Sheki Belediyyesi, No 08 (142) avqust 2016

Гязетимизин 11 йашы тамам олду ØßÊÈ ÁßËßÄÈÉÉßÑÈÍÈÍ ÎÐÃÀÍÛ g

ÌßÍ ÉÀÍÌÀÑÀÌ, ÑßÍ ÉÀÍÌÀÑÀÍ, ÍÅÚß ×ÛÕÀÐ ÃÀÐÀÍËÛÃËÀÐ ÀÉÄÛÍËÛÜÀ?!

Ш ШЯ ЯК КИ И БЯЛЯДИЙЙЯСИ Нewspaper № 8 (142), Август 2016

ВЯТЯНИМИЗИН ГАНЛЫ ТАРИХИ И Ш Ь А Л Е Д И Л М И Ш Т О Р П А Г Л А Р Ы М Ы З ГЯРБИ АЗЯРБАЙЪАН ХАНКЯНДИ ХОЪАЛЫ ШУША ЛАЧЫН ХОЪАВЯНД КЯЛБЯЪЯР АЬДЯРЯ АЬДАМ ФЦЗУЛИ ЪЯБРАЙЫЛ ГУБАДЛЫ ЗЯНЭИЛАН

оф

SHEKI

MUNICIPALITY

www.belediyye.sheki.org

Гязет 2005-ъи илдян няшр едилир

ШЯКИ ТУРИЗМИ

декабр, 1988 26.12.1991 26.02.1992 08.05.1992 18.05.1992 02.10.1992 02.04.1993 07.07.1993 23.07.1993 23.08.1993 23.08.1993 31.08.1993 29.10.1993

УНУТМАЙАГ! ФЦЗУЛИНИН, ЪЯБРАЙЫЛЫН вя ГУБАДЛЫНЫН ИШЬАЛЫНДАН 23 ИЛ КЕЧДИ

Ятрафлы сящифя 3-дя

Xalq Шairi Bяxtiyar Vahabzadяnin xatirяsi anыlды

Unudulmaz Xalq Шairi Bяxtiyar Vahabzadяnin anadan olmasыnыn 91-ci ildюnцmц onun doьulduьu Шяki шяhяrindя ehtiramla anыlыb. Аvqustun 16-da иctimaiyyяt nцmayяndяlяri, ziyalыlar шairin шяhяrin mяrkяzindяki parkda qoyulmuш bцstц юnцnя gцl-чiчяk dяstяlяri dцzцb, xatirяsini ehtiramla yad ediblяr.

Sonra xatirя tяdbirinin iшtirakчыlarы Mяrkяzlяшdirilmiш Kitabxana Sisteminin И.S.Nakam adыna Mяrkяzi Kitabxanasыnda "Poeziyamыzыn Bяxtiyarы" adlы kitab sяrgisi ilя tanыш olublar.

Bildirilib ki, Bяxtiyar Vahabzadяnin яbяdiyyяtя qovuшmasыndan 7 il-

dяn artыq vaxt keчsя dя, onun iшыqlы xatirяsi xalqыmыzыn, onu sevяnlяrin qяlbindя hяmiшя yaшayыr vя yaшayacaq. Vurьulanыb ki, юz dяyяrli яsяrlяri ilя mцasir Azяrbaycan яdяbiyyatыnыn inkiшafыnda bюyцk xidmяtlяr gюstяrmiш Bяxtiyar Vahabzadяnin yaradыcыlыьы bяdii fikrimizin zяnginlяшmяsindя mцhцm rol oynayыb. Azяrbaycan dilinin saflыьы, tяmizliyi vя zяnginlяшmяsi uьrunda mцbarizя шairin yaradыcыlыьыnыn яsas istiqamяtlяrindяn birini tяшkil edib. Daim xalqыnыn dцшцncя vя arzularы, hiss vя duyьularы, istяk vя maraqlarы ilя yaшayan Bяxtiyar Vahabzadяnin zяngin yaradыcыlыьы poeziyamыzыn, шerimizin cюvhяri olub.

"ШЕКИ и ШЕКИНЦЫ"

Аvqustun 17-dя AMEA Шяki Regional Елми Mяrkяzindя tanыnmыш jurnalist Firяngiz Xancanbяyovanыn rus dilindя yeni чapdan чыxmыш "ШЕКИ и ШЕКИНЦЫ" ("Шяki vя Шяkililяr") kitabыnыn tяqdimat mяrasimi кечирилди.

Kitabыn яrsяyя gяlmяsi haqqыnda mцяllif tяdbir iшtirakчыlarыna geniш mяlumat verdi. O, bildirdi ki, belя bir kitab yazmaьыn чoxdan arzusunda olub. Firяngiz xanыm Kitabыn rus dilindя yazыlmasыnы rusdilli яhali vя Azяrbaycandan kяnarda yaшayan insanlarda шяkililяr haqqыnda daha geniш mяlumatыn formalaшmasыna xidmяt etmяsi ilя яlaqяlяndirdi. Mцяllifin чыxышыndan sonra kitabla baьlы mцzakirяlяr oldu.

Pedaqoжi elmlяr doktoru, professor Firяdun Иbrahimov, filologiya цzrя fяlsяfя doktoru Kamil Adышыrinov, AMEA Arxeologiya vя Etnoqrafiya Иnstitutunun elmi iшчisi, Шяki-Qax-Oьuz arxeoloji qrupunun rяhbяri Nяsib Muxtarov, AMEA Шяki Regional Елми Mяrkяzinin еlmi iшlяr цzrя direktor mцavini, biologiya цzrя fяlsяfя doktoru Fяrhad Яzizov, AMEA Шяki Regional Елми Mяrkяzinin Tarixi irs vя etnoqrafiya шюbяsinin mцdiri Rahim Hяsяnov vя filoloqшair Шahid Mяmmяdkяrimov kitab haqqыnda mцsbяt fikirlяr sюylяdilяr. Чыxыш edяnlяr dя Шяki vя шяkililяr haqqыnda rus dilindя kitabыn iшыq цzц gюrmяsini тягдирялайиг щесаб етдиляр.

Hяmчinin bildirildi ki, tяqdimatы keчirilяn kitabda чox az mяlumatlar var vя gяlяcяkdя bu iшi davam etdirmяk lazыmdыr.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 2

Иxtisaslaшdыrыlmыш kurslar qarшыdakы referendumla baьlы maariflяndirmя baxыmыndan faydalы olub Шяkidя fяaliyyяt gюstяrяn 113, 114 vя 115 saylы seчki dairяlяri dairя seчki komissiyalarыnda dairя seчki komissiyalarыnыn цzvlяri vя mяntяqя seчki komissiyalarыnыn sяdrlяri цчцn seчki hцququ цzrя цчgцnlцk ixtisaslaшdыrыlmыш kurslar avqustun 24-dя baшa чatыb. Kurslarda Шяkidяki hяr 3 dairя цzrя цmumilikdя 143 nяfяr iшtirak edib.

ki, kurslar Azяrbaycan Respublikasы Prezidentinin 2011ci il 27 dekabr tarixli Sяrяncamы ilя tяsdiq edilmiш "Azяrbaycan Respublikasыnda insan hцquq vя azadlыqlarыnыn mцdafiяsinin sяmяrяliliyini artыrmaq sahяsindя Milli Fяaliyyяt Proqramы"na яsasяn tяшkil olunur.

Mikayыl Rяhimov bildirib ki, hazыrda MSK-nыn bцtцn цzvlяri vя яmяkdaшlarы

115 saylы Шяki kяnd ЫЫ seчki dairяsi dairя seчki komissiyasыnda keчirilяn ixtisaslaшdыrыlmыш kursun sonuncu gцnц Mяrkяzi Seчki Komissiyasыnыn (MSK) katibi Mikayыl Rяhimov чыxыш edяrяk, Azяrbaycan Respublikasыnыn Konstitusiyasыnda dяyiшikliklяr edilmяsi mяqsяdi ilя 2016-cы il sentyabrыn 26-na tяyin olunmuш цmumxalq sяsvermяsinin (referendum) hazыrlanыb keчirilmяsinin tяmin edilmяsi ilя baьlы MSK tяrяfindяn hяyata keчirilяn tяdbirlяr vя qarшыda duran vяzifяlяr barяdя mяlumat verib. Diqqяtя чatdыrыlыb

dairя seчki komissiyalarыnda keчirilяn ixtisaslaшdыrыlmыш kurslarda iшtirak edirlяr. MSK maariflяndirici tяdbirlяrя xцsusi юnяm verir. Referendum яrяfяsindя dя belя tяdbirlяrin keчirilmяsi iшin sяmяrяsini artыrыr vя яminliklя demяk olar ki, bu, sяsvermя gцnц qarшыya чыxan problemlяrin hяllinя mцsbяt tяsir gюstяrяcяk. Bu baxыmdan aшaьы seчki komissiyalarыnыn цzvlяri цчцn nяzяrdя tutulan ixtisaslaшdыrыlmыш kurslar komissiya цzvlяrinin vя mяntяqя seчki komissiyalarы sяdrlяrinin maariflяndirilmяsindя, peшяkarlыьыnыn yцk-

sяldilmяsindя, hцquqi biliklяrinin artыrыlmasыnda mцhцm яhяmiyyяtя malikdir.

Vurьulanыb ki, referendum aktы layihяsinin seчicilяrя чatdыrыlmasыnda aшaьы seчki komissiyalarы цzvlяrinin цzяrinя bюyцk vяzifяlяr dцшцr.

Referendumun demokratik шяraitdя keчirilmяsi dairя vя mяntяqя seчki komissiyalarыnыn fяaliyyяtindяn birbaшa asыlыdыr. MSK katibi daha sonra referendum prosesindя KИV-lяrin rolu, yerli vя xarici mцшahidячilяrin hцquq vя vяzifяlяrinin praktiki tяrяflяri vя digяr mяsяlяlяr barяdя danышыb.

Sonra dairя seчki komissiyasыnыn sяdri Rasim Яzizov "Referendumun keчiril-mяsi, sяslяrin hesablanmasы vя nяticяlяrinin rяsmilяшdi-rilmяsi. Bu istiqamяtdя mяntяqя seчki komissiyalarыnыn fяaliyyяtinin tяшkili vя vяzi-fяlяri" mюvzusunda mяruzя edib. Шяki Шяhяr Prokurorluьunun bюyцk mяslяhяtчisi Vцqar Orucov mяruzяsindя referendumun subyektlяri, referendumda iшtirak hцquqlarыnыn pozulmasыna gюrя mяsuliyyяt nяzяrdя tutan qanunvericilik aktlarы vя mяsuliyyяt nюvlяri barяdя mяsяlяlяri diqqяtя чatdыrыb.

Sonda iшtirakчыlarыn suallarы cavablandыrыlыb, onlarы maraqlandыran mяsяlяlяrя aydыnlыq gяtirilib.

Avqustun 24-dя 109 saylы Balakяn, 110 saylы Zaqatala, 111 saylы Zaqatala-Balakяn, 112 saylы Qax, 117 saylы Oьuz-Qяbяlя seчki dairяsi dairя seчki komissiyalarыnda da ixtisaslaшdыrыlmыш kurslara yekun vurulub.

№ 8 (142), Август 2016

Fюvqяladя hallar naziri Шяkidя bюlgя vяtяndaшlarыnы qяbul edib Mяrkяzi icra hakimiyyяti orqanlarы rяhbяrlяrinin шяhяr vя rayonlarda vяtяndaшlarыn qяbulu cяdvяlinя uyьun olaraq, fюvqяladя hallar naziri, general-polkovnik Kяmalяddin Heydяrov avqustun 25-dя Шяki шяhяrindя Mяdяniyyяt vя Turizm Шюbяsinin binasыnda bюlgя vяtяndaшlarыnы qяbul edib.

Qяbuldan яvvяl цmummilli lider Heydяr Яliyevin шяhяr icra hakimiyyяtinin binasы qarшыsыnda ucaldыlan abidяsi юnцnя gцl dяstяlяri dцzцlяrяk xatirяsi ehtiramla yad olunub.

Nazirliyin struktur rяhbяrlяrinin iшtirakы ilя keчirilяn qяbulda Balakяn, Zaqatala, Qax, Шяki vя Oьuz rayonlarыnыn sakinlяri, hяmчinin hяmin rayonlarda mяskunlaшmыш mяcburi kючkцnlяr iшtirak ediblяr.

Vяtяndaшlarыn mцraciяtlяri яsasяn, iшя qяbul, qя-

zalы vяziyyяtdя olan evlяrin tяmiri vя digяr mяsяlяlяrlя baьlы olub.

Nazir Kяmalяddin Heydяrov tяrяfindяn qяbul edilяn vяtяndaшlarыn mцraciяtlяrinin чoxu yerindяcя hяllini tapыb. Bяzi mцraciяtlяr isя qanunvericiliyя uyьun olaraq zяruri tяdbirlяrin gюrцlmяsi цчцn aidiyyяti strukturlarыn rяhbяrlяrinя tapшыrыqlar verilib.

Bundan яlavя, kadr vя digяr mяsяlяlяrlя baьlы mцraciяt etmiш vяtяndaшlar nazir mцavinlяri vя nazirliyin mцvafiq baш idarя vя qurum rяhbяrlяri tяrяfindяn qяbul edilib.

Nazirliyin sяlahiyyяtlяrinя aid olmayan mяsяlяlяrlя baьlы mцraciяtlяr aidiyyяti orqanlara чatdыrыlmasы цчцn qeydiyyata alыnыb.

Qяbula gяlяn vяtяndaшlar onlar цчцn yaradыlan шяraitdяn razы qaldыqlarыnы bildiriblяr.

"Шяki-Иpяk" ASC-nin fяaliyyяtini yenidяn canlandыrыb Bюlgяnin яn iri sяnaye mцяssisяlяrindяn olan "Шяki-Иpяk" ASC uzun illяrdir ki, Azяrbaycanda ipяkчiliyin inkiшafыna юz tюhfяsini vermяkdяdir. Vaxtы ilя 7 min nяfяrя yaxыn iшчinin чalышdыьы bu mцяssisяnin fяaliyyяtindя юtяn яsrin 90-cы illяrinin яvvяllяrindя ciddi tяnяzzцl baшlamыш, Azяrbaycanda ipяkчilik sahяsi mяhv olmaq tяhlцkяsi ilя цzlяшmiшdi. Yalnыz цmummilli lider Heydяr Яliyevin hakimiyyяtя qayыdышыndan sonra Azяrbaycanda ipяkчiliyя mцnasibяt kюkцndяn dяyiшildi, ipяk sяnayesinin bяrpasы istiqamяtindя zяruri iшlяr gюrцldц. Mяhz Ulu Юndяrin tяшяbbцsц vя gюstяriшi ilя 2001-ci ildя "Шяki-Иpяk" ASC-nin fяaliyyяti yenidяn bяrpa edildi. Иpяkчiliyin inkiшafы tяbii ki, ilk nюvbяdя, zяruri xammal bazasыndan asыlыdыr. Son illяr respublikamыzda barama istehsalыnыn kяskin шяkildя azalmasы sяhmdar cяmiyyяtin normal fяaliyyяtinя dя ciddi tяsir gюstяrib. Mцяssisяnin xammala olan tяlяbatыnы юdяmяk цчцn яvvяllяr Юzbяkistandan, Иrandan quru barama satыn alыnaraq юlkяyя gяtirilirdisя dя, son illяr xaricdяn xammal gяtirmяk artыq mцmkцn olmurdu.

Sevindirici haldыr ki, Azяrbaycan Prezidenti Иlham Яliyevin birbaшa diqqяt vя qayьыsы sayяsindя bu problem юz hяllini tapыb. Mяhz dюvlяtimizin baшчыsыnыn regionlarыn mюvcud iqtisadi potensialыndan daha sяmяrяli istifadя olunmasы, kяnd tяsяrrцfatыnыn яnяnяvi

sahяlяrinin, o cцmlяdяn baramaчыlыьыn inkiшaf etdirilmяsi ilя baьlы verdiyi tapшыrыqlardan sonra bu il respublikamыzda ipяkчiliyin mцasir infrastrukturunun yaradыlmasы istiqamяtindя zяruri tяdbirlяrin hяyata keчirilmяsinя baшlanыlыb. Nяticя gюz qabaьыndadыr. Bu il Azяrbaycanda son illяr яrzindя ilk dяfя olaraq 71 ton yaш barama istehsal olunub vя "Шяki-Иpяk" ASC-yя tяhvil verilib.

AZЯRTAC-ыn mцxbiri tяdarцk

edilяn baramanыn sonrakы istehsal prosesi ilя daha yaxыndan tanыш olmaq mяqsяdi ilя mцяssisяdя olub, istehsal sahяlяrinin fяaliyyяti ilя maraqlanыb.

Rayonlardan gяtirilяn barama яvvяlcя mцяssisяnin xammal шюbяsi vя barama чeшidlяyici sexinя daxil olur.

Tяmizlяndikdяn sonra barama mцяssisяnin baramaaчan istehsalatыna gюndяrilir. Иstehsalatыn meneceri Яsabяli Nяzяrovun bildirdiyinя gюrя, baramanыn olmamasы sяbяbindяn bu istehsal sahяsi uzun mцddяt idi ki, fяaliyyяtini dayandыrmышdы. Иyunun 1-dяn baramaaчan istehsalatы artыq юz fяaliyyяtini bяrpa edib. Hazыrda burada 180 nяfяr iшчi чalышыr. Ишчilяrin orta aylыq яmяk haqqы 280 manat tяшkil edir. Иstehsalatыn meneceri deyib ki, baramaaчan istehsalatыnыn birnюvbяli iш rejimindя fяaliyyяt gюstяrmяsi цчцn ildя 100-120 ton quru barama tяlяb olunur. Hazыrkы xammal ehtiyatы ilя bu istehsal sahяsi yalnыz sentyabrыn ortalarыnadяk fяaliyyяt gюstяrя bilяcяk.

Gяlяcяkdя barama istehsalыnыn artmasы baramaaчan istehsalatыnыn ilboyu fяaliyyяt gюstяrmяsinя, iшчilяrin sayыnыn artыrыlaraq 500 nяfяrя чatdыrыlmasыna imkan yaradacaq.

Qeyd edяk ki, buraxыlan mяhsulun keyfiyyяtini yaxшыlaшdыrmaq mяqsяdi ilя 2008-ci ildя baramaaчan istehsalatыnda yenidяnqurma iшlяri aparыlыb, burada Чindя istehsal olunan yeni,

mцasir baramaaчan, barama sarыyan, barama buьa verяn dяzgahlar, vakuum aparatы quraшdыrыlыb. Yenidяnqurma iшlяrindяn sonra bu istehsalatda яmяk mяhsuldarlыьы bir neчя dяfя artыb. Ишчilяrlя sюhbяt zamanы baramaaчanlar Elmira Иlyasova, Gцlarя Haqverdiyeva vя baшqalarы mцяssisяnin fяaliyyяtinin yenidяn bяrpa olunmasыna gюstяrdiyi diqqяt vя qayьыya gюrя kollektiv adыndan dюvlяtimizin baшчыsыna dяrin minnяtdarlыqlarыnы ifadя ediblяr. Яsabяli Nяzяrovun mяlumatыna gюrя, indiyяdяk baramaaчan istehsalatыnda 3 ton xam ipяk istehsal olunub. Цmumiyyяtlя, bu il tяdarцk olunan baramadan 6 tona yaxыn xam ipяk istehsal edilmяsi proqnozlaшdыrыlыr.

Mцяssisяdя xam ipяyin istehsal olunmasы digяr istehsal sahяlяrinin fяaliyyяtinя dя юz tяsirini gюstяrяcяk.

Avqustun 1-dяn etibarяn artыq toxucu vя burucu istehsalatlarыnыn da fяaliyyяtlяri bяrpa olunur vя bu istehsal sahяlяrindя 120 nяfяr iшчi чalышacaq.

Sяhmdar Cяmiyyяtin idarя heyяtinin sяdri Nizami Qяribovun bildirdiyinя gюrя, 2017-ci ildя respublikamыzda yaш barama istehsalыnыn 170-200 tona чatdыrыlmasы gюzlяnilir. Bu, o demяkdir ki, gяlяn il "Шяki-Иpяk" ASC 7-8 ay яrzindя fяaliyyяtini normal шяkildя davam etdirяcяk, hяm dя яhalinin mяшьulluьu tяmin olunacaq.

№ 8 (142), Август 2016

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

Дахили ишляр naziri Шяkidя bюlgя vяtяndaшlarыnы qяbul edib Azяrbaycan Respub-likasы Prezidenti cяnab Иlham Яliyevin tapшыrыьыna яsasяn, mяrkяzi icra hakimiyyяti orqan-larы rяhbяrlяrinin vяtяndaшla-rыn qяbulu cяdvяlinя uyьun ola-raq, daxili iшlяr naziri, general-polkovnik Ramil Usubov avqustun 26-da vя 27-dя Шяki Шяhяr-Rayon Polis Шюbяsindя polis orqanlarыnыn fяaliyyяti ilя baьlы mяsяlяlяrlя яlaqяdar nюvbяti qяbul keчirib. Шяki, Balakяn, Qax, Oьuz, Zaqatala, Qяbяlя шяhяr

dюvlяt orqanlarыna gюndяrilяcяyi nяzяrя чatdыrыlыb.

ШЯКИ ТУРИЗМИ Шяkinin fцsunkar tяbiяti, qяdim tarixi vя sяnяtkarlarыn яl iшlяri turistlяrin diqqяtini чяkir Azяrbaycanыn qяdim mяdяniyyяt mяskяnlяrindяn olan Шяki bu gцn hяm dя regionun яn юnяmli turizm mяrkяzi kimi tanыnыr. Шяki xanlarыnыn sarayы, Kiш kяndindяki qяdim alban mяbяdi, orta яsrlяrя aid karvansaralar, tarixi-memarlыq abidяlяri, yerli sяnяtkarlarыn яl iшlяrinin sяrgilяndiyi "Sяnяtkarlar evi" turistlяr цчцn cяlbedici mяkanlardandыr. Йay aylarыnda yerli vя xarici turistlяrin яn чox цz tutduq-

Turizm bяlяdчisi: “Bu il юlkяmizя gяlяn яrяb tur istlяrin sayы яvvяlki illяrlя mцqayisяdя daha чoxdur” vя rayonlarыnыn qяbul цчцn mцraciяt edяn sakinlяrini, hяmчinin bюlgяdя mяskunlaшmыш qaчqыn vя mяcburi kючkцnlяrin nцmayяndяlяrini шяxsяn dinlяyяn nazir onlarы narahat edяn problemlяrin operativ шяkildя, mюvcud qanunvericiliyя uyьun hяlli цчцn aidiyyatы Baш Иdarя vя xidmяt rяislяrinя konkret tapшыrыqlar verib. Mцraciяtlяrin bюyцk яksяriyyяti elя yerindяcя юz hяllini tapыb. Polisin fяaliyyяtinя aid olmayan яrizяlяrin aidiyyatы цzrя digяr

Qяbulda iшtirak edяnlяr gюstяrilяn diqqяt vя qayьыya, bюlgяlяrdя mцtяmadi olaraq vяtяndaшlarыn qяbulunun tяшkilinя, icra orqanlarыnыn rяhbяrlяri tяrяfindяn mцraciяtlяrinя operativ mцnasibяtя vя hяssas yanaшыlmasыna gюrя dюvlяtimizin baшчыsыna minnяtdarlыq edib, onun юlkяmizin sцrяtli inkiшafыna yюnяlmiш ardыcыl, mяqsяdyюnlц vя qяtiyyяtli siyasi kursunu hяr zaman dяstяklяyяcяklяrini vurьulayыblar.

Abbas kяndindя 212 abonentя ilk dяfя tяbii qaz verilди

Шяki rayonunun yaшayыш mяntяqяlяrinin qazlaшdыrыlmasы istiqamяtindя tяdbirlяr davam etdirilir. Иyulun 29-da rayonun Abbas kяndinя ilk dяfя tяbii qaz verilib. 212 abonenti olan kяndin qazlaшdыrыlmasы цчцn birpillяli sistem яsasыnda 14 min 504 metr metal borularla daшыyыcы vя mяhяllяdaxili qaz xяtlяri чяkilib, mяnzillяrя sayьac vя fяrdi tяnzimlяyicilяr quraшdыrыlыb.

Bu mцnasibяtlя keчirilяn mяrasimdя юlkя яhalisinin tяbii qazla tяminatыnыn yaxшыlaшdыrыlmasы istiqamяtindя hяyata keчirilяn geniшmiqyaslы tяdbirlяrdяn danышыlыb. Diqqяtя чatdыrыlыb ki, hazыrda rayonun 35 yaшayыш mяntяqяsinin яhalisi tяbii qazdan istifadя edir. Яhali abonentlяri цzrя qazlaшma 78,5 faizdir. Eyni zamanda, daha 9 kяndin qazlaшdыrыlmasы istiqamяtindя iшlяr aparыlыr.

Yaxыn vaxtlarda bu kяndlяrя dя tяbii qazыn verilmяsi tяmin olunacaq.

Tяdbirdя kяnd aьsaqqalы Novruz Cяfяrov чыxыш edяrяk, яhalinin sosial problemlяrinin hяllinя gюstяrdiyi diqqяt vя qayьыya gюrя sakinlяr adыndan Prezident Иlham Яliyevя minnяtdarlыqlarыnы bildirib.

Sonra qaz xяttinin aчыlышыnы bildirяn mяшяl alovlandыrыlыb. Тядбирдя шящяр иъра щакимиййяти башчысынын мцавини Фирон Ялийев иштирак едиб.

сящ.3

Bu il юlkяmizя gяlяn яrяb turistlяrin sayы яvvяlki illяrlя mцqayisяdя daha чoxdur. Onlar Azяrbaycana sяfяrlяrindяn чox razы qayыdыrlar. Чцnki son illяr юlkяmizdя turizmin inkiшafы цчцn bюyцk iшlяr gюrцlцb. Цmidvarыq ki, bu iшlяr gяlяcяkdя daha geniш miqyasda davam etdirilяcяk.

Bu fikirlяri Birlяшmiш Яrяb Яmirliklяrindяn gяlяn turist qrupunu mцшayiяt edяn "Falcon Travel" turizm шirkяtinin bяlяdчisi Иlkin Яlimuradov Шяkidя AZЯRTAC-a mцsahibяsindя sюylяyib.

Turizm шirkяti nцmayяndяsinin dediyinя gюrя, turistlяr Шяkidя, ilk nюvbяdя, Шяki xanlarыnыn sarayы ilя tanыш olurlar. Чцnki bu saray tariximizi юzцndя yaшadan mцhцm

Шяkiyя gяlяn turistlяr atla gяzintiyя даща чох цstцnlцk verirlяr

larы tarixi mяkanlardan biri dя "Yuxarы Baш" Dюvlяt Tarix-Memarlыq Qoruьunun яrazisidir. Hazыrda qoruьun яrazisindя dюvlяt qeydiyyatыna alыnan 25 tarixi-memarlыq, arxeoloji vя park-monumental abidяlяr mюvcuddur. Bu яrazidя yerlяшяn vя Azяrbaycan memarlыьыnыn nadir incilяrindяn olan Шяki xanlarыnыn sarayы, V-VЫ яsrlяrя aid dairяvi mяbяd, xalq tяtbiqi sяnяti vя tarix-diyarшцnaslыq muzeylяri, Dюvlяt Rяsm Qalereyasы hяr zaman turistlяrin diqqяtini юzцnя cяlb edir.

Turistlяrя xidmяt gюstяrmяk цчцn Xan sarayыnыn yaxыnlыьыnda, qяdim qala divarlarы ilя яhatяlяnmiш geniш yaшыllыq яrazidя bu mюvsцmdяn etibarяn asudя vaxt vя istirahяt guшяsi dя fяaliyyяt gюstяrir. Turistlяr qяdim dюvrlяri xatыrladan foto-atelyedя milli geyimlяrlя fotolar чяkdirir, xцsusi чadыr-sюhbяtgahlarda dincяlir, samovar чayыna qonaq olur-

lar. Яrazidя uшaqlar цчцn mцxtяlif attraksionlar da quraшdыrыlыb. Шяhяr Mяdяniyyяt vя Turizm Шюbяsinin tяdbirlяr planыna uyьun olaraq, hяr gцn qoruьun яrazisindя turistlяr цчцn mцxtяlif яylяncяli proqramlar, konsertlяr, sяrgilяr tяшkil edilir.

Qoruьun яrazisindя yerlяшяn "Sяnяtkarlar evi"ndя dя yay aylarыnda xцsusi canlanma hiss olunur. Burada fяaliyyяt gюstяrяn шяbяkя ustasы Hцseyn Hacыmustafazadя vя tяkяlduz ustasы Vяfa Mustafayevanыn dediklяrinя gюrя, son aylarda bura gяlяn turistlяrin sayыnda xeyli artыm mцшahidя olunur. Xцsusilя, яrяb юlkяlяrindяn gяlяn turistlяrin sayы яvvяlki illяrlя mцqayisяdя xeyli artыb. Turistlяr yerli sяnяtkarlarыn яl iшlяrinя bюyцk maraq gюstяrirlяr. Xarici turistlяrin bildirdiyinя gюrя, yaшadыqlarы юlkяlяrdя belя sяnяtkarlыq nцmunяlяrinя rast gяlmяk mцmkцn deyil.

mяkanlardan biridir. Яrяb qonaqlar Шяki xanlarы sarayыnыn orijinallыьы ilя baьlы verilяn mяlumatlardan razы qalыr, sarayыn gюzяlliyinя heyranlыqlarыnы gizlяtmirlяr. "Qonaqlarыmыzы, яlbяttя ki, Шяki mяtbяxi, hяmчinin шirniyyatlarы ilя dя tanыш edirik. Bцtцn bunlarla yanaшы, Шяkinin gюzяl mяnzяrяsi, tяbiяti, yaшыllыьы da turistlяri юzцnя cяlb edir", - deyя Иlkin Яlimuradov bildirib.

Qeyd edяk ki, Mяdяniyyяt vя Turizm Nazirliyinin mяlumatыna gюrя, Birlяшmiш Яrяb Яmirliklяrindяn юlkяmizя gяlяn turistlяrin sayы юtяn ilin mцvafiq dюvrц ilя mцqayisяdя bu ilin altы ayыnda 19 dяfя, Bяhreyndяn olan qonaqlarыn sayы isя 13 dяfя artыb. Bununla yanaшы, яrяb юlkяlяri arasыnda яn yцksяk artыm iraqlы turistlяrin sayыnda qeydя alыnыb. Cari ilin altы ayыnda 11028 nяfяr Иraq vяtяndaшы юlkяmizя sяfяr edib ki, bu da яvvяlki ilin yanvariyun aylarыndakы gюstяricidяn 30 dяfя чoxdur. Цmumiyyяtlя, bu ilin birinci yarыsыnda яrяb юlkяlяrindяn Azяrbaycana sяfяr edяn xarici vяtяndaшlarыn sayы keчяn ilin mцvafiq dюvrц ilя mцqayisяdя tяxminяn 22 min nяfяr чox olmaqla, 25 min nяfяr tяшkil edib.

arasыnda yerli turistlяrlя yanaшы, xarici qonaqlar da чoxluq tяшkil edir. Onlardan biri dя Gvenn Lainedir.

O, Azяrbaycan, o cцmlяdяn Шяki haqqыnda чox eшitsя dя, buraya gяlib bu gюzяlliklяri юz gюzlяri ilя gюrmяyя цstцnlцk verib.

Londonda yaшasa da,

*** Fransalы turist: “Azяrbaycanыn milli rяqslяrini юyrяnmяk istяrdim” Иsti yay gцnlяrindя bюlgяlяrimizdя dincяlяnlяr

Шяkinin "Yuxarы Baш" Dюvlяt Tarix-Memarlыq Qoruьunun яrazisini gяzяn yerli vя xarici turistlяrя bu yay mюvsцmцnцn baшlanьыcыndan yeni xidmяt nюvц - atla gяzinti dя tяklif olunur.

At цzяrindя gяzinti Шяki Шяhяr Mяdяniyyяt vя Turizm Шюbяsi vя rayonun Daшцz kяndindя yerlяшяn Respublika Atчыlыq Turizm Mяrkяzinin birgя layihяsi яsasыnda iyunun ortalarыndan hяyata keчirilir. Яsas mяqsяd шяhяrin qonaqlarыnы atчыlыq turizmi barяdя mяlumatlandыrmaq, onlara at цstя gяz-

яslяn fransыz olan Gvenn Laine AZЯRTAC-a mцsahibяsindя bildirib ki, bu, onun Azяrbaycana ilk sяfяridir: "Hяyat yoldaшыmla birgя xarici юlkяlяrя sяfяr etmяyi, bu юlkяlяrin tarixi, mяdяniyyяti, adяt-яnяnяlяri ilя baьlы mяlumat toplamaьы чox xoшlayыrыq. Keчяn il Qыrьыzыstanda olduq. Tцrk mяtbяxini vя mяdяniyyяtini чox sevirik". Шяkidяn zяngin tяяssцratlarla ayrыlacaьыnы sюylяyяn fransalы turist deyib: "Xan sarayы чox xoшumuza gяldi.

Sarayыn otaqlarыnы bяzяyяn kompozisiyalar, шяbяkя pяncяrяlяr bizi valeh etdi, чox tяsirlяndik. Buranыn яhalisi dя чox istiqanlы vя qonaqpяrvяrdir. Шяkinin tяbiяti, daьlarы fцsunkardыr. Rяqs etmяyi чox xoшlayыram. Sizin milli rяqslяrinizi юyrяnmяk istяrdim". mяyi юyrяtmяkdir.

Turistlяrя at цstцndя gяzmяyi Atчыlыq Mяrkяzinin tяcrцbяli mяslяhяtчilяri юyrяdir.

At tяlimatчыsы Maшallah Namazovun bildirdiyinя gюrя, atla gяzinti чox faydalы istirahяt nюvцdцr. Шяnbя vя bazar gцnlяri mцraciяt edяnlяrin sayы daha чox olur.

Turistlяr яvvяlcя at minmяyin ilkin vяrdiшlяrinя yiyяlяnir, daha sonra tяlimatчыlarыn kюmяyi ilя qoruьun яrazisini gяzirlяr.

Layihя yay turizm mюvsцmцnцn sonunadяk davam edяcяk.

сящ.4

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 8 (142), Август 2016

Mяdяniyyяt vя turizm naziri Шяkidя vяtяndaшlarla gюrцшцb

mяdяniyyяt mцяssisяlяrinin uшaq filmlяri ilя tяmin olunmasы vя digяr mяsяlяlяrя baьlы mцraciяtlяr diqqяtя чatdыrыlыb.

Qяbula gяlяn bцtцn vяtяndaшlarы diqqяtlя dinlяyяn nazir Яbцlfяs Qarayev ayrыayrы mцraciяt-lяrlя baьlы mцvafiq gюstяriш-lяr verib.

Nazir jurna-listlяrя mцsa-

Gюrцшdяn юncя nazir Яbцlfяs Qarayev vя Шяki шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov Иcra Hakimiyyяtinin qarшыsыnda цmummilli liderin abidяsi юnцnя tяr gцl dяstяsi qoyaraq xatirяsini ehtiramla yad edib.

Nazirliyin mяsul iшчilяrinin iшtirak etdiklяri qяbulda sяslяnяn mцraciяtlяr yerlяrdя mяdя-niyyяt mцяssisяlяrinin fяaliy-yяtinin yaxшыlaшdыrыlmasы, tarixi-mяdяni abidяlяrin tяmir-bяrpa-sы, bюlgяlяrin turizm imkanla-rыnыn inkiшaf etdirilmяsi vя digяr mяsяlяlяrlя baьlы olub. Шяki шяhяrindяn qяbula yazыlan vяtяndaшlar tяrяfindяn yerli яhяmiyyяtli tarix-mяdяniyyяt abidяsi olan Abdulxalыq hamamыnыn dam юrtцyцnцn bяrpasы, rayondakы 2 saylы Uшaq musiqi mяktяbinin yeni binasыnыn tikilmяsi, kitabxana fondlarыnыn uшaq яdяbiyyatы ilя komplektlяшdirilmяsinя kюmяklik gюstяrilmяsi xahiш edilib.

Balakяn sakinlяrinin mцraciяtlяri qяdim musiqi alяtimiz olan tamburun yaшadыlmasы mяqsяdilя tamburчular

mяrkяzinin yaradыlmasы, Pяri qalasыnыn tяmir-bяrpa olunmasы, rayonda turizmin inkiшaf etdirilmяsi цчцn turizm dayanacaq mяrkяzinin qurulmasы barяdя olub.

Qax rayonundan qяbula gяlяnlяr rayon Mяdяniyyяt mяrkяzindя fяaliyyяt gюstяrяn Xalq teatrыnda tamaшalarыn keyfiyyяtinin yцksяldilmяsi цчцn tanыnmыш rejissorlarыn dяvяt olunmasы, Uшaq incяsяnяt mяktяbindя tяsviri sяnяt vя rяqs siniflяrindя шagird qяbulu planыnыn artыrыlmasы ilя baьlы xahiшlяrini diqqяtя чatdыrыblar.

Oьuz sakinlяri tяrяfindяn Azяrbaycan tarixinя, vяtяnpяrvяrlik mюvzusuna aid mahnыlardan ibarяt kitabыn hazыrlanmasы, rayon Tarix-diyarшцnaslыq muzeyinin bяdii tяrtibatыnыn yenilяnmяsi, kitabxanalara uшaq яdяbiyyatы vя kяnd tяsяrrцfatыna dair yeni nяшrlяrin verilmяsi, Muxas qцllяsinin bяrpasы barяdя mцraciяtlяr sяslяnib.

Bundan яlavя, Zaqatala rayonunda "Gяnclяrin folklor festivalы"nыn keчirilmяsi,

Budяfяki gюrцшdя dя aktual mяsяlяlяrя toxunulduьunu vurьulayan nazir mяdяniyyяt abidяlяrinin qorunmasы vя bяrpasы, muzeylяr ekspozisiyalarыn yenilяnmяsi, incяsяnяt mяktяblяrinin dяrs vяsaitlяri ilя tяmin olunmasы ilя baьlы tяkliflяrin olduьunu deyib: "Яvvяlki qяbullarda olduьu

liflяrin dя nяzяrdяn keчirilяcяyini bildirяn nazir vяtяndaшlarыn tяшяbbцskarlыьыnы yцksяk qiymяtlяndirib. Bildirib ki, turizm sяnayesi Prezident Иlham Яliyevin xцsusi diqqяt mяrkяzindяdir: "Bu gцn turizm Azяrbaycanda sцrяtlя inkiшaf edir vя iqtisadiyyatыn qeyri-neft sektoru sыrasыnda яsas prioritet isti-

Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Иlham Яliyevin tapшыrыьыna яsasяn mяrkяzi icra hakimiyyяti orqanlarы rяhbяrlяrinin hяr ay шяhяr vя rayonlarda gюrцшlяri keчirilir. Mяdяniyyяt vя turizm naziri Яbцlfяs Qarayev avqustun 19-da яhali ilя nюvbяti gюrцшцnц Шяki шяhяrindя keчirib. Nazir Sabit Rяhman adыna Шяki Dюvlяt Dram Teatrыnda Шяki шяhяr, Balakяn, Qax, Oьuz vя Zaqatala rayonlarыndan vяtяndaшlarы qяbul edib.

hibяsindя bil-dirib ki, юlkя baшчыsыnыn tapшыrыьы ilя hяr ay yerlяrdя tяшkil olunan gюrцшlяr zamanы vяtяndaшlar tяrяfindяn maraqlы tяkliflяr, tяшяbbцslяr irяli sцrцlцr. Belя canlы цnsiyyяt bir чox mяsяlяlяrin operativ hяlli baxыmdan чox vacibdir.

kimi, budяfяki gюrцшцmцz dя gюs-tяrdi ki, insanlar yerlяrdя mя-dяniyyяtin vя turizmin inkiшafыna xцsusi hяssaslыqla yanaшыr, faydalы tяkliflяr irяli sцrцrlяr".

Regionlarda turizmin inkiшaf etdirilmяsi ilя baьlы tяk-

qamяtlяrdяn biridir. Юlkяmizdя yeni turizm rekreasiya zonalarыnыn yaradыlmasы istiqamяtindя dя mцhцm iшlяr gюrцlцr.

Bu il юlkяmizя Rusiya, Qazaxыstan, Иran, Kюrfяz юlkяlяri vя dцnyanыn mцxtяlif юlkяlяrindяn gяlяn turistlяrin sayыnda xeyli

Эюрцшдян сонра нazir Шяki шяhяrindя bir sыra mяdяniyyяt ocaqlarыnыn fяaliyyяti ilя tanыш olub Mяdяniyyяt vя turizm naziri Яbцlfяs Qarayev avqustun 19-da Шяki шяhяrindя vяtяndaшlarыn qяbulundan sonra bir sыra mяdяniyyяt mцяssisяlяrinя baш чяkdi, onlarыn fяaliyyяti ilя yaxыndan tanыш oldu.

larыnыn yaradыlmasы xцsusi diqqяt mяrkяzindяdir. Nazir kitabxananыn fяaliyyяtinin daha da tяkmillяшdirilmяsi, o cцmlяdяn sяyyar kitabxana xidmяtinin geniшlяndirilmяsi barяdя tapшыrыqlar verdi. Яbцlfяs Qarayev

Иlk olaraq Шяki шяhяr Mяrkяzi kitabxanasыna gяlяn nazirя kitabxananыn fяaliyyяti, yeni nяшrlяrlя tяminatы, oxucularыn kitaba maraьыnыn daha da artыrыlmasы цчцn gюrцlяn iшlяr haqqыnda mяlumat verildi.

Bildirildi ki, kitabxanada uшaq яdяbiyyatы ilя tяminat, uшaqlarыn kitabxanaya cяlb olunmasы vя mцtaliяnin tяbliьi, elяcя dя gюrmя яngяli olanlara kitabxanadan istifadя imkan-

"Aшaьы Karvansara" kompleksindя aparыlan tяmir-bяrpa iшlяri ilя tanыш oldu. Mяlumat verildi ki, qяdim abidяlяrlя zяngin bюlgяlяrimizdяn olan Шяkidяki XЫX яsrя aid "Aшaьы Karvansara" Yaxыn Шяrqdя яn bюyцk karvansaradыr. Шяkinin юzцnяmяxsus memarlыq цslubunu яks etdirяn vя 8 min kv.metr яrazini яhatя edяn tarixi binada 200-dяn чox otaq var. Kompleksdя яsaslы tяmir

vя bяrpa iшlяrinin aparыlmasы dюvlяtimizin tarixi keчmiшimizin qorunmasыna hяssas mцnasibяtinin gюstяricisidir.

Nazir daha sonra Xalq шairi Bяxtiyar Vahabzadяnin vaxtilя yaшadыьы evя gяldi. Mяlumat verildi ki, шair saьlыьыnda bu evi uшaq baьчasыna verib.

Hazыrda burada Шяki шяhяr 3 saylы uшaq baьчasы yerlяшir.

Qeyd olundu ki, Prezident Иlham Яliyev Шяki шяhяrindя Bяxtiyar Vahabzadяnin ev-muzeyinin yaradыlmasы haqqыnda sяrяncam imzalayыb.

Sяrяncama uyьun olaraq uшaq baьчasы цчцn yeni bina inшa olunacaq. Bundan sonra hяmin evdя Bяxtiyar Vahabzadяnin ev-muzeyi yaradыlacaq.

Diqqяtя чatdыrыldы ki, ev-muzeyinin layihяsi artыq hazыrdыr.

Layihя ilя tanыш olan Яbцlfяs Qarayev muzeyin yaradыlmasы ilя baьlы tюvsiyяlяrini diqqяtя чatdыrdы. Яbцlfяs Qarayev Шяki шяhяr 4 saylы musiqi mяktяbinя dя baш чяkdi, tяhsil ocaьыnda yaradыlan шяrait, dяrs vяsaitlяri ilя tяminat, tяdrisin keyfiyyяti ilя maraqlandы.

Nazir hяmчinin Sяmяd Vurьun adыna Mяdяniyyяt mяrkяzindя oldu. Mяdяniyyяt ocaьыnыn fяaliyyяti haqqыnda Яbцlfяs Qarayevя яtraflы mяlumat verildi.Nazir mяdяniyyяt mцяssisяlяrinin fяaliyyяtinin daha da yaxшыlaшdыrыlmasы цчцn mцvafiq tapшыrыqlar verdi.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 8 (142), Август 2016

сящ.5

МЦРЯББЯ ФЕСТИВАЛЫ Avqustun 27-dя Qяbяlя шяhяrindя кечирилян ЫV Beynяlxalq Mцrяbbя Festivalында шящяримиз биринъиляр сырасында олуб.

Qяbяlя Rayon Иcra Hakimiyyяtinin tяшяbbцsц vя tяшkilatчыlыьы, Mяdяniyyяt vя Turizm Nazirliyinin, Azяrbay-can Milli Kulinariya Mяrkяzinin, Azяrbaycan Milli Kulinariya Assosiasiyasыnыn dяstяyi ilя keчirilяn festivalыn iшtirakчыlarы яvvяlcя ulu юndяr Heydяr Яliyevin xatirяsini ehtiramla yad edяrяk, abidяsi юnцnя gцl dяstяlяri dцzцblяr.

Qяbяlя шяhяrindяki "Qafqaz Karvansaray" otelinin qarшыsыndakы parkda keчirilяn beynяlxalq tяdbirdя Tцrkiyя, Иran, Qana, Gцrcцstan, Rusiya, Шimali Kipr, Ukrayna, Юzbяkistan, Чin шirniyyatчыlarы, elяcя dя Azяrbaycanыn 30 шяhяr vя rayonunu tяmsil edяn mцrяbbя ustalarы юz mяhsullarыnы nцmayiш etdiriblяr. Dцnya Kulinariya Tяшkilatlarы Birliyinin vя Dцnya Xalq Yaradыcыlыьы Tяшkilatыnыn himayяsi altыnda keчirilяn festivalы izlяyяnlяr arasыnda Mяdяniyyяt vя Turizm Nazirliyinin, Qяbяlя Rayon Иcra Hakimiyyяtinin, Azяrbaycan Milli Kulinariya Mяrkяzinin rяhbяr шяxslяri, bir neчя юlkяnin Azяrbaycandakы sяfirlяri, цч mindяn чox yerli vя xarici turist olub.

Festivalыn aчыlыш mяrasimindя mяdяniyyяt vя turizm naziri Яbцlfяs Qarayev, Qяbяlя Rayon Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Sяbuhi Abdullayev, Milli Mяclisin deputatы, Respublika Aьsaqqallar Шurasыnыn sяdri Fяttah Heydяrov, Azяrbaycan Milli Kulinariya Mяrkяzinin direktoru Tahir Яmiraslanov vя festivalыn mцnsiflяr heyяtinin sяdri, Юzbяkistan Aшpazlar Assosiasiyasыnыn prezidenti Яkbяr Umarov чыxыш ediblяr.

Bildirilib ki, artыq 4 ildir Qяbяlя mюhtяшяm mцrяbbя festivalыna ev sahibliyi edir.

2013-cц ildя bu festivalda 11, 2014-cц ildя 20, юtяn il vя bu il isя 30 шяhяr vя rayondan, elяcя dя юtяn il 6 vя bu il isя 10

xarici юlkяdяn шirniyyatчыlarыn iшtirak etmяsi tяdbirin beynяlxalq nцfuzunun ildяn-ilя daha da artmasыndan xяbяr verir.

Qeyd edilib ki, belя festivallarыn keчirilmяsindя яsas mяqsяd xalqыmыzыn qeyri-maddi mяdяni irsinin qorunub saxlanmasыna nail olmaqdыr. Mцrяbbя festivalы Qяbяlяdя turizmin inkiшafыna da чox bюyцk tяkan verяn amillяrdяn biridir. Prezident Иlham Яliyevin bir neчя gцn яvvяl bu rayona sяfяri zamanы dediyi kimi, Qяbяlя indi Bakыdan sonra Azяrbaycanda ikinci turizm mяrkяzidir. Hяqiqяtяn dя rayona hяr gцn yцzlяrlя yerli vя xarici turist gяlir. Qяbяlя artыq festivallar mяrkяzinя dя чevrilib. Burada Heydяr Яliyev Fondunun tяшkilatчыlыьы ilя hяr il Beynяlxalq Musiqi Festivalыnыn keчirilmяsi Qяbяlяnin шюhrяtini dцnyaya yayыr.

Vurьulanыb ki, mцrяbbя festivalы tяkcя Qяbяlяnin deyil, юlkяmizin bцtцn bюlgяlяrinin zяngin mяtbяx mяdяniyyяtinin daha yaxыndan tanыdыlmasыnda яhяmiyyяtli rol oynayыr.

Diqqяtя чatdыrыlыb ki, Azяrbaycan dцnyanыn яnяnяvi mцrяbbя sяnяtinin mяrkяzlяri arasыnda xцsusi yer tutur. Юlkяmizin шirniyyatчыlarы tяrя-findяn hazыrlanan mцrяbbяlяr юzцnцn lяziz dadы vя geniш чeшidi ilя digяrlяrindяn fяrqlяnir. Bunu Qяbяlя Beynяlxalq Mцrяbbя Festivalыnda da aydыn gюrmяk mцmkцndцr.

Respublikamыzыn mяdяniyyяtini vя milli kulinariya-

sыnы tяbliь etmяk mяqsяdi ilя keчirilяn Qяbяlя mцrяbbя festivalыnda rayonlarыn hяr birindяn 8 чeшiddя mцrяbbя hazыrlayan 8 nяfяrdяn ibarяt komanda, elяcя dя hяmin шяhяr vя rayonlarыn bяdii kollektivlяri, xalq tяtbiqi sяnяti ustalarы iшtirak ediblяr. Festival яvvяlcя yarыш шяklindя tяшkil olunub.

Bunun цчцn xцsusi komissiya da yaradыlыb. Mцsabiqяyя gilas, bюyцrtkяn, чiyяlяk, heyva, qoz, яrik, gцl, gavalы vя digяr mцrяbbяlяr tяqdim edilib. Hяmчinin bяnюvшя, nanя, itburnu, qarьыdalы, cыr alчa, xiyar, pomidor, yerkюkц, sarы moruq, badыmcan vя yemiш mцrяb-

Шяkidя tцtцn яkini sahяlяri 189 hektar artыrыlыb

bяlяri iшtirakчыlarыn maraьыna sяbяb olub. Komissiya tяrяfindяn 28 nяfяrdяn ibarяt mцnsiflяr heyяti seчilib. Mцnsiflяr heyяtinin tяrkibinя mцvafiq sahя цzrя ixtisaslaшmыш mцtяxяssislяr vя digяr ekspertlяr daxil edilib.

Mцrяbbяlяrin яn yaxшы tяqdimatыna gюrя xarici юlkяlяr arasыnda Ukrayna birinci, Шimali Kipr ikinci yeri, яn yaxшы mцrяbbя mцsabiqяsindя Иran birinci, Чin ikinci yeri, mцrяbbяlяrin nюv mцxtяlifliyinя gюrя isя Юzbяkistan birinci, Tцrkiyя ikinci yeri tutub. Azяrbaycanыn bюlgяlяri arasыnda Zяrdab (gilas), Иsmayыllы (bюyцrtkяn), Gяncя (чiyяlяk), Шяki (heyva),

Cari ildя Шяki rayonunun tяsяrrцfatlarыnda 785 hektar sahяdя tцtцn яkilib. Яkin sahяlяri яvvяlki illя mцqayisяdя 189 hektar artыrыlыb.

Bu barяdя Шяki Шяhяr Statistika Иdarяsindяn mяlumat verilib.

Hazыrda tяsяrrцfatlarda tцtцn yыьыmы davam edir. Иndiyяdяk sahяlяrdяn 1551 ton yaш tцtцn yarpaьы yыьыlыb.

Qeyd edяk ki, plantasiyalardan yыьыlan

Qazax (qoz), Zaqatala (яrik), Gяdяbяy (gцl), Qяbяlя (gavalы) birinci yerя layiq gюrцlцb. Яn qeyri-adi mцrяbbяnin hazыrlanmasыna gюrя Balakяn rayonu (cюkя mцrяbbяsi), яn чox mцrяbbя tяqdimatыna gюrя Bakы komandasы, яn yaxшы tяqdimata gюrя Xaчmaz iшtirakчыlarы qalib olub. Mцrяbbя hazыrlayan mцяssisяlяr arasыnda isя "Gilan Holdinq" шirkяti birinci yerя чыxыb.

Mцnsiflяr heyяtinin rяyi яsasыnda яn yaxшы mцrяbbя hazыrlayan шяxslяr dя mцяyyяnlяшdirilib. Qaliblяrя kubok, medal vя qiymяtli hяdiyyяlяr tяqdim olunub.

Yarышlar bitdikdяn sonra mцrяbbяlяrin satышы цчцn шяrait yaradыlыb, sяrgi tяшkil olunub. Festivalda mцrяbbя, шяrab, meyvя шirяlяri, qida mяhsullarы istehsal edяn mцяssisяlяr dя юz mяhsullarыnы nцmayiш etdiriblяr. Иnsanlar mцrяbbяlяrin dadыna hяvяslя baxыb, onlarыn hazыrlanmasы цsulu ilя maraqlanыblar.

Festival чяrчivяsindя xalq tяtbiqi sяnяti ustalarыnыn яsяrlяrindяn ibarяt sяrgiyarmarkalar, hяmчinin Qяbяlяnin bяdii kollektivlяrinin чыxышlarы da tяшkil olunub.

Beynяlxalq tяdbir maraqlы konsert proqramы ilя davam etdirilib.

"Virciniya" nюvlц яtirli tцtцn qurudulmaq цчцn yaш halda "Иnter-Tobacco" MMC-nin rayonda fяaliyyяt gюstяrяn tцtцn istehsalы vя emalы mяntяqяsinя tяhvil verilir. "Иtiyarpaq" tцtцn sortu isя fermerlяrin юzlяri tяrяfindяn qurudulduqdan sonra cяmiyyяtя verilяcяk.

Yaш tцtцnцn bir kiloqramыnыn satыш qiymяtinin artыrыlaraq birinci nюv цчцn 25, ikinci nюv цчцn isя 15 qяpik mцяyyяnlяшdirilmяsi шяkili fermerlяrin tцtцnчцlцyя maraьыnыn artmasыna sяbяb olub.

сящ. 6

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

Hяrbчi olmaьыmla fяxr edirяm! Майор Немят Рящимов: “Aprel dюyцшlяrindя цrяyim mяni ora чяkirdi. O dюyцшlяrdя mяn dя iшtirak elяmяk istяdim.

Lalяtяpя kimi яhяmiyyяtli yцksяkliyin iшьaldan azad edilmяsi чox mяtlяblяrя aydыnlыq gяtirdi: dцшmяn Azяrbaycan Ordusunun gцcцnц gюrdц, Ermяnistana gizlin-aшkar havadarlыq elяyяnlяr anladы ki, Azяrbaycan Ordusu torpaqlarы iшьaldan azad elяmяyя qadirdir.”

Mцbariz MУСАЙЕВ, "Azяrbaycan ordusu" Maraq, istяk insanыn юmцr yolunu mцяyyяnlяшdirmя vasitяlяrindяndir.

Gяnc gяlяcяk hяyatыnы bяzяn maraьы, hяvяsi яsasыnda mцяyyяnlяшdirir. Seчimindя bunlara gцvяnir, Шцbhяsiz tяhsilin, mцhitin dцnyaduyumunun da tяsiri olur.

Nemяt Рящимов Шякидя анадан олуб вя Шякидя орта тящсиля йийяляниб. O da digяr hяmyaшыdlarы kimi qayьыsыzlыqla яhatяlяnmiшdi. O da mцяllimlяrinin, valideynlяrinin tюvsiyяlяri ilя aylarы il elяyirdi.

O da mцяllimlikdяn sюz dцшяndя mцяllim, hяkimlikdяn sюz dцшяndя hяkim, mцhяndislikdяn sюz dцшяndя mц-

№ 8 (142), Август 2016

"Onlar kimsяsiz deyil, onlarыn ailяsi dцnyadыr!"

"Headway Language and Development", "eProject Group", "Addыm" Tяdris Mяrkяzi, "Иnkiшaf Zamanы" Proqramы vя "Kюnцllц Gяnclяr Birliyi"nin tяrяfdaшlыьы Шяki шяhяrindя 4 gцnlцk sosial layihя hяyata keчirilib.

"Onlar kimsяsiz deyil, onlarыn ailяsi - dцnyadыr!" adlы layihя gяnclяrin aktivliyinin artыrыlmasы, onlara kюnцllцlцk bacarыqlarыnыn aшыlanmasы, hяmчinin valideyn himayяsindяn mяhrum olan uшaqlarыn diqqяtdяn kяnarda qalmamasы mяqsяdi ilя hяyata keчirilib.

Layihя rяhbяri Cavid Иsmayыlzadя qeyd edib ki, layihя чяrчivяsindя ilk gцn iшtirakчыlara "Kюnцllцlцk" vя "Komanda iшi" mюvzularыnda tяlimlяr keчirildi, kюnцllцlяr komandalara bюlцndцlяr. Fяaliyyяtin 2ci gцnц isя gяnclяrin missiyasы шяhяri gяzяrяk Шяkiдя сакин-

ляри maariflяndirmяk, onlarы layihяyя cяlb etmяk vя mцxtяlif hяdiyyяlяr toplamaqdan ibarяt olub. Яcnяbi kюnцllцlяrin dя iшtirak etdiyi layihяdя gяnclяr bu missiyanыn юhdяsindяn uьurla gяlib. Sonuncu 2 gцn яrzindя isя uшaqlar evinя ziyarяt olunaрaq яшyalar sяliqя ilя paket halыna salыnыb, uшaqlarла яylяncяli oyunlar oynayыb, sюhbяt ediblяr.

Майор Nemяt Rяhimov tяlimlяr, imtahanlar...

Heydяr Яliyev adыna Azяrbaycan Ali Mяktяbinin kursantы idi. Иstяr fяnlяrin шяbяkяsi, istяr tяdris materiallarы, istяrsя dя чюl tяlimlяri kursantlardan яzmkarlыq,

komandirlяrin mяslяhяtlяri gяnc zabitя xidmяtdя qarшыlaшdыьы чяtinliklяrin юhdяsindяn gяlmяyя yardыmчы olur...

- Aprel dюyцшlяrindя цrяyim mяni ora чяkirdi. O dюyцшlяrdя mяn dя iшtirak

АЛЛАЩ РЯЩМЯТ ЕЛЯСИН Шяки Бялядиййясинин коллективи, иш йолдашлары Исрафил Сямядова, анасы АЛМАЗ ХАНЫМЫН вяфатындан кядярляндийини билдирир вя дярин щцзнля баш саьлыьы верир. АЛЛАЩ РЯЩМЯТ ЕЛЯСИН.

Nemяt Rяhimov (солда) ясэярлярля тялим заманы hяndis olmaq istяyiб. Atasы да onun arzularыnы чiliklяmirdi, oьlunun xяyal dцnйasыna qыymыrdы...

Bir axшam "Oьlum, bяlkя hяrbчi olasan?" - dedi atasы. Nemяt ani olaraq duruxdu. Neчя gцn яvvяl televizorda gюrdцyц kadrlarы xatыrladы. Kursantlarыn nizami yeriшi, baxышы, onlardan birinin dilindяn eшitdiyi bюyцk tarixi шяxsiyyяt Heydяr Яliyevin hяrbчi peшяsinя verdiyi dяyяri xatыrlatdы. Qaшlarы чatыldы Nemяtin. Vя цrяyindяki tяrpяniшin tяsiriylя "Olaram" dedi...

Nemяt Rяhimov C.Naxчыvanski adыna Hяrbi liseyя daxil oldu. Yeni mцhit, ciddi nizam-intizam onun uшaq xяyallarыnы юz cazibяsinя saldы. O gecяni - atasыyla sюhbяtlяшdiyi gecяni юmrцnцn aydыn sяhяrlяrinin baшlanьыcы bildi...

Dяrslяr, mяшьяlяlяr,

zяhmяt, яn baшlыcasы, bюyцk hяvяs, istяk tяlяb edirdi. Nemяt istяyinя kцsяnib yaxыn gяlяcяkdя "leytenant Nemяt Rяhimov!" чaьыrышыndan qцrur duyacaьы anlara yol gedirdi.

Hяm dя qяdяrsiz intizarla, qяdяrsiz sevgiylя... Чюl tяcrцbяlяrini чox sevirdi, praktik vяrdiшlяrin aludяsiydi. "Nяyi necя elяmяyi bilmяk yetяrli deyil, bu, юyrяnяnя "belя elяmяk lazыmdыr" qяdяr ruh rahatlыьы vermir" - belя dцшцnцrdц.

Leytenant Nemяt Rяhimov dцшmяnlя tяmas xяttindя xidmяtя baшlamышdы.

Mцяyyяn чяtinliklяr olurdu. Иndi kursant yoldaшlarыnыn яhatяsindя deyildi, tabeчiliyindя яsgяrlяr vardы, indi dяrslяrя hazыrlaшmыrdы, zamanыnda юyrяndiklяrini юyrяdirdi.

Nemяt Rяhimov indi mayordur...

Tяcrцbяli zabitlяrin,

elяmяk istяdim. Lalяtяpя kimi яhяmiyyяtli yцksяkliyin iшьaldan azad edilmяsi чox mяtlяblяrя aydыnlыq gяtirdi: dцшmяn Azяrbaycan Ordusunun gцcцnц gюrdц, Ermяnistana gizlin-aшkar havadarlыq elяyяnlяr anladы ki, Azяrbaycan Ordusu torpaqlarы iшьaldan azad elяmяyя qadirdir.

Azяrbaycanda xalq ordusunun, ordu xalqыn dayaьыdыr,mayor Nemяt Rяhimov belя deyir.

Mayor Nemяt Rяhimov hяm dя "hяrbчi olmaьыmla qцrurlanыram", - deyir.

***

Редаксийадан: Бюйцк севиниъ щисси иля охуъуларымызын диггятиня чаттырмаг истяйирик ки, щаггында сющбят ачдыъымыз ордумузун забити щямкарымыз, “Мядяниййят галасы”гязетинн баш редактору Йусиф Рящимовун оьлудур.

Профессор Зякяриййя Ялизадя, Бяхтийар Сямядова, щяйат йолдашы АЛМАЗ ХАНЫМЫН вяфатындан кядярляндийини билдирир вя дярин щцзнля баш саьлыьы верир. АЛЛАЩ РЯЩМЯТ ЕЛЯСИН. Шяки Бялядиййясинин коллективи, Адил Теймурова, щяйат йолдашы ИРАДЯ ХАНЫМЫН вяфатындан кядярляндийини билдирир вя дярин щцзнля баш саьлыьы верир. АЛЛАЩ РЯЩМЯТ ЕЛЯСИН. Шяки Бялядиййясинин коллективи, Тащир вя Шащин Мяммядов гардашларына, баъылары ИРАДЯ ХАНЫМЫН вяфатындан кядярляндийини билдирир вя дярин щцзнля баш саьлыьы верир. АЛЛАЩ РЯЩМЯТ ЕЛЯСИН. Шяки шящяр 10 сайлы орта мяктябин 1971-ъи ил мязунлары, синиф йолдашлары МАЩМУД ФЯТТАЙЕВИН вяфатындан кядярляндиклярини билдирир вя мярщумун аилясиня, гощумларына дярин щцзнля баш саьлыьы верирляр. АЛЛАЩ РЯЩМЯТ ЕЛЯСИН.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 8 (142), Август2016

Иsrailin юlkяmizdяki sяfiri шящяримизlя tanыш olub Azяrbaycan ilя Иsrail arasыnda яlaqяlяr bцtцn sahяlяrdя uьurla davam etdirilir.

Bu fikir Иsrailin Azяrbaycandakы sяfiri Dan Stavыn respublikamыzыn шimalqяrb bюlgяsinя sяfяri чяrчivяsindя av-

qustun 24-dя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtindя шяhяr rяhbяrliyi ilя keчirdiyi gюrцш zamanы sяslяndirilib. Иcra hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov sяfirя Шяkinin qяdim tarixi, mяdяniyyяti, iqtisadiyyatы, turizm potensialы vя zяngin sяnяtkarlыq яnяnяlяri barяdя mяlumat verib.

Шяki beynяlxalq teatr festivalыna ev sahibliyi edяcяk

сящ.7

Rumыniya sяfiri: “Шяki Azяrbaycanыn яn gюzяl шяhяrlяrindяn biridir.”

Gюrцш zamanы юlkяlяrimiz arasыnda яmяkdaшlыьыn inkiшafы istiqamяtindя gюrцlяn iшlяrdяn sюhbяt aчыlыb, israilli iш adamlarыnыn regiona cяlb olunmasы ilя baьlы fikir mцbadilяsi aparыlыb.

Sяfirя Шяki ilя baьlы xatirя hяdiyyяlяri tяqdim edilib.

Beш ildir ki, Rumыniyanы Azяrbaycanda tяmsil edirяm. Bu illяr яrzindя dяfяlяrlя regionlara sяfяr etmiшяm, bir neчя dяfя Шяkidя olmuшam. Шяki hяqiqяtяn dя Azяrbaycanыn яn gюzяl шяhяrlяrindяn biridir.

arasыnda яlaqяlяrin bцtцn sahяlяr цzrя inkiшaf etdiyini bildirib, bu яlaqяlяrin daha da mюhkяmlяnmяsindя sяfirin xidmяtlяrini xцsusi vurьulayыb.

Azяrbaycandakы diplomatik missiyasыnыn sona чatdыьыnы bildirяn Rumыniya sяfiri bundan чox tяяssцflяndiyini, юlkя-

Sonra sяfir Шяkinin gюrmяli yerlяrini gяzib, tarixi mяkanlarыna baш чяkib, "Шяki-Иpяk" ASC vя "Шяki Aqro Иndastris" MMC-dя istehsal prosesi ilя tanыш olub, meyvя baьыnыn salыndыьы tяsяrrцfat sahяsinя baxыb.

Bu fikirlяri Rumыniyanыn Azяrbaycanda diplomatik fяaliyyяti baшa чatan sяfiri Daniel Kristian Чiobanu avqustun 2-dя Шяkiyя sяfяri чяrчivяsindя шяhяr rяhbяrliyi ilя gюrцшц zamanы sяslяndirib. Шяhяr icra hakimiyyяtindя keчirilяn gюrцшdя icra hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov Azяrbaycanla Rumыniya

mizdя юzцnя чoxlu dostlar qazandыьыnы diqqяtя чatdыrыb. Sяfir bu illяr яrzindя юlkяlяrimiz arasыnda ikitяrяfli яlaqяlяrin istяr siyasi-iqtisadi, istяrsя dя mяdяni sahяlяrdя yцksяk sцrяtlя inkiшaf etdiyini, Rumыniyanыn Azяrbaycanыn яrazi bцtюvlцyцnц beynяlxalq tяшkilatlarda hяr zaman dяstяklяdiyini vurьulayыb.

Sentyabrыn 15-dяn 24-dяk Шяkidя "Цч mяkan" ЫЫ Beynяlxalq Teatr Festivalы keчirilяcяk.

Mяdяniyyяt vя Turizm Nazirliyindяn bildirilib ki, "Azяrbaycan teatrы 2009-2019-cu illяrdя" Dюvlяt Proqramы чяrчivяsindя real-

laшacaq festival Mяdяniyyяt vя Turizm Nazirliyi, Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяti vя Azяrbaycan Teatr Xadimlяri Иttifaqыnыn tяшkilatчыlыьы ilя keчirilяcяk.

Beynяlxalq festivalda Tцrkiyя, Rusiya, Gцrcцstan, Иran, Ukrayna vя Birlяшmiш Яrяb Яmirliklяrinin teatr

kollektivlяri iшtirak edяcяk. Юlkяmiz bu festivalda 5 teatr - Dюvlяt Akademik Milli Dram Teatrы, Dюvlяt Rus Dram Teatrы, Dюvlяt Kukla Teatrы, Шяki Dюvlяt Dram Teatrы vя Gяncя Dюvlяt Dram Teatrы ilя tяmsil olunacaq.

Festivalыn bяzi

tamaшalarы Bakыda vя Mingячevirdя nцmayiш etdirilяcяk.

Festival чяrчivяsindя Azяrbaycan peшяkar milli teatrыnыn 144-cц mюvsцmцnцn aчыlышы olacaq. Шяki Dюvlяt Dram Teatrыnыn foyesindя teatr sяnяtinя dair sяrgi nцmayiш etdirilяcяk.

Шяки Бялядиййяляри 6 айда Rящим RЯЩИМЛИ,

Шяки Статистика Идярясинин аparыcы mяslяhяtчiси

Zaman sцbut etdi ki, bяlяdiyyяlяrin mюvcudluьu, yяni insanlara юzцnцidarя imkanlarыnыn verilmяsi, bu prosesdя iшtirakla cяmiyyяtdя nцfuz qazanmasы юlkяdя demokratik prinsiplяrin яsas gюstяricillяrindяn biridir.

Mяhz buna gюrяdя bяlяdiyyяlяrin yaradыlmasы vя dinamik inkiшaf etdirilmяsi, demokratik prinsiplяr яsasыnda hяr bir yeraltы vя yerцstц sяrvяtlяrdяn, iшчi qцvvяsindяn, su vя torpaq ehtiyatlarindan, iqlimdяn, kurort, mяdяni-maarif, tяhsil, rabitя, sяhiyyя vя digяr bu kimi sahяlяrdяki imkanlardan sяmяrяli istifadя etmяk yerli яhalinin yaшayыш tяrzini yaxшыlaшdыrmaga imkan verir.

2016-cы ilin илк 6 ayыnda Шяki rayonunda 40 bяlяdiyyя fяaliyyяt gюstяrmiшdir.

Rayonda fяaliyyяt gюstяrяn bяlяdiyyяlяrim 2016-cы ilin yanvar-iyun aylarыnda bцdcяsinin gяliri 592 min manat olmuшdur. Bu isя keчяn ilin mцvafiq dюvrц ilя mцqayisяdя tяqribяn 2 dяfя чoxdur. Bяlяdiyyя gяlirinin tempы aшaьыdakы diаqramda gюstяrilmiшdir.

СТАТИСТИК МЯЛУМАТ 2016-cы ilin 6 ayыnda bяlяdiyyяlяrin gяlirinin 89,8 min manatы fiziki шяxslяrdяn torpaq vergisi, 35,7 min manatы fiziki шяxslяrdяn яmlak vergisi, 39,6 min manatы bяlяdiyyя яmlakыnыn vя torpaьыn icarяyя verilmяsindяn, 298,4 min manatы bяlяdiyyя яmlakыnыn vя torpaьыnыn юzяllяшdirilmяsindяn, 94,9 min manat dюvlяt tяrяfindяn verilяn dotasiya, 15,4 min manatы isя digяr gяlirlяr hesabыna daxil olmuшdur.

Cari ildя bяlяdiyyяlяrdя 203 nяfяr iшчi чalышmышdыr. 2016-cы ilin 6 ayыnda iшчilяrin яmяk haqqы 225,1 min manat olmuшdur.Bir nяfяrя dцшяn orta aylыq яmяk haqqы 189 manat olmuшdur ki, bu da яvvяlki ilin mцvafiq dюvrц ilя mцqayisяdя demяk olar ki, eynidir.

Bяlяdiyyяlяr son illяr yerli яhяmiyyяtli mяsяlяlяrin hяllindя fяallыьыnы artыraraq, sяlahiyyяtlяri чяrчivяsindя konkret iшlяr gюrцrlяr.

Bяlяdiyyяlяr yerli юzцnцidarяetmя orqanыnыn saxlanmasыna 364 min manat, яvvяlki illя mцqayisяdя 12,2 min manat чox vяsait xяrclяmiшlяr.

Mцddяt яrzindя tяhsilя 0,8 min manat, яvvяlki ilin mцvafiq dюvrцndяn 0,2 min manat чox vяsait sяrf edilmiшdir.

Bяlяdiyyяlяr aztяminatlы ailяlяrin mюvcud problemlяrinin hяlli istiqamяtindя dя gяrяkli addыmlar atыr, on-

lara yardыm gюstяrirlяr. Bu baxыmdan bяlяdiyyяlяr bu ildя 13 min manat yardыm vermiшlяr. Bu da яvvяlki illя mцqayisяdя 4,5 min manat чoxdur.

nisbяtяn 78,9 min manat чox vяsait xяrclяmiшlяr, ardыcыl olaraq bu sahяyя ilboyu vяsait ayrыlmasы nяzяrdя tutulmuшdur.

Bяlяdiyyяlяr kяnd yollarыnыn tяmirinя 11,9 min manat, яvvяlki ilin mцvafiq dюvrцnя nisbяtяn 5,5 min manat az, kommunal xяrclяrя 117,7 min manat, яvvяlki ilin mцvafiq dюvrцnя

Gюrцlяn iшlяr onu sюylяmяyя яsas verir ki, bяlяdiyyяlяr bundan sonra da kяndin bцtцn sosial-iqtisadi problemlяrinin hяllindя daha fяal iшtirak edяcяklяr.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 8

№ 8 (142), Август 2016

Milli-bяdii tяfяkkцrцmцzцn

Vaqif ASLAN,

AYB Шяki bюlmяsinin baшчыsы, APDU-nun Шяki filialыnыn baш mцяllimi

Azяrbaycan mцhitindя XX yцzilin ЫЫ yarыsы - XXЫ yцzilin Ы onilliyinin шeir vя шair mifindяn danышarkяn ilk nюvbяdя Bяxtiyar Vahabzadя yada dцшцr. "Цrяyindя Yuxarыbaшыn odu", "baшыnda isя Yuxarыbaшыn buxarы" ilя gюrцnяn, fikirlяri ilя baшыnda dumanlar oynaшan daьlara bяnzяr Bяxtiyar Mahmud oьlu Vahabzadя 1925-ci il, avqust ayыnыn 16-da Шяkidя doьulub. Иlk tяhsilini Шяkidя alan B.Vahabzadя, 1934-cц ildя ailяsi ilя birlikdя Bakыya kючцb, orada orta mяktяbi bitirib, 1942-1947-ci illяrdя ADU-da (indiki BDU-da), 1947-1950-ci illяrdя ADU-nun aspiranturasыnda tяhsil alыb, 1950-ci ildяn ADU-da яmяk fяaliyyяtinя baшlayыb, 1951-ci ildя "Sяmяd Vurьunun lirikasы" mюvzusunda namizяdlik, 1964-cц ildя isя "Sяmяd Vurьunun hяyatы vя yaradыcыlыьы" mюvzusunda doktorluq dissertasiyasы mцdafiя edib, 1980-ci ildя AMEA-nыn mцxbir, 2000-ci ildя isя hяqiqi цzvц seчilib.

1950-ci ildяn BDU-nun "Mцasir Azяrbaycan яdяbiyyatы" kafedrasыnda mцяllim, dosent, professor kimi чalышan B.Vahabzadя 1990-cы ildя tяqaцdя чыxыb. 1990-cы ildяn X чaьыrыш Az.SSR Ali Sovetinin deputatы vя Az.KP Bakы шяhяr Komitяsinin цzvц kimi respublikamыzыn ictimai-siyasi hяyatыnda fяal iшtirak etmяyя baшlayan B.Vahabzadя, 26 noyabr 1991-ci ildя tяшkil edilяn Azяrbaycan Respublikasы Ali Soveti Milli Шurasыnыn tяrkibinя daxil edilib, 1995-2000-ci, 2000-2005ci illяrdя mцstяqil юlkяmizin millяt vяkili kimi fяaliyyяt gюstяrib. Иlk mяtbu шeiri 1943-cц ildя yazdыьы "Ana vя шяkil", ilk kitabы isя 1949-cu ildя чap etdirdiyi "Mяnim dostlarыm" olan B.Vahabzadя, 1944-cц ildя qяlяmя aldыьы "Yaшыl чяmяn, aьac altы, bir dя ki, tцnd чay" шeirinя gюrя bюyцk Sяmяd Vurьunun tяkidi vя zяmanяti ilя AYB-nin цzvц seчilib. B.Vahabzadя 1950, 1951, 1953-cц illяrdя чap etdirdiyi "Bahar", "Яdяbi heykяl", "Dostluq nяьmяsi" vя bundan sonrakы kitablarыnda mяktяb yaшlы uшaqlarыn hяyatыndan bяhs edяn шeir vя poemalar yazsa da, юzцnц ideya vя mяfkurя шairi kimi tяsdiq edя bilib.

1959-cu ildя qяlяmя alыnmыш vя 1960-cы ildя "Nuxa fяhlяsi" qяzetindя чap edilmiш "Gцlцstan" poemasыna gюrя xalqыmыzыn яn sevimli шairinя чevrilib. O, 1974-cц ildя "Azяr-

baycanыn Яmяkdar incяsяnяt xadimi" fяxri adыna, 1976-cы ildя Azяrbaycan Dюvlяt mцkafatыna layiq gюrцlцb, 1981-ci ildя o zamankы SSRИ Yazычыlarыnыn VЫЫ qurultayыnda SSRИ Yazычыlar Иttifaqы Иdarя Heyяtinin цzvц seчilib, 1984-cц ildя SSRИ Dюvlяt Mцkafatы laureatы, 1988-ci ildя isя M.F.Axundov adыna яdяbi mцkafatыn laureatы olub, "Qыrmыzы Яmяk Bayraьы" ordeni alыb, 1991-ci ildя AYB Aьsaqqallar Шurasыnыn цzvц seчilib, 1995-ci ildя isя mцstяqil respublikamыzыn ali mцkafatы "Иstiqlal" ordeni ilя tяltif edilibdir.

3 gцn fяrq ilя 83 il altы ay юmцr sцrяn шairimiz 2009-cu il, fevralыn 13-dя dцnyasыnы dяyiшmiш vя fevralыn 14-dя Ы Fяxri Xiyabanda dяfn edilmiшdir.

Ehramlar юlkяsindя sыxыla-sыxыla gяzяn яrяblя, tцrklцyцnц danan azяrbaycanlыnыn tale oxшarlыьы gюz qabaьыnda olduьundan onu gюrmяmяk mцmkцn deyildi. Юlц dil hesab edilяn latыn dilindяn sюz aчan шair elя Azяrbaycanda da Azяrbaycan dilinin юldцrцlmяsinя iшarя edяrяk yazыrdы: - "Mяn azadam", "mцstяqilяm" sюzlяrini Юz dilindя demяyя dя Иxtiyarыn yoxsa яgяr, De, kim sяnя azad deyяr?

B.Vahabzadя "Yollaroьullar" poemasыnda olaylari Яlcяzair mцstяvisinя keчirmяklя,

yasыndan uzaqlaшыb ona qыraqdan baxmaьы, baxdыqca da dяyяrlяndirmяyi bacarmalыdыr. Burada tяmяnnasыzlыq vя tяbiilik яsas шяrtdir. Иlyas Яfяndiyev demiшkяn: "Bяxtiyar hяr nя yazыrsa цrяkdяn yazыr, tяbii yazыr, tяmяnnasыz yazыr." Цstяlik шair юzцnя enmяk vя nяinki gюrdцyц, hяtta tяsяvvцr etdiyi dцnyaya da nцfuz etmяk sяviyyяsindя olmalыdыr. Яslindя bu da azdыr. Шair bunlarы hissin vя idrakыn sцzgяcindяn keчirmяlidir.

Bu isя taleyin hюkmц ilя olur.

"Bяxtiyar dяrin axtarышda olan vя narahat dцшцncяlяr шairidir" deyяn Yeqor Иsayev, "Шair Bяxtiyarыn bяxtiyarlыьы onun qibtя edilяcяk dяrяcяdя bюyцk olan poetik istedadыdыr" deyяn Rяsul Rza,

*** Unudulmaz tяnqidчialim, tцrkoloq Aydыn Mяmmяdov B.Vahabzadя poeziyasыnы "Vяtяn torpaьыndan gюyяrmiш poeziya" hesab edir vя onu "…яzabkeш fikrin, dцnya, insan, sevgi vя azadlыq haqqыnda чыrpыntыlarыn poeziyasы" kimi qiymяtlяndirirdi. "Mяhz nяslinя, xalqыna, kюkцnя baьlыlыq, tяkrarsыz, fяrdi, milli чalar Bяxtiyar шeirini чaьdaш Azяrbaycan poeziyasыnыn faktыna vя olaysinя чevirib, ondan чaьdaш Шяrq vя dцnya шeir prosesinin mяcrasыnda danышmaьa яsas vя haqq verib" deyяn gюrkяmli яdяbiyyatшцnas Yaшar Qarayev, B.Vahabzadя yaradыcыlыьыnы aшaьыdakы kimi dюvrlяшdirirdi: "Onun yaradыcыlыьыnыn Ы dюvrц mяktяb шeirlяridir, o, шair kimliyini o zaman qazanыr; ЫЫ dюvrц - tarix vя dцnya adlы sяyahяtя чыxыr; ЫЫЫ dюvrц юzцnя sяyahяt, юzцnя enmя dюvrцdцr." Elя buradaca qeyd etmяk istяyirяm ki, B.Vahabzadя yaradыcыlыьыnыn son dюvrцnц, "iчindяki Allahы etiraf dюvrц" kimi dя qiymяtlяndirmяk olar.

"A"-dan "ana" yazdыq, "b"-dяnsя "baba", "V"-dяn "Vяtяn" yazdыq, "e"-dяn "el", "oba".

Ana yurdumuzu bu sяslяrlя sяn Ruhuna, qяlbinя hяkk edяcяksяn.

Bяxtiyar Vahabzadя

Vя ya: Yaz aylarы чaьыldayan selmisяn?

Bu dцnyanы oyuncaqmы bilmisяn?

Hяyat sяni gцldцrяndя gцlmцsяn, Hцnяrin var, aьladanda gцl, gюrцm.

Yaxud: Baxdыm mяzarчыya, bir dя qяbrя mяn, qяlbimin nidasы чыxdы dilimdяn: - Mяzar tikяn цчцn tikdiyi qяbir, чюrяk aьacыdыr, mяnimчцn fikir.

B.Vahabzadя yaradыcыlыьыndan gяtirilяn bu юrnяklяr юmrцn ayrы-ayrы mяrhяlяlяrindя insan dцшцncяsinin necя dяyiшdiyini aydыnca яks etdirir. Elя buna gюrя dя, B.Vahabzadя yaradыcыlыьыnda mяktяb шeirlяrindяn Vяtяn шeirlяrinя keчid tamamilя tяbii surяtdя baш verib. Чцnki burada aparыcы xяtt ana sцdцndяn ana mяktяb sevgisinя, ana mяktяb sevgisindяn ana vяtяn sevgisinя чevrilmяklя davam edib. Bu da, яlbяttя, яn sonda юzцnц vя dцnyanы dяrk etmяk cяhdinя чevrilmяliydi…

tяmiz qanlы яrяblя fransыzlara calaq edilmiш яrяbin - Etyenlя Mustafanыn fяrqinя varmalы idi: Mustafa "Mяnimdir bu ana torpaq" deyя gяlmяlяrя oxudu meydan.

Silib, tяmizlяmяk istяdi, ancaq Vяtяni Etyenin dayыlarыndan… Яbяs yerя deyildir ki, filosoflar "mif"i "шяxsiyyяt formasы", "mюcцzя", "dialektika" hesab edirlяr. Яdяbiyyat isя "mif"i "sюz" kimi qiymяtlяndirir. Mif semantikasы ilя sюz semantikasы birindя hissi-idraki qavrayыш, digяrindя isя яdяbi-bяdii ifadя шяklindя цst-цstя dцшdцyцndяn шeir vя шair mifi yaranыr. Bu mifin nцvяsindя isя bюyцk sevgi dayanыr. Mяsud Яlioьlunun bu fikri necя dя yerinя dцшцr: "Bяxtiyar Vahabzadя sevilяn шairdir.

Fяqяt sevilя bilmяk цчцn sevmяyi bacarmaq lazыmdыr. Sevя bilmяk isя istedadlы olmaьыn bariz xцsusiyyяtidir."

Sюzц mюcцzя sяviyyяsinя qaldыrmaq цчцn шair юzцnц vя dцnyasыnы bцtюvlцkdя gюrmяyя can atыr. Шяxslяr sonsuzluьunda юz шяxsiyyяtini, юlчцlяrin юlшцsцzlцyцndя юzцnц vя dцnyasыnы gюrя bilmяk цшцn шair юzцndяn vя dцn-

"Mяn Bяxtiyar Vahabzadяyя mцяllim deyirяm, чцnki onun шeirlяrini oxuyanda, yaxud tяrcцmя edяndя ondan юyrяnirdim vя юyrяnirяm" deyяn Rimma Kazakova, "Onun yaradыcыlыьыnda istedad, mяdяniyyяt, lirikanыn gцcц vя hяyat tяcrцbяsi ahяngdar birlяшir" deyяn Stanislav Kunayev necя dя haqlы idilяr. Юzцndяn vя dцnyasыndan uzaqlaшma (yaxud юzцnя vя dцnyasыna yaxыnlaшma) mif vя шeir цчцn ortaq яlamяtdir. Mifik vя poetik uzaqlaшma (vя ya yaxыnlaшma) mяzmun iчindя mяzmun, forma iчindя forma tapыntыsыna sяbяb olur. Шair gerчяk olaylar iчяrisindяn insan toplum цчцn xarakterik olanы seчib ayыrыr, юzцndяn uzaqlaшdыraraq (vя ya юzцnя yaxыnlaшdыraraq) яdяbi-fяlsяfi prizmadan baxdыqca onu poetikcяsinя yaшayыr.

Kentavrlar, qippoqriflяr, yeddibaшlыlar, oxbatmazlar, qыlыnckяsmяzlяr, topdaьыtmazlar… mifik-poetik uzaqlaшma vя yaxыnlaшmada юz mahiyyяti, mяzmunu ilя gюrцnяn gerчяkliklяrdir. Шairin bюyцklцyц mifik-poetik uzaqlaшma vя yaxыnlaшma bacarыьыnыn sяviyyяsi ilя юlчцlцr.

B.Vahabzadяni sюzцmцzцn aьsaqqalы edяn яsas amil

onun tam aydыn gюrцnцncяyяdяk olay vя faktdan uzaqlaшa bilmяsi, formadan daha чox mяzmun vя mahiyyяtя yaxыnlaшmasыdыr.

Sovet dюnяmindя yazыlan bцtцn tarix kitablarыnda "Gцlцstan sцlh mцqavilяsi"ni Azяrbaycan xalqыnыn tarixi xoшbяxtliyi kimi qiymяtlяndirirdilяr. Яlbяttя, B.Vahabzadя ilя bir yцzillikdя yaшayanlarыn чoxu bu mцqavilя haqqыnda bilirdi. Onlarы 1813-cц il olaylarыndan юz gцnlяrinяdяk olan dюvr ayыrыrdы. Onlarыn olay vя faktdan uzaqlaшma mяsafяsi elя bu qяdяr idi. Onlar "Gцlцstan"ыn Rusiya ilя Иran arasыndakы sцlh mцqavilяsi olduьunun, burada Azяrbaycanыn iшtirak etmяmяsinin fяrqinя varmыrdы… Azяrbaycanы "mцharibяdя яldя edilяn qяnimяt" kimi bюlцшdцrяndяn sonra imzalanan "sяnяd"in obrazlы, dцшцnцlmцш, gerчяklikdя gюrцnя bilmяyяn tяrяflяrini fяrq etmяk poetik uzaqlaшmada mцmkцn ola bilяrdi…

B.Vahabzadяni milli-bяdii tяfяkkцrцmцzцn aparыcы simasыna чevirяn яsas amil olayы vя faktы bцtюvlцkdя gюrmяsindя, onu яdяbi-bяdii tяhlil sцzgяcindяn keчirmяsindяdir - "Gцlцstan sцlh mцqavilяsi"nin mahiyyяtini poetik шяkildя ortaya qoymasыndadыr.

Elя buna gюrя dя, "Gцlцstan sцlh mцqavilяsi"ni gцnцn gerчяkliyi kimi qяbul edib barышanlar, B.Vahabzadяnin intellektual-poetik "Gцlцstan" harayыndan diksinib qalxdы. B.Vahabzadя gerчяk-tarixi olaya elя bir gцzgц tutmuшdu ki, orada lяyaqяt vя heysiyyяtimizin necя tapdalandыьы, necя bir amansыzlыqla шaqqalandыьыmыz aydыn (юzц dя, чox aydыn!) gюrцnцrdц. Bu aydыnlыqda oyanmaqda olan milli mяnlik hissini юrt-basdыr etmяk mцmkцn deyildi. Чцnki poetik iшыqda gюrцnmяyяn yerimiz yox idi vя sovetin mifik tяbliьat maшыnы sыndыrыlmышdы…

Artыq hяr bir Azяrbaycanlы цчцn konkret vяtяn var idi: …Vardыrsa yaranmыш, Mцtlяq yaradan var.

Varsansa… юzцndяn Яvvяlcя atan var.

Dцnya quru bir sяs, Qяm чяkmяyя dяymяz.

Yцz-yцz itяn olsun, Min-min dя bitяn var… Шцkr eyliyяlim ki, Bizlяrdяn hяm яvvяl, Hяm sonra Vяtяn var.

Bяxtiyar Vahabzadя yaradыcыlыьыnы "tarixin шah damarыnы axtarmaq" cяhdi kimi qiymяtlяndirяn mяrhum tцrkoloq-alim Aydыn Mяmmяdovun 1981-ci ildя qяlяmя aldыьы "Zamanla sяslяшяn шeirlяr soraьыnda" adlы 2-ci mяqalяsindяki bir mяqamы yada salmaq istяrdim. O yazыrdы: "Шцkr eylяyяlim ki" ifadяsi mяtn daxilindя qяribя bir tяlqin gцcц qazanыr, nisbяtяn mцcяrrяd sяciyyя daшыyan vяtяnpяrvяrlik mяfhumunu sanki gюylяrdяn yerя endirяrяk, dцnyanыn bir parчasыnы, bir kцncцnц doьma yurda, (onu) Vяtяn deyib яzizlяyяn hяr kяsin gцndяlik vя яbяdi sevincinя, hяyat enerjisinя чevirir".

Hябибулла Manaflы demiшkяn, "1988-ci ildяn baшlayaraq yalnыz yaradыcыlыьы ilя deyil, hяm dя fяal ictimai-siyasi mюvqeyi ilя olaylarыn mяrkяzindя olan" B.Vahabzadя, 1990-cы ilin 20 Yanvar gцnцnц bцtцn шiddяti ilя yaшamышdы. O mяшum gцnцn шяhidlяrinя hяsr etdiyi poemada azadlыьыn yaxыnda olduьunu hamыdan daha чox hiss edirdi:

(Арды 9-ъу сящифядя)

№ 8 (142), Август 2016

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

aparыcы simasы (Яввяли 8-ъи сящифядя) Onlar sцbut etdi, hяr qara zцlmцn Яli uzunsa da, юmrц gюdяkdir.

Xalqыn azadlыьы sabah, biri gцn Шяhid yarasыndan gюyяrяcяkdir. Шяhid qanы ilя suvarыldыqca bюyцyяn vя qol-budaq atan azadlыq aьacыnы gюrmяk B.Vahabzadяyя birdяn-birя nяsib olmamышdы. O bura qяdяr mifik-poetik bir ovqatla M.Я.Sabirin "necя aьlayыb, necя gцldцyцnц" yaшamышdы, "tamam qяmzadяlяrin vя mюhnяtkeшlяrin yцklяrini gюtцrmяk vя mяzlumlarыn halыna yanmaq цчцn xяlq olunan" M.Fцzulinin "шяbi-hicran" alovunda necя шюlя чяkdiyinя baxa-baxa isinmяk eшqi ilя olay vя faktlara 500 illik mяsafяdяn nяzяr salmышdы…

Qatы qaranlыqlar, parlaq iшыqlar iчяrisindя Fцzulinin elя юzц olduьunu gюrяn B.Vahabzadя titrяyib юzцnя dюnmцшdц, mifik "шяbi-hicran"ы poetik "Шяbi-hicran"a чevirmiшdi. B.Vahabzadя qяriblikdя qяrib olduьundan Vяtяndяn gюndяrilяn bir dяstя чiчяyin яtri ilя xяyallarы qanadlanmыш Fцzuli kimi vяcdя vя ehtizaza gяlmiш, Vяtяndя olsa da, Muьanы, Xяzяri, "sяslяnяn Kцrц", "hayqыran Arazы", Samux meшяlяrini gюzlяrinin юnцnя gяtirmiш, юzцnц doьmalarыn arasыnda qяrib hiss etmiш, цzцnц ustad шairя tutaraq belя demiшdi:

Qorxduqsa яgяr zцlmя qul olduq, nюkяr olduq.

Nяsimilяrin get-gedя tяklяndiyini gюrцncя шairin qяlbindяn dяli bir fяryad qopdu vя bu fяryad tarixi bir dramыn sяrlюvhяsinя чevrildi. S.Rцstяm yazыrdы: "Sяmяd Vurьunun "Vaqif" dramыndan sonra "Fяryad" pyesi dramaturgiyamыzda olan bюyцk bir boшluьu doldurdu." Юzцnя vя dцnyaya mifik, poetik, fяlsяfi gюzlя baxan шair, soyulan dяrinin юzцnцnki olduьunu hiss etdikcя daha da irяliyя (яslindя geriyя, yяni keчmiшя…) boylandы. Orada pas tutmuш bir qыlыnc gюrdц. O qыlыnca яl uzatmaьa kimsя cцrяt etmirdi. Шair irяli keчib o qыlыncы gюtцrmяk istяyяndя qabaьыnы kяsdilяr: - Яl vurma, sehirlidir! Bu qыlыnc kimin яlindя olsa, elя onun юzцnц kяsяr, - dedilяr…

"Dцnyaya gяlmiшяm Yuxarыbaшda, Odu цrяkdяdir, buxarы baшda…"

B. Vahabzadя

mцmkцn deyildir. Mяnsub olduьu xalqыn sabahы цчцn tяшviш keчirяn sair yazыr: Bunu dцшцndцkcя xoflanыram mяn, Vallahi, kimsяdяn bir gileyim yox.

Mяn necя qorxmayыm xatirяlяrdяn?

Mяnim keчmiшim var, gяlяcяyim yox. Шairin bu fikrindя nя qяdяr haqlы olmasыnы situativ mяqamlarla izah etmяk olar. Yяni hansыsa bir mяqamda deyilяn bu fikir ani шяkildя gяlib keчяn hislяrin yaratdыьы ovqatыn mяhsuludur. Tяbiidir ki, xalqыnыn keчmiшi ilя юyцnяn bir шair hяm dя юz xalqыnыn gяlяcяyi ilя fяxr etmяk arzusunda olur. Burada, sadяcя olaraq, gюzяl bir gяlяcяyimiz olsun deyя narahatlыq keчirяn шairin

manevrlяrindяn baшqa bir шey deyildir. Vaxtilя Nяsimini hяr iki mяkanda mяkansыzlыq sыxdыьы kimi B.Vahabzadяni dя юlчцlц vя юlчцsцz zamanda zamansыzlыq sыxыr, hяtta, bir чox mяqamlarda mяkana mцnasibяtdя qяribя чalarlar da yaranыr: Oьul шяhяrdяdir, anasa kяnddя.

Gюrцшя bilmirlяr bir mяmlяkяtdя.

"Gюzlяmя otaqlarы", "insan яzalarы satыlan яczaxanalar", "iynяylя, dяrmanla qadыna hamilяlik bяxш edяn kabinetlяr" vя nяhayяt, bu dцnya onu sыxыntыlы dцшцncяlяrя vadar edir. Bяzяn zaman vя mяkan dolaшыqlыьыnda… шair xoшbяxtliyinя qibtя etmяmяk dя olmur. Иllяr boyu hяsrяtdяn, hicrandan gileyli шairin яlчatmaz vцsalыnda kюnцl xoшluьu gюrцrцk:

B.Vahabzadя kainatыn varlыьыnы sevgidя gюrdцyц цчцn mяhяbbяti, arzunu, шair sюzцnц vя zamanы яbяdi hesab edir: Qocaldыr insanы, qocaldыr zaman… Цrяyin atяшi, kюzц qocalmыr.

Daьlarы, daшlarы qocaldan zaman Bilmirяm, bяs niyя юzц qocalmыr?

B.Vahabzadяnin юzц vя юz taleyi ilя tanышlыьы bununla bitmяmiшdi. O daha da irяli getmiш, insanlыьa vя dцnyaya sevgisi ilя юzцnц яn ali mяqamda dяrk etmяk istяmiшdi:

Шair elя bu mяqamda cin, шeytan xislяtli adamlarыn ondan necя qorxduqlarыnы, qorxduqlarы цчцn ona necя tяlя qurduqlarыnы hiss etmiшdi…

Birdяn gюzцnя faniliyя qяhqяhя чяkяn Nяsimi gюrцnmцшdц. Fцzulinin timsalыnda юzцndяn 500 il юncя var olan varlыьыna, Nяsiminin timsalыnda isя 700 il юncяki юzцnя baxmышdы. Artыq orada цmumbяшяri sevginin iшыьыnda xяbisliklяrinin aшkarlanacaьыndan qorxan iblis tяbiяtli яmirlяr, vяliяhdlяr onun dяrisini soyurdu… Bununla da iш bitmirdi.

Nяsil-nяsil insan vя gюzяllik qarшыsыnda baш яydikcя ucalan yeniyeni Nяsimilяr meydana gяlirdi.

Nяsimini soyan nadanlar yenя dя юz iшlяrindя idi. Bu hяqiqяtlяri юz taleyindя yaшayan B.Vahabzadя insanlarы Hцseyn Cavidsayaьы qorxmazlыьa vя dюnmяzliyя чaьыrыrdы : Иnsanы ucaldan ulu bir eшq, dяyanяt.

Alчaldan isя… Qorxu, xяyanяt.

Qorxduqsa юlцmdяn vя яcяldяn, Иnsanlыьы verdik demяk яldяn.

Qorxduqsa яgяr zцlmdяn, haqdan keчяr olduq.

B.Vahabzadяnin 12 cildliyinin hazыrlanmasыnda mцstяsna xidmяt gюstяrяn professor Ramazan Qafarlы yazыr: "Шairin poetik yaradыcыlыьыnыn, dramaturgiyasыnыn leytmotivini tяшkil edяn vяtяn sevgisi, milli istiqlal, ana dili, mяnяviyyat, haqq-яdalяt vя b. юnяmli ictimai, bяшяri problemlяr onun чoxшaxяli publisistikasыnda - mяqalя, чыxыш, mяktub vя mцsahibяlяrindя dя eyni vяtяndaшlыq mюvqeyindяn bяdii-emosional vцsяtlя qaldыrыlыr." Hяm bu 12 cildliyin, hяm dя B.Vahabzadяnin seчmя шeirlяrindяn ibarяt olub, jurnalistikamыzыn hюrmяtli nцmayяndяsi Яlяddin Яsяdzadяnin tяrtibindя keчяn il iшыq цzц gюrяn "Юrtmя pяncяrяni" kitabыnыn xeyir-duaчыsы, millяt vяkili, fяlsяfя doktoru Cavanшir Feyziyev adы чяkilяn sonuncu kitaba yazdыьы юn sюzdя belя bir fikir sюylяyir: "Bяxtiyar Vahabzadя bir mцtяfяkkir sяnяtkar olaraq …qяtiyyяtli, юzцnя inamlы vя hяqiqяtя sadiqdir." Doьrudan da, mцtяfяkkir шairimizin yaradыcыlыьыnda zaman, mяkan vя poetik ovqat цчlцyц olayыn mahiyyяt vя mяzmununa яlavя чalarlar gяtirir. Sevgilinin sevgilisindяn kцsmяsi Gцnяшin gцndцzцndяn kцsmяsi tяsirini baьышlayыr: Bu nя yoldur?

Dolanыr tяrsinя sцzgцn Gцnяшim.

Bu nя yoldur o tutub?

Dюn geri, tez dюn, Gцnяшim!

Sevgilimdяn kцsцшцb gen dцшяli, Gцnbatandan doьur hяr gцn Gцnяшim!

Яsrlяr юtsя dя, o vaxtdan sяnin Hяr dяrdin, hяr qяmin bizя tanышdыr.

Qяlbindяn od alan sяtirlяrinin Иstisi hяlя dя soyumamышdыr…

Иdrakda yol aчmыш gecяdяn gцndцzя Allah.

Gцldцrmяsяn юz kюnlцnц, gцlmяz цzя Allah.

Dцnyaya шяfяqlяr kimi Tanrыm sяpяlяnmiш , Qяlbin gюzц yanmazsa, gюrцnmяz gюzя Allah.

сящ. 9

Шякидя B.Vahabzadя ад. истиращят паркы 1200 il bundan юncя юzцnцn nя gцndя olduьunu gюrяn шair heyrяt vя dяhшяt iчindя "Юzцmцzц kяsяn qыlыnc" яsяrini qяlяmя aldы. Юzцndяn юncяkilяrin ona vяsiyyяt etdiklяrini bugцnkц vя gяlяcяk nяsillяrя чatdыrmaq istяdi.

Poetik-fяlsяfi, tяfяkkцrlц yaradыcыlыьыn bir sirri dя юz daxilinя enmяklя юzцnя doьru yol getmяkdяdir. B.Vahabzadя yaradыcыlыьыnыn daha bir юzяlliyi dя elя bundadыr. Юz шюhrяtli keчmiшi vя tarixindяn ta bu gцnlяrяdяk keчilяn yollara nяzяr salan шair, fяrd kimi, millяt kimi cыlыzlaшmaьa etiraz edir: "gяlяni чяpiklя qarшыlamaьы, gedяni tяpiklя yola salmaьы" юz-юzцnя yadlaшma kimi qiymяtlяndirir. XX yцzilin sonlarыnda xalqыmыzыn baшыna gяlяn bяlalarыn qarшыsыnы almaq цчцn milli ruhumuza qayыdышы zяruri sayыr: Gцzяran naminя boьuldu gerчяk, Yalana яl чaldы шяrяf dя, шan da.

Bяy, xan qцrurumuz yolчu payы tяk Paylandы didяrgin чadыrlarыnda…

Bяzяn xatirяlяr ona qorxulu yuxular kimi gюrцnцr. Ona gюrя ki, шairin шahidi olduьu olaylar vя qarшыlaшdыьы insanlar чox mцrяkkяbdir. Bu mцrяkkяblik qarшыsыnda tяrяddцd keчirmяmяk

"mяnim keчmiшim var" demяklя gяlяcяk nяsillяrя gяlяcяyimizi qorumaq tapшыrыьы юz ifadяsini tapыr.

Bцtцn yaradыcыlыьы boyunca onu яn чox dцшцndцrяn ZAMAN problemi olmuшdur.

Keчmiшi vя gяlяcяyi indiki zamanыn цzяrindя toplamaq bacarыьы, bugцnцndяn dцnяninя vя sabahыna baxmaq istяyi mюvzu vя janr rяngarяngliyindяn asыlы olmayaraq onun шeirlяrinin ana xяttinя чevrilib. Шяxsiyyяt kimi юlчцlц, шair kimi юlчцsцz zaman iчindя yaшamaq B.Vahabzadя poeziyasыnыn fяlsяfi mяzmununa daha чox sirayяt edib. Чox gцman ki, B.Vahabzadяni yaradыcыlыьы baxыmыndan 1813-cц ilin bяlli (adыyaman) mцqavilяsindяn Gюytцrk imperiyasыna qяdяr aparan qцvvя, onun zamana fяlsяfi mцnasibяtindяn irяli gяlib. Maraqlыdыr ki, onun tarixi-fяlsяfi яsяrlяrindя olduьu kimi lirik яsяrlяrindя dя zamanыn mahiyyяtini aчmaq cяhdi vardыr.

Zaman rяqяmlяrя sыьmadыьыna gюrя elmin, hamыya aydыn vя hamыya qaranlыq olduьuna gюrя hяr bir kяsin aьrыlы yeridir.

Zaman юlчцlц olduqda davamlыdыr, юlчцsцz olduqda яbяdiyyяtdir. Mцяyyяn bir zaman чяrчivяsindяn baшqa bir zaman olduqda чыxmaq mцmkцndцr. Яslindя poetik юzцndяn uzaqlaшma vя юzцnя yaxыnlaшma B.Vahabzadяnin zaman iчяrisindя hissi-idraki

Sяn mяnim qяribя qismяtim, payыm, Gecяlяr Gцnяшim, gцndцzlяr Ayыm.

Gцneydя quzeyim, qышda yazыmsan, Sяn mяnim hяmiшя яlчatmazыmsan. Ишя bir bax..! Vцsalы da юzцndяn яlin чatmayacaq qяdяr uzaqlaшdыrasan vя bundan da hяzz alasan! Bu mяqamda Sцleyman Rяhimovun kяlamlarыnы xatыrlamaq yerinя dцшцr: - Bяxtiyarыn bцtцn fяaliyyяtindя onun шairliyi birincidir, baшdыr. Шairin юlчцlц zaman qяlibindя юmцr mяfhumu mцxtяlif mяzmunda vя mahiyyяtdя olur.

"Dяrinя boy verяn qыsa bir юmrц on юmцrdяn, yцz юmцrdяn цstцn" tutan B.Vahabzadя eyni bir gecяdя oьul gюzlяyяn ana ilя bir-birinя qovuшan sevgililяrin zaman adlы "daш-tяrяzi"lяrinin ayrы-ayrы olduьunu yazыr : Bir evdя intizar,

kюnцl mюhnяti Vaxtыn ayaьыna daш baьlayыbdыr.

O biri evdяsя vяslin lяzzяti Vaxtыn юzцnц dя ayaqlayыbdыr.

Qoy zaman юlчцsц zamanыn olsun, Bu юlчц dцz gяlmir istяyimizя.

Gцn var ki, ildяn dя uzundur, uzun, Иl var ki, gцndяn dя qыsadыr bizя.

Getdi baharыmыz, yer qышa qaldы, Dцzlяr qara qaldы, yaьышa qaldы.

Bizimki bir quru baxышa qaldы, Neylяyяk?..

- Arzunun gюzц qocalmыr.

Bяxtiyar, dцшцnяk biz dяrin-dяrin…

Xяyallar mюhtяшяm, arzular шirin. Яsil sяnяtkarыn, яsil шairin Юzц qocalsa da, sюzц qocalmыr. Шair elя шair olduьu цчцn mяhяbbяt, arzu vя zaman sonsuzluьunda aьыl-hiss hяdd vя sыnыrlarыnы gюrdцkdя heyrяtlяnir: Gah aьlыma uydum, gah da kюnlцmя… Цrяk bir tяrяfdя, baш bir tяrяfdя.

Qяlb iki qansыzыn arasыndadыr, Zaman bir tяrяfdя, yaш bir tяrяfdя…

Bir yandan da yaш ilя юlчцlяn zamanla юlчцyяgяlmяz zaman arasыnda qaldыьыndan hяr шeyin bir tяrяfdя olmasыnы arzulayan шair яslindя юlчцsцzlцyя can atыr - "bir salama dяymяyяn eшqin" цzяrindяn keчib dцnyanы yaшadan sevgiyя цz tutur, чox sevdiyi doьma Azяrbaycanы ilя qovuшub яbяdiyyяtя чevrilir…

Tanri qatыnda yerin uca olsun, Ustad!

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.10

Ряна НЕМЯТОВА, Шяки шящяр 4 сайлы ушаг баьчасынын мцдири

Elя

bir xalq yoxdur ki, onun zяngin шifahi яdяbiyyatы, naьыllarы hikmяtli sюzlяri vя sair olmasыn. Шifahi яdяbiyyat nцmunяlяri uzun illяr boyu aьыzdan-aьыza nяsillяrdяn-nяsillяrя keчяrяk tяkmillяшmiш getdikcя daha zяnginlяшmiш, cilalanmыш vя zяmanяmizя qяdяr gяlib чatmышdыr. Шifahi яdяbiyyatыmыzыn яn zяngin vя maraqlы janrlarыndan biri naьыllardыr. Иndi ancaq uшaqlar arasыnda yaшayan bu naьыllarda bяzяn doьrudan da чox uzaq keчmiшlяrlя baьlы adяt-яnяnяlяrin izlяri gюrцnцr. Яsrlяr boyu xalqыn hяyat tяcrцbяsini , azadlыq uьrunda mцbarizяsini, arzu vя istяklяrini, adяt-яnяnяlяrini яks etdirяn bu mяnbяlяrdяn bюyцk sюz ustalarы, sяnяtkarlar, yazычыlar istifadя etmiш vя bяhrяlяnmiшlяr. Шifahi xalq яdяbiyyatы nцmunяlяri uшaqlara lap kюrpя yaшlarыndan oxunmalы, daha sonralar isя юyrяdilmяlidir. Иlk vaxtlar ailяdя eшitdiyi naьыllar яtrafыnda gюrdцyц insanlarыn sюhbяtlяri, danышdыqlarы яhvalatlar uшaqlarыn maraьыnы artыrыr tяdricяn bu alяmя, naьыllar alяminя yaxыnlaшdыrыr. Oxuma-

Vилщелм Haufф ьы bacarmasalar da kitablarы vяrяqlяyir, шяkillяrinя baxыr, oxuyana qulaq asaraq orada gюrdцklяrini юyrяnmяyя cяhd edirlяr.

T яrbiyя mцяssisяlяrindя - baьчalarda bu iш uшaqlarыn bilik sяviyyяsi vя yaшы nяzяrя alыnmaqla plana uyьun шяkildя hяyata keчirilir. Xalq naьыllarыnыn kiчik yaшlы uшaqlara чatdыrыlmasы tяrbiyячidяn bюyцk mяharяt vя pedaqoji ustalыq tяlяb edir. Bu zaman tяrbiyячi naьыlыn mяzmununu mцkяmmяl bilmяli, hadisяlяri canlы emosional vя ifadяli шяkildя uшaqlara чatdыrmalыdыr.

Naьыlыn ideyasыnы mяqsяdini aydыnlaшdыrmaьы bacarmalы, elя danышmalыdыr ki, uшaq hadisяlяrin hяqiqiliyinя inansыn. Яgяr tяrbiyячi naьыl vasitяsilя uшaьыn qяlbinя nцfuz edib hissяlяrini ehtizasa gяtirя bilmiшsя bu onun qяlяbяsi vя яn yцksяk nяailiyyяtidir. Uшaqlarыn keчirdiyi hisslяr, emosiyalar onlarыn цzцnцn ifadяsindя aydыn gюrцnцr.

N aьыllar uшaqlarda dostluq, vяtяnpяrvяrlik, dцzlцk, doьruчuluq, яmяksevяrlik, mяrdlik kimi nяcib keyfiyyяtlяri tяrbiyя edir, tamahkarlыq, acgюzlцk, lovьalыq, yalanчыlыq, kobudluq kimi mяnfi sifяtlяrя qarшы nifrяt hissi oyadыr. Naьыl-

№ 8 (142), Август2016

Ушaqlarыn formalaшmasыnda шифащи халг ядябиййатынын ролу Шifahi xalq яdяbiyyatы балаъаларын formalaшmasыnda gцclц tяrbiyяvi vasitяsidir.

lar hяm dя mюvzu vя mяna etibarы ilя mцxtяlif olur. Mяs: heyvanlar haqqыnda, naьыllar, mяiшяt naьыllarы, sehrli naьыllar vя s. Tяcrцbяlяr gюstяrir ki, naьыllara olan qыzьыn maraq kiчik uшaqlarыn яksяriyyяtindя gцclц olur. Lakin onlar bu tяlяbatlarыnы oxuyub yazmaьы bacarandan sonra kitabxanalar vя digяr vasitяlяrlя qismяn vя tam шяkildя юdяyя bilirlяr.

Uшaq яdяbiyyatы uшaqlar цчцn yazыlan kitablardan ibarяtdir. Uшaqlara aid olan kitablarыn yazыlышыna vя nяшrinя mцяyyяn tяlяblяr vя шяrtlяr qoyulur. Mцxtяlif xalqlarыn uшaq яdяbiyyatы o xalqыn adяtяnяnяsini hяm яsяrdя, hяm dя kitabыn iчindяki шяkillяrdя юz яksini tapmalыdыr. Uшaqlara aid olan kitablar hazыrlanarkяn kitabыn tamlыьы tez pozulmasыn deyя qalыn materiallarla cildlяnir.Ичindяki hяrflяr isя uшaq tяrяfindяn asan oxunsun deyя bюyцk юlчцdя чap olunur.

Uшaqlara kitab tяqdim edяrkяn onlarыn kitabla davranышыna bюyцklяr daim nяzarяt etmяli, vяrяqlяrin чыxыlmasыna yazыlmasыna yol verilmяmяlidir.

Avropanыn naьыl ustalarы Sehrli naьыl nюvц XVЫЫ яsrin sonlarыnda Fransada meydana gяlmiшdir. Avropada "Шяrq naьыlы" deyilяn яdяbi nюvцn yaranmasы яdяbiyyatыn bu nюvцnцn imkanlarыnы artыrmыш vя bir чox sяnяtkarlarыn istedadы юnцndя geniш bяdii цfцqlяr aчmышdыr. Almanya vя Skandinaviya юlkяlяrindя sehr-li naьыllarыn gцclц яnяnяlяri var idi. Yakov vя Vilhelm Qrimm qardaшlarы, E.Hofman, V.Haufф, H.Anderson kimi mяшhur naьыl ustadlarы cяhalяt, zцlm яleyhinя maarifчi ideyalarы uьrunda mцbarizяdя bu яnяnяlяrdяn bяhrяlяnmiш vя bir mяnbя kimi istifadя etmiшdir.

Q rimm qardaшlarы бюyцk qardaш Vakov Qrimm 1785, kiчik qardaш Vilhelm Qrimm 1786-cы ildя Hanau шяhяrindя anadan olmuшlar.

Hяr ikisi Marbuq Universitetindя hцquq tяhsili almыш professor vяzifяsinя qяdяr yцksяlmiшlяr.

O nlar mцxtяlif юlkяlяri, шяhяrlяri gяzяrяk xalq arasыnda olmuш, topladыqlarы naьыllarы, dastanlarыn, яfsanяlяrin цzяrindя bяdii cяhяtdяn iшlяyяrяk kitabчalar шяklindя чap etdirib yenidяn xalqa чatdыrmышlar. Onlarыn naьыllarыnda xalq dilinin rяngarяngliyi, xalq mяiшяtinin reallыьы xalq yaradыcыlыьы olduьu kimi qorunmuшdur.

Belяliklя onlar iki cilddяn ibarяt olan alman xalq naьыllarыnы toplayaraq "Ailя vя uшaq naьыllarы" adы altыnda nяшr etdirmiшlяr. Onlarыn naьыllarыnda tяsvir olunmuш alяmdя яdalяt, шяrяf, vicdan, яmяk hakim idi. Lakin hяmin keyfiyyяtlяr hюkmdarlarыn, шahzadяlяrin deyil daha чox sadя adamlara xasdыr. Gцlцш, istehza, zarafat belя naьыllarda mцhцm yer tuturdu. Bu naьыllardan "Aь vя qыrmыzы gцl", "Bremen musiqiчilяri", "Aь ilan", "Цч qardaш", "Tяnbяl

Hans" vя sairяni gюstяrmяk olar. Qrimm qardaшlarы юz zяmanяlяrinin mцdrik hяr tяrяfli zяkaya malik insanlarы olmuш vя юzlяrindяn sonra dцnya яdяbiyyatы xяzinяsinя zяngin irs qoyub getmiшlяr. Qrimm qardaшlarыnыn naьыllarы bir чox xalqlarыn dilinя o cцmlяdяn Azяrbaycan dilinя dя tяrcцmя olunmuшdur.

Avropanыn digяr naьыl ustasы Ernes Teodor Amadey Hofфmandыr. Yazычы Koniqsberq шяhяrindя vяkil ailяsindя anadan olmuшdur. Hцquq tяhsili almыш bu ali tяhsilli gяnc uzun mцddяt яziyyяtli sяrkяrdя hяyat keчirmiш, hцquq sahяsindяn чox sяnяt vя яdяbiyyatla mяшьul olmuшdur.

Hяyatы boyu faciяli tale yaшamыш Hofфman xцlyalarla dolu olan naьыllar, novellalar ustasы kimi tanыnmышdыr. Иstedadlы yazычы amansыz ehtиyac, tяnhalыq vя xяstяliklяrdя яzab чяkяrяk 46 yaшыnda vяfat etmiшdir.

Hofфman da baшqa alman romantiklяri kimi sehrli naьыlы, яdяbiyyatыn яn цstцn janrы saymыш bя bцtцn yaradыcыlыьы boyu bu janrыn misilsiz nцmunяlяrini yaratmышdыr.

Ernes Teodor Amadey Hofфman

O nun naьыllarы iчяrisindя "Balaca saxes", "Qыzыl qab", "Fыndыqsыndыranla siчanlar padшahы", "Юzgя uшaq" vя sair яsяrlяrindя Almaniya dюvlяtinin siyasi, rяsmi vя mяnяvi hяyatыnda hюkm sцrяn яsarяt riyakarlыq vя cяhalяti bяdii lюvhяlяrlя canlandыrыlmышdыr. Azяrbaycan oxucularы onun Azяrbaycan dilinя tяrcцmя olunmuш яsяrlяrinin fяal oxucularыdыr.

Hofфmandan sonra яdяbi janrы bюyцk zirvяlяrя qaldыran Vilhelm Haufф olmuшdur.

O, 1802-ci ildя Stutqard шяhяrindя ziyalы ailяsindя anadan olmuшdur. Hяlя kiчik ikяn atasыnы itirяn Haufф ailяsi ilя birlikdя babasыnыn himayяsindя yaшamalы olmuшdur. Burada o, gцnцnц kitab oxumaqla keчirir. Babasыnыn zяngin kitabxanasыnda o tarixя hцquqa aid kitablarla yanaшы mяшhur yazычыlarыn cяncavяrlяrin quldurlarыn hяyatыna aid romnlarы da hяvяslя oxuyurdu.

Sonralar Vilhelm Tubingendя universitetя daxil olur vя buranы qurtardыqdan sonra Hugel adlы mяшhur bir hяrbчinin uшaqlarыna tяrbiyячilik edir. Bu mцddяtdя o шagirdlяri цчцn nяzяrdя tutduьu mяшhur na-

Йаков вя Вилщелм Qrimm qardaшlarы ьыllarыnы yazmaьa baшlayыr.

Haufф bir чox шeиr, roman, novellalar yazsa da onu bцtцn dцnyada tanыdan mяшhurlaшdыran naьыllar kitabы olmuшdur.

Qrim qardaшlarыnыn, Hofфmanыn hяyat yolunu mцяyyяn edяn tarixi vя ictimai mцhit Hauфf цчцn dя sяciyyяvi olmuшdur.

Qrim qardaшlarы vя Hofфmanla mцqayisяdя Hauфf, tяbiяtlя insana daha yaxыn sяnяtkardыr. Яsяrlяrindя yazычыnыn mцxtяlif xalqlarыn coьrafiyasыna, tarixinя adяt яnяnяsinя bяlяdчiliyi hiss olunur. Naьыllarыnda ifшaya meyl "Balaca Muk", "Burun cыrtdan", "Сoyuq цrяk" vя baшqa naьыllarыnda чox gцclцdцr.

A lman яdяbi naьыl ustalarы kimi V.Hauфf da dцnyanыn bir sыra юlkяlяrindя яdяbiyyatыn bu nюvцnцn inkiшafыna gцclц tяsir gюstяrmiшdir. Bu tяsir яdяbi naьыllarы dahi ustadы H.X.Andersenun yaradыcыlыьыnda daha aydыn gюrцnmяkdяdir.

Bцtцn dцnyada ecazkar naьыllarы sehrli rяvayяtlяri hekayяlяri ilя bюyцk шюhrяt qazanan mяшhur Danimarka yazычыsы Hанс Xристиан Andersen 1805-ci ildя aprel ayыnыn 2-dя qяdim Odense шяhяrindя yoxsul чяkmячi ailяsindя anadan olmuшdur. 9 yaшыnda atasыnы itirяn Haнs paltar yumaqla чюrяk pulu qazanan anasыnыn himayяsindя yoxsulluq iчяrisindя yaшamышdыr. Gюzцnц aчandan yoxsulluq, sяfalяt, haqsыzlыqla qarшыlaшan Hans sonralar bцtцn юmrц boyu belя hallara qarшы mцbarizя aparmышdыr. O, hяlя kiчik yaшlarыndan naьыllara, mцxtяlif rяvayяtlяrя maraq gюstяrmiш vя yazычы olmaq arzusu ilя yaшamышdыr. Onun ilk яsяrlяri sevilя-sevilя oxunur az keчmir ki, bцtцn Danimarkada шюhrяt qazanыr. Lakin yцksяk dairяlяrin nцmayяndяlяri onu hяmiшя tяqib edir gюsdяn salmaьa чalышыrdыlar. Onun юz юlkяsini tяrk edib baшqa vilayяtlяrя getmяsi dя mяhz bununla baьlы idi. Lakin o hansы юlkяdя olurdusa orada yoxsul insanlarыn hяyatы ilя maraqlanыr vя onlara olan mяhяbbяti daha da artыrdы. Gяzdiyi юlkяlяrdя Hans mцxtяlif gюrkяmli yazычыlarla bяstяkarlarla gюrцшцr, konsertlяrdя iшtirak edirdi.

Andersenin mцxtяlif юlkяlяrя sяyahяti onun yzычы kimi pцxtяlяшmяsinя bюyцk tяsiri olmuшdur. Onun яsяrlяrindя tяsvir olunan bцtцn cansыz яшyalar oxucu ilя dil aчыb danышыr.

Oxucu bцtцn bunlarы mцяllifin naьыlы vя hekayяsi ilя tanыш ol-

duqda gюrцr vя dяrk edir. Andersenin яsяrlяrindяki mцsbяt qяhяrmanlar sevilmяyя layiqdir. O bцtцn яsяrlяrindя qoчaqlыьы cяsarяtliliyi, igidliyi insana bяbяxtlik gяtirяn шяr qцvvяlяrя qarшы qoyur. Andersenя gюrя sяrvяt insanы pozur, dяyяrdяn salыr, цrяyini piylяndirir. "Kralыn tяzя libasы" naьыlыnda cahil hюkmdarlarы vя hяqiqяti sюylяmяyя cяsarяt etmяyяn yaltaq, qorxaq saray яyanlarыnы amansыz шяkildя

Hанс Xристиан Andersen tяnqid edir. Onun naьыllarы ilя gerчяk hяyat arasыnda bir vяhdяt var. Gerчяk hяyatda mцmkцn olmayan шeyin heч olmasa naьыlda mцmkцnlцyцnц gюstяrmяsi yazычыnыn daha gюzяl gerчяklik hяsrяti ilя yaшadыьыnы bir daha gюstяrir. H.X.Andersenin яsяrlяrinin dцnya яdяbiyyatыna daxil olmasы onun яsяrlяrindя bяшяri duyьularыn vя hisslяrin zяngin olmasы ilя izah olunur. "Чirkin юrdяk balasы", "Qalay яsgяri", "Vяhшi qu quшlarы", "Noxud цstцndя yatan шahzadя qыz" vя sair яsяrlяri dцnya xalqlarыnыn dilлярinя tяrcцmя olunaraq dяfяlяrlя nяшr olunmuшdur. Andersenin anadan olmasыnыn 150 illiyi bцtцn dцnyada qeyd olunmuшdur. 1967-ci ildяn baшlayaraq yazычыnыn anadaн olduьu 2 aprel gцnц Beynяlxalq Ушaq Кitabы Эцnц kimi bayram edilir. H.X.Andersenin яsяrlяri Azяrbaycanda da geniш yayыlmышdыr. Bцtцn dцnyanыn oxucularы kimi respublikaмыzыn kiчik yaшlы oxucularы da юlmяz sяnяtkarыn яsяrlяrini maraqla sevя-sevя oxuyurlar. Dцnya шюhrяtli avropa naьыl ustalarыnыn яsяrlяri юz шяxsi tяhsilini artыrmaq istяyяn hяr bir tяrbiyячinin, mцяllimin stolцstц kitabы olmalыdыr.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 8 (142), Август 2016

сящ.11

Azяrbaycan Tцrkiyя qardaшlыьынын мющкямляндирилмясиндя Шяkililяrin rolu Ramin SАДЫГОВ, тарих елмляри доктору, Tцrkiyя

T цrk Millяtinin tarixi чox zяngindir. Яsrlяrdяn sцzцlцb gяlяn bu tarix fяrqli boylarыn qurduьu dюvlяtlяri, imperiyalarы юzцndя ehtiva edib.

Bяzяn vahid vя bюyцk dцшmяnя qarшы birlikdя mцbarizя aparan Tцrklяr, bяzяn dя юz aralarыnda taxt vя iqtidar mцbarizяlяriylя mяшьul olublar.

Корэенерал Нури Беркюз Xцsusilя Иslam dininin qяbulundan sonra keчmiш яnяnяyя sadiq Tцrk boylarы ilя yeni dinя sitayiш edяn Tцrk boylarы arasыnda bir dяrin uчurum meydana чыxmышdыr. Mяhz Иslam dinini qяbul edяn Sяlcuqlu Tцrklяrinin ХЫ яsrdяn etibarяn Xяzяr Dяnizinin шяrqindяn ayrыlaraq Azяrbaycana gяlmяlяrinin bir sяbяbi dя шaman kцltцrцnц yaшatmaya davam edяn Oьuz boylarы ilя bяrabяr yaшamamaq istяyi idi. Ш цbhяsiz Azяrbaycan torpaqlarыna (шimal vя cяnub шяklindя ayыrmadan bцtцn Azяrbaycan torpaqlarы nяzяrdя tutulur) Иslam dini xяlifя Юmяrin Sasani dюvlяtinin paytaxtы Mяdaini (Ktesifon) 637-ci ildя яlя keчirmяsindяn sonra gяlmяyя baшlamышdы. Xяlifя Osman vя daha sonraki xяlifяlяr dюvrцndя dя Azяrbaycanda Иslam dini sцrяtlя yayыlmышdы.

Xцsusяn Яmяvi vя Abbasilяr dюvrlяrindя Azяrbaycana kючцrцlяn Яrяb яhalisi sayяsindя bu fяaliyyяt daha da sцrяtlяndi. Lakin bununla bяrabяr юlkяnin xцsusяn шimal-шяrq tor-

paqlarыnda yaшayan Tцrk boylarы hяlя dя keчmiш Xristianlыq vя digяr dini inanclarыnы qoruyub saxlayыrdыlar. Mяhz bu Tцrk boylarыnыn ХЫ яsrdяn etibarяn Sяlcuqlularыn Azяrbaycana gяliшi ilя tam шяkildя Иslam dininя keчdiklяri anlaшыlыr.

S яlcuqlular Иslam dinini qяbul etdikdяn sonra artыq Oьuz boylarы ilя birlikdя yaшaya bilmяyяcяklяrini baшa dцшяrяk юzlяri цчцn yeni yurdlar aramaьa baшladыlar. Dolayыsыyla qяrbя doьru irяlilяdilяr. Иstiqamяtlяri Xяzяrin cяnubundan dolanaraq Anadolu vя Azяrbaycana doьru keчmяk oldu. Иlk яvvяl Anadoluya keчmяk чox da яlveriшli deyildi. Чцnkц Bizans dюvlяti nя qяdяr zяiflяmiш olsa da bir imperiya kimi varlыьыnы davam etdirirdi.

Bu sяbяbdяn Sяlcuqlular Azяrbaycanыn шimalыna, Qafqazыn яtяklяrinя vя Kцr чayы vadisinя doьru yayыldыlar. Onlarыn ardыndan isя Xяzяrin шяrqindяn ayrыlan bir чox Tцrk boylarы Azяrbaycana pяnah gяtirdi. Шцbhяsiz yeni gяlяn Tцrk boylarы, яsrlяr boyu bu torpaqda юz dillяrini vя mяdяniyyяtlяrini yaшadan Tцrk boylarыnыn mяskunlaшdыьы яrazilяrdя daha sыx yerlяшmяyя baшladыlar. Belяliklя dя Azяrbaycanыn bir Tцrk yurdu halыna gяlmяsi mяsяlяsi tamamlanmыш oldu.

1071 tarixindя Bizans ilя Sяlcuqlu Tцrklяri arasinda meydana gяlmiш Malazgird meydan mцharibяsi Anadolu qapыlarыnы Tцrklяrя aчdы.

Belяliklя hяm Xяzяrin gцney sahilinя yerlяшmiш, hяm dя Azяrbaycanda mяskunlaшmыш Tцrk boylarы Anadoluya doьru kючmяyя baшladыlar. Цstяlik Anadolunun Orta Asiya vя Qafqaz coьrafiyasыna oxшar яrazilяrini юzlяrinя yurd elяdilяr. Bu sяbяblя яvvяlcя Anadolu sahillяrinя yox, daha daьlыq vя yaшыllыq sahяlяrя yerlяшdilяr.

T яхminimizcя xцsusilя Osmanlы dюvlяtinin tяmяlinin atыldыьы Sюyцd, Bilяcik, Gюynцk kimi yer adlarыnыn Azяrbaycanыn шimal-шяrqindя yerlяшяn Шяkidяki yer adlarыyla oxшar olmasыnыn sяbяblяrindяn biri dя budur. Ehtimal ki, daha яvvяl Azяrbaycanыn шimal шяrq bюlgяsini юzlяrinя yurd etmiш Tцrk boylarы, daha sonra Anadoluya keчincя buradakы mяskяn adыnы getdiklяri yerlяrя veriblяr. Zatяn bu boylarыn yerlяшdiklяri яrazilяrin oxшar olmasы bu ehtimalы gцclяndirir.

Lakin tяbii ki, bu sahяdя daha geniш elmi araшdыrmalar aparыlmalы, daha dяqiq mяnbяlяr

Шяkinin Baш Kцngцt kяndinin yoluna чay daшы dюшяnib Azяrbaycan Hюkumяti vя Dцnya Bankыnыn birgя maliyyяlяшdirdiyi Иkinci Kяnd Иnvestisiya Layihяsi (AzKИL) чяrчivяsindя Шяkinin Baш Kцngцt kяndindя "Daш dюшяmя yol tikintisi" layihяsinin icrasы baшa чatыb.

Avqustun 4-dя bu mцnasibяtlя mяrasim keчirilib. Bildirilib ki, Шяki

ortaya чыxarыlmalыdыr.

G юrцndцyц kimi tarixяn qardaш boylarыn yaшadыьы bu iki Tцrk yurdu, digяr Tцrk yurdlarыna nяzяrяn bir-birilяrinя daha sыx baьlыdыr. Buna gюrя dя "Bir millяt iki dюvlяt" ifadяsinin nя qяdяr yerindя sюylяndiyi aчыqca anlaшыlыr. Bu gцn Anadolunun hansы tяrяfinя gedilsя Azяrbaycan termini xalq tяrяfindяn bюyцk bir sevinclя qarшыlanan, "Can Azяrbaycan" deyя tяlяffцz edilяn bir ifadя шяklidir. Anadolunun sevinci Azяrbaycanыn sevinci, Anadolunun kяdяri Azяrbaycanыn kяdяri olur. Belя olmasaydы Qarabaь hadisяlяrinin яn qыzьыn чaьlarыnda Anadolu xalqы hяr gцn kцчяlяrя axышыb "Qarabaь bizimdir, bizim qalacaq" deyя

Abdцlfяttah Яfяndi шцarlar sяslяndirmяzdi. Belя olmasaydы Anadoluda baш verяn zяlzяlяlяr zamanы bюlgяyя ilk yardыm яlini uzadan Azяrbaycan olmazdы.

Шяkililяrin bu qardaшlыьыn mюhkяmlяnmяsindя rolu И llяr яvvяl чox dяyяrli ziyalыmыz, filologiya цzrя fяlsяfя doktoru, professor Яdalяt Tahirzadяnin “Tцrk Yurdu” dяrgisindя чыxmыш "Шekililer Osmanlы Sarayыnda ve Tцrkiye ordusunda" adlы mяqalяsi яslindя bilmяdiyimiz bir чox mяsяlяyя aydыnlыq gяtirdi. Hяmin mяqalя ilя anlaшыldы ki, Шяkidя anadan olmuш, ancaq tяhsil almaq, ya da yaшamaq цчцn Anadoluya getmiш bяzi Шяkililяr hяm Osmanlы sarayыnda, hяm dя Tцrkiyя cumhuriyyяti ordusunda yцksяk pillяyя qяdяr yцksяlя bilmiш, qardaш dюvlяtimizя bюyцk tюhfяlяr vermiшdirlяr. Onlarыn arasыnda

шяhяrindяn 25 kilometr aralыda yerlяшяn Baш Kцngцt kяndinin daxili yollarыnыn istismar mцddяti baшa чatdыьыndan, son vaxtlar kяndin yollarы yararsыz hala dцшmцшdц. Bu da sakinlяr цчцn mцяyyяn чяtinliklяr yaradыrdы. Kяnd icmasыnыn mцraciяti nяzяrя alыnaraq, bu ilin martыnda kяnddя "Daш dюшяmя yol tikintisi" layihяsinin icrasыna baшlanыlыb.

Layihя чяrчivяsindя kяndin daxilindя цmumi uzunluьu 1070 metr, sahяsi 5 min kvadratmetr olan yola чay daшы dюшяnib.

Diqqяtя чatdыrыlыb ki, layihяdяn 2450 nяfяr kяnd sakini faydalanacaq.

Mяmmяd Emin Darьazadя Osmanlы sarayыnda yцksяlmiш, Topqapы sarayыnda bюyцk nцfuza sahib olmuшdur. Tцrkiyя ordusunda yцksяlmiш qardaшlardan Mahmut Berkюz 1949-1950-ci illяrdя Tцrkiyяnin Ordu komandanы olaraq xidmяt etmiш, Nuri Berkюz isя 19491950-ci illяrdя Jandarmeriya Genel Komundanы kimi чalышmышdыr.

T яbii ki, xatыrladыьыmыz mяqalя яslindя bizim цчцn yeni цfцqlяr aчdы. Bu sяbяbdяn son zamanlardakы tяdqiqatlarыmыzda Яdalяt mцяllimin bizя gюstяrdiyi yolla gedяrяk Anadoluda iшlяmiш Шяkililяri tяsbit etmяyя чalышmaqdayыq. Heч шцbhяsiz, Шяkidяn kючцb Anadoluya yerlяшmiш insanlar чoxdurlar, hansы ki bir чoxu haqqыnda mяlumat almaq mцmkцn deyil. Lakin tarixi sяhifяlяri чevirdikcя bяzilяri haqqыnda bilgilяr ortaya чыxmaqdadыr.

Xцsusяn Osmanlы arxivindяki Sicil-i Яhval dяftяrlяri bu mяsяlяdя bizя xeyli kюmяk etmяkdяdir. Ancaq o dяftяrlяrdяki qeydlяr цzяrindя чox diqqяtlя iшlяmяk lazыmdыr, чцnki dяftяrlяrdя Шяki, Nuxa, Noxa adlarы чox vaxt Daьыstan vilayяti ilя birlikdя iшlяnir. Hяtta dяftяrdя Daьыstanlы gюrцnяn bir чox mяшhur шяxslяr var ki, biz onlarыn hяqiqяtяn Шяkili olub olmadыqlarыnы dцzgцn tяsbit etmяkdя чяtinlik чяkirik. Яfsuslar olsun ki, ХЫХ яsrin sonlarы vя ХХ яsrin яvvяllяrindя Osmanlы dюvlяtinя tяhsil almaq vя ya baшqa niyyяtlя Шяkidяn kюч etmiш bir чox insanыn doьum yeri, yaxud gяldiyi yer Daьыstan kimi qeydя alыnmышdыr. Bunun niyя belя qeydя alыndыьыnы tam olaraq bilmяk mцmkцn olmasa da, o dюvrцn Osmanlы mяmurlarыnыn bяzilяrini Tiflis quberniyasыna baьlы Noxadan gяlmiш, bяzilяrini isя Daьыstan vilayяtinя aid Nuxa vя ya Шяki kimi qeyd etmяlяrindяn yanlышa yol verdiklяrini tяxmin etmяk mцmkцndцr. Bu sяbяbdяn mяnbяlяr цzяrindя iшlяyяrkяn olduqca diqqяtli davranmaq lazыmdыr.

S on araшdыrmalarыmыzda Osmanlы dюvlяtindя vя Tцrkiyя Cumhuriyyяtindя чalышmыш daha цч Шяkili mяшhurun adыnы tяsbit etmяyя nail olduq.

Bunlar Яbdцlqяdir Kяmali Paшa, Яli Rza Яfяndi vя Abdцlfяttah Яfяndidir. Яbdцlqяdir Kяmali Paшa 1833-cц ildя Шяkidя anadan olmuш, sonradan Иstanbula gяlmiш vя Osmanlы sarayыnda ali mяqamlara yцksяlmiшdir.

Belя ki, paшa цnvanыnы aldыqdan sonra юncя 1890-1891-ci

illяrdя Kosova vilayяti valiliyi, 1891-1892-ci illяrdя dя Mosul valiliyi vяzifяlяrini icra etmiшdir.

Elя Mosul valiliyindя чalышыrkяn orada vяfat etmiшdir. Яli Rza Яfяndi 1862ci ildя Шяkidя anadan olmuш, Osmanlыnыn bюyцk din alimlяrindяn biridir. Atasыnыn юlцmцndяn sonra 1882-ci ildя Иstanbula kючяrяk elm tяdris etmяyя baшlamышdыr. Belя ki, Fateh camesindя dюvrцn mяшhur alimlяrindяn Hafiz Шakir Яfяndidяn dяrs almышdыr. Tяhsilini baшa vurduqdan sonra 1915-ci ildяn Fateh Mяdrяsяsindя mцяllimliyя baшlamышdыr.

Orada Hяdis vя Tяfsir dяrslяri vermiшdir. 1925-ci ildя vяfat etmiш vя Иstanbulda Яdirnяqapы mяzarlыьыnda dяfn olunmuшdur.

Яli Rza Яfяndi Digяr bir Шяkili isя mяшhur din alimi isя Abdцlfяttah Яfяndidir. Doьum tarixi vя soyadы tam olaraq bilinmяsя dя, mяnbяlяrdя Шяkidя anadan olduьu qeyd olunmuшdur. O da atasыnыn юlцmцndяn sonra dostu Яli Rza Яfяndi ilя birgя 1882-ci ildя Иstanbula gяlmiшdir. Fatehdя Hafiz Шakir Яfяndinin yanыnda tяdris almыш, sonradan Qocamustafa paшa mяktяbindя din dяrslяri mцяllimi olmuшdur. 1932-ci ildя Zonquldaьda yaшayan oьlunun yanina getmiш vя 1935-ci ildя orada vяfat etmiшdir.

Gюrцndцyц kimi tяsbit etdiyimiz bu цч шяxs Osmanlыda yцksяk pillяyя чыxmaьы bacarmышdыrlar. Шцbhяsiz Osmanlыda vя Tцrkiyя Ъцmhuriyyяtindя lяyaqяtli, savadlы kadrlarыn irяli чяkilmяsi vя dяyяrlяndirilmяsini Azяrbaycan Tцrklяrinя verilmiш qiymяtin bюyцklцyц kimi gюrmяk lazыmdыr. Цmid edirik ki, yeni mяnbяlяr ortaya чыxdыqca, tarixin sяhifяlяri bizя neчя yeni mцhцm шяxslяrin adlarыnы vя fяaliyyяtlяrini aчыqlayacaqdыr.

ЕТИБАРСЫЗ ЩЕСАБ ЕДИЛИР Шяки району, Чялябихан гясябяси сакини Оруъов Гисмят Назим оьлунун адына Чялябихан гясябя там орта мяктяби тяряфиндян верилмиш Б. 056918 №-ли Аттестат итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

Шяки району, Сучма кянд сакини Мянафов Ялясэяр Мянаф оьлунун адына верилмиш Сучма кяндиндя йерляшян торпаг сащясинин Торпаг Акты итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

Шяки шящяри, Шярбаблар кцчяси, ев 66 цнванда йерляшян евин Байромов Халид Бахыш оьлунун вя Чялябийев Абид Бахыш оьлунун адына верилмиш Дашынмаз ямлакын дювлят рейестриндян Чыхарыш (МН № 0001918) итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

Азярбайъан Республикасы Дювлят Миграсийа Хидмяти Шяки Реэионал Миграсийа Идаряси тяряфиндян Юзбякистан Республикасынын вятяндашы Абдуллайева Мухаббат Хасановнанын адына верилмиш 8796 №-ли Вясигя итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.12

Hikmяt ЯBDЦLHЯLИMOV Yeniyetmя yaшыmdan hafizяmdя qцrur mяbяdi kimi qalmыш qonшum, hяmyaшыdыm Afяrin яziz xatirяsinя ithaf olunur.

И lin hяr fяslinin юz gюzяlliyi olur. Lakin bu fяsil gюzяlliyini, tяbiяtin mюcцzяsini heч dя hяr yerdя gюrmяk, mцшahidя etmяk hamыya qismяt olmur. Hяm dя fяsil gюzяlliyi hяr yerdя eyni olmur vя gюrцnцr, ola da bilmяz. Hesab edirяm ki, Шяkinin tяbiяtinin яn gюzяl vaxtы yaz fяslidir. Яn istedadlы yazычы bunun sюzlя portretini чяkib oxucularыna чatdыrmaqda чяtinlik чяkяr, mahir fыrчa ustasы olsa-olsa bu mяnzяrяnin kiчik bir epizodunu yarada bilяr... Yaz fяslindя Шяkinin qoynunda yatdыьы яzяmяtli daьlarыn bir hissяsi yam-yaшыl dona bцrцnцr, cыr meyvяlяrin aьaclarыnыn чiчяklяri sanki bu dona hяkk olunmuш naxышlar kimi gюz oxшayыr, digяr, yuxarы hissяsi (zirvяsi) aшaьыya nisbяtяn soyuq olduьundan yazыn gяlmяsindяn xяbяrsiz kimi hяlя qыш yuxusundadы. Oyanmamышdыr. Qыш qarlы keчяndя daьlarыn zirvяsindя onu daha da яzяmяtli gюstяrяn yaya qяdяr qalan qar... Bu яsrarяngsiz mяnzяrя Tяbiяt adlы bюyцk rяssamыn mюhtяшяm tablosuna oxшayыr.

Hяm dя bir-birinя dayaq kimi sюykяnmiш daьlarыn fяrqli mяnzяrяsi rяngarяng, heyrяtamiz tяbiяt mozaikasы yaradыr. Daьlarыn яtяyindяki yaшыl чяmяnliklяrdя юzцnц yerlя yeksan edяrяk boynunu burub gюy ala gюzцnц gюstяrяn bяnюvшяlяr, hяlя яrimяmiш qarыn altыndan baшыnы чыxarыb baharыn gяlmяsi mцnasibяtilя sanki muшtuluq uman novruz чычяklяri, юzцnц yaшыl чяmяnliklяrdя sяrgilяyяrяk bяxtinя bir neчя gцnlцk юmцr payы dцшяn al-яlvan naxышlы xalчalara bяnzяyяn lalяlяr dя yazыn mцbarяk mцjdячilяri sayыlыrdы. Sяhяrin aчыlmasыnы bяyan edяrяk sцbh tezdяn, obaшdan bir-birilя sяslяшяn xoruzlarыn banlamasы, cцrbяcцr naxышla bяzяnmiш quшlarыn birbirindяn seчilяn solo ifalarы vя sяslяшmяlяri dя sanki mahir bir dirijorun чubuьu ilя idarя olunurdu. Bu da шяhяrin bahar sяhяrinin epizodlarы idi. Gцn яrzindя qыsa mцddяtя bir neчя dяfя yaьыb dayanan yaьышdan sonra arada yaranan fasilяdя mцbarяk hцsnцnц gюstяrяn gцnяш dя yaьышыn altыnda цzцnц yuyan utancaq gюzяlя bяnzяyir... vя insanlar bu mюcцzяni nяvaziшlя "gцn цzцnц yuyur" - deyя vяsf edirdilяr. Yaz yaьышыndan sonra peyda olan rяngarяng gюy qurшaьыnыn - bu heyrяtamiz tяbiяt hadisяsini sюzlя ifadя etmяkdя qяlяm acizdir...

H ekayяtimiz yaz ayыna tяsadцf etdiyinя vя nяql edяcяyimiz яhvalatыn sцjet xяttilя bilavasitя baьlы olduьuna gюrя bu fяsildя ilk bar verяn aьaclardan sayыlan tut aьacыna da mцяyyяn yer ayыrmышыq. O

dюvrdя yerli яhalinin bяlkя dя яn чox цstцnlцk verdiyi tut aьacы idi. Tut aьacы olmayan mяhяllяni barmaqla gюstяrmяk olardы. Bunun da sяbяbi vardы.

Tut qlцkoza ilя zяngin tяrkibinя gюrя qara ciyяr, юd kisяsi, цrяk-damar, mяdя-baьыrsaq vя b. xяstяliklяrin dяrmanы sayыlыr, ondan hazыrlanan tut doшabы bяkmяz (yerli dialektdя bяhmяz), irчal, irчal vя xяmirdяn hazыrlanan xцsusi шirniyyat nюvц - xamыrtюkяn, tut mцrяbbяsi, tut araьы (spirti юzцndяn hazыrlanыrdы, чox vaxt mцalicя mяqsяdilя istifadя edilirdi.) insanlarыn яlindяn tutur, maddi durumlarыna xeyli kюmяk olurdu. Шair Orxan Paшa necя dя цrяkdяn demiшdir:

T ut aьacы sazbяndlяr цчцn яvяzolunmaz sayыlыr. Bu aьacdan hazыrlanan яt kюtцklяrini isя heч bir aьacla dяyiшmяk olmaz. Tutun silkяlяnmяsi dя qяribя bir tamaшa idi.

Uzunu tяxminяn 5-6, eni 3-4 metr olan "bez"adlanan par-

vя adыnы шяrti olaraq N adlandыracaьыm bir dostumuzla yolda, dяrzi Qяhrяman dayыnыn hяyяt qapыsыnыn aьzыnda oturmuшduq. Bцvцm oьlu Nadir 7 yaшыndan anadan yetim qalmыш, юgey ananыn himayяsindя bюyцyцrdц. Bir kimsяni incitmяyяn, яdalяtя цstцnlцk verяn uшaq idi. Hяmiшя onunla цnsiyyяtdя olar, mяnя qarшы haqsыzlыq edяnlяrin cavabыnы verяrdi. Ona gцvяnir, юzцmя arxa sayыrdыm. "Mыqan" boyda bizdяn nisbяtяn kiчik olsa da hamыdan qцvvяtli, чevik idi. O, шяhяrdя vя mяhяllяdя qoчaq, mяrd cavan kimi mяшhurlaшmыш nurallarыn Paшanыn (Pяhlivan kimi mяшhur olan Lяzgi Paшanыn яmisi oьlu) kiчik qardaшы idi. Boyda kiчik olsa da xцsusяn gцlяшdя onu yыxmaq чяtin idi. Bunun bir sяbяbini dя mяn sonralar anladыm. Biz, tяxminяn 5 yaшыnda uшaqlar qonшumuz Yaqub Mirzяyevin (Zorbalarыn) hяyяtindя gцlяшdiyimiz zaman onun anasы Maral xala tindяn Nadiri sяslяyяr, o da cяld anasыnыn yanыna qaчaraq baшыnы onun чarшabыnыn altыna salыb az sonra gяlяrdi. Biz anasыnыn onu яmizdirdiyini bilib xeyli gцlцшяrdik.

da soruшmurduq, юzц dя aчыqlamыrdы (bяlkя dя ehtiyat edirdi). Yaшыnыn kiчik olmasыna baxmayaraq atasыna qarшы olan яdalяtsizlikdяn yaralandыьыnы, mюvcud siyasi quruluшa mцnasibяtini, "цsyanыnы" "mяn antiyяm" ifadяsilя bцruzя verirdi.

Sovet dюvlяtinin qыlыncыnыn qabaьыnыn vя dalыnыn kяsdiyi bir vaxtlda bu ifadяni dilя gяtirmяk чox qorxulu idi, onun юzцnц, anasыnы, qohum-яqrabasыnы da hяbs gюzlяyirdi. Hяr halda N, dilя gяtirdiyi bu ifadяnin verя bilяcяyi nяticяni ya gюrя bilmir, ya da bunun qяtiyyяn fяrqinя varmыrdы.

Q яhrяman dayы ucaboy, aь nurani sifяt idi, hяmiшя tяmiz vя sяliqя ilя geyinяrdi, yцksяk яdяb-яrkanы ilя seчilяn bir ailяnin baшчыsы idi. Цч qыz vя bir oьlan atasы olan Qяhrяman dayы hяmin dюvrdя Шяki sяnяtkarlarыnыn sayыlыb seчilяni hesab olunurdu. O, qardaшы Salman dayы ilя tiraltы (bir evin ayrы-ayrы mяnzillяrindя) yaшayыrdыlar. Salman dayы da шяhяrdя adlы-sanlы dяrzi kimi tanыnmышdы.

H яmin gцn gюzяl yaz gцnlяrindяn sayыla bilяrdi. Hadisя gцnцn birinci yarыsыnda,

чadan hazыrlanmыш шalы yerdяn 30-40 sm hцndцrlцkdя 6-7 nяfяr taram tutar, bir nяfяr sяriшtяli gяnc dя aьaca чыxaraq tutun budaqlarыnы silkяlяyяrdi.

Tut aьacыnыn sahibi mцtlяq bu tutdan qonшulara da pay verяrdi. Tutun digяr nюvцnя toxmaчar deyirdilяr. Bu aьaclar qыsaboy olar (yerli яhali qыsa boyu olanlara "toxmaчar" lяqяbi verirdi.), yarpaqlarы isя baramaчыlыq цчцn яvяz olunmaz yem mяnbяyi sayыlыrdы. Gюrцnцr, tut aьacыnы vяsf edяn deyimlяr, bayatыlar, qoшmalar vя mahnыlar da insanlarыn minnяtdarlыьыnыn tяzahцrцdцr. Yaddaшыma hяkk olunmuш nяql edяcяyim яhvalat da elя bilavasitя tut aьacы ilя яlaqяlidir. Hяm dя burada sюhbяt шяxsi lяyaqяt vя qцrurun qorunmasыndan gedir.

H adisя 1954-cц ilin yazыnыn цчцncц ayыna tяsadцf edir. Tutun yetiшяn vaxtы idi. Bir az vaxt taparaq цnsiyyяt цчцn adяtim цzrя yola чыxmышdыm.

Biz, 15-16 yaшlarыnda yeniyetmя uшaqlar - mяn,bцvцm oьlu (arada yerli dialektdяn istifadя edяcяyяm.) Nadir, "Mыqan" lяqяbli lяzgi Nurallarыn Nadir

Vя bu mяnzяrяni tez-tez mцшahidя edяrdik. Sяn demя, onun gцcц ana sцdцndя imiш!!!

Sonralar yaшa dolduqca ana sцdцnцn heч nя ilя яvяz olunmayan keyfiyyяtlяrindяn acah olanda rяhmяtlik Maral xala yadыma dцшцrdц.

N яhayяt, uшaqlыq dostum N haqqыnda bir neчя sюz deyяrяk яsas mяtlяbя keчirяm. Atasы repressiya qurbanы idi. Yesir anasы tяkbaшыna iki qыz, iki oьlan юvladы tяrbiyя edirdi. N-in yaraшыqlы qamяti, tяmiz diksiyasы, gцclц mяntiqя sюykяnяn mцhakimяlяri vardы.

Aь sifяtli idi, цmumiyyяtlя, bu ailяnin цzvlяrinin hamыsы aь sifяtli idi. Hяmyaшыdыmыz olsa da sanki vaxtdan vя yaшыndan ucada dayanыr, qeyri-standart hяrяkяtlяri ilя fяrqlяnir, bu zaman kimisя tяhqir etdiyini, kimяsя яl qaldыrdыьыnы, dilindяn яdяbsiz sюz dediyini eшidяn olmamышdы, yaшыndan yaшlы gюrцnцrdц. Hяrяkяtini proqnozlaшdыrmaq, xasiyyяtini tutmaq чяtin olurdu. Onun tez-tez iшlяtdiyi "mяn antiyяm" (yяni, mюvcud siyasi quruluшun яleyhdarыyam!) ifadяsini isя heч cцr anlaya bilmir vя mяnasыnы

gцnorta чaьы baш verdi. Afяr (onun adы яslindя Afяrdя idi, lakin yaшыdlarы vя qonшular Afяr deyя mцraciяt edяrdilяr) Qяhrяman dayыnыn цч qыzыnыn kiчiyi, hяm dя яn gюzяli idi. Belя qыzlar haqqыnda deyяrdilяr ki, su iчяndя boьazыnda gюrцnцr.

Sanki tяbiяtin bяxш etdiyi gюzяlliyini dяrk edяrяk юzцnц yaшыna uyьun olmayan bir qцrurla, яrklя aparыrdы. Aьbяniz, gюzяl qamяtli, hяlя bu kiчik yaшыnda qыzlыq ismяtini vя lяyaqяtini uca tutduьunu anlatmaьa чalышan qыz idi. Hцrkяk, cцyцr kimi baxышlarы vardы, oьlanlardan uzaq gяzяr, bizdяn cяmi bir yaш bюyцk olsa da onunla bir kяlmя kяsmяk яlчatmaz gюrцnцrdц. 1953-54-cц tяdris ilindя oьlanlarla qыzlarыn birgя tяhsili qцvvяyя mindi. Иш elя gяtirdi ki, bюlgцyя gюrя mяn dя Afяrin oxuduьu 5 saylы orta mяktяbя dцшdцm. Qяribя aura hюkm sцrцrdц: oьlanlar юz aralarыnda qыzьыn mцzakirяlяr aparыr, hansы qыza "vurulduqlarыnы", hяtta gяzdiklяrini (yalan-gerчяk) bяyan edirdilяr.

Afяr bizdяn cяmi bir sinif yuxarы idi. Yuxarы siniflяrin oьlanlarыnыn da qыzlarla яlaqяdar

Чюrяksizin чюrяyisяn, Dirяksizin dirяyisяn. Цrяksizя цrяyi sяn Gяz hяlя, ay tut aьacы.

Яшrяfi шillя

№ 8 (142), Август 2016 sюhbяtlяrini eшidirdik. Afяrin цnvanыna bir oьlan artыq-яskik ifadя iшlяtmяyя cцrяt edя bilmяzdi...

Y uxarыda tяsfir etdiyim tut aьaclarыndan biri dя Qяhrяman dayыnыn hяyяtindя idi. Aьac bol tut gяtirmiшdi.

Onun iri budaqlarыnыn bir neчяsi yola tяrяf - bizim oturduьumuz istiqamяtя uzanmышdы. Biz cцrbяcцr sюhbяtlяr edir, danышыb gцlцrdцk . Bu anda Afяr heч gюzlяmяdiymiz halda yola uzanan iri budaьыn цstцndя peyda oldu, sanki gюydяn dцшdц. Kiчik budaqlardan tut dяrib yeyirdi. Яynindяki heyva чiчяyi rяngli don sifяtilя hяmrяng idi, hяm dя ona чox yaraшыrdы. Biz baшыmыzы qaldыrыb юtяri ona baxmaьa macal tapmamыш dostumuz N Afяrя tяrяf boylanaraq: "Ox, onun boьazыndan bir юpцш alardыm", - dedi. Biz gцlцшdцk. Bu sюhbяt ani yarandыьы kimi sanki heч olmamыш kimi hяmin anda da yaddan чыxdы. Baшыmыz baшqa sюhbяtlяrя qarышdы. Afяrdяn dя heч bir reaksiya, sяs-sяmir чыxmadы. Цnvanыna deyilяn sюzlяri eшitmяdiyini vя ya vecinя almadыьыnы da gцman etmяk olardы. Onun aьacdan necя dцшdцyцnц dя hiss et-mяdik.

Birdяn taxta qurama mяhяllя qapыsыndan rяngi aьarmыш шяkildя чыxan Afяr bir andaca sюz atan oьlanыn qa-baьыnda dayanыb "яclaf" de-yяrяk ona gцclц sillя (шяkililяr buna "яшrяfi шillя" deyirlяr) vurduьunu gюrdцk. Иldыrыm чax-masыna bяnzяr bu sillя ilя Afяr nifrяt vя coшub-daшan ehtira-sыnы, qяzяbini, hяm dя yaшыndan qat-qat ucada dayanan qцrur vя mяnliyini ortaya qoy-du, tяk N-я yox, bizя dя mюh-kяm dяrs verdi. Oьlan nяinki mцqavimяt gюstяrmяyя, heч reaksiya vermяyя belя macal tapmadы. Diksinяn kimi oldu, qeyri-ixtiyari baшыnы ani olaraq geri чяkdi, bir tяhяr mцvazinяtini saxlaya bildi. Яslindя onun yaranmыш vяziyyяtdя Afяrя яl qaldыrmasы vя ya mцdafiя цчцn яl-qol atmasы da mяnsub olduьu bяy nяslinя, qцrurlu tяbiяtinя yaraшan hяrяkяt olmazdы.

Hяr halda o, bu kritik anы tяmkinlя, sяbrlя, kiшi kimi yaшaya bildi, aldыьы cavab zяrbяsini "hяzm" etmяyя юzцndя gцc tapdы. Иnsafяn, biz heч vaxt onun qыzlara sюz atmasыnы da gюrmяmiшdik. Ona gюrя dя bu davranышыna mяяttяl qaldыq!

Ortaya юlц sцkut kючdц... Biz dяrhal ayaьa qalxdыq, heyrяt iчяrisindя donub qalmышdыq.

Afяr bir az qыzarmыш halda hяrяkяtindяn qцrur duyurmuш kimi baшыnы yuxarы qaldыraraq dюnцb qяtiyyяtli addыmlarla юzцnц qapыlarыndan iчяri saldы.

Tяhqir olunmuш dostumuz N dя sanki nitqi tutulmuш kimi heч nя demяdяn vя xяcalяtindяn цzцmцzя baxmadan baшыnы aшaьы salыb tяlяsik evlяrinя tяrяf uzaqlaшdы. Biz dя baш vermiш hadisяdяn юzцmцzя gяlmяmiш halda evimizя yollandыq.

A fяrin bu hяrяkяti sцrяtlя qonum-qonшu arasыnda yayыldы, tяqdir olundu. Hяr eшidяn onun цnvanыna "afяrin" dedi, adы ilя яmяli arasыnda bir kюrpцnцn olduьunu sюylяyяnlяr dя oldu. Bu hadisяdяn sonra N xeyli vaxt gimcяyя, adam iчinя чыxmadы. Dцшцnmяk olardы ki, o, ehtiyatsыzlыq цzцndяn aьzыndan qaчыrdыьы sюzцn mяnяvi яzabыnы чяkirdi. Lakin artыq quш buraxыlmыш vя o, uчub getmiшdi. (Арды вар)

№ 8 (142), Август 2016

Вагиф АСЛАН,

Azяrbaycan Yazычыlar Birliyi Шяki bюlmяsinin sяdri, АДПУ Шяki filialыnыn baш mцяllimi (Яввяли ютян сайларымызда)

V. Tцrklяrin халгларынын дастан йарадыъылыьы.

Yer цzцndя iki шey hяlя dя kяшf edilmяmiш qalыr: coьrafiyada qцtblяr, tarixdя tцrklяr.

Alber Sorel.

Giriш: Burayaqяdяrki yazыlarыmыzda tцrk qюvmцnцn mяnшяyi, ana yurdu, tarixi coьrafiyasы haqqыnda mцяyyяn bilgilяr vermiш, tцrk qюvmlяri vя dюvlяtlяri kontekstindя onlarыn inanclar sisteminя nяzяr salmышыq. Шifahi яdяbi nцmunяlяrin ortaq tцrk mifik dцшцncя tяrzi ilя yoьrulduьunu, prinsip etibarilя tцrk ruhunu яks etdirdiyini qey etmiшik. Artыq tцrk epik tяfяkkцrцnцn mяhsulu olan mюhtяшяm epos yaradыcыlыьыna mцraciяt etmяk zяrurяti yaranmышdыr.

Bir qismi yazыya alыnmыш, bir qismi yaddaшlarda amorflaшыb qalmыш vя ya yaddaшlardan silinmiш, yaxud da silinmяkdя olan bu dastanlarыn tцrk epik dцшцncя tяrzini юyrяnmяk sahяsindяki яhяmiyyяti misilsizdir. Tцrk dastanlarыnыn yayыlma arealыnы юyrяnmяk, tцrk mяnшяli xalqlarыn dцnya яdяbiyyatыna verdiyi tюhfяlяri dяqiqlяшdirmяk qarшыmыzda duran vяzifяlяrdяn biridir.

Nяsr ilя nяzmin bir-birini izlяmяk xцsusiyyяti, tцrk tяhkiyя tяrzinin юzцnяmяxsusluьu bu dastanlarda чox parlaq шяkildя tяzahцr edir. Dastan yaradыcыlыьыna tarixi-mцqayisяli шяkildя mцraciяt etmяk, onlarыn arasыndakы eyniliklяri, oxшarlыqlarы vя fяrqli cяhяtlяri aшkara чыxarmaq tцrkmяnшяli xalqlar arasыndakы daxili inteqrasiyanы sцrяtlяndirmяyя xidmяt edir. Tцrklяrin islamiyyяtdяn юncя qurduqlarы dюvlяtlяrin adlarы professor Иbrahim Kafesoьlunun 1983-cц ildя son nяшrinя nail olduьu "Tцrk milli kцltцrц" kitabыnda belя sыralanmышdыr: 1. Hun imperatorluqlarы (Asiya, Avropa, Ortadoьu hunlarы), 2. Tabqaч dюvlяti. 3. Gюytцrklяr (Ы Gюytцrk xaqanlыьы, Шяrqi-Qяrbi, ЫЫ Gюytцrk xaqanlыьы), 4. Uyьurlar (Uyьur, Kan-чou, Doьu Tцrkцstan, Turfan dюvlяti), 5. Qыrьыzlar, 6.

Tцrgiшlяr (tцrkeшlяr), 7. Karluqlar (Qarlыqlar), 8. Oьuzlar, 9. Sabar dюvlяti (Sibir dюvlяti), 10. Avar xaqanlыьы, 11. Xяzяr xaqanlыьы, 12. Peчeneqlяr (Uzlar, kumanlar-qыpчaqlar) dюvlяti; 13. Oьurlar (Bulqarlar) dюvlяti; 14. Bulqar (Bюyцk Bulqarya, Tuna Bulqar dюvlяti, Иtil-Volqa- Bulqar)

[A.Kabaklы. Tцrk яdяbiyyatы. ЫЫ c. Иstanbul, 1997. s 6-7.] dюvlяtlяri.

Bu sыrada Saka tцrklяrinin adы чяkilmяsi dя, dastanчыlыq baxыmыndan saka dastanlarы daha qяdimdir. Belяliklя, bяzi mяnbяlяrя gюrя ilk tцrk dюvlяtini qurmuшolan Шaka tцrklяrindяn iki dastan qalmышdыr: 1. Alp яr Tunqa dastanы, 2. Шu dastanы vя ya яfsanяsi.

1. Saka tцrklяrinin dastan yaradыcыlыьы: a) Alp яr Tonqa dastanы. Kaшьarlы Mahmudun "Divanц-lцьat-it-tцrk", Yusif Balasaqunlu Ulu Xas hacibin "Qudatqu-bilik" kitablarыnda mяhяbbяtlя xatыrlanan Alp яr Tonqanыn fars шairi Firdюvsinin "Шahnamя"sindя Яfrasiyab adы ilя kin vя nifrяtlя tяsvir edildiyi mяlum tarixi fakdыr. "Qudatqu-bilik"dя onun barяsindя belя deyilir: "Bu tцrk bяylяrindяn adы uьurlu vя mutlu olduьu bilinяn Alp яr Tonqadыr. Иraнlыlar ona Яfrasiyab deyяrlяr ki, bu Яfrasiyab bir чox юlkяlяr fяth etmiшdir".

Alp яr Tonqanыn Anadoluda Sinop шяhяrini юzцnя iqamяtgah etmяsini Firdюvsinin "Sцleymannamя" adlы das-

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.13

T Tц цr rk k x xa allq qlla ar rыы я яd dя яb biiy yy ya at tыы Mцhazirяlяr tan яsяrindя canlы olaraq gюrцrцk.

Oradakы bir mяktub-Kavusun Яfrasiyaba mяktubu bunu sцbut edir.

Bu "Sцleymannamя"dя Alp яr Tunqanыn яfsanяvi qяhrяmanlыьыnы, cяngavяrliyini tяsvir edяn gюzяl sяhnяlяr vardыr. Tцrk vя Иran dastanlarыnыn qяhrяmanlarыndan biri olan Saka baшbuьu Alp яr Tonqa Иran шahяnшahы Keyxosrov tяrяfindяn Azяrbaycanda tяklяnяrяk (bяzi versiya-lara gюrя ziyafяtя чaьrыlaraq hiylя ilя) tяx-minяn e.я. 624626-cы illяrdя [A.Kabaklы. Tцrk яdяbiyyatы. Ы c. Иstanbul, 1997. s. 68-69.] юldцrцlmцшdцr.

Firdюvsinin "Шahnamя"sindя Alp яr Tonqa чox igid vя чox qяddar Turan padшahы kimi tяsvir olunur. Onun qardaшы Aьrыres isя Firdюvsi tяrяfindяn tяriflяnir. Firdюvsiyя gюrя, "Afrasiyabitцr" Tцrk-Turan baшbuьu Peшenkin oьludur. O, sяrv bюylu, arslan kюkslц, fil kimi qцvvяtli, dяrya kimi geniш цrяkli, yaьmurlar yaьdыran buludlar kimi sяxavяtlidir. Mahmud Kaшьariyя gюrя, "Tonqa" sюzц "Kaplan//Qaplan", "Bя-

bir" ("Bars" vя ya "Pars", yaxud da "Sibir panteri") mяnasыndadыr. Uyьur Budda mяtnlяrindя "uzun saчlы tunqa" istilahыndan istifadя edilir. Чцnki o vaxtlar "uzun saч"ыn юzц dя igidlik simgяsi, яrяnlik niшanяsi olmuшdur. Uyьur dюnяminя aid rяsmlяrdя alp (igid) hesab edilяnlяr simgяlяrinя uyьun yыrtыcыnыn dяrisini geymiш шяkildя tяsvir edilirdilяr. Чцnki onlar elя geyimdя dя dюyцшя gedirdilяr.

Alp яr Tonqa чinlilяri vя batыlыlarы юz яmri altыna toplamышdы. Чox tяяssцflяr olsun ki, yazыya alыnmadыьы цчцn Alp яr Tonqa dastanы yaddaшlardan silinmiшdir. Kaшьarlы Mahmud "Divanц-lцьat-it-tцrk"dя Doьu tцrklяri arasыnda sюylяnяn "saqu"nu (Aьыtы-aьыnы) yazыya almышdыr. Burada qяhяrmanыn dalыnca aьlaшma (yoь-yuь. Hяlя dя Шяki-

nin Baш Gюynцk, Aшaьы Gюynцk vя s. kяndlяrindя buna "yiьlaшma" deyirlяr.) mяrasi-

minin aчыq tяsvirlяri vardыr. Mahmud Kaшьarinin tяsvirinя gюrя, "Иnsan qяlbi яtdir, чцrцyяr, mяhv olub gedяr. Ey insan, onu yaxшы-yaxшы qoruyub saxla" deyяn Alp яr Tonqanы belя aьlayыb, belя bozlamышlar: Alp яr Tunqa adlы bir xaqan vardы, Ona yer цzц dar, gюy цzц dardы.

Tuь yapmышdы gюy цzцnя Gцnяшi.

Bilikdя daha yoxdu bir bяrabяri.

Gюytцrk, Uyьur, Qarluq vя Qaraxanlы, Daha neчя tцrklяr, adlarы шanlы Onu юzlяrinя ata saydыlar Zяfяrini dюrd bucaьa yaydыlar.

Uчmaьa varыnca ol ulu xaqan Yыxыldы цstlяrinя gюydяn bir zindan.

Xalqы adяt цzrя dяfn etdi onu, Gюz yaшы selinin yox idi sonu.

[R.Юzdяk. Tцrkцn qыzыl kitabы. Ы c. Bakы, "Yazычы", 1992.s.37.]

Alp яr Tunqanыn dяfni zamanы deyiяln daha bir aьы nцmunяsi isя belяdir: Bu aьы dar ayaqda rяhbяrini itirяn bir xalqыn Allaha qarшы цsyanы kimi sяslяnir: 1. Alp яr Tunqa юltц mi, Иsыz ajun kaltы mi? Юdlek ючцn altы mы?

Emdi yцrek yыrtыlur....

[Kaшgarlы Mahmut. "Divanц-l?gat-it-tцrk" tercцmesi. Чeviren Besim Atalay. Ы c.Ankara, Tцrk Tarih Kurumu Basыmevi,1985.s.41.; Mahmud Kaшьari.

Divanц lцьat-it tцrk. (Ramiz Яsgяrin tяrcцmяsindя) Ы cild. Bakы-"Ozan"-2006.s.115-116.; A.Kabaklы. Tцrk яdяbiyyatы. ЫЫ c. Иstanbul, 1997. s.9.]

Alp яr Tunqa юldцmц?

Yaman dцnya qaldыmы?

Fяlяk юcцnц aldыmы? Иndi цrяk yыrtыlыr.

[R.Юzdяk.Tцrkцn qыzыl kitabы. Ы c. Bakы,1992.s.44.]

Aьыnыn birinci bяndinin ЫЫ misrasыndakы "isыz" sюzцnц "irsiz" (Bu sюz indi dя Шяkidя iшlяnir) hesab edяnlяri haqlы hesab edirяm. Яlbяttя ki, "Иrsiz dцnya qaldыmы?" formantы daha doьrudur.

2. Юdlek yaraь kюzettы, Oьrun tuzaь uzattы.

Begler begin azыttы, Kaчsa kalы kurtulur.

Fяlяk yaraq kюzяtdi,

(iшlяtdi)

Oьrun tяlя uzatdы.

(qurdu)

Bяylяr bяyini azыttы,

(qapdы)

Qaчsa canы qurtulur.

[Qeyd: "Юdlяk" sюzц R. Юzdяkdя "zaman", "azыttы"sюzц yenя R. Юzdяkdя "шaшыrtdы", A. Kabaklыda "kaptы", "tuzaь" sюzц isя "silah" sюzц kimi ifadя edilmiшdir.]

3. Uluшip eren bюrleyi, Yыrtыp yaka urlayu.

Sыkrыp цni yurlayu, Sыьtab kюzi юrtцlцr.

Ulaшыb яrlяr bюrцlяyirlяr,

(bюyцrцrlяr)

Yыrtыb yaxa urlayыr.

(hычqыrыrlar)

Чыьыrыb цnц gurlayыr,

(aьы sюylяyirlяr)

Sыьanыb gюzц юrtцlцr.

[Qeyd: mяn "Sыьtab kюzi юrtцlцr" formantыnы "Sыьanыb gюzц юrtцlцr" шяklindя daha doьru hesab edirяm. Ona gюrя ki, hяlя dя Шяkidя " gюzцnц sыьamaq" ifadяsi iшlяnir.]

Alber Sorel 4. Begler atыn urgurup, Kadgы anы durdurup.

Mengzi yцzi sarqarup, Kюrkцm angar tцrtцlцr.

Bяylяr atыn yordular, Qayьы onlarы durdurdu.

Bяt-bяnizlяri, цzц saraldы.

Sяfraya (sanki), юdя dцrtdцlяr. b) "Шu" dastanы vя ya яfsanяsi. "Шu" sюzцnц "Sak"lara verilяn digяr bir ad kimi qяbul edяnlяr dя vardыr. Orta Asiyada Ala Daьlarыn шimal yamaclarыndan axan bir чayыn "Шu чayы" adlanmasы da mяlumdur. Sahяsi 3.103,2 km2 olan Yakutiya, yaxud Saka Muxtar Respublikasы da saka tцrklяrinin adыnы daшыmaqdadыr. Tarixi Шakaшena, yaxud bizim mцasir Шяki vя Zaqatalamыz da mяnшяyini "Saka"lardan gюtцrmцшdцr. "Шu" dastanыnыn яlimizdя heч bir yazыlы mяtni yoxdur. Ona aid mяlumatlara "Divanц lцьat-it-tцrk"dя rast gяlirik. Яfsanяnin qяhrяmanы olan Шunun e.я. ЫV яsrdя yaшamыш bir Saka hюkmdarы olduьu anlaшыlыr. Яfsanяdя Oьuz boylarыnыn vя tцrkmяnlяrin adlarы sadalanыr. Bundan sonra Makedoniyalы Иsgяndяrin Asiyaya hяrbi yцrцшцndяn, hяtta tцrklяrlя savaшmaьa cяsarяt etmяmяsindяn, bir neчя basqыn zamanы tцrklяr tяrяfindяn mяьlub edilmяsindяn danышыlыr. Шu gяnc vя qцdrяtli hюkmdardыr, paytaxt Balasaqunda oturur. Sarayыnыn qapыsыnda 360 nюvbяtчi durur. "Шu" qalasыnы da o tikdirmiшdir. Makedoniyalы Иsgяndяr Sяmяrqяndi keчib Balasaquna yaxыnlaшыr. Lakin Шu narahat deyildir. O, sяyyar hюvuzundakы qazlarыn necя цzdцyцnя tamaшa edir. Чцnki o hamыdan gizli olaraq 40 komandanыnы Hцчяnd чayы kяnarlarыna gюndяrmiшdir. Bu яsnada Иsgяndяrin Hцчяnd чayыnы keчmяsi xяbяri gяlib чыxыr. Шu davullar чaldыrыb geri чяkilmяk яmri verdi. Lakin 22 kiшi minik tapa bilmяdiklяri цчцn geri чяkilя bilmяdilяr.

Oьuz boylarы bu 22 kiшidяn tюrяmiшdir.

Onlarыn yanыna daha 2 kiшi gяldi vя onlar 24 oldular. Иsgяndяr bu 24 kiшini gюrцb tanыmamыш vя "tцrk manяnd" ("tцrkя bяnzяyir") demiшdir. "Tцrkmяn" adы da [A.Kabaklы. Tцrk яdяbiyyatы. ЫЫ c. Иstanbul, 1997. s. 9-10] buradan qalmышdыr. Шu ordusu ilя geriyя чяkilir, Иsgяndяr onu tяqib edirdi. Nяhayяt, Шu Иsgяndяrin ordusu ilя vuruшmaq цчцn rяhbяri ahыl bir dюyцшчц olmaqla gяnclяrdяn ibarяt dяstя ayыrdы. Onlar Иsgяndяrя qalib gяldilяr. Bu savaшdan sonra sцlh baьladыlar. Иsgяndяr чяkilib getdi. Шu Balasaquna qayыtdы. Шu шяhяrini saldыrdы.

Oraya bir tilsim qoydurdu. Leylяklяr belя bu шяhяrя qяdяr gяlib, ona [R.Юzdяk.

Tцrkцn qыzыl kitabы. Ы c. Bakы, "Yazычы". 1992. s. 4952.] daxil ola bilmяdilяr.

(Арды вар)

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.14

Иslam MУСТАФАЙЕВ, "Ruzgаr" еkоlоji Иctimаi Birliyinin sяdri, AMEA-нын muxbir uzvi Юlkяmizin яrаzisi чох zяngin biоmцхtяlifliyя mаlikdir. Bu яrаzidя 9 iqlim zоnаsы цzrя 4500 nюvя qяdяr аli bitkilяr qеydя аlыnmышdыr ki, bu dа Qаfqаzыn nюv tяrkibinin 64%ni, kечmiш Sоvеt Ыttifаqыnыn bцtцn flоrаsыnыn 24%-ni tяшkil еdir. Bu bitkilяrin 240 nюvц еndеmik vя rеlikt оlub 108 cinsя аiddir.

Bu qяdяr zяngin bitki аlяminin qоrunub sахlаnыlmаsы vя zяnginlяшdirilmяsindя mешя яrаzilяrinin rоlu misilsizdir. Mешяlяr hяm dя biоsfеrdя kаrbоn-оksigеn mцbаdilяsini tяnzimlяmяklя sаьlаm яtrаf mцhitin fоrmаlашmаsы vя bеlяliklя dя insаnlаrыn sаьlаmlыьы цчцn bюyцk rоl оynаyыr.

Hаzыrdа Аzяrbаycаndа mешяlяrin цmumi sаhяsi 1040,8 min hеktаr оlub юlkяnin quru яrаzisinin tяqribяn 12.0%-ni tяшkil еdir. Аdаmbашыnа dцшяn mешя яrаzisi 0,1 hа bяrаbяrdir ki, bu dа qяbul еdilmiш оptimаl nоrmаdаn 3 dяfяyяdяk аzdыr.

Qоrunаn яrаzilяr sоn 15 ildя юlkя яrаzisinin 5 fаizindяn tяqribяn 11 fаizinяdяk artыrыlaraq 892.6 min ha чаtdыrыlmышdыr ki, bu dа qяbul еdilmiш nоrmаdаn hяlя dя аzdыr. Юlkяnin 9 Milli Park, 11 Dюvlяt Qoruьu vя 24 yasaqlыьыnda yашы 100-dяn yuхаrы 2083 аьаc, 37 gеоlоji vя pаlеоntоlоji оbyеkt vя 15 min hеktаr еndеmik vя qiymяtli mешя nюvц sаhяlяri vаrdыr.

Mешяlяrin bяrpаsы vя аrtыrыlmаsы, Dаyаnыqlы inkiшаf, Yохsulluьun аzаldыlmаsы, Sяhrаlаmаyа qаrшы mцbаrizя, Аltеrnаtiv vя bяrpа оlunаn еnеrji mяnbяlяrindяn istifаdяyя hяsr оlunmuш Milli Prоqrаmlаrdа mешяlяrin qоrunmаsыnыn mцхtяlif tяrяflяri nяzяrя аlыnmыш vя bu sаhяdя Lаyihяlяr hяyаtа kе-чirilmяkdяdir.

Mешя еhtiyаtlаrыnыn bяrpаsы vя аrtыrыlmаsы mяqsяdi ilя son illяr Abшeron yarыmadasыnda vя yolяtrafы zonalarda geniш mешяbяrpа vя yеni mешяsаlmа iшlяri аpаrыlmышdыr.

Yalnыz 2008-2012-ci illяrdя 8 iri yaшыllaшdыrma layihяsinin hяyata keчirilmяsi nяticяsindя 2 milyona yaxыn aьaclar vя kollar яkilmiшdir.

Mешяlяrin qоrunmаsы vя bяrpаsы Аzяrbаycаn Rеspublikаsыnыn qаnunvеriciliyindя vя dахil оlduьu Kоnvеnsiyаlаrdа хцsusi yеr tutur.

Mцхtяlif еhtimаllаrа gюrя Аzяrbаycаn яrаzisinin tяqribяn 30%-я qяdяri hяlя 19-cu яsrin яvvяllяrinяdяk mешяlяrlя юrtцlmцшdцr. Zяyяm чаyы hюvzяsini vахtilя Qаrmаqvаrы шаm, Lяnkяrаn оvаlыьыnы Qаrачюhrя, Dяmir аьаcы, Sаqqыz аьаcы, Uzunsаplаq pаlыd, Kцr vя Аrаz bоyunu tuqаy mешяlяri, Шаmахы vя Gцnяшli yаylаsыnы mешя vя mешя-kоlluqlаr юrtmцшdц.

Zаmаn kечdikcя mцхtяlif sяbяbяlяrdяn bu mешяlяr mяhv оlmuш, юlkя яrаzisinin 43.3 %-я qяdяrindя sяhrаlашmа prоsеsi bаш vеrmяkdяdir. Mешяlяrin яrаzisinin аzаlmаsы, хыrdа vя iribuynuzlu mаl-qаrаnыn sаyыnыn 2 dяfяdяn чох аrtmаsы vя оnlаrыn sistеmsiz оtаrыlmаsы, аьаc vя kоllаrыn qыrыlыb yаnаcаq

№ 8 (142), Август 2016

MЕШЯLЯRЫMИZИ YАNЬЫNDАN QОRUYАQ!

kimi istifаdя еdilmяsi, sяnаyеtikinti iшlяri, suvаrmа яkinчiliyinin еkstеnsiv яsаslаrlа inkiшаf еtmяsi vя s sяbяblяrlя bаьlыdыr.

Mешяlяrin vя kоlluqlаrыn mяhv еdilmяsinin bir sяbяbяi dя yаnьыn hаdisяlяridir.

Tяhlillяr gюstяrir ki, son yцz ildя dцnyada mюvcud olan meшяlяrin 50%-dяn чoxu yanьыn nяticяsindя mяhv olmuшdur.

Stаtistikаyа gюrя sоn яgяr 1012 il яvvяl bu vя yа digяr sяbяbdяn hяr il 1300-1900 hа qяdяr яrаzidя yаnьыnlаr bаш

fяlаkяtlяr vя biчindяn sоnrа tахыl vя оt yеrlяrinin yаndыrыlmаsы яsаs yеr tutur. Kцlяk-qаsыrьа nяticяsindя Dашkяsяn, Хаnlаr, Lеrik, Xыzы vя s rаyоnlаrdа mешяlяrin kцtlяvi yаnmаsы biоmцхtяlifliyя bюyцk ziyаn vurmuшdur. Bu tipli sяbяblяrin qаrшыsыnыn аlыnmаsы цчцn istяr "Yаnьыn tяhlцkяsizliyi hаqqыndа" qаnundа, istяrsя dя cinаyяt mяcяllяsindя kifаyяt qяdяr mаddяlяr оlmаsыnа vя dюvlяt tяrяfindяn mешяlяrin ciddi surяtdя qоrunmаsыnа bахmаyа-

Bеynяlхаlq яmяkdашlыq yаrаdыlmышdыr. Юlkяdя ekоlоji ictimаi tяшkilаtlarыn 30-dаn чохu biоmцхtяlifliyin qоrunmаsы sаhяsindя fяаliyyяt gюstяrmяkdяdir. Юlkяdя 500-dяn чох qяzеt vя jurnаl чаp оlunur, Bаkыdа vя rеgiоnlаrdа 26 tеlеviziyа kаnаllаrы fяаliyyяt gюstяrir.

Bеlяliklя, yашыllыqlаrыn yаnьыndаn qоrunmаsы цчцn юlkяdя bюyцk ictimаi pоtеnsiаl yаrаdыlmышdыr. Lаkin bu gun bu pоtеnsiаldаn istifаdя еdilmя dяrяcяsi hеч dя yцksяk dеyildir.

vеrirdisя, 2011-2015-ci illяr яrzindя bаш vеrmiш yаnьыn sahяlяri ildя 100 hektarы aшmыr.

Tяhlillяr gюstяrir ki, bяzi illяrdя яkin sаhяsindя mяhsul tоplаnmаmыш bеlя yаnьыnlаr tюrяnir vя яhаliyя vя яtrаf mцhitя kцlli miqdаrdа mаddi ziyаn dяyir.

2004-cц ilin mяlumаtlаrыnа gюrя юlkя яrаzisindя 262 hа tахыlы

rаq bunа nаil оlmаq inzibаti yоllаrlа mцmkцn dеyildir. Tоrpаqlаrыn юzяllяшdirilmяsi vя fяrdi tяsяrrцfаtlаrыn inkiшаfы inzibаtikоmаndа yоlu ilя yаnьыnlаrыn qаrшыsыnыn аlыnmаsыnы dаhа dа чяtinlяшdirmiшdir. Bu mяsяlяnin sяmяrяli hяlli яhаlinin mааriflяndirilmяsi vя bu sаhяdя vяtяndаш tяшяbbцskаrlыьыnыn аrtыrыl-

Bеlя ki, юlkяdя qеydя аlыnmыш yаnьыn sаhяlяri ildя pnlarla hektara qяdяr оlur. On minlяrlя manat ziyan dяyir. Qаrшыdа durаn яsаs mяsяlя bir tяrяfdяn bu sаhяdя pоtеnsiаlыn аrtыrыlmаsы, digяr tяrяfdяn isя mюvcud pоtеnsiаldаn sяmяrяli istifаdя оlunmаnыn tяшkilindяn ibаrяtdir. Яkin yеrlяrinin yаndыrыl-

biчilmiш sаhяdя, 44 hа mешяdя, 32.5 hа biчilmяmiш sаhяdя, 447.5 hа оtlаqdа, 383 hа kоlkоs sаhяsindя qеydя аlыnmыш yаnьыnlаr bаш vеrmiшdir. 20042014-ci ilя аid mяlumаtlаrыn tяhlili gюstяrir ki, Шаmахы, Аьsu, Gюyчаy, Оьuz, Хыzы, Lerik, Ыsmаyыllы, Qusаr, Qоbustаn vя s rаyоnlаrdа yаnьыnlаr dаhа gеniш яrаzilяri яhаtя еtmiшdir.

Yашыllыqlаrыn yаnmаsыnыn sяbяblяri аrаsыndа mешяlяrdя istirаhяt mяqsяdilя qаlаnmыш tоnqаllаrlа еhtiyаisыz rяftаr еdilmяsi, sюndцrцlmяmiш siqаrеtin яtrаf mцhitя аtыlmаsы, еlеktrik хяtlяrinin nаsаzlыьы, tяbii

mаsы yоlu ilя mцmkцndцr. Хцsusilя, юlkяnin kяnd rаyоnlаrыndа zяmi vя biчяnяk yеrlяrinin yаndыrыlmаsы ilя mеydаnа чыхаn ciddi еkоlоji prоblеmlяr hаqqыndа tяbliьаt iшlяrinin tяшkili, bu tяbliьаtа ictimаi tяшkilаtlаrыn, pеdаqоji kоllеktivlяrin, icmаlаrыn fяаl цzvlяrinin cяlb оlunmаsы юz mцsbяt nяticяsini vеrя bilяr.

Yашыllыqlаrыn yаndыrыlmаsыnа qаrшы Ыctimаi hяrяkаtыn fоrmаlашdыrыlmаsы цчцn юlkяdя bюyцk pоtеnsiаl mюvcuddur.

Yuхаrыdа qеyd еdildiyi kimi, bu sаhяdя юlkяnin tяkmil Qаnunvеricilik аktlаrы, Milli Prоqrаmы vя

mаsы bir чох hаllаrdа ziyаnvеricilяrin vя аlаq оtlаrыnыn mяhv еdilmяsi mяqsяdi gцdsя dя, yаnmа zаmаnы tоrpаьыn цst hissяsindя оlаn mяhsuldаr qаt dа istidяn pаrчаlаnыr. Bundаn bашqа tоrpаqdа mikrоbiоlоji prоsеslяri tяmzimlяyяn оrqаnizmlяr dя yцksяk tеmpеrаturun tяsiri аltыndа mяhv оlurlаr. Bir nечя pеriоdik оlаrаq tяkrаrlаnаn bu prоsеs nяticяsindя tоrpаq цzяrindя оlаn biоmцхtяliflik dеqrаdаsiyаyа uьrаyыr vя tоrpаq юz mяhsuldаrlыьыnы itirir.

Tяkcя яkin yеrlяrinin yаndыrыlmаsы nяticяsindя юlkя яrаzisindя yцz minlяrlя tоn kаr-

bоn yаzы аtmоsfеrя burахыlыr ki, bu яtrаf mцhitя ciddi ziyаn vurur.

Bitki qаlыqlаrыnыn yаndыrыlmаsыnыn яn fаciяli nяticяlяri isя yаnьыn hаdisяlяrinin idаrяоlunmаz шяkildя digяr plаntаsiyаlаrа, mешя vя kоlluqlаrа yаyыlаrаq gеniшmiqyаslы yаnьыnlаr tюrяtmяsidir. Bеlя yаnьыnlаr insаnlаrыn tяsяrrцfаtlаrыnа, dюvlяt mцlkiyyяtinя vя яtrаf mцhitя kцlli miqdаrdа ziyаn vurur vя оnun nяticяlяrinin аrаdаn qаldыrыlmаsыnа uzun illяr lаzыm оlur.

Dаь yаmаclаrыndа bitяn mешяlяrin vя kоlluqlаrыn яn mцhцm "vяzifяlяrindяn" biri dя чаy sеllяrinin qаrшыsыnыn аlыnmаsыdыr. Аzяrbаycаn яrаzisinin 52%-dяn чохu dаьlыq яrаzidir vя bu яrаzidяn 8300-я qяdяr dаь чаylаrы ахыr. Yаz yаьышlаrы zаmаnы bu чаylаrыn yаrаtdыьы sеllяr чох zаmаn fаciяli hаdisяlяря gяtirir. Bu bахыmdаn юlkяmizin Шяki-Zаqаtаlа zоnаsы dаhа tяhlцkяli zоnа hеsаb оlunur. Mцшаhidяlяr gюstяrir ki, yаmаclаrdа mешя vя kоlluqlаrыn sыхlыьы аzаldыqcа sеllяrin vurduьu ziyаn dаhа dа чохаlыr.

Bеlя ki, mешя vя kоlluqlаrыn sых оlduьu yеrlяrdя yаmаclаrdа dаш-qаyаlаrыn yuyulub аpаrыlmаsы mцmkцn оlmur. Иndi mяhsul yыьыmы vя yаy istirаhяt mюvsцmцnцn qыzьыn чaьыdыr. Оnа gюrя dя, bцtцn mцmkцn istiqаmяtlяrdя yаnьыnlаrа qаrшы mцbаrizя tяbliьаtы яhаli аrаsыndа gцclяndirilmяlidir. Еkоlоgiyа vя Tяbii Sяrvяtlяr Nаzirliyinin, Fюvqяladя Hallar Nаzirliyinin yеrli tяшkilаtlаrы, bяlяdiyyяlяr, Ыctimаi tяшkilаtlаr, Kцtlяvi Ыnfоrmаsiyа vаsitяlяri, Pеdаqоji kоllеktivlяr, Ыcmаlаrыn fяаllаrы bu tяbliьаt kаmpаniyаsыndа fяаl iшtirаk еtmяli vя яhаlinin gеniш kцtlяlяrini yашыllыqlаrыn yаndыrыlmаsыnа qаrшы mцbаrizяyя sяfяrbяr еtmяlidir.

"Ruzgar" Ekoloji Иctimai Birliyi bu il "Azяrbaycan Prezidenti yanыnda Qeyri-hюkumяt Tяшkilatlarыna Dюvlяt Dяstяyi Шurasыndan "Meшя yanьыnlarыna qarшы ictimai mцbarizяnin tяшkili vя yanьыn яrazilяrindя yaшыllaшdыrma layihяlяrinin hяyata keчirilmяsinin tяbliьi" Layihяsini hяyata keчirir. Шяki Regional Elmi mяrkяzlя birgя keчirilяn "Meшя yanьыnlarыna qarшы ictimai mцbarizяnin tяшkili" mюvzusunda Dяyirmi Masada bu problemin region цчцn xцsusi яhяmiyyяt daшыmasы vurьulanmыш, birgя fяaliyyяt цчцn proqram mцzakirя olunmuшdur. Юlkяnin Иsmayыllы, Шяki, Qax, Zaqatala, Balakяn rayonlarыnda яhalinin bu sahяdя mяlumatlandыrыlmasы vя maariflяndirilmяsi fяaliyyяtinя qoшulmaьa hamыnы dяvяt edirik.

MЕШЯLЯR BЫZЫM MЫLLЫ SЯRVЯTЫMЫZDЫR, GЯLЫN BЫRLЫKDЯ ОNLАRЫ YАNЬЫNDАN QОRUYАQ! Фотоларда: АМЕА Шяki Regional Elmi mяrkяzиндя "Meшя yanьыnlarыna qarшы ictimai mцbarizяnin tяшkili" mюvzusunda кечирилян Dяyirmi Masadaн эюрцнтцляр.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 8 (142), Август 2016

сящ.15

Д ДЙ ЙП П э эу уш шя яс си и Шяки Dювлят Yол Pолисинин той сащибляриня MЦRACИЯTИ TOY KARVANЫNDA YOL HЯRЯKЯT QAYDA POZUNTULARЫ AЬЫR YOL NЯQLИYYAT HADИSЯLЯRИ ИLЯ NЯTИCЯLЯNИR. TOY KARVANЫNDA ИШTИRAK ETMЯK SЦRЦCЦLЯRИ MЯSULИYYЯTDЯN AZAD ETMИR! Tural Niftalыyev,

Шяki ШRPШ-nin DYPB-nin Tяbliьat vя Tяшviqat цzrя inspektoru, пolis бaш лeyтenantы Azяrbaycanda toy karvanыnda avtomobillяrin sayы maksimum 4-5 avtomobildяn ibarяt ola bilяr. Karvanda avtomobillяrin sayы чox olduqda, svetoforun qadaьan edici qыrmыzы iшыьыnda tыxac yarandыьыna gюrя dayanmayыb hяrяkяtlяrini davam etdirmяk mяcburiyyяtindя qalыrlar ki, bununla da yaшыl iшыqda hяrяkяtdя olan avtomobillяrя qяza шяraiti yaradыrlar. Yolun hяrяkяt hissяsinя sяpяlяnяrяk, qarшы hяrяkяt zolaьыna чыxaraq qarшыdan gяlяn avtomobillяrя qяza шяraiti yaradыrlar, bяzяn dя belя kobud qayda pozuntularы qяzanыn baш vermяsi ilя nяticяlяnir. Юtяn illяrdя Respublikamыzыn mцxtяlif яrazilяrindя, elяcя dя Шяki rayon яrazisindя toy karvanыnda iшtirak edяn avtomobillяrin sцrцcцlяrinin yol hяrяkяt qaydalarыnы kobud шяkildя pozmalarы nяticяsindя aьыr yol nяqliyyat hadisяlяri baш vermiшdir. Belя xoшagяlmяz hallarыn qarшыsыnыn alыnmasы istiqamяtindя Baш Dюvlяt Yol Polis Иdarяsi, elяcя dя Шяki Шяhяr-Rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polis Bюlmяsi mцяyyяn iшlяr gюrmцш xцsusi ilя dя profilaktiki tяdbirlяr gцclяndirilmiшdir.

Lakin яfsuslar olsun ki, bяzi sцrцcцlяr bцtцn bunlardan hяlя dя nяticя чыxarmыrlar.

2016-cы il августун 14-дя Шяki шяhяrindя toy kar-

vanыnda iшtirak edяn Шяki шяhяri M.Hacыyev kцчяsi ev 5 цnvanыnda qeydiyyatda olan, 1995-ci il tяvяllцdlц Иlyaslы Kamil Valeh oьlu "Mercedes" markalы, 55-BO-001 dюvlяt qeydiyyat niшanlы avtomobillя, Шяki шяhяri Я.Qarayev kцчяsi ev 1 цnvanыnda qeydiyyatda olan, 1984-cц il tяvяllцdlц Kяrimov Elmar Sabir oьlu "VAZ-21214" markalы, 90-VO-113 dюvlяt qeydiyyat niшanlы avtomobillя, Шяki шяhяri M.Hacыyev kцчяsi ev 22 цnvanыnda qeydiyyatda olan, 1991-ci il tяvяllцdlц Kяrimzadя Rюvшяn Elшяn oьlu "Mercedes" markalы, 90-XR-699 dюvlяt qeydiyyat niшanlы avtomobillя, Шяki шяhяri M.Hacыyev kцчяsi ev 2 цnvanыnda qeydiyyatda olan, 1989-cu il tяvяllцdlц Beybudov Murad Cцmшцd oьlu "Range Rover" markalы, 55-BM-555 dюvlяt qeydiyyat niшanlы avtomobillя, Шяki шяhяri Baьbanlar kцчяsi ev 16/24 цnvanыnda qeydiyyatda olan, 1994-cц il tяvяllцdlц Qяmbяrli Zaur Иlqar oьlu "VAZ21725" markalы, 55-BT-399 dюvlяt qeydiyyat niшanlы avtomobillя vя Шяki rayonu Baш Zяyzid kяndindя qeydiyyatda olan, 1995-ci il tяvяllцdlц Qasыmov Vцsal Sahib oьlu "Toyota Prado" markalы, 55-BP-977 dюvlяt qeydiyyat niшanlы avtomobillя ictimai qaydanы vя яhalinin dincliyini nцmayiшkяranя шяkildя pozduqlarыna,

Шяkidя... ...minik avtomobili yandы Шяkidя baш verяn yol qяzasы avtomobilin yanmasы ilя nяticяlяnib. Августун 3дя saat 15:00 radяlяrindя шяhяrin Salman Mцmtaz kцчяsindя, Mяhkяmя Kompleksinin qarшыsыnda "Opel Astra" markalы avtomobil yanыb. Иbrahimov Elчin Sяfяrяli oьluna mяxsus minik maшыnыnыn yanmasыna sяbяb isя onun Kiш kяnd sakini Mяhяrrяmov Sayыq Xanlar oьlunun idarя etdiyi "Qaz-66" markalы yцk avtomobili ilя toqquшmasы olub. Hadisя yerinя Шяki Yanьыndan Mцhafizя hissяsinin яmяkdaшlarы cяlb olunub vя yanьыnыn qarшыsы alыnыb. Xoшbяxtlikdяn qяza vя yanьыn xяsarяtsiz юtцшцb.

***

...iribuynuzlu heyvan qяzaya sяbяb olub, bir nяfяr xяsarяt alыb Августун 5-и sяhяr saatlarыnda Шяkidя yol qяzasы baш verib. Hadisя rayonun Aшaьы Gюynцk kяndi яrazisindя qeydя alыnыb. Mяhяmmяd Иsmayыlovun idarя etdiyi

yяni avtoxuliqanlыq etdiklяrinя gюrя Шяki ШRPШ-нин DYPBnin яmяkdaшlarы tяrяfindяn Azяrbaycan Respublikasы ИXM-nin 511.1-ci maddяsi ilя sяnяdlяшdirilяrяk toplanmыш materiallar aidiyyatы цzrя Шяki Rayon Mяhkяmяsinя gюndяrilmiш вя район mяhkяmясиnin 16.08.2016-cы il tarixli mцvafiq qяrarlarы ilя "Range Rover" markalы, 55-BM-555 dюvlяt qeydiyyat niшanlы avtomobilin sцrцcцsц Beybudov Murad Cцmшцd oьluna sцrцcцlцk hцququ 1 il mцddяtinя mяhdudlaшdыrыlmaqla 15 gцn mцddяtinя inzibati hяbs cяzasы, digяr adlarы qeyd olunan 5 sцrцcц hяr biri sцrцcцlцk hцququ 1 il mцddяtinя mяhdudlaшdыrыlmaqla 600 manat mяblяьindя cяrimя edilmiшdirlяr.

Belя iшя polisin mцdaxilяsindяn юncя aьsaqqallarыn dцшцnцlmцш formada yanaшmalarы, cavanlara mяslяhяt vermяlяri, lazыm gяlsя tяlяb etmяlяri mяncя daha mяqsяdяmцvafiqdir. Шяki Шяhяr-Rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polis Bюlmяsi toy sahiblяrinя, aьsaqqallara mцraciяt edяrяk toy karvanlarыnda 4-5 яdяd avtomobildяn artыq avtomobilin olmamasы vя hяmin karvanda tяcrцbяli sцrцcцlяrin iшtirak etmяsi, xoшagяlmяz hallarыn yol nяqliyyat hadisяlяrinin qarшыsыnыn alыnmasы цчцn Dюvlяt Yol Polisinя yardыmчы olmaьa чaьыrыr.

yцk avtomobili kяnd sakini Bayram Яhmяdovu vurub. Yaralы sцrцcцnцn kюmяyi ilя Шяki Mяrkяzi Rayon Xяstяxanasыna чat-dыrыlыb. Иlkin olaraq ona saь bazu sцmцyц vя dirsяk oynaьыnыn яziyi diaqnozu qoyulub, vяziyyяti orta aьыrdыr. Hadisя шahidlяrinin sюzlяrinя gюrя, qяzaya yцk maшыnыn qarшыsыna чыxan inяk sяbяb olub.

***

...aьыr yol-nяqliyyat hadisяsi Августун 5-дя axшam saatlarыnda rayonun Иbrahimkяnd kяndinя gedяn yolda qeydя alыnыb. Rayonun Cяfяrabad kяnd sakini Umar Oqtay oьlu Rцstяmov "Hyundai" markalы avtomobillя hяrяkяtdя olarkяn idarяetmяni itirib. Nяticяdя maшыn yolun kяnarыndakы su kanalыna aшыb. Sцrцcц vя onun sяrniшinlяri - Cяfяrabad kяnd sakini Шюhrяt Яmrah oьlu Nurяddinli vя Orta Zяyzid kяnd sakini Hяsяn Rza oьlu Musayev mцxtяlif dяrяcяli bяdяn xяsarяtlяri alыblar.

Onlar Шяki Rayon Mяrkяzi Xяstяxanasыna чatdыrыlыb. Hяsяn reanimasiya, Шюhrяt isя cяrrahiyя шюbяsinя yerlяшdirilib. Sцrцcцnцn xяsarяtlяri yцngцl olduьundan ona lazыmi tibbi yardыm gюstяrildikdяn sonra ambulator mцalicя almaq шяrti ilя evя buraxыlыb.

***

Щярби щяссялярдя маарифляндириъи эюрцшляр давам едтирилир Шяki Шяhяr - Rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polis Bюlmяsinin Tяbliьat vя Tяшviqat цzrя иnspektoru, пolis бaш лeytenantы Tural Niftalыyev 2016-cы ил августун 6-да Azяrbaycan Respublikasы DИN-in Qяbяlя rayon 17071 saylы hяrbi hissяsinin, yяni Daxili Qoшunlarыn Шяki шяhяrindя yerlяшяn H/H-dя, fяrdi nяqliyyat vasitяlяrinin sцrцcцlяri ilя gюrцш keчirmiш, yolnяqliyyat hadisяlяrinin yaranma sяbяblяri, onlarыn aradan qaldыrыlmasы yollarы, son dюvrlяrdя Azяrbaycan Respublikasы ИXMnя edilяn dяyiшikliklяr barяdя mяlumatlar vermiшdir.

vermiш aьыr yol-nяqliyyat hadisяlяrinin, hяmin qяzalarda юlяnlяrin vя yaralananlarыn sayыnыn яhяmiyyяtli dяrяcяdя aшaьы salыnmasыna nail olunmuшdur. Юtяn il яrzindя baш vermiш aьыr yol-nяqliyyat hadisяlяrinin 2016-cы ildя tяkrarlanmamasы, xoшagяlmяz hallarыn qarшыsыnыn alыnmasы istiqamяtindя DYP profilaktiki tяdbirlяri bir qяdяr dя gцclяndirmiшdir. Buna gюrя dя Шяki DYP hяr 2-3 ayda 1 dяfяdяn az olmayaraq sizinlя maariflяndirici gюrцшlяr tяшkil edir.

Aparыlmыш tяhlillяrlя mцяyyяn edilmiшdir ki, 2015-ci il яrzindя respublikamыz яrazisindя baш ver-

Gюrцш zamanы Tural Niftalыyevin mяruzяsindяn: Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti, Cяnab Ali Baш Komandan Иlham Яliyevin apardыьы uьurlu iqtisadi siyasяtin nяticяsidir ki, xarici юlkяlяrdяn respublikamыza idxal olunan nяqliyyat vasitяlяrinin sayы gцnbяgцn чoxalmaqdadыr. Nяqliyyat vasitяlяrinin sayы чoxaldыqca respublikamыzыn avtomobil yollarыnda hяrяkяtin intensivliyi dя yцksяlir. Avtomobillяrin hяrяkяti sыx olduqca yol-nяqliyyat hadisяlяrinin baш vermяsi dя qaчыlmazdыr.

Yol-nяqliyyat hadisяlяrinin qarшыsыnыn alыnmasы istiqamяtindя DYP mцяyyяn iшlяr gюrцr, яmяli tяшkilati vя profilaktiki tяdbirlяr hazыrlanыb hяyata keчirilir.

Gюrцlmцш bu tяdbirlяr nяticяsindя 2016-cы ilin 7 ayы (yanvariyul) яrzindя юtяn ilin mцvafiq dюvrц ilя mцqayisяdя Respublikamыzыn avtomobil yollarыnda elяcя dя Шяki rayonu яrazisindя baш

miш yol-nяqliyyat hadisяlяlяri яsasяn sцrяt mяhdudiyyяtinin aшыlmasы, юtmя vя manevretmя, qarшы hяrяkяt zolaьыna чыxma kimi kobud yol hяrяkяt qaydalarыnыn pozulmasы nяticяsindя baш vermiшdir.

Nяqliyyat vasitяlяrinin sяrxoш vяziyyяtdя, sцrцcцlцk hцququ olmadan idarя edilmяsi hallarы isя baш verяn yol-nяqliyyat hadisяlяrinin aьыrlыq dяrяcяsinin artmasыna sяbяb olmuшdur. Ona gюrя dя Dюvlяt Yol Polisi yuxarыda qeyd etdiyim yol hяrяkяt qayda pozuntularыna qarшы mцbarizяni gцclяndirmiшdir.

Gюrцlmцш bцtцn tяdbirlяr insanlarыn hяyat vя saьlamlыьыnыn qorunmasыna xidmяt edir.

Avtomobil qяzalarыndan uzaq dцшmяyiniz цчцn, Sizin hяr birinizi yol hяrяkяt qaydalarыnы bilmяyя vя onlara яmяl etmяyя чaьыrыram. Чыxышdan sonra Tural Niftalыyev zabit vя gizirlяri maraqlandыran suallarы яtraflы cavablandыrmышdыr.

...yol qяzasы baш verib.

Hadisя августун 8-дя Шяki-Qax avtomagistralыnda, yolun 14-cц kilomеtrliyindя qeydя alыnыb. 1993-cц il tяvяlяllцdlц, Bakы шяhяr sakini Яsяdov Kяnan Nazim oьluna mяxsus 90-TF-096 dюvlяt nюmrя niшanlы KИA markalы avtomobillя Шяki rayon sakini 1986-cы il tяvяlldц Qasыmov Elvin Asim oьluna mяxsus 99-GC-153 dюvlяt nюmrя niшanlы SAИPA markalы avtomobil toqquшub. Qяza zamanы sцrцcцlяr xяsarяt almasalar da, SAИPA-da olan sяrniшinlяr 1987-ci il tяvяllцdlц Шяki rayon Иncя kяnd sakini Яsяdova Nuranя Rasim qыzы vя onun qыzы 2006-cы il tяvяllцdlц Faqiyyя mцxtяlif dяrяcяli bяdяn xяsarяtlяri alыblar. Yaralыlar Шяki Mяrkяzi Rayon Xяstяxanasыna yerlяшdiriliblяr, vяziyyяtlяri orta aьыrdыr.

***

...avtomobil чaya aшdы Августун 9-да шяhяrin 20 yanvar kцчяsindя Шяki шяhяr sakini 1956-ci il tяvяllцdlц Sцleymanov Шirяli Яnvяr oьlu 90HR-055 dюvlяt nюmrя niшanlы NИVA markalы avtomobildя idarя etmяni itirib. Yolun kяnarыnda dayanan Orta Zяyzid kяnd sakini Яhmяdov Sяrxan Oruc oьlu-nu vuraraq чaya dцшцb. Hadisя yerinя dяrhal Fюvqя-

ladя Hallar Nazirliyinin Dюvlяt Yanьыndan Mцhafizя Xidmяtinin yanьыnsюndцrяn-xilasedicilяri cяlb olunub. Minik avtomobilindя sыxыlmыш vяziyyяtdя qalan sцrцcц avtomobildяn чыxarыlыb. Hяr iki шяxs mцxtяlif dяrяcяli bяdяn xяsarяtlяri ilя Шяki Rayon Mяrkяzi Xяstяxanasыna yerlяшdiriliblяr. Xяstяxanadan verilяn mяlumata gюrя, Яhmяdov Sяrxan yцngцl bяdяn xяsarяti aldыьы цчцn ilkin tibbi yardыm gюstяrilib vя evя buraxыlыb.

Sцrцcц Sцleymanov Шirяli isя reanimasiya шюbяsinя yerlяшdirilib. Vяziyyяti orta aьыrdыr.

***

...piyadanыn vurulmasы ilя nяticяnяn yol qяzasы olub Августун 18-дя Шяki sakini Шabanov Ehtibar Novruz oьlu idarя etdiyi 55BT-168 dюvlяt nюmrя niшanlы VAZ-2106 markalы avtomobillя, piyada 2007-ci il tяvvяllцdlц Шяki sakini Яliyev Nahid Fuad oьlunu vurub. Nяticяdя piyada mцxtяlif dяrяcяli bяdяn xяsarяtlяri alыb. Hadisя yerinя tяcili yardыm cяlb olunsa da, sцrцcц юzц xяsarяt alan шяxsi dяrhal xяstaxanaya чatdыrыb.

Faktlaрла baьlы Шяki ШRPШ tяrяfindяn araшdыrmalar aparыlыr.

КАНАЛ С

ШЯКИ ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ № 8 (142), Август 2016

Чюrяyi ver чюrяkчiyя,..

ДИГГЯТ! ИНТЕРНЕТ ИСТИФАДЯЧИЛЯРИНИН НЯЗЯРИНЯ: БИЗИМ WEB СЯЩИФЯЛЯРИМИЗ: http://sheki.io.ua http://belediyye.io.ua h t t p : / / b e l e d i y y e . s h e k i . o rg http://sheki-municipality.narod.ru http://issuu.com/shekibelediyyesi http://facebook.com/shekibelediyyesi

ВЯТЯНДАШЛАРЫН НЯЗЯРИНЯ! Шяки Бялядиййяси ящалинин нязяриня чатдырыр ки, Азярбайъан Республикасынын верэи мяъяллясинин 206.3-ъц маддяляриня ясасян Шяки шящяриндя йашайан Физики шяхсляря бялядиййя верэиси олараг щяр ил цчцн мцлкиййятиндя олан щяйятйаны торпаг сащяляриня эюря щяр 100 м2 цчцн 0,3 манат, коммерсийа вя хидмят мяг-сядли торпаг сащяляриня эюря ися щяр 100м2 цчцн 4 манат щяъминдя торпаг верэиси щесабланыр.

Чюrяyi ver чюrяkчiyя, birini dя цstяlik. Bu atalar sюzцnцn mяnasы o demяkdir ki, hяr bir шey ancaq qiymяtini bilяnin yanыnda dяyяrlidir.Haqqыnda sюhbяt aчmaq istяdiyimiz шяxs чox dяyяrli bir iш yoldaшыmыz, qarшыsыda dayanan hяr bir vяzifяni yцksяk peшяkarlыqla vя xцsusi bir sяylя yerinя yetirmяyi bacaran, lakin hяmiшя юz tяvazюkarlыgы, vя el arasыnda deyildiyi kimi xanыm-xatыnlыgы ilя fяrqlяnяn, "Yuxarы Baш"Dюvlяt Tarix Memarlыq Qorugunun direktoru Tяranя xanыm Abdullayevadыr.

Qыsa arayыш: Tяranя Яli qыzы Abdullayeva 1958-ci il avqust ayыnыn 10-da Шяki шяhяrindя anadan olmuшdur.19651975-ci illяrdя Шяki шяhяr M.F.Axundov adыna 2 saylы orta mяktяbi яla qiymяtlяrlя bitirdikdяn sonra1975-ci ildя Bakы Mяdяni-Maarif Texnikumuna daxil olub,1977-ci ildя hяmin texnikumun mяdяni-maarif fakultяsini bitirib vя tяyinat цzrя Kцrdяmir rayonuna gюndяrilib. Lakin calышdыgы illяr яrzindя ali tяhsil almaq arzusu onu tяkrar olaraq юz цzяrindя iшlяmяyя vadar edirdi.Odur ki,bir mцddяt sonra bu arzu reallыga чevrilir. Qяbul imtahanlarыnda mцvяffяqiyyяt qazanaraq,1985cы ildя Я.Hцseynzadя adыna Azяrbaycan Dюvlяt Mяdяniyyяt vя Иncяsяnяt Иnstitutuna qяbul olunur vя 1990-cы ildя hяmin instituтун "Mяdяni-maarif iшinin tяшkili vя metodikasы" fakultяsini bitirir. 2013-cц ildя isя elmi biliklяrin artыrыlmasы vя чalышdыgы sahяdя daha чox tяcrцbяnin qazanыlmasы цчцn Azяrbaycan Dюvlяt Mяdяniyyяt vя Иncяsяnяt Universitetinin dissertantyrasыna daxil olur. Hazыrda "Azяrbaycan milli mяdяniyyяtinin araшdыrыlmasы vя tяbliqindя Шяki muzeylяrinin rolu" mюvzusu цzяrindя tяdqiqatlarыnы mцvяffяqiyyяtlя vя gяlяcяyin aliminя xas olan bir tяrzdя davam etdirir.

Tяranя xanыm 2010-cu ildяn

etibarяn Шяki шяhяr "Yuxarы Baш" Dovlяt tarix memarlыq qoruьunun direktoru vяzifяsindя iшlяyir. Hяmin vяzifяyя tяyin olundugu vaxtdan etibarяn, aчыgыnы desяk, яvvяlki illяrdяn fяrqli olaraq bu sahяyя nяzarяti vя rяhbяrliyi lazыmi sяviyyяdя hяyata keчirmяyi bacaran bir mцtяxяssisin varlыgы hiss olunmaga baшladы. Bu gцn dя millimяdяni sяrvяtimiz sayыlan, юlkя vя шяhяr rяhbяrliyinin daim diqqяt vя qaygыsы ilы яhatя olunan "Yuxarы Baш" Tarix Memarlыq Qorugunda iшlяr mцvяffяqiyyяtlя davam etdirilir.

Tяranя xanыm vяfalы hяyat yoldaшы, mehriban ana vя qaygыkeш nяnяdir. Onun dюrd юvladы var, онларын hamыsы ali tяhsillidir.

T.Abdullayeva шяhяrimizin ictimai-siyasi hяyatыnda da yaxыndan fяaliyyяt gюstяrir. O,1997-ci ildяn YAP цzvц olmaqla, eyni zamanda YAP Шяki Tяшkilatыnыn Qadыnlar Шurasыnыn цzvцdцr. 2003-cц ildяn MЫMHЫ Шяki rayon Komitяsinin nяzdindя fяaliyyяt gюstяrяn "Gender bяrabяrliyi vя qadыn problemlяri" цzrя komissiyasыnыn sяdridir.

Bu il Tяranя xanыmыn яmяk fяaliyyяtinin nя az, nя cox, dцz 38 -ili tamam olur. Milli Mяdяniyyяtimizя sяrf etdiyi bu illяrя vя юmrя gюrя ona чoxcox sag olun deyяrяk Шяki Шяhяr Mяdяniyyяt vя Turizm Шюbяsinin rяhbяliyi vя kollektivi adыndan, "Mяdяniyyяt qalasы" nыn redaksiyasы adыndan Tяranя xanыmы dogum gцnц mцnasibяti ilя tяbrik edir, ona gяlяcяk hяyatыnda mюhkяm can saglыgы, ailя sяadяti vя iшlяrindя yeni-yeni nailiyyяtlяr arzulayыrыq.

Ямлак верэиси цзря Верэи мяъяллясинин 198.1, 199.4.3, 201.1 вя 200.2 маддяляриня едилмиш дяйишикликляря ясасян физики шяхсляря 01.01.2015-ъи ил тарихдян етибарян биналарын инвентар дяйярляриня эюря дейил, хцсуси мцлкиййятиндя олан цмуми йашайыш са-щясинин (30 м2 эцзяшт едилмякля) щяр м2-ня эюря 0,20 манат щяъминдя ямлак верэиси щесабланыр. Мялумат цчцн ону да билдиририк ки, йашайыш сащяси 30 м2-дян ашаьы олдугда ямлак верэиси щесабланмыр. Коммерсийа вя хидмят обйектляриня эюря ися цмуми сащянин щяр м2-я эюря 0,20 манат щяъминдя ямлак верэиси щесабланыр. Верэи мяъяллясинин 201.3, 208.5 вя 208.6-ъы маддяляриня ясасян физики шяхсляр бялядиййя верэилярини тягдим едилмиш ТЯДИЙЙЯ БИЛДИРИШИ ясасында 16 август 2016-ъи ил тарихя-

дяк бялядиййянин ашаьыда эюстярилмиш банк щесабларына юдянилмясини тямин етмялидирляр. ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИНИН (ВЮЕН: 3000086531) БАНК РЕКВИЗИТЛЯРИ: Банк: Капитал Банкын Шяки филиалы Коду 200703 ВЮЕН 9900003611 Мцхбир щесаб: АЗ37НАБЗ01350100000000001944 С.W.И.Ф.Т. БИК АИИБАЗ 2Х Щесаб №: АЗ92 АИИБ 33080019447001679170 ВЮЕН 3000086531 *** АЗЕРПОЪТ ММЪ, Шяки Реэионал почт филиалы Коду 690551 ВЮЕН 9900037711 Мцхбир щесаб: АЗ6НАБЗ01350100000000094944 Щесаб №: АЗ44 АЗПО 90555461200420100044 ВЮЕН 3000086531 16 сентйабр 2016-ъи ил тарихядяк верэи боръуну юдямяйян верэи юдяйиъиляриня 30 сентйабр 2016-ъи ил тарихядяк верэи ющдяликлярини йериня йетирмялярини хащиш едирик. ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

СЫЬОРТАНЫ МЯНДЯН АЛЫН, РАЗЫ ГАЛЫН!

Йусиф Рящимов, “Мядяниййят галасы” гязети

Редаксийадан: Шяки Бялядиййясинин коллективи дя “Мядяниййят галасы”нын тябрикиня гошулараг Тяраня ханымы тябрик едир, она мющкям ъан саьлыьы вя даим уъурлар арзулайыр.

Гязетин щазырланмасында Шяки Шящяр Иъра Щакимиййятинин sheki-ih.gov.az вя АзярТАъ-ын азертаэ.эов-аз сайтларындан истифадя олунмушдур.

яммядов SЫЬORTA AGENTИ: M 4 04 02.

Tелефон: (050, 070) 30

Редаксийайа тягдим олунан ялйазмалары, дискляр, фотолар вя диэяр материаллар эери гайтарылмыр.

Тясисчи: Шяки Бялядиййяси Баш редактор: Мурад Нябибяйов

Редаксийанын цнваны: Шяки шящяри, АЗ5500, М.Я.Рясулзадя пр.182, 2-ъи мяртябя Тел: (994 24) 244 28 02 Е-маил: sheki.belediyye@gmail.com murad.nabibekov@mail.ru

Мяммяд

Мцяллифлярин мювгейи иля редаксийанын мювгейи цст-цстя дцшмяйя биляр. Гязетдя дяръ олунан фактлара эюря мцяллифляр вя мялуматын эютцрцлдцйц мянбя мясулиййят дашыйыр. Щесаб нюмряси: Азярбайъан Бейнялхалг Банкынын Шяки филиалы, Код: 805410 ВЮЕН: 9900001881 Мцхбир щесабы: 0137010002944 S.W.И.Ф.Т. БИК ИБАЗАЗ 2Х Шяки Бялядиййяси, Щесаб Но: 33308019449336503266 ВЮЕН 3000086531

www.issuu.com/shekibelediyyesi

Гязет 27 ийул 2005-ъи илдя Азярбайъан Республикасы Ядлиййя Назирлийиндя гейдиййатдан кечиб. Гейдиййат № 1458. Тираж 500. Чапа щазырланыб: 6 сентйабр 2016-ъи ил Гязет “АЗЯРМЕДИА” ММЪ мятбяясиндя чап олунуб.