Sheki Belediyyesi, No 6 (129) Iyun, 2015

22 ИЙУЛ - МИЛЛИ МЯТБУАТЫМЫЗЫН 140 ИЛЛИК ЙУБИЛЕЙИДИР МЯН ЙАНМАСАМ, СЯН ЙАНМАСАН, НЕЪЯ ЧЫХАР ГАРАНЛЫГЛАР АЙДЫНЛЫЬА?!

ØßÊÈ ØßÊÈ ÁßËßÄÈÉÉßÑÈ Н Нe ew ws sp pa ap pe er r

о оф ф

S SH HE EK KI I

M MU UN NI IC CI IP PA AL LI IT TY Y

Шяки Бялядиййясинин органы

№ 6 (129) Ийун 2015

Гязет 2005-ъи илдян няшр едилир

В Я Т Я Н И М И З И Н Г А Н Л Ы Т А Р И Х И И Ш Ь А Л Е Д И Л М И Ш Т О Р П А Г Л А Р Ы М Ы З ГЯРБИ АЗЯРБАЙЪАН ХАНКЯНДИ ХОЪАЛЫ ШУША ЛАЧЫН ХОЪАВЯНД КЯЛБЯЪЯР АЬДЯРЯ АЬДАМ ФЦЗУЛИ ЪЯБРАЙЫЛ ГУБАДЛЫ ЗЯНЭИЛАН

декабр, 1988 26.12.1991 26.02.1992 08.05.1992 18.05.1992 02.10.1992 02.04.1993 07.07.1993 23.07.1993 23.08.1993 23.08.1993 31.08.1993 29.10.1993

УНУТМАЙАГ!

АЬДЯРЯНИН ИШЬАЛЫНДАН 23 ИЛ КЕЧДИ

АЗЯРБАЙЪАНДА ИЛК АВРОПА ОЙУНЛАРЫ Ятрафлы 12-ъи сящифялярдя

ТЯБРИК ЕДИРИК Май айынын 26-да Шяки Шящяр Иъра Щакимиййятинин башчысы Елхан Усубовун 55 йашы тамам олмушдур. Шяки Бялядиййясинин коллективи бу мцнасибятля ъянаб Усубову бцтцн Шяки иътимаиййяти адындан тябрик едир, она мющкям ъан саьлыьы, узун юмцр, шящяримизин сосиалигтисади инкишафы, абадлашдырылмасы, ящалинин мадди рифащынын йахшылашдырылмасы истигамятиндя вя диэяр сащялярдя эюрдцйц ишлярдя бюйцк мцвяффягиййятляр арзулайыр.

9 йашлы Авропа чемпиону

Бу мцнасибятля Шяки Бялядиййясинин коллективи, ону бцтцн Шяки зийалылырынын, Шяки иътимаиййятинин адындан тябрик едир, она мющкям ъан саьлыьы, узун юмцр,

ядяби йарадыьылыьында даща бюйцк уьурлар арзулайыр. Вагиф Аслан щаггында 3-ъц вя 8-ъи сящифялярдя

10 il

Ийунун 24-дян ийулун 3-дяк гардаш Тцркийя Республикасынын Конйа шяняриндя шащмат йзря Авропа Чемпионаты кечирилмишдир. Йарышларда Тцркийя, Азярбайъан, Инэилтяря, Эцръцстан, Русийа, Полша, Маъарыстан, Албанийа, Финландийа, Румынийа, Испанийа вя Норвеч шащматчылары иштирак етмишляр. Ьемпионатда щямйерлимиз Сцлейман Талещ оьлу Сцлейманлы 9 йашлылар арасында 9 ойун кечиряряк активиня 7,5 хал йазмышдыр. Сцлейман финалда Румынийа шащматчысы Андре Кристиан Манескойа галиб эяляряк 1-ъи йеря чыхыб гызыл медал алмыш вя Авропа чемпиону адыны газанмышдыр. Ейни заманда о, идман усталыьына намизяд адына лайиг эюрцлмцшдцр. Шяки бялядиййясинин коллективи Сцлейманы бу бюйцк гялябя мцнасибяти иля тябрик едир, адынын даща йцксяк кцрсцлярдян эялмясини арзулайыр.

2015-ъи ил ийул айынын 5-дя XX yцzilин sonu – XXI yцzilин яввялляриндя юлкямизин яdяbi mцhitinin gюrkяmli nцmayяndяlяrindяn biri, istedadlы шair-йазычы, щямйерлимиз Vaqif Aslanын анадан олмасынын 65 иллик йубилейидир.

ØßÊÈ ØßÊÈ ÁßËßÄÈÉÉßÑÈ Фотолар 24-ъц сящифядя

Август айында гязетимизин 1-ъи сайынын ишыг цзц эюрмясинин 10 или тамам олаъаг.

сящ. 2

2015-ci ildя Azяrbaycan milli mяtbuatыnыn yaranmasыnыn 140 ili tamam olur.

XЫX яsrin ortalarыnda юlkяmizdя gedяn siyasi, iqtisadi vя mяdяni proseslяr maarifчilik hяrяkatыnыn inkiшafыna, ictimai fikrin yeni ifadя vasitяsi olan mяtbuatыn meydana gяlmяsinя шяrait yaratmышdыr. 1875-ci il iyulun 22-dя gюrkяmli ziyalы, publisist, tяbiяtшцnas alim Hяsяn bяy Zяrdabi tяrяfindяn Azяrbaycan dilindя nяшr

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ yaranmasыna sяbяb olmuш, юlkя яhalisi arasыnda internet yayыmы 75 faizя чatmыш, sosial шяbяkя istifadячilяrinin sayы 2 milyona yaxыnlaшmышdыr. 2008-ci ildя tяsdiq olunmuш "Azяrbaycan Respublikasыnda kцtlяvi informasiya vasitяlяrinin inkiшafыna dюvlяt dяstяyi Konsepsiyasы"na uyьun olaraq milli mяtbuatыn mцstяqilliyinin dяstяklяnmяsi, redaksiyalara yardыm mexanizminin tяkmillяшdirilmяsi, mцasir texnologiyalarыn tяtbiqi, cяmiyyяt vя mяtbuat arasыnda sяmяrяli яmяkdaшlыьыn gцclяndirilmяsi, jurnalistlяrin peшяkarlыьыnыn vя mяsuliyyяtinin artыrыlmasы, sosial tяminatыnыn yaxшыlaшdыrыlmasы vя яmяyinin qiymяtlяndirilmяsi istiqamяtindя ardыcыl tяdbirlяr davam etdirilir.

Bu gцn mцstяqillik yolu ilя inamla irяlilяyяn vя hяrtяrяfli inkiшaf edяn Azяrbaycan Respublikasы regionun siyasi, iqtisadi vя hu-manitar mяrkяzi statusunu qazanaraq beynяlxalq mцnasibяtlяr sistemindя юz layiqli yerini tutmuшdur. Mюvcud inkiшaf dinamikasы Azяrbaycanыn milli informasiya resurslarыndan da yan keчmяmiш, onlarыn цmumdцnya informasiya шяbяkяsindяki чяkisini artыrmыш, rяqabяt qabiliyyяtini yцksяltmiшdir. Qlobal informasiya mяkanыnыn gцndяn-gцnя geniшlяndiyi, beynяlxalq tяbliьat fяaliyyяtinin ayrы-ayrы юlkяlяrin imicinя, daxili hяyatыna ciddi tяsir gюstяrdiyi mцasir dюvrdя kцtlяvi informasiya vasitяlяrimiz daha peшяkar,

"Azяrbaycan mяtbuatы vя milli-mяnяvi dяyяrlяrimiz" Moderator.az xяbяr verir ki, Azяrbaycan Prezidenti Yanыnda Kцtlяvi Иnformasiya Vasitяlяrinin Иnkiшafыna Dюvlяt Dяstяyi Fondunun (KИVDF) icraчы direktoru Vцqar Sяfяrli publika.az-a aчыqlamasыnda deyib ki, Bakыnыn Sяbail rayonu, Yeni Salyan yolu 22 цnvanыnda media nцmayяndяlяri цчцn inшa edilяn ikinci bina 2016-cы ilin sonunda KИV nцmayяndяlяrinя verilя bilяr: "Bu il qeyd edilяcяk mяtbuatыn 140 illik yubileyi яrяfяsindя jurnalistlяrя mяnzillяr paylanmayacaq. Чцnki hazыrda bina hяlя tam hazыr deyil. Binanыn gяlяn ilin sonunda tяhvil verilmяsi planlaшdыrыlыr. Yяqin ki, gяlяn il binanыn tam hazыr olmasыna 1-2 ay qalmыш mяnzillяrlя baьlы mцvafiq sяnяdlяrin yыьыlmasы elan edilяcяk. Иnшallah gяlяn ilin sonuna bu mцmkцn olacaq".

Azяrbaycan milli mяtbuatыnыn 140 illik yubileyinin keчirilmяsi haqqыnda Azяrbaycan Respublikasы Prezidentinin Sяrяncamы olunmaьa baшlamыш "Яkinчi" qяzeti milli mяtbuatыmыzыn ilk nцmunяsi kimi юz adыnы tarixя yazmышdыr. Qяzet dюvrцn qabaqcыl ideyalarыnы tяbliь etmiш, insanlarы dini mюvhumata vя cяha-lяtя qarшы mцbarizяyя чaьыrmыш, ictimai-siyasi vя bяdii dцшцncяnin inkiшafыna gцclц tяsir gюstяrmiшdir. "Яkinчi"nin bяyan etdiyi prinsiplяri rяhbяr tutan vя onun яnяnяlяrini davam etdirяn Azяrbaycan mяtbuatы sonrakы illяrdя dюvrцn mцtяrяqqi fikirlяrini яks etdirmiш, cяmiyyяti dцшцndцrяn mяsяlяlяri ictimai mцzakirяyя чыxarmыш, milli mяnяvi dяyяrlяrin tяbliьindя, insanlarыn maariflяnmяsi vя milli шцurun formalaшmasыnda, xalqыmыzыn mцstяqillik arzularыnыn gerчяklяшmяsindя mцhцm rol oynamышdыr. Юtяn yцzilliyin sonlarыnda Azяrbaycan dюvlяt mцstяqilliyini bяrpa etdikdяn sonra cяmiyyяt hяyatыnыn bцtцn sahяlяrindя olduьu kimi, milli mяtbuatыn inkiшafыnda da яsaslы dюnцш yaranmышdыr. 1993-cц ildя yenidяn hakimiyyяtя qayыtmыш цmummilli lider Heydяr Яliyev demokratik inkiшafы, vяtяndaш cяmiyyяti quruculuьunu dюvlяt siyasяtinin baшlыca istiqamяti kimi mцяyyяn edяrяk, sюz vя mяlumat azadlыьыnы mяhdudlaшdыran sцni maneяlяri, o cцmlяdяn senzuranы aradan qaldыrmыш, kцtlяvi informasiya vasitяlяrinin fяaliyyяtini tяnzimlяyяn mцkяmmяl qanunvericilik bazasыnыn formalaшdыrыlmasы, redaksiyalarыn maddi-texniki bazasыnыn gцclяndirilmяsi istiqamяtindя ardыcыl tяdbirlяr hяyata keчirmiш, mяtbuatыn kяmiyyяt vя keyfiyyяt gюstяricilяrinin yцksяlmяsinя шяrait yaratmышdыr.

Azяrbaycan milli jurnalistikasы hяmin dюvrdяn baшlayaraq yeni inkiшaf mяrhяlяsinя qяdяm qoymuшdur.

Hazыrda Azяrbaycanda 200-dяn artыq qяzet, 100-я yaxыn jurnal, 50-dяn чox televiziya vя radio kanalы, onlarla mяtbuat yayыmы шirkяti vя jurnalist tяшkilatы fяaliyyяt gюstяrir. Иnternetin sцrяtli inkiшafы чoxsaylы informasiya resurslarыnыn

Vцгар Sяfяrli hяmчinin qeyd edib ki, Milli Mяtbuatыmыzыn 140 illiyi ilя baьlы tяdbirlяr planы artыq Azяrbaycan Prezident Administrasiyasыnыn (PA) rяhbяri, akademik Ramiz Mehdiyev tяrяfindяn tяsdiq olunub: "Ayыn 1-dяn etibarяn tяdbirlяrin keчirilmяsinя start verilib. Tяdbirlяr Planыna uyьun olaraq iyunun 29-da Bakы Dюvlяt Universitetindя "Azяrbaycanыn Milli Mяtbuatы 140: "Яkinчi" яnяnяlяri vя mцasir jurnalistika" mюvzusunda elmi-konfrans keчirilяcяk.

Bundan яlavя, iyulun 1-10-u tarixlяri arasыnda Mяdяniyyяt vя Turizm Nazirliyi tяrяfindяn "Azяrbaycan mяtbuatы vя milli-mяnяvi dяyяr-

obyektiv vя prinsipial olmalы, yцksяk milli шцur vя vяtяnpяrvяrlik nцmayiш etdirяrяk Azяrbaycanыn dюvlяtчilik maraqlarыnы hяr шeydяn uca tutmalыdыrlar. Mяtbuatыmыz юlkяmizdя mцasir cяmiyyяt quruculuьu, milli hяmrяyliyin vя tolerantlыьыn mюhkяmlяndirilmяsi, siyasi mяdяniyyяtin inkiшaf etdirilmяsi, mяnяvi-яxlaqi dяyяrlяrin qorunub saxlanmasы vя tяbliьindя цzяrinя dцшяn vяzifяlяri layiqincя yerinя yetirmяlidir.

Azяrbaycan milli mяtbuatыnыn юlkяmizin ictimai-siyasi vя mяdяni hяyatыndakы yerini, vяtяndaш cяmiyyяtinin inkiшafы, milli mяnяvi dяyяrlяrin tяbliьi, gяnc nяslin vяtяnpяrvяrlik tяrbiyяsi sahяsindяki rolunu nяzяrя alaraq vя Azяrbaycan Respublikasы Konstitusiyasыnыn 109-cu maddяsinin 32-ci bяndini rяhbяr tutaraq qяrara alыram:

№ 6 (129), Ийун 2015

Вцгар Сяфярли lяrimiz" mюvzusunda konfrans tяшkil olunacaq. Иyulun 1-dяn 22-dяk isя Azяrbaycan Dюvlяt Teleqraf Agentliyi (AZЯRTAC) vя Azяrbaycan Televiziya vя Radio Veriliшlяri Qapalы Sяhmdar Cяmiyyяti (AzTV) tяrяfindяn Milli Mяtbuatыmыzыn 140 illiyik yubileyinя hяsr olunan silsilя materiallar hazыrlanacaq.

Tяdbirlяr Planыna яsasяn, iyulun 1-dя Zяrdab vя яtraf rayonlarda, iyulun 4-dя Gяncя vя яtraf rayonlarda, iyulun 8-dя Qяbяlя vя яtraf rayonlarda, iyulun 13-dя Masallы vя яtraf rayonlarda, iyulun 16-da Quba vя яtraf rayonlarda, iyulun 20-dя Naxчыvan Muxtar Respublikasыnda, hяmчinin, iyulun 1-dяn 20-dяk Bakы шяhяrindя 22 iyul - Azяrbaycanda Milli mяtbuat gцnцnцn 140 illik yubileyi ilя baьlы silsilя tяdbirlяr tяшkil olunacaq".

Tяhsil Nazirliyi Milli Mяtbuat Gцnц mцnasibяtilя mцsabiqя keчirir

1. Azяrbaycan milli mяtbuatыnыn 140 illik yubileyi Azяrbaycan Respublikasыnda geniш qeyd olunsun.

2. Azяrbaycan Respublikasы Prezidentinin Administrasiyasыna tapшыrыlsыn ki: 2.1. Azяrbaycan Respublikasыnыn Pre-zidenti yanыnda Kцtlяvi Иnformasiya Vasitяlяrinin Иnkiшafыna Dюvlяt Dяstяyi Fondu vя Azяrbaycan Mяtbuat Шurasы ilя birlikdя Bakы шяhяrindя vя respublikanыn bюlgяlяrindя yubiley tяdbirlяrinin keчirilmяsini tяmin etsin; 2.2. Жurnalist tяшkilatlarыnыn vя redaksiyalarыn tяkliflяri яsasыnda Azяrbaycan milli mяtbuatыnыn inkiшafыnda xidmяtlяri olan jurnalistlяrin mцkafatlandыrыlmasы haqqыnda tяkliflяri bir ay mцddяtindя Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidentinя tяqdim etsin.

Иlham Яliyev Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Bakы шяhяri, 2 iyun 2015-ci il

Mцsabiqяdя iшtirak etmяk istяyяn jurnalistlяr vя ictimaiyyяtlя яlaqяlяr цzrя mцtяxяssislяr юz yazыlarыnыn vя sцjetlяrinin linklяrini metbuat140@edu.gov.az elektron poчt цnvanыna gюndяrя bilяrlяr.

Tяhsil Nazirliyi юlkя prezidentinin 2 iyun 2015-ci il tarixli sяrяncamыna uyьun olaraq, 22 iyul - Azяrbaycan Milli Mяtbuatыnыn 140 illik yubileyi mцnasibяtilя tяhsil mюvzusunda cяmiyyяtin mяlumatlandыrыlmasыnda fяal iшtirak edяn jurnalistlяr arasыnda "Maarifчi mяtbuat" devizi altыnda mцsabiqя keчirir.

Tяhsil Nazirliyindяn verilяn xяbяrя gюrя, 01 ийул 2014 - 01 ийул 2015-ci illяrdя tяhsil mюvzusunda qяzetlяrdя vя jurnallarda, onlayn me-

diada vя bloqlarda dяrc olunmuш yazыlar (mяqalяlяr, tяhlil yazыlarы), fotoшяkillяr, videosцjetlяr bu ilin 25 iyun 10 iyul tarixlяrindя Tяhsil Nazirliyinin Facebook sяhifяsindя yerlяшdirilяcяk.

Sяhifяnin istifadячilяri tяrяfindяn яn чox bяyяnilяn yazыlarыn vя sцjetlяrin mцяlliflяri mцsabiqяnin yekununda Tяhsil Nazirliyinin ictimaiyyяtlя яlaqяlяr sahяsindя tяcrцbяli яmяkdaшlarыndan ibarяt mцnsiflяr heyяti tяrяfindяn diplom vя hяdiyyяlяrlя mцkafatlandыrыlacaqlar.

Bolqarыstanda Шяki haqqыnda broшцrlяr nяшr edilib Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяti tяrяfindяn gюndяrilяn mяlumatlar vя шяkillяr яsasыnda Azяrbaycanыn Bolqarыstandakы sяfirliyinin tяшяbbцsц ilя Bolqarыstanыn Qabrovo шяhяri ilя qardaшlaшmыш Шяki шяhяri haqqыnda bolqar dilindя broшцrlяr nяшr olunub.

Broшцrlяrdя Шяki vя Qabrovo шяhяrlяri arasыnda яlaqяlяr barяdя mяlumat verilir. 2004-cц ildя hяmin шяhяrlяrin icra hakimiyyяtlяri tяrяfindяn qardaшlaшma haqqыnda birgя bяyannamяnin imzalanmasыn-

dan, rяsmilяrin qarшыlыqlы sяfяrlяrindяn bяhs edilir. Шяkinin яsrarяngiz tяbiяtindяn, qяdim tarixindяn, "Шяki" sюzцnцn etimologiyasыndan, hяmчinin Шяki xanlыьыndan sюhbяt aчыlыr. Шяkinin Azяrbaycan tarixindя mцhцm rolunun qeyd edildiyi broшцrlяrdя шяhяrin mяdяni-tarixi abidяlяri, xцsusilя Шяki xanlarыnыn sarayы barяdя mяlumatlar da яksini tapыr. Qяdim tarixi abidяlяr olan Aшaьы vя Yuxarы Karvansara, Cцmя Mяscidi, Kiш kяndindя yerlяшяn Alban mяbяdi ilя yanaшы, 2012-ci ildя inшa edilmiш Yay Teatrы barяdя mяlumat verilir. Mцasir dюvrdя Шяkinin Azяrbaycanыn mяdяni hяyatыn-

da oynadыьы vacib rol, burada tяшkil edilяn beynяlxalq musiqi festivallarы qeyd edilir, qяdim xalq sяnяtlяri olan misgяrlik, dяmirчilik, tяkяlduzчuluq, xalчaчыlыq, dulusчuluq, papaqчыlыq haqqыnda яtraflы sюhbяt aчыlыr. Hяmчinin Шяki mяtbяxi vя Шяki шirniyyatlarыnыn zяnginliyi broшцrlяrdя xцsusi qeyd edilir.

Broшцrlяr Bolqarыstanыn dюvlяt vя юzяl qurumlarыna, юlkяdя akkreditя olunmuш diplomatik nцmayяndяliklяrя vя beynяlxalq tяшkilatlara, elяcя dя 30-dan чox kitabxanaya gюndяrilib.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 6 (129), Ийун 2015

сящ.3

15 Иyun - Milli Qurtuluш, Б Я Х Т И Й А Р В А Щ А Б З А Д Я - 9 0 milli qцrur gцnцmцzdцr Халг шаиринин anadan olmasыnыn Иyunun 13-dя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin tяшkilatчыlыьы ilя 15 iyun - Milli Qurtuluш Gцnцnя hяsr olunmuш tяdbir keчirilib.

siyasыnы цzяrinя gюtцrяrяk doьma xalqыnыn kюmяyinя gяldiyi vurьulanыb. Чыxышlarda Цmummilli Liderin xalqыmыz qarшыsыndakы яvяzsiz xid-

90 illийиня щяср едилмиш elmi-praktiki konfrans keчirilиб

2015-ci il ийунун 10-да Azяrbaycan Mцяllimlяr Иnstitunun akt zalыnda Шяki шяhяr Иcra Hakimiyyяti, AMEA Шяki Regional Elmi Mяrkяzi vя Azяrbaycan mцяllimlяr Иnstitutu Шяki Filialыnыn birgя tяшяbbцsц ilя xalq шairi Bяxtiyar Vahabzadяnin anadan olmasыnыn 90 illik yubileyi ilя яlaqяdar elmi-praktiki konfrans keчiriliб

Шяhяr 10 №-li tam orta mяktяbin akt zalыnda keчirilяn tяdbиrdя rayon ictimaiyyяtinin nцmayяndяlяri, ziyalыlar iшtirak ediblяr.

Tяdbirdя "Qurtuluш gцnцndяn baшlanan bюyцk yol: tarixi шяxsiyyяtlяr yaradыr" mюvzusunda mяruzя dinlяnilib. Mяruzяdя Цmummilli Lider Heydяr Яliyevin 1969-cu ildя ilk dяfя siyasi hakimiyyяtя gяldikdяn sonra respublikada яldя olunmuш nailiyyяtlяrdяn sюz aчыlыb, 1993-cц ilin iyun hadisяlяri яrяfяsindя respublikada yaranmыш aьыr vяziyyяt, hюkm sцrяn hяrc-mяrclik, baш verяn ictimai-siyasi proseslяr geniш tяhlil olunub, hяmin dюvrdя Ulu Юndяr Heydяr Яliyevin nюvbяti dяfя xilaskarlыq mis-

mяtlяrindяn яtraflы bяhs edilib, mцstяqil respublikamыzыn son illяr яldя etdiyi uьurlarыn birbaшa Heydяr Яliyevin adы ilя baьlы olduьu vurьulanыb. Bildirilib ki, mяhz Ulu Юndяrin respublika rяhbяrliyinя qayыdышыndan sonra юlkяmiz sцrяtli inkiшaf yoluna qяdяm qoyub, onun layiqli davamчыsы Иlham Яliyevin mяqsяdyюnlц siyasяti nяticяsindя юlkяmizin iqtisadi qцdrяti daha da artыb, mцstяqil Azяrbaycan dцnya birliyindя юz layiqli yerini tutub. Чыxышlarda vurьulanыb ki, Azяrbaycanыn ilk dяfя keчirilяn Avropa Oyunlarыna ev sahibliyi etmяsi юlkяmizin dцnyada artan nцfuzuna яn bariz nцmunяdir.

QЯLЯM DOSTUMUZ VAQИF ASLAN Adlы-sanlы шairlяr, яdiblяr haqqыnda yazmaq nя qяdяr asandыrsa, sяnяt alяminя yeni qяdяm qoyan, юzцnяmяxsus sяnяt cыьыrы seчmяyя чalышan gяnclяr barяdя danышmaq bir o qяdяr чяtindir. Шair Vaqif Aslanov belяlяrindяndir. O, yetkinliyini, dolьunluьunu hяlя tam kяsb etmяsя dя, bюyцk цmid verir.

Vaqif sяnяt alяminя "Sяbuhi" яdяbi mяclisinin kюmяyilя gяlib.

Oxucu qяlbinя ilk addыmlardan yol tapmaq, шцbhяsiz, gяnc шairin sяnяt uьuru hesab olunmalыdыr.

Sяmimiyyяt onun шeirlяrindя nяzяr-diqqяti cяlb edяn яsas xцsusiyyяtdir. Toxunduьu mюvzudan asыlы olmayaraq, onun yazыlarы daь чeшmяsi kimi saf, uшaq gцlцшц qяdяr sяmimidir. Gюzцnц aчan gцndяn яtrafda gюrdцyц mцhit, tяmtяraqdan uzaq zяhmяtkeш kяnd hяyatы ona qяlbin чыrpыntыlarыnы, duyьu vя dцшцncяlяrini sяmimi ifadя etmяk цчцn ilham vermiшdir. Чяkilir qыzlarыn gюyя insafы, Qoymurlar hal qala gяncdя, cavanda.

Ay zalыm, onsuz da yanыram axы, Яlяfsяr zurnasы havalananda.

Vaqifin шeirlяrinin mяrkяzindя hяmiшя insan, onun hiss vя hяyяcanlarы durur. Hяm dя onun bяhs etdiyi, haqqыnda dцшцndцyц insan quru, sxematik яmяk alяti deyildir. Xalq шairi Sяmяd Vurьunun dediyi kimi, "...bu canlы insan bяzяn sevir, sevilir, bяzяn iztirab чяkir, xяyallara dalыr, bяzяn mцxtяlif tяbiяt gюzяlliklяrindяn daha saf, daha dяrin tяsirlяr alыr". Иnsanda yaxшыlыьы, xeyirxahlыьы axtaran gяnc шair bяzilяrinin mянsяbpяrяstliyinя irad tutur: Aьac gюrdцm, sarmaшыqlar iчindя Alчaq, uca, hamыsы da yan-yana,

Айдын МЯММЯДОВ дилчи, тцрколог

Aьac gюrdцm, bir boyda, bir biчimdя, Aьaclar da bяnzяyirmiш insana. ("Aьaclar da insan kimidir") deyяn шair hяlя dя qяlblяrdя yuva salmaqda olan pis hisslяrя qarшы barышmazdыr. Onun yolu яyilmяz idrak, sяmimi qяlb, юz imkanlarы daxilindя insanlara sяadяt gяtirmяyi bacarmaq yoludur.

Elя yaшayaq ki, yaшadыqca biz, Bir юmrцn min zяfяr yoldaшы olsun.

Yer kimi mцqяddяs, gюy kimi tяmiz, Яmяllяr insana baшdaшы olsun.

Onun baшqa bir шeirindя oxuyuruq: Torpaьa kяm baxma, torpaq uludur.

O, namus, lяyaqяt, шяrяf yoludur.

Vaqifin yaradыcыlыq mяziyyяtlяri barяdя чox demяk olar. Onun шeirlяrindя gяncliyindяn, sяnяt alяmindя professional olmamaьыndan irяli gяlяn kяm-kяsirlяr dя vardыr.

Gяnc шairя gяrgin mцtaliя, klassik vя mцasir шeirin rяngarяngliyi, forma vя mяzmun zяnginliyi ilя hяrtяrяfli, dяrin tanышlыq lazыmdыr. Bu, ona шяxsi цslubunu bir daha cilalamaqda, sюzц qяnaяtlя, zяrgяr dяqiqliyi ilя iшlяtmяkdя, hisсlяrinя geniш ictimai-siyasi mяzmun vermяkdя чox kюmяk edяr.

Vaqif gяncdir. Lakin onun addыmlarы uьurludur. Belя baшlanьыc isя Pifaqor demiшkяn, "bцtюvцn yarыsыna bяrabяrdir".

Sяnя uьurlar arzulayыrыq, qяlяm dostumuz!

"Шяki fяhlяsi" qяzeti, 9 oktyabr 1976-cы il

Конфранс иштиракчылары тядбирдян яввял бюйцк шаирин адыны дашыйан паркдакы абидясини зийарят етмишляр Konfransы AMИ-nin Шяki filialыnыn tяdris iшlяri цzrя direktor mцavini Gцlarя Abdullayeva aчaraq sюzц AMИ-nin Шяki filialыnыn direktoru riyaziyyat цzrя elmlяr doktoru, dosent Rafiq Rasulova verdi.

Rafiq Rasulov konfrans iшtirakчыlarыnы salamlayaraq B.Vahabzadя ilя baьlы цrяk sюzlяrini sюylяdi vя konfrans iшtirakчыlarыna uьurlar arzuladы.

Sonra sюz AMEA Шяki Regional Elmi Mяrkяzin direktoru, f.r.ц.f. doktoru, dosent Yusif Шцkцrlцyя verildi. Yusif Шцkцrlц konfransыn iшinя uьurlar arzulamaqla, belя tяdbirlяrin keчirilmяsinin xalqыmыzыn keчmiшinя vя gяlяcяyinя, dahi insanlarыmыza, yaradыcыlыьa vя elmя gюstяrilяn diqqяt vя Bяxtiyar Vahabzadя яzяmяtinя hюrmяt olduьunu qeyd etdi.

Daha sonra konfransыn gцndяliyinя uyьun olaraq AMИ - nin Шяki filialыnыn baш mцяllimi Vaqif Aslanыn "Milli-bяdii tяfяkkцrцmцzцn aparыcы simasы - Bяxtiyar Vahabzadя", AMИ -nin

Шяki filialыnыn kafedra mцdiri, pedaqoji elmlяr doktoru, ШREM-in aparыcы elmi iшчisi Firяdun Иbrahimovun "Bяxtiyar Vahabzadя yaradыcыlыьыnыn sirlяri vя qaynaqlarы", AMИ-nin Шяki Filialыnыn kafedra mцdiri, dosent, ШREM-in aparыcы elmi iшчisi Ulduz Mцrшцdovanыn "Bяxtiyar Vahabzadя yaradыcыlыьы vя folklor", AMИ-nin Шяki filialыnыn baш mцяllimi, ШREM-in aparыcы elmi iшчisi Kamil Adышirinovun "Azяrbaycan яdяbiyyatыnda Bяxtiyar Vahabzadяnin yer vя rolu", AMИ -nin Шяki filialыnыn baш mцяllimi, ШREM-in elmi iшчisi Hяbibullah Manaflыnыn "Qarabaь itkisinin Bяxtiyar Vahabzadяnin siyasi lirikasыnda tяcяssцmц", AMИ-nin Шяki filialыnыn baш mцяllimi, ШREM-in elmi iшчisi Pakizя Zakirovanыn "Bяxtiyar Vahabzadя poeziyasыnda bяdii tяzad", ШREM-in elmi iшчisi Reyhan Mяcidovanыn "Bяxtiyar Vahabzadя yaradыcыlыьыnda mяhяbbяt lirikasы" mюvzusunda mяruzяlяri maraqla dinlяnildi.

М.НЯБИБЯЙОВ

Azяrbaycanlы alimlяrin dцnya tяcrцbяsindя analoqu olmayan maraqlы tяklifi Шяkili alimин дя hяmmцяllifi olduьu elmi mяqalя алимляр тяряфиндян бюйцк марагла гаршыланыб.

Dцnya offшor tяcrцbяsindя ilk dяfя olaraq AMEA Иdarяetmя Sistemlяri Иnstitutunun яmяkdaшlarы tяrяfindяn Xяzяr regionunun aktual problemlяrindяn olan Kontrakt Sahяnin яtraf mцhitinя daxili vя xarici ekoloji tяsirlяrin ayrыlmasыnыn hяlli tяklif edilib.

AMEA Иdarяetmя Sistemlяri Иnstitutunun "Ekoloji proseslяrin modellяшdirilmяsi" laboratoriyasыnыn rяhbяri, professor Robert Qarayev vя laboratoriyanыn яmяkdaшlarы Natella Sadыqova vя Xatirя Иmamverdiyevanыn "Current World Environment" (Thomson ЫSИ) jurnalыnda "Knowledge-Based System for Environmental Monitoring of Contract Areas in the Caspian Sea" sяrlюvhяli mяqalяsi dяrc olunub.

Mяqalяdя Kontrakt Sahя operatorunun antropogen tяsirinin vя xarici чirklяnmя mяnbяlяrinin tяsirinin diferensasiyasы mяsяlяsinin qoyuluшu vя hяlli цsulu tяklif edilir.

Alimlяrimizin maraqla qarшыlanan mяqalяsindя deyilir ki, xarici mяnbяlяr qonшu neft-qaz iшlяmяlяri, munisipal, sяnaye vя kяnd tяsяrrцfatы tullantыlarы, palчыq vulkanlarы, dampinqlяr ola bilяr. Mяsяlя keчmiш SSRИnin daьыlmasы, Xяzяr шelfindя neft-qazчыxarma miqyasыnыn bюyцmяsi, dяnizin qapalы, regionda mцrяkkяb geopolitik шяraitin olmasы ilя яlaqяdar son dяrяcя aktualdыr. Dцnya offшor tяcrцbяsindя mяsяlяnin analoqu yoxdur.

***

P.S. Mяqalяnin hяmmцяllifi Xatirя Иmamverdiyeva Шяki шяhяrindя anadan olub, 10

Xatirя Иmamverdiyeva saylы mяktяbin mяzunuдур. Али тящсилини Azяrbaycan Texniki Universitetinдя алмышдыр. Щazirda Xatirя ханым Azяrbaycan Milli Elmlяr Akademiyasы Иda-rяetmя Sistemlяri Иnstitutunun "Ekoloji proseslяrin modellяш-dirilmяsi" laboratoriyasыnда ча-лышыр.

Aydыn MЯММЯДОВ

сящ.4

Шяkidя... ...tanыnmыш dюvlяt xadimi Soltan Яzizovun 95 illiyi qeyd edilib Tanыnmыш dюvlяt xadimi, Bюyцk Vяtяn mцharibяsi iшtirakчыsы Soltan Яzizovun anadan olmasыnыn 95 illiyi doьulduьu Шяki шяhяrindя tяntяnя ilя qeyd olunub.

Шяki musiqi kollecinin akt zalыnda keчirilяn yubiley tяdbirindя шяhяr rяhbяrliyi, ziyalыlar, ictimaiyyяtin nцmayяndяlяri, hяmчinin yubilyarыn yaxыnlarы iшtirak ediblяr.

Tяdbirdя Soltan Яzizovun шяrяfli юmцr yolundan bяhs olunub.

Bildirilib ki, Bюyцk Vяtяn mцharibяsindяn qayыtdыqdan sonra o яmяk fяaliyyяtinя baшlayыb. Яvvяlcя Шяki rayon partiya komitяsindя шюbя mцdiri, birinci

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ katib, sonralar Aьdam vя Sabirabad rayon parti-ya komitяlяrinin birinci katibi, Azяrbaycan KP MKnыn mяsul tяш-kilatчыsы, birinci katibin kюmяkчisi vяzifяlяrindя чalышmыш, MK-nыn in-zibati orqanlar, plan-maliyyя vя ti-carяt шюbяlяrinя rяhbяrlik etmiш-dir. О, Meyvя, Tяrяvяz, Чay Sub-tropik Bitkilяr цzrя Dюvlяt Komi-tяsinin sяdri, sonralar sovxozlar naziri, tяdarцk naziri vя-zifяlяrindя iшlяmiшdir.

Qeyd olunub ki, S.Яzizovun xidmяtlяri yцksяk qiymяtlяndirilmiшdir. O, Lenin ordeni, цч dяfя "Qыrmыzы Яmяk Bayraьы" ordeni, "Шяrяf Niшanы" ordeni, bir чox medallarla, Azяrbaycan SSR Ali Sovetinin Fяxri Fяrmanlarы ilя tяltif olunmuш, dяfяlяrlя Azяrbay-

can SSR Ali Sovetinin deputatы, Azяrbaycan KP MK-nыn цzvц seчilmiшdir. Шяki шяhяrindя kцчяlяrdяn birinя S.Яzizovun adы verilmiшdir.

Tяdbirdя S.Яzizovun yaxыnlarы чыxыш edяrяk yubileyin keчirilmяsinя gюstяrdiyi dяstяyя gюrя шяhяr rяhbяrliyinя minnяtdarlыгларыны bildiriblяr.

Yubiley tяdbiri bяdii proqramla baшa чatыb.

...peшяkar kulinar Cabir Xяlifяzadяnin 80 illiyi qeyd edilib

...Сu tяsяrrцfatы vя meliorasiya iшчilяri gцnц qeyd edilmiшdir

Peшяkar kulinar, шairpublisist Cabir Xяlifяzadяnin (Hacы Cabir) anadan olmasыnыn 80 illiк йубилейи iyunun 2-dя doьulub boya-baшa чatdыьы Шяki шяhяrindя tяntяnя ilя qeyd olunub.

Sabit Rяhman adыna Шяki Dюvlяt Dram Teatrыnda keчirilяn yubiley tяdbirindя шяhяr rяhbяrliyi, ziyalыlar, ictimaiyyяtin nцmayяndяlяri, hяmчinin yubilyarыn ailя цzvlяri vя yaxыnlarы iшtirak ediblяr.

Tяdbir iшtirakчыlarы яvvяlcя foyedя Cabir Xяlifяzadяnin mцяllifi olduьu kitablarыn sяrgisi ilя tanыш olub, kulinarыn hяyat vя fяaliyyяtindяn bяhs edяn videoчarxы izlяyiblяr.

Yubiley tяdbirindя юmrцnцn 60 ilini kulinariya sahяsinя hяsr edяn Cabir Xяlifяzadяnin milli mяtbяx mяdяniyyяtimizin qorunub saxlanыlmasы, inkiшaf vя tяbliь etdirilmяsi sahяsindяki xidmяtlяrindяn яtraflы bяhs olunub.

Cabir Xяlifяzadя xalqыmыza mяxsus sцfrя mяdяniyyяtini bюyцk ustalыqla nцmayiш etdirяn, milli kulinariya sahяsindя mцhцm xidmяtlяri olan ziyalыlarыmыzdandыr.

1935-ci ildя Шяkidя anadan olan Hacы Cabir uzun illяr Bakы шяhяrindя ictimai iaшя sahяsindя чalышыb. O, 40 ildяn artыqdыr ki, dцnyanы юlkя-юlkя, diyar-diyar gяzib dolaшaraq, xalqыmыzыn qiymяtli milli sяrvяti olan mяtbяx mяdяniyyяtimizi yorulmadan tяbliь edir.

Cabir Xяlifяzadя tanыnmыш kulinar, peшяsinin mahir bilicisi olmaqla bяrabяr, hяm dя Azяrbaycan Respublikasы Jurnalistlяr Birliyinin, hяmчinin Aьsaqqallar Шurasыnыn цzvцdцr. Onun elmikцtlяvi, bяdii, elяcя dя kulinariya

№ 6 (129), Ийун 2015

Иyunun 5-dя Шяkidя meliorasiya vя su tяsяrrцfatы iшчilяrinin peшя bayramы mцnasibяtilя tяdbir keчirilmiшdir. vя saьlamlыq mяsяlяlяri haqqыnda 20 kitabы iшыq цzц gюrцb. Mцяllifi olduьu kitablarda xalqыmыzыn kulinariya-aшчыlыq sяnяti, sцfrя mяdяniyyяti, qidalanmanыn insanlarыn saьlamlыьыna vя uzun юmцrlцlцyцnя tяsiri barяdя dяyяrli mяlumatlar, bir sыra qяdim unudulmuш xюrяklяrin reseptlяri, xюrяklяrin hazыrlanmasы texnologiyasы vя faydalы mяslяhяtlяr юzцnя yer alыb.

Cabir Xяlifяzadяnin чoxsahяli fяaliyyяtini tяkcя kulinariya ilя mяhdudlaшdыrmaq olmaz. O, qяlяmini poeziya vя publisistika sahяsindя dя sыnayыb, yazdыьы яsяrlяr oxucular tяrяfindяn maraqla qarшыlanыb. Peшяkar kulinar sяmяrяli яmяk fяaliyyяtinя gюrя dюvlяtimiz tяrяfindяn bir sыra orden vя medallarla, dюш niшanы, fяxri fяrman vя diplomlarla tяltif olunub.

Yubiley tяdbirindя Azяrbaycan mяtbяx mяdяniyyяtinin qorunub saxlanыlmasы vя tяbliьi sahяsindяki xidmяtlяrinя vя anadan olmasыnыn 80 illiyi mцnasibяtilя Hacы Cabir Xяlifяzadяyя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin fяxri fяrmanы vя qiymяtli hяdiyyяlяr tяqdim olunub.

Tяdbirdя Cabir Xяlifяzadя чыxыш edяrяk yubileyin keчirilmяsinя gюstяrdiyi dяstяyя gюrя шяhяr rяhbяrliyinя minnяtdarlыьыnы bildirib.

Yubiley tяdbiri bяdii proqramla baшa чatыb.

Tяdbir iшtirakчыlarы яvvяlcя Ulu Юndяrin шяhяr icra hakimiyyяtinin binasы qarшыsыndakы abidяsi юnцnя gцl-чiчяk dцzцb, xatirяsini ehtiramla yad etmiшlяr. Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin akt zalыnda keчirilяn tяdbirdя чыxыш edяn Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov respublikamыzda su tяsяrrцfatы vя meliorasiya sahяsindя hяyata keчirilяn tяdbirlяrdяn sюz aчmыш, rayonumuzda bu sahяdя fяaliyyяt gюstяrяn tяшkilatlarыn xidmяtlяrini xцsusi qiymяtlяndirmiш vя su tяsяrrцfatы vя meliorasiya iшчilяrini peшя bayramы mцnasibяti ilя tяbrik etmiшdir.

Tяdbirdя чыxыш edяn Шяki Suvarma sistemlяri idarяsinin rяisi Fяrahim Qarayev rayonun su tяsяrrцfatы vя meliorasiya iшчilяri adыndan Prezident cяnab Иlham Яliyevя vя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubova gюstяrilяn diqqяt vя qayьыya gюrя dяrin minnnяtdarlыq bildirmiшdir.

Sonda bir qrup su tяsяrrцfatы vя meliorasiya iшчisi Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin fяxri fяrmanы ilя tяltif edilmiш, onlara qiymяtli hяdiyyяlяr tяqdim olunmuшdur.

..."Иpяk Yolu" VЫ Beynяlxalq musiqi festivalы кечирилиб Фestival чяrчivяsindя "Zirvя" ansamblыnыn konserti olub Шяki "Иpяk Yolu" VЫ Beynяlxalq musiqi festivalы чяrчivяsindя Yay teatrыnda Шяkinin "Zirvя" ansamblыnыn konserti olub.

Konsertdя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin vя Azяrbaycan Bяstяkarlar Иttifaqыnыn rяhbяrlяri, festivala dяvяt olunmuш qonaqlar, musiqisevяrlяr iшtirak ediblяr.

Konsertdяn яvvяl mяlumat verilib ki, respublikamыzыn tanыnmыш musiqi kollektivlяrindяn olan "Zirvя" xalq instrumental ansamblы 1972-ci ildя Шяki шяhяrindяki Mirzя Fяtяli Axundzadя adыna mяrkяzi mяdяniyyяt evinin nяzdindя yaradыlыb. Юtяn яsrin 70-ci illяrindяn baшlayaraq kollektiv respublikamыzыn bir чox шяhяr vя rayonlarыnda, hяmчinin keчmiш sovet respublikalarыnыn mцxtяlif шяhяrlяrindя konsertlяr verib, nцfuzlu festivallarыn iшtirakчыsы olub. Xalq yaradыcыlыьыna hяsr olunan mцxtяlif mцsabiqяlяrin laureatы olan "Zirvя" ansamblы 1996-cы ildя Tцrkiyяnin "Eшmя" шяhяrindя keчirilяn "Sяnяt vя kilim" festivalыnda юlkяmizi layiqincя tяmsil edib. Kollektiv яdяbiyyat vя incяsяnяt xadimlяri, tanыnmыш musiqiчi vя mцьяnnilяrin iшtirakы ilя mцxtяlif yaradыcы tяdbirlяrdя чыxыш edib. "Zirvя" ansamblы юz yaradыcыlыq dяst-xяtti vя ifaчыlыq mяdяniyyяti ilя цmumxalq mяhяbbяti qazanыb.

Hazыrda ansambla Шяkinin tanыnmыш musiqiчilяrindяn olan Eldar Rяcяbov rяhbяrlik edir.

Ansamblыn solistlяrindяn Anar Hяsяnli, Azяr Иskяndяrov, Elvin Яhmяdov, Seymur Qasыmzadя, Mяlahяt Mahmudova vя baшqalarыnыn ifa etdiklяri gюrkяmli Azяrbaycan bяstяkarlarыnыn яsяrlяri vя xalq mahnыlarы tamaшaчыlar tяrяfin-

dяn hяrarяtli alqышlarla qarшыlanыb.

Konsertin sonunda Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяti adыndan kollektivя festivalla baьlы xatirя hяdiyyяlяri tяqdim olunub.

Шяki "Иpяk Yolu" VЫ Beynяlxalq musiqi festivalы чяrчi-vяsindя iyulun 2-dя Azяrbaycan Bяstяkarlar Иttifaqыnыn цzvlяri Шяki Musiqi Kollecinin mцяllim vя tяlяbяlяri ilя gюrцшцblяr.

Azяrbaycan Bяstяkarlar Иttifaqыnыn цzvlяri Шяki Musiqi Kollecinin mцяllim vя tяlяbяlяri ilя gюrцшцblяr

Bяstяkarlar Иttifaqыnыn цzvlяri яvvяlcя kollecin tяlяbяlяrinin vя шяhяrdяki musiqi mяktяblяrindя tяhsil alan шagirdlяrin ifalarыnы dinlяyib, tюvsiyяlяrini bildiriblяr.

Festivalыn bяdii rяhbяri, Azяrbaycan Bяstяkarlar Иttifaqыnыn sяdri, UNESCO-nun Sцlh artisti Firяngiz Яlizadя uьurla davam edяn beynяlxalq musiqi festivalы чяrчivяsindя keчirilяn tяdbirlяr barяdя mяlumat verib. Bildirilib ki, яnяnяvi olaraq keчirilяn bu festivallar Шяkini dцnyaya tanыdыr, musiqimizi nцmayiш etdirir. Festivalыn bяdii rяh-

bяri яvvяlki festivallardan юtяn dюvr яrzindя kollecin tяlяbяlяrinin musiqi bacarыьыnыn daha da artdыьыnы vurьulayыb.

Gюrцшцn sonunda Firяngiz Яlizadя Bяstяkarlar Иttifaqы tяrяfindяn yeni nяшr olunmuш Azяrbaycan bяstяkarlarыnыn hяyat vя yaradыcыlыьыndan bяhs edяn kitabчalarы kollecя hяdiyyя edib.

Polшa instrumental duetinin чыxышы марагла гаршыланыб Иyulun 2-dя Шяki "Иpяk Yolu" VЫ Beynяlxalq musiqi festivalы чяrчivяsindя Polшanыn "AcCello Duo" instrumental duetinin konserti olub.

Шяki шяhяrindяki XVЫЫЫ яsrin sonu - XЫX яsrin яvvяllяrindя inшa edilmiш tarixi-memarlыq abidяsi "Yuxarы Karvansara" mehmanxana kompleksinin hяyяtindя tяшkil olunan konsertdя шяhяr icra hakimiyyяtinin vя Azяrbaycan Bяstяkarlar Иttifaqыnыn rяhbяrlяri, festivala dяvяt olunmuш qonaqlar, musiqisevяrlяr iшtirak ediblяr. Яvvяlcя mяlumat verilib ki, "AcCello Duo" instrumental dueti akkordeon ifaчыsы Konrad Merta vя violonчel ifaчыsы Pyotr Qah tяrяfindяn 2011-ci ildя yaradыlыb. Duet bir sыra nцfuzlu beynяlxalq mцsabiqя vя festivallarыn iшtirakчыsы vя qalibidir.

Akkordeon ifaчыsы, aranjimanчы vя bяstяkar Konrad Merta Katovitse Musiqi Akademiyasыnыn mяzunudur. O, ifaчыlыq fяaliyyяtini hяm solist, hяm dя mцxtяlif ansambllarыn tяrkibindя davam etdirir.

Polшada vя xarici юlkяlяrdя keчirilяn bir чox nцfuzlu mцsabiqя vя festivallarыn qalibidir. "Gяnc Polшa" proqramы чяrчivяsindя Milli Иrs vя Mяdяniyyяt Nazirliyinin tяqaцdцnя layiq gюrцlяn Konrad Merta dяfяlяrlя Macarыstan, Litva, Slovakiya, Almaniya, Иsveчrя, Fransa vя Qяtяrdя konsert proqramlarы ilя, hяmчinin bir sыra tanыnmыш simfonik orkestr vя musiqi kollektivlяri ilя чыxыш edib.

Duetin digяr цzvц Pyotr Qah da solo ifaчыsы vя instrumental ansambllarыn цzvц kimi mцxtяlif festival vя mцsabiqяlяrdя iшtirak edib, bir sыra uьur qazanыb. Hazыrda Katovitse Musiqi Akademiyasыnda tяhsilini davam etdirir. Иnstrumental duetin tяqdim etdiyi klassik vя mцasir bяstяkarlarыn яsяrlяrindяn, mцяllif kompozisiyalardan ibarяt konsert proqramы tamaшaчыlar tяrяfindяn maraqla qarшыlanыb.

Konsertin sonunda Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяti adыndan duetя xatirя hяdiyyяsi tяqdim olunub.

(Ятрафлы 13-ъц сящифядя)

№ 6 (129), Ий ун 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

Шяkidя keчirilяn zona mцшavirяsindя tяhsilin inkiшafы цzrя Dюvlяt Strategiyasыndan irяli gяlяn vяzifяlяr mцzakirя olunub Иyunun 24-dя Шяki шяhяrindя "Azяrbaycan Respublikasыnda tяhsilin inkiшafы цzrя Dюvlяt Strategiyasы"ndan irяli gяlяn vяzifяlяr" mюvzusunda zona mцшavirяsi keчirilib.

Tяhsil Problemlяri Иnstitutunun tяшkilatчыlыьы ilя keчirilяn mцшa-virяdя Balakяn, Zaqatala, Qax, Oьuz, Qяbяlя, Aьdaш, Zяrdab rayon, Шяki vя Mingячevir шяhяr tяhsil шюbяlяrinin яmяkdaшlarы vя pedaqoji

сящ.5

Йаддашларда ябяди йашайан ъярращ

ictimaiyyяt iшtirak edib.

Tяdbiri giriш sюzц ilя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяti baшчыsыnыn mцavini - Иctimai-siyasi vя hцmanitar mяsяlяlяr шюbяsinin mцdiri Zяrinя Cavadova aчыb.

Mцшavirяdя Tяhsil Problemlяri Иnstitutunun direktoru, hцquq цzrя fяlsяfя doktoru Qulu Novruzovun vя Иnstitutun яmяkdaшlarыnыn mюvzu ilя baьlы mяruzя vя чыxышlarы dinlяnilib.

Dюvlяt Strategiyasы vя onun

hяyata keчirilmяsi ilя baьlы vяzifяlяr, 12 illik tяhsilя keчid, metodik mяrkяzlяrin fяaliyyяtinin yenidяn qurulmasы, innovativ tяlim vя idarяetmя metodlarыnыn tяtbiqi, mцяllimlяrin peшяkarlыьыnыn tяkmillяшdirilmяsi, istedadlы uшaqlarla iшin istiqamяtlяri, шagird nailiyyяtlяrinin qiymяtlяndirilmяsi ilя baьlы qarшыya чыxan чяtinliklяr, onlarыn aradan qaldыrыlmasы yollarы vя digяr mяsяlяlяr barяdя geniш mцzakirяlяr aparыlыb.

Орта мяктяби гуртардыгдан сонра, синиф йолдашларымыздан Щагг Дцнйасынын гапысыны илк ачан Йусиф Мустафайев олду... Сонра Ифтихар Ялякбяров, Илйас Щямидов, Мяммяд Адилов, Ибращим Мащмудов, Ислам Ялибалайев вя Щикмят Аббасов чох тез тярк етдиляр бизи... Аллащ онлара рящмят елясин. Тябии ки, щамымыз бир эцн кючмялийик бу дцнйадан. Лакин тяяссцфедиъи одур ки, вахтиля бир мяктябдя охуйуб, щямишя йахшы вя пис эцнцмцздя бир йердя олдуьумуз бу достларымызын саьлыьында щеч 60 йашларыны тябрик етмяк гисмят олмады бизя...

Шяки статистиканын эюзц иля Йеэаня ГАФФАРОВА, Шяki шяhяr Statistika idarяsinin Baш mяslяhяtчisi Юlkя iqtisadiyyatыnыn dinamik inkiшafы tяhsil sisteminin dя tяшяkkцlцnя zяmin yaratmышdыr. Respublika цzrя tяhsil, mяdяniyyяt, sяhiyyя vя sosial tяminat sahяlяrinin inkiшafыnda Шяkinin dя юz payы vardыr.

Tяhsil. 2014/2015 dяrs ilinin яvvяlinя Шяki rayonунda fяaliyyяt gюstяrяn 98 dюvlяt эцндцз цmumtяhsil mяktяblяrindя 23359 nяfяr шagird tяhsil almыш vя юtяn dяrs ili ilя mцqayisяdя onlarыn sayы 405 nяfяr vя ya 1,8 faiz artmышdыr. Эцндцз цmumtяhsil mяktяblяrindя xцsusi siniflяr fяaliyyяt gюstяrmiш vя onlarda 45 nяfяr uшaq tяhsil almышdыr. Эцндцз цmumtяhsil mяktяblяrindя maddi-texniki bazanыn yenilяшdirilmяsi prosesi davam etmяkdяdir.

2014-2015-ci illяrdя шagird yerlяrinin цmumi sayы 460 olan 2 цmumtяhsil mяktяbi istifadяyя verilmiшdir. Cari ildя isя 1792 шagird yeri olan 4 mяktяbin tikintisi davam etdirilir. Bunlardan Шin kяndindя tam orta mяktяb цчцn 280, Baш Шabalыd kяndindя 180 yerlik mяktяbin tikintisi baшa чatdыrыlmышdыr. Qoxmuq kяndindя 840, Baш Gюynцk kяndindя 1 nюmrяli tam orta mяktяb цчцn 640 vя Gюybulaq kяndindя цmumi orta mяktяb цчцn 180, Qaratorpaq kяndindя 132 шagird yerlik yeni mяktяb binalarыnыn tikintisi sцrяtlя davam etdirilir. Шяki rayonunda orta mяktяb binalarыnыn 6 faizi, яsas mяktяb binalarыnыn 9 faizi qяza vяziyyяtindя vя bununla bяrabяr orta mяktяb binalarыnыn 19 faizinin, яsas mяktяb binalаrыnыn 9 faizinin яsaslы tяmirя ehtiyacы vardыr. Rayonda 62 faiz orta, 98 faiz яsas mяktяb binalаrыnыn isя qыzdыrыcы vя kanalizasiya sistemi yoxdur.

2014-2015-ci dяrs ilinin яvvяlinя mяktяblяrdя mюvcud olan kompцter texnikasы ilя tяchizatы rayon цzrя kompцteri olan mяktяblяrin sayы mяktяblяrin цmumi sayыna nisbяtяn 100 faizdir. Иnterneti olan mяktяblяrin sayы isя шяhяr tam orta mяktяblяrindя 75 faiz, kяnd orta mяktяblяrindя 41 faiz olmuшdur.

Son illяr ikinci nюvbяlяrdя mяшьul olan шagirdlяrin xцsusi чяkisinin azalmasl meyli mцшahidя olunur. Rayonda cari ildя ikinci nюvbяdя mяшьul olan шagirdlяrin sayы 3264 nяfяr, шagirdlяrin цmumi sayыna nisbяtяn 14 faiz, яvvяlki ildя isя 3451 nяfяr, vя ya 15 faiz olmuшdur. Юlkя цzrя 2014-2015-ci dяrs ilindя ikinci nюvbяdя mяшьul olan шagиrdlяrin sayы 194556 nяfяr, шagirdlяrin umumi sayыna nisbяtяn 14,9 faiz olmuшdur.

Tяhsil, mяdяniyyяt, sяhiyyя, sosial tяminat vя idmanыn vяziyyяti haqqыnda Son illяr rayonda lisey vя gimnaziyalarыn шяbяkяsi inkiшaf edir vя burada tяhsil alanlarыn sayыnыn artmasы, mяktяb tяhsil sistemindя aparыlan islahatlar prosesi ilя baьlыdыr. 2014/2015 dяrs ilinin яvvяlinя dюvlяt цmumtяhsil mяktяblяrindяn шagirdlяrinin sayы 587 nяfяr olan 1 lisey fяaliyyяt gюstяrmiш vя яvvяlki dяrs ilinя nisbяtяn, mцvafiq olaraq 77 nяfяr vя 15 faiz artmышdыr.

2014 ildя цmumtяhsil mяktяblяrini 1682 nяfяr bitirmiш vя цmumi оrta tяhsil haqqыnda attestat almышdыr.

Cari ildя tяhsil sisteminin tяdrisi, tяlim-tяrbiyя prosesinin yцksяk sяviyyяdя tяшkili daim diqqяt mяrkяzindя saxlanmышdыr. 2014-cц ildя Шяkinin цmumtяhsil mяktяblяrini bitirmiш 1682 mяzundan 1130 nяfяri ali mяktяbя daxil olmaq цчцn sяnяd vermiш, onlardan 682 nяfяri tяlяbя adыnы qazanmышdыr. Mяzunlardan 135 nяfяri 500-dяn, 40 nяfяri isя 600-дян yuxarы бал toplamышdыr.

Azяrbaycan Respublikasы Prezidentinin 17 dekabr 2014-cц il tarixli Sяrяncamыna яsasяn Шяki шяhяr 7, 8 vя 18 saylы mяktяblяr "Яn yaxшы цmumtяhsil mяktяbi" mцsabiqяsinin qalibi elan edilmlшdir.

2015-ci ilin яvvяlinя Tяhsil Nazirliyi sistemindя 2 peшя mяktяbi fяaliyyяt gюstяrmiшdir. Hяr iki kateqoriyadan olan tяhsil mцяssisяlяrindя 260 nяfяr шagird tяhsil almышdыr.

Orta ixtisas tяhsili. Bu tяhsil nюvцnя yiyяlяnmяk цчцn gяnclяrя kifayяt qяdяr imkan yaradan чoxшaxяli tяhsil mцяssisяlяri шяbяkяsi vardыr.

Son illяr dюvlяt tяrяfindяn tяhsil sahяsindя aparыlan islahatlar nяticяsindя orta ixtisas mцяssisяlяrinin mцstяqil fяaliyyяti vя inkiшafi цчцn hцquqi, iqtisadi zяmin yaranmыш orta ixtisas tяhsil sahяsi xeyli geniшlяnmiшdir.

2014-2015-ci tяdris ilindя dяrs ilinin яvvяlinя rayonda 4 orta ixtisas tяhsil mцяssisясинdя 2133 nяfяr tяhsil almышdыr. Qяbul olunan tяlяbяlяrin sayы 442 nяfяr, buraxыlmыш mцtяxяssislяrin sayы 498 nяfяr olmuшdur.

Alы tяhsil. Cari tяdris ilindя 804 tяlяbяnin tяhsil aldыьы 1 dюvlяt ali mяktяbi - АMцяllimlяr institutunun Шяki filialы fяaliyyяt gюstяrmiшdir. Qяbul olunan tяlяbяlяri sayы 216 nяfяr, buraxыlmыш mцtяxяssislяrin sayы 155 nяfяr olmuшdur. Dюvlяt ali tяhsil ocaqlarыna xas olan цmumi maliyyя чяtinliklяri onlarыn kommersiyalaшdыrыlmasыna gяtirib чыxarыr. Cari dяrs ilinin яvvяlinя 665 tяlяbя vя ya dюvlяt ali mяktяb tяlяbяlяrinin 82,7 faizi tяhsil xяrclяrinin tam юdяnilmяsi шяrtilя tяhsil almышdыr.

Mяdяniyyяt.

Xalqыmыzыn tarixi-mяdяni, яdяbi-bяdii vя elmi-fяlsяfi irsinin toplanыb saxlanmasы, gяlяcяk nяsillяrя юtцrцlmяsi vя biliklяrin yayыlmasыnda hяr bir xalqыn milli sяrvяti olan kitabxanalarыn rolu яvяzsizdir. Юlkяdя, elяcя dя Шяkidя kitabxanalarыn fяaliyyяtinin yaxшыlaшdыrыlmasы, onlarin maddi texniki bazasыnыn mюkяmlяndirilmяsi, mцasir tяlяblяrя cavab

verяn texnоlogiya vя proqram tяminatlarы ilя tяmini istiqamяtindя kompleks tяdbirlяr gюrцlmяkdяdir.

2014-cц ildя Шяki rayonunda 1 teatr, 7 muzey, 2 qoruq, 70 klub, 65 kцtlяvi kitabxana fяaliyyяt gюstяrmiшdir.

2014-cц ildя kitabxanalarda 574,9 min kitab fondu mюvcud olmuшdur. 2014-ci ilin mцvafiq dюvrц ilя mцqayisяdя kitab fondu 6,2 min kitab artmышdыr. Kitabxanalara gяlяn oxucularыn sayы 51,5 min nяfяr olmuшdur. Oxucularыn sayы яvvяlki ilin mцvafiq dюvrц ilя mцqayisяdя 0,7 min nяfяr azalmышdыr.

Щикмят Аббасов Бу йахынларда - ийунун 6-да Щикмят Аббасовун 60 йашыны гейд етдик,.. юлцмцндян сонра... О Щикмятин ки, доьма Шякимиздян башга, бюлэямиздя, щям дя юлкямиздя йцзлярля инсана шяфа вермишди, онларла инсанын щяйатыны юлцмдян гуртармышды... Амма юзц нашы бир сцрцъцнцн тюрятдийи гязанын гурбаны олду...

Sяhiyyя. 2014-cц ildя rayon яhalisinin saьlamlыьыnы qorumaq mяqsяdilя 8 xяstяxana, 22 ambulatorpoliklinika mцяssisяlяri fяaliyyяt gюstяrirdi ki, onlarda da 355 hяkim vя 1152 orta tibb iшчisi чalышыrdы. Belяliklя, rayon (шяhяr) яhalisinin hяr 10000 nяfяrinя 19,6 hяkim, 63,7 orta tibb iшчisi, 37,1 xяstяxana чarpayыsы dцшцr. 2013-ci illя mцqayisяdя 2014-cц ildя hяkimlяrin sayы 1 nяfяr, orta tibb iшчilяrinin sayы 8 nяfяr artmыш, xяstяxana чarpayыlarыnыn sayы isя eyni 672 olmuшdur. Яhalinin saьlamlыьыnыn qiymяtlяndirilmяsinin яsas gюstяricilяrindяn biri dя xяstяlяnmя hallarыndan ibarяtdir.

Rayonda юtяn il qeydiyyata alыnmыш xяstяliklяr arasыnda яsяb sistemi vя hissiyyat orqanlarыnыn, qan dюvranы sisteminin, tяnffцs orqanlarыnыn xяstяliklяri цstцnlцk tяшkil etmiшdir. Сосиал tяminat. 2015ci ilin яvvяlinя Sosial Mцdafiя Fondunun Шяki rayon шюbяsindя 26244 nяfяr pensiyaчы qeydiyyatda olmuшdur vя onlarыn sayыnыn azalmasы "Яmяk pensiyalarы haqqыnda" vя "Sosial mцavinяtlяr haqqыnda" Qanunlara uyьun olaraq, sosial pensiyalarыn sosial mцavinяtlяrlя яvяz edilmяsi ilя яlaqяdardыr. Pensiyaчыlarыn 16484 nяfяri yaшa gюrя, 7961 nяfяri яlilliyя gюrя, 1706 nяfяri isя ailя baшчыsыnыn itirilmяsinя gюrя pensiya alan шяxslяrdir. Tяyin olunmuш aylыq pensiyalarыn orta mяblяьi 157,08 manat tяшkil etmiшdir. Яmяk vя Яhalinin Sosial Mцdafiяsi Nazirliyinin Шяki шяhяr шюbяsinin mяlumatlarыna яsasяn, юtяn il 6917 nяfяrя sosial mцavinяt tяyin olunmuш vя 1 nяfяrя dцшяn orta aylыq mяblяь 50,64 manat olmuшdur.

2015-ci il yanvar ayыnыn 1-i vяziyyяtinя Шяki rayonu цzrя 8748 nяfяrя цnvanlы dюvlяt sosial yardыmы verilmiш vя 1 nяfяrя dцшяn orta aylыq mяblяь 29,30 manat tяшkil etmiшdir. Иdman. 2014-cц ildя rayonda 296 idman qurьusu fяaliyyяt gюstяrirdi. Onlardan biri - 1,5 min vя daha чox yer tutan stadion, birи - kompleks idman qurьusu, dюrdц - цzgцчцlцk hovuzu, beшi isя atыcыlыq tiridir. Rayon (шяhяr) яhalisinin 33024 nяfяri vя ya 18,3 faizi bяdяn tяrbiyяsi ilя mяшьul olur. Иdman sahяsindя rayon gяnclяri bir sыra naliyyяtlяr яldя etmiшlяr.

Щикмят оьлу Рювшянля Щикмят щяля орта мяктябдя охуйанда ян бюйцк арзусунун щяким олдуьуну дейирди. Бу арзу да ону мяктяби гуртаран кими Азярбайъан Тибб Институтуна апарды вя ораны мцвяввягиййятля гуртарыб щяким-ъярращ ихтисасына йийялянди. Щикмят Шяки Районларарасы Мяркязи Хястяханасында мяшщур ъярращ Вящйяддин Сялимовун мцдир олдуьу шюбядя ишляйяркян ъярращлыьын сиррляриня даща чох бяляд олду. В.Сялимов дцнйасыны дяйишдикдян сонра ися хястяхана рящбярлийи ъярращлыг шюбясини Щикмятя етибар етди. Узун мцддят ъярращлыг шюбясиня рящбярлик едян Щикмят Аббасов щям районумузда, щям дя реэионумузда инсанларын бюйцк щюрмятини газанмышды... Хястялярин щамысы ондан разылыг едирдиляр... Фягят, амансыз яъял ону чох тез щаглады... Бу эцн Щикмят бцтцн достларынын, йахынларынын, гощумларынын, иш йолдашларынын, щяйат вердийи инсанларын хяйалларында, гялбляриндя йашыйыр. Аллащ Щикмятя рящмят елясин. Рущу шад олсун.

Шяки шящяр 10 сайлы орта мяктябин 1971-ъи ил мязунлары

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 6

№ 6 (129), Ийун 2015

Иstehlak krediti soyьunчu faizlяrlя verilir Иqtisadi vя Sosial Иnnovasiylar Иnstitutunun rяhbяri, millяt vяkili Яli Mяsimli Азярбайъанда банк кредитляри иля баьлы Moderator.az-ыn bir neчя sualыnы cavablandыrыb: - Problemli kreditlяrin hяcminin milyard yarыma yaxыnlaшdыьы bildirilir - 1,3 milyard manat. Юlkяnin bank sistemi hara gedir?..

yon toplaya biliblяr. O zaman 1,3 milyardы geri qaytarmaq цчцn gяrяk Tofiq Bяhramov adыna stadion kimi tяcridxana tiksinlяr…

- Vaxtы keчmiш kreditlяrin qaytarыlmasы mяsяlяsi MDB mяkanыna aid юlkяlяrin яksяriyyяtindя aktual mцzakirя obyektinя чevrilmiш sosial-iqtisadi mяsяlяlяrdяn biridir. Bu mяsяlя xцsusяn dя Rusiya, Ukrayna vя Qazaxыstanda daha aktual problem kimi intensiv mцzakirя olunur. Azяrbaycanda vaxtы keчmiш kreditlяr son illяr юzцndяn яvvяlki illя mцqayisяdя hяm mцtlяq rяqяmlярdя, hяm faiz nisbяtindя nяzяrячarpan dяrяcяdя artыb. Belя ki, 2010-2014-ъц illяr яrzindя vaxtы keчmiш kreditlяrin hяcmi hяr il orta hesabla 20 faiz vя yekun nяticяdя sюzцgedяn illяr яrzindя tяqribяn 2 dяfя artaraq 493 milyon manatdan 976 milyon manata чatыb. Gюrцndцyц kimi, manatыn 21 fevral 2015-ci il tarixli devalvasiyasы haqqыnda qяrar verilmяzdяn яvvяl dя, vaxtы keчmiш kreditlяr hяr il aшaьыsы 6 faiz, yuxarыsы 29 faiz olmaqla artmaqda idi. Lakin manatыn devalvasiyasы vaxtы keчmiш kreditlяrin daha sцrяtli шяkildя artmasыna tяsir gюstяrib. 2015-ci ilin 21 fevral tarixli devalvasiyadan keчяn sonrakы aylarda artыq vaxtы keчmiш kreditlяrin hяcminin 1,2-1,3 milyard manata чatdыьы bildirilir ki, bu da bцtювlцkdя 2014-cц illя mцqayisяdя 324 milyon manat vя 33 faiz чoxdur.

Bununla belя vaxtы keчmiш kreditlяrin hяcminin цmumi kredit portfelinя nisbяtindя isя son 5 ildя elя bir dяyiшiklik olmayыb.

Yяni vaxtы keчmiш kreditlяrin hяcminin цmumi kredit portfelinя nisbяti 2010-cц ildя - 5,4 faiz, 2011-ci ildя - 6,4 faiz, 2012-ci ildя - 6,1 faiz, 2013-cц ildя - 5,1 faiz, 2014cц ildя - 5,3 faiz tяшkil edib, devalvasiyadan sonra isя yenidяn 6 faiz яtrafыna qalxmaqdadыr.

- Bu mяsяlяyя yanaшmada iki шeyi bir-birindяn ayыrmaq lazыmdыr: Yяni bir var ki, insanlar istehlak krediti vя ya sahibkarlыq fяaliyyяti, elяcя dя maшыn almaq vя digяr iшlяrlя mяшьul olmaqdan юtrц kredit alыb vя onlarыn bir hissяsi mцxtяlif sяbяblяrdяn banka olan borcunu vaxtыnda qaytara bilmir. Bir dя var ki, sяrvяti baшыndan aшыb-daшan bяzi iш adamlarы fцrsяtdяn istifadя edib, iri mяblяьdя kredit alыb vя xoшla vaxtыnda qaytarmaq istяmir... MDB mяkanыna

- Vaxtы keчmiш kreditlяrin hяcminin цmumi kredit portfelinя nisbяtinin 6 faizя чatmasы yцksяk gюstяricidir, yoxsa aшaьы?

- 6 faiz - Ukrayna, Qazaxыstan vя mцqayisя edilя bilяcяyimiz bir sыra digяr юlkяlяrin mцvafiq gюstяricilяri ilя mцqayisяdя aшaьы gюstяricidir. Amma ekspert qiymяtlяndirmяlяrinя gюrя, MDB mяkanыna aid юlkяlяrin чoxunda vaxtы keчmiш kreditlяrin real sяviyyяsi rяsmi gюstяricidяn яhяmiyyяtli dяrяcяdя yцksяkdir. Bunun Azяrbaycana da nя dяrяcяdя aidiyyatы olmasы isя aidiyyatы qurumlarыn araшdыrmalarыnыn iшidir.

Vaxtы keчmiш kreditlяrin artыm tempi 2013-cц ildя 6 faiz, 2014-cц ildя isя 28 faiz olub. Bu baxыmdan юtяn ilin ortalarы ilя mцqayisяdя son 1 ildя vaxtы keчmiш kreditlяrin artыm tempinin 40 faizdяn yцksяyя qalxmasы ciddi siqnaldыr… Gюrцndцyц kimi, problemli kreditlяr яvvяllяr dя aktual olub, indi dя aktualdыr… amma 21 fevral devalvasiyasыndan sonra kяskinlяшmяyя baшlayыb.

- Son vaxtlar "Bandotdel"я aparыlыb zorla юdяtdirilяn pullar bura aiddirmi?

- Son vaxtlar Mцtяшяkkil Cinayяtkarlыqla Mцbarizя Иdarяsinя aparыlaraq юdяtdiririlяn vя ya vaxtыnda юdяnilmяsi imkanlarы araшdыrыlan kreditlяrdя vaxtы keчmiш kreditlяr dя, юdяnilmя vaxtыna hяlя bir qяdяr vaxt qalsa da, юdяnilmяsindя problem gюzlяnilяn vя ya ehtimal iri hяcmli kreditlяr dя var…

- Deyilяnя gюrя, bu boyda hay-kцylя "Bandotdelя salыnanlardan vur-tut 110 mil-

Яли Мясимли, миллят вякили aid юlkяlяrlя mцqayisяmizdяn gюrцndцyц kimi, Azяrbaycanda цmumяn vaxtы keчmiш kreditlяr yox, mцxtяlif yollarla iri mяblяьli riskli kredit alanlar problemi daha ciddi xarakter daшыyыr….

Birinci kateqoroyaya aid problemli kreditlяr barяdя onu demяk olar ki, burada istehlak kreditlяri vя avtomobil kreditlяri чoxluq tяшkil edir. Иstehlak krediti soyьunчц faizlяrlя verilir. O biri kreditlяrin dя bir qisminin "шapkasыnы" hяmin faizlяrin цstцnя gяlяndя, istehlak kreditindяn dя soyьunчц faizlяr alыnыr. Ona gюrя dя gяlirini-чыxarыnы dцzgцn hesablaya bilяn sahibkarlarыn чoxu belя шяrtlяrlя kredit almaqdan чяkinirlяr vя nяticяdя bizdя neftdяnkяnar sahяlяrdя yerli istehsalыmыz potensialыmыza layiq dяrяcяdя inkiшaf etmir.

Dollarla kredit borcu olanlar isя hяm aldыьы kreditя gюrя 26-28 faiz юdяmяli, hяm dя manatыn devalvasiyasыndan sonra яlavя 34 faiz pul юdяmяlidir. Yяni яgяr 10 min dollar kredit alan шяxs hяmin kreditя gюrя illik 2800 dollar mцqabilindя milli valyuta ilя 2180 manat faiz юdяmяli idisя, devalvasiyadan sonra indi 2940 manat, yяni яlavя olaraq 760 manat чox юdяmяlidir. Kreditin hяcmi artdыqca, hяmin fяrq dя artыr vя qaytarыlmasыnda ciddi problem yaradыr.

Belя yцksяk faizli kreditlяri qaytarmaq hяr adamыn iшi deyil. Ona gюrя dя belя vяziyyяtdя olanlarыn aylыq kredit юdяniшlяri gecikdirilir, kredit borclarы yыьыlыr vя son nяticяdя юlkяdя problemli kreditlяrin hяcminin artmasы tempi yцksяliр.

Bu qяbildяn olan problemli kreditlяr MDB mяkanыnda olan юlkяlяrin яksяriyyяtindя var vя Mцtяшяkkil Cinayяtkarlыqla Mцbarizя Иdarяsi hяmin qяbildяn olan problemli kreditlяrlя mяшьul olmur vя kreditini юdяyя bilmяyяn sadя insanlarы, kiчik vя orta biznes nцmayяndяlяrini sizin dediyiniz stadiona bяrabяr юlчцlц tяcridxanaya yыьmaьa ehtiyac da yoxdu... Evinя soyuducu vя digяr mяiшяt texnikasы almaq цчцn kredit gюtцrяn insanlarыn, kiчik vя orta sahibkarlarыn bankdan kredit gюtцrцb, юz borcunu vaxtыnda юdяyя bilmяmяsinin obyektiv

sяbяblяri varsa, belя hallar araшdыrыlmalы vя banklar gцzяшtli mюvqe tutmalыdыr.

- Amma onu da etiraf etmяk lazыmdыr ki, problemli kreditlяr яtrafыndakы proseslяr getdikcя kяskinlяшir...

- Bяli, birinci sualыnыza cavab verяndя mяn bu mяsяlяyя toxundum. Mяrkяzi Bankыn юtяn ilin iyunun 1-nя olan mяlumata gюrя, vaxtы keчmiш kreditlяrin mяblяьi 905 milyon manat olub. Bu ilin iyununa artыq 1,2-1,3 milyard manatdan sюhbяt gedir ki, bu da юtяn ilin iyunun 1-i ilя mцqayisяdя 300400 milyon manata yaxыn artmыш bir rяqяm edir. Demяli, son 1 ildя vaxtы keчmiш kreditlяr sahяsindя 33-44 faiz civarыnda artыm var. Яlbяttя ki, vaxtы keчmiш kreditlяrin belя sцrяtlя artmasы yaxшы hal olmamaqla yanaшы, hяm dя ciddi problem xarakteri almaqdadыr.

Vaxtы keчmiш kreditlяrin чoxu Bakы, Abшeron vя Sumqayыtыn payыna dцшsя dя, manatыn devalvasiyasыndan sonra bu mяsяlя regionlarda da problem xarakteri almaqdadыr. Tяsirli vя davamlы olaraq sяmяrя verя bilяn tяdbirlяr gюrцlmяsя, vaxtы keчmiш kreditlяrin hяcmi kredit portfelinin 10 faizi яtrafыna qalxa bilяr. Beynяlxalq maliyyя bazarыndakы hazыrkы qeyri-sabitlik шяraitindя vaxtы keчmiш kreditlяrin real sяviyyяsi 10-15 faiz olmaqla юlkяnin bank sisteminin dayanыqlыьыnы qoruyub saxlamaq olar. Amma problemli kreditlяrin real sяviyyяsi barяdя mяlumatlarыn ka-

яl чяkmяk, bank kreditlяrinin yetяrli hissяsini yerli istehsalыn inkiшaf etdirilmяsinя yюnяlmяk lazыmdыr".

Bu baxыmdan, qeyd etdiyimiz kimi, problemli kreditlяr mяsяlяsinin яn tяhlцkяli tяrяfi odur ki, hansыsa arxalы iш adamlarы mцxtяlif цsullarla on, yцz milyonlarla юlчцlяn iri mяblяьdя kredit alыblar vя kimlяrяsя arxayыn olub hяmin чoxmilyonlu pullarы necя gяldi, elя dя sяmяrяsiz iшlяdiblяr.

Son vaxtlar hюkumяt dя bu sahяdяki tяhlцkяlяrя vя qanundan yцksяkdя duranlara qarшы qabaqlayыcы tяdbirlяr gюrmяyя baшlayыb. Ona gюrя ki, bizdя mцxtяlif yollarla riskli kredit alanlar problemи elя ciddi xarakter daшыmaьa baшlayыb ki, bununla Mцtяшяkkil Cinayяtkarlыqla Mцbarizя Иdarяsi mяшьul olmaьa baшlayыb.

- Sizcя bu pullarы necя geri qaytarmaq mцmkцndцр?

- Mцxtяlif tяyinatlы problemli kreditlяrin qaytarыlmamasыnыn sяbяblяri mцxtяlif olduьundan, bank praktikasыnda vaxtы keчmiш kreditlяrin hamыsыnыn geri qaytarыlmasыna nail olmaьыn universal цsul vя qaydasы yoxdu. Ona gюrя dя problemli kreditlяri qaytarmaqdan юtrц mцxtяlif цsullardan istifadя olunur. Banklarыn praktikasыnda daha чox yayыlmыш yanaшmalara gяldikdя isя birincisi, borclunun юz юhdяliyini yerinя yetirmяsi prosesi sяrt nяzarяtя alыnыr. Иkincisi, цmumiyyяtlя bank-mцшtяri mцnasibяtlяrinin keyfiyyяtinin yaxшыlaшdы-

hяllinя doьru yюnяlsin, hяm dя bankыn sabitliyi tяmin olunsun vя onun nцfuzuna xяlяl gяlmяsin.

Bundan юtrц hяm qeyd etdiyimiz beynяlxalq, hяm dя юz praktikamыzdan yaradыcыlыqla istifadя edяrяk kreditlяrin vaxtыnda qaytarыlmasыnыn iшlяk mexanizmi hazыrlanmalыdыr.

- Beynяlxalq Bankdan qeybя чяkilяn 6 milyardыn taleyi necя olacaq bяs?

- Kredit verilяrkяn mцшtяrinin maliyyя vяziyyяtinin, risкlяri vя girov tяminatыnыn dцzgцn qiymяtlяndirilmяmяsi bir sыra banklarы ciddi problemlяrlя цz-цzя qoyur. Belя halarda gюtцrцlяn kredit mяblяьi borcalanlar tяrяfindяn geri qaytarыlmыr, nяticяdя юlkяdя problemli kreditlяrin hяcminin artmasыna sяbяb olur. Konkret Beynяlxalq Banka gяldikdя isя яvvяla, mяndя tam яminliklя iшlяdя bilяcяyim sizin dediyiniz sяviyyяdя rяqяmlяr olmadыьыndan, ikincisi, bir sыra hallarda iri mяblяьli kreditlяrdяn sяmяrяli istifadя edilmяmяsi mяsяlяsini birinя чox, o birilяrinя bir qяdяr az olmaq шяrtilя bir sыra banklara шamil edilя bildiyindяn, цчцncцsц, bu mяsяlяnin gюrцnmяyяn tяrяfi gюrцnцяn tяrяfindяn qat-qat bюyцk olduьundan, яlavя tяhqiqatlara ehtiyac olacaq.

Kimlяr ki, banklardan iri mяblяьdя kredit alыb, istehsal qurub vя ya faydalы bir fяaliyyяt nюvц ilя mяшьuldur, ona шяrait yaratmaq lazыmdыr ki, iшlяri daha yaxшы

Mяrkяzi Bank kredit borclarыnыn statistikasыnы aчыqlayыb Bakы, 29 iyun, SalamNews, R.Ziya. 2015-ci ilin mayыn 1-nя olan mяlumata gюrя, Azяrbaycanda 2 milyon 414 min 122 nяfяr kredit gюtцrяn шяxs (borc alan) var.

Mяrkяzi Bankdan SalamNews-a verilяn mяlumata gюrя, bunu Mяrkяzlяшdirilmiш Kredit Reyestri Xidmяti yayыb.

Bu isя цmumi яhalinin 26 faizini tяшkil edir. Onlarыn bюyцk bir hissяsi - 2 milyon 381 min 592 nяfяri fiziki шяxslяr, yяni istehlakчыlardыr. Digяr kredit gюtцrяnlяr isя hцquqi шяxslяr (10.957 nяfяr) vя sahibkarlыq fяaliyyяti ilя mяшьul olanlardыr. Bunlarыn sayы isя 21.573 nяfяr tяшkil edir.

Zamin шяxslяrin sayыnda da artыm mцшahidя olunub - may ayыnda onlarыn sayы 1 milyon 115 min 820 nяfяrя чatыb ki, bu da mart vя aprel aylarы ilя mцqayisяdя 6.344 nяfяr artыm demяkdir.

Mяlumatda qeyd edilir ki, bu ilin fevralыn 1-nя borcalanlarыn sayы 2.342.233 nяfяr olub. Nюvbяti aylarda isя onlarыn sayыnda nяzяrя чarpacaq dяrяcяdя artыm mцшahidя olunub.

Belя ki, martыn 1-dя 2.366.967 nяfяr, aprelin 1-dя 2.389.292 nяfяr, mayыn 1-dя isя 2.414.122 nяfяr olub. sadlыьы vя mцbahisяli olduьu bir шяraitdя onun hazыrkы artыm sцrяti bu mяsяlяyя ciddi yanaшmaьы tяlяb edir.

Bununla belя цmumяn gюtцrцldцkdя, bayaq dediyimiz kimi, Azяrbaycanda vaxtы keчmiш kreditlяr yox, iri mяblяьli riskli kredit alanlar problemi daha ciddi fяsadlar yaradыr. Чцnki mяhz яlveriшli шяrtlяrlя alыnan belя kreditlяrdяn bankыn gюtцrя bilmяdiyi gяlirin yцkцnц digяr sahяlяrя tяtbiq olunan yцksяk faiz dяrяcяlяri vasitяsilя adi vяtяndaшlar, kiчik vя orta biznes nцmayяndlяri чяkmяli olurlar. Bu da son vaxtlar problemli kreditlяr mяsяlяsinin digяr bir tяrяfini kяskinlяшdirяn yeni problemlяr yaradыr. Banklara bюrcu olanlarын bir hissяsinin evlяri, torpaq sahяlяri, digяr daшыnmaz obyektlяri, avtomobillяri vя sairlяri banklarыn яtrafыna yыьыlыb чox яcaib vя юlkяmizin perspektivlяri цчцn tяhlцkяli bir maliyyя oliqarxiyasы yaranыб. Biz, deputat hяmkarыm Vahid Яhmяdovla birlikdя 10 ilя yaxыndыr ki, Milli Mяclisin tribunasыndan vя KИV-lяrdя bu mяsяlя ilя яlaqяdar mцntяzяm olaraq чaьыrышlar edirik ki, Azяrbaycanda yerli istehsalыn qarшыna sяdd чяkяn "soyьunчu faizlяrdяn, iqtisadi tяhlцkяsizliyimizя xяlяl gяtirяn bank vя maliyyя manipulyasiyalarыndan

rыlmasыna tяsir edяn bir fяaliyyяt planы hazыrlanыb hяyata keчirilir. Цчцncцsц, bankdan kredit gюtцrяnin юz borcunu vaxtыnda qaytara bilmяmяsinin obyektiv sяbяblяri olduqda, mцxtяlif юlkяlяrin qanunvericiliklяrindя mцxtяlif gцzяшtlяr nяzяrdя tutulur. Dюrdцncцsц, mцяyyяn bir kredit цчцn bank vя mцшtяri arasыnda mцnaqiшяnin hяllinin hяmin situasiyaya uyьun hяll цsulu seчilir vя sair... Mцtяшяkkцil Cinayяtkarlыqla Mцbarizя Иdarяsi vasitяsilя problemli kreditlяrin qaytarыlmasыna nail olmaq mahiyyяt etibarы ilя sadaladыьыmыz dюrdцncц цsulun modifikasыyasы vя ya bir variantы kimi dя baxыla bilяr. Bu sahяdяki hяr bir problemli kreditin, yяni iri mяblяьli riskli kredit alanlar probleminin isя юz spesifikliyi var... Ona gюrя dя hяmin цsulun nя dяrяcяdя sяmяrяli olacaьыnы praktika юzц gюstяrяcяk.

Problemli kreditlяrin idarя edilmяsi bankчыlыq iшinin яn mцhцm tяrkib hissяsi vя bюyцk yaradыcыlыq tяlяb edяn чox incя bir cяhяtidir. Problemli kreditlяr olub, var vя bundan sonra da olacaq... Яsas mяsяlя problemli kreditlяrlя elя iшlяmяk, onu elя idarя etmяk lazыmdыr ki, hяm bankla mцшtяri arasыndakы mцnaqiшяli vяziyyяt uьurla aradan qalxsыn, problem юz

getsin vя tяsяrrцfat fяaliyytinin sяmяrяliliyinin artыrыlmasыndan яldя etdiyi vяsait hesabыna aldыьы krediti юdяsin. Yox, яgяr kimlяrsя ona olan xoшmяramlы mцnasibяtdяn sui istifadя edib, hansы цsullarlasa banklardan iri mяblяьli kredit alыb vя indi dя qanundan yцksяkdя durub, mцxtяlif bяhanяlяrlя onu qaytarmыrsa, hяmin kateqoriyadan olanlara qarшы qanunun bцtцn sяrtliyindяn elя istifadя etmяk lazыmdыr ki, belя цsullarla zяnginlяшmяyя yюnяlmiш dцшцncя tяrzi daшыyanlara da dяrs olsun. Ona gюrя ki, hяmin iri maliyyя vяsaitlяrindяn sяmяrяli istifadя hesabыna юlkяmizdя, xцsusяn dя bюlgяlяrdя onlarla, yцzlяrlя fabrik, zavod vя digяr istehsal obyektlяri yaradыb, hяm яhalini lazыmы qяdяr yerli istehsal mяhsullarы ilя tяmin etmяk, hяm dя яldя olunan qazanc hesabыna banklarla vaxtыnda hesablaшыb yerli istehsalы hяrtяrяfli inkiшaf etdirmяk olardы. Ona gюrя dя heч olmasa bundan sonra ciddi texniki-iqtisadi яsaslandыrmalar vя iшlяk girov mexanizmi яsasыnda kreditlяrin bir hissяsi hяr шяhяr vя rayonda hяmin yerin spesifikliyinя mцvafiq olan rяqabяt qabiliyyяtli mяhsul istehsalы ilя mяшьul olan istehsal sahяsinin yaradыlmasыna yюnяldilmяlidir.

№ 6 (129), Ийун 2015

Ирадя ТУНЪАЙ, “Ядалят” гязетинин баш редактору 1810-cu ildя Napoleon mцharibяlяrinin labцd nяticяlяri Fransa paytaxtыnы canilяr цчцn яsl cяnnяtя чevirmiшdi. Яvvяllяr dя mюvcud olmuш polis xidmяtlяrini cinayяtlяrin aчыlmasы yox, Fransa krallarыnыn siyasi dцшmяnlяrinin izlяnmяsi,

hяbsi maraqlandыrыrdы. 1810-cu ildяn sonra keчmiшi чox qaranlыq olan, cinayяtkar alяmdя tanыnmыш bir шяxs olan Ejen Vidok "Sцrte" (tяhlцkяsizlik) adlanan bir polis tяшkilatы yaratdы. Dяfяlяrlя zindandan, katorqalardan qaчan Vidok sonuncu qaчышыndan sonra kюnцllц olaraq polis prefekturasыna gяlir, tяslim olur vя юz bildiklяrini, bacarыьыnы polis tяшkilatыnыn xidmяtinя verir. Heч шцbhяsiz ki, шяhяrя rяhbяrlik edяn zadяganlar Parisi keчmiш caniyя tяslim etmяklя doьru addыm atdыlar. Mцharibяlяrin nяticяsindя sosial durumun aьыrlaшmasы ilя baьlы cinayяtlяrin artmasы dюvlяti чяtin durumda qoymuшdu.

Vidokun gяliшi ilя Parisin polis tяшkilatы юz ulduz saatыnы yaшamaьa baшladы. Cяmi 12 яmяkdaшы olan Vidok bir il яrzindя 812 qяtlin, oьurluьun, dяlяduzluьun, qarяtin цstцnц aчdы, pritonlarы lяьv edя bildi. O, belя bir devizlя yaшayыrdы ki, "cinayяtin qarшыsыnы yalnыz cani ala bilяr". Vidok kriminalistikaya identifikasiya anlayышыnы gяtirir. Tez-tez hяbsxanalara gedib canilяri gюz yaddaшыna kючцrяn polis шefi ilk dяfя olaraq arxiv yaradыr. Hяr caninin iш цslubunu, metodlarыnы, xarici gюrцnцшцnц tяsvir edir. Чox ilklяrя imza atan vя 1833-cц ildя istefaya getmяyя mяcbur olan Vidok dцnyada ilk юzяl detektiv bцrosu da aчыr. Vя uzun illяr Parisin polis prefekturasы onun arxivi ilя, metodlarы ilя uьurla чalышa bilir.

Amma,.. amma hяr polismendяn fenomenal gюz yaddaшы tяlяb etmяk olmur vя 1879-cu ildя "Sцrte" чoxsaylы cinayяt hadisяlяrinin iчindя itib-batыr. Bu vaxt onlarыn dadыna Bertilyon adlanan gяnc katibin yeni sistemi чatыr. Иlk vaxtlar polis tяшkilatы bu sistemi sяrsяmlяmя kimi qяbul etsя dя, sonradan bu iшin sяmяrяli olacaьыnы dцшцnяnlяr dя tapыlыr. Bertilyonun sisteminя gюrя hяbs olunmuш adamlarыn bя-

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.7

Полис эцнц Ийулун 2-си АЗЯРБАЙЪАН ПОЛИСИ ЭЦНЦДЦР Яslindя insan юvladыnn hяr zaman yaшadыьы mцhitdя яmin -amanlыq ,asayiш iчindя yaшamaq haqqы var.Vя hяr zaman bu haqqы pozanlar da tapыlыr....Vя buna gюrя dя insanliq tarixiynяn bяrabяr gяlir polis orqanlarыnыn tarixi. Qяdim yunan sюzцdц (чox terminlяr kimi)---politeia --idarячilik.Mяncя qorumaq sюzц daha uyьundu bu anlayышa.Яhalinin asayiшinin ,яmin amanlыьыnыn,dюvlяtin vя ictimai quruluшun qorunmasы...Afinada bu mяqsяdlяrlя 300 nяfяrlik oxчu dяstяsi fяaliyyяt gюstяrirmiш. Qяdim Misir vя antik Romada da eyni prinsiplя iшlяyяn dяstяlяr mюvcud olub. Иnsanlarыn qяlяbяlik olduьu yerlяrя nяzarяt , idman yarышlarыnыn keчirildiyi яrazilяrin tяhlцkяsizыiyin tяmin etmяk mяqsяdi ilя....Vя tяbii ki, rejimlяr ,юlkяlяr dяyiшsя dя polisя hяr zaman ,hяr yerdя ehtiyac olub....Cinayяt varsa cяza olmalыdы...Cinayяt isя hяr zaman vя hяr yerdя var...

dяn юlчцlяrini dяqiq юlчmяklя (boyundan, enindяn baшqa, hяtta barmaq sцmцklяrini, цz sцmцklяrini, qulaьыnыn quruluшunu vя s.) baшqa adlarla, baшqa sяnяdlяrlя cinayяt

tюrяtmiш canilяri mцяyyяn etmяk olar. Hяr halda hяmin dюvrdя Bertilyonun шюhrяti bцtцn dцnyaya yayыlыr vя dцnyanыn polis tяшkilatlarы

bu sistemi tяtbiq etmяyя чalышыrlar.

Qeyd edяk ki, o vaxtlar kriminalistikada barmaq izlяri anlayышы mюvcud deyildi. Amma Hindistanda Uilyam Herшel adlы ingilis mяmuru identifikasiyada inqilab edяcяyi qяnaяtindя idi. Шяrqdя yaшayan vя buralarыn adяtlяri ilя yaxыndan tanыш olan Herшel mцшahidя edirdi ki, Чindяn gяlяn tacirlяr iшgцzar mцqavilяlяrin altыnda barmaqlarы ilя imza qoyurlar. Herшel mцxtяlif

insanlarыn barmaq izlяrini mцqayisя etmяyя baшlayыr vя gяldiyi nяticя юzцnц dя heyrяtlяndirir - insanыn bцtцn юmrц boyu dяyiшmяz qala bilяcяk яlamяti hяmin izlяrdi.

Tяbii ki, bцtцn yeniliklяr kimi bu ideyanыn hяyata keчmяsi цчцn dя vaxt lazыm gяlir. Amma siyasi vяziyyяt gяrginlяшяndя bu metoda mцraciяt olunur vя "Skotland Yard" юlkя яhalisini sakitlяшdirmяk цчцn iшindя ciddi dюnцш yarada bilir. London "bobbilяri" (London polisini hяmin tяшkilatы yaratmыш daxili iшlяr naziri Robert Plin qыsaldыlmыш adы ilя чaьыrыrlar) asayiшi qorumaьa nail olurlar.

Berlindя dя, Vyanada da yeni kяшflяrdяn uьurla istifadя olunur. Nяzяrinizя чatdыrыm ki, hяmin dюvr Birinci Dцnya Mцharibяsi яrяfяsi vя sonrakы illяr idi. Belя illяrdя isя hяr zaman cinayяt dalьasы artыr.

1911-ci ilin avqustunda

Parisin Luvr muzeyindяn Da Vinчinin mяшhur "Mona Liza"sы oьurlanыr. O zamanlar gяnc olan Pikassonu da шцbhяli шяxs qismindя dindirirlяr. Halbuki, oьurlanmыш шяklin qoruyucu шцшяsinin цzяrindя barmaq izlяri aydыn gюrцnцrmцш, sadяcя, polis buna яhяmiyyяt vermir. Tam tяsadцf nяticяsindя 28 aydan sonra шяkli antikvara satmaq istяyяn шяxs yaxalanыr. Vя indiyя qяdяr dя шяklin яsl olub-olmadыьы mцbahisяlяri sяngimir.

Qoca Avropa elmdяki yeniliklяri яxz etmяkdя ikяn yeni dцnya - Amerika vяtяndaш mцharibяsinin yaralarыnы sarmaqda idi.

Burda gцcцn qanunu hюkm edirdi vя bцtцn savaшlardan sonra gяlяn aьыr nяticяlяr юzцnц gюstяrirdi.

Vahimяli bir durum vardы, amma aьыllы amerikalыlar da yeniliklяrя aчыq detektivlяrin sayяsindя vяziyyяtdяn чыxa bildilяr. Pinkertonun, Birnsin, Mak-Klautinin iш metodlarы onlarыn adыnы kriminalistika tarixinя yaza bildi. 1924-cц ildя Amerika prezidenti siyasяtчilяrin dя cinayяtkarlarla яlaqяli чalышmasыnыn qarшыsыnы almaq цчцn yeni bir tяшkilat - Federal Tяhqiqat Bцrosunun yaradыlmasыna qяrar verdi. Heч bir siyasяtчi ilя yaxыn iliшkilяri olmayan 29 yaшlы advokat Edqar Quver tяшkilatыn baшыna gяtirildi. Quver bu iш цчцn ideal namizяd idi. O, FTB-ni

aktiv iшlяyя bilяn mяrkяzя чevirdi vя яtrafыna aьыllы, savadlы, mяnяn tяmiz insanlarы toplaya bildi. Vя bu gцn dя FTB dцnyanыn яn qцdrяtli

tяшkilatlarыndan biridir.

Kriminalistikanыn yцz ildяn artыq bir tarixi var. Sюylяsяk bюyцk bir kitab alыnar. Burda tok-

sikologiyadan, mяhkяmя-ballistika elmindяn, mяhkяmя-tibb elminin inkiшafыndan da danышmaq olardы. Иndi dцnyanыn bцtцn polis tяшkilatlarы elmin bцtцn sahяlяrini юz iшlяrindя tяtbiq edirlяr, hяtta atom fiziklяri dя bяzяn hцquq-mцhafizя orqanlarыna yardыmda bulunurlar.

Cinayяtin spektri geniшlяnib, amma ona cavab verяcяk sahяlяrin dя qцdrяti artыb.

...Яgяr dюvlяt gяncdirsя bu o demяk deyil ki, hяr шeyi яlifbadan baшlamaq lazыmdыr. Bizim mяmlяkяtdя dя kriminalla mцbarizяnin mцяyyяn bir tarixi var. Biz dя mцharibяdяn чыxmышыq, burda da mцxtяlif юlkяlяrin sabitliyi pozmaq maraqlarы var... Dюvlяtчiliyimizi yaratdыьыmыz gцndяn bu gцnя daxili iшlяr nazirliyi dя mюvcuddur vя bu gцnя qяdяr sяhv elяmirяmsя 27 nazir bu vяzifяni icra edib. Иlk nazirimiz Fяtяli xan Xoyski olub. Parlaq simalar iшlяyiblяr bu vяzifяdя. Polis xalqla yaxыn tяmasda olan bir tяшkilatdir vя tяbii ki, bundan qaynaqlanan чox nuanslar var. Qonшu toyuьunu oьurlayыrsa, polisя яrizя yazыrsansa, toyuq tapыlmыrsa vяtяndaш polisdяn narazыdы. Яr arvadыnы dюyцrsя, arvad qaчыb bюlmяyя шikayяtя gяlirsя, яri bюlmяyя чaьыrыrlarsa, sabah da barышandan sonra yenя polisdяn narazыlыq edirlяr. Vя bu xыrlalыqlar fikir yaradыr... Tяbii ki, яsaslы narazыlыqlar цчцn dя zяmin var... Иnkar elяmяk olmaz...

Amma, amma, amma....

Hяr юlkяnin юz yaшam gerчяklяri var, bizim юlkяdя чox aьыrlыqlar polisin чiynindяdi. Bunu yaxыndan hiss edяn biri kimi deyirяm...

Polis gцnцndя yazmaq istяdim fikirlяrimi, amma yazmadыqlarыm daha чox oldu. Mяn dя hяr doьrunun deyilя bilmяyяcяyini dяrindяn anlayan bir kimsяyяm.

Aьыrlыq daшыyыrsansa шяrяf olduьu-

nu da anlayaр...

Hяr adam цчцn deyil bu aьыrlыq...

Gцnцnцz mцbarяk яziz Azяrbaycan Polisi!!!

Бакы, 2 ийул 2015 Фотоларда: Шяки полисляри ийунун 2-дя цмумилли лидерин абидясини зийарят едяркян.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.8

Asif RЦSTЯMLИ, filologiya elmlяri doktoru, professor Иyirminci yцzillik bizdяn ilbяil uzaqlaшdыqca mяndя elя tяяssцrat yaranmышdы ki, kюhnя sistemin atributlarыndan biri kimi poчt xidmяti dя novruzяlilяri ilя юz yerini elektron poчtlara (e-mail) tяhvil verяrяk ancaq юtяn яsrin bяdii яdяbiyyatыnda vя arxiv sяnяdlяrindя юmrцnцn arxaiklяшmя mяrhяlяsini baшa чatdыrmaqdadыr. Lakin bu yaxыnlarda Шяkidяn цnvanыma gюndяrilяn, kifayяt qяdяr sanballы bir baьlama poчt xidmяti haqqыnda yanlыш tяsяvvцrlяrimi bцsbцtцn dяyiшdi. Parlaq, шabalыdы kaьыza bцkцlmцш sovqatы aчarkяn keчirdiyim sevinc hissinin tяlatцmцnц uzun illяr idi ki, yaшamamышdыm vя analoqunu aramaqda чяtinlik чяkirdim. Ovqatыmы bir anыn iчindя kюklяyяn sovqatы mяnя Шяkinin Kiш kяndindяn шair dostum Vaqif Aslan gюndяrmiшdi vя baьlama onun yenicя iшыq цzц gюrmцш irihяcmli, dюrdcildlik "Seчilmiш яsяrlяri"ndяn ibarяt idi. Цmumi hяcmi 140 чap vяrяqinя yaxыn olan dюrdcildlik istedadlы шairin 40 illik sяmяrяli яdяbi-bяdii yaradыcыlыьыnыn, sanballы bяhrяsi, fяdakar axtarышlarыnыn uьurlu nяticяsi, чaьdaш яdяbiyyatыmыzыn mяnяvi dяyяrlяr arsenalыnы zяnginlяшdirяn qiymяtli sяnяt яsяrlяridir.

Doьrusu, respublikamыzыn paytaxtыnda yaшayan yazarlarыn, qяlяm яhlinin 3-5 cildlik toplularыnыn iшыq цzц gюrmяsi mяni heч vaxt tяяccцblяndirmяyib. Яyalяt mцhitindя elmi, bяdii yaradыcыlыqla mяшьul olan qяlяm dostumun dюrd cildliyini isя яsl яdяbi hadisя kimi qarшыladыm.

Bяlkя dя Vaqif Aslan paytaxtdan uzaqlarda, kяnd mцhitindя yaшayыbyaradaraq 140 чap vяrяqi hяcmindя "Seчilmiш яsяrlяri" nяшr edilяn ilk Azяrbaycan sяnяtkarы, yazarы, sюz ustasыdыr.

Vaqif Aslan yaradыcыlыьa poeziya ilя baшlasa da юzцnц ifadяetmя potensialы gцclц, bяnzяrsiz vя чoxшaxяlidir. Onun fransыz dilindяn tяrcцmяlяri, elmi araшdыrmalarы, pedaqoji fяaliyyяti, maddimяdяni irsimizin tяbliьindя gюstяrdiyi fяdakarlыьы, яdяbi-ictimai missiyasы Vaqifi bяdii yaradыcыlыqdan nяinki uzaqlaшdыrmыш, яksinя poeziyasыnыn, dram яsяrlяrinin mюvzu яlvanlыьыna yeni чalarlar vя keyfiyyяtlяr gяtirmiш, hяyati lюvhяlяrin milli koloritini artыrmыш, mцяllifin bяdii-fяlsяfi dцnyagюrцшцnцn tяшяkkцlцnя mцsbяt tяsir gюstяrmiшdir. V.Aslanыn чoxшaxяli yaradыcыlыьыnыn bяdii keyfiyyяtindяn vя юzцnяmяxsus xцsusiyyяtlяrindяn sюz aчmamышdan юncя onu yetirяn, formalaшdыran яdяbitarixi mцhitin, ictimai epoxanыn fяrqli qatlarыnы nяzяrdяn keчirmяk fikrimcя yerinя dцшяrdi.

Vaqif Cumay oьlu Aslan юtяn яsrin vя ilin tяn yarыsыnda tяbiяtin ecazkar guшяsi olan Шяkinin qяdim vя mюhtяшяm Kiш kяndindя dцnyaya gюz aчыb. Natamam orta mяktяbi doьma Kiшdя, orta mяktяbi isя Fransa azadlыq hяrяkatыnыn яfsanяvi qяhrяmanы Яhmяdiyyя Cяbrayыlovun dцnyaya gяldiyi Oxud kяndindя baшa vurub. Mяktяb illяrindя dяrsliklяrdяn яlavя яn чox mцraciяt etdiyi яsяrlяr bюyцk Azяrbaycan mцtяfяkkiri Mirzя Fяtяli Axundzadяnin "Tяmsilat"ы vя Bяxtiyar Vahabzadяnin poeziya kцlliyyatы olub. Чaьdaшlыqla nimdaшlыьыn, mцasirliklя klassikliyin vяhdяtinя, rяmzinя чevrilmiш bu gюrkяmli sяnяtkarlarыn yaradыcыlыьы Vaqif Aslanыn hяyatыna vя dцnyagюrцшцnя tяsirsiz юtцшmяyib. Hяlя orta mяktяb illяrindяn mцшahidя etdiyi mюvzularы nяzmя чяkmяyя, tяbiяt vя insan gюzяlliyini vяsf etmяyя baшlayan Vaqifin яsяrlяrinin qayяsindя, ruhunda M.F. Axundzadя, B.Vahabzadя tяsiri duyulmaqdadыr. Bяlkя dя birincinin sehrinin daha bariz tяzahцrцdцr ki, V.Aslan ixtisas seчimindя чяtinlik чяkmяyib, daha ciddi suallarla цzlяшmяyib. M.F.Axundzadяnin Шahbaz bяyinin yarыmчыq arzusunu reallaшdыrmaьa - fransыz dilini юyrяnmяk цчцn ali mяktяbя цz tutur. Lakin o, mюvcud sovet rejiminin dяmir pяrdяlяrini dяlib Avropanыn qяdim mяdяniyyяt mяrkяzlяrindяn biri olan Parisя yox, Bakыya, Xarici Dillяr Иns-

titutuna yollanыr. Buradakы tяhsil illяrindя o, Иsmixan Rяhimov, Zeydulla Aьayev, Allahverdi Taьыzadя kimi milli ruhlu, istiqlal mяfkurяli, tanыnmыш yaradыcы pedaqoqlardan dяrs alыr, onlarla sыx цnsiyyяtdя olur.

Seyfяddin Daьlы, Aьacavad Яlizadя, Sюhrab Tahir vя Nяriman Hяsяnzadяnin poeziya dяrnяklяrindя fяal iшtirak edir. Иnstitutun "Birlik" qяzetindя vя dюvri mяtbuat orqanlarыnda mцtяmadi чыxышlыrы tяlяbяlяr arasыnda bюyцk maraqla qarшыlanыr... Юtяn яsrin 60-cы illяrinin sonunda Vaqif Aslanla eyni fakцltяdя oxuyan, AMEA Nizami adыna Яdяbiyyat Иnstitutunda aparыcы elmi iшчisi, filologiya цzrя fяlsяfя doktoru Bayram Aьayevin xatirяlяrindяn bяlli olur ki, яnяnяvi 1 May nцmayiшi zamanы V.Aslanыn sovet ideologiyasыnыn vя quruluшunun banisi Leninin portretini яlindя tutmaqdan nцmayiшkaranя imtina etmяsi institutda ciddi narahatчыlыьa vя mцbahisяlяrя sяbяb olur. Hadisя auditoriyalara yayыldыqca "inqilabчы шair"in sцrяtlя gizli tяrяfdarlarы vя aчыq яleyhdarlarы artыr. Nяhayяt, olayы daha dяrindяn araшdыrmaq vя sяbяbkarы cяzalandыrmaq, institutdan xaric etmяklя яlaqяdar Vaqif Aslanы rektorun yanыna чaьыrыrlar.

raya yюnяltmяyi bacaran istedadlы sюz ustasыnыn xцsusilя Qarabaь mцharibяsi dюvrцndя, insanlыьыn sыnaьa чяkildiyi, mцqяddяs mяnяvi miraslarыn unudulduьu zamanda yaratdыьы яsяrlяr mцsbяt vя mцstяsna mяziyyяtlяrя malikdir. Milli mentalitetя, mяnяvi dяyяrlяrя sayьы hissi ilя yoьrulduьu цчцn bu poeziya nцmunяlяri bяdii keyfiyyяt vя sяnяtkarlыq baxыmыndan чox sanballыdыr.

Min illяrdяn bяri tцrk insanы цчцn dяri papaq яlahiddя anlam kяsb edir, qeyrяt, шяrяf niшanяsi, kiшilik rяmzi sayыlыr. Vaqif Aslanыn 1989-cu ildя qяlяmя aldыьы "Papaq" шeirindя isя mюvzuya fяrqli yanaшma var, birbaшa Qarabaь mцnaqiшяsinя toxunulmasa da mцhitdяki anti-milli prosesin xarakterinя, insanlarыn mюvqeyinя iшarяlяr duyulmaqdadыr: Neylяyim, bu dцnya dюшцmя yatmыr, Kюnlцmц oxшamыr, xoшuma yatmыr. Юzцmя yaraшmыr, baшыma yatmыr, Tцlkц dяrisindяn tikilяn papaq.

Xцsusilя son beyt poetik ifadя tяrzinя, dяrin, rяmzi mяna qatlarыna malikdir. Misralardakы gizlinlяrя vaqif olmaq цчцn юtяn яsrin 80ci illяrinin sonunda Azяrbaycanda baш verяn hadisяlяri diqqяtlя nяzяrdяn keчirmяk zяrurudur. Qara-

izdя biganя, laqeyd, qayьыsыz adam haqqыnda iшlяdilяn "Araz aшыьыndan, Kцr topuьundan" xalq frazeologiyasыnы mцstяqim mяnada improvizasiya edяrяk "Kiшilяr" шeirindя юncя ulu babalarыmыzыn uca, mюhtяшяm, яzяmяtli gюrkяmi barяdя unudulmaz tяяssцrat yaradыr: "Araz aшыьыndan, Kцr topuьundan" olan kiшilяr!

Nя qяdяr ucaymыш boyunuz sizin, Яsliniz, kюkцnцz, soyunuz sizin, Axыb qanыmыza dolan kiшilяr! Шairin dцшцncяlяrinя яsasяn torpaьa sevgisi, Vяtяnя baьlыlыьы ilя яsli, kюkц, soyu uca olan, "Qaya parчasыndan, daш qopuьundan, naьara dцzяldib чalan... Ox kimi шыьыyыb Yazы dцzцndяn, dцшmяni atыndan salan" bu kюhnя kiшilяrin, ulu babalarыmыzыn bugцnkц tюrяmяlяri, nяvя-nяticяlяri ilя mцqayisяsi "oddan kцl tюrяr" deyimini xatыrladыr. Nяsillяrdяn-nяsillяrя, яsrlяrdяn-яsrlяrя mцqяddяs яmanяt kimi qorunub saxlanыlan Vяtяn torpaьыnыn bюyцk bir parчasыnыn - milli mяdяniyyяtimizin beшiyi, musiqi akademiyamыz kimi tatыnan Qarabaьыmыzыn, Шuшamыzыn bu gцn dцшmяn tapdaьы altыnda inlяmяsi ilk nюvbяdя чaьdaш kiшiliyin maьmыn vя яlacsыz vяziyyя-

№ 6 (128), Ийун 2015 Qalan nя var... Sizin olsun!.. Шeirin nikbin ruhundan, rяmzi mяna qatlarыndan bяlli bir ideya aшыlanыr; nя qяdяr ki, шяhid mяzarlarы ziyarяtgahlara, шяhid kюynяklяri iшьal altыnda inlяyяn яrazilяrin azadlыьы uьrunda dюyцшя atыlan cяsurlarыn, mцbarizlяrin zяfяr bayraьыna чevrilmяyib mяnяvi dцшkцnlцyцn nicat yolu, baqqal psixologiyasыnыn vя harыnlыq sindromunun qarшыsыnыn alыnmasы mцmkцnsцzdцr.

Vaqif Aslanыn bцtюvlцkdя яdяbi-bяdii yaradыcыlыьыnы dцnяnimizlя bu gцnцmцz, qяdim vя zяngin keчmiшimizlя fikir, dцшцncя pцrealizminin intiшar tapdыьы чaьdaш zяmanяmiz arasыnda mяntiqi яsaslara dayalы, milli-mяnяvi vя bяdii-estetik ornamentlяrlя sцslяnmiш kюrpцyя bяnzяtmяk olar. Misralarыnda tarixin nяhri чыrpыnan, nяbzi dюyцnяn шeirlяrinin mayasыnda, nцvяsindя sirlisehirli suallar, mцяmmalar yuvalanmыш, zamanыn dumanlыьыna bцrцnmцш юrtцlц mяtlяblяrin ecazkar cazibяsi dцnяnimizя boylanmaьa, keчmiшimizdяn gяlяn sяslяri dinlяmяyя vadar edir. Qobustanы Azяrbaycanыn daшlaшan яlifbasыna bяnzяdяn шair "Daш яlifba" шeirindя yazыr: "Qaval daш" чalыnыr nя vaxtdan bяri?

SЮZЦN KЮZЦ VЯ DЦZЦ Mяqalяni bu gцn 65 yaшы tamam olan шair dostum Vaqif Aslana hяsr etmiшяm vя elя bilirяm ki, bu яn yaxшы yazыmdыr. Vaqif Aslanы mяnim tяqdimatыmda tanыmaq istяyirsinizsя facebook dostlarыndan bu yazыnы oxumaьы vя rяy bildirmяlяrini tя-vяqqe edirяm. А.Рцстямли, 5 ийул 2015 Hadisяdяn xяbяr tutan tяlяbя yoldaшlarыndan bir qrupu rektorluьa gяlяrяk gяnc шairi mцdafiя edir, onlar da nцmayiш zamanы portret яvяzinя gцl-чiчяyя цstцnlцk verdiklяrini bildirirlяr. Vaqif Aslanыn tяlяbяlяr arasыnda bюyцk nцfuz sahibi olduьunu gюrяn rektor яvvяlki qяrarыndan чяkinmяk mяcburiyyяtindя qalыr vя onlara xяbяrdarlыq etmяklя problemi hяll olunmuш sayыr.

Baш verяn hadisяyя adi tяsadцf vя ya bir gяncin чыlьыnlыьы kimi baxmaq sadяlюvhlцk olardы.

Sovet rejiminin millilikdяn uzaq marksizm-leninizm ideologiyasыnыn tяbliьindя ifratчыlыьa varmasы, xalqa istilanыn istiqlal kimi sыrыnmasы, mяnяvi dяyяrlяrin vя tarixi hяqiqяtlяrin mяqsяdyюnlц tяhrif edilmяsi prosesinя qarшы cяmiyyяtdя kюvrяk, mцlayim vя eyni zamanda cяsarяtli mцqavimяt hiss edilmяkdя, etiraz sяdalarы duyulmaqda idi. Tarixшцnaslыqda Azяrbaycanыn Rusiyaya "kюnцllц, юz xahiшi ilя bilmяшmяsi" aberrasiyasы hяmin dюvrdя doьru olaraq шцbhя ilя qarшыlanыrdы (Z.Bцnyadov, M.Иsmayыlov vя S.Яliyarlы tandemini yadыnыza salыn - A.R.), B.Vahabzadяnin "Gцlцstan" poemasыnыn яlyazma nцsxяlяrinin sayы qяzet variantыnыn tirajыnы dяfяlяrlя цstяlяmiшdi, toponimlяrin kцtlяvi "mцasir"lяшdirilmяsinя aчыq etiraz olunurdu, min ildяn чox yaшы olan Gяncяnin Kirovabad adlandыrыlmasы ikrah hissilя qarшыlanыrdы vя шяhяrin tarixi adыnыn bяrpasы cяsarяtlя tяlяb edilirdi. Xцsusilя gяnclяr arasыnda milli шцurun oyanышыnыn sцrяtlяndiyi belя bir mцhitdя Leninin portretinя etiraz - dolayыsы ilя onun yaratdыьы quruluшa, sistemя, ideologiyaya vя rejimя etiraz idi. Vaqif Aslan tяlяbя-gяnclяrin шцurlarыnda, hяyata baxышlarыnda alышdыrdыьы bu qыьыlcыm ilя цmumun diqqяtini milliliyя, istiqlalчыlыьa, vяtяnpяrvяrliyя vя mяnяvi dяyяrlяrя yюnяltmяyя cяhd gюstяrirdi.

Sonrakы illяrdя чыlgыn tяbiяtli шairin ruhunda, qanыnda qaynayan milli duyьu vя dцшцncя seli onun ictimai fяallыьы, pedaqoji fяaliyyяti ilя mяhdudlaшmadы, bяdii axtarышlarыnda vя elmi araшdыrmalarыnda юzцnц daha qabarыq bцruzя verdi.

Uzunmцddяtli mцшahidяlяrimя sыьыnaraq belя bir qяti qяnaяtdяyяm ki, yaradыcыlыq palitrasыnыn чoxшaxяliyinя baxmayaraq Vaqif Aslan milli-mяnяvi tariximizdяn sцzцlцb gяlяn qяdim adяt-яnяnяlяrimizin, deyim vя duyum dцnyamыzыn fяlsяfi mяqamlarыnы, яfsanяlяшmiш vя яfsunlaшmыш rяmzlяrini poeziyaya gяtirяn incя ruhlu, hяssas qяlbli lirik шairdir. Sюzцn kцlцnц qoyub kюzц ilя oynayan, oynadыqca kюnцllяri, duyьularы yerindяn oynadan, sяrt hяqiqяtlяri vя zяrif duyьularы lirik mяc-

tinin real mяnzяrяsidir. Шairin sonda цzцnц ulu, mцqяddяs ruhlara tutaraq чыlьыn tonun hakim kяsildiyi acы, aьrыdыcы etiraflarы itkilяrin sяbяb vя nяticяsi haqqыnda ciddi dцшцnmяyя яsas verir: Getdi юzцnцzlя zorunuz sizin, Dolur gюzцmцzя qorunuz sizin, Чatdam-чatdam olsun gorunuz sizin, Daшыmыz qalmadы, daшыmыz цstя, Ay yurdu-yuvasы talan kiшilяr!

Olunca, dцnyada olmasa yeymiш, Qalыnca, dцnyada qalmasa yeymiш, Sizin yerinizdя qalan kiшilяr! Иndiki kiшilяr - yalan kiшilяr!

Вагиф Асланын бу илин май айында ишыг цзц эюрмцш Щцсейн Хан Мцштагын щяйаты, йарадыъылыьы вя щакимиййятиня щяср етдийи нювбяти китабы baь mцnaqiшяsinin qыzьыn чaьы...

Kremldя M.Qorbaчovun aчdыьы "Perestroyka" fabrikasыnda xцsusilя Azяrbaycan rяhbяrliyi цчцn "tцlkц dяrisindяn papaq" istehsalы vя istifadяsi цчцn tяlimatlar... Шeirdя "tцlkц dяrisindяn tikilяn" bu baш юrtцyц Moskvanыn "Baш ideologiya"sыnыn simvoluna чevrilir. Шair belя papaьы юzцnя yaraшdыrmayan, baшыna yatmayan cяsurlarыn meydanlara sыьmayan hayqыrtыsыnы, etirazlarыnы gюz юnцndя canlandыrыr, tцlkц papaьы altыnda kiшiliyin, mяrdliyin, millяt qeyrяti чяkmяyin mцmkцnsцzlцyцnц vurьulayыrdы...

Kiшi mяfhumunun biчimi, mяna qatlarы, mяnяvi-яxlaqi keyfiyyяtlяri Vaqif Aslanыn poeziyasыnda fяrqli rakurslardan dяyяrlяndirilir. Onun "Kiшilяr" шeiri birbaшa Qarabaь mцharibяsinя hяsr edilmяsя dя hяmin dюvrdя qяlяmя alыnыb. Шairin bяdii ittihamnamя kimi sяslяnяn "Kяnd-kяnd, шяhяr-шяhяr axыrыq daha, axana qыraqdan baxыrыq daha" - misralы suчlamasыnda яsяrin yazыldыьы vaxt, zaman haqqыnda informasiyanыn dяqiqliyi шцbhя doьurmur. Bu шeirdя чaьdaш "kiшi" laqeydliyinin, biganяliyinin canlы vя unudulmaz obrazы yaradыlыb. Keчmiшlя indinin, dцnяnlя bu gцnцn kiшilik meyarlarы шairin haqq tяrяzisindя, яdalяt mizanыnda mцqayisя edilir, mяnяvi aшыnmanыn чaьdaш durumuna чox sяrt, gцzяшtsiz qiymяt verilir.

Vaqif Aslan яsasяn dilim-

Sюzцn kюzцnцn kюrцklяndiyi, dцzцnцn sяrgilяndiyi bu misralardakы sяrt gerчяkliyin etirafы nя qяdяr aьыr olsa da qaчыlmazdыr.

Vaqif Aslanыn Qarabaь mюvzusunda yana-yana yazdыьы шeirlяri ifadя tяrzinin hiss vя duyьulara tяsir gцcц, fikrin, mяnanыn цzц qarsalayan odu-alovu dцшцnцldцyцndяn vя gюzlяnildiyindяn daha шiddяtli юzцnц bцruzя verir. Onun цrяklяri duyьulandыran, yaddaшlara aьrыlы-acыlы iz salan Qarabaь qoxulu яsяrlяrindяn "Kяrbяla faciяsi", "Gяlmяdi", "Ay sяni", "Qaчqыn mahnыsы" vя s. шeirlяrini ayrыca vurьulamaьa ehtiyac duyulyr. Шairin eyni mюvzuda yazdыьы "Шяhid kюynяyi" mцharibя dюvrцnцn "arxa cяbhя"sindяki mяnяvi-psixoloji, milliяxlaqi durumun dюzцlmяzliyindяn bяhs edяn, sarsыdыcы, ironik цslubda qяlяmя alыnmыш dяyяrli bяdii sяnяt nцmunяsidir. Cяmiyyяtdяki aшыnmalar, baqqal psixologiyasыnыn mцqяddяs mяnяvi qatlar цzяrindяki hюkmranlыьы, and yerinin alqы-satqы mяkanыna чevrilmяsi, шяhid kюynяyinin, шяhid ruhunun bazar mяzяnnяsi ilя dяyяrlяndirilmяsi itkilяrin, mяьlubiyyяtlяrin baшlыca sяbяblяrini vя яsas цnvanыnы niшan verir. Шair "Didяrginin tikяsini yeyяnlяrя", "Qandan baha, candan baha" шяhid kюynяyini vяzifя, varidat цчцn яldя bяlgя edяnlяrя цz tutaraq deyir.

Mяnsяb gяzяn, taxt axtaran taxtabaшlar, Gяzdiyiniz hal qurtarыb. Шirin naьыl, yalan vяdя, Heч dяymяyib, kal qurtarыb.

Doьru sюzя, dцz ilqara qismяt olan Buxov, noxta, nal qurtarыb Satыlmayan namus, hяya, Satlыq qoyun, mal qurtarыb. Шor quruyub, yaь tцkяnib, bal qurtarыb.

Bircя шяhid kюynяyi var, o da mяnim.

O ana qяlbini necя ovudum?

Bяlkя asы dцшяn bяy яrяnlяri, Qarьышы tutubdur Dяdя Qorqudun?

Bu yыьcam misralarыn bяlяdчiliyi ilя tarixin sцbh чaьыna xяyali sяyahяt, asiliklя mяrdliyin, zяrifliklя sяrtliyin vяhdяtindя tяcяlla tapan daшlaшmыш rяmzlяrin mяna qapыlarы юnцndя dцшцncяlяrя dalmaq mяziyyяti Vaqif Aslan poeziyasыnыn vцsяtindяn, hikmяtindяn vя qцdrяtindяn qaynaqlanыr. Onun oьuz bяylяrinя, Dяdя Qorqud qяhrяmanlarыna hяsr etdiyi шeirlяrindя yalnыz tiplяrin xarakterinя, mяdяni vя mяnяvi keyfiyyяtlяrinя deyil, eyni zamanda dюvrцn, mцhitin mцrяkkяb, qaranlыq mяqamlarыna da tam aydыnlыq gяtirilir, obrazlar fяrqli baxыш bucaьыndan dяyяrlяndirilяrяk yeni tяqdimatda poeziyasevяrlяrя чatdыrыlыr. Vaqif Aslan "Oьuz bяylяrinя vя xatunlarыna salam", "Qanlы Qoca", "Dяli Domrul", "Qazan Xanыn yuxusu", "Dяli Ozan", "Tяpяgюz", "Aruz qoca", "Dirsя Xan", "Yalыncыq", "Oьuz alqышы" vя b. яsяrlяrindя "Qamus vя namus kitabыmыz" (Prof.Y.V.Qarayev) olan "Kitabi-Dяdя Qorqud"un tarixi-etnoqrafiq mяnzяrяsini, mяnяvi-яxlaqi meyarlar sistemini poetik dцшцncя mцstяvisindя obyektiv qiymяtlяndirmяyi bacarmыш, tяdqiqatчы-шair statusunda layiqli mюvqeyini daha da mюhkяmlяndirmiшdir.

V.Aslanыn polemikaya, ciddi tяhlilя dayanaqlы, mюtяbяr poetik dцшцncяlяrinin daшыyыcыsы olan, mяhяbbяt, tяbiяt, sяnяt vя hяqiqяt mюvzusunda yazdыьы lirik-fяlsяfi шeirlяri yetяrincяdir. Onun gюrkяmli tяnqidчi, tцrkoloq vя ictimai xadim Aydыn Mяmmяdova hяsr etdiyi "Aydыn", tяfяkkцr tariximizin dяrin qatlarыndan sюz aчan "Ruhlarla sюhbяt" poemalarы, "Qan цzяrindя rяqs", "Kюtцk" pyeslяri, чoxsaylы elmi-tяnqidi яsяrlяri, XVЫЫ яsr fransыz sяyyahы Jan Шardяnin ("Parisdяn Иsfahana sяyahяt"), Pol Verlenin, Erve Bazяnin, Юjen Potyenin irsindяn - birbaшa orijinaldan bяdii tяrcцmяlяri, sяmяrяli pedaqoji fяaliyyяti etiraf edяk ki, яdяbi tяnqidimiz tяrяfindяn indiyяdяk hяssaslыqla qarшыlanmayыb, sяnяtkarыn fяdakar vя tяvazюkar яmяyi tяяssцf ki, mцvafiq sяlahiyyяtli orqanlar tяrяfindяn layiqincя dяyяrlяndirilmяyib.

Bununla belя яminliklя vurьulamaq olar ki, чaьdaш яdяbi prosesdя fяallыьы ilя seчilяn, bяdii яdяbiyyatыmыzыn barыnmasыnda mцstяsna xidmяtlяr gюstяrяn, mayasы istiqlal mяfkurяsi ilя yoьrulan milli ruhlu, istedadlы шair Vaqif Aslanыn zяngin bяdii yaradыcыlыьы яdяbiyyatшцnaslыьыmыzыn indiki tяkamцl mяrhяlяsindя ciddi elmi araшdыrmalarыn obyektinя чevrilяcяk, mяnяvi irsimizin tяbliьindя mюtяbяr mяnbя missiyasыnы lяyaqяtlя daшыyacaqdыr.

"525-чi" qяzet

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 6 (129), Ийун 2015

Юлцмдян щяйата...

Сюз азадлыьы Gцrcцstanыn paytaxtы Tiflisdя Avropa Birliyi vя Avropa Шurasыnыn birgя layihяsi чяrчivяsindя sюz azadlыьы vя medianыn юzцnцtяnzimlяmя mяsяlяlяrinя hяsr olunmuш beynяlxalq konfrans keчirilib. Азярбайъан Мятбуат Шурасынын сядри Яфлатун Амашов щямин конфрансда иштирак едиб.

Mцstяqil Dюvlяtlяr Birliyinin medianыn юzцnцtяnzimlяmя qurumlarы шяbяkяsinin tяшkilatчыlыьы ilя baш tutmuш toplantыda Azяrbaycan Mяtbuat Шurasыnыn sяdri Яflatun Amaшov vя Шuranыn Иdarя Heyяtinin цzvц, Demokratik Jurnalistlяr Liqasыnыn sяdri Yadigar Mяmmяdli iшtirak edib.

Toplantыda шяbяkяyя цzv tяшkilatlarыn юtяn mцddяtdя gюrdцklяri iшlяr

сящ.9

barяdя hesabatlar dinlяnilib. MШ sяdri Яфлатун Amaшov rяhbяrlik etdiyi qurumun fяaliyyяtilя baьlы mяruzя edib, юlkяmizdя sюz vя ifadя azadlыьыna dair spesifik mяqamlardan sюhbяt aчыb. Шura sяdri hяmчinin bildirilib ki, internet media resurslarыnыn sцrяtlя artdыьы hazыrkы шяraitdя onlarыn ictimai tяnzimlяnmяsinя dя hяssas yanaшыlmalыdыr. Tяяssцf ki, biz heч dя hяmiшя bu hяssaslыьыn шahidi ola bilmirik. Яksinя xoшagяlmяz hallarla цzlяшirik vя bu hallar tяkcя internet media ilя яlaqяli olmur. Цmumяn sюz vя ifadя azadlыьыna baxыш mяsяlяsini aktuallaшdыrыr: "Ы Avropa Oyunlarы mцstяvisindя Azяrbaycana tяzyiq cяhdlяrinin шahidi olduq. Иdman hadisяsini яsassыz olaraq sюz vя ifadя azadlыqlarы kontekstinя daшыma meyllяrini gюrdцk. Яlbяttя belя hallar oyunlarыn цmumi ab-havasыna tяsir gюstяrя bilmяzdi. Hяr bir halda dцшцnцrцk ki, sюz vя ifadя azalыьы bir meyardыrsa, bu meyar alяtя чevrilmяmяlidir", - deyяn Я.Amaшov iшtirakчыlarыn diqqяtini vacib mяqama чяkib. Toplantыda mюvcud xцsusda mцzakirяlяr aparыlыb.

Azяrbaycanlы nцmayяndяlяr Ы Avropa Oyunlarыnыn iшыqlandыrыlmasы xцsusiyyяtlяrinя dair suallarы cavablandыrыblar.

MШ sяdri oyunlarыn Azяrbaycan jurnalistlяri цчцn dя mцhцm tяcrцbя olduьunu vurьulayыb, yerli medianыn prosesdя aktiv iшtirakыndan sюz aчыb.

Mцzakirяlяrdя internetin geniш yayыlmasы ilя yeni цsul vя vasitяlяr яldя edяn medianыn daha dяrindяn tяhlilinя, sюz vя ifadя azadlыьыna tяhlцkя yarada bilяcяk mцmkцn manipulyasiya vasitяlяrinin, o cцmlяdяn plagiat hallarыnыn aradan qaldыrыlmasы istiqamяtindя konkret tяdbirlяrя ehtiyac duyulduьu юnя чяkilib, Mцstяqil Dюvlяtlяr Birliyinin medianыn юzцnцtяnzimlяmя qurumlarы шяbяkяsinin perspektiv fяaliyyяt istiqamяtlяrinя nяzяr salыnыb.

Тренд

Эюйдя Аллащ, йердя щяким! Щякимляр щаггында сющбят дцшяндя, инсанлар арасында щямишя фикир айрылыьы ямяля эялир. Бу да тябиидир. Щяр бир пешя сащибляри мцхтялиф олдуьу кими, щякимляр дя мцхтялифдир. Еляляри вар ки, пасиенти эцляр цзля гаршылайыб, ширин дилля йола салыр. Бу да мцалиъянин ян азындан, йарысы демякдир. Еляляри дя вар ки, цзцндя тябяссцм, дилиндя шякяр олмаса да, бу о демяк дейил ки, беля щяким хястянин саьалмасыны истямир… Дилимиздя бир дейим вар: "Эюйдя Аллащ, йердя щяким". Вя бу дейимин бир щягигят олдуьуну бяндяниз дяфялярля юз цзяриндя сынайыб… Щямин "дяфялярля"йя дахил олан инфарктдан да, инсултдан да мяни щяйата щякимляр гайтарыб. Вя, бяшяриййят щякимсиз, лоьмансыз, тябабятсиз бялкя дя бир андаъа мящв олуб эедярди… Кечяк ясил мятлябя… Дцз бир илин сющбятидир - 2014-ъц ил ийунун 21-и, шянбя эцнц… Гяфлятян юзцмц чох щалсыз щисс елядим. Эетдикъя эцъдян дцшцрдцм… Мяни гязетимизля ямякдашлыг едян, Туран ИА-нын мцхбири Садыг Фятялийев Шяки Мяркязи Районларарасы Хястяханасына чатдырды. Щяким Камран Рясулов зондла мя’дями йохлайандан сонра "дахили ганахма" диагнозу иля реанимасийа шюбясиня апарылдым. Шюбя мцдири Васиф Фяттащовун сяйи вя рящбярлийи иля тибб баъылары ики эцн ган кючцрмякля мяним саь галмаьым цчцн ялляриндян эяляни етдиляр. Базар ертяси ися тяъили йардым машыны иля тибб баъысы Эцлхар Сцлейманованын мцшаийяти иля Бакыйа - щямйерлимиз, Шякилилярин чох йахшы щяким кими таныдыьы невропатолог Галиб Ясядовун мяслящяти иля юзял клиникалардан бириня эюндярилдим. (Чох тяяссцфляр олсун ки, доьма шящяримиздя йени тикилмиш вя мцасир тибби аваданлыгларла тяъщиз едилмиш нящянэ хястяханада мяни мцалиъя етмяк мцмкцн олмады. Билдийимя эюря, бу диагнозла дцнйасыны дяйишянляр дя чох олуб...) Пайтахтдакы клиникада мяни шириндил, чох ъаван бир ъярращ гаршылады вя Шякидян апардыьым каьызлара эюз эяздирдикдян сонра сакитъя: "10-15 дягигянин ичиндя ганы кясяъяйик вя 3 эцндян сонра там саьлам эедяъяксиниз евя" - деди.

Ряшад Ъяфяров Ады Ряшад, сойады Ъяфяров олан бу ъаван оьланын тякъя бу сюзляри мяня йашамаг цмиди верди. Вя щягигятян дя, дейилянляря эюря, ямялиййат отаьында щеч йарым саат галмамышым. Ряшад щяким зонд васитясиля бюйцк усталыгла мя’дямдяки ачылмыш йарадан ахан ганы кясмишди. Щякимин дедийи кими вя онун "бир мцддят диета эюзлямяк лазымдыр" тювсийяси иля 3 эцндян сонра хястяханадан евя бурахылдым. Артыг бу щадисядян бир ил ютцб. Юзцмц чох йахшы вя эцмращ щисс едирям. Сюзцн ясил мянасында щякимлярин сяйи нятиъясиндя щяйата гайытмышам... Щесаб едирям ки, щякимляр щаггында, лап еля диэяр пешя сащибляри щаггында мятбуатда ишыг цзц эюрян чохсайлы тянгиди материалларла йанашы, ЙАХШЫЛАР щаггында тярифляр дя йазылмалыдыр. Щамынын ишиня обйектив гиймят вермяк мятбуат ишчиляринин пешя боръудур. Бу йазымла да мян, адларыны чякдийим щякимлярин вя тибб ишчиляриня, о ъцмлядян Ряшад Ъяфярова дярин миннятдарлыьымы билдирирям. Арзум будур ки, ЩЯКИМ-ХЯСТЯ мцнасибяти щямишя щамынын цряйинъя олсун олсун.

Мурад НЯБИБЯЙОВ

Tiflisdя Mirzя Fяtяli Axundovun 203 illiyinя hяsr olunan ailя foto-arxiv sяnяdlяrinin sяrgisi keчirilib Nizami MЯММЯДЗАДЯ, Gцrcцstan, APA Tiflisdя fяaliyyяt gюstяrяn Mirzя Fяtяli Axundov adыna Azяrbaycan Mяdяniyyяti Muzeyinin tяшkilatчыlыьы ilя gюrkяmli Azяrbaycan yazычыsы, Azяrbaycan dramaturgiyasыnыn banisi Mirzя Fяtяli Axundovun 203 illiyinя hяsr olunan ailя foto-arxiv sяnяdlяrinin sяrgisi keчirilib.

Тяdbirdя чыxыш edяn M.F. Axundov adыna Azяrbaycan Mяdяniyyяti Muzeyinin direktoru Ley-

la Яliyeva dramaturqun Tiflis hяyatы barяdя vя onun ailяsi haqqыnda яtraflы mяlumat verib: "M.F. Axundov юmrцnцn 44 ilini Tiflisя hяsr edib, bu шяhяrdя yaшayaraq fяaliyyяt gюstяrib. Юmrц boyu hяqiqяti dяstяklяyяn bir insan olub".

Sonra tяdbirdя Gцrcцstan Dюvlяt Teatr, Kino vя Xoreoqrafiya Muzeyinin direktoru Georgi Qalandiya, yazычы Emin Mahmudov, Gцrcцstan Azяrbaycanlыlarы

Aьsaqqallar Шurasыnыn sяdri Иsaq Novruzov, professor Шadiman Pidsadze, tarixчi Erekli Чaьliani vя baшqalarы чыxыш edяrяk M.F.

Axundovun Gцrcцstan-Azяrbaycan dostluьuna bюyцk tюhfяlяr verdiyini vя hяr iki xalqыn yaddaшыnda yaшadыьыnы qeyd ediblяr.

Tяdbirdя чыxыш edяn gцrcц professoru Ш. Pidsadze vaxtilя gцrcц чarыnыn qoшunlarыnda dцшmяnя qarшы vuruшan Xudu Borчalыya heykяl qoyulmasы tяшяbbцsц ilя чыxыш edib.

Sяrgidя yazычыya vя оnun ailяsinя aid foto-arxiv sяnяdlяri vя onun mяшhur яsяrlяrinin яlyazmalarы, hяmчinin nяшr olunan kitablarы, teatrlarda oynanыlan яsяrlяrinин afiшalarы, gцrcц rяssamы Nika Kazbeqinin Цzeyir Hacыbяyovun "Arшыn mal alan" komediyasыna чяkdiyi eskizlяr nцmayiш olunub.

Tяdbirdя Mirzя Fяtяli Axundov adыna Azяrbaycan Mяdяniyyяti Muzeyi ilя Gцrcцstan Dюvlяt Teatr, Kino vя Xoreoqrafiya Muzeyi arasыnda qarшыlыqlы яmяkdaшlыq haqqыnda Memorandum imzalanыb. Muzeyin direktoru Leyla Яliyeva Gцrcцstan Dюvlяt Teatr, Kino vя Xoreoqrafiya Muzeyinin direktoru Georgi Qalandiyaya Nizami Gяncяvinin nяfis шяkildя nяшr olunan kitablarыnы hяdiyyя edib.

Tяdbirdя M.F. Axundova hяsr olunan "Sцbhцn sяfiri" bяdii filmi nцmayiш etdirilib.

Muzeyin direktoru Leyla Яliyeva APA-ya aчыqlamasыnda Memorandumun qяbul edilmяsindя mяqsяd dramaturqun bu

gцnяdяk Gцrcцstan Dюvlяt Teatr, Kino vя Xoreoqrafiya Muzeyindя, elяcя dя digяr mяnbяlяrdя mцhafizя olunan namяlum portret vя arxiv materiallarыnыn цzя чыxarыlaraq ictimaiyyяtя tяqdim etmяk

mяdяni-maarif, mяdяni irsimizin qorunmasы vя bяrpa edilmяsi iшindя sыx яmяkdaшlыq etmяkdir.

Tяdbirdя Gцrcцstanыn mяdяniyyяt vя incяsяnяt xadimlяri, rяssamlar, azяrbaycanlы

vя M.F.Axundov adыna Azяrbaycan Mяdяniyyяti Muzeyinin eksponatlarыnы zяnginlяшdirmяk vя

ictimaiyyяt nцmayяndяlяri, ziyalыlar vя jurnalistlяr iшtirak edib.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.10

№ 6 (129), Ийун 2015

БЯХТИЙАР ВАЩАБЗАДЯ - 90 Щябибулла МАНАФЛЫ

АМЕА Шяки Реэионал Елми Мяркязин елми ишчиси, тарихчи (Яввяли ютян сайларымызда) Bяxtiyar Vahabzadя Azяrbaycandan "seчilяn" SSRИ xalq deputatlarыnыn yarыtmaz fяaliyyяtindяn bяhs edяn "Xalq dеputatlarыna aчыq mяktub" adlы шeirindя xalq elчisi sяviyyяsinя yцksяlmяyi bacarmayan adamlarы aьыzlarыna su alыb oturmaqda vяtяndaшlыq vяzifяlяrini yerinя yetirmяmяkdя qыnayыb.

Bu qыnaq шeirdя qяzяbli hayqыrыш hяddinя yцksяlir. Xalqыn цrяyindяn xяbяr verяn hяmin hяmin шeir hяm ictimai siyasi яhяmiyyяtinя, hяm dя яsil poeziya юrnяyi kimi bяdii mяziyyяtlяrinя gюrя bюyцk nцfuz qazandы.

1989 cu il avqustun 5-dя "Xalq deputatlarыna aчыq mяktub" шeiri "Azadlыq" radiosunda шairin юz sяsilя sяslяndirildi. Onun lent yazыsы ikinci dяfя bir hяftя sonra avqustun 12-dя "Azadlыq" meydanыnda tяxminяn 150 min adamыn iшtirak etdiyi mitinqdя yenidяn dillяndirildi. On minlяrlя insanыn aьzыndan чыxan "eшq olsun!, Bяxtiyar!"

Sяdalarы шairя olan xalq sevgisinin tяzahцrц idi.

Sяnя sяs verdim ki, yoldaш deputat, Yцksяk kцrsцdя sяsin gur olsun.

Sяnя юz sяsimi vermяdim ki, mяn, Qulaьыn kar olsun, gюzцn kor olsun.

Sяnя sяs verdik, hяr qarыш yerin "Яzяli sahibi mяnяm", - deyяsяn.

Sяnin torpaьыna gюz dikяnlяrin Dяrsini vermяkdяn чяkinmяyяsяn.

Sяnя sяs verdik ki, elin, obanыn Иstяyi, arzusu axsыn sяsindяn.

Bar-bar baьыrasan: Suyun havanыn Millяtin kюkцnц чцrцtmяsindяn.

Dedinmi bunlarы?

Yox! Bir dinsяnя!

Sяnя шяklяnmiшdi qulaqlarыmыz.

Aьzыna su alыb susdun...Bяs sяnя Millяtin vяkili necя deyяk biz?

Xalqыnы sюydцlяr цzцnя qяnшяr, Sяn шusdun...

Vяzifяn susmaqmыш mяgяr, Xalqыn шяrяfini qorumayan kяs, Millяtin vяkili necя oldu bяs?

Bяxtiyar Vahabzadяnin 1990-cы ildя qяlяmя aldыьы "Шяhidlяr" poemasы юtяn yцzilin sonunda Azяrbaycanda baш vermiш milli azadlыq hяrяkatыna hяsr olunmuш яsяrlяr arasыnda son dяrяcя mцkяmmяl яdяbi bяdii mяziyyяtlяri ilя yanaшы, hяm dя yцksяk vяtяnpяrvяrlik pafosu ilя fяrqlяnir. Poemanыn proloqunda шair 1990-cы il 20 yanvar gecяsi qanlы sovet ordusu tяrяfindяn gцllяbaran edilяrяk шяhidlik zirvяsinя yцksяlяn insanlarыn yeganя "gцnahыnыn" hяr cцr sevginin fюvqцndя duran vяtяn sevgisindяn ibarяt olduьunu bildirir. Шяhidlяr bu torpaьa, xalqa sяcdя qыldыlar, Haqsыzlыьыn цstцndяn haqqa kюrpц saldыlar, Vяtяni sevmяk цstя gцnahkar sayыldыlar, Vяtяni sevmяk niyя gцnah olmuш, ay allah?

Sovet kommunist rejimi yarandыьы andan xalqlarыn hцquq bяrabяrliyinя яsaslanan ittifaq dюvlяti quruculuьunu юz daxili siyasяtinin baшlыca prinsipi elan etsя dя gerчяk mяnzяrя tam fяrqli olub.

Bяxtiyar Vahabzadя "Шяhidlяr" poemasыnda diqqяti bu mяtlяbin цzяrinя yюnяldяrяk xalqlar dostluьu haqqыnda deyilяnlяrin yalnыz quru sюzdяn ibarяt olduьunu, reallыqda isя tцrk mяnшяli xalq kimi dюvlяt sяviyyяsindя юgey mцnasi-

Gen yaddaшыmыzыn poeziya dili 5-ъи фясил ( 9-ъу щисся) bяtlя цzlяшdiyimizi bildirir. Mяrkяzin юzц tяrяfindяn yaradыlan Qarabaь konflikti zamanы bu hal bцtцn qabarыqlыьы ilя цzя чыxdы.

Sovet hakimiyyяti dюnяmindя яn чox istismara mяruz qalan, tяbii sяrvяtlяri yцksяk hяddя talan edilяn vя elя bu sяbяbdяn dя яhalisi yoxsul gцzяran keчirmяyя mяhkum olan mцttяfiq respublikalardan biri Azяrbaycan olub.

Bunun belя olduьunu gerчяk faktlar da tяsdiq edir. Otяn yцzilin 80-ci illяrinin яvvяlindя Azяrbaycandan Moskvaya birbaшa aparыlan vяsaitin цmumi miqdarы rяsmi kursla 4,7 mrd dollarы юtцb keчmiшdi. Bura dolayы istismardan яldя olunan kцlli miqdarda vяsaiti dя яlavя etsяk istismarыn sяviyyяsi tam aydыnlaшmыш olar.

Xalq hяr шeyя - sяrvяtinin daшыnыb aparыlmasыna da, yoxsul hяyat tяrzinя dя, ona qarшы edilяn чeшidli яdalяtsizliklяrя dя, milli xarakterinя zidd olan hяr nюv яmяllяrя dя dюzdц. Lakin onun mюvcudluьunun baшlыca шяrti olan, namus, шяrяf rяmzi hesab etdiyi torpaьыna яl uzadыldыqda dюzцm limiti tцkяndi. Яn bюyцk qarьышы "torpaьыna gюz dikяnin gюzц tюkцlsцn!" olan xalqdan baшqa cцr hяrяkяt gюzlяmяk dя mцmkцn deyildi.

birinci xalqы kimi tanыnmышdыr. 20 yanvar bцtцn bunlarыn яvяzi olaraq mяrkяzin hяyata keчirdiyi qisas aksiyasы idi. Arzu vя istяklяrimiz iztirablarыmыzыn sяbяbinя чevrildi.

Dedim: - Gцnahыmы baшa sal mяnя, Dedin: - Anlamadыn mяni sяn yenя.

Bilmяdin, gцnahыn bir deyil, mindir.

Amma яn bюyцyц gюzяlliyindir.

Mяndяn icazяsiz axы чox шeyi Sяn qanmaq istяdin, duymaq istяdin.

Son юz ayaьыnы mяnim чяkdiyim.

Cыzыqdan kяnara qoymaq istяdin.

Budur gцnahыn!

Sяn юz torpaьыnda qul olduьunu, Baьыrmaq istяdin, budur gцnahыn.

saziшinin яsarяtindяn xilas olmaq uьrunda mцbarizяyя ruhlandыrdы.

Azadlыq verilmir, alыnыr, dayan!

Onun elчisidir, юlцm, qan qada Юlцmя, cяfaya hazыr olmayan, Millяt hazыr deyil azadlыьa da, Yalыn яllяr ilя tanklar цstцnя, Atыlan cavanlar, eшq olsun sizя!

Siz tяsdiq etdiniz azadlыьыn da Halal olduьunu millяtimizя! Шяhid rцtbяsinя qalxan cavanlar, Sinяsi hяr zцlmя qalxan cavanlar.

Bюyцk Nяsiminin, ulu Babяkin, Xeyir duasыnы aldы o gecя.

Zamandan irяli sычrayыb yяqin, Tarixdя tarix tяk qaldы o gecя.

O dюvrdя Bяxtiyar Vahab-

Bir soruшan olmadы nяdir sяnin bu davan?

Bяlkя чatышmыr suyun, bяlkя чatышmыr havan?

Yaшasa da bu millяt lap dilяnчi kюkцndя, Yoxsul gцzяranыndan danышmadы bu gцndя.

Daxmalarda yaшadы, юzцnц sыndыrmadы, Meydanda "mяnzil" deyя bir dяfя qышqыrmadы.

Qara qыzыl чыxartdы yerin yeddi qatыndan.

"Nяdir bunun qiymяti?" deyя bir dяfя soruшmadы, Onun qыzыl neftini qыzыla da satdыlar.

Qыzыlыn sahibini sюz ilя aldatdыlar.

Bu millяtin sяrvяti юzцnя dцшmяn oldu, Becяrdiyi pambыьы яyninя kяfяn oldu.

O, yenя dя dinmяdi Dюzdц, heч deyinmяdi.

Nя istяyir bяs bu xalq?

O istяyir sяrvяti manat olub юzgяnin Xяzinяsinя dolsa da, Dяrisi soyulsa da Onun lяyaqяtinя, Namus vя qeyrяtinя Bir daha qыymasыnlar, Min illik torpaьыnы hяrraca qoymasыnlar.

Qяzet sцtunlarыnda millяtя юyцd verяn, Sюz ilя yol gюstяrяn, Иndi юzцn de gюrяk, Qяbahяtmi bu istяk? Шair xalqыmыzыn bir nяfяr kimi ayaьa qalxmasыnыn sяbяbini necя dя aydыn ifadя edib, ilahi! Bяli, qanlы шяnbя gecяsi ona gюrя tюrяdildi ki, imperiya rяhbяrliyinin danышыqsыz itaяt tяlяbinя яmяl etmяmiшdik. Mяrkяzin iradяsinя qarшы чыxaraq torpaqlarыmыzыn "qыzыl sinidя" ermяnilяrя verilmяsinя mцqavimяt gюstяrmiшdik, bizim цчцn mцяyyяn edilяn qaydalar sяddini aшmышdыq. Иmperiya Azяrbaycandan 1989-cu ilin heyfini чыxdы.

Hяmin il xalqыmыz юz mцtяшяkkil mцbarizяsi sayяsindя imperiyanыn tяrkibindя olan bцtцn rcspublikalardan яvvяl suverenlik haqqыnda konstitusiya qanununun qяbul edilmяsinя nail olmuш vя mяhz buna gюrяdя beynяlxalq alяm tяrяfindяn hяmin il dцnyanыn

Zцlmцn girdabыnda boьulduьunu, Чыьыrmaq istяdin, budur gцnahыn.

O torpaq istяdi sяndяn bir qarыш.

Niyя tяlabkarыn xяtrinя dяydin?

Onun istяyilя dcdim, sяn barыш Sяnsя tяrяzinin gюzцnц яydin.

Budur gцnahыn!

Bu qanlы чяkiшmя dцшяndяn bяri, Bir dяm ayaьыnы qoymadыn geri Sяn dя neчяsinin qanыnы tюkdцn Ermяni qыranda sizinkilяri.

Budur gцnahыn!

Mяn sяnin qanыnы tюkdцyцm zaman, Baxdыn nifrяt ilя... Budur gцnahыn!

Sяn mяnim tankыma чыrtma vurmusan, Hansы cцrяt ilя? Budur gцnahыn!

Adяtяn xalqыmыz haqqыnda fыkir yцrцdцlяrkяn haqlы olaraq bildirirlяr ki, biz чяtin, aьыr vяziyyяtlя цzlяшdikdя belя, xalq kimi birlяшib vahid qцvvя halыnda mцqavimяt gюstяrя bilmirik. Lakin 20 yanvar шяhidlяri юz hяyatlarы bahasыna bu яnяnяyя son qoyulmasыna nail oldular. Mяhz onlarыn mцqqяddяs rяmzя чevrilmiш obrazlarы "яl ayaьы zяncirli, baшы qapazlы, sinяsi daьlы xalqы" "talaьsыz nikah"

zadяnin tutduьu fяal ictimai hяyat mюvqeyi onu hяm dя xalqыn maraqlarы uьrunda mцbarizя aparan ictimai siyasi xadim kimi tanыtdы. Qanlы 20 yanvar gecяsinin sяhяri Mяrkяzi Komitяnin binasы qarшыsыnda keчirilяn izdihamlы mitinqdя шair Kommunist partiyasыnы faшist partiyasы adlandыrmыш vя onun sыralarыnы tяrk etdiyini bildirmiшdi.

20 yanvar faciяsindяn sonra yaranan siyasi vя mяnяvipsixoloji vяziyyяt onun emosional alяmindяn daha чox idrakыna tяsir edяrяk яsil zяka qяhrяmanыna чevrilmяsinя sяbяb oldu.

Bяxtiyar Vahabzadя sinяsinя tuшlanan avtomat lцlяsindяn чяkinmяyяrяk 20 yanvar faciяsini tюrяtmiш sovet ordusunun generalы Ovчinnikova "sяn mяnim millяtimi qыrmыш faшistsяn" deyib цzцnя tцpцrяndя dя, iшьal altыnda olan Bakыda Ali Sovetin sessiyasыna Иsmayыl Шыxlы ilя birlikdя sяdarяtlik еdib xalqыmыza qarшы Sovet dюvlяtinin rяhbяrliyi sяviyyяsindя cinayяt tюrяdildiyini tяsdiq edяn hцquqi sяnяdin qяbul edilmяsinя nail olanda da qяhrяman idi. Lakin шairin яn bюyцk qяhramanlыьы "baшыnы yazы masasыnыn цzяrinя яyяrяk" poetik incilяr yaratmasыdыr. Чцnki bu adi

qяhrяmanlыq deyil, zяka qяhrяmanlыьыdыr.

Ulu sяnяtkarыn Qarabaьa hяsr etdiyi "Oxuma bцlbцl" vя "Qяdirin sяsi" шeirlяri belя incilяr sыrasыnda yer alan poeziya юrnяklяridir. Bu шeirlяr mяzmun baxыmыndan mяhшur alman filosofu Hegelin tяbiяtlя incяsяnяtin яlaqяsi barяdя irяli sцrdцyц "tяbii xцsusiyяtlяrin ruhiliyя uyьunluьu" mцddяasы ilя sяslяшir.

Qarabaьdakы yцksяk musiqi mяdяniyyяti tяkamцl yolu ilя uzun bir tarixi dюvr яrzindя, bu mяkana mяxsus tяbii-coьrafi mцhitin bяdii-estetik inikasы kimi meydana gяlib vя xalqыmыzыn mяnяvi alяmindя юz tяzahцrцnц tapыb.

Hegel tяbii xцsusiyyяtlяrlя insanыn ruhi alяmi arasыnda ahяngdarlыьыn olduьunu tяsdiqlяyяn bir юrnяyя mцraciяt edib. Onun fikrincя Venetsiyalыlarыn vя hollandlarыn rяngkarlыq sahяsindя яldя etdiklяri bюyцk uьurlar dяniz sahilindя, bataqlыqlarla vя kanallarla яhatя olunan яrazilяrdя yaшamalarы ilя baьlыdыr. Onlar daim dumanlы цfiqdя tцnd fon tяsяvvцr edirlяr. Bu tutqunluq onlarda rяnglяri bцtцn tяsirliliyi, iшыqlanma, inikas, parlaqlыq dяrяcяsi vя baшqa cяhяtlяriylя юyrяnmяk sяyi doьurub, bunlarы aшkara чыxarыb tapmaьы tяsviri incяsяnяtin baшlыca vяzifяsi olmasыna dair dцшцncя formalaшdыrыb.

Tяbii-coьrafi mцhitin insanыn mяnяvi alяminя tяsiri barяdя digяr юrnяk Иslandiya xalqыnыn mяdяniyyяtini dяrindяn araшdыran M.И.Steblin-Komenskinin gяldiyi qяnaяtdir. Sюzц onun юzцnя verяk: "Иslandiya baшdan-baшa чыlpaq yaylalardan ibarяtdir. Bitki alяmi demяk olar ki, yox dяrяcяsindяdir.

Buzlaq sahяlяr, qumsallыqlar, vulkanlar da az deyil. Bu юlkяnin цfцqlяri qara, tцnd daьlarla hцdudlanыr, aydыn gцnlяrdя daьlar чяhrayы, mavi rяnglяrя чalыr. Иslandiyanыn яhalisi az olmasыna baxmayaraq яdяbiyyatы dцnya шюhrяti qazanmыш, яhalisi "яn яdяbi xalq" adlandыrыlmышdыr. Onun яdяbiyyatы tamamilя tяbii vя orijinaldыr, dяrindяn dяrinя xяlqi sяciyyя daшыyыr; hяm dя dцnyada heч bir xalqda яdяbi inkiшafыn mяrhяlяlяri burada olduьu dяrяcяdя tam tяzahцr etmir. Шeirdя sяnяtkarlыьa vя kamilliyя olan tяbii ehtiras island milli яlamяti sayыlыr. Burada яhalinin цmumi sayыna nisbяtяn dцnyanыn hяr hansы юlkяsindяn daha чox шair vardыr...."

Qarabaьыn Azяrbaycanыn mяdяniyyяt tarixinя xeyli sayda intibah tipli yaradыcы шяxsiyyяtlяr bяxш etmяsi sцbut cdir ki, bu qяdim yurd yerinin tяbii coьrafы xцsusiйyяtlяrilя xalqыmыzыn ruhi imkanlarы arasыnda ilahi bir ahяngdarlыq var.

Ermяnilяr barяdя isя bunu sюylяmяk яsla mцmkцn deyil. Qarabaьыn tяbii coьrafi xцsusiyyяtlяri onlarda ruhi assosiasiyalar doьurmur. Orada yaшayan haylarыn яsil incяsяnяt meyarlarыna cavab verяn diqqяtя layiq sяnяt яsяrlяri ortaya чыxara bilmяmяlяri bunu sцbut edir.

Qarabaьda intibah tipli mяdяniyyяtin formalaшmasыnda tяbii coьrafi mцhitlя yanaшы uzun bir tarixi dюvrцn mяhsulu olan mяdяni mцhit dя mцhцm rol oynamышdыr.

Xalqыmыzыn bяшяr mяdяniyyяti tarixinя verdiyi dahi bяstяkar Цzeyir Hacыbяyli юzцnцn musiqi istedadыnын cilalanmasыnda Шuшadakы mяdяni mцhitin tяsirindяn bяhs edяrяk yazыrdы: "Иlk musiqi tяhsilimi Шuшada mahir xanяndя vя tarzяnlяrin arasыnda almышam. Mяnim sяsim onlara чox xoш gяlirdi. Onlar mяnя muьam vя tяsniflяri ifa etmяk sяnяti юyrяtmiшlяr."

(Арды 11-ъи сящифядя)

№ 6 (129), Ийун 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.11

БЯХТИЙАР ВАЩАБЗАДЯ - 90 Щябибулла МАНАФЛЫ (Яввяли 10-ъу сящифядя) Bяxtiyar Vahabzadя "Oxuma bцlbцl" шeirindя Qarabaьda tяbii coьrafi mцhitlя mяdяni mцhitin vяhdяtini belя sяciyyяlяndirib: ...Bu bahar oxuma, bцlbцl, sяn Allah.

Daшaltы чayыnыn kяsilib sяsi, Bizsiz o kцkrяmяz, o, coшa bilmяz.

Vallah, inanmыram, bцlbцl nяьmяsi, Hayastan dilinя uyuшa bilmяz.

Oxuma, oxuma bцlbцl, sяn Allah... ...Bizim oylaьыmыz o qяlbi daьlar, Muьam pычыldayan ayna bulaqlar Daшaltы чayыnыn daш dяlяn sяsi, Шuшa qalasыnыn "Яrim gяldi" si, Dяrin dяrяlяrin daшqыn sellяri, Natяvan шeirinin "qяrяnfillяri", Sarы qayadakы bцlbцl nяvasы, Nяvvabыn, Xudunun yurdu yuvasы, Nal tюkяn daьlarыn dar keчidlяri, Шuшanыn kaшыdan gюy mяscidlяri, Yarыш meydanlarы, cыdыr dцzlяri, Ulu Pяnah xanыn ayaq izlяri Gюrяn bizim цчцn darыxmыrmы bяs?

Boz qarьa bцlbцlя tay ola bilmяz.

Qarabaь torpaьыnыn yetirdiyi sяnяtkarlarыn yaratdыqlarы vя ifa etdiklяri ecazkar musiqi юrnяklяri bu mяkanыn tяbii coьrafi xцsusiyyяtlяrinin estetik qavrayышы ilя шяrtlяnmiш vя Azяrbaycan tцrklяrinin юzцnцifadя vasitяsinя чevrilmiшdir.

Demяk xalqыmыzыn ruhi imkanrlarыnы nяzяrя alan Allah юzц bu diyarы bizя rяva gюrmцшdцr. ..."Sona bцlbцllяrdя" Qяdrin sяsi Yaьышdan sonrakы qюvsi qцzehdяn Aldы boyasыnы aldы rяngini.

Cыdыr dцzцndяki яtirli mehdяn Aldы юz ruhunu, юz ahяngini.

Bu torpaьыn sяsi, bu yerin sяsi Qяdirin sяsidir, Qяdirin sяsi...

Bizi bizdяn alan bu sяs elя bil Aьыzdan, dodaqdan, boьazdan deyil, Qeybdяn, ilahi mяkandan gяlir.

Haqqыn, Hяqiqяtin tяrяzisindя Gцnahы, savabы чяkяndяn gяlir.

Bu misralar bizя tяlqin edir ki, Qarabaь adi mяkan deyil, юz tяbii coьrafi xцsusiyyяtlяrilя milli mяdяniyyяtimizя spesifik keyfiyyяtlяr aшыlayan qeyri-adi qяdim yurd yerlяrindяndir. Яfsuslar olsun ki, Qяdirin sяsinя ilahi mяna чalarlarы verяn, sehirli ahяng bяxш edяn "muьam pычыldayan bulaqlar", "qяlbi daьlar", "dяrin dяrяlяrin daшqm sellяri", "sarы qayadakы bцlbцl nяvasы", "Cыdыr dцzцndяn яsяn яtirli meh" hazыrda dцшmяn tяrяfыndяn zяbt edilib. Bu o demяkdir ki, biz bir millяt olaraq Qarabaьыn timsalыnda yalnыz mцqяddяs vяtяn torpaьыnы deyil, hяm dя intibah tipli sяnяtkarlarыn ilham mяnbяyini, musiqimizin tяbii qaynaьыnы itirmiшik.

Bu itkinin aьыrlыьыndan gяlяn mяnяvi sarsыntы Bяxtiyar Vahabzadяnin юzцmцzя qarшы yюnяlяn tяnqidi mцnasibяtini daha da kяskinlяшdirir. Шair haqlы olaraq uьursuzluqlarыmыzыn baшlыca sяbяbini "яcdadыmыzdan dяrs ala bilmяmяkdя", yяni "qan vasitяsilя яcdaddan miras kimi aldыьыmыz milli ruhu" qoruya bilmяmяyimizdя vя bu sяbяbdяn dя mяnяviyyatыmыzda baш verяn aшыnmada gюrцr.

Qarabaь itkisinя adekvat olmayan, qeyri - ciddi mцnasibяt dя mяnяvi cыlыzlaшmanыn tяzahцr halы kimi юzцnц biruzя verirdi. Bu amil ulu sяnяtkarыn diqqяtindяn kяnarda qalmayыb: Verib Qarabaьы Bakыya qaчdыq, Bakыda "Qarabaь" kafesi aчdыq.

Verib Qarabaьы oxuduruq biz, Toylarda "Qarabaь шikяtяsi"ni Heч dяmя, bizim kiшiliyimiz Toylarda cыrmaqmыш minlik dяstяsini.

Dцшmяnя yюnяlmir qяzяb dя, kin dя, Dяrs ala bilmяdik яcdadыmыzdan. Юzцmцz bu kюkdя, yurd yad яlindя, Haray Чяlяbi xan, Haray Pяnah xan! Шairin bu giley gцzarы Qarabaь itkisindяn doьan can yanьыsыndan irяli gяlir. Torpaqlarыmыzыn iшьal olunmasы, юlkяdя baш verяn siyasi sarsыntыlar onun yaradыcыlыьыnda tяnqidin юn plana чыxmasыna sяbяb olub. Bяxtiyar Vahabzadяnin юzцmцzя qarшы yюnяlяn tяnqidi fikilяri чaьdaш dюvrцn gerчяk ziddiyyяtlяrinin яks sяdasы kimi юlkяnin, xalqыn taleyi sarыdan keчirdiyi nigaranчdыqdan doьurdu. Bu mюvqeyindя шair Mirzя Cяlillя birlяшir. "Molia Nяsrяddin" jurnalыnыn 1906-cы il aprelin 7-dя iшыq цzц gюrяn ilk nюmrяsindя Mirzя Cяlil xalqa цnvanladыьы mцraciяtindя yazыrdы: "Bir para adamlar qяlяmi яllяrinя alan kimi yalandan baшlayыrlar: Ay mяnim yaxшы millяtim! Qadan alыm ay mяnim millяtim! Nя qяdяr canыm saьdыr, hazыram, sяnя canыmы fяda edяm, ay mяnim gюzяl millяtim! Ay millяtlяrin padшahы millяtim!... Vallah, Molla Nяsrяddin yalan danышa bilmяz. Biz deyirik ki, belя millяti biz canц dildяn istяyя bilmяrik (bяlkя iчindя bir iki yaxшыsы tapыla)".

Anar, Mirzя Cяlilin bu fikrinя mцnasibяtini belя ifadя edib: "Bu sюzlяri ancaq xalqыnы qanamыш bir qяlblя, odlu bir цrяklя sevяn bir patriot yaza bilяrdi. Elя bir patriot ki, onun цчцn Вяtяn sevgisi юzцnц reklam vasitяsi yox, tяbii vя цлvi oьulluq borcudur".

Anarыn sюzlяrini eynilя Bяxtiyar Vahabzadяyя dя aid edя bilяrik. Yalnыz xalqa olan sevgisini kюnцl evinin яn qiymяtli incisinя чevirяn шair aшaьыdakы misralarы qяlяmя ala bilяrdi: Bu millяt iчindя dяrdin, zillяtin Aьrыyan yerinя яl qoya bilmir.

Baшыnыn цstцndя baшqa millяtin Kюlgяsi olmasa yaшaya bilmir Hяmiшя sulayыb юzgя baьыnы, Юzцnц юzцnя uzaq, yad sanыr. Шam bilir юzцnцn чil чiraьыnы. Юzgяnin шamыnы чil чыraq sanыr... ...Lap чoxdan unudub soyadыnы, Kцldяn od axtarыr kюzц bяyяnmir. Юzцnя qыsqancdыr, юz юvladыnы Юzgя bяyяnmяmiш, юzц bяyяnmir... ...Xalqы dцшцnяni gяtirir cana.

Yazыьыn baшыna dцnya dar olur, Xalqdan min oьurlayыb bir qaytarana Bu millяt min dяfя minnяtdar olur.

Nя yaxшы tanыyыr, nя yaman bilir Baшыna gяlяni qяzadan bilir... ...Mяdяdяn yuxarы qalxmaq bir hцnяr Cismi ruhumuzdan biz чox istяrik. Чeчen ac olsada, azadlыq istяr, Amma biz qяfяsdя toxluq istяrik.. ...Bu necя millяtdir, bu necя millяt Varmы yer цzцndя belяcя millяt?

Uduzmaq istяmir, uda da bilmir Oynayыr юzцylя heч - heчя millяt.

Sevirяm, sevmiшяm daim mяn onu Qoruya bilяydim юzцndяn onu.

Millяtin юzцnц юzцndяn qorumaьыn yeganя yolunu Bяxtiyar Vahabzadя "qan vasitяsilя яcdaddan miras kimi alыnan milli ruhu" dirчяltmяkdя gюrцr. Yalnыz belя olduьu tяqdirdя biz "milli qeyrяti yцk hesab etmяkdяn", "cismi ruhdan цstцn tutmaqdan", "qяfяsdяki toxluьu azadlыьa dяyiшmяkdяn", "юzgя qoltuьuna sыьыnmaq" яhval ruhiyyяsindяn, "yaxшыnы yamanыn ayaьыna vermяkdяn", "dцz yolu qoyub dolaydan keчmяkdяn", "torpaq itirmяk vяrdiшindяn", "yada яyilmяkdяn", "юzgяni yamsыlamaqdan", "mяnliyimizi tяqlidя boьdurmaqdan" bir sюzlя, mцstяmlяkя dюvrцndя yoluxduьumuz milli heysiyyяtsizliyin tяzahцr hallarыndan yaxa qurtara bilяrik.

Чaldы, Qarabaьы чaldы dцшmяnim Bяs o шikяstяni oxuyan kimdir?

Dцшmяn яlindяykяn Qarabaь, mяnim Шikяstя demяyim шikяstliyimdir.

Tanыnmaq istяrяm mяn юz sяsimlя, Bяsdir yaшadыьыm bir mяhkum kimi.

Dцnyanыn gюzцnя yaxшы, pisimlя, Gюrцnmяk istяrяm olduьum kimi.

Nяyяmsя, mяn oyam, qarayam, ya aь, Niyя юzgяsinя kцsяnmяliyяm? Юzцm olmalыyam, mяn юzцm ancaq, Юzцm deyilяmsя, demяk heч nяyяm.

Biz bunu bacardыq, biz bunu yalnыz, Bizя qяnim olmuш юz tamahыmыz.

Durьunluq epoxasыnыn memarы, bir mцddяt Sovet impe-

riyasыna rяhbяrlik etmiш L.И.Brejnev 1981-ci ilin fevralыnda Sovеt Иttifaqы Kommunist Partiyasыnыn XXVЫ qurultayыnыn tribunasыndan demiшdir: "Чoxmillяtli vяtяnimizin bцtцn xalqlarыnыn qardaшcasыna dostluьu durmadan mюhkяmlяnir".

Bu sюzlяrin qurultay tribunasыndan sяslяnmяsindяn dцz yeddi il sonra sovet respublikalarыndan biri - Ermяnistan, digяrinя - Azяrbaycana qarшы яrazi iddialarы ilя чыxыш etdi. Bu qarшыdurma tяdricяn bюyцyяrяk qanlы mцharibяyя чevrildi. Иyirmi altы illik bir dюvrц яhatя edяn bu mцnaqiшяnin bцtцn mяrhяlяlяrindя Moskva bir qayda olaraq tяcavцzkar Ermяnistanы dяstяklяyib. Ermяnistanm iшьalчыlыq niyyяtlяrinin mцvяqqяti olsa da gerчяklяшmяsindя Moskvanыn ona yardыmыnыn hяlledici rolu olub.

Bu tяrяfkeшlik 1992-ci ildяn etibarяn SSRИ-nin hцquqi varisi Rusiyanыn timsalыnda daha aчыq, daha azьыn formada яyanilяшmiш, Xocalыda xalqыmыza qarшы tюrяdilmiш soyqыrыmla bцtцn чыlpaqlыьы ilя цzя чыxmышdыr. Rusiyanыn 366-cы mo-

dяn kяnarda qaldыqlarыnы bir daha tяsdiqlяmiш oldular.

Rus rяssamы Repinin "Иvan Qroznыnыn oьlunu юldцrmяsi" tablosuna baxarkяn юvlad qatili olmuш bu despotun paltarыndakы qan lяkяlяri kimdя ona qarшы ikrah hissi oyatmayыb?

Xocalы torpaьыna чilяnmiш gцnahsыz insanlarыn qanы da bу cinayяti tюrяdяnlяrя qarшы eyni duyьu oyadыr. Xocalы faciяsi gюstяrdi ki, Rusiyanыn siyasi dairяlяri юzlяrinin imperiya ambisiyalarыnыn girovuna чevrilяrяk gяlяcяyя yox, dabanqыrma keчmiшя, юz qanlы sяlяflяrinin arxasыnca gedirlяr.

Poetik fikirlяrindя gcrчяkliyin sяrt цzцnц яks etdirяn, tяfяkkцrlя varlыq arasыnda яksliklяri aradan qaldыrmaьa nail olan ustad sяnяtkar Xocalы soyqыrыmыndan sonra yazdыьы "Яgяr qorunmazsa, istiqlalыmыz" шeirindя xalqы Rusiya tяrяfindяn gюzlяnilяn yeni tяhlцkяlяrdяn xяbяrdar edirdi: Чыxsa da яlindяn xalqlar, юlkяlяr Юlmяyib o iblis, o шeytan hяlя. Цч yцz il dцnyaya qan udduran taxt

Bцtцn bunlar azmыш kimi 1998-ci ildя Moskva guya Ermяnistandakы hяrbi bazasы цчцn “C 300” raketlяri vя “MИQ 29” tяyyarяlяri gюndяrmяyя baшladы. Ermяnistanыn Rusiya tяrяfindяn silahlandыrыlmasы prosesi indiyяdяk davam etmяkdяdir.

Tarixi faktlara poetik yanaшma, poetik dillя, lakin яsil tarixчi tяfяkkцrц ilя шяrh etmя xцsusiyyяti Bяxtiyar Vahabzadяnin Rusiyanын imperiya ambisiyalarыndan bяhs edяn misralarыnda da юzцnц biruzя verir: Durdun sяn tarix boyu milяtlяrin qяsdinя.

Saldыn mяmlяkяtlяri bir-birinin цstцnя. Чыraqlarы keчirib, sinяlяri daьladыn.

Sяn elя dцшцnmя ki, Юzgяlяri tapdayыb, юzцnя gцn aьladыn Qяsbkar vяrdiшinlя sяnя elя gяldi ki, Bюyцyцb ucalmыsan. Яslindя юz xalqыnы bizlяrdяn dя beшbetяr Rяzil gцnя salmыsan Sяn bilmяdin, qalxmaьыn sabah da enmяsi var.

Zor bacadan girяndя haqq da qapыdan чыxar.

Sяn "dostluq" deyя - deyя xalqlara dцшmяn oldun "Azadlыq" deyя-deyя azadlыq gюylяrindя Duman oldun, чяn oldun.

Torpaqlarыmыzыn iшьal altыnda qaldыьы dюvrцn uzanmasы vя cяmiyyяtin bu mцhitя uyьunlaшmasыны gюstяrяn hяr hansы яlamяt шairi tяbdяn чыxarыb. Vяtяnin яhяmiyyяtli hissяsinin iшьal altыnda qalmasыna dюzцmlц mцnasibяt bяslяnilmяsi, bu vяziyyяtin dцnyanыn aparыcы dюvlяtlяrinin geosiyasi maraqlarыnыn nяticяsi kimi yozulmasы vя torpaqlarыn danышыqlar yolu ilя qaytarыlacaьы kimi illuziyaya цmidin qalmasы Bяxtiyar Vahabzadяni olduqca narahat edir. Bu яhval ruhiyyяni юzцnя inama яsaslanan mяnяvi чevriliшlя яvяz etmяyi tяklif edir. Hazыrda dцnyada yaranmыш iqtisadi, siyasi vя mяnяvi-psixoloji durum kiчikliyindяn, bюyцklцyцndяn asыlы olmayaraq bцtцn xalqlara vя юlkяlяrя tяsir edir. Son nяticяdя yalnыz юzцnя gцvяnяn, юzцnя inamы olan xalqlar bu tяsir юnцndя duruш gяtirя bilяcяkdir. Biz tяcavцzцn nяticяlяrini aradan qaldыrmaq istяyimizя mяnяvi, iqtisadi vя hяrbi sahяlяrdя potensialыmыzы intensiv surяtdя artыrmaq hesabыna real gцc яldя etmяklя vя bu gцcц torpaqlarыmыzы azad etmяk цчцn "sыx plazmatik nцvя" kimi birlяшdirmяklя чata bilяrik. Ulu sяnяtkar poetik dillя elя bu hяqiqяtdяn bяhs еdir.

toatыcы alayы 1992-ci il fevralыn 25dяn 26-na keчяn gecя Xocalыya hцcum edяn ermяnilяr цчцn яsas zяrbя qцvvяsi rolunu oynadы. Xocalыda 613 nяfяr soydaшыmыz amansыzlыqla qяtlя yеtirildi, 487 nяfяr yaralandы, 1275 nяfяr isя ermяni rus hяrbi birlяшmяsi tяrяfыndяn яsir gюtцrцldц. Bяшяr sivilizasiyasыnыn ilkin ocaqlarыndan olan Xocalы mяdяniyyяtinin daшы daш цstцndя qalmadы.

Bu rus alayыnыn ermяnilяrlя birlяшяrяk Xocalыda tюrяtdiyi aьlasыьmaz vяhшiliklяrdяn heyrяtlяnmiш idrakыmыz yenidяn tarixя yюnяldi. Axы idrakla baьlы suallara cavab keчmiшdяn gяlir.

1552-ci ildя Qazan шяhяrini iшьal etmяklя Rusiyanыn yцz illяrlя davam edяn tяcavцzkarlыq siyasяtinin яsasыnы qoymuш Иvan Qroznы, ordusuna gюstяriш vermiшdi ki, шяhяrin mцdafыячilяrini яsir gюtцrmяyib hamыsыnы mяhv etsinlяr.

Ordu qяddar hюkmdarыn iradяsini yerinя yetirяrяk Qazanda dяhшяtli qыrьыn tюrяtdi. Rusiyanыn siyasi dairяlяri 440 il sonra ermяnilяrlя mцttяfыqlik яlaqяsinя girяrяk 366-cы alayы Xocalы soyqыrыmыnыn iшtirakчыsыna чevirmяklя bu uzun tarixi dюvr яrzindя bяшяriyyяtin яxz etdiyi humanizm ideyalarыnыn tяsir dairяsin-

Чцrцyцb, sahibi inana bilmir.

Ondan цz dюndяrib bu dюvran, bu vaxt Bu bюyцk gerчяyi o qana bilmir.

Hяqiqяt, яdalяt mяhkяmяsinя Qol чяkir, qolundan utana bilmir.

Tяrgitmяk istяmir kюhnя vяrdiшi, Anlaya bilmir ki, qыrыlыb diшi Kiчik balыqlarы цyцdя bilmяz, Daha kюhnя yolla o gedя bilmяz, Yoьrulub iblisin mayasы kindяn, Иblis lяzzяt alыr юz pisliyindяn. Юlцm anыnda da яl чяkяn dcyil, O юz vяrdiшindяn iblisliyindяn.

Sonrakы proseslяr gюstяrdi ki, mцdrik шair Rusiya sarыdan яbяs yerя narahat deyilmiш. 1997ci ilin яvvяllяrindя aшkarlandы ki, шimal qonшumuz beynяlxalq hцququn prinsiplяrini, diplomatik norma vя qaydalarы kobudcasыna pozaraq gizli шяkildя Ermяnistana bir milyard dollar dяyяrindя silah sursat юtцrцb.

O da bяlli oldu ki, Rusiya bu silahlarы 1993-cц ildяn etibarяn юz strateji mцttяfiqinя vermяyя baшlayыb. Haylar mяhz hяmin silahlardan vя rus tяlimatчыlarыndan istifadя edяrяk Daьlыq Qarabaьыn hцdudlarыndan kяnardakы digяr Azяrbaycan torpaqlarыnы, Aьdamdan baшlayaraq Zяngilana qяdяr olan яrazilяrimizi iшьal edя bildilяr.

...Иndi kor tale dя bizdяn yan keчir, Dюyцш dя qorxulu, sцlh dя qorxulu.

Amma bir gerчяk var: sяngяrdяn keчir Masa arxasыna keчmяyin yolu.

Sяngяrdя dцшmяnя dяrs vermяdikcя, Ona gцcцmцzц gюstяrmяdikcя O bizя hakimdir, biz onun qulu! ...Яgяr bu gerчяyi hamы bilirsя, Kimsяdяn ummayaq gяlin, haqqы biz Gцclц haqsыz haqqa qalib gяlяrsя, Gцclц olmamaьa yoxdur haqqыmыz.

1992 ci il martыn 24 dя ATЯT-in (o zaman bu tяшkilat ATЯM adlanыrdы) Xarici Ишlяr Nazirlяri Шurasыnыn yыьыncaьыnda Daьlыq Qarabaь mцnaqiшяsini sцlh yolu ilя hяll etmяk цчцn Minsk konfransыnыn чaьrыlmasы haqqыnda qяrar qяbul еdildi.

Bu beynяlxalq tяшkilatыn 1994 cц il dekabrыn 5-6 da keчirilmiш Budapeшt sammitindя Minsk konfransыnыn hяmsяdrlik institutu tяsis edildi.

(Арды вар)

Шякиллярдя: Мцяллифин бюйцк шаирин йарадыъылыьына щяср етдийи вя ийун айында ишыг цзц эюрян китабынын цз габыьы.

сящ.12

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 6 (129), Ийун 2015

АЗЯРБАЙЪАНДА ИЛК АВРОПА ОЙУНЛАРЫ 17 gцн дцнйанын эюзу Азярбайъанда олду Ийун айынын 12-дян 28дяк dцnya idman ictimaiyyяtinin gюzц Azяrbaycanda олду.

Иlham Яliyev dцшmяnlяrя gюzdaьы verdi

"Birinci Avropa Oyunlarы imkan verdi ki, Azяrbaycan юzцnц gюstяrsin. Bizi istяmяyяn qцvvяlяr bяzi hallarda bunu bizя irad tuturdular ki, Azяrbaycan Oyunlarы keчirmяklя юzцnц gюstяrmяk istяyir. Bu, tяbiidir. Яlbяttя, hяr bir юlkя ю Bu сюзляри Азярбайъан Президенти Avropa Oyunlarыnda qalib gяlmiш idmanчыlarыmыz, onlarыn mяшqчilяri, Azяrbaycan idman ictimaiyyяtinin nцmayяndяlяri vя Oyunlarыn tяшkilindя xidmяtlяri olan xarici tяrяfdaшlarla gюrцшdя deyib.

Prezident bildirib ki, иnkiшaf etmiш юlkяlяr dя юzlяrini gюstяrmяk istяyiblяr. Yяni, burada heч bir qяbahяt yoxdur: "Bяli, bizim gюstяrя bilяcяyimiz nцmunяlяr hяddindяn artыq чoxdur. Biz Azяrbaycanы dцnyaya mцasir, dinamik, demokratik, inkiшaf edяn, юz mяdяniyyяtinя, tarixinя baьlы olan xalq kimi, dюvlяt kimi gюstяrmiшik. Bu Oyunlar cяmiyyяtdя nadir bir яhval-ruhiyyя yaratdы.

Bu, яvvяllяr dя var idi. Yяni, cяmiyyяtimiz milli ideyalar, milli maraqlar uьrunda чox fяal hяrяkяt edir. Ancaq bu Oyunlar xalqыmыzы bir daha birlяшdirdi. Bir daha bizi qцrurlandыrdы ki, gюrцn, biz nяyя qadirik. Иdmanчыlarыn uьurlarыna qayыdarkяn bu, xцsusilя bюyцk яhяmiyyяt daшыyыr. Чцnki onlarыn qяlяbяlяri bu Oyunlarы daha da bюyцk zirvяyя qaldыrdы. Mяn tam яminяm ki, bяlkя burada oturanlar vя цmumiyyяtlя ictimaiyyяt arasыnda yяqin mцxtяlif fяrziyyяlяr var idi ki, bizim komandamыz neчяnci yeri tutacaq. Amma bяlkя heч kim inanmыrdы ki, bu, ikinci yer olacaqdыr. Bu, tarixi qяlяbяdir.

Azяrbaycan idmanыnыn, Azяrbaycan dюvlяtinin qяlяbяsidir. Яziz idmanчыlar, mяn sizi юpцrяm, baьrыma basыram. Saь olun.

Bu gцnlяr яrzindя hamыmыz yяqin ki, bir neчя dяfя kюvrяldik. Hamыmыzыn elя unudulmaz anlarы olmuшdur ki, bunu sюzlя tяsvir etmяk чяtindir. Qяlяbя sevinci, qцrur hissi, idmanчыlarыmыzыn

rяшadяti, gцcц, xalqыmыzыn birliyi, bцtцn bunlar heч vaxt yadыmыzdan чыxmayacaq".

Dюvlяt baшчыsы qeyd edib ki, Azяrbaycan bu gцn zirvяdяdir: "Azяrbaycan bu gцn mцstяqil, inkiшafda olan gцclц dюvlяt kimi uьurla irяli gedir. Bizim siyasi, iqtisadi sahяlяrdя, diplomatik arenalarda, idman yarышlarыnda bюyцk qяlяbяlяrimiz var. Biz haqlы olaraq, bununla fяxr edirik. Fяxr edirik ki, biz Azяrbaycan vяtяndaшыyыq. Biz fяxr edirik ki, cяmi 24 il яrzindя Azяrbaycan xalqыnыn istedadы, zяhmяti hesabыna, dцшцnцlmцш siyasяt hesabыna gцclц dюvlяt qurmuшuq". Иlham Яliyev vurьulayыb ki, idman hяr bir юlkяnin цmumi inkiшafыnы gюstяrir: "Яgяr idmanda bюyцk nяticяlяri яldя edяn юlkяlяrin siyahыsыna baxsanыz, - bu Oyunlar da bunun bariz nцmunяsidir, - gюrяrsiniz ki, birinci sыralarda ancaq hяrtяrяfli cяhяtdяn inkiшaf etmiш юlkяlяrdir. Чцnki kasыb, inkiшaf etmяyяn, geridя qalmыш юlkяlяrdя чox nadir hallarda bюyцk idman nяticяlяri olur. Иdmanda яldя edilяn uьurlar mцяyyяn bir baza яsasыnda yaranыr. Bu bazanы biz yaratmышыq. Artыq neчя ildir ki, biz idmanыn inkiшafы ilя чox ciddi mяшьul oluruq. Иdmanчыlar, klublar, federasiyalar, idman cяmiyyяtlяri, Milli Olimpiya Komitяsi, Gяnclяr vя Иdman Nazirliyi, biz hamыmыz birlikdя idmanы inkiшaf etdiririk. Tяsadцfi deyil ki, dцnya, Avropa чempionatlarыnda, Olimpiya Oyunlarыnda bizim idmanчыlarыmыz яn yцksяk kцrsцyя qalxыrlar. Bu dяfя isя bu Oyunlar Azяrbaycan idmanыnыn, Azяrbaycan dюvlяtinin tяntяnяsidir.

Biz gяlяcяkdя dя uьurla inkiшaf edяcяyik. Mяndя bu mяsяlя ilя baьlы heч bir шцbhя yoxdur. Azяrbaycan inkiшaf yolu ilя gedяcяk. Gяlяcяkdя bizim bюyцk uьurlarыmыz vя qяlяbяlяrimiz olacaqdыr. Bu yolda bцtцn Azяrbaycan xalqыna yeni uьurlar, yeni qяlяbяlяr arzulayыram".

Юlkя.az

Bakы bu 17 gцndя tarixdя ilk dяfя keчirilяn Avropa Oyunlarыna layiqincя ev sahibliyi etdi. Burada gюrdцklяri yцksяk tяшkilatчыlыq, xalqыmыzыn sяmimi qonaqpяrvяrliyi, mяdяni dяyяrlяri minlяrlя idmanчыnы, nцmayяndя heyяtlяrinin цzvlяrini, bu Oyunlarы televiziya ekranlarыndan izlяyяn milyonlarla tamaшaчыnыn qяlbini riqqяtя gяtirdi.

Mюhtяшяm idman bayramы tяntяnяli baьlanыш mяrasimi ilя sona чatdы. Mяrasimin keчirildiyi, birinci Avropa Oyunlarыnыn yadigarы olan Bakы Olimpiya Stadionu yenя dя izdihamlы idi. Baьlanыш mяrasiminя olan hяdsiz maraq Oyunlarыn bюyцk uьurundan xяbяr verirdi. Иdman mцtяxяssislяri, analitiklяr hesab edirlяr ki, "Bakы-2015" gюzlяnildiyindяn, tяsяvvцr edildiyindяn dя mюhtяшяm alыndы. "Bir чox ev sahibi шяhяrlяr bu cцr tяdbirlяrя hazыrlыq цчцn beш-yeddi il sяrf edir. Bakы isя cяmi otuz aylыq qыsa zaman kяsiyindя bu cцr mюhtяшяm qitя miqyaslы Oyunlara yцksяk sяviyyяdя ev

diqqяti чяkirdi. Яsas vя yardыmчы sяhnяlяr buta formasыnda iшlяnib vя LED diodlarы ilя iшыqlandыrыlыb.

Stadion цzяrindя цmumi uzunluьu 250 metr, yцkgюtцrmя qabiliyyяti 7,5 ton olan xяtlяr чяkilib.

Mяrasimin tяшkili цчцn 20 юlkяdяn avadanlыq gяtirilib, stadionda 800 sяsgцclяndirici quraшdыrыlыb.

Bir sюzlя, tяшkilatчыlar maraqlы vя yaddaqalan baьlanыш шousu hazыrlayыblar.

Bяdii rяhbяr Ceyms Hedli baьlanыш mяrasiminin ideya vя mяzmununu belя ifadя edib: Mяrasim яnяnяvi vя mцasir Azяrbaycan mяdяniyyяtinin vяhdяtini nцmayiш etdirяrяk diqqяti gяlяcяyя yюnяldir. Biz keчmiшin mцasir dюvrц necя formalaшdыrdыьыnыn vя gяlяcяyя necя tяsir gюstяrdiyinin шahidi oluruq. Mцasir dюvrцn musiqisi, rяqsi, memarlыьы milli яnяnяlяrdяn qaynaqlanыr vя yaranan ahяngdarlыq bizi ilhamlandыrыr. Иlk dяfя olaraq Avropa Oyunlarы 50 юlkяni yarыш meydanlarыnda bir araya gяtirdi.

Bu axшam Oyunlarыn uьurunu vя idmanчыlarыn zяfяrini qeyd edirik.

Odlar Yurdu Azяrbaycan юz alovunu dцnya ilя bюlцшdц. Onun iшыьы hamыmыzыn qяlbindя yaшayыr. Шounun tяшkilindя iшti-

z

Азярбайъан Президенти Илщам Ялийев вя Авропа ойунларында ъцдо цзря йарышда гызыл медал газанмыш паралимпийачы Илщам Зякийев sahibliyi etmяklя Avropa Olimpiya hяrяkatыnы шяrяflяndirdi" Avropa Olimpiya Komitяsinin prezidenti Patrik Hikkinin bu sюzlяri hяqiqяtяn qцrurvericidir.

Onun qeyd etdiyi kimi, iyunun 17 gцnц mюhtяшяm idman bayramы vя birinci Avropa Oyunlarыna layiq tяdbir kimi yadda qaldы. Баьланыш мярасиминдя сtadionda hamы юz yerini tutub: mяrasimin tяшkilatчыlarы vя iшtirakчыlarы da, idmanчыlar vя tamaшaчыlar da. Sonuncularыn simasыndan, яhval-ruhiyyяsindяn belя mяlum olurdu ki, 17 oyun gцnц, maraqlы vя gяrgin keчяn yarышlar, idmanчыlarыmыzыn parlaq чыxышы onlarыn цrяyincя olub. Azяrbaycan юtяn 17 gцndя 21 qыzыl medal sevinci yaшayыb. Biz bu gюstяriciyя gюrя yalnыz Rusiyadan geri qalaraq ikinci yerя чыxmышыq.

Avropanыn 49 юlkяsindяn 48-ni geridя qoyaraq qitя ikincisi olmaq doьrudan da bюyцk шяrяfdir. Иdman hяvяskarlarыnы, Bakы sakinlяrini baьlanыш mяrasiminя gяtirяn яsas amillяrdяn biri dя bu idi: qяlяbяdяn doьan sevinc vя iftixar hisslяri. Bu hisslяri stadiona toplaшan on minlяrlя insanыn hяr birinin simasыndan oxumaq olardы.

Bakы Olimpiya Stadionunda qurulan яsas sяhnя aчыlыш mяrasimindя olduьu kimi, bu dяfя dя bяnzяrsizliyi, geniшliyi ilя

rak edяn 1600-dяn чox kюnцllцnцn яksяriyyяti azяrbaycanlыdыr.

Hяmчinin 17 mцxtяlif юlkяdяn dя kюnцllцlяr cяlb olunub. Onlar 400 dяfяdяn чox mяшq ediblяr. Mяrasimin tяшkilinя 28 юlkяdяn 300 nяfяrdяn чox yaradыcы heyяt vя 34 юlkяdяn mцxtяlif sahяlяrdя ixtisaslaшmыш minяdяk mцtяxяssis cяlb olunub.

Baьlanыш mяrasimi stadionda шeypurlarыn sяslяndirilmяsi ilя baшladы. Nяzяrlяr Prezident lojasыna yюnяldi. Tamaшaчыlar Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Иlham Яliyevi, xanыmы, "Bakы-2015" ilk Avropa Oyunlarы Tяшkilat Komitяsinin sяdri Mehriban Яliyevanы, Avropa Olimpiya Komitяsinin prezidenti Patrik Hikkini, Bolqarыstan Prezidenti Rosen Plevneliyevi, Rusiya Dюvlяt Dumasыnыn sяdri Sergey Narышkini, Lixtenшteyn parlamentinin sяdri Albert Friki, Avropa Olimpiya Komitяsinin, Beynяlxalq Olimpiya Komitяsinin nцmayяndяlяrini, Avropa Olimpiya ailяsinin цzvlяrini hяrarяtli alqышlarla salamladыlar.

Azяrbaycan mцxtяlif rяnglяrin, insanlarыn, яnяnяlяrin vяhdяtindяn ibarяt zяngin xalчa tяsiri baьышlayыr. Xalчanыn ilmяlяri vя naxышlarы kimi onlarыn da hяr biri fяrqlidir. Buna baxmayaraq, fяrqlilik onlarы gюzяl bir яsяr

yaratmaq mяramы яtrafыnda birlяшdirir.

Yaradыcы heyяt "Oyanыш" adlandыrыlan mяrasimi mяhz bu ideya яsasыnda qurub. Stadiondakы ekranlarda rяngbяrяng xalчa ilmяlяri canlanыr. Gюrkяmli rяssam Faiq Яhmяdin bяnzяrsiz xalчalarыnыn naxышы 10-dan 0-dяk rяqяmlяrя чevrilir vя geriyя sayыm baшlayыr. Sыfыr gюrцndцyц an iшыq яsas sяhnяdяki iki mцьяnninin цzяrinя dцшцr. Xor onlara qoшularaq Azяrbaycanыn dюvlяt himnini yeni simfonik aranjemanda ifa edir.

Azяrbaycanыn dюvlяt bayraьы stadiona gяtirilir vя Avropa Olimpiya Komitяsinin bayraьыnыn yanыnda ucaldыlыr. Bu mяqamda idmanчыlarыmыzыn ilk Avropa Oyunlarыnda qazandыqlarы qяlяbяlяrin шяrяfinя dюvlяt bayraьыmыzыn 21 dяfя yцksяyя ucaldыьыnы, dюvlяt himnimizin sяslяndiyini bir daha qцrur hissi ilя xatыrlayыrыq.

Mяrasimin "Transformasiya" adlanan baшlanьыc hissяsi Azяrbaycan musiqisi, rяqsi vя memarlыьыnыn mцasirliyin enerjisi vя gцcц ilя zяnginlяшdirilmiш яnяnяlяrini tяrяnnцm edir. Яtrafa xalq musiqisinin sяdalarы yayыlыr vя ona mцasir mцьяnnilяr sяs verir. Xalq rяqslяrinin vя mцasir rяqslяrin ifaчыlarы bir-birilяrinin ritm vя enerjisinя cavab verirlяr.

Rяqqasяlяr яsas sяhnяdя dюvrя vurduqca paltarlarы яtrafa шяfяq saчaraq gюzяl naxышlar yaradыr.

Sяhnяdяki цч nяhяng heykяl fыrlandыqca musiqinin ritmi dяyiшir. Aчыlan hяr bir яtяyin uclarыndan 24 ifaчы tutur. Musiqi rok sintezinя чevrildikdя isя яnяnяvi яtяklяr mцasir parlaq naxышlara dюnцr. Bunun ardыnca heykяllяri hяrяkяtя gяtirяn 128 ifaчы gюrцnцr. Sяhnяdя dюvrя vuran yцzlяrlя rяqqasя mozaika formasыnda naxышlar yaradыr. Stadionda qurulan "Qыz qalasы"nыn ц tamaшaчыnыn divarlarы aralanыr vя gюzц qarшыsыnda Bakыnыn yeni rяmzi olan "Alov qцllяlяri" canlanыr. Bu sяhnя mцasirliyin keчmiшdяn qaynaqlandыьыnы яyani шяkildя tяcяssцm etdirir.

Stadionun ekranlarыnda qыsa film nцmayiш olunur. Bu film юz enerjisi, ruh yцksяkliyi vя fяdakarlыqlarы ilя ilk Avropa Oyunlarыnыn uьurla keчmяsinя tюhfя verяn 12.500 alovqoruyan kюnцllцyя minnяtdarlыьыn ifadяsidir.

Arenada "Чal-oyna" xalq mahnыsыnыn melodiyasы eшidilir. Azяrbaycan Dюvlяt Uшaq Filarmoniyasы xorunun ifa etdiyi bu mahnы 17 gцn яrzindя qяlbimizi idman ustalыьы vя cяsarяti ilя fяth edяn 6 min atletin шяrяfinя sяslяnяn bayram havasы tяsiri baьышlayыr. Mahnыnыn sяdalarы altыnda stadiona bayraqdaшыyanlar daxil olurlar. Onlar iki cяrgяdя qarшы-qarшыya hяrяkяt edirlяr. Bir cяrgяnin юnцndя Olimpiya Oyunlarыnыn vяtяni Yunanыstanыn, digяrinin юnцndя ilk Avropa Oyunlarыnыn ev sahibi Azяrbaycanыn bayraqlarы dalьalanыr. Uшaq xorunun цzvlяri sцlh vя birlik rяmzi olan su zanbaqlarыnы komandalarыn bayraqdarlarыna verirlяr. Иdmanчыlar tribunalarыn юnцndяn keчirlяr. Tamaшaчыlar "Bakы-2015"in iшtirakчы юlkяlяrinin nцmayяndяlяrini alqышlayыrlar.

Tяbii ki, Azяrbaycan idmanчыlarыnыn payыna daha чox alqыш dцшцr. Bu da tяsadцfi deyil. Иdmanчыlarыmыz birinci Avropa Oyunlarыnda sюzцn яsl mяnasыnda tarix yazmaьa nail oldular. Onlar yarышlarыn 21 qыzыl, 15 gцmцш vя 20 bцrцnc medalыnы qazandыlar. Bununla da Azяrbaycan qitя цzrя ikinci yeri tutmaqla, idman юlkяsi olduьunu bir daha sцbuta yetirdi.

№ 6 (129), Ийун 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.13

Шякидя “ИПЯК ЙОЛУ” ВЫ Бейнялхалг мусиги фестивалы Иyulun 1-dя Шяki шяhяrindяki Yay teatrыnda Шяki "Иpяk Yolu" VЫ Beynяlxalq musiqi festivalыnыn rяsmi aчыlыш mяrasimi keчirilди Mяrasimi шяhяr icra hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov aчaraq zяngin tarixя vя yцksяk mяdяniyyяtя malik olan Шяkinin yenidяn qapыlarыnы mюhtяшяm musiqi bayramыna - "Иpяk Yolu" VЫ Beynяlxalq musiqi festivalыna aчdыьыnы bildirib.

Qeyd olunub ki, Azяrbaycanыn qяdim mяdяniyyяt vя incяsяnяt mяrkяzlяrindяn biri olan Шяki шяhяri beynяlxalq festivallarыn, tяdbirlяrin keчirilmяsi цчцn яlveriшli mяkandыr. Artыq Шяki festivallar шяhяri kimi dя tanыnыr. Юtяn il шяhяrdя 4 beynяlxalq festival keчirilib. Bu festivallara 20-я yaxыn xarici юlkяdяn 200-dяn чox iшtirakчы qatыlыb. Dцnya musiqi sяnяtinin parlaq incilяrindяn ibarяt mцxtяlif konsert proqramlarыnыn yer aldыьы, gюzяl ifaчыlarыn qatыldыьы Шяki "Иpяk Yolu" Beynяlxalq musiqi festivalы isя bu шяhяrin mяdяni hяyatыnda bюyцk bir hadisяdir. Festivalыn yцksяk sяviyyяdя tяшkili xalqыmыzыn zяngin mяdяniyyяtinin, Шяkinin turizm potensialыnыn tяbliьi baxыmыndan da mцhцm яhяmiyyяtя malikdir.

Elxan Usubov яminliklя vurьulayыb ki, bu musiqi festivalыnыn konsertlяri yenя dя bюyцk maraq doьuracaq, шяhяr sakinlяrinя, чoxsaylы qonaqlara unudulmaz anlar bяxш edяcяk.

Festivalыn bяdii rяhbяri, Azяrbaycan Bяstяkarlar Иttifaqыnыn sяdri, UNESCO-nun Sцlh artisti Firяngiz Яlizadя deyib: "Bu gцnlяrdя biz hamыmыz чox яlamяtdar bir hadisяni - "Bakы-2015" birinci Avropa Oyunlarыnыn parlaq tяяs-

sцratlarыnы yaшayыrыq. Sцlhцn, dostluьun vя hяmrяyliyin tяrяnnцmц olan idman bayramы indi dя musiqi bayramы ilя - Шяki "Иpяk Yolu" VЫ Beynяlxalq musiqi festivalы ilя davam edir".

Qeyd olunub ki, artыq altыncы dяfя Vяtяnimizin qяdim vя gюzяl diyarы olan Шяkidя keчirilяn bu festivalыn юz яnяnяlяri, mяkanlarы, iшtirakчыlarы, ab-havasы formalaшыb. Bu illяr яrzindя biz Шяkinin nя qяdяr gюzяllяшdiyinin, qяdim tarixi abidяlяrin bяrpa edildiyinin, yeni konsert mяkanlarыnыn tikildiyinin, musiqiчi nяsillяrinin yetiшdiyinin шahidi oluruq.

Firяngiz Яlizadя bildirib

ki, hяr dяfя Шяki "Иpяk Yolu" Beynяlxalq musiqi festivalы yeni ideyalarla zяnginlяшir. Bu dяfя festivalыn яn bюyцk hadisяsi Azяrbaycanda yaшayan azsaylы xalqlarыn musiqi folklorunun, mяrasimlяrinin, mahnы vя rяqslяrinin nцmayiшi olacaq.

Festivalыn aчыlыш mяrasimindя Tцrkiyяnin Чukurova Dюvlяt Simfonik Orkestri geniш konsert proqramы ilя чыxыш edib.

Orkestrin drijoru Azяrbaycan Respublikasыnыn Яmяkdar Иncяsяnяt Xadimi Fяxrяddin Kяrimov, solisti Toьrul Qяniyevdir.

Tцrkiyя Cцmhuriyyяtinin Mяdяniyyяt vя Turizm Nazirliyi tяrяfindяn 1988-ci ildя yaradыlan bu kollektiv юlkяnin sayca dюrdцncц dюvlяt simfonik orkestridir. Orkestrin xarici qastrol sяfяrlяrinin coьrafiyasы чox geniшdir. Kollektiv Kipr, Suriya, Almaniya, Yaponiyada maraqlы konsert proqramlarы ilя чыxыш edib. Orkestr bir чox klassik vя mцasir bяstяkarlarыn яsяrlяrinin mahir ifaчыsыdыr.

Orkestrin чыxышы tamaшaчыlar tяrяfindяn alqышlarla qarшыlanыb.

Konsertin sonunda Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяti adыndan kollektivя festivalla baьlы xatirя hяdiyyяlяri tяqdim olunub.

Иyulun 1-dя festivalыn ilk konserti reallaшыb - XVЫЫЫ яsrя aid dцnya яhяmiyyяtli tarixi-memarlыq abidяsi olan Шяki xanlarы sarayыnыn hяyяtindя Yaponiyanыn "Kamiqata sumiyoшi kai" ansamblыnыn чыxышы olub.

Konsertin sonunda шяhяr icra hakimiyyяti adыndan kollektivя xatirя hяdiyyяsi tяqdim olunub.

Okan Urшan: Orkestrimizlя Azяrbaycana yenidяn gяlmяyi vя burada konsertlяr vermяyi чox arzulayыrыq".

"Шяki "Иpяk Yolu" VЫ Beynяlxalq musiqi festivalыnыn aчыlышыnы bizim orkestrimiz etdi. Biz buna чox шadыq. Festivala Tцrkiyяnin Adana шяhяrindяn qatыlmышыq. Altы ay яvvяl Azяrbaycan Bяstяkarlar Иttifaqыnыn sяdri, bяstяkar Firяngiz Яlizadяnin яsяrlяri ilя Adanada geniш konsert verdik".

Bu sюzlяri Шяki "Иpяk Yolu" VЫ Beynяlxalq musiqi festivalыnda iшtirak edяn Tцrkiyяnin Adana шяhяrinin "Чukurova" Dюvlяt Simfonik Orkestrinin rяhbяri Okan Urшan jurnalistlяrя mцsahibяsindя deyib.

Orkestrin Azяrbaycana ilk dяfя sяfяr etdiyini bildirяn tцrkiyяli qonaq Шяkinin чox gюzяl шяhяr olduьunu vurьulayыb. Okan Urшan deyib: "Mяn keчяn hяftя Bakыda oldum. Paytaxtыnыz чox mцasir шяhяrdir. Bundan чox qцrur duydum vя sevindim. Orkestrimizlя Azяrbaycana yenidяn gяlmяyi vя burada gюzяl konsertlяr vermяyi чox arzulayыrыq".

Polшa musiqiчilяri: "Иpяk Yolu" festivalыnda iшtirakыmыzdan чox mяmnunuq

Firяngiz Яlizadя: "Иpяk Yolu" festivalыnыn яn bюyцk юzяlliyi onun Шяki шяhяrinя baьlы olmasыdыr". "Иpяk Yolu" Beynяlxalq musiqi festivalыnыn яn bюyцk юzяlliyi ondadыr ki, bu festival birbaшa Шяki шяhяrinя baьlыdыr. Bu qяdim шяhяrdя 84 tarixi memarlыq abidяsi var.

Onlarыn bir чoxu bяrpa olunub, bяzilяrindя bяrpa iшlяri davam etdirilir. Konsertlяrimiz яsasяn bu memarlыq abidяlяrinin юnцndя keчirilir. Bu, hяm dя чox gюzяl tяbliьatdыr. Turistlяr gяlirlяr, gюrцrlяr, konsertlяrdя iшtirak edirlяr. Gюrцrlяr ki, bu tarixi mяkanlarda konsertlяr dя vermяk olar, opera яsяrlяri dя oynanыla bilяr. Bakыda belя tarixi mяkanlar Ичяriшяhяrdяn baшqa heч yerdя yoxdur. Bu mяnada, Шяki belя festivallarыn keчirilmяsi цчцn чox gюzяl mяkandыr. Festivalыmыzыn яsas юzяlliyi dя elя bundadыr.

Bu fikirlяri Шяki "Иpяk Yolu" VЫ Beynяlxalq musiqi festivalыnыn bяdii rяhbяri, Azяrbaycan Bяstяkarlar Иttifaqыnыn sяdri, UNESCO-nun Sцlh artisti Firяngiz Яlizadя AZЯRTACa mцsahibяsindя bildirib.

Firяngiz Яlizadя deyib ki, artыq altыncы dяfяdir Шяkidя keчirilяn "Иpяk Yolu" Beynяlxalq musiqi festivalыnыn юz яnяnяlяri, mяkanlarы, iшtirakчыlarы, ab-havasы formalaшыb. Festival ilk gцndяn чox yaxшы start gюtцrцb. Tцrk simfonik orkestrinin mюhtяшяm baшlanьыcыndan sonra bцtцn tяdbirlяr yцksяk sяviyyяdя keчir. O deyib: "Festival hяr dяfя yeni ideyalarla zяnginlяшir. Builki festivalыn яn bюyцk hadisяsi tяdbirdя Azяrbaycanda yaшayan azsaylы xalqlarыn musiqi folklorunun, mяrasimlяrinin, mahnы vя rяqslяrinin nцmayiшi oldu.

Festivalыn proqramыna uyьun olaraq, iyulun 3-dя vя 4-dя юlkяmizdя yaшayan 11 xalqыn nцmayяndяlяri qяdim memarlыq abidяsi olan "Yuxarы Karvansara" mehmanxana kompleksinin hяyяtindя юz mяrasimlяrini, mahnы vя rяqslяrini nцmayiш etdirdilяr. Hяr bir konsert "Azяrbaycan" mahnыsыnыn sяdalarы altыnda baшa чatdы. Bцtцn iшtirakчыlar sonda sяhnяdя cяmlяшяrяk birlikdя bu mahnыnы oxudular. Onlar gюstяrdilяr ki,

Azяrbaycanda azad шяraitdя yaшayыr, юz folklor nцmunяlяrini yaшadыr, inkiшaf etdirirlяr".

Konsertlяrin tяшkilinя Bakы Beynяlxalq Multikulturalizm Mяrkяzinin dя yaxыndan kюmяk gюstяrdiyini vurьulayan Firяngiz Яlizadя deyib: "Prezident Иlham Яliyevin Sяrяncamы ilя bir il яvvяl yaradыlan bu

Mяrkяz Azяrbaycanda yaшayan azsaylы xalqlarыn mяdяni irsinin qorunmasы ilя baьlы чox mцhцm iшlяr gюrцr. Dюvlяtimiz tяrяfindяn bюyцk юnяm verilяn multikulturalizm vя tolerantlыq prinsiplяrini "Bakы-2015" birinci Avropa Oyunlarыnыn aчыlыш mяrasimindя Tяшkilat Komitяsinin sяdri Mehriban xanыm Яliyeva чox dяqiq ifadя edib: "Azяrbaycan zяngin tarixя, mяdяniyyяtя vя adяt-яnяnяlяrя malik olan bir юlkяdir. Multikulturalizm vя tolerantlыq, dostluq vя qonaqpяrvяrlik, ahяngdarlыq vя hяmrяylik Azяrbaycanыn hяyat tяrzinin ayrыlmaz hissяsidir". Bu fikir festivalыmыzыn da mяramыna uyьundur vя bizi ilhamlandыrыr. Fяxrlя deyя bilяrяm ki, mяn dя Bakы Beynяlxalq Multikulturalizm Mяrkяzinin Himayячilik Шurasыnыn цzvцyяm vя bu tяшkilatla Azяrbaycan Bяstяkarlar Иttifaqы arasыnda чox yaxшы яmяkdaшlыq mюvcuddur. Bu яmяkdaшlыьыn uьurlu bяhrяlяrini biz artыq festivalыn gediшindя dя gюrdцk. Шяkililяrя tяqdim olunan iki konsert, sюzцn яsl mяnasыnda, юlkяmizdяki multikulturalizm tяntяnяsinin nцmayiшi oldu".

Firяngiz Яlizadя "Иpяk Yolu" Beynяlxalq musiqi festivalыnыn yцksяk sяviyyяdя keчirilmяsinin tяmin olunmasыna gюrя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin rяhbяrliyinя minnяtdarlыьыnы bildirib vя bu musiqi bayramыnыn uzun mцddяt шяkililяrin yaddaшыnda xoш xatirя kimi qalacaьыnы vurьulayыb.

Иyulun 5-dя axшam Yay teatrыnda festivalыn tяntяnяli baьlanыш mяrasimi olub "Belя mюtяbяr festivala dяvяt aldыьыmыza gюrя tяшkilatчыlara minnяtdarlыьыmыzы bildiririk.

Azяrbaycana ilk dяfяdir sяfяr edirik vя festivalda iшtirak etmяyimizdяn чox mяmnunuq. Цmid edirik ki, bu diyara yenя gяlяcяyik".

Bu sюzlяri Шяki "Иpяk Yolu" VЫ Beynяlxalq musiqi festivalыnыn iшtirakчыlarы, Polшanыn "AcCello Duo" instrumental duetinin цzvlяri Konrad Merta vя Pyotr Qah jurnalistlяrя mцsahibяsindя deyiblяr.

Aчыlыш mяrasimindяn bюyцk zюvq aldыqlarыnы vurьulayan Polшa musiqiчilяri belя festivallarыn xalqlar arasыnda dostluq яlaqяlяrinin mюhkяmlяndirilmяsinя чox bюyцk tяsir gюstяrdiyini qeyd ediblяr. Duetin цzvlяri bildiriblяr ki, Шяkinin qяdim tarixi abidяlяri, insanlarыnыn qonaqpяrvяrliyi, elяcя dя шяhяrin milli mяtbяxi onlarыn чox xoшuna gяlib.

Mяrasimdя Azяrbaycan Bяstяkarlar Иttifaqыnыn “Baku Sinfonietta” orkestri maraqlы konsert proqramы ilя чыхыш edib.

Mяrasimin sonunda шяhяr icra hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov musiqi festivalыnыn yцksяk sяviyyяdя keчirilmяsini tяmin etdiyinя gюrя festivalыn bяdiи rяhbяri, Azяrbaycan Bяstяkarlar Иttifaqыnыn sяdri, UNESCO-nun Sцlh artisti Firяngiz Яlizadяyя festivalыn rяmzi simvolu tяqdim olunub.

сящ.14

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 6 (129), Ийун 2015

Йедди ixtisaslы mяшhur kitab satыcыsы: "Kitab satmaьы kartof satmaьa dюndяriblяr" Шahanя RЯЩИМЛИ, Fotomцxbir Elчin AЬАЙЕВ Мodern.az

Elman Mustafayev Modern.az saytыnыn "Sadя peшяkarlar" projesinin nюvbяti qonaьыnы kitabsevяrlяr yяqin ki yaxшы tanыyarlar... Aьlыma gяlmяzdi ki, tяlяbя vaxtы qыzlarla tez-tez getdiyim bu maьzaya bir gцn jurnalist kimi mцsahibя almaьa yollanacam.

Qarшыmda dayanmыш satыcыnы ilk andan tanыdыm. Sakit tяbiяtli, asta tяrzdя danышan, bu aьbяnizli adam Elman mцяllim idi. Ичяriшяhяrя gяlяn hяr bir kitab oxucusunun lap yaxшы tanыdыьы vя sevdiyi maьaza vя satыcы... Yяqin ki, fikirlяшirsiniz ki, satыcыlыьыn mцяllimя nя dяxli var. Amma siz dя Elman Mustafayevi tanыsanыz, bяlkя dя bu kitabxanaчыya baшqa fяxri adlar da qoyardыnыz.

Elman Mustafayev: "Kitablar, bir dя чюrяk ucuz satыlmalыdыr..."

Pamuk юzцnц saxlaya bilmяyib yanыnda gяtirdiyi adama dedi ki, "яfяndim bu kiшi kitab satan deyil alimdir". Gedяndя dя Azяrbaycan dilindя klassiklяrin яsяrlяri olan xeyli kitablar alыb apardы. Mяn birinci dяfя belя xarici ziyalы gюrцrdцm ki, gedяndя bu qяdяr kitab alыb aparsыn. Danышыrdы ki, ABШ-da onun kitablarы 30-50 dollara satыlыr.

Baшqa tцrklяr dя olub ki, gяlib mяndяn kitab alыblar. Sonra ikinci dяfя gяlяndя mяnim цчцn bir qutu шokolad, Atatцrk haqqыnda yazыlmыш kitab vя onun rяsmini gяtiriblяr. Bir dяfя dя Amerikadan bir turist gяlmiшdi, mяn ona baшa saldыm ki, dцnyada Molla Nяsrяddinin lяtifяlяri qяdяr qцvvяtli lяtifяlяr ola bilmяz. Яvvяlcя etiraz elяsя dя, sonradan mяnimlя razыlaшdы. Sonralar bildim ki, hяtta "Nyu-York Tayms" qяzeti dя dя bu haqda yazыb. 1980-ci ildя isя Almaniyadan bir futbolчu gяlmiшdi bura. Hяtta mяnя futbol komandasыnыn simvolunu da baьышlmышdы. Bizim ziyalыlardan isя Bяxtiyar Vahabzadя, Nяriman Hяsяnzadя, Иlyas Tapdыq, Anar tez-tez qonaьыm olurdular.

50 il Bяxtiyar Vahabzadя ilя dostluq elяmiшяm. Deyim ki, biz

Bakыnыn bu mяшhur kitab satыcыsыndan son zamanlar tez-tez bяhs olunan oxucu qыtlыьыnыn sяbяbini soruшuram.

Cavabы belя oldu: "Цmumiyyяtlя oxucularыn azalmasыnыn sяbяbini bir az da texnologiyanыn, kompцterин, internetin yaranmasыnda gюrцrяm. Dцшцnцrяm ki, bizdя яvvяlki kimi oxucular olmayacaq. O nяsil artыq itib. Amma heч bir yenilik kitabы яvяz elяyя bilmяyяcяk. 60-80-ci illяrdя hяtta kцчяsцpцrяnя qяdяr hamы nюvbяyя dцzlяnib kitab almaq istяyirdi.

Amma indi... Televiziyalar kitabdan baшqa hяr шeyi tяbliь edir. Xarici юlkяlяrdя belя bir яnяnя var ki, kitaba xцsusi qayьы gюstяrirlяr. Onlarda kitaba яlavя dяyяr vergisi yoxdur. Amma mяn aylыq satыш dюvrиyyяsinin 4%-ni vergiyя юdяyirяm.

Hяlя цstяlik sosial mцдafiя fonduna da pul кючцрцрям. Bizdя gцzяшt yoxdur. Halbuki, kitab satыcыlыьы elя dя gяlirli sahя deyil. Arzu edirяm ki, bizdя dя sivilzasiyanыn yaxшы inkiшaf etdiyi юlkяlяrdяки kimi gцzяшtlяr olsun".

Kitab satыcыsы ilя tanышlыq Elman Mustafayev 1940-cы ildя Шяki шяhяrindя ziyalы ailяsindя anadan olub. Orta tяhsilini elя doьma шяhяrинdя alыb. Hяyat Elman Mustafayevi Azяrbaycan Dюvlяt Universitetinin (indiki BDU) Kitabxanaчыlыq fakцltяsinя gяtirib. Burada o, "Kitabяmtяяшцnaslыq vя biblioqrafiya" ixtisasы цzrя tяhsil alыb. Юzцnцn dediyinя gюrя, 7 ixtisasы var.

"Cavan vaxtlarыmda orkestrdя tar чalmышam. Sonra iki illik kulinar шagirdlik mяktяbini bitirmiшяm. Hяtta Шяkidя restoran mцdiri dя iшlяmiшяm. Daha sonra bir mцdяt elektrik iшlяmiшяm. Цч inшaatчы ixtisasыm var. Яsgяrlikdя olarkяn юyrяdiblяr, suvaqчы, rяngsaz, bяnnalыq. Hamыsыna da sяnяd veriblяr. Amma uшqalыqdan kitaba olan hяvяsim mяni baшqa peшяlяrdяn uzaqlaшdыrdы. Universitetdя gecяlяri tяhsil almaqla, gцndцzlяri isя iшlяmяklя mяшьul olurdum.

Kitab maьazasыnыn mцdiri iшlяyirdim eyni anda. Artыq 45 il olar ki, hяyatыmы kitab alяminя hяsr elяmiшяm.

Uzun mцddяt Fяvvarяlяr meydanыnыn yanыnda tяdris pedoqoji maьazanыn direktoru olmuшam.

Orada fяaliyyяtim 1960-1980-ci illяrя qяdяr davam edib. Sonra Hюkуmяt Evinin qarшыsыndakы iki mяrtяbяli binanыn - “Bakы kitab evi”nin ilk direktoru olmuшam. Amma 1985-ci ildяn sonra oradan kюnцllц шяkildя mцяyyяn sяbяblяr цzцndяn ayrыlmышam. O vaxtdan indiyя kimi bu maьazanыn sahibiyяm. Artыq 27 ildir ki, burada iшlяyirяm, чox maraqlыdыr. 2005-ci ildя юzяllяшdirmiшяm, mяnim adыmadыr maьaza".

Hяtta Orxan Pamuk da bu maьazadan kitab alыr Elman mцяllim deyir ki, bu illяr яrzindя o qяdяr tanыnmыш inasanlar gюrцb ki, onlarыn sayыnы belя, bilmir: "2008-ci ldя Orxan Pamuk mяnim maьazama kitab almaьa gяlmiшdi. Biz onunla o qяdяr mяzmunlu sюhbяt elяdik ki, Orxan

ana tяrяfdяn hяm dя qohumuq.

Yazычы Anarla isя dцz 13 il qonшuluq da elяmiшяm. Mяnim evdя 200-я yaxыn avtoqraflы kitabыm var. Onlarыn mцяlliflяri iчяrisindя Sцlцeyman Rцstяm, Sцleymn Rяhimov vя baшqalarы var".

"Bir kitab, bir dя чюrяk ucuz satыlmalыdыr" Yeri gяlmiшkяn, bu kiтab maьazasы bakыda kitablarыn bяlkя dя яn ucuz satыldыьы yerdir. Elman mцяllim deyir ki, kitablarы ona gюrя ucuz satыr ki, oxucu яziyyяt чяkmяsin: "Чюrяk vя kitab... Hяr ikisi insanlar цчцn eyni dяrяcяdя vacibdir. Иnsanlar kitabdan aldыьыnы heч nяdяn ala bilmяz. Qяdim Babilistanda яn hюrmяtli adamlar kitabыn цzцnц kючцrяn mirzяlяr idi. Hяm hюkуmяtlяr, hяm dя insanlar mirzяlяrя bюyцk gцzяшtlяr edirdi. Hяlя bu, elmin, mяdяniyyяtin чox da inkiшaf etmяdiyi qяdim dюvr idi. Gюrцn necя qiymяt verirdilяr o zaman kitablara, kitabчыlara.

Amma bizdя kitab satmaьы soьan-kartof satmaьa dюndяriblяr. Bakыda qanы qiymяtinя kitablar satыrlar. Kitaba can yandыrsalar, belя elяmяzlяr. Чцnki o maьazalarы aчanlar юzlяri kitabыn nя olduьunu bilmirlяr. Mяn bu peшяnin bяlkя dя Azяrbaycanda яn birinci bilicilяrindяn biriyяm. Kitablarыn bahalыьы oxucular arasыnda oxuma vяrdiшinin itirilmяsinя sяbяb olur. Ona gюrя dя dцшцnцrяm ki, kitab satmaqla bu iшdяn baшы чыxanlar, цrяkdяn sevяnlяr mяшьul olmalыdыrlar. Шяxsяn mяnim maьazamda gцn яrzindя azы 20-30, чox olanda isя 100-я yxыn kitab satыlыr".

Elman Mustafayevin portretini yaradыb, imtahandan keчib Elman mцяllim haqqыnda чoxlarы yazыb, hяdiyyяlяr edib.

Amma ona daha чox яziz olan odur ki, Rяssamlыq Akademiyasыnыn 4-cц kursunda bir tяlяbя qыzыn bu mцdrik kitab satanыn rяsm яsяrini чяkmяsidir: "Hяmin qыz rяsm яsяrini mяnim цчцn чяkmirdi. Иmtahan цчцn nяsя чяkmяliydi. Bir gцn maьazaya gяlяndяn sonra dяqiqlяшdirib ki, mяnim rяsmimi yaratsыn.

Mяn dя razы oldum. Belяliklя portret hazыr oldu vя qыz imtahandan яla qiymяtlя keчdi.

Hяlя bu harasыdыr ki, hяtta Yaponiya mediasы, Amerikada чыxan "Azerbaijan Иnternational" jurnalы da iki sяhifя hяcmindя haqqыmda yazыb, "Nyu-York Tayms" qяzetindя barяmdя mяqalя dяrc olunub, hяmчinin Tцrkiyяnin "Samanyolu" telekanalы mяnimlя baьlы veriliш hazыrlayыb... Fransa, Иngiltяrя mяtbuatы da mяnim haqqыmda чoxlu yazыlar dяrc edib".

Bir imkanlы шяxs maьazanы alыb qaraj etmяk istяyib Kitabxanaчы deyir ki, dяfяlяrlя ondan bu maьazanы alыb baшqa mяqsяdlя istifadя etmяk istяyяnlяr olub: "Bir gцn imkanlы adamlardan biri maьazaya gяldi ki, "buranы mяnя sat". Яlbяttя ki, satmayacaqdыm. Amma maraq naminя soruшdum ki, buranы alыb neylяyя-

cяksяn? Dedi ki, "oьlum ilя юzцm цчцn qaraj tikdirяcяm". Dцшцncя tяrzinя bir baxыn siz. Belя bir mюhtяшяm yerdя, Qыz Qalasыnыn yanыnda qaraj tikmяk?.. Gюrцnцr imkanlы olmaq hяlя dяyяrli olmaq deyil.

Dяrk elяmirlяr ki, belя bir mюhtяшяm яrazidя kitab maьazasы yerlяшmяlidir. Чцnki bura чoxlu turistlяr gяlir. Onlara lazыm olan aчыqcalar, albomlar, kitablar, xяritяlяr, bir sюzlя hяr шey buradadыr. Biz burada bu kitablarla turistlяri cяlb elяyя bilяrik. Amma bir sыra adamlar bunu baшa dцшmяk istяmirlяr.

Deyim ki, bu maьaza яvvяllяr cыzbыzxana olub. Bir yanьыndan sonra qяrara alыnыb ki, kitab maьazasы olsun. Buranы чox чяtinliklя qoruyub saxlaya bilmiшяm".

Deyirlяr yeni kitab чapdan чыxacaq...

Elman mцяllimlя sюhbяtimizя davam edirik. Юzцnin yaradыcыlыьыndан danышыr: "Иndi mяn bir kitab цzяrindя чalышыram. Bu nяшrя gяnc vaxtlarыmda yazdыьыm rцbailяri, aforizmlяri, birdя 45 ildя yыьdыьыm xatirяlяrimi daxil edяcяm. Hяtta "Gяnclik" nяшriyyatыnыn direktoru da mяni tяlяsdirir ki, tez qurtar bu kitab adamlara lazыmdыr.

Mяsяlяn, belя bir xatirяni ora daxil etmяyя dяyяr: ilk Azяrbaycan baletinin mцяllifi Яfrasiyab Bяdяlbяyli 70-ci illяrdя hяftяdя bir dяfя gяlяrdi yanыma. Ичяri hяr dяfя girяndя deyяrdi ki, "Elman mцяllim Allah sяni mяnя чox gюrmяsin", belя xatirяni unutmaqmы olar?

Bяxtiyar Vahabzadя ilя baьlы xatirяlяrim lap чoxdur. Bir dяfя qяшяng geyimli bir oьlan vя qыz girdi maьazaya. Qыz mяndяn soruшdu ki, "day-day sizdя Bяxtiyar Vahabzadяnin "Hop-Hopnamя"si var?" Mяndя belя bir xцsusiyyяt var ki, heч kimi pяrt elяmяk istяmirяm. Cavab vermяdim, dedim bяlkя юzlяri baшa dцшяrlяr sяhvlяrini. Gюrdцm yox, bunlar elя ikisi dя bir-birinin tayыdыr. Cavab vermяdim. Чыxыb getdilяr. Bir neчя gцn sonra Bяxtiyar Vahabzadя gяldi яhvalatы ona danышdыm. Gцldц vя sonra dedi ki, "mяn heч istяsяm dя Sabir kimi yaza bilmяrяm". Artыq mцшtяrilяr iчяri girяndя mяn bilirяm ki, onun xarakteri necяdir, hansы шюbяdяn

"Ay qыzыm, o qяdяr olubdu. Elяsi olub ki, gюzцmцn qabaьыnda bu iшi gюrцb. Bir dяfя yenя bir oьlanla bir qыz gяldi maьazaya. Oьlan kitabы sakitcя oьurlayыb qыza baьышladы. Qыz da bilя-bilя ki, oьurluqdur bu kitab, qяbul elяdi.

Hяlя oьrularыn iчяrisindя tanыnmыш insanlar da olub. Onlardan biri teleaparыcы Zaur Baxшяliyevdir. Dцzцnц desяm haчan oьurluq elяdiyini deyя bilmяrяm.

Amma mяnя deyiblяr ki, юzц televiziyada etiraf edib ki, "Elman mцяllimin maьazasыndan vaxtы ilя kitab oьurlamышam". Mяn pulu olmayыb oьurluq edяnlяri hardasa baьышlayыram. Amma elя dя olur ki, ehtiyacla яlaqяsi olmur. Professional oьrular olur. Elя maskalanыrlar ki, heч tuta da bilmirяm".

Elman mцяllimlя sюhbяtimizin bu mяqamыnda bir oьlan gцlя-gцlя bizя yaxыnlaшыb dedi: "Baьышlayыn sюhbяtinizя istяmяdяn qulaq yoldaшы oldum.

Elman dayы mяnя halallыq verin, dцz 10 il bundan qabaq sizin maьazadan Azяrbaycanlыlarыn deportasiyasы haqqыnda bir kitab oьurlamышam.

Onda 20 yaшыm var idi. Qыш olduьundan kitabы paltomun altыna qoyub oьurlamышdыm. Amma indi dцшцnцrяm ki, hallalыq almaq lazыmdыr.

Hяmчinin kitabы da gяtirib sizя qaytaracam".

Elя цчцmцz dя bu oьurluq яhvalatыna xeyli gцldцk.

Sonra razыlыьa gяldik ki, kitab qaytarыlan kimi Elman mцяllim onu mяnя baьышlasыn.

Aшbazla musiqiчinin harmoniyasы Yeddi peшяni bir яldя tutan kitab bilicisi Elman mцяllim deyir ki, чox vaxt evdя yemяyi юzц biшirir: "Qыzыm deyir ki, "ata sяn daha dadlы biшirirsяn". Pitini, sяbzяplovu, yarpaq dolmasыnы biшirmяyi vя yemяyi чox xoшlayыram. Amma deyim ki, toylarda tяqdim olunan yemяklяr keyfiyyяt baxыmыndan standartlara uyьun deyil. Чцnki, professional aшbazlar azdыr".

Vaxtы ilя orkestrdя tar ifaчыsы olmuш mцsahibim vaxt, imkan tapan kimi klassik musiqiyя - Motsarta qulaq asmaьы sevir.

"Bяdii яdяbiyyat sюyцш vasitяsi ola bilmяz"

kitab alacaq, hansы sяpkili kitabы oxuya bilяr. Bu mяndя artыq bir intuиsiyaya чevrilib. Bu iшdя mцшtяriyя qяtiyyяn hirsli, яsяbi cavab vermяk olmaz. Mяnim bu dцnyadakы vяzifяm kitablarы sahibinя (oxuculara) чatdыrmaqdыr. Яvяzindя onlarыn da "Allah sяndяn razы olsun" demяyi mяnя dцnyalarы verir. Bu mяnim цчцn bцtцn mцkafatlardan цstцndцr. Юzцmцn isя oxuduьum kitablarыn sayы yoxdur. Klassik vя fяlsяfi яsяrlяrя цstцnlцk verirяm.

Hazыrda Albert Kamyunun "Vяba" яsяrini oxuyuram".

Maьazadan oьurluq eliyяn tanыnmыш...

Elman mцяllimdяn soruшdum ki, heч maьazadan oьurluq elяyяn olubmu? Cavabы belя oldu:

"Gяnc yazarlarыn iчяrisindя yaxшы yazarlar var. Mяsяlяn, Seymur Baycan, Qanturalы, Яli Яkbяr... Amma hяlя tam pцxtяlяшmяyiblяr. Onlarыn bяzi yazыlarыnы oxuyanda mяndя belя bir tяяssцrat yaranыr ki, mяn ondan yaxшы yazardыm. Gяnc yazarlarыn yazыsыnda tяяssцf doьurucu шey odur ki, чox aчыq-saчыqlыьa yol verirlяr. Bяdii яdяbiyyat tяrbiyя vasitяsidir, sюyцш, qarьыш, bяdnam yazmaq olmaz."

Gяnc yazarlardan sюz dцшmцшkяn, Seymur Baycan yazыlarыnыn birindя demiшdi ki, Ичяriшяhяrdяki bu kitab maьazasыnыn юmrц Elman mцяllimin юmrц qяdяr olacaq.

Elman mцяllim dя maьazanыn gяlяcяk taleyi haqqыnda heч nя bilmir. Yeganя qыz юvladы da baшqa sahя ilя mяшьul olduьu цчцn yolunu davam etdirяn yoxdur.

Mяncя biz insanlar tяk peшяlяrimizdя deyil, insanlыqda da peшяkar olmaьa чalышmalыyыq.

Elя Elman mцяllim kimi...

№ 6 (129), Ийун 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.15

Итирдикляримиз вя тапдыгларымыз baba Hцseynov kimi mikrofonsuz oxuyan xanяndяlяrin yerini чox cыlыz mцьяnnilяr tutub, mikrofonu яlindяn al piшiyя dюnsцn. Акиф Keчяk tяrbiyя mяsяlяsinя САЛАМОЬЛУ - bir yaшlы adam gюrdцksя yanыndan sakit, яdяblя keчmяyя чalышardыq, Bir neчя il яvvяl Bakыda qorxardыq ki, artыq-яskik sюz iшlя-dяbir toyda idim. Musiqinin dяhшяtli rik bizя pis baxar, "kimin oьlusan?" gur sяsindяn beynimi sakitlяшdir- deyя soruшar, biabыr olarыq. Иndi ictimяk цчцn foyeyя чыxmышdыm. Yя- mai yerdя ye niyetmя vя gяnclяr qin ki, eyni mяqsяdlя, tanыnmыш abыr-hяyanы gюzlяmяdяn aьzыna gяalim Zяkяriyyя Яlizadя dя toy za- lяni lap ucadan danышmaqdan чяkinlыnы bir neчя dяqiqяlik tяrk etmiшdi. mir, hяlя irad tutanda яsяblяшя dя O, mяnя yaxыnlaшыb salam verdi vя bilirlяr. Yaxшы yadыmdadыr, qonшumuz sюzlц adam kimi mяni kяnara чяk- "чяnяsi baьlы Иsaьыn" oьlu Иsmяtin di, bir tяklifim var - dedi. Dedim bяrkdяn gцlmяk adяti vardы, belя gцbuyurun, tяbяssцmlя mяnя "Иtir- lцш юzцndяn asыlы deyildi, insafяn zadiklяrimiz vя tapdыqlarыmыz" mюv- rafatcыl vя mehriban adam idi. Amma zusunda bir шey yazmaьы tяklif et- bu gцlцш milis iшчisi "xallы Mabudu" di. Soruшdum ki, niyя юzцnцz yaz- qыcыqlandыrыr vя яsяblяшdirirdi. Dяfяmыrsыnыz, maшallah neчя kitabыnыz lяrlя шяhяrdя belя gцlцш цstцndя Иsчыxыb. Dedi ki, sizin "Яdil xan" ro- mяti tutub 15 sutka hяbs vermiшdi manыnы oxuyandan sonra belя qя- ki, asayiшi pozmusan. Иndi belя vя bundan da arnaяtя gяldim ki, siz daha yaxшы yaza bilяrsiniz. Belяcя ayrыldыq. Dцzц tыq iyrяnc gцlцшlяr vя danышыqlar icmяn publisist yazыlarы az qяlяmя timai yerlяri basыb. Bu yaxыnda bir almышam, amma yenя Zяkяriyyя qadыn Bakыda 65 saylы avtobusda temцяllimin tяklifi mяni xeyli dцшцn- lefonla guya bяrkdяn-bяrkdяn Иranla danышыrdы. Keчmiш яrinin gah цstцnя dцrdц... qышqыrыr, gah ucadan gцlцr, gah da ...Keчяn яsrin 50-ci illя- ona yalvarыrdы, xцlasя bцtцn ailя sirri rindя Шяkidя olan mяdяniyyяt hяlя utanыlmadan ictimai yerdя aчыlыb tюindiyя qяdяr bяrpa olunmayыb. O kцlцrdц. Яvvяllяr ictimai yerlяrdя illяrdя axшam hamы ailяsi ilя birlikdя heч kiшilяr belя ядяbsizlik etmяzdi"Fцzuli" adыna parka gяzmяyя чыxar lяr, indi qadыnlar tamam hяr шeyi itivя orada olan яylяncяlяrlя istirahяt riblяr, яvvяl шalvar geyinirdilяr, indi edяrdilяr. O vaxt parkda yay kino- keчiblяr retuza. Bцtцn haram яzяteatrы, yay konsert salonu, "karu- lяlяri aчыq-aydыn bilinir. Gяlяcяyin qasel"lяr, "tir" atыcыlыьы fяaliyyяt gюstя-rir, dыnlarы olan qыzlar isя lap abыrsыzdыlar, яlavя olaraq da mцtяmadi qaydada яsя-яsя baшы цstцndя ayaq цstя zorLeninqraddan (Sankt-Peterburq) gя- la dayanan nяnяsi yaшda qadыnlarы lяn motoskletчilяr dairяvi manejdя gюrmцrmцш kimi avtobusda, metroda чox maraqlы tryuklar nцmayiш elяt- rahat oturub telefonla oynayыrlar, gцdiрярдиlяr. Bundan baшqa яl oyunlarы ya baшlarы qarышыqdыr. Belя tapыntыlara stadionu da camaatы чox cяlb edirdi, min lяnяt! Heyif itirdiyimiz milli dячцnki o vaxtыn mяшhur шяkili voley- yяrlяrя, abыra, ismяtя - bir sюzlя, яxbolчularы gюzяl oyun gюstяrirdilяr. laqa!

Bir az da mцяllimlяrdяn Xatirimdя qalan "Мalay" Rasim, qardaшы Ramiz, Akif vя Yusif, hяmчinin danышaq. Чoxu deyir ki, "biz elя bilirHяsяn vя Hцseyn qardaшlarы indi dя dik mцяllim чюrяk yemir" vя sair boш, hafizяmdяn silinmir. Bundan baшqa mяnasыz sюzlяr. Bu adamlar ya yalan Шяkiyя tez-tez sяfяr edяn Qaчay danышыr, ya sensasiya yaratmaq istяpяhlяvan da bizi hяmin stadionda yir, ya da axmaqdыr. Чцnki mцяllim tяяccцblяndirirdi. Amma чox tяяssцf dя bяшяrdir vя hяr bir insan kimi hяr edirяm ki, Rяшid pяhlяvanыn vя Salы шey edir. Amma o vaxtыn mцяllimlяri Sцleymanыn gцlяшlяrini gюrmяk mя- daha яxlaqlы, daha vicdanlы vя daha savadlы idilяr. Yunanlarыn bir mцdrik nя nяsib olmayыb...

Baxыn, qazandыqlarыmыzы N. sюzц var, onlar deyirlяr: "О xalq xoшXruшшovun Шяkiyя, ipяk kombinatыna bяxdir ki, onun mцяllimi ziyalы, hяkimяqsяdyюnlц шяkildя gюndяrdiyi bir mi savadlы, hцquqшцnasы яdalяtli, yaqrup rus vя latыш qыzlarыndan sonra zычыsы vicdanlы, dindarы imanlы, padшahы itirdik. Belя ki, onlar юzlяri ilя gяtirdiyi milli olsun!"

Baxыn o zamankы mцяllimmяdяniyyяtlя bizim milli dяyяrlяrimizi darmadaьыn etdilяr. Ailяlяrin gя- lяrdя bu keyfiyyяtlяrdяn яksяri varzintisi dayandы, arvad-uшaq ayaьыnы dы, юzц dя tяbii vя dolьun; mяsяlяn М.Fцzuli adыna parkdan чяkdi, yay riyaziyyatdan dяrs deyяn Mяmiш konsert zalы vя yay kinoteatrы karu- mцяllim (Мяммяд Щцсейнбяйов) sellяrlя birgя sanki gюyя sovruldu, яsil kiшilik rяmzi idi, Hяvva mцяlliindi onlarыn яvяzindя tяkcя чayx- mяdя xanыmlыq nяcabяti vardы, Sяyanalar peyda olub. Xalq bunlarы itirdi yarя mцяllimя doьruluq aшыlayыrdы, vя texniki tяrяqqi nяticяsindя яldя Hцseyn Rяsulovdan, heч danышmaolunan televizoru tapdы, ona baьlan- sa da davranышыndan, duruшundan dы. Vя elя baьlandы ki, bunun nяticя- яxlaq dяrsi almaq olardы, bяlkя lap sindя hamыnыn цnsiyyяt yeri olan Mir- olurdu deyяk. O, mцяllimlяri itirdik, zя Fяtяli Axundov adыna qыш vя yay чox heyf!.. Яvяzindя kiшilik xarakteri kinoteatrы da baьlandы, daha ora ge- aшыlayan Sяyyarя mцяllimlяrin яvяdяn olmadы, hamы qapыldы evinя. O zinя hazыrda mяktяblяrdя dar yubka vaxtlar telefon da чoxunun evindя (yяni яtяk), шalvar, retuz geyinяn яnyoxdu, qohumlar vя dostlar bir-biri- likli-kirшanlы mцяllimlяr peyda oldu. nin evinя qonaq gedяr, yaxыndan tя- Vicdanla dяrs юyrяtmяmяklяri bir yamasda olar, цnsiyyяt edяrdilяr. Tele- na, qadыn mцяllimlяrin mяktяblяrdя fonlar artdыqca yaxыn цnsiyyяt azaldы, яksяriyyяt tяшkil etmяlяri sяbяbli indi hal-яhval uzaqdan-uzaьa dilucu tu- oьlan uшaqlarы onlarы tяqlid edяrяk tuldu vя qohum-qardaш bununla da яzilib bцzцlцr, arvad kimi danышыr vя юz mяnяvi borclarыnы yerinя yetirmiш шivяlяnirlяr vя belя prodцserlяr, jurkimi sandыlar. Цnsiyyяt azaldы, stres- nalistlяr, artistlяr vя modelyerlяr чoslяrsя artdы; telefon xыrыldadы, mяftili xalыr.

Mяn qяtiyyяtlя istяrdim ki, qыrыldы, televizorun lampasы yandы vя sairя. Yaxшы yadыmdadыr ki, daima ya itirdiyimiz o qiymяtli mцяllimlяrin bizim evdя qonaq olardы, ya da biz яvяzinя mяktяblяrя kiшi mцяllimlяri harasa qonaq ge-dяrdik. Babamgilin gяlsin, o boшluqlar dolsun. Bu sahяqonaqlыьы daha maraqlы keчяrdi, чцn- dя itirdiklяrimizin яvяzini tapma-mыki bu qonaqlыqda molla Nuhbala, шыq.

Geyinmяk mяsяlяsinя bir molla Иsa vя Baxшяli яfяndi kimi bilicilяr sюhbяt edяrdilяr, biz dя onlar- dя qayыdыram. Яdяblя vя zюvqlя gedan bir sяmяrя gюtцrяrdik. Иndi isя yinmяk vacibdir, geyim bahalы olmaevimizя dяvяtsiz, televizor vasitяsilя sa da olur. Kiшilяrin geyinmяklя яldя soxulan savadsыz шou-biznes adam- etdiklяri hюrmяtя, zavallы qadыnlar soyunmaqla nail olmaq istяyirlяr. Яvlarыndan xalq yaxшы nя gюtцrя bilяr. Шяkinin xalq teatrы o vaxt vяllяr abыrlarыnы юrtmяk цчцn яlacsыz mяшhur idi, artist Hacыoьlu vя Zцley- insanlar шalvarlara yamaq vurardыlar xa xanыm Respublikada da tanыnыrdы, ki, cыrыlmыш, yeyilmiш yerlяr baьlansыn. o vaxt Шяkiyя "Vaqif" pyesi ilя gяlяn Иndi qыzlar baldыrlarыnы aчmaqdan юtЯlяsgяr Яlяkbяrovun sяlis danышыьы rц tяzя шalvarlarы yыrtыb юzlяrini dilяnчi vя diksiyasы mяni vя yяqin ki, bцtцn kюkцnя salыrlar. Чox acы bir haldыr ki, шяkililяri mяftun etmiшdi. Onlarы itir- bu dяb oьlanlara da sirayяt edib. Bu dik vя яvяzindя kimlяri tapdыq? Bir yaxыnda cavan bir oьlanы avtobusda sыra tяhsili vя savadы olmayan, mяzяmmяt etdim, o da tяptяzя шalАzяrbaycan dilindя dцzgцn danышa varы bu cцr gцlцnc hala salmышdы.

Mцharibя bяzilяri цчцn яlbil-mяyяn, "sakitlik" яvяzinя "sakitчilik", "kюmяklik" yerinя "kюmяkdarlыq", veriшli oldu, чцnki bцtцn naqisliklяri "nяyя gюrя" яvяzinя "niyя gюrя", "ba- onun adыna yazmaq olur. Oьurluq ha baшa gяlir" yerinя "baha baшa etmя deyяndя deyir ki, qaчqыnam, oturur" deyяn sыrtыq, cцvяllaьы artist dяlяduzluq elяmя deyяndя sюylяyir ki, kючkцnяm. Hяrя bir yandan gяlib vя jurnalistlяri.

O zamanlar Mцrшцd Mяm- mяdяniyyяti, dili xaos шяklinя saldыmяdov, Aьabala Abdullayev, Hacы- lar, indi adяt-яnяnя dя bilinmir, hяr

шey qarышыb. Юyrяnmiшdik ki, radio vя televizorda ya яdяbi dildя, ya da Bakы lяhcяsi ilя danышыrlar. Иndi alяm qarышыb, hяrя юz lяhcяsi ilя kцtlяvi informasiya vasitяlяrinя soxulub Аzяrbaycan dilini zibillяyib. Bir yandan da aparыcыlar tцrk ifadяlяri iшlяdяrяk adamыn яsяblяri ilя oynayыr, lap яtini tюkцrlяr.

Xяstяliklяrdяn dя danышmaq vacibdir. Яvvяllяr babat hяkimlяr vardыsa da keyfiyyяtli aparatlar, qurьular yox idi. Яn yaxшы hяkimlяr ruslar vя yяhudilяr sayыlыrdы. Иndi fяrяhlяndirici haldыr ki, yaxшы hяkimlяrimiz, yaxшы aparatlarыmыz vя mцasir xяstяxanalarыmыz var. Keчяn yay Zaqatala шяhяrindя cяrrahi яmяliyyat keчirdim. Baш hяkim Nяriman bяy savadlы vя bacarыqlы, Mяhяrrяm hяkim isя tяcrцbяli vя tяяssцbkeш idi.

Unudulmayacaq anlarы isя mяnя yaшadan anestezioloq hяkim Nцшabя xanыm oldu. Яmяliyyat zamanы birdяn nяfяs чatышmazlыьыm baш veрdi, юzцmц pis hiss etdim. Bu zaman baшыm цstя dayanыb iri, mяhrяm gюzlяrini bir dяqiqя dя mяndяn чяkmяyяn Nцшabя hяkimin necя tяlaшlandыьыnы gюrdцm. Bir anlыq mяnя elя gяldi ki,

orada dustaqlarыn sayы vя dilяnчilяr чox olur. Mяsяlяn Hollandiyada dustaq sayы lap azdыr vя orada mяhkum olunanlar яn yaxшы шяraitdя islah olunurlar, bizdя isя daha da tяhqir olunub bir dя oraya dцшmяyi tюvbя edяrlяr. Baxыn islah ilя zorяn tюvbя arasыndakы fяrqя... Hindistanda da dilяnчi baшqa yerlяrdяkindяn чoxdur, demяli orada da milyoner kasыb tяbяqяnin qanыnы sorur, lakin onlar da bяzi яrяb юlkяlяrindяki tяki kasыba zяkat vя fitrя versя dilяnчilik edяn olmaz. Яvvяllяr bizdя tцrmяdяn gяlяn adama qayьы olardы, sahя mцvяkkili onu nяzarяtя gюtцrцb mцtlяq bir iшlя tяmin edяrdi ki, baшы qarышsыn, ailяsini dolandыra bilsin, bir dя sяhv edib qazamata qayыtmasыn. Vя yaxud kasыbыn hяr hansы kombinatdakы maaшы mяmurdan чox idi. Иndi bu dяyяrlяri dя itirmiшik, mяmurla fяhlя arasыndakы uчurum dяrinlяшib, dostluq edя bilmirlяr...

Bir шey dя yadыma dцшdц: televizor, mobil telefon vя kompцter, internet olmayan vaxtlar... Biz ailяdя beш uшaq idik, atam imkanlы olmasыna baxmayaraq biz orta mяktяbi bitirяnя qяdяr evя nя telefon xяtti чяkdir-

Мягалянин мцяллифи Акиф САЛАМОЬЛУ вя профессор Зякяриййя Ялизадя baшыmыn цstцndя яn doьma adamыm dayanыb vя mяni юlmяyя qoymaz.

Oradakы tibb bacыlarы da xяstяlяrlя hяddindяn чox qayьыkeшliklя, ciddi vя mehriban davranыrdы. Bir fяrяhlяndirici hal da o idi ki, tibb bacыlarыnыn чoxu Шяki tibb texnikumunu Elmira xanыmыn rяhbяrliyi altыnda qurtarmышdыlar vя gцman ki, bu mцsbяt xцsusiyyяtlяr dя ondan keчmiшdi.

Nяriman hяkimin rяhbяrliyi sayяsindя belя gюzяl, tяmяnnasыz kollektivin formalaшmasы olduqca uьurlu nяticяdir, buradakы tяmizlik, sяliqя-sahman da bцtцn bu gюstяricilяri mцsbяt шяkildя tamamlayыrdы.

Lakin bu mюvzuda mяnim юz fikirlяrim var, texnika nя qяdяr artsa xяstяliklяr dя bir o qяdяr yцksяlir, neъя ki, oturaq hяyat tяrzi var xяstяliklяrimiz dя artacaq, nя qяdяr ki, televizor, kompцter vя telefon var, xяstяliklяrimiz tцьyan edяcяk, nя qяdяr ki, цnsiyyяtimiz azalыb streсslяrimiz artacaq. Nя qяdяr ki, xяstяliklяrimiz artacaq vя yaxшы hяkimlяrimiz, gцclц texnikamыz bizi юlmяyя qoymayacaq genlяrimiz zяiflяyяcяk, nяslimiz cыrlaшacaq, xяstяliklяrimiz gяlяcяk nяsillяrя юtцrцlяcяk. Yadыnыzdadыrsa bir zamanlar canavarlarы qыrыrdыlar, sonra gюrdцlяr ki, meшяdя heyvanlar xяstяliklяrdяn kцtlяvi шяkildя tяlяf olurlar. Daha sonra юyrяndilяr ki, canavar sanitar rolunu oynayaraq xяstя heyvanlarы юldцrцrlяrmцш, bununla da nяsil saьlamlaшыrmыш. Ata-babalarыmыz tualetя "ayaqyolu" deyirdilяr, yяni ayaqla gedilяn yol, ora nя eшшяk, nя dя atla getmirdilяr, bu ayaqla gedilяn yolu indi az qalыrlar maшыnla getsinlяr. Maшыnlar isя indi insanы hяm hяrяkяtsiz edir, hяm dя havanы korlayыr. Baxыn neчя insanыn цrяyindя яmяliyyat aparыrlar, infarkтdan юlmяyя qoymurlar. Amma neчя-neчя xяstя uшaq da bu texniki tяrяqqinin nяticяsindя dцnyaya gяlir, яlil vя xяstяlяrin sayы artыr, belя uшaqlarчцn xцsusi mяktяblяr aчыlыr. Mяncя bu xoшagяlяn hal deyil, bяlkя yunanlar (qяdim spartalыlar) vя almanlar kimi nяsli saьlam saxlamaq lazыmdыr... Иndi siz dя sюylяyin, biz nяyi itirmiшik vя nяyi qazanmышыq? Vя ya яksinя...

O юlkяdя ki, яdalяt yoxdur

di, nя dя televizor aldы. Biz onda heч nя itirmяdik, яksinя hяm orta mяktяbdя, hяm dя musiqi mяktяbindя yaxшы, mцkяmmяl tяhsil aldыq. Иndi isя ata-analar digяrlяri ilя bяhsя girяrяk kiчik yaшlы юvladlarыna bahalы mobil telefon vя kompцter alыrlar, gцya bunlar юvladlarыnыn dцnya gюrцшцnц artыracaq vя savad verяcяk.

Amma orada nя var? Cцrbяcцr nalayiq yazыlar, hekayяtlяr, mesajlar, heч dцnya gюrmцш adamlarыn da aьlыna gяlmяyяn, bilmяyяn cinsi яlaqяlяr vя ilaxыr...

"Cinsi" dedim yadыma cin dцшdц. Xatыrlayarsыnыz ki, naьыllarda belя bir ifadя vardы, hansы naьыl qяhrяmanыsa harasa dцшяr vя gюrяrdi ki, orada ins-cins yoxdur, yяni "ins" insan, "cins" dя cin sюzцndяndir. Mяncя "cinsi" deyяndя elя cinlя яlaqяli bir sюzdцr vя harada cin varsa orada fitnя-fяsad vя tяhlцkя var. Yaxшы, bu yeniyetmяlяr bu kompцterdяn faydalы nя gюtцrя bilяrlяr? Heч nя! Pis isя чox шey - homoseksual, biseksual, zoofil vя daha яn iyrяnc vasitяlяr. Иndi baxыn, biz abыr-hяyamыzы itirib яvяzindя lazыmsыz, bizi fяlakяtя sцrцklяyяn dцnyagюrцшцmцzц artыrыb nя qazanacaьыq? Mobil telefonlar neчя ailяni daьыtdы, internet neчя mяktяbli qыzыn яxlaqыnы pozdu - bяs bunun sonu necя olacaq?

Mяn "Nuh peyьяmbяr" hekayяsini yazanda Qurani-Kяrimi vя Иncili bir dя oxudum. Quranda Nuh tufanыndan sяthi mяlumat olsa da Иncildя яtraflы yazыlar var - orada deyilir ki, "Allah yer цzцnц suya tam qяrq edяndяn sonra bir az peшiman olmuшdu vя belя qяrara gяlmiшdi ki, bir dя belя etmяyяcяk, pozьunluq olan yerlяri hissя-hissя daьыdacaq". Иndi bunun iшarяlяrini yяqin gюrцr vя duyursunuz. Hяlя ki, Allah rяhm edir.

Bir az da toylardan danышaq. 1955-ci ildя dayыmыn toyunda o vaxtlarda Шяkidя yaшayan qarabaьlы xanяndя Mцrшцd Mяmmяdovun oxumaqlarы yaxшы yadыmdadыr. Hяyяtdя, aчыq havada mikrofonsuz oxuyan xanяndяnin sяsi bцtцn qonшulara yayыlmышdы, hяyяt dяvяt olunmadan gяlяn adamlarla dolmuшdu, onlar yeyib-iчmяyя yox, mяnяvi qida almaьa gяlmiшdilяr, o zaman uшaq aьlыmla duyurdum ki, bu adam яla

oxuyur. Hяrdяn oyun havalarы da чalыnыrdы, amma onda яsasяn uшaqlar vя xцsusi adamlar oynayardы. Babamla nяnяm heч oynamadыlar, bяlkя o vaxtlar bu ayыb sayыlardы. Иndiki toylar isя sanki яzabdыr, camaatыn qarnы yemяklя, qulaьы isя sяslя o qяdяr dolur ki, bir hяftя яziyyяt чяkirlяr. Gяlinlяrin isя rяqs etmяkdяn doyub usanmamasы lap utancaqlыq gяtirir. Hяlя kiшi kimi шыdыrьы oynayan, ayaqqabыlarыnы чыxarыb guшя gяlяrяk яllяrini gюyя qaldыrыb rяqs edяn gяlinlяri dя gюrmцшяm. Axыr vaxtlar toy gцnц mцkяmmяl bal rяqsi etmяk цчцn kursa gedяn cцtlцklяr dя meydana gяlib. Amma belя boш шeylяrя vaxt vя pul sяrf etmяkdяnsя, gяlяcяk hяyatlarыnыn rяvan keчmяsi цчцn bюyцk, kiчik, qohumluq, evdarlыq mцnasibяtlяrinin яxlaq чяrчivяsindя davam etmяsi kurslarыna getmяlяri mяslяhяt olardы. Toy mяclisinin sяskцyц bir yana, masanыn цstцndяki tяrkibcя bir-birinя zidd olan tяamlar da insan orqanizminя ciddi zяrbяdir. Яvvяllяr Шяkidя toy mяrasimindя tяkcя bir nюvbя plov, Bakыda isя kцftя-bozbaш verilяrdi, яsas diqqяt yюnяlяrdi xanяndяnin oxumaьыna. Иndi isя mцьяnninin (toya daha xanяndя dяvяt olunmur) xaric sяsini юrt-basdыr etmяkdяn юtrц musiqiчilяr aparatlar vasitяsilя alяtlяrin sяsini o qяdяr gцclяndirirlяr ki, qonaqlarыn bir-biri ilя hal-яhval tutub bir qяdяr цnsiyyяt etmяlяrinя imkan olmur. Qulaqlara dolmuш o яcaib ritmlяrdяn vя taqqыltыlardan isя gecя sяhяrя qяdяr yatmaq мцмкцн дейил. Bяylя gяlin dя яldяn dцшцr, nя bяyin hяmin gecя dцnyaya юvlad gяtirmяk taqяti olur, nя dя gяlinin. Hяlя цstяlik dя юvlad doьulandan sonra ananыn sцdц kяsilir. Qurani-Kяrimdя bir neчя surяdя (2/233 vя 31/14) buyurulur ki, ana kюrpяsini 2 il яmizdirmяlidir. Иndi bu яmr tamamilя unudularaq yoxa чыxыb, ondandыr ki, kюrpяlяrиn immunitentlяri zяiflяyib tez-tez xяstяlяnirlяr, шikяst uшaqlar isя durmadan artыr. Иndi fikirlяшin, яvvяlki toylarыn nяticяlяri yaxшы idi, ya indiki? O zamankы saьdыш, soldыш da lяьv edilib, gяnclяr elя dцшцnцrlяr ki, internetdяn юyrяndiklяri onlara kifayяt edяcяk. Lakin saьdiш vя soldiш, hяmчinin yengя vacib idi, onlar bяyi adяtlяr чяrчivяsindя axыra qяdяr qoruyur, yengя isя mяrasimя yekun vururdu.

Axыr vaxtlar iki шey dя nяzяrimi cяlb elяdi, birincisi цzdя olan adamlar (artistlяr, mцьяnnilяr vя s.) hяtta bir yazычы da dedi ki, "mяn mяktяbdя (15.05.2015 ИTV) yaxшы oxumamышam". Bu sюzlяr bizi hara aparыr? Bяs indiki nяsil yaxшы mюvqe tutmuш bu insanlara baxыb dцшцnmяzlяrmi ki, mяktяbdя yaxшы oxumaq lazыm deyilmiш. Bu dяmdя bir яhvalatы xatыrladыm. Шяkidя bamяzя adam kimi tanыnan "tцfц Tahir" aeroportun yemяkxanasыnda mцdir iшlяyirmiш.

Gюrцr ki, ona mяktяbdя riyaziyyatdan dяrs deyяn mцяllimi yemяkxanada oturub tяyyarя gюzlяyяrяk adi чay iчir, tяyyarя dя xeyli gecikibmiш.

Ofisiantы чaьыrыb gюstяriш verir ki, o mцяllimя yanыnda tam dяstgahы ilя bir piti versin, pulunu almasыn, desin ki, mцdir gюndяrib, amma mцdirin adыnы da vermяsin. Nя isя mцяllim nя qяdяr imtina etsя dя ofisiant israr edяrяk yemяsini mцяllimdяn xahiш edir. Naяlac vя hяm dя ac olan mцяllim pitini yeyib araьы da iчяndяn sonra kefi durulur vя ofisiantdan mцdiri чaьыrыb tanыmasыnы tяlяb edir.

Tahir gяlib gюrцшцr, mцяllimi onu tanыyыb utanыr, deyir ki, hяmiшя sяnя "2", "3" qiymяt vermiшяm, indi etdiyin bu hюrmяtin mцqabilindя xяcalяt чяkirяm. Tahir gцlяrяk cavab verir ki, "elя ona gюrя sizя minnяtdaram", "5" qiymяt versяydiniz "ali tяhsil alыb maaшa baxыb acыndan юlяnin biri olacaqdыm".

Hяr iki fakt inanыlasы kimidir, amma yaxшы oxumaq mцtlяq vacibdir, inkiшafыmыz цчцn bu юnяmli faktordur, hяlя Пeyьяmbяrimiz dя deyib ki, "beшikdяn qяbrяcяn юyrяnmяli". Иkinci шey dя odur ki, яvvяllяr mяmurlar fяhlя vя ya kolxozчu ailяsindяn чыxdыqlarыndan fяxrlя danышardыlar, indi hamыsы dюnцb olub xan, bяy vя qоlчomaq nяslindяn olanlar - belя ikiцzlцlцk mяni narahat edir. Иnsanlarыn zatыna baxan bir mikroskop icad olunsaydы яla olardы. Чцnki adi adamlar da son vaxtlar soy adlarыnы dяyiшib sonluьuna bяy, xan titulu qoшublar.

Xцlasя belя чыxыr ki, biz yaxшы oxuyanlarы vя sadя adamlarы itirib yerinя tяkяbbцrlц, tяшяxxцslц, lovьa adamlarы tapdыq.

сящ.16

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

GМО mящсуллары necя tanыyaq? Эени дяйишдирилмиш мящсуллардан юзцнцзц горуйун!

Natavan ЧAVUШ, News.atv.az Яvvяlcя, qeyd edяk ki, 2011-ci ilin dekabrыnda qяbul edilяn "Mяdяni bitkilяrin genetik mцhafizяsi vя sяmяrяli istifadяsi haqqыnda" qanuna яsasяn genetik ehtiyatlarыn, yяni geni dяyiшdirilmiш bitkilяrin юlkяyя gяtirilmяsi qadaьan edilib. Elяcя dя Azяrbaycanda geni dяyiшdirilmiш bitkilяrin idxalы, ticarяti, istifadя edilяrяk yeyinti mяhsullarыnыn dюvriyyяsinя qoшulmasы qяti qadaьan olunaraq, bununla baьlы cinayяt mяsuliyyяti mцяyyяnlяшdirilib.

Belя ki, Milli Mяclisin Aqrar siyasяt komiтясинин iclasыnda bununla baьlы Cinayяt vя Иnzibati Xяtalar mяcяllяlяrinя yeni maddяlяrin яlavя olunmasы mц-zakirя olunaraq plenar iclasa tюv-siyя olunuб.

Cinayяt Mяcяllяsinя яlavя edilяn hяmin 200.2-ci maddя belяdir: Genetik modиfikasiya olunmuш bitkilяrin, yaxud mцasir biotexnoloji vя gen mцhяndisliyi metodlarы ilя yaradыlmыш kяnd

tяsяrrцfatы bitki materiallarыnыn vя ya genetik modifikasiya olunmuш bitkilяrin genetik materiallarыndan istifadя edilяrяk istehsal olunan yeyinti mяhsullarыnыn qanunsuz dюvriyyяsi; Maddяnin birinci hissяsinя яsasяn, elmi tяdqiqat, sыnaq vя sяrgilяrdя nцmayiш mяqsяdlяri цчцn nяzяrdя tutulmayan genetik modifikasiya olunmuш bitkilяri, yaxud mцasir biotexnoloji vя gen mцhяndisliyi metodlarы ilя yaradыlmыш kяnd tяsяrrцfatы bitki materiallarыnы vя ya genetik modifikasiya olunmuш bitkilяrin genetik materiallarыndan istifadя edilяrяk istehsal olunan yeyinti mяhsullarыnы bilя-bilя idxal etmя, satma - bu яmяllяr xeyli miqdarda tюrяdildikdя 3 min manatdan 5 min manata qяdяr cяrimя vя ya 2 ilя qяdяr azadlыqdan mяhrumetmя ilя cяzalandыrыlacaq.

Maddяnin ikinci hissяsinя яsasяn, "Elmi tяdqiqat, sыnaq vя sяrgilяrdя nцmayiш mяqsяdlяri цчцn nяzяrdя tutulmayan genetik modifikasiya olunmuш bitkilяri, yaxud mцasir biotexnoloji vя gen mцhяndisliyi metodlarы ilя yaradыlmыш kяnd tяsяrrцfatы bitki materiallarыnы vя ya genetik modifikasiya olunmuш bitkilяrin genetik materiallarыndan istifadя edilяrяk istehsal olunan yeyinti mяhsullarыnы istehsal etmя 4 min manatdan 6 min manata qяdяr cяrimя vя ya 3 il azadlыqdan mяhrumetmя ilя cяzalandыrыlacaq.

Maddяnin цчцncц hissяsinя яsasяn, yuxarыda gюstяrilяn яmяllяr kцlli miqdarda tюrяdildikdя 7 min manatdan 9 min

Azяrbaycan Иstehlakчыlar Birliyinin sяdri Eyyub Hцseynov

Фото: модерн.аз-дан эютцрцлцб

manata qяdяr cяrimя vя ya 5 ilяdяk azadlqыdan mяhrumetmя ilя cяzalandыrыlacaq.

Maddяnin dюrdцncц hissяsinя gюrя isя, yuxarыda gюstяrilяn яmяllяr bu maddя ilя baьlы artыq bir dяfя mяhkum edilmiш шяxs tяrяfindяn tюrяdildikdя 3 ildяn 7 ilяdяk azadlыqdan mяhrumetmя cяzasы ilя cяzalan-

dыrыlacaq. Иnzibati Xяtalar Mяcяllяsinя dя eyni mяzmunda яlavя edilir. Mяcяllяyя яlavя edilяn 228-2 maddяdя bildirilir ki, elmi tяdqiqat, sыnaq vя sяrgilяrdя nцmayiш mяqsяdlяri цчцn nяzяrdя tutulmayan genetik modifikasiya olunmuш bitkilяri, yaxud mцasir biotexnoloji vя gen mцhяndisliyi

isя izah olunur ki, burada "az miqdar" dedikdя min manatadяk olan dяyяr baшa dцшцlцr...

Amma deyяsяn bir чoxlarыnыn nя bu cяrimя vя hяbs qяtiimkan tяdbirlяrindяn, nя dя цmumiyyяtlя bu maddяdяn xяbяrlяri var. Hяlя dя marketlяrdя GMO-lu meyvяlяrя rast gяlmяk olur. Bяs bunlar юlkяyя haradan girir?

Bu mяsяlяyя kim nяzarяt edir? Бунунла baьlы ATV.az-a aчыqlama verяn Azад Иstehlakчыlar Birliyinin sяdri Eyyub Hцseynov mцяyyяn tяdbirlяrin gюrцlmяsindяn danышыb: "Bu mяsяlя prezident sяvyyяsindя qaldыrыlыb. Чox ciddi tяdbirlяr gюrцlцb vя gюrцlmяkdяdir. Bu cцr mяhsullar nяinki xaricdяn gяlir, hяmчinin юz юlkяmizdя dя istehsal olunur.

Hяlя ki, bu hallarыn qarшыsыnы ala bilmirik. Bunun яsas sяbяblяrindяn biri dя bu mяsяlя цzrя laboratoriyalarыn iшlяmяmяsidir".

Bяs яhali geni dяyiшdirilmiш mяhsullardan юzцну necя qoruмалыдыр?

Eyyub Hцseynov bildiriб ki, яhali aldыьы vя yediyi mяhsula diqqяt etmяlidir: "Bu haqda artыq hяr kяsin mяlumatы var, GMO mяhsullarыnыn saьlamlыьa necя tяsir etdiyini dя bilirik. Bu mяsяlя nяinki юlkя, dцnya sяviyyяsindя qaldыrыlan mяsяlяdir. Alыcыlar gюzцaчыq olsunlar. Чяrdяklяri kiчik olan bюyцk яtli-sulu mцkяmmяl gюrцnцшlц, eyni boyda, eyni formada olan meyvяlяri almasыnlar. Belя meyvяlяrя qurd da yaxыnlaшmыr. Шя-

metodlarы ilя yaradыlmыш kяnd tяsяrrцfatы bitki materiallarыnы vя ya genetik modifikasiya olunmuш bitkilяrin genetik materiallarыndan istifadя edilяrяk istehsal olunan yeyinti mяhsullarыnы bilя-bilя idxal edilmяsinя vя ya satыlmasыna az miqdarda yol verilmяsinя gюrя, inzibati xяtanыn bilavasitя obyekti olmuш bitkilяr, bitki materiallarы vя yeyinti mяhsullarы mцsadirя edilmяklя onlarыn dяyяrinin 80 faizindяn 100 faizinяdяk miqdarda cяrimя edilir.

Yeni maddяnin qeyd hissяsindя

hяr яhalisi yediyinя daha чox fikir versin. Soya bitkisinin 98 faizi geni dяyiшdirilib. Kяnd яhalisi isя mцmkцn qяdяr юzlяri yetiшdirdiyi mяhsullardan istifadя etsin. Qarpыzыn чяrdяyi kiчikdirsя, onun geni dяyiшdirilib. Цmumiyyяtlя mяhsulun чяrdяyi ikinci il bar vermirsя, bu mяhsullarыn geni dяyiшdirilib". Сонда ону да охуъуларын диггятиня чатдыраг ки, bu gцn юlkяyя gяtirilяn uшaq yemяklяrinin hamыsы GMO mяhsullarыdыr.

Bяybala MИРЗЯЙЕВ Nяdяnsя, mяnim Avropadaki Аzяrbaycanlы dostlarыmыn яksяriyyяti mяhz Иtaliyada yaшayыr. Bяlkя dя bunda da bir sirr var...

Vя bяlkя mяn dя ня вахтса yolumu bu юlkяdяn salacam, qos-qoca Roma imperiyasы vя bцtцn xristianlыьыn paytaxtы sayыlan qяdim Roma шяhяrinin daшыnы, divarыnы, insanlarыnы юz gюzlяrimlя gюrяcяm.

Hяmчinin, bu suala da cavab tapmaq istяyirяm ki, nяdяn bizim azяrbaycanlыlarда bu юlkяyя vя bu шяhяrя qarшы бюйцк maraq var? Бялкя дя Иtaliya ilя Azяrbaycanы birи-birinя baьlayan эюзяэюрцнмяз tellяr var... Вя бцтцн йоллар Ромайа апарыр... Ня ися... Mяn bu yazыmda Romada yaшayan bir soydaшыmыzdan bяhs etmяk istяyirяm. Vя bu yazы mяnim "ROMADAKИ ЦЧ AZЯRBAYCANLЫ..." sil-

№ 6 (129), Ийун 2015 нимизи hяr yerdя qцrur hissilя tanыtmaьa чalышыr.

Maraqlыdыr ki, bu xanыm Azяrbaycanda йох, Norveчdя dцnyaya gюz aчыb. Sonra isя onun valideynlяri Иtaliyaya kючцb вя hazыrda dцz Romanыn mяrkяzindя ev sahibidiрlяr.

Amma buna baxmayaraq, Aysel xanыm Ana dilimizdя bizim Bakыda yaшayan bir чox rusdilli vя ingilisdilli сойдашларыmыzdan qat-qat yaxшы danышыr...

Romada yaшayan Aysel Hяmidovanыn Bakыda yaшayan vя юzцnц mцasir sayan, avropalы hesab edяn "аysellяr"dяn bir fяrqi dя ondadы ki, Romadaki Aysel юz dinini vя millяtini danmыr vя Avropanыn gюbяyindя yaшamasыna baxmayaraq sцni surяtdя avropalaшmaьa, юzцnц elit tяbяqяnin nцmayяndяsi kimi gюstяrmяyя dя can atmыr. О, bir mцsяlman гадыны olduьunu да щамынын диггятиня чатдырыр.

Aysel xanыm Hяcc ziyarяtindя dя olub vя hяr gцn beш dяfя namaz qыlыr.

Mяn bu yazыnы hяm dя

MИLLЯTИMИZИN “ROMALЫ” QЫZЫ... ...йахуд бцтцн йоллар Ромайа апарыр...

silя yazыlarыmdan цчцncцsцdцr.

Bundan яvvяlki yazыlarыmda "La Skala"da oxuyan Azяr Rzayev vя Иtaliyada rяssam-dizayner tяhsili almыш Lяman Hцseynli haqqыnda yazmышdыm. Бу дяфя сюhbяt Aysel xanыmdan gedir - шякилдя эюрдцйцнцз Aysel Hяmidovadan...

Peшяkar vя tяcrцbяli hцquqшцnasdan...

Bяlkя dя sizlяrdяn kimsя artыq bu xanыmыn adыnы eшiдиб.

Amma bu xanыm юz doьma Вяtяnindя - Azяrbaycanda az tanыnsa da, onu Avropada чoxlarы tanыyыr. Иstяr яcnяbilяr, istяrsя dя Avropada yaшayan azяrbaycanlыlar bu qыzыn Avropa televiziyalarыndaki cяsarяtli чыxышlarыnы yaxшы xatыrlayыrlar.

Aysel xanыm dяfяlяrlя Avropa teleкanallarыnda чыxыш etmiш vя ermяnilяrin vяhшiliklяrindяn danышaraq onlarыn iч цzцnц aчmышdыr.

Aysel xanыmы poliqlot da hesab elяmяk olar. Чцnki яn azы 5-6 xarici dil bilir vя hяlя bununla da kifayяtlяnmяk fikri yoxdur. O, baшqa яcnяbi dillяri dя юyrяnmяyя чalышыr. Чцnki bunu onun iшi tяlяb edir. Aysel xanыm Иtaliyada dюvlяt qulluьunda чalышыr вя kifayяt qяdяr nцfuzlu bir post tutur.

Aysel xanыm Иtaliya dюvlяtinin rяsmi nцmayяndяsi kimi чox teztez dцnyanыn mцxtяlif юlkяlяrinя sяfяrlяr edir, danышыqлar aparыr, mцqavilяlяr imzalayыr, beynяlxalq tяdbirlяrя qatыlыr.

Onu az qala dцnyanыn hяr yerindя tanыyыrlar. Bяlkя dя sяfяr etmяdiyi bir юlkя qalmayыb.

Bu xanыm hяftяnin яn azы 3-4 gцnцnц yollarda, tяyyarяlяrdя, sяfяrlяrdя keчirir.

Onun hяdsiz чoxlu xarici dostlarы var. O rяьbяt qazanmaьы bacarыr. Hamы onu чox istяyir. Bunun bir sяbяbi dя оdur ki, о, hяr kяslя onun юz dilindя danышыr. Иngilislя ingilis, ispanla ispan, almanla alman, yяhudi ilя ivrit dilindя vя s.

Amma Aysel xanыm hяr шeydяn яvvяl bir Аzяrbaycanlы olduьunu heч vaxt unutmur, Вятя-

bu mяqsяdlя yazdыm ki, qoy bu qыzыmыz Bakыdakы avropapяrяstlяrя, ateistlяrя, deistlяrя, emolara, kosmoplitlяrя vя post-modernistlяrя dяrs olsun, юrnяk olsun.

Aysel Hяmidova hяm dя шяhidlяrimizя чox yцksяk dяyяr verяn vя onlarы tez-tez xatыrlayan bir xanыm яfяndidir. Xцsusяn dя шяhid-qяhraman Fяrid Яhmяdovun xatirяsini daim яziz tutur.

Yяqin ki, xatыrladыnыz, sюhbяt Mцbariz Иbrahimovun cяsяdini ermяnilяrin nяzarяt etdiyi яrazidяn чыxarыb Vяtяnя gяtirmяk цчцn gecя dюyцшцnя чыxan vя qяhramancasыna hяlak olan Fяrid qardaшыmыzdan gedir.

Mяn Ayselin шяhidlяrimizя bu qяdяr yцksяk dяyяr verdiyinдян хябяр тутанда чox tяsirlяndim... Чцnki indi Bakыnыn юzцndя, elяcя dя Feysbukda нанкор гоншуларымызы mцdafiя elяyяn nя qяdяr qanыpozuq dыrnaqarasы "azяrbaycanlы"lar varkяn, uzaq Иtaliyada yaшayan bir qыzыn шяhidlяrimizi яziz tutmasы istяr-istяmяz insanы duyьulandыrыr.

Bax belя... Мяn bu yazымы burda tamamlamaq фикриндяйям, она эюря ки, щямйерлиляримиз Aysel xanыm щаггында heч olmaзsa az da olsa мялуматыныз олду вя бирдя ки, бир гязет сящифясиндя Айсел ханым щаггында йетяринъя мялумат вермяк, садяъя мцмкцн дейил...

Belя insanlar bizim xoш mяramlы sяfirlяrimiz sayыlыrlar. Axы onlar hяr yerdя bizi tяmяnnasыz tяmsil edir vя tanыtmaьa чalышыrlar.

Odur ki, bizi tanыdanlarы biz dя tanыyыб - танытмалыйыг. Hяm dя bu cцr insanlarыmыzы tanыmaqla millяtimizlя dя qцrur duymalыyыq. Чцnki millяtimiz чox istedadlы millяtdir. Иstedadlы olmasaydыq, aramыzdan bu cцr insanlar da чыxmazdы. Sadяcя, bizim чатышмайан ъящятимиз юz millяtimizя йетяринъя дяйяр вермямяйимиздядир. Бу ъатышмазлыьын да артыг эет-эедя арадан галхдыьыны щисс едирик...

Bu qяdяr, язиз охуъулар!

Bцtцn yollarыn Bakыya aparacaьы цmidi ilя salamat qalыn.

№ 6 (129), Ийун 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.17

БЯХТИЙАР ВАЩАБЗАДЯ - 90 Gцlxanыm ИСАЙЕВА, AMИ Шяki filialыnыn ЫЫ kurs tяlяbяsi.

XX яsrin ЫЫ yarыsыnda Аzяrbaycanda istiqlal яdяbiyyatы hamыdan daha чox B.Vahabzadяnin adы ilя baьlыdыr.

Onun 60-cы illяrdя qяlяmя aldыьы "Gцlцstan" poemasы Azяrbaycanda milli шцurun oyanышыna tяkan vermiшdir. Bununla belя, hяm milli шцura tяsir edяn яsяrlяri, hяm dя incя vя zяrif шeirlяri milyonlarыn qяlbinя yol aчan B.Vahabzadя yaradыcыlыьы daha geniш цfцqlяri яhatя edir.

Tяkcя шeirlяri ilя deyil, hяm dя dram яsяrlяri ilя яdяbiyyatыmыzы zяnginlяшdirяn bu bюyцk dцha юz yaradыcыlыьыnda insanlarы dцшцndцrяcяk mюvzulara geniш yer vermiшdir. B.Vahabzadяnin sosial -ictimai mяzmunlu lirik яsяrlяri vя poemalarы dram яsяrlяrinin meydana gяlmяsi цчцn tяmяl rolunu oynamышdыr. "Kюklяr vя budaqlar", "Latыn dili", "Ana dili" vя s. шeirlяrindяki motiv geniш шяkildя "Aьlar-gцlяyяn", "ШяbiHicran", "Atыlmышlar" poemalarыna keчdiyi kimi poemalarыnda olan sцjetlяr onun "Иkinci sяs", "Yaьышdan sonra", "Cяzasыz gцnah", "Юzцmцzц kяsяn qыlыnc", "Fяryad" vя digяr bu kimi dramlarыna siraяt etmiшdir.

B.Vahabzadяnin dramlarыnы mюvzu, mяzmun vя mцndяricя baxыmыndan aшaьыdakы kimi qruplaшdыrmaq olar: Ы. Цmumbяшяri, fяrdi-psixoloji vя mяnяvi яhval-ruhiyyяni яks etdirяn dramlar - "Иkиnci sяs", "Yaьышdan sonra", "Yollara iz dцшцr", "Cяzasыz gцnah", "Hara gedir bu dцnya". ЫЫ. Tarixi-fяlsяfi dramlar "Dar aьacы", "Fяryad", "Atamыn kitabы", "Юzцmцzц kяsяn qыlыnc". ЫЫЫ. Sosial-ictimai mюvzuda yazыlan drаmlar - "Rяqabяt".

B. Vahabzadяnin "Иkinci sяs" pyesinin sцjet xяtti hяr bir insana xas olan, lakin hяr deyяndя etiraf edilmяyяn mяnяvi-psixoloji ziddiyyяtlяr шяklindя dцшцnцlmцш, aьыlla hiss, idrakla ehtiras arasыnda mцbarizя formasыnda яyanilяшdirиlmiшdir. Яsяrin шяrti bяdii simvolikasы mцялlifin obrazlara verdiyi adlarda da юz ifadяsini tapmышdыr. Arzu - mцяllifin sevgi haqqыnda idealыnыn, istяyinin ifadяsidir. Hяyat - real gerчяkliyi яks etdirяn surяtdir. Dramaturq Иradяni isя юvlad - ailя mцnasibяtlяri mцstяvisindя tяsvir etmiшdir. Rяшad isя mяhz Arzu ilя Hяyat, yяni, idealla gerчяklik arasыnda чыrpыnan obrazdыr. Belя bir tяrяddцd яsяrdяki obrazlardan hяr birinin юz daxilindяki ikiliklя шяrtlяndirilir: цrяk - ideala, arzuya чaьыrыr, vicdan, aьыl isя qanuna, яxlaq чяrчivяlяrinя, ictimai normalara sяslяyir. Dramaturq hiссlя шцur arasыnda чыrpыnan uzun zaman duyьularыnы zяka qцdrяti ilя tяnzim edя bilmяyяn Arzunun vя Rяшadыn iztirablarыnы, hяyяcanlarыnы psixoloji tяsvir ustalыьы ilя, hadisяlяrin tяbii inkiшafыnda gюstяrir. Arzu vя Rяшadы чoшьun tяbiяtlяri, bir-birinя uyьun gяlяn xarakterlяri, hяyat vя sevgi haqqыnda bяzi sяhv dцшцncяlяri birlяшdirmiш, bir-birinя baьlamышdыr. Halbuki Rяшadыn юz ailяsi qarшыsыnda яr, ata, vяtяndaш borcu vardыr. Mцяllif bu iki surяtin yaxыnlыьыnы gюstяrmяklя yanaшы, onlarыn xarakterlяrinin vя tяfяkkцrцnцn incя fяrqlяrini, fяrdi xцsusiyyяtlяrini dя ustalыqla gюz юnцndя iшыqlandыrыr. Arzu Rяшaddan daha hяssas, tяnqidi dцшцnяn, яtrafыndakы

Dramaturgiyamыzыn Bяxtiyar fenomeni "Sяmяd Vurьunun "Vaqif" pyesindяn sonrа Bяxtiyar Vahabzadяnin "Fяryad" pyesi dramaturgiyamыzdakы boшluьu doldurdu."

Sцleyman Rцstяm hadisяlяrdяn dцzgцn nяticя чыxaran insandыr.

"Yaьышdan sonra" pyesindя kюhnя dцшцncя tяrzi, riya vя xяyanяtlя цz-цzя gяldikdя gяnclяrin цlvi vя saf hisslяrinin necя sarsыldыьыnы, buna baxmayaraq, saьlam mцhitin, nяcib insanlarыn kюmяyi ilя bu pak hisslяrin qorunub saxlandыьыnы, yaшadыьыnы vя qяlяbя чaldыьыnы dramaturq tяbii vя inandыrыcы шяkildя gюstяrir. Bu яsяrdя maraqlы insan xarakterlяri, gяrgin daramaturji vя psixoloji vяziyyяtlяr oxucunun diqqяtini cяlb edir.

Pyesdя яn maraqlы obraz Qяdimbяydir. O, xudpяsяnd, fitnяkar bir adam olan, ancaq bцtцn bu eyiblяrini gizlяdib, юzцnц iшgцzar, ciddi, sanballы vяzifя sahibi kimi gюstяrяn Aslanla onun tя-

rin fяrdi xarakterlяri, шяxsi xцsusiyyяtlяri яsяri daha da canlandыrыr. Qocaman ocaqчыnыn mцdrik eyhamlarы, hяkimlяrin elmi vя яxlaqi mцbahisяlяri, xяstяlяrin юzlяrinя mяxsus xцsusiyyяtlяri bu dramda realist mюvqedяn ifadя edilmiшdir. Pyesdя sяhnяyя hцquqшцnas obrazы чыxarыlыr. O oxucuya mцraciяtlя baш verяn hadisяlяri aьыl vя vicdan meyarlarы ilя шяrh edir.

B.Vahabzadяnin яvvяlki dramlarыnda olduьu kimi "Hara gedir bu dцnya?" pyesindяki ziddiyyяtlяr dя hяyat vя cяmiyyяtdяki ziddiyyяtlяrin obrazlы яksidir. Bu яsяrin baш qяhrяmanы bioloq Laчыn valideyinlяrindяn юvladlarыna keчяn шikяstliklяri yox etmяk цчцn irsiyyяti dяyiшmяk problemi цzяrindя чalышыr vя buna nail olur. An-

anasы baш-baшa gяlir. Шah anasы ilя Babяk anasы, mцsяlman oьulla atяшpяrяst ana, nankor юvladla mцqяddяs od anasы цz-цzя dururlar. Юzц dя hadisя od yurdunun od bayramы gцnцndя - axыr чяrшяnbяdя baш verir.

Mцяllifin "Fяryad" pyesindя hadisяlяr чox-чox uzaqlarda, qяhrяman vя цsyankar шair Nяsimi яsrindя baш verir. Fikir vя шяxsiyyяt azadlыьы ideyasы dramыn mяrkяzinя qoyulmuш problemdir.

Buradakы "Fяryad" ifadяsi geniш vя чoxшaxяlidir. Bu hцquqsuzluьa, яdalяtsizliyя, ictimai bяrabяrsizliyя mяruz qalan, яzilяn haqqы tapdanan inсаnlarыn fяryadыdыr. Bu fikir dramыn sonunda Rяhmanыn dilindяn verilяn parчada юzцnц aчыq шяkildя gюstяrir.

mizцrяkli oьlu Cыьatayыn evinя onlarыn hяyatыnыn яn bюhranlы чaьыnda gяlir. Aslanыn чirkin яmяllяri nяticяsindя Cыьatay юz lяyaqяtli sevgilisinя vя insanlara inamыnы, etibarыnы itirя bilяrdi. Dцnya gюrmцш mцdrik vя zirяk baba - Qяdimbяy hяr шeyi шяxsяn юzц юyrяnir, hяqiqяti юyrяnmяklя paklыьыn mцdafiячisinя чevrilir. Яnяnяvi mяnяviyyat mюvzusu - aьыl-цrяk, kяnd-шяhяr, hiss-borc tяzadlarы konteкstindя, "Yollara iz dцшцr" pyesindя dя davam edir. Hadisяlяr шяhяrdя vя istehsalatda cяrяyan etsя dя, Neft daшlarы, dяniz mяdяnlяri, turbin vя rotor mцbahisяlяri burada yalnыz fondur. Mцяllif mяnяfi konflikti burada da zaman vя яxlaq, insan vя "Иkinci sяs" tяzadlarы mцstяvisindя qoyur vя шяrh etmяyя чalышыr.

B.Vahabzadя pyeslяrinin mяrkяzindя яxlaqi problemlяr, ziyalы mцhiti vя ziyalы qяhrяmanlar dayanmaqdadыr. Bu baxыmdan dramaturqun "Cяzasыz gцnah" pyesi dя istisna tяшkil etmir. Burada artыq sevgi tilsiminin mяzmunu aчыlыr. Bilavasitя sosial-яxlaqi problemlяr vя ideyalar baш-baшa gяlir. Pyesdя cяmi yeddi surяt var vя bunlarыn hяr biri kamil iшlяnmiш, canlы, dolьun obrazlardыr. Klinikanыn mцdiri professor Salman Tahirov, hяkimlяrdяn Toьrul vя Qoшqar, tibb bacыsы - Aysel, xяstяlяrdяn Qoчayev vя Nцsrяt, qocaman ocaqчы Loьman... Bu surяtlя-

caq Laчыn kяшfin baшqa qorxulu tяrяfini dяrk edir. Baшa dцшцr ki, irsiyyяti dяyiшmяklя kцtlяvi шяkildя mцtilяr vя qяddarlar yaratmaq olar... Bu dцшцncяlяr iчindя чыrpыnan Laчыnыn yuxusuna Ulu Яcdad girir vя bu qorxulu kяшfdяn яl чяkmяyя чaьыrыr. Burada яsяrin qяhrяmanы ikilяшir. Ulu Яcdad obraz шяklindя Laчыnыn gюzlяrinя gюrцnцr, onunla mцbahisяyя giriшir.

Bu mцbahisяdя hяyat vя onun tяlяblяri, шюhrяt hissi, cяmiyyяtdя mюvqe tutmaq arzusu ilя insanlыq mяrhяmяt, vicdan цz-цzя gяlir. Bu obrazыn daxili faciяsidir.

Dramaturqun tarixi - fяlsяfi mюvzuda qяlяmя aldыьы ilk pyes "Dar aьacы" dыr. Шяrtiliklя tarixilik arasыnda qarшыlыqlы mцnasibяtlяrin mяzmunu vя nisbяti юz ifadяsini "Dar aьacы"nda tapmышdыr.

Bu pyesdя Babяk xatыrlanыr, talelяrя vя яmяllяrя onun ruhu vя qяhqяhяlяri ilя yekun vurulur. Xalqыna din adы altыnda paslы zяncir, qandal vя qыfыl gяtirяn Aгшin bцtцn pyes boyu ifшa olunur: onu qыzы Чыlьыn, Babяkin teyfi, Babяkin oьlu Sabutay, Altay, Dяli Domrul vя el Aьsaqqalы ittiham edirlяr.

Lakin bu ittihamlarыn zirvя mяqamы, яn mцdhiш vя sarsыntыlы an Ananыn ittihamыdыr. Anaya qяdяr hяrя onu bir шeydя tяqsirlяndirir.

Ananыn ittihamыna isя ana torpaьыn, odun, ocaьыn, suyun vя sцdцn ittihamы qarышыr. Eyni цrяkdя hяm qatilin, hяm dя qurbanыn

Rяhman: Ey яmir, ey zahid, insan insana, Yanaшa bilmяzmi bir insan kimi? Чatmadы bu bu xalqыn dяrdi, fяryadы Sizin o kar olmuш qulaьыnыza!

Hяmin fяryadыn sяsi uzaq яsrlяrin daш zindanlarыndan eшidildiyi kimi, mцasir dюvrцmцzцn insan hцquqlarыnы tapdayan, kiчik xalqlarы юz pяncяsindя яzяn imperialist vя mцstяmlяkячi cяlladlarыn qulaqlarыna da gedib чatыr. Ona gюrя dя яsяr mцasir sяslяnir. Burada dramatik kolliziya яn чox insanыn daxilindя, dцшцncяlяrindя, mцhakimяlяrindя gedir.

"Atamыn kitabы" юz dюvrцnцn hadisяlяrindяn qaynaqlanaraq Mirzя Cяlil ideyalarыnыn iшыьыnы millяtin цstцnя daha gur salan orijinal sяhnя яsяridir. Pyesin proloq hissяsindя dramatik qarшыlaшma baш verir, saf, millяtini цrяkdяn sevяn insanlarыn mяngяnяyя salыnыb sыxыldыьы aydыnlaшыr. Zamanыn tяzadlarыndan irяli gяlяn ziddiyyяtlяr яrlя-arvadыn mцnasibяtindя, sюhbяtindя юzцnцn biruzя versя dя, ailя-mяiшяt mцnaqiшяsi deyil, cяmiyyяtin, insanlыьыn bяlalarыdыr. Bu hissяdя atanыn dilindяn anaya vяsiyyяt diqqяti cяlb edir: Ata: "Юvladlarыm harda olur olsun, hansы sяnяti seчir-seчsin, onlarыn ruhu, inamы, яqidяlяri vяtяn timsalы olan bu ana kitabыn - "Dяdя Qorqud"un яtrafыnda dolansыn. Sяnя

vяsiyyяtim budur." Яsяrdя hadisяlяr bu vяsiyyяtin яtrafыnda cяrяyan edir. Ana atanыn yeganя istяyini hяyata keчirmяk цчцn чox чalышыr, ancaq юvladlar, яksinя olaraq, zaman keчdikcя bir-birindяn daha da uzaqlaшыrlar.

Tarixi sяnяdlяr яsasыnda yazыlan "Юzцmцzц kяsяn qыlыnc" pyesi 632-ci ildя Чinin daьыtdыьы Ы Gюytцrk xaqanlыьыnыn istiqlal uьrunda apardыьы mцbarizя tarixindяn bяhs edir. Bu яsяrdя baш verяn xяyanяtlяr dяhшяtlяrя yol aчыr. Hakimiyyяt ehtirasы Qara xanы qardaш qatilinя чevirir. O, qardaшы oьlanlarы arasыna nifaq salmaq istяyir vя mцяllifin шeytana bяrabяr tutduьu Ичken xatыn vasitяsi ilя buna nail olur. Hюkmdar qalib gяldiyini dцшцnsя dя, sonralardan bu qяlяbяnin mяьlubiyyяtin baшlanьыcы olduьunu etiraf etmяli olur. Dramыn яsas qayяsini vяtяnя sяdaqяt tяшkil edir. Dцшmяnlяrlя birlяшib yaxыnlarыnы mяhv etmяk istяyяnlяr kяskin tяnqid olunur. Sonda xяyanяtkarlarыn rastlaшdыьы acы faciяlяr onlarыn sяhvlяrinin nяticяsi kimi ortaya чыxыr. Xяyanяtlя hakimiyyяti яldя edяnlяrdяn biri kimi Dulu xan aшaьыdakы cцmlяlяrlя gцnahыnы etiraf edir: "Atamdan sonra bu qыlыnca mяn sahib olmalыydыm. Amma bu qыlыnc юzцmцzц kяsmяyя baшladы.

Cinayяt yolu ilя ona яmim Qara xan sahib oldu. Mяn dя xяyanяtlя bu qыlыncы onun яlindяn aldыm. Artыq bu cinayяtlяrя, bu xяyanяtlяrя son qoymaq цчцn bu qыlыncыn sahibi nя mяn ola bilяrяm, nя dя mяnim юvladыm!"

"Rяqabяt" dramы dramaturqun яvvяlki ideyalarыnыn mяntiqi davamы, yekunudur. Яgяr B. Vahabzadя "Atamыn kita-bы"nda keчid dюvrцnцn gцndяmя gяtirdiyi qarшыdurmalarы bцtцn чalarlarы ilя gюstяrirsя, son яsяrindя yeni quruluшun - kapitalizmin ziddiyyяtlяrini юn plana чяkir. "Rяqabя" pyesinin sцjet xяttindя duran яsas hяyat epizodlarы яdяbiyyatыmыz цчцn yeni vя orijinaldыr. B.Vahabzadя rяqabяti kapitalizmin яn vacib amili kimi gюstяrir. Lakin dramыn qяhrяmanlarы rяqabяtin sahibkarlar arasыnda dцшmяnчilik toxumu sяpmяsinin яleyhinя чыxыrlar.

Tamaшada яzяli motivlяrdяn biri sayыlan ata-oьul vя ana-qыz qarшыdurmasыnыn yeni yozumu da maraq doьurur. Burada bir-birini tamamlayan iki nяslin sevgisi яvvяldяn axыradяk sahibkarlыqda rяqabяt xяtti ilя paralel aparыlыr. Цmumbяшяri, fяrdi - psixoloji vя mяnяvi яhval-ruhiyyяni яks etdirяn dramlarы ilя Bяxtiyar Vahabzadя insanыn gюrцnmяyяn tяrяflяrini bяdii яdяbiyyata gяtirmiшdir. Dramaturq bu tip яsяrlяrindя mяnяviyyat probleminin hяllinя чalышmыш, insanыn hissi ilя aьlы, istяyi ilя vicdanы arasыnda baш verяn psixoloji konfliktlяrin яdяbibяdii hяllinя чalышmышdыr. Tarixi-fяlsяfi dramlarыnda isя mцяllif шяrtiliklя tarixilik arasыndakы qarшыlыqlы mцnasibяtlяri юzцnяmяxsus шяkildя яks etdirmiшdir. Sosial-ictimai mюvzuda yazыlan "Rяqabяt" dramыnda isя ailя daxilindяki konfliktlяrin ailя sяviyyяsindя hяlli problemi qarшыya mяqsяd kimi qoyulmuшdur. Цmumiyyяtlя, Bяxtiyar Vahabzadя yaradыcыlыьы hяlя шairin юzцnцn saьlыьыnda bir яdяbi mяktяb halыna gяlmiшdir. Bu яdяbi mяktяb bundan sonra da yцz illяr bоyunca yaшayacaqdыr.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.18

gюtцrцb mяnim qarшыma qoydu. Йусиф Hiss elяdim ki, onun яllяri яsir. O, ШЦКЦРЛЦ, amiranя sяslя:

АМЕА Шяки Реэионал Елми Мяркязинин директору, физика-рийазиййат цзря фялсяфя доктору Dцz yerimяyя чalышыrdыm, dizlяrim sюzцmя baxmыrdы, ayaьыm ayaьыma dolaшыr - yeriyя bilmirdim. Bir mяhяllя dя keчяndяn sonra цrяyim bulanmaьa, sonra da baшыmыn arxasы zoqqultu ilя aьrыmaьa baшladы...

Universitetin sonuncu kursunda oxuyurdum vя diplom iшi yerinя yetirmяk цчцn Moskva шяhяrinя ezam olunmuшdum.

Aprel ayыnыn яvvяllяri idi...

Buralarda yazыn nяfяsi tяzя-tяzя duyulmaьa baшlamышdы.

Kцчяlяrin kяnarlarыnda, hяyяtlяrin gцndяymяyяn yerlяrindя qar qalaqlarы hяlя dя qalыr, insanlar da yavaш-yavaш юz isti kцrklяrini, dяri yaxalыqlы paltolarыnы yцngцl gюdяkчяlяrя vя plaшlara dяyiшirdilяr.

Mяnя qяrib olan yerlяrdя yazыn belя yaxыnlaшmasыnы duymaq daha tяsiredici idi. Axы yazыn sonuna vя ya yayыn яvvяlinя iшimi yekunlaшdыracaq, Azяrbaycana qayыdacaqdыm. Яslindя, tяlяsmяyim dolanacaq sarыdan idi. Ишlяdiyim elmi-tяdqiqat institutunun yataqxanasы tяmirя verildiyi цчцn mяnя yataqxanada yer vermяdilяr. Mяcbur olub юzцmя kirayя mяnzil tapdыm vя bu mяnzil цчцn hяr ay 40 manat (SSRИ pulu ilя) pul юdяmяk mяcburiyyяtindя idim. Tяlяbяliyя gюrя tяqaцdцm 35 manat, son kursda яlaчы olduьuma vя ezamiyyяtimя gюrя universitetdяn hяr ay 100 manata yaxыn pul gюndяriridilяr. Yemяk, paltar, ayaqqabы, yol pulu - bцtцn bu xяrclяri 100 manatla юdяmяk olmur, evdяn dя ayda 20-30 manat alыrdыm.

O zamanlar pulu iki цsulla - poчt gюndяriшi vя teleqamla yollamaq mцmkцn idi. Teleqramla pul gюndяrmяk baha baшa gяldiyindяn pulu mяnя poчt gюndяriшi ilя yollayыrdыlar, onun da gяlib чatmasы hяftяlяrlя vaxt aparыrdы. Bu dяfя dя belя oldu. Pulum qurtarmыш, 1 manatыm qalmышdы vя son iki gцn idi ki, чox bюyцk qяnaяtlя yaшayыrdыm. Demяk olar ki, yavan чюrяk vя шirin чaydan baшqa heч nя ala bilmirdim. Hadisяnin baшыma gяldiyi hяmin gцn institutdan чыxыb metronun "Sokol" stansiyasыna qяdяr piyada gяldim. Bir saatdan чox vaxt itirsяm dя, 5 qяpiyя qяnaяt etmiш oldum. Metronun "Universitet" stansiyasыndan чыxыb "Cяnub" mehmanxanasыnыn yanыnda yerlяшяn yaшayыш binasыndakы mяnzilimя dя piyada getmяk qяrarыna gяldim.

Ara yollarla gedir, hяyяtlяrdяn keчmяklя yolu qыsaldыrdыm.

Hяyяtlяrin birindяn keчяndя gюrdцm iki nяfяr yaшlы kiшi aьaclarыn arasыnda qoyulmuш masanыn kяnarыnda цz-цzя oturub sюhbяt edirlяr. Mяn onlara яhяmiyyяt vermяyib yanlarыndan keчmяk istяdim. Kiшinin biri mяni чaьыrdы: - Ey, oьlan!.. Ayaq saxla!.. Bura gяl!

Mяn qayыdыb onlara yaxыnlaшdыm. Цzц mяnя tяrяf oturan qыrmыzыburun kiшi xыrыldaya-xыrыldaya soruшdu: - Niyя salam vermяdin?

- Baьышlayыn, - dedim. Salam...

O, daha heч nя demяdi vя paltosunun yan cibindяn iri bir "tilli" stяkan чыxarыb masanыn цstцnя qoydu. Sonra paltonun dюш cibindяn qяzetя bцkцlmцш yarыmlitrlik araq шцшяsini чыxarыb stяkanы aьzыna qяdяr doldurdu. Bu arada o biri kiшi cibindяn iri bir bычaq чыxarыb tiyяsini aчdы vя masanыn цstцndяki qяzet bцkmяsini aralayыb turшuya qoyulmuш xiyar parчasыndan nazik bir dilim kяsdi.

Dilimi bычaьыn tiyяsinin ucuna keчirib araq sцzяn kiшinin цzцnя baxdы. Araq sцzяn, stяkanы ehmalca

- Ич! - dedi.

Etiraza yer yox idi vя dinmяz-sюylяmяz stяkanы qaldыrыb nяfяsim kяsilя-kяsilя araьы iчib boш stяkanы masanыn цstцnя qoydum. Yenя hiss etdim ki, mяnim bu hяrяkяtim kiшilяrin xoшuna gяldi. Qыrmыzыburun baшыnы yellяmяklя razыlыьыnы bildirdi. O biri kiшi bычaьыn ucundakы xiyar dilimini mяnя tяrяf uzadыb: - Gюtцr! - dedi.

Xiyar dilimi o qяdяr nazik idi ki, onu yemяk yox, yalnыz sormaq olardы vя mяn onunla aьzыmыn acыsыnы azaltmaьa чalышdыm. Gюzlяrim yaшarmышdы. Xiyar dilimini verяn kiшi mяnя baxыb baшыnы buladы vя o birinя dedi: - Hяlя uшaqdыr.

Qыrmыzыburun etiraz etdi: - Bu boyda uшaq olur?!.

Bir nяfяsя iчdi, ona gюrя boьuldu...

Mяn onlara tяшяkkцr edib gelmяk istяyяndя onlar etiraz etdilяr. Qыrmыzыburun dedi: - Hara?!

gцn iшя чanta aparmamышdыm. Yяqin чantamы da itirяcяkdim. Birtяhяr юzцmц чarpayыya чatdыrыb paltar-papaqla цzцqoylu yataьa uzandыm.

Onsuz da mяn evя gяlяndя axшam idi, ayыlanda gecяnin yarыdan keчdiyini bildim. Durdum.

Bяrk baшыm aьrыyыrdы, susuzluqdan dilim-aьzыm qup-quru qurumuшdu.

Birtяhяr paltarlarыmы soyunub yerindяn asdыm vя mяtbяxя keчdim. Чaydandan bir stяkan su sцzцb iчdim, susuzluьum azalsa da, elя bil yenidяn "keflяnmяyя" baшladыm. Ora-buranы axtardыm, bir tikя quru чюrяk tapdыm vя onu su ilя isladыb чeynяdim. Bir az toxtadыm.

Oturub sabah nя edяcяyimi dцшцnmяyя baшladыm: Tяrs kimi sяhяri bazar gцnц idi vя iш yox idi.

Yenя iшя getsяydim, qяpik-quruш borc tapar, heч olmazsa, yavan чюrяk alardыm. Axы bu шяhяrdя kimim var idi ki, bяrkя dцшяndя kюmяk istяyim... Цrяyim sыxыldы vя qяhяr boьazыmы tutdu. Bir xeyli aьladыm.

Sakitlяшяndяn sonra цzцmц yuyub yataьыma girdim.

Sяhяrin чoxdan aчыldыьыnы

Иtciyяzimi deyirяm, doьa bilmяdi, юldц...

- Mяn neylяmяliyяm, tyotya Vera?

- Onun юlцsцnц zibil qabыna atmaq istяmirяm... Deyirяm, bяlkя sяn onu aparыb шяhяr kяnarыndakы meшяliklяrin birindя torpaьa basdыrasan... Bu gцn istirahяt gцnцdцr, yяqin vaxtыn olacaq...

Mяn nя deyяcяyimi bilmяdim vя bir az duruxdum. Qarы davam etdi: - Hяr шeyi hazыrlamышam. Юzцn bilirsяn ki, Larisa balaca idi.

Yaxшыca bцkцb чantaya yerlяшdirmiшяm, torpaьы qazmaq цчцn yanыna, bцkцlяn яskяr kцrяyi dя qoymuшam...

- Bu da sяnin zяhmяthaqqыn! - deyя tyotya Vera mяnя bir gюy 25-lik uzatdы. Pulu gюrяndя gюzlяrim iшыqlandы, amma юzцmц o yerя qoymadыm, dedim: - Heч nя lazыm deyil, tyotya Vera! Larisanы aparыb basdыraram, narahat olmayыn... Bunu pulla etmяyяcяyяm ki!..

- Yox, yox oьlum! Xahiш edirяm pulu gюtцr...

Onun pul tutan яli uza-

Чanta яhvalatы

Mяn karыxmыш halda dayandыm vя onlara baxdыm. Bu dяfя яlindя bычaq tutan kiшi dillяndi: - Manatы ver!

Elя bil baшыma yumruq dяydi: Ъяmi bir manatыm var idi, onu da bunlara vermяli idim... Bu alkaш kiшilяrlя "saabrazim" oyununun iшtirakчыsы olmalы idim...

Daha neylяmяk olardы, manatы чыxarыb masanыn цstцnя qoydum. Yenя цzrxahlыq edib getmяk цчцn icazя istяdim. Qыrmыzыburun: - Get! - dedi.

O biri яlavя etdi: - Sяni sabah da gюzlяyяcяyik, gяlяrsяn...

Onlardan uzaqlaшdыm. Иki gцndцr doyunca yemяk yemяyяn tяlяbяni bir tilli stяkan araq юz aьuшuna almышdы. Яvvяlcя araьыn tяsirini bir o qяdяr dя hiss etmяdim. Bir mяhяllя keчяndяn sonra yer ayaьыmыn altыndan qaчmaьa baшladы.

Birtяhяr - demяk olar ki, sцrцnя-sцrцnя yaшadыьыm hяyяtя чatdыm.

Hяyяtdя oturan vя mяni tanыyan qonшu qadыnlarыn bu halыma necя nifrяtlя baxdыqlarы hяlя indiyяdяk yadыmdadыr. Yaxшы ki, kirayяdя qaldыьыm mяnzil ikinci mяrtяbяdя idi. Pillяkяnlяri bir tяhяr dыrmaшdыm. Aчarы itirmяyim deyя hяmiшя ipя taxыb boynumdan asirdыm. Qalыn paltar geydiyimя gюrя o ipi gizlяdя bilirdim. Иndi dя bir tяhяr yaxamы aчыb aчarы чыxardыm, qapыnы aчыb юzцmц icяri saldыm. Yaxшы ki o

bilirdim amma yerimdяn qalxmыrdыm. Qalxыb neylяyяcяkdim ki?!.

Bir saat da belя - dцшцnя-dцшцnя o yan-bu yana чevrildim.

Birdяn qapыnыn zяngi чaлынды.

- Kim ola bilяr? - deyя dцшцndцm. - Bяlkя Иsmayыldыr... O olsa, yaxшы olar... Dadыma чatar...

Biz Иsmayыlla цчцncц kursun ortalarыna qяdяr bir qrupda oxumuшduq. O digяr ixtisasы almaq цчцn bura - bir kurs aшaьыya gюndяrilmiшdi vя universitetin yataqxanasыnda yaшayыrdы...

Durub barmaqlarыmыn ucunda qapыya yaxыnlaшdыm. Gюzlцkdяn baxanda qapыnыn qarшыsыndakыnыn Иsmayыl yox, qonшu tyotya Vera olduьunu gюrdцm. Yavaшyavaш geri чяkildim vя yataьыma qayыtdыm. Dцшцndцm ki, yяqin dцnяn mяni "piyan" gюrцb, indi danlamaьa чaьыrыr... Hяlя yataьa uzanmamышdыm ki, yenя qapыnыn zяngi sяslяndi vя tyotya Vera mяni dяhlizdяn sяslяmяyя baшladы: - Qapыnы aч, oьlum... Bilirяm iчяridяsяn...

- Bu dяqiqя! - deyя sяslяndim vя durub tez-tez шalvarkюynяyimi geymяyя baшladыm.

Gedib qapыnы aчanda gюrdцm qarы mяnя mяzяmmяtlя yox, шяfqяtlя baxыr.

- Noolub, tyotya Vera?

- Sabahыn xeyir, oьlum...

Mяnim sяnя iшim dцшцb...

- Buyurun tyotya Vera!..

Larisam юlцb...

nыqlы vяziyyяtdя qalmышdы. Mяn pulu gюtцrdцm vя dedim: - Tyotya Vera, яynimi dяyiшib gяlirяm.

- Buyur, buyur, oьlum! dedi vя o юz mяnzilinя getdi.

Mяn dя iчяri qayыdыb qapыnы ortdцm. Sevindiyimdяn qanadыm olsa, uчardыm. Bu dar gцnцmdя bu iш gюydяn dцшmя oldu. Palto-papaьыmы geyinib, ayaqqabыlarыmы ayaьыma keчrib mяnzildяn чыxdыm. Qapыnы baьlayыb aчarы boynumdan asdыm vя tyotya Veranыn qapыsыnыn zяngini basdыm. Qarы qapыnы aчdы vя mяni iчяri dяvяt etdi. Ичяridяn qыzardыlmыш "bilincik" (bizim sцdqoьalы) яtri gяldi. "Ac adamыn imanы olmaz" - deyiblяr, gюzlяdim ki, bяlkя tyotya Vera mяni qoьala qonaq edяcяk. Balam, elяdi dя! O, mяnim qolumdan tutub mяtbяxя tяrяf чяkdi vя kяtili gюstяrib dedi: - Яylяш, sяni yuxudan oyatdыm, yяqin hяlя sяhяr yemяyi yemяmisяn...

- Lazыm deyil, toxam, desяm dя, dюrd qoьal yedim.

Daha acgюzlцk dя etmяdim vя ayaьa qalxыb: - Vaxtыnda getsяm yaxшыdыr, - dedim.

Qarы da mяnimlя razыlaшdы vя vanna otaьыna qoyduьu чantanы gяtirib mяnя verdi. Gюrdцm qarы aьlayыr. Daha ona heч nя demяdяn qapыdan чыxdыm vя avtobus dayanacaьыna yollandыm.

Fikrim Domodedovo istiqamяtinя gedяn avtobuslardan birinя minmяk, шяhяrdяn xeyli

№ 6 (129), Ийун 2015 uzaqlaшmaq, sonra tyota Veranыn tapшыrыьыnы vicdanla yerinя yetirmяk idi. Чox gюzlяmяdim, qabaьыna "Domodedovo aerovaьzalы" yazыlmыш avtobus gяldi vя mяn avtobusa mindim. Qabaq oturacaqlar adamlarla dolu olduьundan arxaya keчdim vя boш bir oturacaq tapdыm. O oturacaьыn arxasы avtobusun arxa tяkяrinin цstц idi vя orada яшya qoymaq цчцn nяzяrdя tutulan balaca meydanca boш idi. Чantanы ora qoyub oturdum.

Avtobusun iчi isti vя yerim rahat, qarnыm nisbяtяn tox olduьundan, hяm dя dцnяnki yorьunluqdan mяni yuxu aparmaьa baшlayыrdы. Yatыb чox da uzaqlaшmayыm deyя narahat olurdum vя tez-tez ayыlыb yola baxыrdыm.

Yolun harasыndasa avtobus yenя dayandы vя dцшяndяn чox minяn oldu. Avtobus adamlarla doldu, hяlя ayaq цstя dayananlar da var idi. Bu dяfя minяnlяr rusa oxшamыrdыlar. Mяn onlara fikir vermяdim vя mцrgцlяmяyя davam etdim.

Nяhayяt, mяni kimsя чaьыrdы. Gюzцmц aчыb gюrdцm sцrцcцdцr. O, dedi: - Чatmышыq, avtobusdan enmяk lazыmdыr.

Sцrцcц bilet pulunu istяdi. Иyirmibeшliyi ona verdim, xыrdalayыb iyirmi dюrd manat яlli qяpik pul qaytardы. Ayaьa qalxdыm vя яtrafa boylandыm. Aerovaьzala чatmышdыq. Dцшцndцm ki: - Geri qayыdan avtobusa minяr, yolda iшimi gюrцb шяhяrя qayыdaram... Чevrildim чantanы gюtцrmяyя, gюrdцm чanta yerindя yoxdur. Ora-bura dюyцkdцm, oturacaqlarыn altыna baxdыm, чanta yox idi. Sцrцcц dя narahat oldu, dedi: - Nя itirmisяn? Иstяdim deyяm чantamы itirmiшяm, onda soruшacaqdы ki, bяs iчindя nяlяrin vardы, onda nя deyim?!.

- Siz verяn pulun 20 qяpiyi яlimdяn dцшdц, - dedim.

Sцrцcц: - Yяqin diyirlяnib oturacaqlarыn altыna gedib. Tapmaq чяtin olacaq, mяnim dя gюzlяmяyя vaxtыm yoxdur... Gяl mяn sяnя 20 qяpik verim, dцш, - dedi.

- Heч nя olmaz, saь olun, - deyя sцrцcцnцn mяnя uzatdыьы pulu gюtцrmяyib avtobusdan dцшdцm. Юz-юzцmя fikirlяшdim ki: - Чantanы sonradan avtobusa minяn sяrniшinlяr gюtцrmцш olacaqlar... Deyяsяn onlar baшqa millяt idi... Hя, hя, - qaraчыlardы!..

Yяqin dцшцnцblяr ki, mяn olanqalanыmы чantaya yыьыb vяtяnя uчmaьa gedirяm... Daha nя bilsinlяr ki, чantanы aчanda iчindяn nя чыxacaq!.. Bir dяfя kюynяk almaьa getdiyim univermaьыn dяhlizindя mяnя cins kюynяk яvяzinя, demяk olar ki, zorla - dцymяlяrinin цstцnя mis folqadan yalanчы yarlыq yapышdыrыmыш kюynяk satыb, 10 manatыmы aparan bu qaraчыlara qoy dяrs olsun! - deyя dцшцnцr, dцшцndцkcя dя юz-юzцmя gцlцrdцm. Hяm dя bu sevincimi xalqdan gizlяtmяyя чalышыrdыm. Kяnardan baxan mяni dяli hasab edяrdi. Yoxsa kim ozюzцnя belя gцlяr axы?!

Domodedovodan шяhяrя - Paveletski vaьzalыna elektrik qatarы ilя qayыtdыm. Vaьzalda 1001 xыrdavat dцkanindan tyotya Veranыn чantasыna bяnzяr чanta, hяyяtdяki alverчilяrdяn dя bir iшlяnmiш яsgяr kцrяyi aldыm. Vaьzalыn yemяkxanasыnda nahar edib evя qayыtdыm.

Evя - tyotya Veranыn qapыsыna чatanda aldыьыm чanta vя kцrяyi ona qaytarmaьa цrяyim gяlmяdi. Dцшцndцm ki, яшyalarы tanыyacaq. Bir onu etdim ki, qayыdыb hяyяtя endim vя bir яlimdя balaca яsgяr kцrяyi, o birindя boш чanta - bunlarы hяyяtdя oturan qarыlara gюstяrя-gюstяrя zibil qutusuna atdыm. Sonra mяnzilimя qayыtdыm. Paltarыmы dяyiшib tyotya Veranыn qapыsыnы dюydцm. Иstяyirdim ona deyim ki, bяs, tapшыrыьыnы yerinя yetirmiшяm. Amma qarы qapыnы aчmadы, yяqin evdя yox idi.

Bu da mяnя bir bяhanя oldu vя bir dя onunla bir hяftяdяn sonra rastlaшdыq - sadяcя salamlaшdыq, vяssalam.

№ 6 (129), Ийун 2015 Вагиф АСЛАН,

Azяrbaycan Yazычыlar Birliyi Шяki bюlmяsinin sяdri, Azяrbaycan Mцяllimlяr Иnstitutu Шяki filialыnыn baш mцяllimi

(Яввяли ютян сайымызда)

ЫЫ щисся Antropoloji dil ilя desяk ki, 140-150 min il bundan яvvяl arxantrop deyilяn яn qяdim fiziki tip юz yerini paleantropa, 40 min il bundan яvvяl isя paleantrop юz yerini neantropa - mцasir insana vermiшdir, onda aшaьыdakы mцlahizяlяri dя чюzяlяmяyя ehtiyac yaranыr: Ы. Neantrop paleantropu, paleantrop arxantropu assimilyasiya etmiшdir. ЫЫ. Bu assimilyasiya prosesi hяm dя яqli-mяnяviяxlaqi цstцnlцk шяraitindя baш vermiшdir. ЫЫЫ. Neantrop paleantropun, paleantrop isя arxatropun varisidir.

Neantropda paleantropa vя arxantropa aid fiziki vя mяnяvi xцsusiyyяtlяr vardыr, lakin hяm fiziki, hяm dя mяnяvi formalaшma onu яcdadlarыndan xeyli fяrqlяndirmiш vя uzaqlaшdыrmышdыr. ЫV. Assimilyasiya prosesi bir gцnцn vя ya bir saatыn iчяrisindя baш vermяmiшdir, uzun vя davamlы bir proses olmuш, bяlkя dя, min illяr boyunca davam etmiшdыr. Arxantropla paleantrop yan-yanaшы yaшamыш, paleantropun nяzяrindя arxantrop kor-kobud, vяhшi hяyat tяrzinя malik, geri qalmыш bir varlыq olmuш vя onun tяsяvvцrцndя elя-belяcя dя qalmышdыr. Daha sonra paleantropla neantrop birgя юmцr sцrmцш vя neantropun yaddaшыnda da paleantrop geriliyin, kюhnяliyin simvolu kimi canlanmышdыr. Яgяr yaddaшыn da irsiliyini qяbul etsяk, onda mцasir insanыn yaddaшы neantrop vя arxantropun yaddaшы цzяrindя qurulmuшdur, neantrop genetik ierarxiyanыn hazыrki qatыnda dayanmышdыr qяnaяtinя gяlmiш olarыq. Tяsяvvцrцmцz dя, inaclarыmыz da, adяt-яn`яnяlяrimiz dя, tяfяkkцr tяrzimiz vя dцnya gюrцшцmцz dя belяcя zaman-zaman cilalanmыш vя pardaxlanmышdыr.

Basat Tяpяgюzя: "Anam adыn sorar olsun, - Qaba aьac!

Atam adыn deyirsяn, - Qaьan Aslan! ("Kitabi-Dяdя Qorqud". Basat Tя-

pяgюzi юldцrdigi boyы bяyan edяr, xanыm hey. Bakы-1988. sяh.102.) deyяr-

kяn sяhv deyirdimi? Яlbяttя ki, yox. O, hяqiqяti deyirdi. Axы antropogen dюvrцnцn mяhsulu olan insan tяbiяtin bir parчasыdыr. Иnsanыn tяbiяtlя qohumluьu onun yaratdыьы folklor nцmunяlяrindя юz яksini necя tapыrsa, onun яcdadы sayыlan paleantrop vя arxantrop tipli insanlarla qohumluьu da юz яksini deyim, naьыl vя яfsanяlяrimizdя elяcя tapыr. "Basat Dяpяgюzц юldцrdigi boyu bяyan edяr, xanыm, hey!" boyundan mяlum olur ki, чoban ilя pяri qыzыnыn izdivacыndan Tяpяgюz doьulur. Aruz qoca Tяpяgюzцn tяpяgюz olduьunu bilя-bilя onu oьulluьa gюtцrцr, oьlu Basat ilя sцd qardaшы edir. Nя цчцn? Чцnki o da insan qюvmцndяn idi. Elя ki, Tяpяgюz bюyцdц, "kiminцn burnыn, kiminцn qulaьыn yemяgя baшladы,..

Aruz Dяpяgюzi dюgdi - sюgdi,..evindяn (Yenя "Kitabi-Dяdя Qorqud". sяh.99.) qodы". Yenя nя цчцn? Ona gюrя ki, arxantropluьundan, kanibalizmdяn яl чяkmяk Tяpяgюz цчцn qeyri-mцmkцn idi. Onun шцur sяviyyяsi sцd qardaшы Basatdan aшaьы idi. Alnы yastы, чяnяsi qabaьa чыxan arxantropun gюzlяri paleantropun nяzяrindя tяpяsindя bitmiш kimi gюrцnцrdц. Шяkililяr demiшkяn: "Buna bax a, gюzlяri gюyя baxыr, aьzы gцnяя biridir". Naьыl vя яfsanяlяrimizdяki "div" xalqыmыzыn юz яcdadlarыna verdiyi addыr. Ona gюrя dя divlяrlя insanlar daim izdivacda olurlar. Иndi bir baxыn, elя ki, Basat Tяpяgюzя qalib gяlir, Tяpяgюz ona: "Яmdi qardaшыq, qыyma mana" (Yenя "Kitabi-Dяdя Qorqud". orada. яh.102.) deyя yalvarыr. Tяpяgюzцn

юzц dя Basatla sцd qardaшы olduьunu etiraf edir. "Шahzadя Mцtalib" naьыlыnda da belяdir. Шahzadя Mцtalibin

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.19

Шяki folkloru pяnah gяtirdiyi qarыnыn da oьlanlarы divdirlяr. Anasы baшa salanda ki, Шahzadя Mцtalib onlarыn doьma bacыsы oьludur. Oьlanlarы: "Tay biz юz doьma bacыmыz oьlunu yemяyяcяyik ki?!" - deyя cavab verirlяr. Basat Tяpяgюzцn sцd qardaшы, Шahzadя Mцtalib isя divlяrin bacыsы oьludur. Яlbяttя yeni insan tipi ilя qяdim insan tipinin qohumluьu ana xяtti ilя - kimin яmcяyindяn sцd яmmяsi ilя mцяyyяn edilя bilяrdi.

Ana xaqanlыьы (matriarxat) dюvrцnцn qanunlarы belяydi vя bu, folklorumuzda юz яksini чox aydыn шяkildя tapыr. Bиzim naьыllarыmыzdan biri "Dartan vя Yыrtan" adlanыr. Burada ananыn iki uшaьыndan biri divdir.

Bunun mяntiqi mяnasы mцasir insanla qяdim insanыn eyni bir ananыn dюшцndяn sцd яmmяsinя iшarяdir. Div Basatыn sцd qardaшы, Шahzadя Mцtalibin dayыsыdыr, "Dartan vя Yыrtan" naьыlыnda isя qяhrяmanыn bacыsыdыr. Arxantropdan neantropa gяlяn yol necя dя aydыndыr.

Folklor nцmunяlяrimizin яksяriyyяtidя divlяrin canы шцшяdя olur vя o шцшяdя olan gюyяrчini юldцrmяklя divlяr mяhv edilir. Zяriflik baxыmыndan "цrяk" vя "kюnцl" шцшяyя bяnzяdilir. Bayatы-larыmыzdan birindя deyildiyi kimi:

bir яfsanя (Jan Шardяn. Sяyahяtnamя. (V.Aslanыn tяrcцmяsindя) Bakы1994. sяh.61.) eшitdiyini yazыr. "Ki-

tabi-Dяdя Qorqud" dastanlarыnda "yuxu tutdu" ifadяsi iшlяnir vя sяbяbi belя izah edilir: "Oьuz bяklяri yedi gцn uyыrdы. Anunчin "kцчicik юlцm" (Kitabi-Dяdя Qorqud. Salur

Сюз торпаг кимидир, ешдикъя юряр. Уйьур аталар сюзц

Onu da яlavя edяk ki, Koroьlu da yatanda цч gцn-цч gecя yatыrmыш. Шяkililяrin "Uьuza" vя ya "ulьuza gedяsяn" ifadяsi "Oьuz yuxusu"nun, obrazlы desяk, yeddi yuxuculun, Qazan xanыn, Koroьlunun yuxusunun folklor ifadяsidir. Bцtцn bu yuxularыn alt qatыnda isя Div yuxusu durur.

Oьuzun юlчцlяri ilя Divin юlчцsц dя bir-birinя uyьundur. Yenя nяhяng adamlara rast gяlяn Шяkililяr deyirlяr: "Habы laf Oьuz

"Heш bilmirяm, habы uшax kimnяn tюriyif" - deyя zarafat da edirlяr. Qarayaxa adamlara rast gяldikdя isя: "Bu haraa tюrяmяsidir?" - deyя tяяccцblя юzlяri-юzlяrindяn sual edirlяr. Яlbяttя ki, "bu uшaьыn kimdяn tюrяmяsi" madяrшahlыq dюvrц цчцn vacib deyildi. Naьыl vя яfsanяlяrimizdяki divlяrlя, pяrilяrlя izdivacыn qabarыq verilmяsi ataxaqanlыьa (patriarxata) - qohumluьun sцdlя deyil, sцmцklя mцяyyяn edilmяsinя iшarяdir. Qohumluqda яsas яlamяt kimin belindяn gяlmяk, kimdяn tюrяmяk vя ya kimin torunu olmaqdan ibarяt olduьu цчцn "anasыnыn balasы", "ciysiiin oьlu" kimi ifadяlяr get-gedя laь, qыnaq mя`nasыnda

юlцsцnя oxшiyir". Bu da Oьuzlarыn hцndцrboylu, cцssяli vя saxalы olmasыna iшarяdir.

Azыx maьarasыnda, tяkcя Azыxda yox, hяm dя Taьlar, Damcыlы, Avey daь, Tamtama maьaralarыnda yandыrыlan ocaqlarыn iшыьыna doьru gedяn naьыl qяhrяmanlarыmыz bir qayda olaraq fiziki cяhяtdяn юzlяrindяn daha gцclц adamlara rast gяlirlяr. Шяkililяrin tяbirincя desяk, "юzlяrindяn qыllыsы" ilя rastlaшыrlar. Bяdяnlяri tцk ilя юrtцlц, maьara hяyatы keчirяn яcdadlarыmыzыn portreti sюzlяrimizdя necя dя sяrrast яks olunur. Юzцndяn bяdgцman adamlara qыnaq vuraraq "юzцnnяn qыllыsыna rast gяlmяmisяn", шuluq uшaqlarы qarьыyaraq "gюrцm sяя heш tцhlяnmiyяsяn", "ha-yox" qanmayanlara iшarя edяrяk "elя bil, ayidi, kцyцldяn чыxыf", "elя bil, daьdan dцшцf", kiminsя natяrяsliyini vurьulayaraq "bu maa laf ot yondurdu", "Яlimnяn qanqal diddiyяsi oldum", "bu ki, daьdan dцшяn ayidi" deyirlяr. Bu deyimlяr iчяrisindя "tцklяnmяk" sюzц mцasir dюvrцmцzdя semantikasыnы bir qяdяr geniшlяndirmiшdir. O hяm dя "varlanmaq" mяnasыnda iшlяnir: "Allah qoysa, bizim dя tцhlяnяn vaxtыmыz olar". Demяli, юzцmцzdяn "qыllыlar" vя ya "tцklцlяr" яcdadlarыmыz, qяdim insan tiplяridir: "Aьzы gцnяlяr", "ot otlayanlar", "ot yolanlar", "kцyцldяn чыxanlar", "maьaradan чыxanlar", "daьdan dцшяnlяr", "div yuxusuna", "ulьuza gedяnlяr" dя hяmчinin. Biz isя onlarыn tюrяmяlяriyik. Xatыrladыm ki, чox vaxt Шяkidя "olmaq" mя`nasыnda "tюrяmяk" sюzц iшlяnir. Qoca arvadlar:

iшlяnmяyя baшlamыш, "Bяkil oьlu Иmran", "Ulaш oьlu Qazan", "Duxa Qoca oьlu Dяli Domrul", "Aruz qoca oьlu Basat" kimi ifadяlяr meydana чыxmыш vя bu forma indi dя iшlяnmяkdяdir. Яslindя bunlar tюrяniшя aydыnlыq gяtirmяk цчцndцr. "Olmaq" mя`nasыnda iшlяnяn "tюrяmяk" sюzцnцn "tюrяk" formasы "qюvm", "nяsil" bildirdiyi цчцn "tюrяk", "tцrk" шяklindя xalq, millяt adы kimi iшlяnmiшdir. Иndi aydыn olur ki, Azяrbaycan tцrkцnцn яcdadlarы prototцrklяrdir - Qobustandakы Qaval daшы ilk чalanlar, Quru чay mяdяniyyяtinin binasыnы qoyanlar, Azыx maьarasыndakы ilk ocaьы yandыranlardыr. Mяhz onlarыn tюrяmяlяri Шяrqя vя Qяrbя, Шimala vя Cяnuba buradan yayыlmышlar.

Onlarыn iчindя "Qal oьlu Qal"da olmuш, min-min illяrdяn sonra Sabir, Hun, Xяzяr, Eftalit, Kuшan vя s.adlarla Шяrqdяn Qяrbя цz чevirяnlяr dя, bu gюzяl dцnyanыn bir чox юlkяlяri, o cцmlяdяn bцtцnlцklя Zaqafqaziya onlarыn zamanzaman hakimiyyяti altыnda olmuшdur. Qafqazыn yerli xalqlarы heч vaxt tam assimilyasiyaya uьramamышlar. Az яr ocaьыnыn tюrяklяri (tюrяmяlяri, torunlarы) isя onlarыn simasыnda qan, sцd vя dil qohumlarыnы gюrmцшlяr. Dil yaddaшыmыz da, el yaddaшыmыz da bunu sцbut edir.

Axы nece ola bilяr ki, kючяri tцrk tayfalarыnыn gяliшi ilя tяkcя Azяrbaycan tцrklяшsin, Gцrcцlяr, Ermяnilяr, Lяzgilяr, Darginlяr tцrklяшmяsin? Bu, mцmkцn deyil.

Sadяcя olaraq, Azяrbaycan яn qяdim prototцrk dюvrцndяn etibarяn Azяr - tцrkцn vяtяnidir. Bu, Azяrbaycanыn tцrk olaraq qalmasыnыn яsas vя baшlыca шяrtidir. Цstяlik Azяrbaycan цmumtцrk

Qazan tutsaq olub oьlu Uruz чыxardыьы boyы bяyan edяr. Bakы-1988. sяh.116, 214.) deyяrlяrdi.

Gюy цzц damar-damar, Gюydяn yerя nur damar. Цrяk ki, var, шцшяdir, Sыnsa, onu kim yamar?

Divin canы deyilяndя ruh vя kodlaшdыrыlma nяzяrdя tutulur.

Sюhbяt bir insan tipinin cismani mяhvi ilя ruhani mяhvvindяn, fiziki vя mяnяvi assimilyasiyasыndan gedir. Burada duyьu vя dцшцncяnin, adяt vя яnяnяnin, hяyat tяrzinin tamamilя dяyiшmяsi nяzяrdя tutulur, hяm dя ruhun юlmяzliyinя iшarя edilir.

Divlяr aьыr yuxuya gedirlяr. Шяkililяrin deyimlяri iчяrisindя belя bir deyim var: "Bu laf div yuxusuna geyitdi ki!" Adяtяn яtrafыnda baш verяn hadisяlяrdяn xяbяri olmayan, yaxud da yuxudan ayыla bilmяyяn adamlar haqqыnda belя deyirlяr. Bяrk xoruldayanlar barяdя "elя xorulluyur ki, elя bilяsяn divdir", чox yeyяn qarыnqulular haqqыnda isя "bu laf divdir, яя, doymax bilmir" kimi ifadяlяr iшlяdirlяr. Eyni zamanda ayыltmaq istяsяlяr dя, ayыlmayan, yuxucul adamlar barяsindя incik-incik "Ulьuza geyitdi" deyirlяr. Bяzяn dя "Ulьuza geyяsяn" deyя qarьыyыrlar. Burada "Ulьuza geyяsяn" ifadяsi "yatыb, yuxulayыb ayыlmayasan" mяnasыndadыr. Иndi sual olunur: Nя цчцn hяm div, hяm dя oьuz yuxusu aьыr olur? Bunun cavabыnы onlarыn qan vя sцd (sцd-sцmцk) qohumluьunda axtarmaq lazыmdыr. Шяkililяr demiшkяn: - "Onlarыn hяr ikisi bi mяmяdяn sцt яmmiшlяr vя hяr ikisi чiy sцt яmяndilяr".

Bu чiy sцd яmяndяn o чiy sцd яmяnя qяdяr чox bюyцk zaman mяsafяsi vardыr. Hяlя hяr шeyi qыraьa qoyub nяzяrя alsaq ki, Azыxda yandыrыlan ilk ocaq Шell qatыna dцшцr vя Шell dюvrцnцn mцtlяq yaшы 700-400 min il bundan яvvяlя aiddir, onda шцur vя idrakыnыn rцшeymlяri homo habilislя baьlы olan homo sapiensin yaddaш vя tяfяkkцrцnцn dяrinliyinя sюz quшunun (naьыl vя яfsanяlяrimizdя isя Zцmrцd quшunun) qanadlarыnda enmяk mцmkцndцr. "Sюz quш kimi шeydir, aьыzdan чыxdы - qurtardы. Gяrяk sюzцn dalыnda durasan, цstцndя dayanasan, yыxыlmiyяsяn". Ulьuz vя ya Oьuz

(o // u яvяzlяnmяsi Шяki lяhcяsindя юzцnц яn чox gюstяrяn fonetik hadisяlяrdяn biridir. Ona // una, onu // unu vя s. "O" шяxs яvяzliyi orta яsrlяrdя "ol" шяklindя tяlяffцz edilirdi. "Ulquz" sюzцnцn "ul" tяrkibi "ol" tяrkibinin fonetik variantыdыr, "Ulquz" "Oьuz" demяkdir.) ilя Div arasыndakы genetik

яlaqя hяm dя onlarыn yuxu tяrzindя юzцnц gюstяrir. 1664-1677 illяrdя Sяfяvi imperiyasыnda sяyahяtdя olan Fransыz sяyyahы J.B.Шardяn bir maьarada yeddi yuxuculun цч яsr imiш ki, yuxuladыьыnы vя bir itin onlara keшik чяkdiyini tяsvir edяn

mяdя-niyyяtinin beшiyidir, чцnki o, Qu-ruчay mяdяniyyяrinin vя Azыx oca-ьыnыn tюrяyi-tюrяmяsidir. Tцrkkюkц Azяrbaycanda, qol-budaьы Шяrqdя vя Qяrbdя, Шimalda vя Cяnubda olan bir aьacdыr. Gцnяшя meyilli ol-duьundan onun budaqlarы gцnчыxa-na vя gцnbatana daha чox uzanmышdыr. Azяrbaycan tцrkцnцn dцn-ya mяdяniyyяtindя misilsiz vя in-karedilmяz rolu vardыr. Bu gцn "mяdяniyyяt" mяnasыnda beynяlxalq miqyasda iшlяdilяn "kultura", "kцltцr" sюzlяrinin izahы Avropa dillяrinin mяntiqinя uyuшmur. O шey kцltцr adlana bilяr ki, onun яmяlя gяlmяsindя qol iшtirak etmiш olsun. Иlk ocaьыn yandыrыlmasы da, ilk yazыnыn yazыlmasы da belяdir. Bюyцk яdяbiyyatшцnas Yашар Qarayev demiшkяn: "Kцltцrlя insanыn tяmasыndan ocaq yaranыr". O, "kultura" vя ya "kцltцr" sюzцnцn "qol" vя "tюrя" sюzlяrindяn яmяlя gяldiyini, "qoldan tюrяyяn" mяnasыnda olduьunun gюstяrir.

Doьru izahdыr! Bяшяr tarixindя odun vя ilk ocaьыn kяшfindяn bюyцk kяшf yoxdur, "odu itif kцlnяn oynamaxdan" da bюyцk fяlakяt ola bilmяz. Azыx adamыnыn "qoltяrяsi" юz tяsdiqini ilk ocaqda tapmышdыr. Шяkililяr bяzяn "ata yurdu", "ata evi" mя`nasыnda "bavam ocaьы" ifadяsini dя iшlяdirlяr. "Ocaьыn itsin" ifadяsindя isя "nяslin kяsilsin" mяfhumu yatыr. Яgяr folklor nцmunяlяrindяki sonsuzluьa mцnasibяti araшdыrsaq, gюrяrik ki, naьыl qяhrяmanlarыmыzы яn чox qorxudan шey "ocaьы yandыracaq" varisin olmamasыdыr. Nя цчцn onlar "ocaьыn itmяsindяn, qaralmasыndan" bu qяdяr qorxurlar? Min illяr boyunca чallaшыb, яllяшib ilk ocaьы qalayanlar bunun nя olduьunu bilirlяr. Elя buna gюrя dя, "ocaьыn itmяsi" qorxusu hяlя dя canыmыzdan чыxmыr. Hяm dя bu qorxu o qorxudur ki, yaddaшыmыzda, tяsяvvцrцmцzdя yaшayыr.Vя bцtцn kцltцrlяrin alt qatыndan Azыx ocaьыnыn iшыьы gяlir. Bяlkя dя bu iшыьыn tяsiridir ki, ingilis Иsaak Teylor 1874-cц, Fransыz Bauke de Kara 1917-ci, avstraliyalы Vilhelm Brandenшteyn 1937-ci, tцrk Adilя Ayda 1985-ci ildя yunan, etrusk, Roma mяdяniyyяtlяrinin yaradыcыlarыnыn prototцrk olduьu qяnaяtinя gяlmiшlяr. XVЫ яsrdя Fransada yaшayыb yaratmыш ensiklopedik publisist Miшel Monten "Щяyat tяcrцbяlяri" kitabыnыn Ы cildindя Sultan Mяhяmmяd Fatehin "biz dя troyalыlarыn юvladlarыyыq" sюzlяrini misal gяtirmiшdir ki, bu da prototцrklяrя iшarяdir. Heч шцbhяsiz ki, bu, Sultan Mehmed Fatehin qan yaddaшыndan gяlmiшdir. Шяki lяhчяsindя qan yaddaшыndan gяlяn vя bizim artыq yuxarыda xatыrladыьыmыz "Qal oьlu Qal" ifadяsi getdiyi yerdяn qayыtmayan adamlar barяsindя iшlяdilir.

Belяlяri barяsindя "at юlli, it юlli, gяlmяdi" deyirik. "Qal oьlu" formatыnda isя etnosla baьlыlыq vardыr. Иstяr-istяmяz qallarla maraqlandыm. Mяlum oldu ki, Fransa qяdimdя Qalliya adlanmышdыr, sakinlяrinя isя qallar demiшlяr. Qallar Tцrkцstandan - Amu-Dяrya чayы sahillяrindяn (Memanto Larousse. Paris-

1900, librairie larusse, page 144.)

kючцb gяlяnlяrdir. Fransыz ensiklopediyasыnыn verdiyi mяlumat belяdir. Xatыrladыm ki, "bяbя", "las", "lыrd", "lodыr", sюzlяri Fransыz leksikasыnda da "bebe", "las", "lurd", "lodr" шяklindя eyni vя yaxыn mяnada iшlяnir. Шяki lяhcяsindя "las toyuq", "lыrd adam" ifadяlяri чox iшlяkdir. Belя tяsяvvцr etmяk olar ki, qallarыn taleyi etrusklarыn taleyi kimi aчыqlanmamыш qalыr.

Ancaq bir шey hяqiqяtdir ki, "tцrk xalqlarыnыn tarixi hяyat yolu чox-чox qяdimlяrdяn baшlamыш, Avrasiyanыn mцxtяlif xalqlarыnыn vя dцnya sivilizasiyalarыnыn tarixi inkiшafыnda яhяmiyyяtli rol oynamышdыr. Mяhz elя ona gюrя dя dilчi tarixчisiz bir addыm da ata bilmяz qяnaяtinя gяlяnlяr haqqlыdыrlar.

(Арды вар)

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.20 Гязянфяр ЯЛИЙЕВ,

Antropogen tяsir vя яtraf mцhitin чirklяnmяsi

АМЕА Шяки Реэионал Елми Мяркязинин genofond vя bitki biomцxtяlifliyi шюbяsinin rяhbяri,б.ф.ц.д. tensiv шяkildя ovчuluqla vя bitki Иnsan cяmiyyяti biosferя tяsir gюstяrяn vя яtraf mцhiti dяyiшdirяn gцclц qцvvяyя чevrilmiшdir. Иnsanыn tяsяrrцfat fяaliyyяti nяticяsindя biosferя birbaшa vя ya dolayы yolla tяsiri antropogen tяsir adlanыr. Antropogen tяsir gцcцnя gюrя yalnыz geoloji proseslя, miqyasыna gюrя isя biosferdя baш verяn maddяlяr vя enerji dюvranы ilя mцqayisя edilя biяr. Cяmiyyяtin yaшamasы цчцn ilkin bioloji mяhsula vя mineral xammala olan tяlяbat antropogen tяsirin mahiyyяtini tяшkil edir.

Hяmin tяlяbatы юdяyяn yeganя mяnbя kimi biosfer чыxыш edir.

Tяbii sяrvяtin mяnimsяnilmяsi, emalы vя istifadяsi zamanы yaranan tullantыlarla яtraf mцhitin чirklяnmяsi biosferя antropogen tяsirin ekoloji nяticяlяridir. Biosferin ilkin vя tяkrar tullantыlarla чirklяnmяsi mцшahidя olunur. Иlkin tullantыlar tяbii sяrvяtin mяnimsяnilmяsi nяticяsindя istifadя tapmayan, tяbii яlaqяlяri pozulmuш biosfer mяhsullarыnыn birbaшa qalыqlarыndan ibarяtdir.

Tяbii sяrvяtin emalы, iшlяnmяsi vя istifadяsi nяticяsindя yaranan tullaнtыlar ikinci (tяkrar) adlandыrыlaraq, яtraf mцhitin чirklяnmяsinя sяbяb olur. Иkinci tullantыlar sыrasыna hяm dя insan tяrяfindяn sintez edilmiш vя tяbii ekosistemlяrя яsas olmayan maddяlяr aiddir.

Biosferin tяkrar, yяni ikinci tullantыlarla чirklяnmяsi daha aьыr tяzadlar yaradыr. Чirklяnmяnin mahiyyяti ekosistemin tяrkibinя ona яsas olmayan maddя яшyalarыn daxil edilmяsidir. Alman filosofu Hegelin ifadяsinя gюrя: "Tяbiяtdя mюvcud olan bцtцn cisimlяr qцdrяtli olub, insana mцxtяlif шяkildя mцqavimяt gюstяrir. Onlarы fяth etmяkdяn юtrц, insan onlarыn arasыnda tяbiяtin baшqa cisimlяrini yerlяшdirir."

Ekosistemя yad olan maddя, enerji vя birlяшmяlяrin яtraf mцhitя (atmosferя, litosferя vя hidrosferя) gяtirilmяsi, yerlяшdirilmяsi vя atыlmasы nяticяsindя mцhit amillяrinin fiziki parametrlяrinin, kimyяvi xassяlяrinin vя daxili qanunauyьunluqlarыnыn pozulmasы чirklяnmя adlanыr.

Biosferin чirklяnmяsi insan cяmiyyяti yaranan gцndяn mюvcuddur. Яtraf mцhitя antropogen tяsirin zяruriliyi irяli gяlir: - Cяmiyyяtin яtraf mцhitdяn tяcrid olunmuш avtonom шяkildя yaшamasыnыn qeyri-mцmkцnlцyцndяn; - Tullantыlarыn vя яlavя tяsirin aradan qaldыrыlmamasыnыn qanunauyьun xarakter daшыmasыndan.

Bu qanuna яsasяn tяsяrrцfat fяaliyyяtinin bцtцn sahяlяri tullantыlarыn yaranmasы vя aradan qaldыrыlmasы, prinsip etibarilя, qeyri-mцmkцn olan яlavя tяsirlяrlя nяticяlяnir. Hяmin tullantыlar vя яlavя tяsirlяr ya bir formadan digяrinя keчirilя bilяr, ya da hяr hansы bir mяkanda yerlяшdirilя bilяr.

Antropogen tяsirin yaranmasы tarixi xarakter daшыsa da, sяnaye dюvrцnя qяdяr (XVЫЫЫ яsr) яtraf mцhitin чirklяnmяsi lokal yayыlaraq geniш яrazilяri яhatя etmirdi. Яhalinin sayыnыn az, tяbii sяrvяtlяrin isя bol olduьu dюvrlяrdя antropogen tяsirin nяticяlяri dя o qяdяr nяzяrя чarpmыrdы: - Yeni yaranan ibtidai insan tяbiяtdя "hяll olaraq" biosferя adi bioloji nюv kimi tяsir gюstяrirdi; "Bioloji nюv kimi formalaшmыш insan (Homo sapiens) in-

№ 6 (129), Ийун 2015

toplamaqla mяшьul olsa da, ekosistemlяrdя kюklц dяyiшikliklяr yaratmыrdы; - Яkinчilk vя heyvandarlыьыn yaranmasы ilя baьlы biosferя tяsir intensivlяшmiшdir. Geniш яrazilяrdя mal-qaranыn otarыlmasы, meшяlяrin qыrыlaraq yandыrыlmasы, чяmяnliklяrin шumlanmasы nяticяsindя яkin sahяlяrinin geniшlяndirilmяsi tяbii ekosistemlяrin sыradan чыxmasы vя biosferdя tarazlыьыn pozulmasы ilя nяticяlяnmiшdir.

Antropogen tяsirin sяnaye dюvrц son 300 ili яhatя etmяklя kulminasiya hяddinя XX яsrdя чatmышdыr. Bu mяrhяlяdя biosferdя bцtцn ekoloji komponentlяr gцclц antropogen tяsirя mяruz qalaraq qlobal ekoloji tяzadlar yaranmышdыr. XVЫЫ яsrя qяdяr biosferdя ekoloji tarazlыq qlobal шяkildя pozulmamыш qalыr, яtraf mцhitin чirklяnmяsi isя lokal xarakter daшыyыrdы. Lakin XVЫЫ яsrdяn baшlayaraq sяnayenin sцrяtli inkiшafы vя onun tюrяmяsi olan

- Biotanыn (bitki vя heyvanlar alяminin mяcmusu) dяyiшdirilmяsi: bir чox bitki vя heyvan nюvlяrinin mяhv edilяrяk itirilmяsi, yeni heyvan cinslяrinin vя bitki sortlarыnыn yaradыlmasы, bioloji mцxtяlifliyin sыradan чыxmasы, яtraf mцhitdя (torpaq, su, hava) arzuolunmayan biogenlяrin vя hansыsa яrazidя yeni orqanizmlяrin peyda olmasы, kяnd tяsяrrцfatы bitkilяrinin vя mal-qaranыn infeksion vя parazitar xяstяlik tюrяdicilяrinin vя ziyanvericilяrinin yayыlmasы, mikrobioloji чirklяnmя vя s.

Hal-hazыrda 200-я qяdяr tяbii sяrvяtdяn istifadя olunur.

Mцasir texnologiyanыn tяkmillяшmяmяsi, mineral xammalыn tam emalы vя istifadяsini tяmin etmir.

Onun яksяr hissяsi tullantы шяklindя tяbiяtя qaytarыlыr. Bяzi mяnbяlяrя gюrя, istehsal olunan mяhsul istifadя olunan xammalыn yalnыz 1-2%-ni tяшkil edir, yerdя qalanы isя tullantыya gedir.

Bu fakt яtraf mцhitin чirkяnmяsini tяsdiqlяmяklя yanaшы, tяbii sяrvяt-

atmosferя, hidrosferя vя litosferя atыlaraq biosferi чirklяndirir.

Bюyцk шяhяrlяrin bюyцk dя ekoloji problemlяri mюvcuddur. Иri шяhяrlяrin yaranmasыna sяnayenin inkiшafы, urbanizasiya vя demoqrafik partlayыш baшlыca sяbяb olmuшdur.

Demoqrafik partlayыш planetimizdя яhalinin sayыnыn sцrяtli artыmы demяkdir. Baшlanьыcы XVЫЫЫ-XЫX яsrlяrdя mцшahidя olunmaqla XX яsrdя яsl sычrayышa demoqrafik partlayышa чevrilmiшdir.

Buna baшlыca sяbяblяrdяn biri яhalinin tяbii artыm gюstяricisinin dяyiшmяsidir. Qяdim dюvrlяrdяn яhalinin tяbii artыmы 0.1 % tяшkil edirdisя, bu gюstяrici XX яsrin ikinci yarыsыnda artыq 2%-я чatmышdыr.

Eramыzыn baшlanьыcыnda Yer kцrяsindя яhalinin sayы 0.3 mlrd. nяfяr olub, XVЫЫЫ яsrin sonu XЫX яsrin яvvяllяrindя 1.0 mlrd.-dan 1.65 mlrd. nяfяrя чataraq bu gюstяrici XX яsrin sonunda 6 mlrd. nяfяr tяшkil et-

gцclц urbanizasiya biosferin sabitliyini pozan baшlыca amilя чevrilmiшdir. Иqtisadiyyatыn bцtцn sahяlяrinin, o cцmlяdяn kяnd tяsяrrцfatы istehsalыnыn da sяnayelяшdirilmяsi vя iri шяhяrlяrin yaranmasы biosferя antropogen tяsiri artыrmaqla XX яsrin ortalarыndan baшlayaraq ekoloji bяlalar yaratmышdыr.

Biosferя antropogen tяsirin nяticяlяri aшaьыdakы formalarda юzцnц biruzя verir: - Litosferin strukturunun dяyiшdirilmяsi, xam torpaqlarыn, чюl vя чяmяnliklяrin яkilmяsi, meшя юrtцyцnцn mяhv edilяrяk geniш sahяlяrin meшяsizlяшdirilmяsi, sяhralaшma vя bozqыrlaшma, meliorasiya vя irriqasiya iшlяrinin aparыlmasы, sцni su hюvzяlяrinin vя dяryaчalarыn yaradыlmasы vя s. nяticяsindя; - Biosferi tяшkil edяn komponentlяrin яlaqяlяrinin vя maddяlяr mцbadilяsinin balansыnыn pozulmasы, faydalы qazыntыlarыn чыxarыlmasы, sяnaye vя mяiшяt tullantыlarыnыn litosferdя toplanmasы, чirklяndirici maddя vя birlяшmяlяrin atmosferя vя hidrosferя atыlmasы, quraqlaшma vя s. nяticяsindя; - Yer kцrяsinin ayrы-ayrы regionlarыnda vя planetdя bцtюvlцkdя enerji, o cцmlяdяn istilik balansыnыn pozulmasы: atmosferdя karbon qazыnыn (CO2) qatыlыьыnыn artmasы nяticяsindя "parnik" (istixana) effektinin yaranmasы, iqlimin istilяшmяsi, ozon tяbяqяsinin deqradasiyaya uьramasы цzцndяn dяliklяrin aчыlmasы vя s. nяticяsindя;

dяn qeyri-rasional istifadяyя mцnasibяtin olmasыnы, qяnaяtedici yanaшmanыn yaranmamasыnы gюstяrir.

Elmi-texniki tяrяqqinin inkiшaf sяviyyяsi bu gцn 10 milyona yaxыn maddя sintez etmяyя imkan verir. Цmumdцnya Sяhiyyя Tяшkilatыnыn mяlumatlarыna яsasяn hazыrda 500 minя yaxыn kimyяvi birlяшmя praktiki tяtbiqini tapыr.

Onlardan 40 minя yaxыn birlяшmя insan цчцn zяrяrli,12 mini isя toкsik hesab olunur.

Biosferin antropogen чirklяnmяsinя яsasяn sяnaye, energetika vя nяqliyyat vasitяlяri (birlikdя 76%) sяbяb olur. Onlarыn iшtirakы tяшkil edir: sяnaye - 38%; energetika - 22%; nяqliyyat vasitяlяri - 16%; kяnd tяsяrrцfatы 14%; mяiшяt tullantыlarы - 7%; digяr mяnbяlяr - 3%.

Biosferя antropogen tяsirin nяticяlяri vя miqyasы (1 ildя): Yerin tяkindяn 300 mlrd. тon mineral sяrvяt чыxarыlыr; o cцmlяdяn, 100 mlrd. ton dяmir filizi; tikinti vя daь-mяdяn iшlяri zamanы 4 min km2 qrunt vя suxur daшыnыr; 800 mln. ton metal яridilir; 50-70 mln. km2 torpaq sяhralaшma, шoranlaшma, tikinti vя s. nяticяsindя itirilir; 18 mln. hektar meшя sahяsi mяhv edilir; minя yaxыn bitki vя heyvan nюvц itirilir; Dцnya okeanыna 10 mln. ton neft mяhsullarы dцшяrяk onu чirklяndirir; 7 mlrd. ton шяrti yanacaq yandыrыlыr; 4 mln. ton pestisid istifadя olunur; 30 mlrd. ton sяnaye vя mяiшяt tullantыlarы bяrk, maye vя qaz halыnda

miшdir. Belяliklя, eramыzыn яvvяlindяn XVЫЫЫ яsrя kimi яhalinin sayы 4 dяfя, XX яsrin яvvяlindя 6 dяfя vя XX яsrin sonunda 24 dяfя artmышdыr. Яhalinin intensiv artыmы XX яsrdя mцшahidя olunur. Belя ki, яgяr eramыzыn яvvяlindяn XX яsrin яvvяlinя kimi olan dюvrdя Yer kцrяsindя яhalinin sayы 6 dяfя artmышdыrsa, tяkcя XX яsrdя artыm 4 dяfя tяшkil etmiшdir. Mцtlяq artыm XX яsrя qяdяr 1.40 mlrd. nяfяr, XX яsrdя isя 4.35 mlrd. nяfяr tяшkil edir.

XXЫ яsrin sonunda dцnya яhalisinin sayыnыn 12-13 mlrd. tяшkil edяcяyi proqnazlaшdыrыr.

Sяnayenin inkiшafы ilя baьlы iri шяhяrlяr yaranmaьa baшladы. Hяmin шяhяrlяrin яhalisi kяnd yerindя yaшayan яhalinin hesabыna formalaшыrdы. Шяhяrlяr inkiшaf etdikcя kяnd яhalisinin шяhяrя axыnы (urbanizasiyasы) gцclяndirdi.

Nяticяdя шяhяr vя kяnd яhalisinin sayыnda qeyri-bяrabяrlik yaranmышdыr vя bu gцn яhalinin yarыdan чoxu шяhяrlяrdя mяskunlaшmышdыr.

Bяzi inkiшaf etmiш юlkяlяrdя bu gюstяrici 80%-dяn чoxdur. Яtрaf mцhitin чirklяnmяsindя vя biosferin deqradasiyaya uьramasыnda iri шяhяrlяr яsas yer tutur. Bununla bяrabяr, iri шяhяrlяrin юzцnяmяxsus ekoloji problemlяri dя mюvcuddur. Яtraf mцhiti чirklяndirяn яsas mяnbяlяr - sяnaye, energetika vя nяqliyyat vasitяlяri шяhяrlяrdя cяmlяшmiшdir. Шяhяrin sosial-iqtisadi problemlяrinin hяllinя xidmяt etmяklя bяrabяr onun ekoloji durumunun

gяrginlяшmяsinя sяbяb olurlar.

Digяr problem шяhяrin hяyat fяaliyyяti tяchizatы vя onun nяticяlяri ilя baьlыdыr. Шяhяr яhalisinin яrzaq, su vя s. ilя tяchizatы problemi ilя yanaшы, mяiшяt tullantыlarы da яsl ekoloji bяlaya чevrilmiшdir. Иnkiшaf etmiш юlkяlяrdя яhalisinin sayы 1 mln. nяfяr olan шяhяrin suya, яrzaьa vя yanacaьa olan sutkalыq tяlяbatы yцksяk olsa da, bunlarыn mцqabilindя yaranan tullantыlarыn miqdarы dцшцnmяyя daha чox vadar edir. Яhalisi 1 mln. nяfяr olan шяhяr sutka яrzindя 500 min ton чirkab su, 2 min ton bяrk tullantы vя 1.9 min ton mцxtяlif aqreqat halыnda vя kimyяvi tяrkibdя atmosferi чirklяndirяn maddя yaradыr.

Mяnшяyinя gюrя чirklяnmя bюlцnцr: tяbii-tяbiяtdя mцшahidя olunan hadisя vя proseslяrin nяticяsindя yaranыr (vulkan pцskцrmяsi, sel hadisяlяri, meteoritlяrin atmosferin Yerя yaxn tяbяqяlяrinя daxil olmasы, meшя yanьыnlarы vя s.); antropogen insanыn fяaliyyяti ilя baьlы bцtцn чirklяnmяlяr. Чirklяnmя obyektinя gюrя: suyun; atmosferin; torpaьыn; tяbii landшaftыn чirklяnmяsi. Яhatя etdiyi яraziyя - miqyasыna gюrя: lokal kiчik яrazilяri яhatя etmяklя, mяhdud, yerli xarakter daшыyыr; regional-юlkя daxilindя яrazinin hяr hansы hissяsini яhatя edir; transsяrhяd - bir neчя юlkяnin яrazisinя aid edilir (Kцr чayы-nыn, Xяzяr dяnizinin vя s. чirklяnmяsi); qlobal юlkяlяr чяrчivяsindяn kяnara чыxaraq bцtцn sivilizasiya цчцn tяhlцkя yaradыr (Dцnya okeanыnыn чirklяnmяsi, ozon tяbяqяsinin deqradasiyaya uьramasы vя s.). Чirklяnmя yaranma mяnbяyinя vя nюvцnя gюrя fiziki, kimyяvi, bioloji vя biotik olub tяsnifatы daha чox elmi-praktiki яhяmiyyяt kяsb edir.

Fiziki чirklяnmя mцhitin istilik-energetik, elektromaqnit, dalьa, radioaktiv шцalanmavя s. parametrlяrinin normadan kяnara чыxmasыnda mцшahidя olunur: istlik (termal) чirklяnmя - metallurgiya sяnayesindя, istilik elektrik stansiyalarыnda vя s. qыzdыrыlmasы hava kцtlяsinin atmosferя buraxыlmasы vя isti suyun hidrosferя axыdыlmasы zamanы mцшahidя olunur; elektromaqnit шцalanma (EMШ) - mцhitin tяbii elektromaqnit xassяlяrinin dяyiшdirilmяsi nяticяsindя baш verir, яsas mяnbя kimi mцxtяlif teleradio qurьularыnыn yaratdыьы elektromaqnit шцalarы чыxыш edir.

Radioaktiv чirklяnmя mцhitdя radioaktiv шцalanmanыn miqdarыnыn tяbii fonu keчmяsi nяticяsindя yaranыr.

Radioaktiv vя elektromaqnit шцalanmalarы яn tяhlцkяli чirklяnmя nюvlяri olub, insanla bяrabяr bцtцn canlы alяmя (biosenoza) gцclц tяsir gюstяrir.

Kimyяvi чirklяnmяlяrin яsas mяnbяlяri sяnaye, energetika, nяqliyyat vasitяlяri vя kяnd tяsяrrцfatы istehsalы olub, чirklяndiricilяrin tяrkibi чox geniш diapazona malikdir: karbon birlяшmяlяri; kцkцrd birlяшmяlяri; azot birlяшmяlяri; karbohidrogen mяhsullarы; ftorlu birlяшmяlяr; aьыr metallar; pestisidlяr; цzvi metal birlяшmяlяri; mяrgцmцш birlяшmяlяr; yuycu maddяlяr; plastik kцtlя; aerozollar; sintez olunmuш цzvi maddяlяr; radioaktiv elementlяr (bяzi mяnbяlяrdя fiziki чirklяnmяyя aid edilir) vя s.

Biosferin чirklяnmяsindя kяnd tяsяrrцfatыnыn intensivlяш-dirilmяsi (sяnayelяшdirilmяsi) sayяsindя kimyanыn - gцbrя vя pestisidlяrin tяtbiqi xцsusi yer tutur. Miqyasыna vя tюrяtdiklяri tяzadlara gюrя sяnayedяn sonra ikinci yerdя durur.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 6 (129), Ийун 2015

сящ.21

Д ДЙ ЙП П э эу уш шя яс си и MЯKTЯBLИLЯRИN YAY TЯTИLИNDЯ YOL HЯRЯKЯTИNИN TЯHLЦKЯSИZLИYИ Яziz mяktяblilяr! Siz "Son Zяng" sяdalarы altыnda yay tяtilinя buraxыldыnыz...

Kimi юz doьma Шяki rayonunda, kimi isя baшqa шяhяr vя rayonlarda istirahяt edяcяkdir. Amma bцtцn hallarda siz kцчя vя yollarda avtomobillяrlя rastlaшacaqsыnыz. Kцчяlяr boyu hяrяkяt edяcяk, yollarы keчmяli olacaqsыnыz. Ona gюrя dя YOL HЯRЯKЯT QAYDALARЫNЫ ciddi яmяl etmяk lazыmdыr ki, yay tяtilindя avtomobil qяzalarыndan uzaq olasыnыz. Xatыrladыrыq ki, bu ilin (2015) 1-ci rцbцndя Respublikamыzыn avtomobil yollarыnda piyadalarыn vurulmasы ilя nяticяlяnяn 224 yol nяqliyyat hadisяsi baш vermiшdir ki, hяmin YNH-dя 81 nяfяr юlцb, 170 nяfяr mцxtяlif dяrяcяli bяdяn xяsarяtlяri almышdыr.

Aparыlmыш tяhlillяr gюstяrir ki, piyadalarыn vurulmasыnda sцrцcцlяrlя yanaшы piyada-larыn da tяqsiri vardыr. Odur ki, mяktяblilяr elяcя dя digяr piyadalara mцraciяt edirik ki, aшaьыdakы qaydalara ciddi яmяl etsinlяr: - Kцчяlяrdя sяkilяrlя, yollarda isя ehtiyyat hissя ilя hяrяkяt edin. Яgяr sяki yoxdursa, kцчяnin tam kяnarы ilя gedin;

- Piyada keчidlяri ilя kцчяni keчin. Piyada keчidi yoxdursa, kцчяnin dцz xяtti his-sяsindяn, yяni hяr iki tяrяf yaxшы gюrцnяn yerindяn, sola-saьa baxmaqla, чox diqqяtlя, avtomobilin yaxыnlaшmadыьыnы tam yeqin edяrяk keчin; - Kцчя vя yolda dayanmыш nяqliyyat vasitяsinin qarшыsыndan keчmяk чox tяhlцkяlidir. Яn чox hadisяlяr bu sяbяbdяn olur. Arxa hissяdяn keчmяk lazыmdыr; - Kцчяni svetoforun (iшыqforun) ancaq yaшыl iшыьыnda keчin. Piyada svetoforu yoxdursa, nяqliyyat svetoforunun qыrmыzы iшыьыnda (avtomobillяr dayandыqdan sonra) keчin; - Avtobuslarы dayanacaqlarda, dayanacaq yoxdursa sяkilяrdя gюzlяyin. Avtobus tam dayanmamыш ona yaxыnlaшmayыn; - Kцчя vя yollarda yыьышыb topla oynamaq, arabacыqlar, velosiped sцrmяk olmaz; - Yaшы 12-dяn az olan uшaqlarыn, minik avtomobilindя qabaq oturacaqda azyaшlы uшaьы saxlamaq цчцn xцsusi qurьu olmadan oturmasыna icazя verilmir.

Hюrmяtli valideynlяr!

Azyaшlы uшaqlarы tяkbaшыna kцчя vя yollara buraxmayыn, dцkanlara gюndяrmяyin. Bununla siz юz uшaqlarыnыzы avtomobil qяzalarыndan qoruyarsыnыz. Kяnd yerlяrindя mal-qaranыn, ev quшlarыnыn юtцrцlmяsini azyaшlыlara hяvalя etmяyin.

ШЯКИ ДЙП-дян ХЯБЯРДАРЛЫГ Ютян сайымызда (Май - 2015) Шяки ДЙП-нин охуъуларымыза ашаьыдакы мцраъиятини дяръ етмишдик: ШЯKИ ШЯHЯR-RAYON POLИS ШЮBЯSИNИN DЮVLЯT YOL POLИS BЮLMЯSИNИN ШЯKИ SAKИNLЯRИNЯ MЦRACИЯTИ

Bakы-2015 1-ci Avropa Oyunlarы яrяfяsindя paytaxtыn kцчя vя yollarыnda nяqliyyat sыxlыьыnыn azaldыlmasы mяqsяdi ilя cari ilin iyun ayыnыn 1-dяn 30-dяk olan mцddяt яrzindя fяrdi nяqliyyat vasitяlяrinin o cцmlяdяn mцxtяlif tяyinatlы yцk avtomobillяrinin Bakы шяhяrinя giriшi mцmkцn olmayacaqdыr.

TOY KARVANЫ

Karvanda avtomobillяrin sayы чox olanda hяm юzlяrinя, hяm dя digяr hяrяkяt iшtirakчыlarы-

edяn avtomobillяrin qarшыsыna чыxmaqla qяza шяraiti yaradыrlar.

Bяzяn dя belя kobud YHQ pozuntularы qяza шяraitlяri yox, artыq qяzanыn yaranmasыna sяbяb olur.

Ona gюrя dя, belя iшя polisin mцdaxilяsindяn юncя aьsaqqallarыn dцшцnцlmцш formada yanaшmasы, cavanlara mяslяhяt vermяlяri, lazыm gяlsя tяlяb etmяlяri mяncя daha mяqsяdяmцvafiqdir. "Toy Karvanы"nыn iшtirakчыsы olmaq sцrцcцlяri mяsuliyyяtdяn azad etmir.

na problem yaradыr. Toylarыn baшlanmasы vя yaxud da qurtarmasы яhalinin iшdяn чыxma vaxtlarыna tяsadцf edir vя яsasяn gцnцn pik saatlarыnda olur. "Toy Karvanы"nыn iшtirakчыsы olan avtomobillяr, yolun hяrяkяt hissяsinя sяpяlяnяrяk, qarшы hяrяkяt zolaьыna чыxaraq, qarшыdan gяlяn avtomobillяr цчцn qяza шяraiti yaradыrlar. "Toy Karvanыn"da avtomobillяrin чox olmasы svetaforda (iшыqforda) tыxac yaratdыьыna gюrя qadaьanedici "qыrmыzы" iшыqda hяrяkяtlяrini davam etdirmяk mяcburiyyяtindя qalыrlar.

Bununla da yaшыl iшыqda hяrяkяt

Bununla baьlы Шяki "Dюvlяt Yol Polisi" dя mцяyyяn tяdbirlяr gюrяcяk, svetoforun (iшыqforun) qadaьanedici iшarяlяrinя mяhяl qoymayan, qarшы hяrяkяt zolaьыna чыxaraq qarшыdan gяlяn avtomobillяrin hяrяkяtinя mane olaraq onlara qяza шяraiti yaradan, mцxtяlif чoxavazlы sяs siqnallarыndan istifadя edяrяk cяmiyyяtin haqlы narazыlыьыna sяbяb olan hяrяkяtlяrя yol verяn sцrцcцlяrя qarшы inzibati qaydada tяdbirlяr gюrцlяcяkdir.

(Иyul-Sentyabr aylarыnda Toy mюvsцmцnцn baшlanmasы ilя яlaqяdar) Azяrbaycanda "Toy Karvanы" maksimum 3-5 avtomobildяn ibarяt ola bilяr.

Шяки району, Баш Эюйнцк кянд сакини Алъанов Мурад Сабир оьлунун адына верилмиш Шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

Шяki ШRPШ DYPB-нин Tяbliьat vя тяшviqat цzrя иnspektoru, полис баш лейтенанты

ШЯKИ ШRPШ-NИN DYPB-SИ ШЯKИ SAKИNLЯRИNЯ MЦRACИЯT EDЯRЯK BИLDИRИR KИ, MAL-QARANЫ YOLDA NЯZARЯTSИZ QOYMAQ, ASFALT ЮRTЦKLЦ YOLLARLA ЮTЦRMЯK OLMAZ! Belя hallar yol-nяqliyyat hadisяlяrinin baш vermяsinя gяtirib чыxarыr.

Mal-qara sahiblяri, malqaranы yolda nяzarяtsiz qoyarlar sa vя mal-qaranы asfalt юrtцklц yollarla юtцrяrlяrsя, yol hяrяkяti haqqыnda qanunun 39; 47-VЫ/1 maddяlяrinin tяlяblяrini pozmuш olurlar vя Azяrbaycan Respublikasыnыn Иnzibati Xяtalar Mяcяllяsinin 153.4.1; 153.4.2 maddяlяri ilя inzibati mяsuliyyяtя cяlb olunmaqla 40 (qыrx) manat mяblяьindя cяrimя олунаъаглар.

МИННЯТДАРЛЫГ

ЕТИБАРСЫЗ ЩЕСАБ ЕДИЛИР Шяки району, Балталы кянд сакини Мяняфов Хяййам Нязир оьлунун адына верилмиш Шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

Tural NИФТАЛЫЙЕВ,

Азярбайъан Мятбуат Шурасы, “Шяки Бялядиййяси” гязетинин баш редактору кими мяни мятбуат сащясиндяки чохиллик фяалиййятимя вя 60 иллик йубилейимя эюря Дипломла тябрик етмишдир. Эюстярдикляри диггятя вя бу йцксяк мцкафата эюря Мятбуат Шурасынын сядри Яфлатун Амашова вя гурумун бцтцн цзвляриня дярин миннятдарлыьымы билдириб, юз тяшяккцрцмц чатдырырам. Щюрмятля: Мурад Нябибяйов

Шяки шящяр, 31-ъи р-н, Мащмуд Ялийев кцчяси, ев 41 цнванда йашайан Пашайева Нязакят Мирзя гызынын адына верилмиш Шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр. Шяки району, Инчя кянд сакини Эцлмяммядов Фариз Фазил оьлунун адына верилмиш Шяхсиййят вясигяси вя Сцрцъцлцк вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр. Шяки шящяр, Д.Бцнйадзадя кцчяси, ев 5 цнванда йашайан Исмайылов Тярлан Рясул оьлунун адына верилмиш Шяхсиййят вясигяси, банк картлары вя онун щяйат йолдашы Эцлнаря Исмайылованын адына верилмиш Шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр. Шяки району, Киш кянд сакини Абдулщямидов Ъумай Нуру оьлуна мяхсус евин Купчасы, Техники паспорту вя пай торпаьына мяхсус сянядляр цчцн етибарсыз сайылыр.

Азярбайъан Республикасынын Дахили Ишляр Назирлийи, Бакы шящяриндя кечирилмиш 1-ъи Авропа Ойунлары заманы пайтахтда няглиййатын щярякятинин тяшкилиндян, еляъя дя няглиййат сыхлыьынын арадан галдырылмасы нятиъясиндя йоллардакы ращат вя фасилясиз щярякятдян, о ъцмлядян бунларын шящярин еколожи дурумуна мцсбят тясириндян мямнун галан шящяр сакинляринин чохсайлы мцраъияти ясасында эюстяришин мцддятини артырмаг гярарына эялмишдир. Беля ки, fяrdi nяqliyyat vasitяlяrinin o cцmlяdяn mцxtяlif tяyinatlы yцk avtomobillяrinin Bakы шяhяrinя giriшi mцmkцn olmayacaqdыr.

Paytaxta getmяk istяyяn rayon sakinlяrinя ictimai nяqliyyatdan istifadя etmяlяri tюvsiyyя olunur.

Е Е ЯЗИЗ

Л Л

А А

Н Н

ОХУЪУЛАРЫМЫЗ!

“ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ” гязетиня 2015-ъи илин икинъи йарым или цчцн абуня кампанийасы давам едир.

Гязетимизя абуня олмаг цчцн “Азярмятбуатйайым” АСЪ-нин Шяки Шюбясиня, “ГАЙА” мятбуатйайымынын Шяки Шюбясиня вя Шяки Реэионал Почт Шюбясиня мцраъият едя билярсиниз.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.22

№ 6 (129), Ийун 2015

Aьlarыn qaraldыьы yer Барат ЯЛИОЬЛУ Atlantik okeanы darыxdыrыcы, Amerika qitяsi maraqsыz, siyasяt Fidelsiz, iqtisadiyyat acы olardы Kuba olmasaydы...

Kolumbun qыlыncыnыn kцtlяшdiyi, gцllяsinin tцkяndiyi yerdir Kuba...

Kuba Amerikanыn sюyцldцyц, Чenin юyцldцyц, Lorkanыn dюyцldцyц, Heminqueyin sevildiyi bir yerdir.

Sюzцn яsl mяnasыnda yerdir...

Tanrыnыn insana bяxш etdiyi, insanыn isя Tanrыya hюrmяt яlamяti olaraq qoruyub-saxlaya bildiyi, dцnyadakы чox az yerlяrdяn biridir Kuba... Baшgicяllяndirici ecazkar gюzяlliyi var. Hяtta paxыlыqdan Bakыnыn adlarыndan birinin Badi-Kubя olduьunu da yadыma salыram. Zorla da olsa, eynilik tapmaq hяvяsindяyяm.

Tapacaьam da... Aчыьы, чox axtarmaьa ehtiyac yoxdur. Orada da bizim kimi qonaьa чox hюrmяt edirlяr vя onlar da bizim kimi sonradan bu чoxun aьrыsыnы чяkirlяr.

Amma шцkцr Allaha! Mцasir Kuba ayыlыb vя юz qяhvяsini юzц iчir. Qяhvя dя nisbяtяn qara olduьundan, istяr-istяmяz daha bir eyniliyя tяsadцf edirяm... Ыndi kubalыlar 1 qram шяkяr чuьunduru, 2 qram rom, 3 qram tцtцnц dя heч kimя havayы vermяzlяr.

Amma цrяklяrini verяrlяr. Elя bil, mяhz цrяklяrini vermяk цчцn yaranыblar kubalыlar. Adanыn tцrmя kimi olduьu vaxtlarda buraya gяtirilяn gцnahkarlarыn vяtяnlяrinя qayыtmaq, ailяlяrinя qovuчmaq цчцn gecяgцndцz etdiklяri dualardыr, bяlkя bunun sяbяbi?.. Kiчik bir torpaq sahяsinя bu qяdяr dua oxunubsa, buradakы insanlarыn mяrhяmяtinin bюyцklцyцnц юlчmяk mцmkцndцrmц?

Kubadan danышanda yadыma ilk dцшяn son gюrdцyцm mяnzяrяdir: hava limanыna gedяrkяn Havananыn яn axыrыncы kvartalыnda 3-4 gяnc qыzыn bizя яl elяmяsi. Sяmimi vя mяsum baxышlar... Elя hey baшlarыnы yellяyib heyfsilяnirdilяr.

Qяribяdir, bцtцn dцnya Kubaya getmяk istяyir, kubalыlar isя dцnyanыn harasыna olur-olsun.

Havanada axыrыncы kvartallar чoxdur. Чцnki шяhяr vaxtы ilя sahilboyu ensiz bir zonada salыnыb. Чox gюzяldir Havana. Yoxsul kvartallarыn bu qяdяr tяmiz saxlanmasыna heч Avropanыn Parisindя dя rast gяlя bilmяzsяn. Kubalыlar яcnяbilяrя, demяk olar, hяr шeyi satыrlar.

Bir neчя kasыb юlkяdя olmuшdum.

Oralarda da чox шeyi satыrdыlar. Am-

ma lap bu qяdяr чox шeyi yox da.

Tяbii ki, bir neчя шey var idi ki, onlarы heч tяklif dя etmirdilяr. Aьlыnыza baшqa шey gяlmяsin. Siqar, rom, qara koraldan sюhbяt gedir. Onlarы elя turistlяr юzlяri bюyцk hяvяslя alыrlar.

Kubaya bir neчя saatlыq gяlяn adam da bu цчцndяn birini alыr. Vaxtыm чox olduьundan, цчцndяn dя almышdыm.

Gюrdцyцm шяhяrlяr arasыnda bu qяdяr bюyцk (bizim tяbirimizcя desяk) Ичяriшяhяr gюrmяmiшdim. Havana baшdan-ayaьa Ичяriшяhяrdir. Tяzя шяhяrlяri yoxdur kubalыlarыn. Bцtцn binalar 80-100 illik tikililяrdir. Bu binalardakы bir neчя mяnzildя oldum. Birindя isя qonaq qismindя. Nяlяri var, dцzцrlяr masanыn цstцnя. "Kimsяn, hardan gяlmisяn?" soruшmazlar. Deyяsяn,

Hamы sяhяrяdяk шяnlяnmяk istяyir, vaxt isя azdыr. Gяrяk Tropikanaya чatam. Mюhtяшяm rяqs tamaшalarыna dцnyanыn чox yerindяn gяliblяr. Шou-balet baшlayыr. Sakit publika bir neчя dяqiqяdяn sonra rяqqaslardan da чox hяrяkяt etmяyя baшlayыr. Bir neчя nяfяr yerindя yox, aralыqdakы pillяlяrdя oturmaьa цstцnlцk verir. Rяqqasяlяr elя цrяkdяn, elя hяvяslя, elя fяdakarlыqla oynayыrdыlar ki, sanki elя bu tempdяcя burdakы яsrarяngiz Marikon bulvarыndan qaчыb, 10-15 metrlik qayalardan mяшhur яlvida mahnыsыnыn sяdalarы altыnda юzlяrini Atlantik okeanыn ev boyda dalьalarыnыn цstцnя atacaqlar. Mulen Rujdada datmышdыm, шяkil чяkdirmяk цчцn oynayыrdыlar. Burda isя sankы zaman xarab olur. Gah

yarlar?! Bununla belя юlkяdя чox az sяfil gюrяrsiniz. Kubalыlar чox qцrurlu xalqdыr. Fidel + olaraq, mцasir kubalы юzцnц kubalы kimi hiss edir, Vяtяnini sevir. Hяr yerdяn tяcrid olunmalarыna baxmayaraq, чox savadlы vя dцnyagюrцшцnя malik insanlardыlar. Fidel vя onun qurduьu rejim barяdя istяdiklяri fikri sюylяyirlяr. Kastro kubalыlarыn qяlbindяdir.

Rejim юlkяsi olmasыna baxmayaraq, Fidelin portretlяrinя vя heykяllяrinя чox az rast gяlя bilяrsiniz. Яvяzindя, hяr yerdя Чe Gevaranыn шяklinя, onun geyindiyi beretя rast gяlmяk olar. Mяn dя Чenin qыzыlы rяngdя beшguшяli ulduz taxыlmыш qara beretini aldыm. Bu beret hamыya yaraшыr. Yяqin, hamыnыn iчindя yaшayan azadlыq hissidir bunun

Аmerikanыn sюyцldцyц, Чenin юyцldцyц, Lorkanыn dюyцldцyц, Heminqueyin sevildiyi мякан...

heч adыmы da soruшmadыlar. Kasыb elя kubalы olar.

Nя isя, oturdum Presli tяrzindя rяqs edяn kяtilя. Bu vurhavurda Nyuton da yadыma dцшdц. Yыxыlmadыm. Bu boyda sяmimiliyin qarшыsыnda Preslini dя, Nyutonu da unudursan. Elя dя чox oturmaьa qoymurlar. Salsa elя rяqsdir. Mяn dя dominodan baшqa heч nя oynaya bilmяdiyimя gюrя, чяtiniklя girdim ritmя. Hamыya salsada ritmя dцшmяyi arzulayыram. Salsanыn ritmi naшы adam цчцn fantastikadыr. Bir neчя takтdan sonra baшlayыrsan юzцnцn чox istedadlы olduьuna inanmaьa.

Nя isя... Bu salsanы qoyaq bir kяnara. Bir xыrda detalы deyim, sonra. Bu rяqsdя sяnin necя oynamaьыnыn heч bir яhяmiyyяti yoxdur.

Tяrяf-mцqabilin hяr шeyi юzц edir.

Elя bil, heч kim iшlяmir.

qabaьa gedir, gah da ki dala. Ayaqlarыnы yerdяn цzцb hoppanыr, qышqыrыr, oxuyur, шяnlяnir hamы. Varlыsы, kasыbы, aьы, qarasы, bюyцyц, kiчiyi, qadыnы, kiшisi... Hamыsы bizim Azadlыq Meydanыndan kiчik bir yerdя xoшbяxt idi. Yaza-yaza юzцmц itirmiшяm, bilmirяm, hardayam, Bakыda, yoxsa Havanada. Yenя dя nя isя...

Kubanы dцnyada mяшhur edяn bir dя Varadero turist mяrkяzidir. Bura dцnyanыn hяr yerindяn gяlirlяr. Buralar heч Kubaya bяnzяmir; sanki Mayamidяsяn. Hяr чeшiddя iчkilяr, mяzяlяr; чox baxыmlы, maraqlы animasiya proqramlarы, rahatotaqlы otellяr, istirahяt цчцn nя lazыmdыrsa, hяr шey. Varaderoya giriш цчцn xцsusi buraxыlышыn olmalыdыr. Burda yerli яhali diнcяlmir. Чox baщalыdыr onlar цчцn. Kubalыnыn orta aylыq яmяkhaqqыsы 20-25$-dыr. Bu pula bir ay yaшa-

sirri...

Okeanыn kяnarыnda oturub nяhяng dalьalarыn pяncяsindяn qurtarmaq istяyяn qum dяnяciklяrinin mцcadilяsinя tamaшa edirяm.

Hяm юzlяrini, hяm dя юzlяrindяn olan sahili qurtarmaq цчцn vuruшur qum dяnяciklяri... Qoш-qocaman dalьalarыn sonda zяrif sahilin qarшыsыnda diz чюkmяlяrinin шahidi oluram vя Kubanыn uzun mцddяt azad qalacaьыna inamыm чoxalыr.

Havanada bir kafe var.

Kubaya gяlяn hяr kяs orda bir fincan qяhvя iчmяk arzusundadыr. Nя vaxtsa, Hеminquey boш vaxtlarыnы keчirяrmiш bu kafedя. Doьrudan da, bir Heminquey ab-havasы var burada. Kafe kюhnя шяhяrin iчяri шяhяrinin яn mяrkяzi kцчяsindя yerlяшir. Divarda yazычыnыn шяkli, tяbii ki, mяшhur qяlyanы ilя... Kubada mяш-

AЗАРКЕШ Рясул ИЛМЯДДИН ОЬЛУ Vurbala чox чыlьыn vя юz sevimli komandasыna hяdsiz sяdaqяtli olan futbol azarkeшi idi. Pяrяstij etdiyi yeganя sevimli komandasы "Neftчi" idi. Onun чox stajlы azarkeшlik hяyatыnda "Neftчi"ni яvяzlяyяcяk bir komanda hяlя ki, yox idi vя olmayacaqdы da. Vurbala anadan olan gцndяn azarkeш ailяsindя bюyцdцyцnя gюrя юzцnцn bu sahяdяki stajыnы elя hяmin gцndяn hesablayыrdы. Yaшadыьы kяndlяrindя, rayonlarыnda vя bяlkяdя юlkяmizin чox yerindя onu qiyabi dя olsa tanыyыrdыlar.

Vurbalanыn atasы dediyimiz kimi futbol azarkeшi idi. Amma on altы yaшыndan sonra. Яvvяllяr onun futboldan tam zяhlяsi getmяsя dя hяr-halda xoшu da gяlmirdi. Bakыnыn "Neftчi" komandasы 1966-cы ildя SSRИ чempionatыnыn цчцncцsц olandan sonra futbol alяmi onu da ov-

sunladы. Seyidяlinin instituta qяbul olunaraq, Bakыda yaшamaьa baшlamasы da onun futbol azarkeшi olmasыnda юz rolunu oynadы. Az bir zamanda o, яmяlli-baшlы futbol xяstяsinя чevrilmiшdi. Seyidяli Bakыnыn istяnilяn stadionunda keчirilяn bцtцn oyunlarы izlяmяkdяn yorulmazdы.

Futbolla baьlы bцtцn yazыlarы tapыb oxumaq vя onlarы yыьыb saxlamaq onun шakяri olmuшdu. "Neftчi" futbolчularыnыn hamыsыnы tanыyыr vя onlar haqqыnda bцtцn mяlumatlarы toplayardы. Bцtцn oyunчularыn, mяшqчilяrin tяrcцmeyi-halыnы яzbяr bilirdi. Иnstitutu nя vaxt vя necя bitirdiyi yadыnda qalmasa da, bir dя gюzцnц aчыb gюrdц ki, kяndlяrindя mцяllimlik edir. Azarkeшliyi Bakыdan kяnarda daha da шiddяtlяnяn Seyidяli mцяllim dяrs dediyi uшaqlara da bu vяrdiшi aшыlamaqda idi. Иlk oьlan юvladы dцnyaya gяlяndя heч fikirlяшmяdяn onun adыnы Vurbala qoydu. Ailяdя heч kяs ona qarшы getmяdi. Hamы bilirdi ki, Seyidяlini bu fikiirdяn dюndяrmяk mцшkцl iшdir. "Vur, bala" sюzц onun яn чox iшlяtdiyi sюz idi. Televiziyada futbol baшlayandan qurtarana qяdяr Seyidяli ayaqцstя dayanar, o yan bu yana var-gяl edя-edя "я, vur

dяя", "vur ay bala, vur bala"deyяrяk qышqыrardы.

Futbolun, xцsusяn dя "Neftчini"nin sadiq azarkeшi Seyidяli dцnyadan vaxtsыz kючsя dя oьlu Vurbala azarkeш kimi atasыndan чox irяli getmiшdi. Bazarda kаrtof satmaqla ailяsini birtяhяr dolandыran Vurbala iшdяn gяlяndяn ta gecя yarыya qяdяr bцtцn televiziya kanallarыnda gяziшib futbol matчlarыna vя ya futbolla baьlы hяr hansы bir veriliшя baxardы. Sonra baшlayardы юz alяmindя hяmin oyunlarы tяhlil etmяyя.

Sevimli komandasы "Neftчin"in oyunlarыnы daha чox araшdыrardы. Xцsusяn dя futbolчularыmыz uduzanda. Belя hallarda o, yataьыna uzanыb gюzlяrini yumar vя hяmin oyunu xяyalыnda yenidяn yaшadardы. Чoxu vaxtlar xяyalяn юzцnц komandasыnыn tяrkibindя hiss edяrdi.

Bir neчя gцn bundan qabaq baш verяn hadisя isя bцtцn kяnddя яks-sяda doьurmuш vя Vurbalanы dilя-diшя salmышdыр. Иndi Vurbalanыn o qяdяr azarkeшlik stajыnыn yarыmчыq kяsilmяsi tяhlцkяsi yaranmышdыр.

Demяli яhvalat belя olmuшdur:

ЩЕКАЙЯ

"Neftчi" beynяlxalq yarышыn qrup mяrhяlяsini adlamaq цчцn keчirdiyi oyunda yenя dя bюyцk hesabla uduzmuшdu. Bu mяьlubiyyяt bяlkя dя Vurbalaya "Neftчi"nin oyunчularыndan daha pis tяsir -etmiшdi. Oyun qurtarandan sonra Vurbala axшam yemяyini belя yemяdяn keчib yataьыna uzandы. Arxasы цstя yatыb, xяyalыnda hяmin oyunu yenidяn yaшamaьa baшladы. Fikirlяri onu чox uzaqlara apardы. Hяmin oyunu Vurbala fikrяn yaшamaьa o qяdяr aludя olmuшdu ki, юzцnц sanki meydanчada hiss edirdi. Ona elя gяlirdi ki, "Neftчi" artыq finala чыxыb vя bitяrяf meydanчada "Barselona" ilя qarшыlaшыr. Vurbala юzц dя "Neftчi"nin яsas heyяtindя meydana чыxыb. Qыzьыn oyun gedirdi. Komanda yoldaшlarыndan юtцrmя alan Vurbala var gцcц ilя topu uzaq "doqquzluьa" gюndяrir. Oyun Vurbalagilin tam цstцnlцyц ilя davam edirdi. Barsalыlar getdikcя яsяbilяшirlяr vя tez-tez kobudluqlar edirlяr. Xцsusяn dя Vurbalaya qarшы чox sяrt oynayыrlar.

"Neftчi"nin nюvbяti hцcumlarыndan birindя Vurbala topla irяlilяyяrkяn rяqib komandanыn oyunчusu onun qabaьыnы almaq цчцn kobudcasыna badalaq vurur. Vurbala

hur adamыn siqarsыz шяklinя az-az rast gяlяrsяn. Hяr yerdя sigar kultu hiss edirsяn. Яn mяшhur siqarlardan birinin adы “Romeo vя Cцlyetta”dыr. Nя яlaqяsi var siqarыn eшqlя, mяhяbbяtlя? Hяtta mяшhur Qohiba siqar maьazasыnыn sahibi, 65 yaшы Marselo da izah edя bilmяdi. Яvяzindя mяnя Havanada keчirilяn dцnyada yeganя siqar festivalыndan danышdы. Kubaлы qadыnlar tцtцn bцkяrkяn oxuduqlarы mahnыnы zцmzцmя etdi vя fцrsяtdяn istifadя edib, Kastronun siyasяtinя mцnasibяt bildirdi. Kubalыlar цчцn Fidel Kastro doьmadыr. Sюysяlяr dя, onu чox sevirlяr. Varlыnыn oьlu olub, kasыblarыn mцdafiяsinя qalxыb, mцbarizя aparan adamlar doьma olublar tarixяn. Kastro Kubadan Vяtяn, kubalыdan Vяtяndaш yaratdы. Tяbii ki, neqativ proseslяrdяn dя yan keчmяyib 50 illik Kastro siyasяti, nя etmяk olar? Bu yol elя dя asan olmayыb axы. Kastro яslяn Santyaqo de-Kuba шяhяrindяndir. Kubanыn ikinci, dцnyanыn isя birinci яn bюyцk mяhяbbяt шяhяri Santyaqo de-Kuba. Bu шяhяrdя bir neчя gцn qalandan sonra, bцtцn mяhяbbяt яfsanяlяrinin qяhrяmanlarыnыn elя bu yerlяrdяn olduьunu dцшцnцrsяn. Ыnsanыn mяnяvi dцnyasыnыn nя qяdяr dяrin olduьunu anlayыrsan. Bir шeir yazmышdыm: "Bцtцn sevgilяrin sonu kяdяrdir...". Bu kasыb, dцnya sivilizasiyasыndan чoxчox uzaq bir шяhяrdя, qaradяrili, yaшыlgюzlц qыzыn hяsrяtdolu baxышlarыna rast gяlяndяn sonra, indiyяdяk sevgi barяdя yazan шairlяrin hamыsыna inamыm azalыr, юz yazdыьыmы isя unutmaьa чalышыram. "Mяhяbbяt bir bяladыr, yoxdur onun dяrmanы" яvяzinя, "Mяhяbbяt bir dяrmandыr, saьaldar hяr bяlanы" yazыlsaydы, yaxшы olmazdыmы, deyя dцшцnцrяm Santyaqo de-Kubanыn bar kцчяlяrinin birindя, eyvandan asыlmыш paltarlarыn altыndakы qяhvяxananыn hяyяtindя "Havana Club" iчя-iчя.

Havana daha чox ticarяt шяhяridir. Santyaqo de-Kuba isя hisslяr шяhяri. Havanada aldыьыm qara koralы da Santyaqo de-Kubada baьышladыm. Яn axыrыncы pulumu da bu шяhяrdя xяrclяyib getmяk istяyirdim. Ыnsanlarыn sяmimiliyi, mяni bu sюzя qoyulan abidяnin, Nerudanыn шeirlяrindя, Berxesin hekayяlяrindя yox, santyaqolularыn qяlblяrindя olduьuna inandыrdы. Bu yazыnы yazarkяn xяyalяn bir neчя dяfя o yerlяrdя oldum. Deyяsяn, heч nя dяyiшmяyib. Bu yaxыnlarda dostlarыmdan biri Kubaya gedяcяyini sюylяdi. Fikir mяni gюtцrцb. Hяrdяn юz-юzцmя fikirlяшirяm. Kubanы gюrmяsяydim, hяyata mцnasibяtim necя olardы? Nя dяyiшяrdi? Bu sualыn cavabы, Kubadan sonrakы hяyatыmыn qalan hissяsinin axыrыnda olacaq. Saьlыq olsun! Gюrцшяrik. Яn azы, yaшаdыьыnыzdan daha чox yaшamaq цчцn Kubanы gюrmяyя dяyяr...

yыxыlыr vя topu itirir. O, ayaьa qalxaraq hяmin oyunчuya qышqыrыr. Hяmin oyunчu isя Vurbalanыn onu sюydцyцnц dцшцnцr vя ona tяrяf gяlib, dюш-dюшя dayanыr. Юz dilindя hirslя nя isя deyir vя яlini Vurbalanыn чiyninя uzadыr. Vurbalaya elя gяlir ki, hяmin oyunчu onu vurmaq istяyir.

Vurbala imkan vermяdяn kяllяsi ilя rяqibя tutarlы bir zяrbя endirmяyi ilя arvadыnыn "ay юldцm" deyяn baьыrtыsы onu xяyaldan ayыrыr. Gюzцnц aчan Vurbala arvadыnы al-qan iчяrisindя bayыlmыш halda gюrяndя чaшыb qalыr.

Sяsя o biri otaqdan gяlяn uшaqlar iшin nя yerdя olduьunu bilmяsяlяr dя "Tяcili yardыm"a zяng edib, kюmяk istяyirlяr. "Tяcili yardыm"ыn hяkimlяri iynя-dяrmanlarыn kюmяyi ilя qanaxmanы saxlayыb, yaralыnы sakitlяшdirirlяr. Sяn demя Vurbala xяyali rяqibi ilя цzlяшяndя elя coшqulu vя bяrkdяn danышыb ki, arvadы mяtbяxtdяn onun sяsinя gяlib. Яrinin getdikcя qыzышdыьыnы gюrяndя яlini onun чiyninя vurub ayыltmaq istяyib vя bu da onu bildiyimiz hala salыb.

Hяkimlяr gedib ara sakitlяшяndя Vurbala arvadыndan цzr istяyib, bir daha futbola baxmayacaьыna vя heч bir komandaya azarkeшlik etmяyяcяyinя sюz verdi. ...Иndi Vurbala neчя gцndцr fikirlяшir ki, arvadыna verdiyi sюzц tutsun, yoxsa bцtцn юmrц qяdяr olan azarkeшlik stajыnы davam etdirsin...

№ 6 (129), Ийун 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.23

ПОЕЗИЙА

Мустафакамал ИСЛАМОВ

40 YAШЫNA ЧATMЫШLARA ИTHAF Bu шeiri yazanda 40 yaшыm tяzя bitmiшdi. Иndi o vaxtdan 10 il юtцr...

Gюtцrцb яlimя xяtkeшlя qяlяm Etmяkчцn юzцmя bяzi qeydlяr Vяrяqdя чяkirяm paralel xяtlяr.

Gюr ha bir!

Vяrяqdя чяkilib sanki Hяr dяfя gцzgцyя baxdыьыm zaman Alnыmda gюrdцyцm xяfif cizgilяr.

Xoш deyil, яlbяttя, bu xяtlяr mяnя Qыrышlar, aь saчlar nяyя yarar ki?

Qяlbimi kюvrяldяn xatirяlяrdяn Qocalыq mцjdяsi gяtirяr sanki.

Axы nя yatdыm ki, nя yuxu gюrцm?

Arxamda boшluqdur, чюldцr, inan ki Cavanlar "ay dayы" deyяndя mяnя Иstirяm soruшam: "Чaшmamыsan ki?"

Bacыm uшaqlarы dцшцr yadыma Maшallah, hamыsы bюyцk uшaqdы Demяli, gцnah yox "dayы" deyяndя Gцnahkar yel kimi uчan hяyatdы Bir yazdы, bir qышdы, bir dя saatdы...

Daha юyrяnmяyя nя hяvяs qalsыn "Qыrxыnda юyrяnяn gorunda чalar".

Bu yaшda bir kiшi varlanmayыbsa, Deyirlяr, sona dяk o, kasыb qalar. Юmrцn pik чaьыdыr, bu dюvr, bu yaш Gцnяш pikdяn sonra qцruba enяr Tяskinlik vermяyя sюzцm yox, qardaш, Sяnя яfsanяlяr яbяsdir, yetяr!

Hяr deyяn yaш deyil qыrx yaш, яzizim, Deyirlяr, bu yaшы qeyd elяmяzlяr Юmrцn uzun olsa, bu yaш yarыdыr Yarыnы keчяnя gцzяшt etmяzlяr. Яsl юmцr baшlar qыrxdan, deyяrlяr Bu yaшdan baшlayar mцdriklik yolu Hяyatыn tacыdыr, чцnki bu yaшda Peyьяmbяrlik almыш Allah rяsulu.

Gяl, bяdbin яhvaldan qurtaraq bir az Юmцr - Allah payы, pay az-чox olmaz.

Alnыmыza sanki mцqяddяs яllяr Qeydlяr etmяkчцn чяkmiш sяtirlяr. Юmrя bяzяk olsun sonrakы illяr Hяsяdя, nifrяtя salmayaq meyil Yarpaq ha deyilik yюnяltsin yellяr Daha gцnah edяn чaьыmыz deyil...

AD GЦNЦN MЦBARЯK!

QOCALAR AЬLAYA BИLMИR... Чяkilib юz alяminя Hяrdяn danышmыr, dinmir.

Gюzlяrini su torlayыb, Daha gюz yaшlarы gяlmir Qocalar aьlaya bilmir. Цmidinimi itirib?

Ya qяlbindя шяkk gяtirib?

Yoxsa rolunu bitirib?

Nя olar, danыш bir, din bir Qocalar aьlaya bilmir.

Arzusu yoxdur dilяyя Uman yeri yox kцsmяyя Dцnyanы tanыyыb deyя, Чюlц od, qяlbi isinmir Qocalar aьlaya bilmir.

Bir vaxt gцlцb-aьlayanda Цsyan edib чaьlayanda Yaranan qыrышlarыnы Tanrы цzцndяn silmir Qocalar aьlaya bilmir.

Yяqin bilir, sыzlasa da, Цrяk-dirяk verяni yox Uшaq kimi aьlasa da, Gюz yaшыnы silяni yox Hanы яtrafы, sяs vermir?

Qocalar aьlaya bilmir.

Bяlkя dя, dяrddяn yorulub Hяyat onun цчцn donub Mяnasыz hekayя olub "Bu dцnya heч qяmя dяymir" Qocalar aьlaya bilmir...

Шащид МЯММЯДКЯРИМОВ

VЯTЯNИM МЯНИМ Heч xяbяrin olmadan, Elя hey zaman-zaman, Dilяyimdя Yrяyimdя Mяnim ilя qopqoшa Dayanmыsan baш-baшa.

Gedirsяn Bu gцnцmdя, Sabahыmda, Gцlцшцmdя, Ahыmda.

Sabahыm цчцn dцyцmlяnяn Цmиdиmиn qanadыnda.

Xяyalыmыn sonsuzluьunda yuvalamыsan Qaчmaьa yerin varmы?

Asimanыn яnginliyi, Yerin dяrinliyi Шimal,Ъяnub, Шяrq, Гяrb Hяr yan tяxяyyцlцmцn ocaьыnda, Sяn dя fikir sцzgяcimin qucaьыnda. Чaylar kimi aшыb daшmыsan, Aчib qollarыnы Qяlbimin oduйlа qucaqlaшmыsan.

Mяnimlя doьulmusan, Boy atmыsan, ucalmыsan.

Vяfalыsan!

Dяrdim, sevincim mяnim.

Nя var hяr шey tяrkedяnim Tяkcя sяnsяn mяnim ilя qoшa gяlib, Юlяnda dя чцt gedяnim.

Vяtяnиm mяnim.

GЮRЯN MЯN DЯ VARAMMЫ?..

Yenя dяniz, yenя siz, Dayanыb sяssiz-sяmirsiz Dяnizi seyr edirsiz.

Dalьalar xяyalыnыn yelkяni Чяkib ararыr sяni

Arzularыn чiчяklяdiyi, gюyчяklяdiyi яlчatmaz, цnyetmяz Bir alяmin soraьыna. Цmidin bяxш etdiyi xяyalы vцsal Sыьal чяkir yanaьыna.

Bir sяn, bir sahil, bir dя dяniz, Dalьalarыn sularыn qoynuna saldыьы iz Sevgi nяьmяsi bяstяlяyir lяkяsiz.

Zili цrяyindяn keчяn istяyin vahimяsi Bяmi qaьayыlarыn nяьmяsi. Юtцшцr zaman An-an, Dayanmadan...

Yenя dяniz, yenя siz, Dayanыb sяssiz-sяmirsiz Dяnizi seyr edirsiz.

Sularda яks edir gюzяlliyiniz.

Dяniz dя bяxtяvяrmiш Sяnlя gюrцшя gяlmiш.

Bцtцn varlыьilя aчыb gen sinя Basыr sяni юzцnцn mavi kюksцnя.

Sяn gюzяl... Dяniz gюzяl...

Tutuшub яl-яlя Qoшa addыm atыrsыz Mюcцzя yaradыrsыz.

Yenя dяniz, yenя siz, Dayanыb sяssiz-sяmirsiz Dяnizi seyr edirsiz.

Xяyalыnыz, a gюzяl qыz, Yuyunur mavi sularda Pюhrяlяnir, чiчяklяnir Яn шirin arzular da.

O pюhrяlяr iчindя Gюrяn mяn dя varammы? Чiчяk olub, gюyчяk olub Qяlbinя qolarammы?!

ELЯDЫK Biz dяrdlяri sinяmizя Damьalayыb daь elяdik.

Neчя kiчik tяpяlяri Zirvяsi aь daь elяdik.

Varaqlayaq gяl illяri, A qardaш, bu gцndяn bяri.

Gюrяk hansы dяrdi-sяri, Biz яridib, daь elяdik.

"Daьы daь цstя qoymuшuq, Zirvяsindя uчan quшuq..."

Yalanlarla yoьrulmuшuq, Lovьalanыb aь elяdik.

QORXU

Елшад БАЙРАМОЬЛУ

AZЯRBAYCAN VЯTЯNDAШЫ Sяnя dюnmяk istяyirяm, qan yaddaшыm, Mяn юzцmц unуtduqca, itir yaшыm.

Dayaq olsa inan mяnя, dost, yoldaшыm, Qaytararыq hяr qarышы, hяr bir daшы, Юzцnя dюn, sяn юzцn ol, Azяrbaycan Vяtяndaшы!

Soyqыrыmы bayram edir yaьы dцшmяn, Qan aьlayыr, Qarabaьda hяr чюl, чяmяn.

Mяrd oьullar deyir: - Vяtяn, sяnинlяйяm!

Daha heч vaxt qoy axmasыn, analarыn Gюzцn yaшi, Юzцnя dюn, sяn юzцn ol, Azяrbaycan Vяtяndaшы!

23 il torpaqlarыm iшьal altыnda inlяyir, Bu matяmi, bu nalяni, dцnya sakitcя dinlяyir.

Dostumuz kim, dцшmяn kimdir Иnan bunlar bilinmяyir... Яyilmяsin bu millяtin, daha bir dя mяьrur baшы, Юzцnя dюn, sяn юzцn ol, Azяrbaycan Vяtяndaшы!

Qorxdum bir aьaca balta vurmaьa, Qorxdum bir цrяyi qыrmaьa, qorxdum.

Hardasa яl boyda torpaьыn цstя, Daшdan bir komacыq qurmaьa qorxdum.

Bяlkя bu da mяnim bяxtimdi dedim, Yыьdыm sinяm цstя dяrdi, qцbarы.

Qorxdum...Ey ilahi,mяn necя gedim, Zцlmяtdя parlayan iшыьa sarы.

Qorxdum cяsarяtdяn tutub getmяyi, Dostlar incimяsin gяrяk sюzцmdяn.

Qorxdum ki, яllяrim havada qalar, Yapышdыm iчimdя юzцm-юzцmdяn.

Qorxu duyьularы чoxdu canыmda, Sюzцm baшqa sюzdц baxsan яslinя.

Bяzi babalarыn mяzarы yansыn, Bizi baьlayыblar donuz nяslinя. Юlmцшяm yuxuda gюrdцm bir axшam, Mяn юzцm-юzцmц salmышam oda.

Demя qorxa-qorxa yaшayan insan, Qяfil qorxudan da юlцr dцnyada.

VЯФАСЫЗ ДОСТЛАР Payыz kцlяyimi bayыrda яsяn? Цzцlцb budaqdan dцшцr yarpaqlar...

Nяlяri anыram belя vaxtдa mяn, Nяlяri yadыma salыr bu чaьlar?

Yarpaqlar yenяdя bяrkя dюzmяdi, Йazыqlar nя yaman dюzцmsцzdцlяr.

Budaq чыlpaq qaldы, bir sюz demяdi, Nя desin? Onsuz da ikiцzlцlяr Ondan цz dюndяrib, яlin цzdцlяr.

Hяr шeyin юz vaxtы, юz vяdяsi var, Yenя bahar gяlяr, dяyiшяr hava, Bяzяyяr budaьы tяzя yarpaqlar, Nя lazыm чяk-чevir, nя lazыm dava?!

Saralan bir daha yaшыl olarmы?.. Иzi bilinяrmi яriyяn qarыn?..

Uчan yarpaqlardan bir фяrqi varmы, Bяrkdя цz dюndяrib qaчan dostlarыn?!

Фируз МУСТАФА

ЕШШЯЙЯ МЯКТУБ Sirli baxышlarыn, шux addыmlarыn, Dodaqlarыn incя, gюzlяrin qяшяng.

Bяs nяdяn bu nadan, kцt adamlari Sяnя bяnzяdirlяr, яzizim eшшяk?

Bir yandan baxanda eшшяk deyilsяn, Чoxlarы yanыnda eшшяkdir sяnin.

Nя yatыr, nя dя ki, kюvшяk dюyцrsяn, Gюzцtox olmaьыn biшяkdir sяnin.

Yaltaqlыq, qorxaqlыq sяnя yaddы, yad, Sяnin lяyaqяtin, mяrifяtin var.

Sяndя qabiliyyяt, sяndя istedad, Sяnin юz qюvmцnя sяdaqяtin var.

Sяnin юz vяzifяn, юz iшin-gцcцn, Юz yolun, юz чulun, юz idealыn.

Bu ikiayaqlы dostlarыn neчцn Sяnя bяnzяmirlяr, ay qadan alыm?

Sяnin цrяyinя yaddы qяzяb, kin, Ayaьыn dяyяn yer abad olubdur.

Sяndяn яskiklяrin elяsi var ki, Ali kцrsцlяrя mandat alыbdыr.

Gюr hara dыrmaшыb sяnin taylarыn?

Zяifin цstцnя чыmxыrmasы var.

Bir az чox olanda arpa paylarы Onlarыn anqыrыb fыnxыrmasы var.

Yalnыz anqыrmaqla шяrik olursan Beшillik, onillik planlara sяn.

Nя dinir, nя dя ki, чяpik чalыrsan Kцrsцdяn deyilяn yalanlara sяn.

Baxtыna yazыlыb bцtцn яzablar, Qayьыna qalan yox sяnin bir tikя.

Nя sяnin hцsnцnя шeir yazan var.

Nя dя ki, yalыna bir sыьal чяkяn.

Eynin aчыlmayыr, цzцn gцlmяyir, Heyvanlar iчindя maьmыn, mцkяddяr.

Heч heyvan demяyя dilim gяlmяyir, Sяnin qismяtindir ehtiyac, kяdяr.

Gah шallaq, gah tяpik vururlar sяnя, Amma eшidilmir bir шikayяtin. Яnam yox, яziyyяt verirlяr sяnя, At qяdяr, it qяdяr yoxdur hюrmяtin. Чoxunun юlцsц, dirisi sяnя Borcludur. Sяn susma gяl dilя, eшшяk.

O gцn "eшшяk" dedi birisi sяnя, Sяn elя eшшяksяn, o, belя eшшяk. Яzizim, pяjmцrdя olmasыn halыn, Шяklя qulaьыnы, dюvran sяnindi.

Sяnin dыrnaьыna vurulan nalы Чoxu yaxasыna vurubdu indi.

Sяn kimin юnцndя boyun яyirsяn, Niyя utanыrsan, a baшы daшlы?

Daha tяk deyilsяn, tяnha deyilsяn, Artыr gцnц-gцndяn dostun-yoldaшыn.

Sяnin rяftarыnda min rяng, min ahяng, Tяrbiyяn bяllidir kцlli-alяmя.

Bir azca mцdriklik gюstяrsяn, eшшяk, Sяn юrnяk olarsan neчя "alim"я. Иkicя eшшяyin arpa payыnы Bюlя bilmяyяn var, boldur яdasы.

Qulaqlar eшitmir hay-harayыnы, Sяnin qulaьыna шцkцr, qadasы.

Sяn gюzя soxmursan юz ulaьыnы, Cяmi юvladlarы юvlad sanыrsan.

Hяrdяn sallasan da sяn qulaьыnы Чox шeyi чoxundan yaxшы qanыrsan.

Rцшvяt, haram tikя яxlaqыna yad, Tяqaцd almыrsan ahыl yaшыnda.

Nя alqыш umursan, nя tяltif, nя ad, Palanыn belindя, aьlыn baшыnda.

Adыyla чaьыraq gяlin hяr шeyi, Yalanыn gюzцnя qan damar-damar. Иndi hяr adamыn юzcя eшшяyi, Иndi hяr eшшяyin юz adamы var.

Sirli baxышlarыn, шux addыmlarыn, Dodaqlarыn incя, gюzlяrin qяшяng.

Bяs nяdяn bu nadan, kцt adamlari Sяnя bяnzяdirlяr, яzizim eшшяk?

ØßÊÈ ØßÊÈ ÁßËßÄÈÉÉßÑÈ Гязет 2005-ъи илин август айындан няшр едилир

№ 6 (129), Ийун 2015

ТЯБРИК ЕДИРИК

Ийулун 9-да Шяки Бялядиййяси сядринин мцавини Ширин Щябибуллайевин 65 йашы, ийулун 21-дя бялядиййянин торпаг цзря мцтяхяссиси Мащир Саламзадянин 50 йашы тамам олур.

ДИГГЯТ! ИНТЕРНЕТ ИСТИФАДЯЧИЛЯРИНИН НЯЗЯРИНЯ: БИЗИМ WEB СЯЩИФЯЛЯРИМИЗ: http://sheki.io.ua http://belediyye.io.ua h t t p : / / b e l e d i y y e . s h e k i . o rg http://sheki-municipality.narod.ru http://issuu.com/shekibelediyyesi http://facebook.com/shekibelediyyesi

9 йашлы Авропа чемпиону

9 йашлы Авропа чемпиону Сцлейман Сцлейманлынын (саьда) Румынийалы шащматчы Андре Кристиан Манеско иля финал ойуну.

Шяки Бялядиййясинин коллективи щяр ики ямякдашыны йубилей мцнасибяти иля тябрик едир, онлара мющкям ъансаьлыьы, узун юмцр вя эяляъяк ишляриндя мцвяффягиййятляр арзулайыр.

13 йашлы идманчымыз ики ермянийя галиб эялиб чемпион олду Ийунун 28-дя Gurcustan Respublikasыnыn Poti шяhяrindя Азярбайъан, Эцръцстан вя Ермянистан идманчыларынын иштиракы иля Karate vя MMA (qaydasыz dюyuш) идман нювц цzrя Beynяlxalq turnir kecirilmiшdiр.

Сцлейман Сцлейманлы, гардаш Тцркяйянин Конйа Мерам Бялядиййясинин ямякдашы Муаммер Йавуз, атасы Талещ Сцлейманлы вя анасы Эцлнаря ханымла.

Azяrbaycan yыqma komandasыnыn tяrkibindя шящяримизин 8 idmancыsы vя 2 mяшqcisi iшtirak etmыш, 1 qыzыl, 2 эцmцш вя 4 bцrцnc medal qazanmышlar.

Karate nюvu uzrя kata vя kumite yarышlarында 12-13 yaшлылар арасынды Yunuslu Mяmmяdiyя (ката) yarыm final mяrhяlяsindя ermяni idmanчыsыna qalib gяlяrяk finala cixmыш, finalda ися yerli idmanчыya uduzaraq 2-ъи yerи тутмушдур. 1011 yaшлылар арасында Иbrahimli Fяrrux (kata) вя +18 yaш qrupunda Иsmayilov Rafiq 3-ъц yerя, kumite yarышыnda 5 yaшlы idmancыlar arasыnda Hяшimov Яli вя 8-9 yaш qrupunda Mяmmяdov Яli final dюyuшundя xal hesabы uduzараг 2-ъи yerя, 10-11 yaш qrupunda ися Ъabbarlы Nihad 3-ъц yerи tutmuшlar.

Чемпионларымыз

Бящаряддин Сялимов Qяdim Шяkimizин идманчылары арасында Avropa вя Dцnya чempionu ады газанмаг бир яняня щалына алыб вя бу яняня давам етмякдядир.

Nihad Mяlikov кцрсцнцн ян йцксяк пиллясиндя Turnirin ikinci mяrhяlяsindя MMA (qaydasыz dюyuш) nюvu uzrя 10-11 yaш qrupunda 32 kq чяkidя Abdullayev Fяrid yarыm final mяrhяlяsindя uduzub 3-ъц yerи тутмушдур.

12-13 yaш qrupunda Mяlikov Nihad 37 kq cяkidя iki ermяni idmanчыsы ilя гаршылашмыш вя йцксяк дюйцш техникасы нцмайиш етдиряряк бядхащ гоншуларымызын щяр ики идманчысына галиб эялиб эялиб 1-ъи йеря, гызыл медала лайиг эюрцлмцш вя байраьымызын ян йцксякдя дальаланмасына наил олмушдур.

Бу йазы иля дя биз, бейнялхалг идман йарышларында йцксяк адлара лайиг эюрцлмцш щямйерлиляримизля охуъуларымызы таныш етмяк истяйирик. Бящаряддин Сялимов - ямякдар идман устасы, идманын Uшu-Sanda nюvu uzrя 8 qat Azяrbaycan вя

Тясисчи: Шяки Бялядиййяси Баш редактор: Мурад Нябибяйов

2 qat Avropa cempionu; 2 qat Dцnya Festivalыnыn qalibi, Dцnya vя Avropa чempionatларында 3-ъц yerя чыхмыш вя Иpяk Йolu turniriniн qalibi олмушдур. Б.Сялимов Шякидя anadan olub вя кичик йашларындан яmяkdar idman ustasы Soltan Иsrafilovun rяhbяrliyi altinda Uшu-Sandaнын инъяликлярини юйрянмишдир. Respublika чempionatinda 1-ъи yerи tutduьuna gюrя, Azяrbaycan Dюyuш Nюvlяri Federasiyasыnыn rяhbяri, hяmyerlimiz Azяr Hяsяnsoy ону yiqma komandanыn tяrkibinя dяvяt etmiшdir. Uzun illяr tяlim mяшq toпlanышы sayяsindя idmanчыmыz yuxarыda эюstяrilяn nяticяlяrя наил olmuшdur. Hal-hazыrda Б.Сялимов Bakы шяhяrindя mячqчi vяzifяsindя calышыr.

usta, 2011-ci ildя Macarыstanda кечирилян йарышлыарда Pankration MMA (гайдасыз дюйцш) idman nюvц цзря Dцnya чempionu, 2004-2005-ci illяrdя Moskva шяhяrindя кечирилян Шito-ryu Karate nюvu цzrя Evraziya cempionatыnda 3ъц йери, 2011-ci ildя Ukraynanыn Yalta шяhяrindя кечирилян Uшu-Sanda nюvu цzrя Dцnya чempionatыnda 3-ъц йери, 2012-ci ildя Tцrkiyяnin Иstanbul шяhяrindя кечирилян Шotokan Karate-do nюvu цzrя Dцnya cempionatыnda ermяni idmancыsыna qalib gяlяrяk 3-ъц yerи, BakuOpen 2015 йарышларында karate nюvu цzrя 3-ъц yerи, Эцръцстанын Tblisи, Poti вя Батуми шящярляриндя кечирилян йарышларды 2-ъи вя 3-ъц йерляри тутмушдур.

Илгар Ибращимов - Шяki шяhяrindя fяaliyyяt эюstяrяn Sяrxan vя Faiq adыna Cяngavяr idman klubunun rяhbяri, 3-ъц dan qara kяmяr Beynяlxalq dяrяcяli

Doьma Шяkimizин belя idmanчыlarынданdan biri dя uzun illяr идманын Karate nюvu иля mяшьul olmuш вя 2013-cц ildя Turkiyяnin Иstanbul шяhяrindя Karate

Редаксийанын цнваны: Шяки шящяри, АЗ5500, М.Я.Рясулзадя пр.182, 2-ъи мяртябя Тел: +(994 24) 244 28 02 Моб: +(994 50) 310 69 57 Е - м а и л : murad.nabibekov@mail.ru

www.sheki-municipality.narod.ru

Щесаб нюмряси: Азярбайъан Бейнялхалг Банкынын Шяки филиалы, Код: 805410 ВЮЕН: 9900001881 Мцхбир щесабы: 0137010002944 S.W.И.Ф.Т. БИК ИБАЗАЗ 2Х Шяки Бялядиййяси, Щесаб Но: 33308019449336503266 ВЮЕН 3000086531

Илгар Ибращимов nюvu цzrя кечирилян Dцnya чempionatыnын final мярщялясиндя ermяni idmanчыsыnы mяьlub edиб дцnya чempionu адына лайиг эюрцлмцш Сadiq Иsmayыlovduр.

2015-ъи илдя Тбилиси шящяриндя идманын карате нювц цзря кечирилян Дцнйа чемпионатында идманчыларымыздан 35-40 йашлылар арасында Турал Саламов вя 10-11 йашлылар арасында ися Кянан Шащмиров дцнйа чемпиону адына лайиг эюрцлмцшляр.

Мурад НЯБИБЯЙОВ

Гязет 27 ийул 2005-ъи илдя Азярбайъан Республикасы Ядлиййя Назирлийиндя гейдиййатдан кечиб. Гейдиййат № 1458. Тираж 500. Чапа щазырланыб: 10 ийул 2015-ъи ил Гязет “ЗАМАН-АЗЯР” ММЪ-нын мятбяясиндя чап олунуб.

www.belediyye.io.ua