WINDSURFING dla amatora i instruktora by Bogusz Trepka

PaweĹ&#x201A; Hlavaty

WINDSURFING dla amatora i instruktora

Recenzent: prof. dr hab. Antoni F. Komorowski Redakcja: Magdalena Hinz Opracowanie graficzne i redakcja techniczna: Witold Preyss Projekt okładki: Witold Preyss Zdjęcie na okładce: Michał Kosmowski [eSurf.pl]

C złonek Polsk iej I zby Książk i

Redakcja i Biuro Handlowe: 80-283 Gdańsk, ul. Szczodra 6 tel. 058 348 09 50, 058 348 09 51 fax 058 348 09 00 e-mail: harmonia@harmonia.edu.pl

Szczegółowe informacje o naszych publikacjach: www.harmonia.edu.pl

Przedruk części lub całości książki bez pisemnej zgody Wydawnictwa zabroniony.

ISBN 978-83-7134-344-5 Gdańsk 2009 – Wydanie I Druk i oprawa: Drukarnia Naukowo-Techniczna w Warszawie, Oddział PAP SA

Spis treści Rys historyczny i organizacja żeglarstwa deskowego Historia żeglarstwa deskowego 3 Początki żeglarstwa deskowego w Polsce 6 Odmiany żeglarstwa deskowego i kitesurfingu 7 Organizacje żeglarstwa i żeglarstwa deskowego na świecie i w Polsce 10 Sprzęt – podział, dobór, trymowanie, taklowanie Budowa kadłuba 13 Budowa pędnika 14 Osprzęt windsurfingowy 14 Podział sprzętu 22 Rozwój sprzętu 29 Charakterystyka wybranych klas regatowych 41 Składanie (taklowanie) sprzętu 43 Ogólne zasady dotyczące strojenia (trymowania) sprzętu 52 Infrastruktura i geografia ośrodków windsurfingu Wybrane ośrodki windsurfingu w Polsce 57 Polskie wybrzeże a żeglarstwo deskowe 61 Specyfika bazy żeglarstwa deskowego 63 Struktura szkolenia sportowego w windsurfingu Etapy szkolenia w procesie treningu żeglarskiego 64 Aerodynamika i hydrodynamika w windsurfingu Teoria deskowania – definicje 70 Definicja i powstawanie siły aerodynamicznej 71 Siła hydrodynamiczna 74 Zjawisko spin out 75

Metodyka zajęć i zasób ćwiczeń w zakresie nauczania żeglarstwa deskowego Metody nauczania ruchu 76 Fazy w nauce ruchów 77 Kurs podstawowy jako uniwersalna propozycja szkolenia początkujących deskarzy 78 Wybrane ćwiczenia w początkowym nauczaniu żeglarstwa deskowego 80 Wybrane zagadnienia z zakresu taktyki w żeglarstwie deskowym 92 Przepisy obowiązujące w procesie szkolenia w żeglarstwie deskowym Przepisy obowiązujące w procesie szkolenia na stopnie instruktorskie 94 Zarządzenia i regulacje prawne dotyczące zajęć i treningów na wodzie 96 Wybrane przepisy żeglarstwa regatowego ISAF 97 Podstawy organizacyjno-prawne dotyczące tworzenia szkółek żeglarskich 98 Organizacja imprez żeglarskich 99 Zagadnienia bezpieczeństwa Pierwsza pomoc w przypadku zachłyśnięcia się wodą 101 Kontrola sprzętu przed zajęciami oraz sposoby jego składania w sytuacji awaryjnej 103 Podstawy meteorologii – pojęcia, czytanie map synoptycznych 106 Bibliografia 114 Słowniczek użytych terminów 115

Metodyka zajęć i zasób ćwiczeń w zakresie nauczania żeglarstwa deskowego Metody nauczania ruchu Każdy instruktor sportu powinien pamiętać o tym, że osobom uczącym się najwięcej satysfakcji przynosi osiąganie postępów. Żeglarstwo deskowe jest sportem bardzo trudnym, w którym w trakcie wykonywania każdego manewru wymagana jest koordynacja pracy kończyn górnych i dolnych. Dodatkowo bardzo zmienne wiatr i zafalowanie stwarzają dla deskarza każdorazowo sytuacje nietypowe. W celu poprawnego i skutecznego nauczania windsurfingu należy poznać ogólne zasady panujące w nauczaniu ruchu. Dzięki temu będziemy w stanie dobrać odpowiednie metody i środki do poszczególnych etapów nauki. W wychowaniu fizycznym istnieją trzy główne metody nauczania: analityczna, całościowa i kompleksowa. Metody te są omówione poniżej bardzo skrótowo ze względu na dużą dostępność materiałów w tym zakresie [Czabański, 1986]. Metoda analityczna – inaczej metoda cząstkowa, stosowana jest przy nauczaniu skomplikowanych zadań ruchowych. Polega na wyuczeniu poszczególnych składowych ruchów i połączeniu ich w jedną całość. W żeglarstwie deskowym, gdzie złożoność ruchu jest bardzo duża, zaleca się tę metodę. Najlepszym przykładem jej stosowania jest kurs podstawowy (patrz rozdział Kurs podstawowy jako uniwersalna propozycja szkolenia początkujących deskarzy, s. 78–79). Najtrudniejszym elementem technicznym w tym kursie są: zwrot przez sztag i zwrot przez rufę. Już od pierwszych zajęć kursu uczymy wyodrębnionych fragmentów ruchu z tych manewrów. Metoda całościowa – inaczej metoda syntetyczna, polega na nauczaniu ruchu w całości bez naruszania jego schematu i wewnętrznego układu. Ruch ujęty jest globalnie, a jego wykonanie posiada cechy indywidualne 76

u wykonujących je osób. Powyższa metoda stosowana jest głównie przy nauczaniu dyscyplin lekkoatletycznych, w których płynność prostego ruchu jest najważniejsza [Czabański, 1986]. Metoda kompleksowa – zwana również metodą kombinowaną, stosowana przy skomplikowanych czynnościach ruchowych, w których używa się na przemian dwóch poprzednich metod: analitycznej i całościowej. Początkowo należy nauczać ruchu w całości, a następnie doskonalić trudniejsze fragmenty metodą analityczną.

Fazy w nauce ruchów • Pojmowane (wyobrażenie) – tworzenie wyobrażenia ruchowego. • Planowanie – tworzenie planu ruchowego. • Wykonanie ruchu. • Analiza wykonania ruchu. Pojmowanie – w tej fazie uczeń powinien uzyskać obraz ruchu. Dostarcza go instruktor wybranymi przez siebie środkami. Mogą to być film, zdjęcia sekwencyjne, obserwacja innych deskarzy, ale przede wszystkim demonstracja instruktora. Dzięki poprawnej prezentacji możemy akcentować trudniejsze i wymagające specjalnej uwagi momenty ruchu. Ideomotoryka (nauczanie ruchu przez wyobrażenie) jest pojęciem, które pojawiło się w polskiej teorii wychowania fizycznego w latach siedemdziesiątych w związku z publikacjami profesora psychologii sportu A. C. Puniego. Carpenter uważał, że tylko wyobrażenie ruchu może być wystarczającym bodźcem do podjęcia prób wykonania tego ruchu. W wydawnictwach angielskich termin „ideomotoryka” jest podawany jako imaginary practise, mental work, mental practise. Wszystkie nasze działania nawet w codziennych czynnościach są poprzedzane wyobrażeniem tej czynności. E. J. J. Buytendijk charakteryzuje to zjawisko następująco: „Jeśli stawiam nogę w miejsce, które widzę przed sobą, wówczas wyobrażenie jest wcześniejsze od ruchu. Stawiam nogę w to, co już minęło” [Czabański, 1986, s. 64]. Powyższe twierdzenia dowodzą, że sportowiec nie powinien rozpoczynać wykonywania jakiegoś ruchu bez wcześniejszego wyobrażenia o nim. Pokaz w wykonaniu instruktora powinien być idealnym wzorcem, ponieważ w największym stopniu stymuluje wyobraźnię ucznia. Należy również pamiętać o wpływie środowiska na deskarza, a więc o tym, że ruch nie będzie idealnie powtarzany za każdym razem oraz że zmiana siły 77

wiatru lub ustawienie ucznia pod innym kątem do wiatru w momencie rozpoczęcia ruchu, pomimo prawidłowego wykonywania struktury ruchu, może skutkować nieudanym manewrem. Dlatego należy ucznia uświadomić dość szybko o konieczności stałego obserwowania pozycji względem wiatru. Trening mentalny pomaga w szybkim dojściu do perfekcji. Jeżeli uczeń posiada już prawidłowe wyobrażenie ruchu, to należy mu przypomnieć, aby na przykład przed snem wyobraził sobie dziesięć razy, jak wykonuje przećwiczony wcześniej manewr. Planowanie – informacje, które uczeń otrzymał we wcześniejszej fazie nauki od instruktora, są teraz przetwarzane i porównywane z tym, co już wcześniej umiał. Niektóre fragmenty ruchu mogą przypominać wcześniej wyuczony ruch, który obecnie może być wykorzystany. Z punktu widzenia fizjologii jest to używanie wykorzystywanych w przeszłości połączeń nerwowo-mięśniowych, dlatego osoby bardziej sprawne ruchowo szybciej uczą się nowych elementów. Wykonanie ruchu – faza, w której wszystkie zebrane informacje i wyobrażenia są wykorzystane. W trakcie wykonywania ruchu nasz układ nerwowo-mięśniowy otrzymuje całą masę nowych informacji. Uczeń odczuwa różne siły działające na jego ciało. Wszystkie nowe informacje są kodowane i wykorzystywane przy kolejnych próbach ruchu. Zbieranie informacji jest korzystne w uczeniu się ruchu, dlatego należy ograniczać teoretyzowanie i przechodzić szybko do praktyki. Analiza wykonania ruchu – w tej fazie nauki porównujemy to, co udało się nam wykonać, z tym, co jest wzorem. Porównujemy to, co było widoczne na zewnątrz, oraz wewnętrzne odczucia. Tutaj można wykorzystać materiały filmowe, tak aby uczeń mógł zobaczyć własne błędy. W takiej sytuacji może wspólnie z instruktorem szybciej poprawiać strukturę ruchu. Należy też porównać odczucia wewnętrzne ucznia, wypytując o jego reakcje w kluczowych momentach ruchu, na przykład: „Czy naciskałeś mocniej przednią nogą?”.

Kurs podstawowy jako uniwersalna propozycja szkolenia początkujących deskarzy Kurs podstawowy (tabela 7) jest schematem kursu dla osób stawiających pierwsze kroki na desce z żaglem. Na przykład od kilku lat jest on stosowany w szkoleniu studentów AWFiS w Gdańsku. Większość szkół windsurfingu w Polsce posługuje się takim lub podobnym schematem szkolenia 78

osób początkujących. Kurs podstawowy można zastosować w szkoleniu grupowym i indywidualnym. W zależności od wieku kursantów szkolenie można urozmaicać i modyfikować. Na jego realizację wystarczy dziewięć godzin lekcyjnych. Został podzielony na cztery jednostki treningowe. Wiadomości i umiejętności zdobyte na pierwszych zajęciach są bazą wyjściową do opanowania wiadomości z następnych trzech zajęć. Warto zwrócić uwagę na technikę wykonania podstawowych manewrów na desce opisanych w rozdziale Wybrane ćwiczenia w początkowym nauczaniu żeglarstwa deskowego (s. 80–91). Stosując ściśle określoną technikę, osiągniemy cel szybciej i łatwiej. Tab. 7. Kurs podstawowy – szkolenie początkowe w żeglarstwie deskowym [oprac. własne]

Nr Czas zajęć trwania

Treści

Uwagi Elementy techniczne, jak podnoszenie pędnika i obroty deską, powinny być poprzedzone pokazem na brzegu. Stosowanie techniki przedstawionej w tym rozdziale pomaga przy utrzymaniu ciągłości w nauczaniu kolejnych elementów

90 min

Sprawy organizacyjne w miejscu prowadzenia zajęć • powitanie kursantów • zapoznanie z bazą – umiejscowienie sprzętu, sposoby przenoszenia sprzętu • informacje o akwenie – specyfika akwenu, miejsca niebezpieczne • budowa i taklowanie sprzętu • PODNOSZENIE PĘDNIKA • OBROTY DESKĄ

90 min

• STARTOWANIE NA HALSIE • STEROWANIE DESKĄ – OSTRZENIE, ODPADANIE

Konieczny jest pokaz na brzegu i na wodzie

• ZWROT PRZEZ SZTAG (wersja uproszczona) • doskonalenie poznanych elementów

W trakcie pokazu na brzegu i na wodzie należy zwrócić uwagę na używanie poznanych wcześniej elementów do wykonania tego manewru złożonego (metoda analityczna)

90 min

• ZWROT PRZEZ RUFĘ (techniką wypornościową) • zabawy w formie zadaniowej lub miniregaty

Wybrane ćwiczenia w początkowym nauczaniu żeglarstwa deskowego Podnoszenie pędnika Podnoszenie pędnika jest pierwszym podstawowym manewrem, powtarzanym przez deskarzy wielokrotnie. Prawidłowa technika wykonania tego elementu zapewnia nam mniejsze zużycie energii i ochronę kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, który w tym momencie jest narażony na spore przeciążenia. Przed podnoszeniem pędnika z wody deska i maszt muszą być ułożone prostopadle do siebie. Żagiel powinien znajdować się po stronie zawietrznej deski (wiatr powinien wiać w plecy). Bardzo często zdarza się, że po wpadnięciu do wody sprzęt układa się przypadkowo. Wtedy wchodzimy na deskę, chwytamy za fał startowy i poziomo po tafli wody przeciągamy pędnik do układu prostopadłego z deską. Jeżeli żagiel leży na wodzie po stronie nawietrznej, pozycję z lekko wynurzonym pędnikiem utrzymujemy do momentu, aż wiatr obróci go na stronę zawietrzną.

Fot. 63. Prawidłowe ułożenie sprzętu przed podnoszeniem pędnika z wody [Tiesda You]

Po uzyskaniu pozycji wyjściowej ustawiamy się na desce przodem do żagla leżącego na wodzie. Stopy umieszczamy po obu stronach pięty masztu, kolana i biodra uginamy. Trzymając fał startowy, wyprostowujemy kończyny górne, a tułów odchylamy do tyłu. Zwiększając odchylenie tułowia powodujemy wynurzanie pędnika. Odchylenie tułowia i ciężar naszego ciała ma w pierwszej fazie podnoszenia spowodować uniesienie żagla z powierzchni wody. W miarę wynurzania pędnika prostujemy nogi, zmniejszamy pochylenie tułowia, przechwytując stopniowo fał startowy ku górze aż do bomu.

wiatr

4 Fot. 64. Podnoszenie pędnika [Howie Choo]

Podnoszenie kończymy, stojąc w pozycji przodem do żagla. Stopy powinny być ustawione po obu stronach masztu, a pędnik całkowicie wynurzony z wody. Żagiel lekko odchylony od tułowia powinien wraz z sylwetką ciała tworzyć charakterystyczną literę V. Pędnik chwytamy pod bomem za maszt lub za fał startowy. Żagiel powinien swobodnie łopotać na wietrze.

wiatr

Fot. 65. Prawidłowa pozycja po podniesieniu pędnika – charakterystyczna litera V pomiędzy tułowiem i masztem [Howie Choo]

Najczęściej występujące błędy: • zbyt mocne wyprostowanie kończyn górnych w pierwszej fazie manewru, • za małe odchylenie tułowia w pierwszej fazie podnoszenia, • zbyt okrągłe, zgarbione plecy, • brak odchylenia tułowia od pędnika po podniesieniu go z wody. Zasadnicza pozycja po podniesieniu pędnika Kto próbował żeglować na desce, z pewnością pamięta, jak trudno było stawiać pierwsze kroki. Podniesienie pędnika z wody to połowa sukcesu. Następnie należy pędnik utrzymać i panować nad tym, by deska żeglowała w zaplanowanym kierunku. Prawidłowa pozycja po podniesieniu pędnika daje nam kontrolę nad sprzętem, odciąża mięśnie grzbietu i ramion. Dodatkowo jest warunkiem niezbędnym do prawidłowego wykonania kolejnych elementów, jakimi są obroty i startowanie na halsie. Pozycja wyjściowa do wykonania tych podstawowych manewrów wygląda następująco: plecy ustawiamy do wiatru, stopy utrzymujemy po obu stronach gniazda masztu w osi podłużnej deski, kończyny dolne w lekkim rozkroku 82

(na szerokość bioder). Ciężar ciała rozmieszczamy równomiernie na obu stopach i unikamy stawania na burty. Kolana i biodra lekko uginamy, tułów nieznacznie odchylamy do tyłu, żagiel utrzymujemy w łopocie prostopadle do osi diametralnej deski. Wzrokiem obejmujemy obydwie strony łopoczącego żagla. Wyróżniamy trzy sposoby trzymania pędnika: • za fał startowy, • za maszt poniżej bomu, • za bom po obu stronach masztu. Najczęściej występujące błędy: • ustawienie stóp po jednej stronie masztu, • nieprawidłowe ustawienie łopoczącego żagla do osi diametralnej, • zanurzony róg szotowy żagla, • zbyt duże odchylenie tułowia na nawietrzną stronę, • brak kontroli wzrokowej po obu stronach żagla.

Obroty deską Wymagane umiejętności: • podnoszenie pędnika, • stabilna pozycja zasadnicza. Pierwszym manewrem, którego uczymy po podniesieniu pędnika, są obroty deską, a więc najpierw ćwiczymy skręcanie, a dopiero potem pływanie na wprost. Obroty można wykonywać w dwojaki sposób: poprzez przeniesienie żagla nad dziobem bądź nad rufą deski. W momencie przenoszenia żagla nad dziobem deska skręci z wiatrem małym promieniem. Przeniesienie żagla nad rufą deski spowoduje skręcanie pod wiatr większym łukiem. Omawianym manewrem będzie obrót pod wiatr, czyli taki, w którym żagiel jest przeniesiony nad rufą. Zaczynamy od przyjęcia pozycji zasadniczej, żagiel powinien łopotać i być ustawiony prostopadle do osi diametralnej deski. Trzymając za maszt, pochylamy pędnik w stronę rufy. Ważne jest, aby końcówka bomu znajdowała się nisko nad wodą. Pędnik pochylamy stopniowo w stronę rufy, w wyniku czego deska ruszy łukiem pod wiatr. Kiedy dziób deski ustawi się pod wiatr, a żagiel znajdzie się dokładnie nad rufą, kontynuujemy obrót żaglem w tą samą stronę do momentu, aż deska stanie w półwietrze na nowym halsie. Obrót z wiatrem wykonujemy podobnie, z tą różnicą, że żagiel przenosimy nad dziobem deski – wówczas deska skręci z wiatrem. Opanowanie obrotów stanowi podstawę do wykonania startowania na halsie. Do tego manewru niezbędna jest umiejętność ustawienia deski do 83

półwiatru. Dzięki obrotom startowanie na halsie można wykonywać w każdej sytuacji. Instruktorzy powinni pamiętać, że obroty są elementem pierwszych zajęć, na których uczeń otrzymuje dużą dawkę informacji. Nie należy więc dokładać teorii o kursach względem wiatru. Tego typu uwagi można przekazywać indywidualnie tym, którzy w trakcie pierwszych zajęć dobrze opanowują obroty.

Startowanie na halsie Wymagane umiejętności: • podnoszenie pędnika, • opanowanie obrotów deską. W kursie podstawowym startowanie na halsie jest tematem drugich zajęć. W tej jednostce lekcyjnej będziemy omawiać również sterowanie deską. Uczeń po wystartowaniu z miejsca powinien wiedzieć, jak sterować deską, by móc utrzymać swój kurs bądź omijać przeszkody na wodzie. Wiedza na temat kursów względem wiatru jest niezbędna do opanowania tych dwóch elementów technicznych. Dobrze jest pokazać i wyjaśnić na rysunku bądź małym modelu deski kursy względem wiatru oraz ustawienie żagla względem deski przy nauczanych manewrach. Rozróżniamy dwa sposoby startowania na halsie: pierwszy z krzyżowaniem rąk, drugi bez krzyżowania, przy czym sposób z krzyżowaniem rąk jest bardziej odpowiedni do słabszego wiatru, a sposób bez krzyżowania rąk stosuje się przy nieco silniejszym wietrze. Oba sposoby są opisane poniżej. Startowanie na halsie bez krzyżowania rąk Pierwszą czynnością przed startowaniem na halsie jest ustawienie deski do półwiatru z żaglem w łopocie. Wykonujemy to za pomocą znanych już obrotów. Płaszczyzna żagla i oś diametralna deski powinny być ustawione do siebie pod kątem prostym. Z pozycji zasadniczej poszerzamy nieco krok. Obie ręce trzymamy na maszcie poniżej bomu. Ręką bliższą rufy chwytamy bom w odległości około 40–50 cm od masztu. W tym samym czasie ręką, która pozostała na maszcie, odpychamy maszt w stronę dziobu. Następnie przekładamy rękę, która jest bliżej dziobu, na bom. W ten sposób obie ręce znajdują się na bomie: jedna w pobliżu masztu, druga odsunięta mniej więcej na szerokość barków.

wiatr

Fot. 66. Startowanie na halsie [Howie Choo]

W momencie startowania istotną czynnością jest pochylenie pędnika nieco w stronę dziobu. Brak pochylenia będzie skutkował ciągłym skręcaniem deski pod wiatr, co z kolei doprowadzi do upadku. W momencie przechylania pędnika do dziobu sylwetka ciała powinna być nieco odchylona ku tyłowi, a ramiona wyprostowane. Startowanie na halsie można porównać do wybrania szotów na żaglówce. Żagiel w tym momencie zaczyna praco wać pełną powierzchnią i ciągnie nas na zawietrzną stronę, dlatego przeciwstawiamy się tej sile ciągu poprzez odchylenie tułowia na stronę nawietrzną. W momencie startowania deska ruszy z miejsca, dlatego tułów należy skręcić w kierunku ruchu deski.

wiatr

Fot. 67. Startowanie na halsie – w momencie ruszania [Howie Choo]

Startowanie na halsie z krzyżowaniem rąk Różnica między startowaniem z krzyżowaniem rąk i bez krzyżowania polega na innym wykonaniu pierwszego kroku. W czasie startowania z krzyżowaniem rąk chwytamy bom ręką bliższą dziobu i ciągniemy cały pędnik w stronę dziobu, tak by wykonać pochylenie pędnika do przodu. Następnie drugą ręką, znajdującą się bliżej rufy, chwytamy bom nieco dalej (ręce powinny być ułożone na bomie na szerokość barków). Najczęściej występujące błędy: • startowanie z innego kursu niż półwiatr, • brak pochylenia pędnika w stronę dziobu w pierwszym momencie startowania, • brak odchylenia tułowia w czasie startowania, • zbyt duże wyprostowanie kończyn dolnych.

Sterowanie deską Jest to drugi element, którego uczymy na zajęciach numer dwa. Sterowanie na halsie daje możliwość zmiany kąta żeglugi względem wiatru. Oczywiście kąt ten można zmieniać do momentu dojścia do linii wiatru. Wówczas będziemy zmuszeni do wykonywania zwrotu przez rufę lub zwrotu przez sztag, w zależności od tego, czy skręcaliśmy z wiatrem, czy pod wiatr. Sterując deską, możemy skręcać pod wiatr, co w terminologii żeglarskiej określamy jako ostrzenie, lub z wiatrem, które określamy jako odpadanie. Ostrzenie Najważniejszą zasadą ostrzenia na desce jest pochylenie pędnika w stronę rufy. Pamiętajmy, aby końcówka bomu była nisko nad wodą. Każdy, nawet najmniejszy ruch pędnikiem działa na ruch deski. Im większe wychylenie pędnika, tym bardziej radykalna reakcja kadłuba. W związku z tym delikatne pochylenie pędnika do rufy spowoduje skręcenie pod wiatr w małym stopniu, a duże wychylenie – bardziej gwałtowne skręcanie. Ostrzenie zaczynamy od delikatnego wychylenia pędnika do rufy. W momencie gdy chcemy bardziej wychylić pędnik, powinniśmy przenieść obie ręce bliżej masztu. W taki sposób łatwo jest dotknąć końcówką bomu do wody. Można też trzymać jedną rękę na bomie, a drugą na maszcie.

wiatr

4 Fot. 68. Sterowanie deską – ostrzenie [Howie Choo]

Odpadanie Odpadanie w porównaniu z ostrzeniem jest manewrem trudniejszym do wykonania. Wynika to z większej siły na żaglu w trakcie odpadania. Ostrzenie można wykonać prawie na wyluzowanym żaglu. W przypadku odpadania żagiel musi być zdecydowanie dobrany. Podobnie jak w przypadku ostrzenia większe wychylenie pędnika powoduje wyraźniejszy skutek w postaci gwałtownej zmiany kursu, tyle że przy odpadaniu pochylamy pędnik w stronę dziobu. Przed odpadaniem należy przygotować się na 87

zwiększony ciąg pędnika. Ważne, by stopy nie były ustawione zbyt blisko dziobu, najlepiej, gdy obie są za masztem. W trakcie odpadania kończyny górne powinny wychylać pędnik w stronę dziobu, ale tułów powinien być odchylony w przeciwną stronę, by stworzyć przeciwwagę dla siły ciągu pędnika. Jeżeli chcemy odpadać bardziej zdecydowanie, musimy przesunąć obie ręce w stronę końcówki bomu, tak by móc mocniej wychylać pędnik do dziobu.

wiatr

Fot. 69. Sterowanie deską – odpadanie [Tiesda You]

Zwrot przez sztag (wersja uproszczona) Zwrot przez sztag w wersji uproszczonej jest manewrem omawianym na trzecich zajęciach kursu podstawowego. Jest to typowy przykład zastosowania metody analitycznej, w której każdy poznany wcześniej element jest użyty do nauki tego ruchu złożonego. Wymagane umiejętności: • obroty, • startowanie na halsie, • sterowanie, utrzymywanie zadanego kursu względem wiatru. 88

W kursie podstawowym najlepiej nauczać zwrotu przez sztag w wersji z jednego półwiatru do drugiego. Płynąc na półwietrze, zaczynamy skręcać pod wiatr (ostrzenie). Stopę ustawiamy bliżej dziobu, przed masztem. Ostrzenie kontynuujemy aż do momentu zatrzymania deski. Jest to sygnał, że jesteśmy ustawieni pod wiatr. Następnie przechodzimy przed maszt i ustawiamy się plecami do wiatru i dziobu deski. Jedną ręką chwytamy maszt i dalej obrotem kierujemy deskę na nowy hals. Kiedy deska ustawi się na półwietrze, startujemy na halsie w drugą stronę. W miarę doskonalenia zastępujemy obrót odpadaniem z linii wiatru. Najczęściej występujące błędy: • zbyt małe pochylenie pędnika do rufy w fazie ostrzenia, • łapanie wiatru ze złej strony żagla w momencie przekraczania linii wiatru (powoduje to wracanie na półwiatr starego halsu), • zbyt mało zdecydowane odpadnie po przejściu linii wiatru.

wiatr

ostrzenie – hals lewy

wiatr

startowanie na nowym halsie – hals prawy

ostrzenie – hals lewy

wiatr

odpadanie – hals prawy

przejście przed masztem

wiatr

na nowym halsie – półwiatr

Fot. 70. Zwrot przez sztag [Howie Choo]

Zwrot przez rufę Zwrot przez rufę (technika wypornościowa7) – jest to ostatni element techniczny zawarty w kursie podstawowym. Należy jednak pamiętać, że nie wszyscy uczą się jednakowo szybko, więc każdego należy traktować indywidualnie. Ostatnie zajęcia trzeba przeznaczyć głównie na doskonalenie wcześniej poznanych elementów. Tylko najlepsze osoby z grupy, które opanowały poprzednie manewry, mogą przystąpić do nauki zwrotu przez rufę. Wymagane umiejętności: • startowanie na halsie, • sterowanie deską, utrzymywanie kursu względem wiatru. Zwrot przez rufę należy zaczynać w trakcie żeglowania baksztagiem. Oznacza to, że każdorazowo przed próbą wykonania omawianego manewru dobrze jest odpaść trochę od kursu półwiatr i znaleźć się na nieco pełniejszym kursie. Kiedy deska nieco odpadnie, przesuwamy ręce po bomie w kierunku tylnego łącznika. W tym samym momencie schodzimy stopami nieco w stronę rufy, by wyhamować prędkość deski. Stopniowo wychylamy maszt na zewnątrz skrętu. Deska będzie skręcać z wiatrem, aż znajdzie się w kursie pełnym (fordewind). Ważne, by w trakcie zwrotu cały czas stopą naciskać zewnętrzną burtę skrętu. W tej pozycji przechodzimy linię wiatru. Mocne wychylenie masztu na zewnętrzną część skrętu pomoże przejść linię wiatru. Teraz przestawiamy stopy tak, by ustawić się do żeglowania na nowym halsie. Następnie rękę masztową przesuwamy blisko łącznika przedniego bomu, a drugą ręką odpychamy od siebie końcówkę bomu. Chwilę później krzyżując ręce, chwytamy bom na drugim halsie. Najczęściej występujące błędy: • brak zejścia na rufę w celu wyhamowania prędkości, które utrudnia skręcanie, • brak stałego nacisku na zewnętrzną burtę skrętu, • zbyt małe wychylenie masztu na zewnętrzną stronę skrętu.

W żeglarstwie deskowym w zależności od siły wiatru można żeglować wypornościowo (kadłub deski jest do pewnego stopnia zanurzony i porusza się wolno) lub ślizgowo (kadłub deski ślizga się po powierzchni wody, przy większych prędkościach). Oba przypadki żeglowania na desce różnią się techniką wykonywania manewrów. W związku z tym zwrot przez rufę może być wykonywany techniką wypornościową lub ślizgową, w zależności od chwilowego rodzaju żeglowania na desce.

wiatr

Fot. 71. Zwrot przez rufÄ&#x2122; [Tiesda You]

Wybrane zagadnienia z zakresu taktyki w żeglarstwie deskowym Taktyka jest przemyślanym, zracjonalizowanym, ekonomicznym i zaplanowanym sposobem prowadzenia rywalizacji sportowej. Warunkiem realizowania zadań taktycznych jest prawidłowa technika danej dyscypliny. Przykładowo deskarz, którego zadaniem taktycznym jest start w pobliżu komisji regatowej, musi posiadać takie umiejętności techniczne, by w momencie startu znaleźć się blisko komisji pomimo obecności wielu rywali. W żeglarstwie deskowym taktyka pływania ślizgowego jest nieco odmienna od taktyki pływania wypornościowego. Przyczyną tego jest znaczna różnica prędkości uzyskiwanych w tych technikach żeglowania. W windsurfingu są trzy elementy wyścigu związane z rozgrywkami taktycznymi: • start, • halsówka, • fordewind. Taktyka startowa polega na wyborze najlepszego miejsca startowego. Jest to związane z korzystną stroną linii startu i pierwszej halsówki. Obierając miejsce na starcie, należy uwzględnić zagęszczenie rywali w danym obszarze linii i szybkość sąsiadujących zawodników. Przykładowo należy unikać startowania w sąsiedztwie szybkich deskarzy, gdyż istnieje zagrożenie wpadnięcia w ich krycie. Krycie to zabieranie wiatru rywalowi. W wyścigu wyróżniamy dwie pozycje taktyczne: ataku i obrony. W obronie jesteśmy, gdy płyniemy z przodu, w ataku, kiedy płyniemy za kimś. Brzmi to prosto do momentu, w którym uświadomimy sobie, że tylko lider jest w pozycji obrony i tylko ostatni w pozycji atakującej. Pozostali zawodnicy są zarówno w ataku, jak i w obronie. Podstawowe zasady obrony: • kryć zawodników za sobą, • pozostać pomiędzy zawodnikami płynącymi z tyłu a docelowym znakiem, • pozostać w tej samej pozycji względem wiatru, co zawodnicy płynący z tyłu. Podstawowe zasady ataku: • wyjść z krycia, • wykonywać inne manewry niż zawodnicy będący z przodu, • ryzykować.

Znalezienie sposobu na jednoczesne krycie zawodników za sobą i zerwanie krycia zawodników przed sobą wymaga wielkich umiejętności i doświadczenia. Trzeba stale obserwować akwen i rywali, a zwłaszcza kąt, pod jakim żeglują. Daje to wyobrażenie o tym, jak układa się wiatr w innych obszarach trasy. Należy pamiętać, że żagiel i deska zakłócają strugi powietrza i wodę wokół nich. Wpływa to niekorzystnie na sąsiadujących rywali. Kilka ćwiczeń związanych z treningiem taktycznym można znaleźć w Żeglarskim treningu regatowym tłumaczenia Zofii Truchanowicz. Są to między innymi: rozdzielenie pary, wyznaczanie krawędzi trasy, ucieczka zająca czy match racing.