wat genuanceerd worden. Sinds 1 januari 2008 is er een nieuwe regeling: de registratie is losgekoppeld van eventuele sociale of fiscale schulden. Let wel, een opdrachtgever moet bij de betaling van de factuur nog steeds nagaan of de medecontractant schulden heeft. Er geldt nog steeds een inhoudingsplicht.

Inhoudingsplicht Elke niet-particuliere opdrachtgever moet steeds nagaan of de medecontractant sociale of fiscale schulden heeft. Deze controle dient te gebeuren op het ogenblik van betaling van de facturen. Een eenmalige controle bij de aanstelling van de aannemer is dus niet voldoende. Het bestaan van dergelijke schulden brengt de verplichting mee om inhoudingen en stortingen te verrichten. De controle van de registratie als aannemer speelt hierbij geen enkele rol meer. Wie de inhoudingsplicht niet naleeft, riskeert hoofdelijk aansprakelijk gesteld te worden voor de betaling van de schulden van zijn medecontractant. Wanneer op het ogenblik van de controle de medecontractant sociale schulden heeft, vermeldt het attest een inhoudingsplicht en dient bij de betaling 35% van het factuurbedrag (exclusief

BTW) ingehouden en doorgestort te worden aan de RSZ. Voor factuurbedragen groter of gelijk aan 7.143 euro mag de inhouding beperkt worden tot het reĂŤle bedrag van de sociale schulden. Wanneer blijkt dat de medecontractant fiscale schulden heeft, dient bij de betaling 15% van het factuurbedrag (exclusief BTW) ingehouden en doorgestort te worden aan de fiscus. Gaat het om een factuur van meer dan 7.143 euro, dan mag de inhouding beperkt worden tot het reĂŤel factuurbedrag van de schuld. Opgelet: de inhouding voor fiscale schulden is volledig losgekoppeld van de inhouding voor sociale schulden! Wanneer de medecontractant enkel sociale schulden heeft, dient men enkel een inhouding en storting ten gunste van de RSZ te verrichten. Wanneer de medecontractant enkel fiscale schulden heeft, dient men enkel een inhouding en storting ten gunste van de fiscus te verrichten. Inhoudingen ten gunste van beide organismen zijn slechts vereist indien de medecontractant zowel sociale als fiscale schulden heeft.

Waarvoor staat die registratie dan nog? De registratie is nog steeds een kwaliteitsgarantie. Om zich te laten registreren moet de aannemer zijn dossier indienen bij zijn provinciale registratiecommissie. Na een grondige screening kan een registratie worden toegekend. Naast een bewijs van beroepsbekwaamheid wordt onder meer nagegaan of de aannemer geen beroepsmatige veroordelingen heeft opgelopen. Bij aannemers die personeel tewerkstellen wordt gecontroleerd of het arbeidsreglement wordt nageleefd. De registratieprocedure is dus een strenge selectie en garandeert de professionele aanpak van het bedrijf. Om als bouwheer te kunnen profiteren van de kortingen in de personenbelasting bij energiebesparende werken blijft het noodzakelijk om met een geregistreerd aannemer te werken. Deze maatregel staat onder protest vanuit Europa. Buitenland-

Âť

DIMENSION 25

se aannemers die in ons land willen werken worden immers benadeeld. Maar hiervoor is er in België een tussenoplossing uitgedokterd: het volstaat om als aannemer gelijkaardige registratie te behalen in zijn thuisland in de Europese Unie.

Hoe ziet de beroepsverzekering dit? De architect voorziet in zijn lastenboek om enkel te werken met geregistreerde en erkende aannemers. Een gelijkaardige formulering komt regelmatig terug in verzekeringscontracten. Hoewel dit nog dateert uit de periode dat de registratie gekoppeld was aan de inhoudingsplicht, blijft deze clausule dikwijls vermeld. Het lijkt dus aangewezen om na te gaan wat in uw verzekeringscontract staat. Het is natuurlijk niet onlogisch dat een verzekeringsmaatschappij de kwaliteit van het uitgevoerde werk maximaal wil garanderen om de kans op schade te beperken. Als architect gaan we trouwens graag uit van datzelfde principe.

Erkenning van de aannemer De erkenning van de aannemer is enkel van toepassing wanneer de aannemer wil werken voor een overheid. De erkenning is een kwaliteitslabel. De aannemers worden gecontroleerd volgens een reeks criteria van technische bekwaamheid en financiële draagkracht. Dit geeft de opdrachtgevende overheden een waarborg dat de aannemer betrouwbaar is. Omdat de omstandigheden in de praktijk kunnen wijzigen, is

de duur van de erkenning beperkt tot vijf jaar. Na deze periode moet de erkenning herzien worden. Men gaat dan na of de onderneming nog aan de voorwaarden voldoet. Een erkende onderneming mag niet om het even welk werk voor om het even welk bedrag uitvoeren. Omdat de aard en de moeilijkheidsgraad van overheidswerken verschilt, worden ze opgedeeld in categorieën en ondercategorieën. De categorieën en ondercategorieën van werken worden ook nog eens ingedeeld in klassen, naargelang het bedrag van de werken. Er is dus een dubbele indeling. De overheid die de opdracht geeft, raamt de uitvoeringskosten, stelt een bestek op en bepaalt daarin welke erkenning de aannemer moet hebben. Ze vermeldt dus tot welke categorie of ondercategorie en klasse het aannemersbedrijf moet behoren. Samengevat kan dus gesteld worden dat hoewel de registratie losgekoppeld is van eventuele sociale of fiscale schulden het nog steeds een kwaliteitslabel is. U bent niet noodzakelijk verplicht om te werken met een geregistreerd aannemer, maar misschien eist u dit zelf wel? ir-arch Geert Michaux Met dank aan SBB ‘Fiscale en juridische knipperlichten voor de bouwsector’

het project dat ik je had toegewezen is stopgezet… echt? en ik heb er nog zoveel energie in gestoken…

26 DIMENSION

ik heb een nieuw project dat tegen vorige week af moet… hoe moet ik dat doen?

je kan misschien je energie uit je vorige project recupereren… ik had nooit moeten tekenen voor een duurzame stage…

©maaik - 2010 - www.archmaaik.com - 2158

LIFESTYLE COLORS OF THE NEW GENERATION

9 TRENDKLEUREN DE EERSTE UPDATE VAN LIFESTYLE COLORS

U HEBT NOG GEEN LIFESTYLE COLORS BOX? ONTDEK DE SPECIALE VOORWAARDEN BIJ UW GROSSIER!

In september lanceert Sikkens Lifestyle Colors of the New Generation. Negen trendkleuren, geïnspireerd op het thema “warm values / cool crafts”. Respect voor traditie en authenticiteit, revival van artisanale kunsten en een nieuw sociaal bewustzijn zijn daarin de voornaamste tendensen. Sikkens vertaalde dit in een eigentijds kleurenverhaal dat de Lifestyle Colors collectie helemaal up-to-date maakt. Een selectie hedendaagse tinten die zowel onderling als met het bestaande palet prachtige combinaties opleveren. Wie de Lifestyle Colors box reeds aanschafte ontvangt gratis deze update. Heb je nog geen box?

the right color

Bij je grossier kan je terecht voor deze unieke kleurentool. www.sikkens.be

Sikkens. Innoveren & Inspireren.

“Met deze compacte en betaalbare Inspiratiewoning willen we bewijzen dat - dankzij de toepassing van nieuwe technieken en technologieën - energiezuinig, comfortabel én smaakvol bouwen hand in hand kunnen gaan. Kandidaat-(ver)bouwers kunnen hier ideeën opdoen, zowel op esthetisch als op energetisch vlak”, aldus Thomas Lievens van Zeker Wonen.

Zeker wonen

Een woning die wil inspireren In Melle levert Zeker Wonen het bewijs dat energiezuinig, comfortabel én smaakvol bouwen perfect hand in hand kunnen gaan. De ‘Inspiratiewoning’ is een project van de Gentse algemene aannemer en een aantal partners uit de bouwsector die – elk op hun vakgebied - dezelfde filosofie hanteren. Compact en betaalbaar Het betreft een halfopen bebouwing in een kleine verkaveling. De architectuur – van de hand van architect Peter Cattoir – is een toonbeeld van hedendaagse, strakke lijnen en vormen. De woning heeft een vrij klassiek grondplan. Grote glaspartijen brengen veel natuurlijk licht naar binnen.

28 DIMENSION

De eengezinswoning is optimaal geïsoleerd. In de spouwmuur zit 9,8 cm resolhardschuim, in het hellend dak 22 cm glaswol, terwijl het plat dak 2 x 6 cm pur-platen kreeg. De vloer werd geïsoleerd met gespoten pur-schuim van 8 cm dik. Ventilatie gebeurt via een vraaggestuurd systeem dat tot 92% van de warmte kan terugwinnen. In combinatie met een lucht-water warmtepomp en een condenserende gaswandketel brengt dit de K-waarde op 32 en het E-peil op 46. Het hybride warmtepompsysteem haalt een COP van 3,8.

De gevel heeft het uitzicht van gelijmd metselwerk met een minimale voeg, terwijl de gevelstenen toch traditioneel vermetst zijn. Het geheim schuilt in de uitholling aan de bovenzijde van de gevelsteen, waarin de mortel wordt aangebracht en grotendeels verzinkt. De dakpannen van de Inspiratiewoning hebben een luchtzuiverende werking door de behandeling met een laag microbeton die titaandioxide bevat. Verder werd er geopteerd voor optimaal isolerende raam- en deurprofielen in pvc, versterkt met gegalvaniseerd staal en opgebouwd uit 5 kamers, voor een nog betere thermische isolatie. De hoogwaardige glas- en aanslagdichtingen hernemen telkens opnieuw hun oorspronkelijke vorm en garanderen een maximaal contactoppervlak tussen beglazing en profiel. Het toegangscontrole systeem met video- en deurtelefonie omvat een vandaalbestendige buitenpost en 2 compacte binnen-

posten uit aluminium. Het schakelmateriaal is gevarieerd en past telkens bij het interieur: van tijdloos strak tot zeer zachte lijnen. Ook de verdere afwerking en inrichting van de Inspiratiewoning gebeurde met duurzame en onderhoudsvriendelijke materialen.

REPORTAGE

Duurzame materialen

Terras met hout- & pvc-look Speciaal is ook het terrasconcept dat het natuurlijke uitzicht van hout met de onderhoudsvriendelijkheid en duurzaamheid van pvc combineert. Dankzij de zigzagvormige aansluiting tussen de profielen kunnen kleine voorwerpen niet tussen de planken vallen en blijft er voldoende ruimte voor ventilatie en afwatering. De Inspiratiewoning is gelegen aan de Platanendreef 62 te Melle. www.zekerwonen.be

DIMENSION 29

Océ Belgium

All-in-one supplier voor de architect Océ heeft niet alleen het grootste gamma printers, copiers en scanners op de markt. Knowhow op het vlak van software, service en imaging supplies maakt van Océ de ‘all-in-one’ supplier bij uitstek van de moderne architect. Op maat van de klant Océ onderscheidt zich in de markt door haar zeer uitgebreide aanbod printers, copiers en scanners, zwart-wit en kleur, van instapmodellen tot de meest geavanceerde all in oplossingen. Het ontwikkelen van nieuwe Océ apparaten, op basis van inkjet- of tonertechnologie, gebeurt in nauwe interactie met de klant. De Product Life Cycle - van R&D tot recyclage – is volledig in eigen beheer. Via flexibele financieringsvormen zoals verhuur en leasing denkt en evolueert Océ mee met de beIRS_DIM_adv_230x142_BN:Opmaak 1

04-01-2010

11:40

hoeften en de mogelijkheden van de klant. Heel wat apparatuur kan in de loop van de gebruikscyclus worden uitgebreid en geactualiseerd. Als één van de weinige nichespelers beschikt Océ over een eigen service-organisatie voor installatie en onderhoud, met onder meer een groen nummer en een helpdesk. Océ heeft tevens een uitgebreid assortiment mediaprofielen – zoals diverse soorten papier, toner en inkten – op de markt.

Pagina 1

Ontdek ons compleet gamma zonne-energie-producten

Zonnepanelen

S u n H u n t e r. e u

UniSolar daken

Omvormers

I.R.S-SOLAR, hoog zonne-energierendement tegen de scherpste voorwaarden. Wij bieden verschillende koop- en huuroplossingen op maat van uw bedrijf. Bent u particulier, dan kunt u rekenen op onze Solar-Contractors. Meer info : bel 09.321.99.21 of mail info@irs-solar.be

www.irs-solar.eu www.sunhunter.eu

Kleurenprints in een handomdraai

Architectenbureaus en ook studiebureaus maken in toenemende mate gebruik van kleurenprinters voor het afdrukken van plannen en presentaties. De Océ ColorWaveTM 600 is het paradepaardje onder de Océ printers. Deze geavanceerde grootformaat TonerPearl printer produceert kleurenafdrukken volgens de gepatenteerde CrystalPoint TM tonertechnologie op normaal papier. De Océ ColorWave 300 en de Océ PlotWave 300 zijn nieuwe, multifunctionele grootformaat systemen. Door hun compact design passen ze in zeer kleine ruimten. Printen en scannen op het systeem kan met een USB-flashdrive. Op de Océ ColorWave 300 kan men zowel kleur als zwart-wit printen en kopiëren, op de Océ PlotWave 300 enkel zwart-wit. Op beide systemen kan er kleur gescand worden. Opmerkelijk is tevens de identieke, compacte en ergonomische uitvoer voor alle types Océ-media. Eén enkele interface en één IP-adres volstaan om te printen, te kopiëren en te scannen. De Océ Color Image Logic maakt scannen, achtergrondcorrectie, filteren, kleurbeheer en rasteren mogelijk.

Daarnaast is er de Océ CS2400-serie kleurenprinters, verkrijgbaar in 24-inch en 36-inch uitvoering. Deze instapmodellen voor de startende architect zijn ergonomisch ontworpen en compact gebouwd. In deze serie lanceert Océ de CS2436 MF ReproKiosk, een multifunctionele grootformaat kleurenprinter en scanner. www.oce.be - www.directsupplies.be

Imaging Supplies De Océ Media Guide biedt de klant on line support bij het kiezen van de optimale supplies voor zijn machine. Voor al haar toepassingen biedt Océ diverse soorten volgens het FSC-label gerecycleerde rollen papier aan. Bestellen kan op elk moment van de dag via de webshop. Leveringen gebeuren binnen de 24 uur.

Kortingsbon Met deze bon krijgt u 20€ korting bij de aankoop van materialen voor uw grootformaat printer. Als u deze bon samen met een kopie van u factuur opstuurt naar Océ-Belgium NV, tav Imaging Supplies, Jules Bordetlaan 32, 1140 Brussel, ontvangt u een creditnota ter waarde van 20€. Of u mailt de ingescande bon met u bestelling naar directsupplies-be@oce.com en geniet onmiddellijk van deze korting.

- 20 Euro * Deze bon is geldig op alle producten van Océ Direct Supplies uitgezonderd toners, inkten & accessoires, bij een aankoop van minimum 150€. Deze actie is geldig tot 31 december 2010. Maximum1 bon per klant. Meer uitleg ? Bel 02 729 42 11. Deze actie kan niet gecumuleerd worden met andere acties of promoties. Ontdek ons volledig gamma op www.directsupplies.be

REPORTAGE

All-in-one, one-for-all

ARKS architecten, Aalter

Duurzaam bedrijfsproject voor Hain Celestial Europe ARKS architecten ontwierp in opdracht van Koramic Real Estate een industrieel complex van 7500m². Het ontwerp is het uitgangbord van Hain Celestial Europe, pionier in bioproducten op mondiaal vlak.

forteisen voldoet. Hij had daarbij een gebouw voor ogen dat binnen de financiële ruimte zo duurzaam mogelijk moest bedacht worden.

De groep Hain Celestial biedt niet alleen producten aan maar voert ook een bedrijfspolicy waar respect voor mens en natuur een belangrijk plaats innemen. ARKS architecten vertaalde deze cultuur in een zeer compact gebouw met een flexibele planindeling. Er kwam zelfs architectuur aan te pas om voornoemde cultuur en policy vorm te geven. Een massief portaal opent het kantoor naar het zuiden en fungeert eveneens als schaduwluifel voor de dieperliggende landschapskantoren. Van op afstand lijkt het gebouw op een uit zijn krachten gegroeide villa. “Dat was ook de bedoeling. het moest er huiselijk en vertrouwelijk uitzien vandaar dat we een massief ogende bekleding hebben aangebracht. Die bekleding met Koramic-pannen levert een dynamische schakering van kleuren op en geeft het portaal niet alleen een natuurlijk karakter maar evenzeer en ijzersterke identiteit. Er werd in het ontwerp gestreefd naar een maximale duurzaamheid door het beperken van de energievraag, gebruik van hernieuwbare energiebronnen, het toepassen van efficiënte technieken en bewust materiaalgebruik.

Het verzoenen van het duurzame aspect met het financiële plaatje vormde voor ARKS architecten misschien wel de grootste uitdaging. De talloze maatregelen die duurzaam bouwen met zich meebrengt werden onderworpen aan een kosten-batenanalyse. Het gebouw was initieel gebudgetteerd als een low-cost industriebouwproject en tijdens het ontwerp werd continu de TCO (total cost of ownership) bewaakt.

Energetisch concept Het kantoorgedeelte heeft een bruto vloeroppervlakte van ca 1290 m². Binnen zijn er zowel landschapskantoren als individuele kantoren naast diverse vergaderzalen, een labo, een eetzaal en nevenfuncties. De opdrachtgever wenste een performant kantoorgebouw dat aan alle hedendaagse com-

32 DIMENSION

Duurzaamheid versus financieel plaatje

Stijn Slabbinck: “Het kantoorproject is vrij uniek omdat het E-peil negatief is, namelijk E -9. Dit betekent dat het gebouw energieactief of energieproducerend kan beschouwd worden wat betreft het gebouwgebonden energiegebruik voor verwarming, ventilatie, koeling, verlichting... Aangezien er meer energie geproduceerd wordt dan het gebouw nodig heeft, wordt een deel van de gebruikersgebonden energiebehoefte van onder meer computers en allerhande kantoormachines gedekt.”

Trias energetica De hoge energieperformantie wordt in dit project gerealiseerd door een doordachte toepassing van de trias energetica. Zo wordt de energiebehoefte gereduceerd door optimale oriëntatie en zonering, doorgedreven isolatie (K 29), een goede luchtdichtheid (n50 < 3 h-1) en warmterecuperatie op de ventilatie. het koelen gebeurt hoofdzakelijk passief via hybride ventilatie. Bovendien zorgt een PV-installatie van 107

kWp voor de elektriciteitsproductie. Stijn Slabbinck: “Het duurzame bouwen is de rode draad geweest in het ontwerpproces. In de voorontwerpfase werd een uitgebreide energieconceptstudie uitgevoerd om een gefundeerde keuzes te maken precies om duurzaamheid in zijn volheid te integreren.” De toepassing van passieve koeling via hybride ventilatie vroeg om bijzondere aandacht van het ontwerpbureau. Dit omdat het toegankelijk maken van thermische massa en het creëren van luchtstromen doorheen het gebouw een belangrijke impact heeft op het hele gebouw. Leuk detail. Naast het gebouw van Hain Celestial Europe heeft de biogroep een terrein vol met fruitbomen geplant. Als het oogsttijd is mogen alle stakeholders hiervan genieten. Een toonbeeld van lokale verankering. Bouwheer: Koramic Real Estate - Locatie: Groendreef 101, Aalter - Oppervlakte: 7.500m² - Budget: ca 3.100.000 euro K-peil: 29 - E-peil:E-9 www.arks.be Philip Willaert

DORMA ED 100 en ED 250

Een nieuwe generatie automatische draaideuraandrijvingen. Met de ED 100 en ED 250 presenteert DORMA twee nieuwe draaideuraandrijvingen die standaard een uitgebreide waaier aan functies bieden en nagenoeg geruisloos functioneren. De juiste aandrijving wordt aan de hand van de deurbreedte en het deurgewicht gekozen. De ED 100 is inzetbaar op deuren met een gewicht tot 100 kg en een breedte tot 1.100 mm. De ED 250 is inzetbaar op deuren met een gewicht tot 250 kg en een breedte tot 1.600 mm. Beide aandrijvingen zijn zowel geschikt voor toepassing op intensief gebruikte deuren in ziekenhuizen, verzorgingstehuizen, centra voor andersvaliden en kantoren, als in de private woning. Enkele belangrijke kenmerken: ▪ Krachtige en geruisloze aandrijvingen; ▪ Elegante optiek, slechts 70 mm bouwhoogte; ▪ Variante voor dubbele deuren, optioneel met geïntegreerde mechanische sluitvolgorderegeling; ▪ Geschikt voor brandwerende deuren; ▪ Eenvoudige montage en ingebruikname.

DORMA foquin N.V. ● Lieven Bauwensstraat 21a ● 8200 Brugge Tel. 050 / 31 28 49 ● Fax 050 / 31 62 32 ● info@dorma.be

www.dorma.be

TECHNIEK Hoe interpreteer ik een sonderingsverslag? Om een goed beeld te krijgen van de ondergrond worden er minstens drie sonderingen uitgevoerd. Bij een omvangrijk project worden dat er al snel vijf of zes of zelfs enkele tientallen voor grote of zettingsgevoelige constructies. Maar wat doe je dan met die getallen en grafieken? Hoe bepaal je nu welke fundering een optimale oplossing biedt? De detailberekening is voer voor ingenieursbureaus, maar een eerste inschatting maak je als architect graag zelf. Het sonderingsverslag ligt voor ons… en nu? Een algemene indruk – het inplantingsplan Eén van de belangrijkste zaken om mee van start te gaan is het inplantingsplan. Daarop staat de positie van de sonderingspunten aangegeven. Uit de proeven blijkt misschien dat de ondergrond zeer homogeen is opgebouwd. Maar wanneer sonderingen te dicht bij elkaar werden uitgevoerd is dit niet noodzakelijk de werkelijkheid. Sondeerpunten met een voldoende tussenafstand en gespreid over de bouwsite zijn aangeraden. Op het inplantingsplan worden ook de niveaus van het maaiveld vermeld. Op deze manier kan je direct zien of het terrein veel lager of hoger gelegen is dan de toekomstige vloerpas. Let op wanneer je een ophoging of een afgraving voorziet.

Deze hebben een belangrijke invloed op de interpretatie van de zettingen. Ophogingen zorgen voor bijkomende zettingen, afgravingen voor een reductie. Bij sterk hellende terreinen kan je differentiële zettingen vermoeden: het terrein wordt gedeeltelijk afgegraven of opgehoogd zodat de nieuwe belasting niet gelijkmatig is. De ene kant van het gebouw ondergaat andere zettingen dan de andere kant met kans op scheurvorming tot gevolg. Een tweede aspect bij een sterk hellend terrein zijn problemen met het grondwater. Door het onderbreken van watervoerende grondlagen kan men een ophoping van water aan de opwaartse kant en een uitdroging aan de afwaartse kant verkrijgen. Gevolgen hiervan zijn: differentiële zettingen, zettingen ten gevolge van uitdroging van kleiige gronden, waterschade…Een goed drainagesysteem is hierbij heel belangrijk.

Grondwaterstand Een belangrijk aandachtspunt is de grondwaterstand. Dit wordt vlak na de uitvoering van de sondering opgemeten en wordt enkel indicatief vermeld. Bij een zanderige ondergrond geeft deze indicatie een goede benadering van de werkelijkheid. Bij minder doorlatende lagen zoals klei of leem, of met sterk opgevoerde lagen, wordt de interpretatie al een stuk moeilijker. De verklaring hiervoor is te zoeken bij de doorlatendheid van kleiige of lemige grondlagen. Dit type van grond is weinig doorlatend en het grondwater zal dus na het indringen van de sondeerconus

DIMENSION 35

voldoende lange tijd nodig hebben om terug op peil te komen. De gemeten grondwaterstand tijdens het uitvoeren van een sondering in weinig doorlatende gronden kan dus afwijken van de werkelijke. Bij opgevoerde en weinig vaste gronden zal het sondeergat na het uittrekken van de stangen dichtvallen zodat er geen grondwaterstand kan opgemeten worden. Een correcte interpretatie van de grondwaterstand gaat samen met de indicatieve beschrijving van de grondlagen. De kennis van de grondwaterstand is heel belangrijk in functie van de te kiezen funderingstechniek, het voorzien van eventuele ondergrondse bouwlagen, …. Grondwater heeft ook een aanzienlijke invloed op de berekeningen in het sonderingsverslag. Zowel het grensdraagvermogen (bezwijken van de grond) als het vormveranderingsdraagvermogen (de zettingen van de grond) worden beïnvloed door de grondwaterstand.

De sondeergrafieken Om een advies te kunnen formuleren bekijk je vervolgens de resultaten van de sonderingen. Op de linkeras staat de diepte ten opzichte van het maaiveld vermeld. Bovenaan vind je de weerstandswaarden. De waarde Rp (qc) staat voor de weerstand op de punt. De wrijvingsweerstand op de sondeerstanden wordt weergegeven door Fl of Ft (de totale wrijvingsweerstand). Hoe sterker de grafiek oploopt, of dus naar rechts beweegt, hoe groter de weerstand van de grondlaag. Wanneer er een ‘kleefvang’ wordt gebruikt is de gemeten wrijvingsweerstand niet representatief. De kleefvang is een

verbreding die achter de sondeerconus wordt aangebracht. Deze reduceert de wrijvingsweerstand. Om een goede globale indruk te verkrijgen van de ondergrond interpreteer je eerst deze grafieken of bekijk je de overzichtsgrafiek van de sonderingen. Op basis hiervan kan je al zien of het terrein vrij homogeen (zeer gelijklopende resultaten) of heterogeen is (sterk verschillende resultaten). Een heterogeen terrein geeft een grote kans op ongelijkmatige zettingen van het toekomstig gebouw of kunstwerk. Een homogene ondergrond geeft weinig tot geen differentiële zettingen. Let wel: er kunnen zich grote zettingen voordoen, maar ze blijven gelijkmatig en verschillen weinig tussen de verschillende sonderingspunten.

Grensdraagvermogen en vormveranderingsdraagvermogen We interpreteren de sonderingsresultaten natuurlijk in functie van het gebouw dat er zal komen. Zo zal men indien het om reguliere woningbouw gaat meestal eerst toetsen of een fundering op doorlopende zolen mogelijk is, voor een industriebouw zullen dit veeleer geïsoleerde zolen zijn, voor een onderkeldering onder de grondwatertafel zal men meestal opteren voor een algemene funderingsplaat, constructies zoals silo’s die trekbelastingen dienen op te nemen paalfunderingen, etc… Een tweede gegeven is een indicatie van de toekomstige belasting op die fundering. Het is belangrijk om een grootteorde van de toekomstige belastingen te kennen: gaat het over een gebouw met één bouwlaag of tien? Met grote of kleine overspanningen? Zijn er grote puntlasten?

36 DIMENSION

Schöck Isokorb® K, innovatie in betonverbindingen Duurzaam thermisch onderbreken van betonconstructies

Schöck Isokorb® K, een absolute innovatie om koudebruggen in betonconstructies te vermijden. Ook met duurzame constructieve oplossingen om energieneutraal te bouwen in passiefwoningen. De bouwfysische kwaliteit en flexibiliteit van het systeem biedt een optimale architectonische vrijheid. Meer informatie vindt u op www.schock-belgie.be of bel voor advies naar 09 216 00 70.

100094_Anz_Isokorb_K_BE_fl_rz.indd 1

09.07.10 15:13

SPAAR GELD

ÉN HET MILIEU Heel eenvoudig, kies een Grundfos A-label circulator voor verwarmingsinstallaties! Wanneer een verwarmingsinstallatie warm water radiatoren gebruikt, circuleert dit water dankzij een circulatiepomp. Oudere types circulatoren zijn vaak één van de grootste energieverbruikers in een woning. Vandaag bestaat er – net zoals bij de koelkasten en gloeilampen – een A-label voor energiezuinige circulatoren, zoals de Grundfos ALPHA2. Een Grundfos A-label circulator verbruikt tot 80% minder energie dan de gemiddelde momenteel werkende circulator. Hierdoor kan de totale elektriciteitsverbruik met maar liefst 10% verminderen, een besparing die tevens het milieu helpt te beschermen dankzij minder CO2 uitstoot!

Indien een huishoudelijke verwarmingsinstallatie warmwaterradiatoren gebruikt, circuleert dit water dankzij een circulatiepomp. Het vraagt echt niet veel inspanning om bij te dragen aan duurzame ontwikkeling!

DIMENSION 37

Goed dat je op Bulex kan vertrouwen.

Bulex condensatieketels. De nieuwe Thema CONDENS en Isotwin ketels zijn het resultaat van jarenlange ervaring in verwarming en warm water productie. Uitzonderlijk comfort en laag energieverbruik, dankzij een hoog rendement en zeer groot modulatiebereik. Ogenblikkelijk warm water, zelfs voor meerdere tappunten dankzij de microaccumulatie. Compact, zeer stil, makkelijk te installeren en te onderhouden, de ideale ketel voor elk type woning, verbouwing of energiezuinige nieuwbouw groot of klein. Zuinig verwarmen, groot warm water comfort in een mooi design, u weet waarom u op Bulex kan vertrouwen.

www.bulex.be Isotwin CONDENS Thema CONDENS

Bv. voor een gebouw van 2 bouwlagen (zie ook op grafiek grensdraagvermogen) met lijnlasten van 7,5ton/m zal men bij een standaardsleufbreedte van 60cm en een aanzet op vorstvrije diepte een gronddruk nodig hebben van ongeveer 1,25kg/cm². Deze draagkracht is in dit voorbeeld op vorstvrije diepte niet haalbaar. Ook het verdiepen van de sleuven zal hier praktisch niet mogelijk zijn aangezien men al 3m diep dient uit te graven om de nodige draagkracht te behalen. Een algemene funderingsplaat of putfunderingen zijn hier noodzakelijk.

Hoewel het steeds aangeraden is om gespecialiseerd advies te vragen voor de detailuitwerking van een fundering zet deze tekst je goed op weg om een sondeerrapport correct te lezen. In je ontwerp kan je al rekening houden met de ondergrond. Niet alleen door een eerste inschatting van het funderingstype maar ook in de opbouw van het plan en de structuur. Kies je ervoor om bij zettingsgevoelige grond de overspanningen te beperken en zo de lasten te spreiden? Of hou je al rekening met een duurder funderingstype?

TECHNIEK

Op de overzichtsgrafiek van het grensdraagvermogen (of in tabellen) controleer je of deze draagkracht op die diepte kan behaald worden. Indien niet kan er eventueel dieper aangezet worden om de draagkracht te behalen. Als dit nog niet voldoende is zal er overgegaan worden op een alternatieve funderingsmethode.

Diepsonderingen Verbeke ir Diederik Snoeck

Als het grensdraagvermogen voldoet (of beter: als de grond niet ‘bezwijkt’) moet je controleren of de fundering geen te grote zettingen ondergaat. Zowel de globale zetting als het verschil in zettingen tussen de sonderingen onderling (zgn. differentiële zettingen). Een sonderingsverslag geeft tabellen waar de zettingen voor verschillende funderingstypes en belastingsgevallen worden opgegeven. Door de meest toepasselijke situatie te kiezen kan je de te verwachten zetting inschatten. De maximale toelaatbare zettingen variëren tussen de 2,5 à 5,0cm afhankelijk van het type fundering. Als deze waarden overschreden worden kan je kiezen voor een diepere aanzet, een bredere fundering of een andere funderingsmethode. Erg handig in een rapport is een paaldraagvermogengrafiek. Hiermee kan je een eerste inschatting maken van de lengte van de paalfundering bij een opgegeven diameter.

FUNDERINGSWIJZE

TOEPASSING

DOORLOPENDE SLEUFFUNDERING

- weinig zettingsgevoelige grond - voldoende draagkrachtig ten opzichte van de constructie

AFZONDERLIJKE ZOLEN

- weinig zettingsgevoelige grond - voldoende draagkrachtig ten opzichte van de constructie

ALGEMENE FUNDERINGSPLAAT

- zettingsgevoelige ondergrond - bij grotere differentiële zettingen

PUTFUNDERING

- diepere draagkrachtige lagen

PAALFUNDERING

- bij grote geconcentreerde lasten of heel zettingsgevoelige grond

DIMENSION 39

Niko

Wuiven naar de schakelaar

Tijdens Interieur 2010 lanceerde Niko de eerste schakelaar die kan worden geactiveerd door van op korte afstand te wuiven. De Mysterious wuifbediening wordt in de muur ingebouwd en is dus haast onzichtbaar, wat designers toelaat om creatief om te springen met materialen. Primeur Met de Mysterious wuifbediening introduceert de specialist in schakelmateriaal uit Sint-Niklaas een nieuwe manier om verlichting te bedienen: de schakelaars moeten niet ingedrukt worden om het licht aan of uit te doen, maar worden door een wuifgebaar van op afstand geactiveerd. Binnen de 50 cm afstand licht de rand rond de schakelaar op, door te wuiven binnen de 10 cm afstand wordt ze geactiveerd. De technologie bestaat al, onder meer in alarmsystemen en bewegingsmelders in auto’s. De R&D-afdeling van Niko paste ze voor het eerst toe in schakelaars en voegde aan de technologie een naderingsdetectie toe. Zo weten de schakelaars wanneer er iemand in de buurt komt, en ze geactiveerd kunnen worden door het wuiven.

Gewoon langs lopen Luc Meirlaen, R&D manager bij Niko: “Mensen wonen graag in een mooi en strak design, maar willen dat hun huis aangepast is aan hun flexibele levensstijl en over het nodige comfort beschikt. Wie thuiskomt met de handen vol boodschappen of dossiers, moet de schakelaars niet meer indrukken. Hij of zij kan gewoon langs de Mysterious wuifbediening lopen om het

40 DIMENSION

licht aan en uit te doen en hoeft niet alles neer te zetten bij het binnenkomen. De rand van de schakelaars licht zachtjes op in het donker, naar de schakelaar zoeken is dus niet nodig.”

Als een kameleon aan de muur De wuifbediening ligt in de designlijn van de Mysteriousreeks, waarvoor Niko een reddot award ontving, omwille van zijn out-of-the-box denken. Net als de schakelaars is deze wuifbediening in de Mysterious-reeks strak en minimalistisch, en verdwijnt hij volledig in de muur, een pluspunt voor designliefhebbers en interieurontwerpers. De schakelaars worden niet aangeraakt, verf of behang blijven intact als men het licht aandoet. Eigenlijk passen de schakelaars zich als een kameleon aan de muur aan: ze kunnen overschilderd worden, maar ook ingewerkt, bijvoorbeeld in een keukenblad van hout of marmer.

De verdwijntruc Om dezelfde reden ziet Niko voor de Mysterious wuifbediening ook toepassingen in de zorgen voedingssector. In sectoren waar hygiëne belangrijk is, zoals in verzorgingstehuizen of restaurants, is er vraag naar een technologie die lichtbediening proper en snel maakt. De wuifbediening – die vanaf januari 2011 op de markt is - is daar geschikt voor. Niko wil de technologie ook gebruiken voor andere toepassingen in huisautomatisering, zoals de bediening van zonwering en rolluiken en het dimmen van de verlichting. www.nikomysterious.eu - www.niko.be

Gemeentehuis Koksijde Storme - Van Ranst Architects Icarus®

Healthy Building Concept® ➀ ➁ ➂

VENTILATION V SUNPROTECTION S

Een continue & gecontroleerde basisventilatie Een intensieve nachtventilatie, nightcooling Externe zonwering voor glasgevels: doekzonwering en/of aluminium structurele zonwering

Wenst u meer informatie ? www.renson.eu of bel onze architectenlijn +32 (0)56 62 93 94

VOLA bvba l Tel.: 03/440 46 19 l Fax: 03/448 22 04 l sales@vola.be l www.vola.be

REPORTAGE

Van zeer strak tot uiterst speels: architectonisch beton neemt elke vorm aan. “Niet enkel de afwerkingsmogelijkheden nemen toe, ook de complexiteitsgraad en de studie van de projecten vragen steeds meer métier van onze medewerkers”, aldus Dirk De Kock, SVK Verkoopleider Architectonisch Beton.

SVK Gigant

Architectonisch sierbeton: maatwerk en métier Als producent van bijzondere betonpanelen onderscheidt SVK uit Sint-Niklaas zich van de producenten van gewoon prefab beton. “De productie van gewoon constructief prefab beton verloopt meestal geautomatiseerd terwijl het bij architectonisch sierbeton vooral gaat om maatwerk en métier”, aldus Dirk De Kock. “Onze core business zijn de projecten met een hogere complexiteits- en studiegraad. Hoe kunnen we de gevraagde vormgeving zo economisch mogelijk realiseren, onder meer naar verankering? Daarom worden we graag bij het (voor-) ontwerp van een project betrokken zodat we de architect een aantal parameters kunnen meegeven. Zo werkt SVK altijd met UV-bestendige pigmenten die de RAL-kleuren zeer dicht benaderen en niet degraderen in de tijd. Tegelijk willen we ons rijk productassortiment optimaal benutten en de feitelijke kosten voor de klant minimaliseren. Samen met studiebureau Stedec nemen we de volledige engineering van het architectonisch sierbeton voor onze rekening.”

Etsen, polijsten & uitwassen

van de granulaten wordt zichtbaar en heeft een glanseffect. Bij het uitwassen wordt het element – dat in de bekisting zit met een afbindvertrager – na de ontkisting uitgewassen. Zo komt het granulaat aan het oppervlak. Ook gecombineerde nabewerkingen zijn mogelijk.

Nederlandse Betonprijs

Het métier van SVK blijkt onder meer uit de betonsamenstelling. De Kock: “Architectonisch beton bestaat grosso modo uit cement, zanden, granulaten en fillers – deze laatste zijn nog fijner dan zandkorrels. De vele natuurlijke kleuren van granulaten en zanden maken een zeer breed kleurenspectrum mogelijk. Het geheim zit telkens in de juiste mengverhouding. SVK Gigant is vooral gespecialiseerd in 3 nabewerkingen: etsen, polijsten en uitwassen.”

SVK Gigant heeft opmerkelijke projecten op haar referentielijst. In het Crematorium Heimolen in thuishaven Sint-Niklaas werden geëtste betonelementen toegepast. Het gaat om prefabgevelelementen, opgebouwd uit modules van 1x1 meter met getrapte profilering, en een gebroken witte, heel licht beige kleur – WE 5517. Dit project, ontworpen door Architectenbureau Claus en Kaan uit Rotterdam, won de prestigieuze Nederlandse Betonprijs 2009 in de categorie Beton en Samenleving.

Bij het etsen wordt het ontkiste betonelement na 7 dagen uitharding in een etsbad ondergedompeld waardoor de cementhuid verdwijnt. De zanden en fijnere granulaten komen aan het oppervlak te liggen. Etsen geeft een levendig resultaat en laat de matte of glanzende granulaten optimaal tot hun recht komen. Polijsten is de tweede meest gebruikte nabewerking. Het duurt 28 dagen alvorens een betonelement voldoende uitgehard is en kan worden gepolijst. Er wordt 2 tot 5 mm van het glad gegoten zichtvlak afgeslepen. In functie van de gewenste glansgraad wordt het element fijn gepolijst. De kern

Een ander SVK-project met een geëtste afwerking, Waterside, bevindt zich vlak bij de Leuvense InBev-site. Bij dit appartementencomplex, naar een ontwerp van architectenbureau Jaspers-Eyers & Partners, werd geopteerd voor balkons, gevelbanden en kolommen in geëtste witte beton - WE1250 en elementen met ingegoten steenstrips met het uitzicht van een dunbedvoeg. Voor ‘De KEI’, een woon- & zorgcentrum in Koksijde, ging de voorkeur van Buro II architecten uit naar geëtst lichtgrijs architectonisch beton - GE 4510 – voor de rechte en gebogen gevelbanden rondom het gebouw.

DIMENSION 43

Noorderlaanbrug

Iglo daklicht in Leuven

Een buitenbeentje is de Noorderlaanbrug in Antwerpen, gebouwd in opdracht van de BAM, waar 4.000 m² elementen architectonisch beton werden geïntegreerd. De antracietkleurig geëtste beton - AE5003 - werd gegoten op structuurmatten met rotsstructuur. Bij dit project werd er gekozen voor een glimmende zwarte korrel. Bij zonlicht resulteert dit korreleffect in een prachtige glinstering op het bouwwerk.

In Leuven realiseerde SVK nog een ander opmerkelijk project met architectonisch beton, Museum M, naar een ontwerp van architect Stéphane Beel. Dit gebouw bevat 1600 m² tegels 1x1m, een hellingsbaan en gevelelementen in wit gladde beton - WG 2508. Op de dakverdieping werd met ‘special shapes’ gewerkt, die het effect oproepen van een ‘iglo’ daklicht en een ‘ovalen’ daklicht. Deze waren quasi onmogelijk in situ te produceren door de aannemer. Een mooi voorbeeld van prefab sierbeton als problem solver bij complexere vormgeving.

Modderkleurig sierbeton In het VDAB-Competentiecentrum te Menen – een ontwerp van architectenbureau Van Belle & Medina - worden onder meer 1.500 m² sandwichpanelen met modderstructuur – in een ZE6518 kleurenmengeling - van SVK verwerkt. De Kock: “Hier volgen we de expliciete vraag van de architect om de kleur van de aarde van het bouwperceel – in combinatie met een modderstructuur – in de panelen te verwerken. Het modderkleurig beton wordt op structuurmatten gegoten. In de kist wordt een flexibele structuurmat gelegd die bij het ontkisten een mooie structuur nalaat. Ook andere structuren zoals reliëftekeningen zitten in de lift.”

44 DIMENSION

Sinds begin dit jaar heeft SVK één van de modernste betoncentrales van Europa in gebruik. De Kock: “De centrale laat toe om de zeven minuten een andere mengeling te produceren. Het inkleuren van de pigmenten gebeurt niet langer onder poedervorm maar onder pastavorm, wat een betere kleurenmengeling en een nog betere controle van de kleurstabiliteit mogelijk maakt.” www.svk.be

No limits Vloeren die architectuur begrijpen Architectuur breekt de ketens van beperking. Het doorbreekt wat bekend is, of zelfs acceptabel. Sierlijk ontsnappen

aan

Gewoonte.

Obstakels ombuigen naar imperfecties die in voltooide vorm juist spectaculair en sensationeel zijn. Onbevangen architectuur rent ons onbegrensd en bevrijdend tegemoet. Om gedachten te verplaatsen van het zichtbare naar het ongrijpbare erachter. Bolidt begrijpt deze discipline. De kracht van stimulans op het netvlies is ondergebracht in de duurzame, esthetische kunststof Bolidtop速 vloersystemen. Bolidt, No limits.

www.bolidt.be

Office KGDVS - Design Express

“Architectuur staat in de weg” Terwijl Rem Koolhaas tijdens de Architectuurbiënnale van Venetië gelauwerd werd voor zijn ganse oeuvre, ontving Office KGDVS voor 7 Kamers /7 Rooms de Zilveren Leeuw voor meest beloftevolle jonge ontwerpers. De jury prees de coherente visie van Kersten Geers en David Van Severen, en de fotografische analyse van hun vaste fotograaf Bas Princen.

In 2009 maakt Office KGDVS “7 Kamers” in opdracht van de Singel. De expo vertelt met een twintigtal projecten het verhaal van het Brusselse bureau. Bepalend voor 7 Kamers was de tachtig meter lange gang van de Singel. “De voorbije jaren hadden we veel maquettes gemaakt. Als je die los in die dominante gang zet, dan verdwijnen ze erin. Door de ruimte in zeven identieke kamers op te delen volgens de zonwering aan de buitenkant maakten we een ritmische sequentie.” 7 Kamers bestrijkt vele vormen van architectuur. Van de eerste realisatie – het notariaat in Antwerpen – tot de brug aan de Handelsbeurs in Gent, waarvoor Office in 2009 de prijs voor de Belgische Architectuur kreeg. Van grensovergang in de V.S. tot een administratieve stad in Zuid-Korea. Hoewel Office voor deze laatste twee de wedstrijden won, werden ze toch niet gerealiseerd. Het grensthema ligt immers politiek nog te gevoelig in de V.S. en de Koreaanse stad kwam er niet wegens een onverwachte regimewissel. “Spijtig, maar dat is nu eenmaal de realiteit. Deze projecten gaan dan wel niet door, maar in zekere zin bestaan ze toch voor ons.”

Beloofde Land Met de grenspost aan de overgang tussen de V.S. en Mexico wilde Office een transitzone naar het Beloofde Land maken. Later ontdekten de architecten dat hun ontwerp wel heel erg leek op de Verbeelding van de Tuin van Eden van de Renessaincekunstenaar Kircher. “Het is eenvoudig om uit een land weg te gaan, maar veel moeilijker om er een binnen te geraken”, stelt Kersten Geers.

46 DIMENSION

“Denk maar aan het eindeloze wachten aan de grens. Een gewone grensovergang is vrijwel onzichtbaar, met een brug en wachthuizen, waar mensen aanschuiven in de hitte. Wij wilden iets maken van de leegte in de woestijn. Iets dat in de weg staat. Dit is voor mij architectuur in de meest letterlijke zin. Het is een muur, een proportie van de ruimte, een set van kolommen, een opening. En je moet langs de zijkant binnengaan want zo laat je ook de ruimte voelen.”

Open huis Minder geladen zijn de villa’s. Met als meest opvallende de Villa VOKA: een kantoor als villa langs de stedelijke rand van Kortrijk. Het West-Vlaamse hoofdkwartier van het VOKA is letterlijk een open huis met een volledige glazen gevel aan de straatzijde zodat de werking van de ondernemersorganisatie goed zichtbaar is.

Turnhout, New York en de Azteken “Architectuur staat in de weg” is een van de credo’s van Office. “Daarmee bedoelen we dat architectuur in de eerste plaats geen oplossing is. Het is iets dat er staat en dus ook dingen onmogelijk maakt. Dat maakt het dan weer de moeite waard om eraan te werken”, verduidelijkt Kersten Geers. Dat principe brengt Office in de praktijk met het nieuwe masterplan voor Turnhout. De dijk/tunnel die de drukke en onveilige ringweg vervangt, brengt de binnenstad en de zuidkant bij elkaar. “Een vraag die we ons stelden was: waar begint infrastructuur en waar eindigt landschap?”, zegt Kersten Geers. “Toen

REPORTAGE

40.55

39.88

36.60

HEM 320

33.30

HEM 320

30.00 30.00

3 0

29.94

2 0

HEM 320

1 5

4.5

29.04

HEM 320

bestaand terreinprofiel 27.5

1 0

27.60

26.70

de wedstrijd werd uitgeschreven, was er nog sprake van een ondertunneling. Maar wij vonden dat een tunnel de problemen onder het tapijt veegt. En dus stelden we voor om de tunnel half onder de grond te leggen. Dat is in de eerste plaats goedkoper. En je krijgt een hindernis die mogelijkheden biedt. Je kan zeggen dat dit obstakel vervelend is, net zoals een muur in de weg staat. Maar een muur creëert ook een ruimte. Met de tunnel half onder de grond, maak je een object in het landschap: een dijk. En de aanvankelijke hindernis wordt nu een organiserend element dat zegt: er ligt iets voor en er ligt iets achter. En als je het intelligent ontwerpt, maakt je ook dingen bereikbaar. Zo wordt de dijk ook een deel van het park en maakt hij het park ook zichtbaar vanop afstand.” Een belangrijke bron van inspiratie waren de Azteken-tempels. “Het mooie daarvan is dat het niet duidelijk is wat landschap en wat architectuur is. Je hebt de trappen aan de voorkant en aan de achterzijde zijn ze berg. Een andere referentie is Central Park, en dan vooral hoe de wolkenkrabbers tot aan de rand staan.”

Ed Ruscha De architecten refereren tijdens interviews en lezingen naar heel wat hedendaagse kunstenaars, schrijvers en filosofen. Een naam die telkens weer opduikt is die van Ed Ruscha, de Amerikaanse kunstenaar die begin jaren ‘60 doorbrak met onder meer een reeks portretten van benzinestations en in wiens werk vaak woorden en zinsfragmenten opduiken. “Zijn werk wordt vaak beschouwd als pop-art. Maar in feite gaat het over de verloedering van de Amerikaanse droom. Voor ons als architect geldt dit ook: je kunt tegelijk aan culturele productie doen en toch kritisch zijn, zonder sloganesk te worden.” In het interviewboek “Leave any information at the signal“ stelt Rusha dat het einddoel het belangrijkste is, niet de middelen. “Die quote is ook voor ons van toepassing”, knikt Kersten Geers.

“Voor ons gaat architectuur niet over het vinden van nieuwe oplossingen voor zogenaamd nieuwe problemen. Want architectuur heeft zelden met nieuwe problemen te maken. De manier waarop mensen vandaag wonen, verschilt fundamenteel niet met die van een eeuw geleden. Tien jaar geleden was iedereen ervan overtuigd dat we extra ruimtes en infrastructuur nodig hadden voor de kabels van computers en vandaag is dat probleem vanzelf verdwenen.” “Hoe meer we teruggaan naar de simpele dingen, hoe beter. Als architect moet je een raamwerk maken dat een bepaalde vorm van flexibiliteit toelaat, zowel technologisch als op het vlak van leven. Een herenhuis is daarvan een heel goed voorbeeld. Sommige worden verkaveld tot studentenhuizen. Andere krijgen hun vroegere grandeur terug.” © design express - Beeld © Bas Princen / Office KGDVS

Kersten Geers (°1975) en David Van Severen (°1978) richtten in 2002 Office KGDVS op. Het bureau gebruikt Vectorworks voor het ontwerpen en presenteren van studies, projecten en realisaties. Ook in de publicaties gebruikt Office KGDVS vaak Vectorworks-tekeningen in 2D en 3D, waarbij het ontwerp soms heel gestileerd wordt getoond, als een grafisch kunstwerk. www.officekgdvs.com

DIMENSION 47

VOORGESPANNEN EN GEWAPENDE HOLLE VLOEREN - RIBVLOEREN – BALKEN EN VULELEMENTEN

De ultra-lichte zwaargewichten ULTRA-LICHT!! Het kleine eigengewicht van HOLLE WELFSELS, RIBVLOEREN en BALKEN en VULELEMENTEN maakt ze MAKKELIJK hanteerbaar, waardoor ze de evidente keuze vormen voor elk nieuwbouw- of renovatieproject. ZWAARGEWICHT?! Vast en zeker, kijk maar naar de vele voordelen: •

STANDAARDELEMENTEN of juist MAATWERK

•

FLEXIBEL

•

Uitermate DUURZAAM en milieuvriendelijk

•

GROTE OVERSPANNINGEN, economisch, grote ruimtelijke vrijheid

•

Uitermate geschikt voor HYBRIDE gebouwen

•

HOGE belastingen

•

Volledig GEPREFABRICEERD, minimale druklaag

•

SNELLER bouwproces

Kies voor 100% geprefabriceerde vloeroplossingen!

infobeton.be

www.febeﬂoor.be FEBE - Vorstlaan 68 - 1170 Brussel - www.febe.be - mail@febe.be Daerden & Co bvba 3770 Riemst www.daerden.be - Echo nv 3530 Houthalen www.echobel.com - Ergon nv 2500 Lier www.ergon.be Frederickx bvba 3272 Messelbroek - Koraton nv 8500 Kortrijk www.rector.be - Megaton nv 9400 Ninove www.megaton.be Nerva nv 8530 Harelbeke www.echobel.com - Pauli nv 3730 Hoeselt www.paulibeton.be - Ets. E. Ronveaux sa 5590 Ciney www.ronveaux.com - Trilco nv 2620 Hemiksem www.echobel.com Structo nv 8000 Brugge www.structo.be - Vaheja nv 3910 Neerpelt www.vaheja.be

REPORTAGE Schréder

‘Juist verlichten’ met leds Met de LED Generation stelt Schréder een volledig gamma vernieuwende, intelligente en duurzame ledverlichtingstoestellen in al haar activiteitsectoren voor.

Minder energie, minimale ecologische voetafdruk

Handelsmerk ‘De juiste hoeveelheid licht met een zo laag mogelijk vermogen’ blijft het handelsmerk van Schréder. Naast klassieke openbare verlichtingstoestellen voor accent- en functionele verlichting had Schréder reeds ledverlichtingstoestellen voor de aanstraling van gebouwen in het aanbod - zie ook kaderstuk. Met de LED Generation is er nu een volledig gamma verlichtingstoestellen in alle activiteitsectoren: wegen stadsverlichting, tunnelverlichting en aanstraling.

Fotometrische concepten Met de Oriento® en de OrientoFlex® heeft Schréder 2 fotometrische ledmotor concepten ontwikkeld om aan elke soort toepassing in de wegen stadsverlichting optimaal tegemoet te komen. Oriento® maximaliseert de lichtstroom op de rijweg op basis van een precieze oriëntatie van de leds. Met de OrientoFlex® variant kunnen de oriëntatie van de leds en hun aantal aangepast worden wat het systeem in allerlei wegverlichtingsapplicaties toepasbaar maakt. Voor LensoFlex® – een systeem gebaseerd op de flexibiliteit van de fotometrische ledmotor - heeft Schréder specifieke lenzen ontworpen. Dit maakt het systeem vooral geschikt om sfeer te brengen in stedelijke ruimten.

De fotometrische ledmotor zorgt voor een rationeel energiegebruik. Toch worden de vereiste verlichtingsniveaus bereikt, rekening houdend met de geldende internationale normen. Bijkomend kan er nog tot 30% energie bespaard worden dankzij de intelligente systemen voor dimming, beheer op afstand en bewegingsdetectie. De ledverlichtingstoestellen van Schréder zijn uitgerust met leds met een lange levensduur wat resulteert in lage onderhoudskosten. Net zoals voor de andere verlichtingstoestellen worden zo veel mogelijk duurzame en recycleerbare materialen zoals glas en aluminium gebruikt. Om de ecologische voetafdruk zo laag mogelijk te houden is er het Schréder label ‘Groene verlichting’.

Warmteafvoer & dichtheid Met het oog op duurzame en efficiënte ledoplossingen heeft Schréder ook concepten voor warmteafvoer & dichtheid ontwikkeld, met name ThermiX® en LEDSafe®. Het ThermiX® concept focust op de optimalisatie van het warmtebeheer van de leds en maakt het mogelijk om 80% van de initiële lichtstroom te behouden na 60.000 gebruiksuren, bij een maximale omgevingstemperatuur van 35°C. Het concept is gebaseerd op de thermische compartimentering tussen de leds en de elektronische voorschakelapparatuur. Typerend is ook de directe geleiding: de warmte wordt afgevoerd via de kortste weg tussen de warmtebron en de buitenkant. Een ander voornaam element zijn de gedrukte schakelingen waarop de leds aangesloten zijn. Deze zijn uitgerust met een tempera-

DIMENSION 49

tuursonde waarmee een toevallige oververhitting kan vermeden worden. Om een lange levensduur van de leds te garanderen en te vermijden dat er stof en water in de optiekruimte binnendringen, ontwikkelde Schréder LEDSafe®. Dit systeem is gebaseerd op het principe van een volledig afgesloten fotometrische ledmotor. Afgeschermd door glas kunnen de leds en lenzen niet rechtstreeks met de buitenomgeving in aanraking komen. Daarnaast verzekert LEDSafe® ook de prestaties tijdens de volledige levensduur van het verlichtingstoestel.

Evolutief concept De nieuwe Schréder ledverlichtingstoestellen zijn volgens een evolutief concept ontworpen, FutureProof zeg maar. Zowel de fotometrische ledmotor als het elektronicablok zijn dusdanig ontworpen dat ze - aan het eind van de levensduur van de leds - door nieuwe modellen met dezelfde technologie vervangen kunnen worden. Voor een optimale integratie van haar producten in het straatbeeld, zowel ‘s nachts als bij klaarlichte dag, doet Schréder beroep op gerenommeerde designers.

Nieuw voor weg & stad Met de Senso en de Piano lanceert Schréder twee ledverlichtingstoestellen voor wegen stadsverlichting. Beide zijn ontworpen volgens de ThermiX® en LEDSafe® concepten. Met het oog op latere technologische ontwikkelingen is er mogelijkheid tot on site FutureProof-vervanging van de fotometrische ledmotor en het elektronicablok. De Senso, een ledverlichtingstoestel voor wegverlichting met een moduleerbare fotometrie, is gebaseerd op het OrientoFlex® concept. Ze geeft een warm wit licht van 3500 K af, neutraal wit licht 4250 K is in optie verkrijgbaar. De Piano is aangepast aan diverse stedelijke toepassingen en gebaseerd op het LensoFlex® concept. Meerdere varianten van wit licht zijn mogelijk: warm wit licht 3500 K, neutraal wit licht 4250 K voor sfeercreatie in de stad, en - optioneel - koud wit licht 6000 K voor een maximale efficiëntie. www.schreder.com

Led brengt gevel tot leven De verhoogde lichtoutput van powerleds, de mogelijkheden op het vlak van lichtkleur en de diverse aansturingssystemen maken nu complete, dynamische lichtinstallaties mogelijk. Niko Smets, commercieel directeur Uitrusting Schréder: “In combinatie met bepaalde gevelproducten kan led-technologie een waaier aan esthetische en functionele mogelijkheden bieden. Door onze samenwerking met Eternit kunnen we de klant pasklare oplossingen aanbieden. De kwaliteit van led gevelverlichting wordt mee bepaald door de licht- en warmtebeheersing, de mechanische afscherming en de aansturing. Enkele mogelijke toepassingen zijn ledverlichting achter geperforeerde gevelplaat en ledverlichting achter verticaal alternerende stroken.”

50 DIMENSION

102475

THERMOBLOCK ® 14,9°C

-2,7°C

NIEUW

MARMOX THERMOBLOCK® R2 nano: de totaaloplossing bij bouwknopen

Bezoek onze nieuwe showroom

Met nu een nog betere λ -waarde! • NIEUW: λ vert = 0,04 W/mK, λ hor ≤ 0,04 W/mK • Druksterkte ≥ 6 N/mm² • Voldoet aan R ≥ 2 m²K/W • EPB wetgeving: slechts toeslag van 3 K-punten Marmox THERMOBLOCK® is de ideale oplossing om bij bouwknopen, zoals bijvoorbeeld bij een funderingsaanzet of bij de aansluiting van een plat dak met een buitenmuur, extra warmteverlies, oppervlaktecondensatie en schimmelvorming te voorkomen. Dit gepatenteerd en makkelijk te verwerken isolerend deel bestaat uit een kern van geëxtrudeerd polystyreenschuim (XPS) met op regelmatige afstanden dragende cilinders van isolerend nano-polymeerbeton. Dankzij zijn unieke eigenschappen biedt Marmox THERMOBLOCK® u:

• Een uitstekende thermische isolatie

Wij willen u als vakman in de toekomst nóg beter adviseren. Maak alvast een afspraak… Persoonlijke consultservice Contacteer ons via T 056 23 70 00 of mail isabel.slambrouck@beltrami.be

• Een hoge mechanische weerstand • Een hoge waterwerendheid

NIEUWE SHOWROOM Venetiëlaan 22, 8530 Harelbeke, België T ++ 32 56 23 70 00 | F ++ 32 56 23 70 02

Meer informatie: www.albintra.be nv Albintra sa Bistweg 80 B-2520 BROECHEM Tel. 03-470 12 12 Fax 03-470 12 00 e-mail: info@albintra.be www.albintra.be

www.beltrami.be OPENINGSUREN SHOWROOM

ma-vr 9u-17u | zat 9u-13u

Jürgen Mayer wint Audi Urban Future Award Het Berlijnse ontwerpbureau J. Mayer H. Architects Berlijn is de kersverse winnaar van de eerste Audi Urban Future Award. De winnaar ontving tijdens de Biënnale van Venetië een geldprijs van 100.000 euro voor zijn ‘waarnemingsmachine’. De Audi Urban Future Award is een door de Duitse autofabrikant Audi geïnitieerde prijs voor projecten op het gebied van de individuele mobiliteit. Thema was dit jaar ‘Building a vision for 2030’. De overige spelers uit het veld waren Diller Scofidio + Renfro (New York, Verenigde Staten), Bjarke Ingels Group (Kopenhagen, Denemarken), Cloud9 (Barcelona, Spanje), Alison Brooks Architects (Londen, Verenigd Koninkrijk) en Standardarchitecture (Beijing, China). De selectie kwam tot stand in samenwerking met Stylepark AG, een internationaal platform voor architectuur en design. Jürgen Mayer H. werkt op het snijpunt van architectuur en nieuwe technologie. Voor deze prijsvraag ontwikkelde hij het idee van een ‘waarnemingsmachine’: “Een rijmachine wordt een waarnemingsmachine. Dat betekent dat de gebruiker de stedelijke omgeving op een volledig andere wijze kan beleven, onafhankelijk van de vraag of de auto rijdt of stopt of remt.”

Dialoog De Audi Urban Future Award wil een dialoog op gang te brengen over de relatie tussen mobiliteit, architectuur en stedelijke ontwikkeling. Steden slibben dicht en fossiele brandstoffen raken op. Tegelijkertijd groeit het aantal auto’s nog steeds exponentieel van 760 miljoen in 2010 naar 3 miljard in 2050 en zet ook de verstedelijking zich hardnekkig door. In 2050 woont 75% van de wereldbevolking in de stad. Handzame, zuinige stedelijke vervoersmiddelen hebben de toekomst, zo concludeert Audi. De Britse architect en stedenbouwkundige Richard Burdett gaf tijdens de 11e editie van de Biënnale te kennen dat door de stijgende olieprijzen stijgen de stad van de toekomst zich in toenemende mate zal moeten aanpassen aan vervoersmiddelen die niet afhankelijk zijn van benzine. Ook zei hij dat het niet alleen gaat om een milieuvraagstuk, het is ook een esthetisch en een sociaal vraagstuk.

Metropol Parasol © J. Mayer H. Architects

www.jmayerh.de Philip Willaert

52 DIMENSION

PROJECT DIMENSION 53

Link Link staat synoniem voor een uitzonderlijke flexibiliteit in design verlichting. Link begint bij ĂŠĂŠn verbindingspunt en ontvouwt een waaier van creatieve lichtoplossingen.

discover more...

specialist a/h woord 02 Het individueel aandeel bij mede-eigendom: Bepaling van de 10.000sten De plenaire vergadering van Kamer en Senaat heeft onlangs de tekst aangenomen voor het Wetsontwerp van de gewijzigde Wet op de Mede-Eigendom. De aangepaste wettekst legt de procedures en de instrumenten vast waarmee een syndicus handelt bij het beheer van een collectief woonproject. Het legt de spelregels vast hoe een Algemene Vergadering samengeroepen wordt, hoe een vereniging van mede-eigenaars kan functioneren en tot besluitvorming komt, en bepaalt onder meer hoe de kosten en lasten verdeeld en geprovisioneerd worden. Collega’s architecten die zich al eens aan een het concept van een appartementsbouw wagen, zijn vertrouwd met deze Wet op de Mede-Eigendom. Essentieel in het verhaal is de basisakte, en laat het juist dit begrip zijn dat in het nieuwe wetsvoorstel meer gedetailleerd omschreven wordt dan in de huidige wettekst. “De basisakte bevat de beschrijving van het onroerend geheel en van de privatieve en gemeenschappelijke delen, alsook de bepaling van het aandeel van de gemeenschappelijke delen dat aan ieder privatief deel is verbonden waarbij voor die bepaling rekening wordt gehouden met de respectieve waarde van deze delen, die wordt bepaald in functie van de netto-vloeroppervlakte, de bestemming en de ligging van het privatieve deel, op grond van het met redenen omkleed verslag van een notaris, een landmeter-expert, een architect of een vastgoedmakelaar”. Een volzin die wat lengte betreft duizelachtige proporties aanneemt, maar ook inhoudelijk één en ander omvat. De basisakte is het juridisch document opgesteld door de notaris, waarmee de verhouding van de mede-eigenaars ten opzichte van elkaar vastgelegd wordt. Een document met een niet te onderschatten belang, en het basisdocument waarop kan teruggevallen worden bij beslechting van onderlinge disputen allerhande. Op basis van dit document wordt de mini-samenleving van het collectieve bouwproject in goede banen geleid, met de bijhorende rechten en plichten van elke mede-eigenaar. De waarde van het aandeel van elk van de mede-eigenaars wordt uitgedrukt in duizendsten of tienduizendsten al naargelang de grootte van

het project enerzijds en het aantal mede-eigenaars anderzijds. Deze aandelen wegen het gewicht van de mede-eigenaar in de Algemene Vergadering, en bepalen zo zijn of haar stemrecht, maar ook zijn of haar plichten (lees bijdrage) in de opdeling van kosten en lasten. Op basis van grootte, bestemming en belang lijst de notaris deze duizendsten of tienduizendsten op in de basisakte. De binnenruimten krijgen uiteraard een zwaarder gewicht dan de balkons, terrassen of tuinen. Een commerciële ruimte wordt anders getaxeerd dan een woonruimte of een garagebox. En uiteraard is er een belangrijk onderscheid tussen privatieve delen en gemeenschappelijke delen. Daarbij wordt de architect meestal aangesproken om de notaris bij te staan bij de oppervlaktebepalingen van elk onderdeel. Een taak die nu ook in het wetsvoorstel expliciet opgenomen wordt en onder meer aan de architect toegewezen wordt. Het spreekt voor zich dat de mede-eigenaars met argusogen deze rekennota’s zullen uitvlooien, want één duizendste maakt doorheen de jaren al een aanzienlijk bedrag in meer of min uit. Gezien het grote juridische en economische belang van elk aandeel is dit een taak die best ter harte genomen wordt. En juist daar wringt het schoentje. Het nieuwe wetsontwerp definieert het begrip netto-oppervlakte niet, en stipuleert ook geen meetcode hoe deze oppervlakte exact bepaald wordt. Momenteel bestaan er geen richtlijnen, en het nieuwe wetsontwerp vult deze leemte niet op. Juist voor de val van haar Federale Regering heeft Minister Sabine Laruelle - bij ons beter gekend van de regelgeving rond de architectenvennootschappen- als Minister van KMO’s en Zelfstandigen een wetsvoorstel tot invoering van een meetcode voor de bouw voorbereid. Ook NAV heeft dit werkdocument mogen inkijken. Doel van de meetcode is éénduidig te bepalen hoe verkoopoppervlaktes aangeboden worden, wat het mogelijke losjes omspringen met en het mogelijke opsmukken van oppervlaktes in de verkoopslastenboeken van de bouwpromotoren countert. NAV kan alleen maar toejuichen dat er meer

DIMENSION 55

duidelijkheid geschapen wordt, maar anderzijds moeten we vaststellen dat de nieuwe meetcode bijvoorbeeld wel afwijkt van de meetcode die de architect toepast bij invullen van het vermaledijde Statistisch Formulier. Een mogelijke digitalisering onder de vorm van één of ander BIM model is op die manier terug haast onmogelijk gemaakt. Dan laten we de stedenbouwkundige verordeningen nog buiten beschouwing, waarbij binnen de verschillende gemeentelijke stedenbouwkundige diensten bijvoorbeeld ook geen duidelijk standpunt bestaat over hoe overdekte doch niet door omhullende buitenmuren afgeschermde ruimtes al dan niet als bebouwde oppervlakte respectievelijk bebouwd volume moeten gerekend worden.

hoogte. Ook het al dan niet meerekenen van de oppervlakte ingenomen door de binnenmuren, de technische kokers, de scheidsmuren en de buitenmuren is niet éénduidig in de verschillende documenten. In het kader van de administratieve vereenvoudiging dringt het vastleggen van de meetcriteria zich op. In dat geval behoeft het uitwisselen van oppervlaktegegevens geen discussie of meetcode-legendes meer, en het maakt het programmeren van meetmodules binnen de gekende cadtoepassingen mogelijk. Ir.-arch. Koen Willem Technisch consulent NAV

Een eenvormig meetinstrument kan het de architect alleen maar makkelijker maken. In de bovenvermelde meetcode Laruelle worden de mee te rekenen oppervlaktes beperkt tot deze met een minimale hoogte van 2.10 m. Bij het statistisch formulier wordt dat minimaal 2.00 m (mits een minimale oppervlakte van 4 m2) en bepaalde gemeentelijke verordeningen hebben het over minimaal 1.80 m

DUURZAME ENERGIE

Bekijk onze showrooms op

www.sax-sanitair.be

Luxe Ideeënboek nu verkrijgbaar in onze showrooms!

Melle - Oostende - Izegem - Ieper - Brugge - Kortrijk - Wielsbeke - Aalst - Gent

SANITAIR Dimensions_230x142.indd 1

WELLNESS

Nieuwe toonzaal duurzame energie te MELLE Alle technieken in werking Uniek in België!

VERWARMING 06-04-2010 13:40:56

EEN SOLIDE BESCHERMING VOOR EEN STEVIG BEROEP AiNB wordt ondersteund door:

Leien creëren één strak volume Eternit

Enorme ‘zonnehapper’ Samen met collega-architect Omer Vermandele is architect Hein Verbeke zaakvoerder van ‘Groep 3 Architecten’, een negenkoppig architectenbureau dat binnen afzienbare tijd de Brugse binnenstad verlaat en een gloednieuw gebouw aan de Brugse stadsrand in gebruik neemt. Hein Verbeke: “De site in Waarschoot is gelegen langs een drukke invalsweg, met het zuiden aan de straatkant. Het gegeven ‘zuiden aan de straatkant’ was bij dit project voor een eengezinswoning uiteraard al een uitdaging op zich. Bovendien lieten de stedenbouwkundige voorschriften geen plat dak toe. De bouwheer wilde een open huis en een grote keuken als centraal gegeven. Een plat dak was dus uitgesloten. Direct zonlicht was een absolute must, maar een grote privacy ten opzichte van de drukke straat was eveneens één van de prioriteiten van de bouwheer. De planopbouw en de snede van deze woning vloeien voort uit de samenwerking van een split level principe, met een grote ‘zonnehapper’ die het zonlicht als een zonnewijzer over de verschillende,specifiek geplaatste, woonruimtes laat glijden. Deze ‘zonnehapper’ laat het zonlicht tot diep in de woning doordringen. De leefruimte is volledig dubbel beglaasd. Omwille van esthetische overwegingen werd dan ook geopteerd voor een systeem van vloerverwarming.”

wordt ook de douche, indirect en discreet, verlicht door het grote raam. Er is gestreefd naar een open gezinssfeer met heel wat doorzichten. Zelfs vanuit het half verzonken slaapniveau aan de straatkant – doorheen de zitruimte – kan tot in de achtertuin worden gekeken. De zithoek is vormgegeven als een echte tuinkamer, omgeven door het groen, in de zon van de straatzijde. Ook de keuken en de eetplaats worden een halve verdieping opgetild en komen zo tussen de zitruimte en het bureau in te liggen. Van hieruit staan ze in relatie met het volledige huis en met de omgeving die integraal deel uitmaakt van deze woning.

Half verzonken slaapniveau

Eenheid creëren via materialenkeuze

De inkom van deze eengezinswoning bevindt zich aan de linkerzijde. De half verzonken badkamer van de woning reikt tot in de nok van de hoger gelegen keuken. Op die manier

De binnenmuren van deze woning bestaan uit snelbouwstenen en geschrankt latwerk. De isolatie tussen de vochtschermen, enerzijds, en de leien voor daken gevelbekleding, an-

58 DIMENSION

REPORTAGE In Waarschoot - nabij Gent - realiseerde Groep 3 Architecten uit Brugge een door zijn uitzonderlijke vormgeving in het oog springende eengezinswoning. De Alterna leien voor dak en gevel van Eternit geven mee een creatieve toets aan de ‘één volume’ architectuur.

ding bepaalde. Bij een woning gebouwd op de rooilijn zelf, is dit – omwille van het risico op eventuele beschadiging - niet altijd evident.”

Donkergrijze leien versus grote glaspartijen

derzijds, heeft een dikte van 18 cm. Voor het aankleden van de gevels en het dak opteerde de bouwheer voor de Alterna leien van Eternit. Deze leien zijn in zeven verschillende formaten en negen verschillende kleuren verkrijgbaar. Net als de ‘Boronda’ en de ‘New Stonit’ leien van Eternit kunnen ze op diverse manieren – dubbele dekking, enkelvoudige horizontale dekking, halfsteensverband, open voeg, ruitleien… - worden aangebracht. Elke plaatsingsmethode levert een unieke esthetiek en textuur op. Architect Hein Verbeke verduidelijkt zijn keuze: “Opteren voor het plaatsen in gewone dubbele dekking was in dit geval evident. We proberen in al onze projecten eenheid te creëren via de materialenkeuze. De leien voor dak en gevels lopen hier harmonieus in elkaar over en vormen één mooi geheel. Het feit dat deze woning zich op acht meter van de rooilijn bevindt, was een element dat mee de keuze voor het gebruik van leien als gevelbekle-

Voor een geslaagd eindresultaat waren vooral het formaat van de leien en het kiezen van de juiste kleur van doorslaggevende aard. Hein Verbeke licht de keuze toe: “De donkergrijze kleur van de leien contrasteert perfect met de grote glaspartijen. Ook de zinken omkadering van de ramen en deze van de zonnehapper passen harmonieus in het totaalbeeld. Dit alles resulteert in één complex, strak afgelijnd, bouwvolume zonder hulpprofielen en in doorlopende gevel-dak vlakken zonder onderbrekingen. Door de droge plaatsingmethode kon de doorlooptijd van het project versneld worden.” Verder hebben de Alterna leien van Eternit die bij deze eengezinswoning werden aangewend, nog enkele opmerkelijke pluspunten. Ze hebben een gewicht van amper 20kg/m² en bieden een hoge bescherming tegen slagregen. Kenmerkend is tevens het goed ademend en isolerend vermogen. Op de Alterna leien voor dak en gevel biedt Eternit een garantie van 30 jaar op de intrinsieke waarden – zeg maar de duurzaamheid van het product -, een garantie van 15 jaar op de homogene veroudering en een garantie van 10 jaar tegen korstmossen. www.eternit.be www.groep3.be

DIMENSION 59

Derbigum

Twee primeurs voor de Belgische markt

de waterdichting. Dit verhoogt de kans op lekken. Met Derbigum Maintenance & Repairs bieden we bedrijven een extra service met gegarandeerde onderhoudscontracten.”

Naar 10.000 ton gerecycleerd bitumen per jaar

Met de oprichting van het investeringsfonds DerbiFinance financiert Derbigum grote fotovoltaïsche projecten vanuit de eigen dakexpertise. Derbigum lanceert ook een systeem voor recyclage van snijafval en dakafval. Dakdekkers kunnen snijafval gratis deponeren bij een aantal inzamelpunten. Meteen twee primeurs voor de Belgische markt. Derbi-Finance van start Met het investeringsfonds Derbi-Finance is Derbigum in België de eerste dakspecialist die vanuit zijn expertise financiering aanbiedt voor fotovoltaïsche projecten. Voorlopig is Derbi-Finance nog een louter Vlaams verhaal. CFO Johan Symoens: “Financiering was de enige schakel die ontbrak. Derbi-Finance biedt financieringsmogelijkheden voor grote fotovoltaïsche projecten. Concreet hevelt de klant de eigendom van zijn dak voor 20 jaar over aan het investeringsfonds. In ruil voor dit ‘recht van opstal’ kan hij rekenen op 20 jaar gratis dakonderhoud en 20 jaar garantie op de dakbedekking en de kristallijne panelen. Een eventuele dakrenovatie kan hij laten uitvoeren aan een gereduceerde prijs. Derbigum richtte ook de business unit Derbigum Maintenance & Repairs op om in te spelen op de groeiende nood aan het onderhoud van daken met fotovoltaïsche cellen. Nu wordt er meer op een dak gewerkt door diverse partijen die niet altijd oog hebben voor

60 DIMENSION

Als enige Belgische producent integreert Derbigum roofingafval rechtstreeks in het productieproces. Het gepatenteerde systeem herwerkt oude bitumineuze dakdichtingsmaterialen tot nieuwe grondstof voor de productie van milieuvriendelijke dakbedekking. Vandaag is meer dan een kwart van de grondstoffen gerecycleerd bitumen, goed voor bijna 4.000 ton per jaar. Tegen 2013 wil Derbigum dit cijfer optrekken naar 10.000 ton door middel van 2 recyclagesystemen, één voor snijafval en één voor dakafval. Recycling Operational Manager Koen Sneiders: “Dakdekkers moeten bitumineus snijafval niet langer bij het dakafval gooien maar kunnen dit nu, ongeacht het merk, in speciale big bags gratis deponeren bij bouwhandelaren en dakspecialisten. Een primeur in België. Derbigum staat in voor de kosten van deze recyclage. Momenteel zijn er 25 inzamelpunten in Vlaanderen en 8 – straks 33 - in Wallonië. Moeilijker in het recyclageproces is de verwerking van roofingafval van oude ‘herbelaagde’ daken. Deze bevatten een heterogene afvalmassa. Van de naar schatting 15.000 ton dakafval die er jaarlijks vrij komt, kan hoogstens 3.000 ton herwerkt worden. Om dakdekkers aan te zetten om dakafval te sorteren, hanteert Derbigum een kortingsysteem. Ze krijgen 15% korting op de stortkosten als ze uitgesorteerd roofingafval binnenbrengen bij één van onze Eco Partners.” www.derbigum.com

Lifestyle home entertainment-systemen. Inclusief Bose Unify intelligent integratiesysteem. ®

Genieten van Bose surround sound was nog nooit zo eenvoudig. ®

Met surround sound van Bose komt home entertainment tot

Exclusief van Bose. Naast de aantrekkelĳke eenvoud geniet u met

leven. Muziek klinkt overtuigender, ﬁlms en sportwedstrĳden worden

dit systeem tevens van levensecht geluid. Bose ADAPTiQ -technologie

intenser en games worden meeslepender. Met het Lifestyle V35

analyseert nauwkeurig de akoestische eigenschappen van de ruimte,

home entertainment-systeem kunt u nu eenvoudiger dan ooit genieten

zoals de afmetingen, de vorm en het aanwezige meubilair, waarna het

van hoogwaardig home cinema-geluid.

systeem wordt aangepast voor optimale geluidsweergave. En dankzĳ de

Bose link-technologie kunt u overal in huis genieten van uw muziek. ®

Baanbrekende eenvoud voor installatie en gebruik. Met de exclusieve Unify -technologie van Bose worden automatisch maximaal zes hd-

Ervaar het verschil dat technologie van Bose maakt.

audio- en -videobronnen, zoals uw Blu-ray Disc -speler, gameconsole,

Bose staat bekend om meeslepend home cinema-geluid.

™

digitale ontvanger of uw iPod, gecombineerd tot één toegankelĳk

Ontdek nu hoe eenvoudig u hiervan kunt genieten.

iPod is een geregistreerd handelsmerk van Apple Computer, Inc.

home entertainment-systeem. En u regelt alles met overzichtelĳke navigatiemenu’s op het scherm en

Vraag een demonstratie bĳ uw geautoriseerde Bose

een intuïtieve afstandsbediening. U kunt

dealer. Voor adressen van dealers, bel 012/390800, e-mail

al na een paar minuten uit de voeten met

info_be@bose.com of bezoek www.bosebelgium.be/dealers.

dit systeem.

Voor muziek. Voor ﬁlms. Voor games. Van Bose.

AS Solar Benelux

Een duurzame groeistrategie

Op de voorbije ECL pakte AS Solar Benelux uit met innovatieve oplossingen. Naast onder meer de nieuwe Sanyo HIT-panelen en de Q.Smart modules van Q.Cells ontwikkelde de vakgroothandel in fotovoltaïsche zonnesystemen haar eigen TRIAS montagesysteem voor platte daken. Groeiproces Op de voorbije ECL-beurs was de vakgroothandel uit Meulebeke een opgemerkte exposant. Aan het gamma fotovoltaïsche zonnepanelen – Sanyo, Bisol, Solon en Sharp – voegde AS Solar Benelux recent nog de mono- en polykristallijne zonnepanelen van de Zuid-Koreaanse fabrikant Symphony Energy toe. En nu gaat AS Solar Benelux ook in zee met de Duitse fabrikant van modules Q.Cells. Tot het aanbod behoren eveneens omvormers en montagesystemen van diverse kwaliteitsmerken. Ook in mensen wordt er geïnvesteerd. Met de aanwerving van Christian Van de Poel als sales representative voor Wallonië zet AS Solar Benelux een volgende strategische stap in haar groeiproces.

Eén van de PV Cycle pioniers Als één van de eerste bedrijven in België uit de sector onderschrijft AS Solar Benelux het PV Cycle programma. PV Cycle – met hoofdzetel in Brussel - werd opgericht in juli 2007 door de fotovoltaïsche industrie om een vrijwillig terugname- en recyclageprogramma voor end-of-life modules uit te werken. “AS Solar Benelux wordt één van de eerste PV Cycle ophaalpunten in ons land. Als ecologisch bedrijf zijn we dit aan ons zelf verplicht”, aldus managing director Geert Maenhout. “De installateur kan kosteloos PV-modules – ongeacht het merk – inleveren in één van de 2 grote ophaalboxen. Deze wor-

62 DIMENSION

den regelmatig door PV Cycle opgehaald en gerecycleerd. Indien het zeer grote installaties met een groot aantal modules betreft, haalt PV Cycle deze rechtstreeks bij de klant van de installateur op. Met de installatie van de eerste noemenswaardige systemen begin de jaren ’90 wordt de grote toename van end-of-life modules pas binnen 10 à 15 jaar verwacht. Toch worden nu reeds proactief duurzame oplossingen uitgewerkt die rekening houden met de impact op het milieu. Samen met PV Cycle wil AS Solar Benelux bijdragen tot het uitbouwen van een algemeen afval- en recyclagebeleid tot een economisch en ecologisch duurzaam systeem. Ook andere AS Solar vestigingen worden binnenkort PV Cycle ophaalpunten.”

Sanyo: nog hoger rendement Eind dit jaar wordt de nieuwste generatie Sanyo-panelen verwacht in het gamma van AS Solar Benelux. De productie van deze nieuwe modules start pas volgend jaar maar AS Solar Benelux kon alvast de primeur voorstellen op ECL. Geert Maenhout: “De doelstellingen van Sanyo - meer vermogen realiseren per m² alsook een daling van CO2-uitstoot – worden ook in de praktijk omgezet. De nieuwe HIT-serie panelen hebben een celrendement van 21,1% wat overeenstemt met een modulerendement van 18,6%. Dit modulerendement is het gevolg van de vernieuwde HIT-cellen, een nieuw busbarontwerp en een antireflectie gecoate glasplaat. In de onderzoeksafdeling van Sanyo bereikte het celrendement een top

REPORTAGE

van 23%. Dit werd herleid tot 21,1% om over te kunnen gaan tot massaproductie. Het verschil met het klassieke busbarontwerp is dat we nu in de cellen van deze panelen 3 busbars terugvinden. Op deze manier wordt het energieverlies tot een minimum beperkt en de oppervlakte vergroot om meer zonlicht te kunnen opvangen. Verder neemt het rendement toe door gebruik te maken van een glasplaat gecoat met een antireflectie laag. Hierdoor kan meer zonlicht de cellen bereiken en vindt er minder verspreiding plaats. Een verschil dat vooral merkbaar zal zijn bij zonsopgang en zonsondergang. Voor volgend jaar belooft de Sanyo-technologie trouwens panelen met een nog hoger rendement en de lancering van een full black model met een strak architecturaal design.”

Nieuwe Duitse frameless module AS Solar breidt zijn moduleaanbod uit met de Q.Smart UF L95 - 95 Wp. Geert Maenhout: “Duitse kwaliteit en esthetiek zijn de kernwoorden waarmee de Q.Cells Q.Smart modules kunnen omschreven worden. Het betreft kaderloze CIGS modules, waarbij CIGS staat voor koper, indium, gallium en selenide. Deze nieuwe generatie ‘amorf’ modules, voorheen Solibro genaamd, heeft een goede opbrengst, zelfs in minder optimale omstandigheden zoals bij diffuus licht, gedeeltelijke beschaduwing of minder goede oriëntatie. Ook de lage temperatuurscoëfficiënt optimaliseert het rendement. Door deze specifieke technologie kunnen deze panelen ook volledig plat gelegd worden, waardoor de oppervlakte van een plat dak maximaal benut wordt, en dit met behoud van een goed rendement. In tegenstelling tot klassieke modules gemonteerd op een driehoekstructuur moet bij de Q.Smart geen rekening gehouden worden met slagschaduw van de voorliggende rijen panelen. De modules kunnen aangesloten worden op zowel transfoloze omvormers als op omvormers met transfo. Andere pluspunten: het betreft kleine modules van 0.94 m², de positieve toleranties en het effen zwart & frameless design.”

Eigen montagesysteem Met het TRIAS montagesysteem pakt AS Solar Benelux voor het eerst uit met een eigen ontwikkeling. Dit TRIAS montagesysteem voor platte daken, exclusief verdeeld door het bedrijf uit Meulebeke, werd onder meer op het dak van het eigen bedrijfsgebouw met succes uitgetest. Het kan zowel voor residentiële als industriële toepassingen worden gebruikt. De driehoekssteunen zorgen voor een efficiënte opbouw van een fotovoltaïsche installatie op platte daken. De aerodynamische vormgeving resulteert in een beduidend mindere ballast per m². De driehoekssteunen zijn verkrijgbaar in landscape en portrait, onder 15°, 20° en 30°. Er is slechts minimale belasting vereist. Andere pluspunten zijn de lage materiaalkosten en de snelle montage. Meerdere rijen modules en TRIAS montagesystemen kunnen door middel van C-profielen met elkaar worden verbonden.

Met ‘Solar-Log’ lanceert de vakgroothandel een universeel communicatiesysteem voor alle omvormers. Dit systeem zorgt ervoor dat alle gegevens die de omvormer registreert, online komen en weergegeven worden via grafieken. Dit biedt de installateur de mogelijkheid om installaties te vergelijken. De 3 modellen - de Solar-Log 200, de Solar-Log 500 en de SolarLog 1000 - zijn telkens ook in bluetooth-versie verkrijgbaar. Na het succes van het Solar Seminar voor installateurs dat plaats vond in maart, plant AS Solar Benelux voor volgend jaar een 4-tal opleidingssessies. www.as-benelux.com www.pvcycle.org

DIMENSION 63

Novaled - Trilux

OLED-armaturen laten toekomst van het licht zien Vlak licht van hoge kwaliteit, uitgestraald door ultravlakke bouwelementen: OLEDs bieden nieuwe mogelijkheden om architectuur vorm te geven met licht. “De technologie maakt individuele armatuurdesigns mogelijk. Wanneer ze niet branden, worden de transparante OLEDs niet waargenomen als armatuur,” aldus Gerd Günther van Novaled AG. Samen met TRILUX ontwikkelde Novaled de conceptstudie OLED Enspiro. Conceptstudie

Kansen benutten

Voor de conceptstudie werd de Enspiro, een LED-pendelarmatuur voor kantoorverlichting van TRILUX, uitgebreid met 20 ultravlakke transparante OLED-modules. “OLEDs zijn de volgende stap in de ontwikkeling van de LED-technologie, wat kansen schept voor architecten en planners”, aldus Dietmar Zembrot van TRILUX. Met de OLED Enspiro hebben Novaled en TRILUX een functionele armatuur ontwikkeld die in deze of soortgelijke vorm in kantoorruimten gebruikt kan worden. De Enspiro werd gekozen als basismodel omwille van de vierkante uitsnijdingen die goed passen bij de vierkante OLEDmodules. In totaal 20 OLEDs van tien maal tien centimeter vullen het gerichte, precieze licht van telkens twee direct en indirect stralende LED-modules aan met diffuus, vlak licht. Door de combinatie wordt een homogeen, verblindings- en nagenoeg schaduwvrij licht opgewekt. Günther: “De OLED Enspiro laat zien dat de OLED-technologie een zinvolle aanvulling is op bestaande lichtbronnen, zoals LEDs en andere puntlichtbronnen.”

Centraal stonden voor TRILUX de lichttechnische en vormgevende mogelijkheden van de nieuwe technologie. “OLEDs combineren de voordelen van LEDs, zoals hoge energie-efficiëntie en zuinigheid in gebruik, met nieuwe mogelijkheden op het gebied van lichtvormgeving,” aldus Zembrot. Trilux ziet nog enkele obstakels op de weg naar serieproductie. Naast de hoge kosten vormen de beperkte OLED-capaciteit en dito beschikbaarheid van elektronisch toebehoren nog een uitdaging.

Lamp én armatuur De presentatie van de OLED Enspiro op light+building 2010 sloot dit samenwerkingsproject af. “De technologie krijgt nu al voet aan de grond in de praktijk. En early adopters als TRILUX wijzen de weg,” aldus Günther. “Tot nog toe werden OLEDs vooral gebruikt voor displays maar Novaled is ervan overtuigd dat daar weldra verandering in komt. OLEDs zijn niet alleen een lamp, maar tegelijk ook een armatuur of een deel van een meubel of element van de woonruimte. OLEDs zijn een bijkomend element voor volledig nieuwe lichtcomposities. Ze kunnen op de meest diverse dragers aangebracht worden, bijvoorbeeld glas of metaal, en in de toekomst ook op gebogen materialen. Dat maakt nieuwe toepassingen, zoals transparante dag/nacht-vensters, mogelijk.” www.trilux.be www.novaled.com

64 DIMENSION

BULO.H Shop Brussels Edelknaapstraat 9 • dinsdag t.e.m. zaterdag, 11-18 u. • T. 02 537 60 65 BULO.H Shop Mechelen Blarenberglaan 6, 2800 Mechelen • ma tot vrij, 08.30-17.30 u. • T. 015 28 28 28 Nu ook open op zaterdag van 10-17u. www.bulo.com

x® BlueFlu

logy techno ed motor rgy waste Advanc uces ene tions that red p applica in pum

Zeer efficiënte motortechnologie BlueFlux® is een serie van zeer energiezuinige elektrische motoroplossingen specifiek ontworpen voor pompen. Zoek naar het BlueFlux® label om het energieverbruik van uw pomp tot 60% te reduceren. Meet the energy challenge NOW en bestel de BlueFlux® brochure op:

www.grundfos.com/energy

De nieuwe norm binnen pompefficiëntie is er…

SWitch Naar BlueFlux®

Als specialist in elektrisch installatiemateriaal is Dielec de exclusieve Ensto partner voor België en Luxemburg. De KMO uit Grâce-Hollogne is gespecialiseerd in maatwerk voor de tertiaire projectenmarkt.

Dieleci

Oplossingen op maat voor de tertiaire sector Maatwerk, klein en groot Voor haar Building Technology activiteiten beschikt de Finse fabrikant van elektrische installatiesystemen Ensto over een fabriek in het Franse Perpignan. Het productaanbod is uitgebreid. Onlangs werd de nieuwe catalogus met onder meer de hermetische inbouw vloerdoos M100 Ensto - vroeger bekend onder de naam Ocor - voorgesteld. In België en Luxemburg werkt Ensto nauw samen met Dielec, de ‘Division Electrique’ van moederbedrijf Craft Engineering S.A. Naast wandgoten in aluminium en technopolymeer brengt Dielec ook onder meer - mini - zuilen, inbouw vloerdozen en voorbekabelde verdeeldozen op de markt. Frédéric Boulle, zaakvoerder: “We brengen niet alleen elektrisch installatiematerieel op de markt. Onze core business is het uitvoeren van maatwerk volgens de specificaties van de klant. Met inbegrip van het op lengte snijden, bekabelen en thermisch lakken van profielen.”

Nieuw De vloerdoos M 100 Ensto in messing of nikkel blijft het paradepaardje. Deze hermetische inbouw vloerdoos geldt als een universele oplossing voor de residentiële sector maar kan ook worden toegepast in onder meer luchthavens, winkelgalerijen en restaurants. Dielec pakt uit met tal van Ensto innovaties. Frédéric Boulle: “Door hun dubbele wand zijn de wandgoten in technopolymeer even stevig als hun metalen tegenhangers. De drie basiskleuren zijn gekleurd in de massa. Naast de witte - RAL 9010 - kleur en de lichtgrijze - RAL7035 - kleur is er de antracietkleurige - RAL7035 - uitvoering die in de smaak valt bij architecten en bouwheren. In de aluminium zuilen voor werkposten die gevoed worden via het vals plafond, zit er een ingenieus systeem dat de veer rechtstreeks

68 DIMENSION

aan het plafond bevestigt. Als één van de weinige fabrikanten brengt Ensto ook mobiele zuilen met een vierzijdige profiel uitvoering op de markt.”

Eenzijdige aansluiting Ook voorbekabeling is een voornaam marktsegment. Op de voorbije Light+Building sloten Ensto en de andere grote marktspelers een samenwerkingsakkoord om de aansluitingstechniek op het vlak van verlichting binnen afzienbare tijd onderling te standaardiseren en compatibel te maken. Er zijn Enstonet voorbekabelingsoplossingen in 3 verschillende kleuren. Daarnaast stelt Dielec ook oplossingen voor de voeding van werkposten in sterk- en zwakstroom en oplossingen in het segment indirecte verlichting, zoals een armatuur bevestigd op een vaste of mobiele zuil om een werkpost te verlichten, voor. www.dielec.be www.ensto.fr

DESIGN

DESIGN RADIATORKRANEN & -KOPPEN SENSITIVE I FUTURA I SPHERE Aandacht voor de binnenhuisinrichting is brandend actueel. De toenemende vraag van klanten naar een meer esthetische look bleef dan ook niet uit. Zo noopte de evolutie in het design van de verwarmingslichamen zoals verchroomde radiatoren, nieuwe lijnen en ontwerpen, ons tot het ontwerp van een volledig nieuw assortiment design radiatorkranen. Sensitive, Futura of Sphere; door het specifieke ontwerp sluiten ze naadloos aan bij de meest uiteenlopende interieurstijlen.

Comap n.v.

Alsembergsesteenweg 454 - B-1653 Dworp - info@comap.be

Dit jaar viert Grand-Hornu zijn tweehonderdste verjaardag. Als industrieel erfgoed geldt de site waar steenkool werd ontgonnen als een architecturaal unicum. Ook al omdat het mijncomplex intact is gebleven. Zij het op het nippertje. We zijn in het hart van de Borinage. In deze regio huurde Vincent van Gogh van januari tot augustus 1879 als hulpzendeling en lekenprediker een kamer in een pension boven een bakkerswinkel in Wasmes op amper anderhalve kilometer van Le Grand-Hornu. Drie kloeke neoklassieke arcaden verwelkomen de bezoeker. Hier ligt de entree waar in vroegere tijden de kompels naar binnendrongen om via een imposante ‘cour centrale’ hun lamp en overall op te halen. Wat verderop wachtte hen de grauwe donkerte van de mijnschacht. Achter de bogen glimlacht vandaag een receptioniste met stapels foldermateriaal onder handbereik. Welkom in Le Grand-Hornu!

Winstgevend Aan het eind van de 18de eeuw verwerft Charles Godonnesche samen met twee vennoten uit de streek de rechten om steenkool te ontginnen in de streek van Quaregnon en Boussu. Als gevolg van financiële en exploitatieproblemen ziet de weduwe van Charles Godonnesche zich bij zijn dood in 1810 verplicht de concessie te verkopen aan Henri De Gorge, een kolenhandelaar uit Rijsel.

De Gorge herneemt de productie, vergroot de concessie en laat nieuwe putten boren, aanvankelijk zonder veel succes. Pas bij het aanboren van een vijfde put - Sainte-Eugénie – vindt hij uiteindelijk rijke kolenlagen die de productie erg winstgevend zullen maken. Door de gunstige geografische ligging van de site, dichtbij het Kanaal Bergen-Condé dat aansluit op de Schelde open zich nieuwe markten als Parijs en Antwerpen.

Zoutstad Omdat het moeilijk is om plaatselijk voldoende arbeiders te vinden en deze ook te behouden, besluit De Gorge al in 1816 om behalve nieuwe mijngebouwen ook een arbeiderswijk te laten bouwen. De uitvoering ligt in handen van de Rijselse architect François Obin en na diens dood in 1825 bij Bruno Renard uit Doornik. Renard genoot zijn opleiding in Parijs waar hij waarschijnlijk vertrouwd was geraakt met het werk van Claude-Nicolas Ledoux. Laatstgenoemde zal tijdens de Verlichting de eerste industriële ‘boerderij’ ofwel de Zoutstad te Arc et Senans ontwerpen gevoed door Palladio’s bouwkunst. Zijn radicaal en sublieme vormvocabulaire werkt als een ‘architecture parlante’. De zoutstad moet Renard wellicht hebben geïnspireerd bij het ontwerp van zijn Grand-Hornu.

200 jaar Grand-Hornu

70 DIMENSION

PROJECT

Sloophamer Het scheelde geen haar of het fraaie mijncomplex had er gelegen. Maar dankzij het doorzettingsvermogen van architect Henri Guchez bleef het complex van de sloophamer gespaard. Guchez kocht het unieke ensemble in 1971 voor een symbolisch bedrag. Niemand die zich bekommerde om het architecturaal geheel dat zo mooi de geboorte laat zien van het opkomend functionalisme in de architectuur. Een architectuur waarvan stilaan alleen het economische en de bouwkunde primeren en die in een verder stadium de stille dood aankondigt van het Vitruvianisme.

Architectuur, herinnering en een poëtische benadering Met eigen middelen begint Guchez aan de gedeeltelijke renovatie en richt er zijn kantoren in. Pas in 1984, richt de provincie Henegouwen de vereniging Grand-Hornu Images op, een organisatie die belast is met het beheer en de uitbating van de site. Zij legt zicht vooral toe op het organiseren van tentoonstellingen rond design en grafiek. Vijf jaar later koopt de provincie Henegouwen het complex en wordt de renovatie resoluut doorgezet.

Grand-Hornu Werelderfgoed? Op initiatief van de vroegere Minister van het Erfgoed van het Waals Gewest, Jean-Claude Marcourt, werd de site, samen met de drie andere belangrijke sites, namelijk Bois du Cazier, Bois-du-Luc en Grand Hornu, voorgedragen voor erkenning als werelderfgoed door de Unesco. Het dossier werd aanvaard en de uiteindelijke beslissing zou vallen tegen eind juli 2010.

MAC’s In 2002 opent in het gerestaureerde ‘ingenieursgebouw’ en realiseert de gevierde Luikse architect Pierre Hebbelinck, het MAC’s. In Het Musée d’Art Contemporain is een voor Wallonië een nooit eerder gezien cultureel experiment voor hedendaagse kunst. De dromerige en hoge ambities van directeur Laurent Busine blijken achteraf misschien iets te hoog gegrepen. Maar dat doet geen afbreuk aan zijn zienswijze. Busine wil geenszins wedijveren met centra als Londen, Keulen, Parijs of Amsterdam. Le Grand-Hornu heeft zijn eigenheid die sterk is verbonden met architectuur, herinnering en een poëtische benadering.

Vernieuwingsproject De tweehonderdste verjaardag van Le Grand-Hornu werd midden september uitgebreid gevierd met veel speeches, fanfares en volksvertier. Tegelijk was er de lancering van het vernieuwingsproject van de mijnwerkerswijk. Die wijk bestaat uit zes rechtlijnige geplaveide straten, waarvan vier de omtrek van het terrein van de mijngebouwen volgen. De bouw begon in 1822 en elk van de 425 woningen bezat een bakoven, een waterput en een tuin. Alle woningen, uitgevoerd in baksteen, waren identiek op de woningen van de meestergasten na. De huur werd ingehouden op het loon van de arbeiders en bedroeg per week één dag salaris. Alle huizen waren in dezelfde gele kleur geschilderd met onderaan een zwarte band zodat de wijk een sterk uniform karakter vertoonde dat echter geleidelijk verloren is gegaan na de sluiting van de mijn toen de woningen verkocht werden.

Aan de mijnontginning komt immers in 1954 een eind als gevolg van de politiek van de EGKS. Verder omvat de wijk nog een aantal gemeenschappelijke voorzieningen zoals een school, een vrijwel gratis hospitaal (inmiddels afgebroken), een feestzaal, een park met muziekkiosk. De tweehonderdste verjaardag van Le Grand-Hornu is misschien wel het uitgelezen moment om te reflecteren over architectuur en geschiedenis. Is architectuur eigenlijk geen kwestie van tijd en daarmee van geschiedenis? www.grand-hornu.be Philip Willaert

DIMENSION 71

Eindelijk iemand die voor u tekent

met 18.000 artikelen voor uw kantoor

18.000 artikelen voor uw kantoor

er: t em h e r n p k ra c r d e l n o a o o e g k ed ndi e in pag zelfsta uropes et ali z E s n C i l ale n t a j e e n i j ke lok geme ankzi soonl w d a r U be ng ijzen n pe ge. ne e ipa l Mij rke pr rvice a w.c . ste elle se ww op j i . sn tm ind Uv

Bij u geleverd binnen de 24u Aan een scherpe prijs Bestelgemak via onze webshop of via een persoonlijk bezoek 100% tevredenheidsgarantie

PA R T N E R

VRAAG UW GRATIS CATALOGUS

DĂŠ referentie voor kantoorartikelen in uw regio !

STERKE PRIJZEN SNELLE SERVICE

100 % Business

18.000 artikelen online

Levering binnen 24 u 18.000 artikelen online

www.calipage.be

COVER_SPREAD_B2B_BASIS_NL_v5.indd 1

17/06/2010 8:00:34

Kick Off Days for Architects

Op 2, 7 en 9 september organiseerde NAV in samenwerking met de Orde van Architecten – Vlaamse raad de Kick Off Days for Architects. Pas afgestudeerde architecten konden gratis terecht op drie locaties in Vlaanderen om zich te informeren over hun professionele start. Ze stonden meteen voor belangrijke keuzes: waar doe ik mijn stage? Ga ik met mijn diploma een andere richting uit? Blijf ik in België? Word ik zelfstandig of loontrekkend? Vooral de 2 jaar durende stage roept heel wat vragen op. Men zoekt duidelijkheid over het sociaal statuut, de regeling met de Orde van Architecten en hun vergoeding. Daarom bundelde NAV de nodige informatie voor de 230 aanwezige afgestudeerden. Tijdens een interactief panelgesprek kwamen juristen, fiscalisten, vertegenwoordigers van de Orde,… aan het woord. Ook enkele architecten getuigden over hun vallen en opstaan om uiteindelijk te slagen als ontwerper. De 3 sessies vonden gratis plaats in Gent, Dilsen en Mechelen. NAV is tevreden dat bijna 75% van de afgestudeerde architecten hun licht kwamen opsteken. Dit is voor NAV een duidelijk signaal dat afgestudeerden met meer bezig zijn dan enkel creativiteit.

Infosessie: De Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening - 1 jaar later

Op 1 september 2009 trad de nieuwe Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening in werking. Nu, één jaar later, werden een aantal decretale wijzigingen aangebracht en ook enkele uitvoeringsbesluiten genomen zoals de meldingsplicht en vrijstelling van vergunning. Heel wat vragen kwamen hierover toe op de NAV helpdesk. Op basis van de nieuwe elementen, de pijnpunten en de vragen die vooraf konden worden gesteld, maakte NAV in samenwerking met GSJ advocaten het programma op voor deze infoavond. Op drie locaties konden architecten terecht voor de toelichting van deze cruciale regelgeving. Voor NAV-leden was dit kostenloos. Driehonderd architecten gingen in op deze uitnodiging.

Cursus Architecten en overheidsopdrachten De uitwerking van overheidsopdrachten is een grote uitdaging voor onervaren architecten in deze materie. Ook ervaren architect-ontwerpers zien zichzelf vaak ontmoedigd door struikelblokken. Nochtans liggen hier heel wat potentiële opdrachten in het verschiet. De deelnemers aan de Vitruvius cursus ‘Architecten en overheidsopdrachten’ kregen een solide basis mee, met extra tips en tricks om een goed dossier klaar te stomen en een correcte procedure af te ronden. Hiervoor deed NAV beroep op gespecialiseerde juristen en ervaringsdeskundigen in overheidsopdrachten. Deze Vitruvius cursus liep over 2 namiddagen, met telkens keuze tussen de locatie in Antwerpen of Gent. Bijna 190 geïnteresseerde architecten schreven zich in voor deze cursus.

24.500 bezoekers tijdens Mijn Huis Mijn Architect Tijdens Mijn Huis Mijn Architect, op 25 en 26 september, was het grote publiek opnieuw massaal op de been om binnen te kijken in 160 opengestelde woningen. Energie- en budgetvriendelijkheid was het centrale thema van deze editie. Het openhuizenweekend lokte 24.500 bezoekers. Kandidaatbouwers konden zich over gans Vlaanderen en Brussel laten inspireren door de talloze renovatie en nieuwbouwprojecten. Ter plaatse kreeg men tijdens de rondleiding een goede impressie van de visie van de architect-ontwerpers. Men kon er vooral kennismaken met het vakmanschap van de architect. Mijn Huis Mijn Architect is een initiatief van de Orde van Architecten – Vlaamse raad en heeft tot doel het brede publiek in contact te brengen met de mogelijkheden van een vakbekwaam en onafhankelijk architect. Alle projecten die werden opengesteld zijn nog steeds te bekijken op www.mijnhuismijnarchitect.com. Ook het inspiratieboek, een bundeling van alle projecten en tal van bouwtips, is nog steeds verkrijgbaar.

DIMENSION 73

Infosessie Scholenbouw in Vlaanderen op Edubuild

Voor de bouw van scholen werd reeds een grootschalige inhaalbeweging aangekondigd. Hierbij wordt vooral – met argusogen – door de architect naar het groots opgevatte DBFM-kader gekeken. Toch zijn er ook diverse andere initiatieven waar u als ontwerper kan optreden. Uiteraard heeft ook scholenbouw zijn specifieke normen en wetgeving. Belangrijk is ook een inzicht in de toegepaste financieringsmogelijkheden. Voor de nieuwe projecten kijkt men ook naar de toekomst en vraagt men aangepaste, moderne architectuur en vernieuwende concepten. Tijdens de beurs Edubuild in Flanders Expo Gent, nodigde NAV onder andere AGIOn en GO! Onderwijs uit om hun visies te verduidelijken. EVR-architecten en Tom Thys architecten zorgden voor de architecturale noot.Door de massale inschrijvingen werd een extra sessie in november voorzien.

Architecten op het Filmfestival in Gent Op donderdag 14 oktober rolde NAV de rode loper uit voor alle filmminnende leden. En die waren massaal aanwezig. Maar liefst 600 genodigden namen plaats in de filmzetels van Kinepolis Gent. Eens voorzien van popcorn en drankjes mocht NAV voorzitter, Danny Windmolders, iedereen verwelkomen op deze gezellige avond. De partners Recticel Insulation, Electrabel en Wienerberger trakteerden vervolgens de aanwezigen op leuke en interessante filmpresentaties. Het geheel werd aaneengepraat door de warme stem van Fien Sabbe. Na de professionele inleiding door Roel Van Bambost kon iedereen onderuitzakken om te genieten van de première van ‘Never Let me Go’. Deze film gaf heel wat genodigden stof tot nadenken. Ideaal dus voor een nabespreking tijdens een hapje en een drankje op de receptie achteraf.

74 DIMENSION

De aftrap van Architects for Tomorrow+

Begin oktober is de aftrap gegeven van Architects for Tomorrow+. Hiermee biedt NAV ondernemende architecten een klankbord aan bij de uitbouw of opstart van hun praktijk. Voor de aftrap was het nieuwe kantoorgebouw van Umicore uitgekozen. Een architecturale parel die Hoboken architecturaal op de kaart zet. Voor de editie 2010-2011 is de doelgroep verruimd tot architecten met 15 jaar ervaring. Dit resulteert in meer praktijkervaringen en praktijkvragen bij de 68 deelnemende architecten. In een open sfeer leren de deelnemers uit elkaars ervaringen om hun eigen praktijk beter te sturen. Architecte Christine Conix was de gastspreker op de eerste bijeenkomst en bracht het verhaal van Conix architects: van de opstart aan de keukentafel tot hun blik naar de toekomst. Zij benadrukte het belang om je eigen architectenonderneming voortdurend te evalueren om zo de mission statement te bereiken. In de namiddag stond het Umicore gebouw in de picture. Christine Conix zorgde samen met Peter Jonckheere (VMZINC) voor uitleg bij het ontwerp en een rondleiding. Afsluiten gebeurde op het dakterras met het fantastische zicht op de slingerende Schelde. Architects for Tomorrow+ is mogelijk met de steun van de Vlaamse overheid, agentschap ondernemen en de Orde van Architecten.

REFRIGERATION VENTILATION HEAT PUMPS THERMIC SOLAR

Climatechno BY COOL&COMFORT

13 & 14 OKTOBE R 2 0 1 1 • BRABANTHAL LEUVEN •

REFRIGERATION VENTILATION HEAT PUMPS THERMIC SOLAR

limatechno BY COOL&COMFORT

13 & 14 OKTOBER 2011 • BRABANTHAL LEUVEN •

Climatechno is de nieuwe naam van de vakbeurs “Cool & Comfort Happening” en heeft als focus Refrigeration - Ventilation - Heat pumps & Thermic Solar. U vindt er doelgerichte vakinformatie voor installateur, industrie en consultancy. Het eveneREFRIGERATION ment wordt technischer (meer VENTILATION producten, workshops, innovatie-award) en de HEAT doelgroep wordt PUMPS breder. Het nieuwe initiatief geniet de steun van THERMIC SOLAR belangrijke beroepsfederaties: UBF-ACA, WPAC, Ventibel, NAV en FEDELEC.

Climatechno BY COOL&COMFORT

13 & 14 OKTOBER 2011 • BRABANTHAL LEUVEN • wpac

ventibel ventibel

organisatie: FCOmedia • Boulevard des canadiens 118 B-7711 Dottignies • T +32 (0)56 77 13 10

www.climatechno.be

Climatechno 2011, een oplossing van de sector voor de sector “trOp is te veel en te veel is trOp” dit gezegde van een bekend belgisCh pOlitiCus is OngetwijFeld OOk van tOepassing Op het belgisChe beurslandsChap vOOr hvaC & r. met de beurzen erbij in nederland, Frankrijk en duitsland, is er elke maand wel ergens een (vak)beurs te bezOeken. als bezOeker wOrdt het dan wel heel mOeilijk Om “de ideale” beurs er uit te pikken. als de eXpOsanten ziCh gaan verspreiden Over versChillende beurzen, mist de bezOeker een grOOt stuk aan inFOrmatie en krijgt hij geen beeld van het tOtale marktaanbOd. als de bezOekers ziCh gaan Opsplitsen krijgen we beurzen met te weinig bezOekers, wat dan weer een streep dOOr de rekening is van de eXpOsanten die er geen waardevOlle COntaCten aan Over hOuden. geen winnaars dus! nOCh de bezOeker, nOCh de eXpOsant. Om deze negatieve trend te dOOrbreken OntstOnd ClimateChnO. een OplOssing van de seCtOr vOOr de seCtOr.

EEN NIEUW HEDENDAAGS CONCEPT

“

Bij Climatechno ligt de focus zowel op het producttechnische met inhoudelijk sterke conferenties, als op het relationele met een full - service cateringformule.” Filip Cossement (FCO Media & organisator Climatechno)

Na vijf edities van de vakbeurs Cool & Comfort Happening werd het tijd voor een nieuw hedendaags concept. De installatiewereld is een wereld in volle evolutie, de regelgeving vanuit de overheid is ingrijpend veranderd inzake energiebeheer. Hernieuwbare energie is terecht een “hot item” geworden en de eindklant heeft andere vragen en behoeften. De leverancier of installateur stemt zijn producten of diensten voortdurend af op de wijzigende marktsituatie en ook een beursorganisator moet deze koers volgen en zich aanpassen aan het heden. Aan de hand van constructieve opmerkingen van exposanten kwam FCO Media (organisator van Cool & Comfort Happening) tot een ideale mix die moet leiden tot een geslaagd evenement met tevreden exposanten en bezoekers. Diverse beroepsfederaties steunen het initiatief Climatechno: UBF-ACA (installateurs en verdelers koeling en airco), WPAC (warmtepompleveranciers), Ventibel (verdelers van ventilatie), Fedelec (elektrotechnisch installateurs), Nav (architectenvereniging). “Bij Climatechno ligt de focus zowel op het producttechnische als op het relationele”, legt Filip Cossement uit. Exposanten worden gevraagd om uit te pakken met hun

nieuwste producten en hun dienstverlening. De organisator zorgt, in samenspraak met de beroepsfederaties, voor inhoudelijk sterke conferenties met een daadwerkelijke meerwaarde voor de deelnemer. De conferenties zullen opgebouwd worden rond de drie peilers van de vakbeurs: refrigeration – ventilation – heatpumps & thermic solar. Energie en normering zullen een leidraad vormen in de diverse lezingen.

“Op Climatechno moet een gezond evenwicht zijn tussen de diverse gepresenteerde sectoren koeltechniek, ventilatie en warmtepompen.” Didier Boonen (Manager Group Heynen & directielid UBF-ACA)

“

De leverancier of installateur stemt zijn producten of diensten voortdurend af op de wijzigende marktsituatie. Ook een beursorganisator moet deze koers volgen en zich aanpassen aan het heden.” Mark Oosterlynck (Managing director Daikin Belux & voorzitter WPAC & directielid UBF-ACA)

werkgevers die nieuw personeel zoeken”, aldus Linda Buddaert, secretaris-generaal van UBF-ACA. Dit zal onder meer gebeuren via een wedstrijd. Tijdens Climatechno worden de opvallende en innoverende eindwerken van de verschillende onderwijsniveaus beloond met een award. Wie zich geroepen voelt als mentor van een eindwerk of als jurylid voor de awards, mag zich melden.

UNIEKE MEDIACAMPAGNE

Climatechno richt zich tot installateurs, consultancy (architecten en studieburelen) en de industriële eindgebruiker. Voor de lancering wordt een grootse mediacampagne opgezet in de vakpers. De campagne spreidt zich over verschillende magazines: Cool & Comfort (installateurs, industrie en consultancy – oplage 14.000), Dimension (architecten en studieburelen – oplage 11.500), De Onderneming (installateurs verwarming – oplage 8.000) en Fedelec Magazine (elektrotechnische installateurs – oplage 9.500). In deze magazines wordt er een driemaandelijks Climatechno - katern opgenomen, waarin naast beursinformatie ook de betrokken sectoren aan bod komen met informatie over normering.

“Het vinden van bekwame en gemotiveerde medewerkers is een constante zorg voor installatiebedrijven.” Linda Buddaert (secretaris generaal UBF-ACA)

AWARDS

Het vinden van bekwame en gemotiveerde medewerkers is een constante zorg voor installatiebedrijven. Hier tracht de beroepsfederatie UBF-ACA al lange tijd iets aan te doen, en dit met succes. Op de vorige editie van de Cool & Comfort Happening waren al elf onderwijsinstellingen uit koeltechnische hoek aanwezig, maar dit kan beter. “Tijdens Climatechno kunnen studenten van hogescholen en het middelbaar onderwijs kennis maken met

“De studenten van vandaag zijn de werknemers van morgen, daarom is het belangrijk om ook studenten hoger onderwijs op de vakbeurs te ontvangen.” Jan Dhaenens (Manager Air Trade Centre & directielid Ventibel)

CLIMATECHNO PRAKTISCH

Refrigeration - Ventilation - Heatpumps & Thermic solar Donderdag 13 oktober 2011 (10u30 tot 21u) en vrijdag 14 oktober 2011 (10u30 tot 18u) Brabanthal Leuven www.climatechno.be

ATMOsphere 2010 Op 27 en 28 september ’10 ging in brussel de tweede editie van atmOsphere dOOr, een internatiOnale wOrkshOp rOnd natuurlijke kOudemiddelen. brussel is geen tOevallige keuze als OntmOetingsplaats: de Organisatie en deelnemers willen wegen Op het eurOpese beleid.

at ATMOsphere 2010 in de eerste plaats een internationale workshop is, lijkt zelfs nog zwak uitgedrukt. Met 180 deelnemers uit 60 landen werd er in de workshops druk gedebatteerd met input van alle werelddelen. Maar er is nog meer. Inschrijvingen uit zowel de traditionele industrielanden (Europa, Noord-Amerika, Australië) als de opkomende industrielanden (Oost-Europa, Zuid-Amerika) liepen vlot binnen, maar opvallend was ook de interesse uit minder voor de hand liggende landen zoals pakweg Malawi, Indonesië en Oekraïne.

Het tweedaagse programma zal tjokvol; met 40 sprekers in verschillende werkgroepen (o.a. beleid, warmtepompen, AC/MAC, refrigeration, opleiding) en ook nog eens aangevuld met enkele paneldebatten kregen de deelnemers ruimschoots de gelegenheid om enorm veel informatie te vergaren. Dit alles rond de centrale vraag: “Hoe brengen we natuurlijke koudemiddelen sneller in de markt?” “Met dit congres willen we op de eerste plaats het gebruik van natuurlijke koudemiddelen zoals CO2, koolwaterstoffen en ammoniak promoten”, legt Christianna Papazahariou van organisator Shecco uit. “Een paar jaar geleden stelden we ons nog de vraag of natuurlijke koudemiddelen wel een toekomst hadden.

ventibel ventibel

Die vraag is ondertussen al wel beantwoord en draait alles rond de timing: hoe snel of hoe traag worden natuurlijke koudemiddelen op de markt gezet. Een van de elementen om dit proces te versnellen, is dit congres. Om de Europese beleidsmakers wakker te schudden, moeten we dicht bij de hoofdzetel van de Europese Commissie onze stem laten horen. En het moet gezegd, niet zonder resultaat. Vooreerst namen verschillende Europarlementsleden en specialisten van de Europese Commissie, zoals Philip Owen van DG Climate Action, deel aan de discussies en workshops, maar – en dit wordt een jaarlijks terugkerende gebeurtenis tijdens ATMOsphere – geven we ook een overzicht van de vooruitgang die we hebben geboekt. Dit jaar zorgen deze cijfers voor een dubbel gevoel: ja we gaan erop vooruit om natuurlijke koudemiddelen op de markt te brengen, maar evenzeer ja er is nog veel werk te doen!” Wat wordt er concreet verwacht om natuurlijke koudemiddelen sneller op de markt te brengen? “Een volledig verbod op alle koudemiddelen die in meer of mindere mate de ozonlaag aantasten, zou ons een flink stuk vooruit helpen”, zegt Janos Mate van

Greenpeace International. “Maar we moeten realistisch blijven. De industrie lobbyt om het allemaal niet te snel te laten gebeuren. Hoe moeilijk is het niet geweest om bijvoorbeeld het schadelijke R22 uit de markt te krijgen? Maar er zijn nog andere pistes. Iedereen kent ondertussen de energielabels. Hoe zuiniger een toestel, hoe beter de score. Waarom niet een gelijkaardige gradering uitwerken voor de impact op het milieu van een toestel, en dit zowel bij de productie als de werking? Om op korte termijn iets gedaan te krijgen, moet de natuurlijke koudemiddelenindustrie zo snel mogelijk een belangrijke vertegenwoordiging krijgen in de adviesraden van de Europese Commissie. We moeten op beleidsniveau druk kunnen uitoefenen om sneller te moeten overschakelen op natuurlijke koudemiddelen.” Na tweemaal Brussel zal ATMOsphere 2011 wellicht in een ander werelddeel doorgaan. Waar precies is nog niet beslist, maar tijdens de conferentie was alvast de Australische deelname opvallend… I www.atmosphere2010.com I http://twitter.com/ATMO2010

wpac

Sectororganisatie voor ventilatie

Koninklijke vereniging voor koude en luchtbehandeling

Vereniging voor verdelers van warmtepompen

Beroepsfederatie voor architecten

Nationale organisatie van elektrotechnische ondernemers

www.ventibel.be

www.ubf-aca.be

www.wpac.be

www.nav.be

www.fedelec.be

e d . dig an el no erb rde de n v voo ok e i gs n o ord tin ge in elas ren en b j b nt en Wi ume ies c m do t pre me

PUR-isolatie met een hoog rendement

Dit materiaal levert u een mooie besparing op.

het bewijs: Gespoten polyurethaan / PUR-isolatie isolatiemateriaal

afkorting lambda-waarde (W/mK)

glaswol rotswol cellenglas geëxpandeerd polystyreenschuim geëxtrudeerd polystyreenschuim polyurethaanschuim polyisocyanuraat

MW MW CG EPS

0,032 à 0,040 0,035 à 0,042 0,042 à 0,050 0,033 à 0,042

XPS

0,029 à 0,038

PUR PIR

0,023 à 0,032 0,023 à 0,032

Bron: Vlaamse Overheid – Brochure “Energieprestatieregelgeving: Praktische gids voor als u gaat bouwen en verbouwen”

- thermische vloerisolatie voor nieuwbouw, renovatie en stallen - thermische isolatie voor kruipkelders en injecteren van spouwmuren - akoestische isolatie voor bijvoorbeeld appartementen

Iso-Mobil bvba Ambachtsstraat 11B, B-2390 Malle Tel +32 3 309 23 78, Fax +32 3 309 23 79 GSM: +32 475 41 41 34 info@iso-mobil.be, www.iso-mobil.be

Architectuur in Vlaanderen. Jaarboek 2008-2009 – editie 2010 selecteerde van de 357 inzendingen 38 projecten. Daarbij werd vooral gekeken naar de manier waarop de ontwerper omging met het programma, het budget, de stedenbouwkundige randvoorwaarden en de omgeving. Over hoe het gebouw uit het ontwerp is gekomen, zich in de wereld zet en laat gebruiken en toe-eigenen. Op zich zijn dat mooie aandachtspunten maar in werkelijkheid is het, de uitzonderingen daargelaten, eerder mager gesteld met de ons omringende architectuur. Platheid maakt zich van de wereld meester. De hiervoor aangehaalde criteria wijzen weliswaar de weg naar diepzinniger conceptuele benaderingen maar spelen bij tal van opdrachten nog te weinig mee, zo merkt auteur Maarten Delbeke terecht op. Terwijl de institutionele ondersteuning

Architectuur in Vlaanderen voor architectuur in de laatste jaren aanmerkelijk zijn toegenomen, is het zo verheven begrip ‘architectuurreflex’ waar het Vlaams Architectuurinstituut en de Vlaams Bouwmeester om vragen nog lang geen evidentie. Nog in teveel dossiers spelen architecturale overwegingen nauwelijks mee. Vaak smelten goede intenties voor architectuur en stadsontwerp onder druk van nut en budget. Vandaar ook dat dit Jaarboek een hart onder de riem is voor diegenen die niet willen buigen en gaan voor een visie. Architectuur is overigens een verzameling zienswijzen en dat illustreert deze uitgave met helaas veel te weinige projecten eens te meer. Een sterk voorbeeld van kritische reflectie is zonder meer het project van architect Jan Dekeyser. Hij gaf vorm en gestalte aan de artistieke vrijplaats van Jan Fabre. Diens laboratorium van de creativiteit is een vermetele zoektocht om schoonheid, functionaliteit en bouwkunde te bundelen. De zienswijze van Vitruvius lijkt daarmee nog niet uitgestorven ondanks zijn aangekondigde dood door het beeldloze modernisme. Niet dat het gebouw aan de buitenkant zozeer in het oog springt, zeker niet, maar wel hoe het van binnenuit met schoonheid en praxis werd toebedeeld. Net zoals het lichaam in het werk van Fabre zo’n geweldige plaats inneemt, zo ook kan je dit gebouw met al zijn functionele onderdelen als een lichaam beschouwen. De Gentse architect Jan Dekeyser heeft deze optie goed begrepen. Hij bedacht een heel werkzaam project en liet de ruimtes volop met elkaar communiceren. Maar Fabre zou Fabre niet zijn indien hij niet aan zijn omgeving dacht. Zowel de artistieke wereld als de buurt heeft hij

80 DIMENSION

bij dit project betrokken. De opening van het nieuwe complex was een regelrechte buurtactiviteit. Zodoende wilde hij met de nieuwe werkplek tevens een signaal geven naar de Seefhoek zoals de buurt hier heet en waar Jan Fabre is opgegroeid. Maar ook een signaal naar de kunstwereld. Fabre nodigde een dertigtal beeldend kunstenaars uit om her en der in het gebouw werken te maken. Zonder uitzondering zijn het beeldende kunstenaars met wie Jan Fabre uitstekende relaties heeft. Performancekunstenares Marina Abramovic schilderde op de muren van de keuken enkele pakkende zinnen in varkensbloed die te denken geven en het onzichtbare aanraken. Guillaume Bijl installeerde een werkende prikklok aan de ingang van het theater en zet daardoor de romantische tijd waarin Fabre leeft nog eens extra in de kijker. Bijzonder mooi en etherisch is het werk All Saints van Kris Martin. In de artiestenkeuken bevestigde hij 80 glazen stolpen van verschillende afmetingen aan het plafond. Onder deze stolpen zaten oorspronkelijk heiligen, objecten die deel uitmaakten van een devotionele praktijk in tal van Vlaamse huisgezinnen. Ook heel wat Nederlandse kunstenaars zijn hier van de partij. Zo leverde Berend Strik zijn bijdrage in het Edmond Fabrearchief, een plek waar de omvangrijke platencollectie van de onlangs overleden vader van Jan Fabre wordt bewaard. Geïnspireerd door de nabijgelegen Willibrorduskerk ontwierp hij een glasraam met het portret van Jimi Hendrix. In elektrisch blauw lezen we: When I die, just keep playing the records. Hans van Houwelingen vulde op zijn beurt de gaten in de muren van de foyer met lapis lazuli, een azuurblauwe steen die het,,bic-blauw’’ van Fabre memoreert. Op de binnenplaats van het Troubleyn/Laboratorium bevindt zich hoog aan een buitenmuur een paneel waarop in sierlijke letters te

lezen staat achter de wolken schijnt de zon. De gouden kitscherige letters getuigen van een ijzersterke levenskracht van Rob Scholte die in 1994 in een aanslag beide benen verloor. De geïnstalleerde kunstwerken brengen sfeer en betekenissen tot in de kern van het gebouw. Op die manier komt tussen glas, staal, beton en baksteen een andere wereld bovendrijven, die van de verbeelding. De aanwezige kunst maakt het verband tussen werk en creatie zichtbaar. Als straks de erfpacht afloopt zal de stad Antwerpen een gebouw terugkrijgen met een grote meerwaarde. In het oude theater kunnen weer zoals vanouds voorstellingen worden gegeven, al is dat niet echt de bedoeling. Het laboratorium van Troubleyn wil niet het zoveelste theater zijn, wel een unieke vrijplaats voor kunstenaars. En dat is op zich al een sterk uitgangspunt.

Architectuur in Vlaanderen, editie 2010 / Herinnering en confrontatie Vormgeving: Lodewijk Joye Verantwoordelijke uitgever: Katrien Vandermarliere, directeur Vlaams Architectuurinstituut, Jan Van Rijswijcklaan 155, 2018 Antwerpen Taal: Nederlandstalige en Engelstalige versie ISBN: 9789081326322 (Nederlands) en 9789081326339 (Engels) Prijs per exemplaar: 49.50 Euro

100 huizen 100 iconen In 1966 ontwierp architect Charles Gwathmey wel een heel radicaal huis voor zijn ouders in The Hamptons. Gwathmey behoorde tot de zeer invloedrijke New York Five. Zelf was hij sterk beïnvloed door Le Corbusier en dat is zeker af te lezen aan dit huis dat prijkt op de kaft van het bij uitgeverij Thoth verschenen boek 100 huizen 100 iconen. Gwathmey ontwierp een zeer plastisch en eigenzinnig object, een combinatie van elkaar doorsnijdende kubussen en cilinders op een licht glooiend met struiken begroeid terrein. Het is een prachtontwerp maar ook geweldig gefotografeerd door Richard Powers. Noem het de sublieme kracht van de fotografie. Hij neemt je mee naar de 100 fantastische huizen die in dit boek werden opgenomen. De symboliek van het getal zegt genoeg al blijft het natuurlijk kunstmatig. Maar wie in het boek bladert houdt niet meer op. Honderd fantastische woonconcepten die ondanks hun onderlinge verschillen en gelijkenissen een opmerkelijke gevoeligheid etaleren voor omgeving en context. Het oog wordt op elke bladzijde verwend en struikelt over de meest onalledaagse creaties. We noemen bijvoorbeeld Milam Residence van de Amerikaanse architect Paul Rudolph (19181997) met zijn opmerkelijke gevel die zo autonoom staat te wezen. Waardering voor materialen en lokale tradities en de zorgvuldig uitgestippelde wensen van opdrachtgevers krijgen in deze uitgave een vrij prominente plaats. Elk huis belichaamt een unieke benadering waardoor het in zijn tijd baanbrekend of radicaal was. De iconische huizen zoals de titel aangeeft hebben een eigen geschiedenis. Dit boek vertelt de vaak intieme verhalen van veelal opmerkelijke gebouwen, hun architecten en opdrachtgevers. Neem nu het huis van Rivera/Kahlo. Architect O’Gorman (1905-1982) bouwde met dit project het eerste modernistische huis met specifieke Eu-

ropese invloeden in Mexico: het huis en de ateliers van Diego Rivera en Frieda Kahlo. De woning en de ateliers - vandaag een museum - demonstreert in zijn vormgeving de stormachtige relatie tussen de twee grote Mexicaanse kunstenaars. De gebouwen - het ene blauw, het ander rood – belichamen het ingewikkelde, dramatische ‘niet met je en niet zonder je’-karakter van hun verhouding. In het boek brengen talrijke foto’s, plattegronden en tekeningen de woorden tot leven en reiken de lezer gedetailleerde en heldere informatie aan. De besproken iconische huizen vertonen uiteenlopende stijlen: van Arts and Crafts, Art Nouveau, Modernisme, Minimalisme tot High-Tech. Ze zijn afkomstig uit heel de wereld en bestrijken een tijdvak van ruim een eeuw. Dit is ongelooflijk lekker voer voor studenten, architecten, designliefhebbers, kortom iedereen en natuurlijk diegenen die ervan dromen ooit een eigen huis te bouwen. Auteur: Bradbury, Dominic Ondertitel: architectonische meesterwerken sinds 1900 ISBN-10: 9077699082 - ISBN-13: 9789077699089 Uitgever: Thoth, Uitgeverij Verkoopprijs: 39,90 EUR - Taal: Nederlands Philip Willaert

DIMENSION 81

Dien uw project in en maak kans op een Architectuur Award!

Vrije keuze in ventilatiesystemen

Naar jaarlijkse gewoonte fungeert Auditorium 2000 tijdens BATIBOUW als gastlocatie voor de uitreiking van de prestigieuze Architectuur Awards. Al 17 jaar verkiezen Trends en Trends Tendances via hun rubriek ImmoTrends het Gebouw van het Jaar. Bouwheren kunnen bij deze wedstrijd voor twee categorieën projecten indienen: het Niet-Residentieel en het Residentieel Gebouw - nieuw of gerenoveerd, alleen of gegroepeerd. Vorig jaar kwam het complex P.NT2 in Brussel door Bob361 Architecten als winnaar uit de bus in de categorie residentieel. De jury prees, naast de architecturale en stedenbouwkundige kwaliteiten, ook de moed van Bob361 Architecten om zelf het initiatief te nemen om op een verrotte stadsplek een toonzettend project te bouwen. Dierenartsenpraktijk Melpertuus in Heusden, door architecten De Vylder Vinck Tailleu, werd dan weer het winnende gebouw in de categorie niet-residentieel. De jury waardeerde vooral het ontwerp van goede ruimten vertaald in eenvoudige, maar subliem afgewerkte materialen. Wie kans wil maken op een Architectuur Award kan tot 1 december 2010 zijn of haar project inzenden naar: Marianne Follebouckt - T +32 2 702 71 58 - belgianbuildingawards@roularta.be

Tijdens haar Health Event pleitte Agoria voor keuzevrijheid in ventilatiesystemen. “Een gebrekkige ventilatie zorgt onder meer voor een toename van het sick building syndroom en de airconditioningziekte”, zegt Dominique Du Tré van Agoria. “Vervuilde binnenlucht kan zich via slecht onderhouden mechanische systemen zoals airconditioning verspreiden. Hybride systemen, nightcooling, lucht- of warmtepompen, of zonne-energiesystemen en dakramen kunnen een oplossing bieden. Deze alternatieve ventilatiesystemen worden echter financieel niet ondersteund, mechanische systemen wel. Financiële stimuli voor elke type ventilatiesysteem en onderhoudsarme systemen zijn aangewezen.” Gastsprekers Prof. Stevens van het UZA en ir. Arch. Van Moeseke van de UCL behandelden aspecten die verband houden met respectievelijk gezondheid en comfort. Aansluitend was er een panelgesprek.

VMZINC, de meest modieuze gevelbekleding.

Wegwijs in groene premies en fiscale voordelen Onlangs organiseerden Winsol, Enfinity, Vaillant, Luminus en Rockwool in alle Vlaamse provincies onafhankelijke informatiesessies over alle premies rond energiezuinig en duurzaam bouwen en verbouwen. Hoe een premie aanvragen voor de installatie van zonnepanelen of dakisolatie? Kan men verschillende premies met elkaar combineren? Hoeveel investeren en wat kan er vervolgens uitgespaard worden? Het zijn maar enkele van de vragen waarop men een antwoord kreeg tijdens de premiesessies. Gastspreker was architect Luc Dedeyne, die door de Vlaamse Overheid werd aangesteld als energieconsulent voor de Vlaamse Architectenorganisatie NAV en de Bond van Vlaamse Architecten BVA. De 5 organiserende bedrijven Winsol, Enfinity, Vaillant, Luminus en Rockwool zijn elk op hun domein actief met energiezuinigheid en energiebesparende projecten.

InterSOLUTION 2011 Op 27, 28 en 29 januari 2011 is hal 1 van Flanders Expo te Gent de place to be voor alle nieuwe ontwikkelingen op het vlak van zonneenergie. De derde editie van InterSOLUTION, de internationale vakbeurs voor zonne-energie in de Benelux, kenmerkt zich door een explosieve groei van het aantal vierkante meters. InterSOLUTION biedt een podium aan producenten en groothandels die initiatieven nemen op basis van zonne-energie en duurzaam bouwen onderstrepen. Alle grote spelers op deze markt hebben zich inmiddels ingeschreven. De meeste exposanten vergroten hun stand. Eind juni was er al 65 % van de 10.000 mÂ˛ verkocht. Zoals het er nu naar uitziet zal de beurs voor het eind van het jaar volzet zijn. Voor het eerst kan van de hoofdhal van Flanders Expo gebruik gemaakt worden. Kwaliteit is er ook in het aanbod. Zo kan men onder meer een zonnepaneel zien dat verwerkt is in een dakpan, een noviteit van een Amerikaanse exposant. Verder staat er ook een grote producent uit China op de beurs. De beursorganisatie hoedt zich er evenwel voor niet overspoeld te raken door agentschappen uit deze landen.

www.premiesessies.be

100292

www.intersolution.be

Laat u n op inspirere

ion.be

zincfash

De collectie die past bij elke woonstijl. Zink is dĂŠ bouwtrend van het moment. En dat is niet toevallig. Een VMZINC gevelof dakbekleding geeft uw project een tijdloze uitstraling. Of u nu nieuw bouwt of renoveert, in een klassiek elegante of eigentijds strakke stijl. Zink heeft bovendien een onderhoudsvriendelijk en duurzaam karakter. Wist u bijvoorbeeld dat het 100% recycleerbaar is? Zorg dus dat u mee bent. Ontdek onze meest modieuze zinken gevel- en dakbekledingsystemen op www.zincfashion.be

RENSON® • 4 Lagunes® op Spaans hotelterras

Sikkens lanceert luchtzuiverende “groene” buitenverf Sikkens lanceert met Alpha Aeroxane een buitenmuurverf die schadelijke stoffen uit de buitenlucht neutraliseert en een anti-smogverf mag genoemd worden. Zo helpt Alpha Aeroxane de luchtvervuiling zoals bijvoorbeeld op de buitenmuren van gebouwen of nabij drukke wegen, tegen te gaan. De groene werking ontstaat door de toevoeging van een katalysator die onder invloed van zonlicht een chemische reactie op gang brengt. Daarbij worden schadelijke stoffen, zoals stikstofoxides, als het ware uit de lucht gezuiverd. De verf is niet enkel duurzaam voor het milieu maar werd speciaal ontwikkeld voor buitenmuren die weer en wind moeten doorstaan. Ze is goed waterdampdoorlatend, zelfreinigend en heeft een beperkte mosaangroei. Professionele schilders kunnen de verf aanbrengen in twee lagen met borstel of rol en binnen de 12 uur overschilderen. Alpha Aeroxane is beschikbaar in 120 trendy kleuren.

RENSON® zorgt voor comfort op een hotelterras in het Spaanse El Puerto de Santa Maria. 4 Lagune®terrasoverkappingen met een breedte en een uitval van 5 m werden er geïnstalleerd. De overkapping bestaat uit een aluminium constructie met een geïntegreerde windvaste, waterdichte, lichtdoorlatende doekzonwering ‘Rooffix’, die geopend of gesloten kan worden. De Lagune® combineert een geleidingssysteem met rits en spansysteem, waardoor het doek windvast en strak zit in iedere positie. Neerslagwater op het doek wordt via watergeleidingskanalen naar een regenpijp in de verticale pijlers van de structuur afgevoerd. Het systeem kan met windvaste screens aan zijkant en/of voorzijde voorzien worden. 2 Lagunes® werden voorzien van een windvaste screen als zijkant - Sidefix - met 2 ‘vensters’. Dankzij een geïntegreerde gesloten driehoeksoplossing kan de ruimte gedeeltelijk afgesloten worden. Er ontstaat een beschermende cocoon waarbij het zicht naar buiten, dankzij het gedeeltelijke doorzicht van screens en ‘vensters’, behouden blijft. www.renson.be

www.sikkens.be

Cosentino • nieuw in Silestone®-gamma Silestone® is voortaan verkrijgbaar in 3 afwerkingen: gepolijst, Leather én Volcano. Deze laatste rustieke, zachte afwerking vormt een uitbreiding van het aanbod voor liefhebbers van materialen met een ruw aspect. De nieuwe Volcano-afwerking is beschikbaar in 10 kleuren. Fernando Alonso onthulde onlangs het nieuwste Silestone®-gamma: ‘Sport Series by Fernando Alonso’. Het 2e kleurengamma - met Rosso Monza, White Platinum en Cemento Spa - uit de samenwerking tussen Cosentino en de F1-piloot. Voor wie het iets gedurfder wil, is er het Silestone® ‘Love2You’-gamma. Cosentino lanceert hier twee opvallende, zachte tinten: het lichtroze ‘Love’ en het lavendelkleurige ‘You’. Op de Waalse markt realiseerde Cosentino recent samenwerkingen, onder meer met Beau Comme Bertrand. www.cosentino.be

84 DIMENSION

forsterunico®HI • Slanke ramen in staal of roestvrij staal met extra hoge isolatiewaarden Forster UnicoHi verenigt alle voordelen van het standaard Forster Unico systeem met nog hogere isolatiewaarden voor ramen en vaste beglazing. Met Forster UnicoHi beantwoorden de ramen aan de meest recente eisen op gebied van thermische isolatie (Uw-waarden onder de 1.3W/m2K). Zelfs drievoudige beglazingen tot een dikte van 60mm kunnen ingezet worden – voor Uw-waarden tot 0.9W/m2K. Forster UnicoHi bestaat voor 100% uit recycleerbaar staal en bevat geen milieubelastende kunststof isolatoren. De profielaanzichten zijn zeer smal voor meer licht en transparantie. Extreem hoge statische waarden laten grote glasoppervlakken toe zonder dat de profielen extra verstevigd moeten worden. Het systeem beantwoordt aan de CE-markering en is bovendien inbraakwerend (volgens EN1627-1630 klasse WK1-3) en kogelwerend (volgens EN1522-1523 klasse FB4-NS). www.forster-unico.be www.dejond.com

Bekaert Staalvezelbeton geschikt voor constructief materiaal in woningbouw Een consortium van bedrijven, waaronder Bekaert, bereikte vorige maand een nieuwe mijlpaal in een staalvezelbetonproject aan de Technische Universiteit in Eindhoven. Een proefcasco, geheel gebouwd uit beton en met staalvezels erin verwerkt, bezweek pas bij een belasting van 1,2 ton per vierkante meter. Het consortium bewijst hiermee dat staalvezelbeton een betrouwbaar constructief materiaal is voor woningbouw. Het proefcasco werd gebouwd volgens de koude gietbouwmethode met tunnelbekisting, met staalvezels gedoseerd op 50 kg/m3. Na de ontkisting van het casco werd de sterkteontwikkeling van het beton in de constructie een maandlang nauwgezet gevolgd. www.bekaert.com/building

DIMENSION 85

IsofinishTM • isolatieconcept voor buitengevels

Viessmann nieuwe buiscollector voor zonneboilers Het opvangen van zonne-energie en het aanmaken van sanitair warm water kan via vlakke zonnepanelen of buiscollectoren. Met deze laatste technologie kan men energie opvangen via de zogenaamde direct doorstroomde techniek, of via de “droge” aansluiting - het heat pipe principe -, waarbij men tot voor kort verplicht was om de collector schuin te monteren, zelfs op een plat dak. De nieuwe Viessmann Vitosol 200-T type SP2 buiscollector vereist géén hellingsgraad. De buizen zijn zo ontworpen dat de verdampingsvloeistof vrij kan circuleren en warmte aan het medium afgeven, zelfs als de buizen bijna vlak, schuin op een dak of tegen een muur geplaatst zijn. Ze kunnen worden vervangen zonder het systeem leeg te maken. De Vitosol 200-T is beschikbaar met een absorberoppervlakte van 2 of 3 m². De platen in de buizen zijn speciaal gecoat. De buizen zijn permanent vacuüm en hebben een hoog rendement. De collector kan kleine hoeveelheden zonnestraling omzetten in bruikbare warmte en is geschikt voor sanitair waterverwarming, verwarmingsondersteuning en leveren van proceswarmte.

De Vlaamse overheid stelt in zijn Energierenovatie programma 2020 een betere isolatie van buitengevels voor. Met IsofinishTM, een regelbaar isolatieconcept voor buitengevels, spelen 6 partners uit de bouw daar op in: Recticel Insulation, Borgh, Deceuninck, Eternit, VMZINC en Wienerberger. Het concept voorziet in een doorlopend isolatieschild en isolatie zonder onderbrekingen of energielekken. De Keymark-gecertificeerde Powerwall®-isolatieplaat van Recticel Insulation, ultradun met goede thermische prestaties, wordt geplaatst door een tand en groef kliksysteem. De kern van het schuim uit TAUfoam® by Recticel en de gewafelde alu bekleding zorgen voor een nog betere brandveiligheid. De regelbare Facafix-gevelschroeven van Borgh garanderen een stabiele draagconstructie. De draagstructuur, tot op de mm uitgelijnd, resulteert in een rechte gevelafwerking. Het IsofinishTMconcept laat zich combineren met sidings, steenstrips, leien, kleidakpannen, vezelcementplaten of zink van Deceuninck, Eternit, VMZINC en Wienerberger. www.isofinish.be

Febe Scholen bouwen dat doe je met beton producten!

www.viessmann.be Na een jarenlange oplappolitiek maakte de overheid aanzienlijk fondsen vrij om een broodnodige inhaaloperatie voor het scholenpatrimonium in te zetten. Heel wat ontwerpers zullen zich in de komende maanden en jaren dan ook buigen over de vraag hoe de beste leeromgeving voor leerlingen en studenten te ontwikkelen. En daarbij kan FEBE, de vereniging van fabrikanten van betonproducten, helpen. Aan de hand van een fotoboek met recente en knappe realisaties van scholen tonen we waarom betonproducten de voorkeurmaterialen van vele ontwerpers zijn. Snelheid en robuustheid zijn in dit kader geen loze woorden. Op eenvoudig verzoek ontvangt u gratis ons gloednieuwe boek “Schoolvoorbeelden met betonproducten”. www.febe.be

86 DIMENSION

AutoCAD LT® 2011 startpunt voor professionals Autodesk maakt de resultaten van een onderzoek bekend, waaruit blijkt dat de productiviteit tot 44 procent kan toenemen voor klanten die upgraden naar AutoCAD LT 2011 software. In het onderzoek vergelijkt onafhankelijk adviseur David S. Cohn versie 2011 met versie 2008 voor het maken van standaardtekeningen. Het onderzoek laat een productiviteitsverhoging zien voor gebruikers die overstappen van AutoCAD LT 2008 of eerdere versies naar AutoCAD LT 2011 in combinatie met Windows 7. Men kan van AutoCAD LT® 2008, 2009 en 2010 upgraden naar AutoCAD LT® 2011. Wie zich nu een upgrade aanschaft bespaart 50% ten opzichte van de aanschafprijs van een nieuwe licentie en ontvangt bij een upgrade naar versie 2011 ook het nieuwe AutoCAD LT 2011 Leer/Handboek. www.2Dcad.info

VELUX® & Ross Lovegrove • een perfecte match! ‘Lichttunnel by Lovegrove’ geeft een designgevoel aan daglicht VELUX nam internationaal erkende ontwerper Ross Lovegrove onder de arm om zijn lichttunnel een nieuwe look aan te meten. Het resultaat mag er wezen: een futuristische en toch tijdloze plafondsierring en pendel in de vorm van een luchtbel. Het unieke concept werd ook bekroond met de prestigieuze reddot design award 2010. “De ultieme erkenning van ons streven naar de symbiose van design en mensgerichte technologie”, klinkt het bij VELUX. www.velux.be

Beltrami • Diamond House Het idee van een gevelbekleding in de vorm van een diamant is oorspronkelijk afkomstig van ontwerper Arne Quinze. Een - aangepaste - uitvoering van het project werd later toevertrouwd aan architect Frederik Vaes van Saq Architects. Het concept van Diamond House in Roeselare is gebaseerd op eenheid en uniformiteit. Een aantal duurzame materialen werd doorheen de woning herhaaldelijk toegepast in een andere vorm of uitvoering. Zo werd voor de vloerbekleding in de living gekozen voor Braziliaanse leisteen van BELTRAMI: Black Slate, toegepast in speciaal bandenverband, en opnieuw gebruikt in onder meer keuken, badkamer en zelfs op het terras. Frederik Vaes: “De keuze is gebaseerd op de veelzijdigheid van leisteen en eenvoudig onderhoud. De natuursteen past perfect in het concept. Leisteen is makkelijk te combineren met de andere materialen in de woning. De tegels in Black Slate werden verlijmd op het vloerverwarmingssysteem.” www.beltrami.be

DIMENSION 87

Trots om ook morgen architect te zijn

nav actief in 2010 dankzij .:

The future of Glass since 1665 www.saint-gobain-glass.com

www.rockwool.be

www.xella.be

Bouwverzekeringen: onze ervaring, uw zekerheid www.protect.be

Innovation is a tradition www.comap.be

www.colorcoat-online.nl

www.c3a.be

www.velux.be

Bulex â&#x20AC;Ś ik kick op warmte ! www.bulex.be

www.beltrami.be

www.atab.be

www.cbr.be

www.inter-ceram.be

www.nav.be

Geberit • wc-blokjeshouder Iedereen kent wel het wc-blokje in een houdertje onder de spoelrand van de wc-pot. Is dit mooi? Hygiënisch?

Vaillant • nieuw type lucht/water-warmtepomp Deze warmtepomp heeft een aparte buiteneenheid die tot op 30 meter afstand van de warmtepomp zelf kan geplaatst worden. De installatie van het systeem is eenvoudig en budgetvriendelijk, daar er geen boringen of grote graafwerken aan te pas komen. Het systeem biedt bovendien een hoger rendement in vergelijking met andere types lucht/water-warmtepompen. De nieuwe Vaillant lucht/water-warmtepomp zal beschikbaar zijn als geoTHERM VWL S, voor verwarming alleen, of als geoTHERM plus VWL S, met ingebouwde boiler van 175 l voor bijkomende warmwaterproductie. www.vaillant.be

Nu kunnen gebruikers van een hang-wc met inbouwspoelreservoirs het oude houdertje vervangen door een hygiënisch en uiterst slim toestelletje van Geberit. De Geberit wc-blokjeshouder is een houder, geschikt voor blauwe wc-blokjes, die zich onder de waterspiegel in het spoelreservoir bevindt. Het wc-blokje dat langzaam oplost in het spoelwater ontsmet niet alleen de wc-pot maar ook de spoelrand. Deze nieuwe wc-blokjeshouder, compatibel met Geberit Sigma bedieningsplaten, is eenvoudig in gebruik: plaat open, blokje plaatsen en plaat dicht. De elegante Sigma bedieningsplaten passen op alle Geberit inbouwspoelrservoirs (Duofix, GIS, Sanbloc en Systemfix) met frontbediening die op de markt zijn vanaf 2000. www.geberit.be

Brick-mixTM • perfecte mix voor een unieke gevel Het realiseren van een creatief, uniek gevelontwerp is een indrukwekkend visitekaartje. Wienerberger maakt het vanaf nu nog gemakkelijker met Brick-mixTM, een even eenvoudige als ingenieuze service waarmee met het bestaande gamma van Wienerberger gevelstenen een perfecte stenenmix en een uniek gevelbeeld kunnen worden gecreëerd. Met Brick-mixTM lanceert Wienerberger een handige service voor architecten. Het werkt heel eenvoudig: de architect stelt de ideale stenencombinatie voor zijn gevelontwerp samen, waarna Wienerberger tot 4 Terca en Desimpel gevelsteensoorten mengt op pallet volgens de mix en de percentages die de architect heeft doorgegeven. Deze ‘ideale’ paletten worden op de werf afgeleverd, waarna de metser meteen aan de slag kan. www.wienerberger.be

DIMENSION 89

www.recticelinsulation.be

VAKTIJDSCHRIFT VOOR DE ARCHITECT / REVUE PROFESSIONNELLE POUR LES ARCHITECTES

Voor het tweede jaar op een rij ontvangt Recticel Insulation het jaarcertificaat van het nieuwe Charter Duurzaam Ondernemen. Ook volgend jaar zal de fabrikant van duurzame isolatieproducten deelnemen aan de jaarcyclus van het Charter. Het nieuwe en verruimde West-Vlaams Charter Duurzaam Ondernemen volgt sinds 2008 het West-Vlaams Milieucharter op en is het eerste zorgsysteem rond ‘duurzaam ondernemen’. Via het ondertekenen van het Charter engageert Recticel Insulation zich om proactief te werken rond 10 thema’s, waaraan jaarlijks concrete acties gekoppeld worden. Na een positieve evaluatie door een team van deskundigen, worden de bedrijven gehonoreerd voor de geleverde prestaties en ontvangen ze het jaarcertificaat.

DIMENSION

Recticel Insulation • opnieuw Charter Duurzaam Ondernemen

DIMENSION

goes WEB • KORAMIC Kleidakpannen maken ook gevel op

• HAROL

Gyproc GYPROCEM • een nieuw gamma van 4 cementpleisters

Renoveren is rolluiken installeren

• techniseal GYPROCEM GRIP is de onderlaag nodig voor het cementeren van verschillende types ondergronden en van gesloten, niet-zuigende ondergronden. Voor het pleisteren van cementen plinten is GYPROCEM 650 uitstekend geschikt. GYPROCEM 800, een kalkcementpleister, is dan weer ideaal voor de bepleistering van natte cellen. GYPROCEM 1100, een primeur in België, is een spanningsarme kalkcementpleister verlicht met EPS en versterkt met vezels. GYPROCEM 1100 levert u op de werf een volume van 1100 liter op en biedt u de beste bescherming tegen barstvorming op zachte ondergronden.

lanceert polymeerzand DR+

• FORBO FLOORING Vernieuwde Novilon fusion collectie

• LINUM Kunststof dakdoorvoeren

• DORMA www.gyproc.be

Schuifdeursysteem met comfortabele demping

• ARMSTRONG Nieuwe generatie systeemplafonds

www. dimension.be

button news 90 DIMENSION

een revolutionaire versie De nieuwe push/pull-tool van Vectorworks 2011 maakt 3D even vanzelfsprekend als 2D. Dankzij de integratie van CINEMA 4D rendert u in een handomdraai haarjne visualisaties. Bovendien zorgt Parasolid voor exibele en zeer betrouwbare BIM- en architectuurgereedschappen. Geen twijfel mogelijk: met Vectorworks 2011 is tekenen weer pure fun!

ontdek meer op www.vectorworks.be distributie voor de Benelux ontwikkeling | verkoop | training | support | www.designexpress.eu

Architect: ZAmpone architectuur

U I T L I E F DE VOO R J E OM G E V I NG Er gebeurt wat als je huis wordt bekleed met Eternit. Daken en gevels die het oog strelen en het milieu koesteren, lokken heel wat kijklustigen. En Eternit maakt de mooiste oplossingen niet duurder, maar duurzaam. Ook de vakman is er weg van, dus die plaatst ze met de grootste liefde. Breng een bezoekje aan onze site en ga gerust uit uw dak. Doet u het niet voor uw omgeving, doe het dan tenminste voor uzelf.

www.eternit.be

daken gevelbekleding